Bergstrasse: Wijn, romantiek en griezelverhalen by Harry van Dooren

Afslag Bergstrasse Wijn, romantiek en griezelverhalen

DUITSLAND BERGSTRASSE

CONSUMENTENBOND REISGIDS

MEI/JUNI 2014

TEKST EN FOTO’S HARRY VAN DOOREN Even ten zuiden van Frankfurt bewonderen we jugendstil in Darmstadt, laven we ons aan wijn en romantiek in de Bergstrasse en gaan we op zoek naar wilde wijven en draken in het Odenwald.

De toevallige voorbijganger zal niet onmiddellijk vallen voor Darmstadt. De oorlog en de wederopbouw hebben de stad ﬂink getekend. De enorme betonbunker waarin de winkels van het Luisencenter zijn ondergebracht is wel de meest in het oog springende architecturale dwaling. Maar op een zonnige lentedag is liefde op het tweede gezicht zeker mogelijk. Studenten, kunstenaars, wetenschappers en jazzmuzikanten geven Darmstadt ‘schwung’ en sfeer. En stadse pracht is er wel degelijk te vinden voor wie een wandeling niet schuwt.

DARMSTADT Aan de zuidkant van het centrum is er nauwelijks een groter contrast denkbaar dan tussen het kleurrijke minipantheon van de Ludwigkirche – met zijn hemelsblauwe koepel – en het imposante modernistische staatstheater. Het voorplein is een geliefde hang- en ﬂaneerplek. Aan de noordkant hebben het raadhuis en het slot de oorlog overleefd. De Ratskeller aan de Marktplatz heeft het ﬁjnste terras van de stad. Het slot dat het Versailles van Darmstadt moest worden, doet door eeuwigdurend geldgebrek wat rafelig aan. Het biedt onderdak aan de universiteit inclusief biertuin en discokelder. In de zomer zijn hier diverse festivals. Het carillon is van Nederlandse makelij.

nie als van de heuvel waarop sinds 1900 bijzondere jugendstilpanden zijn gebouwd. Blikvanger is de Hochzeitsturm. De met goud belegde Russische kerk doet ook een duit in het zakje, maar heeft met jugendstil weinig te maken. Geen van de villa’s is een eeuw later nog in oorspronkelijke staat, maar de rondgang is er niet minder om. In het Ernst-Ludwig-huis krijg je een aardig overzicht van de invloeden van jugendstil op meubelmakers en boven in het Ausstellungsgebäude kun je in stijl lunchen. Vijf wandelminuten oostwaarts ligt de fraaie Rosenhöhe: een royaal park in Engelse landschapsstijl met een rosarium en andere botanische kleurenpracht. Aan de noordoostrand van de stad schuilt in het groen een van de laatst overgebleven jachtsloten van Duitsland: Kranichstein. Op het eerste gezicht een ode aan de

Kleurrijk slakkenhuis In het lommerrijke slotpark staat een gedenkteken voor Caroline van Hessen, die door Goethe ‘de grote landgravin’ werd genoemd. Zij laadde, als wetenschapper en kunstenares die vijf talen beheerste, de verdenking op zich dat ze een man was die in het lichaam van een vrouw huisde. Vanaf de noordelijke poort van de aangrenzende Herrngarten is het een klein kwartiertje wandelen naar de surrealistische Waldspirale van de Oostenrijkse architect Friedensreich Hundertwasser. In dit kleurrijke slakkenhuis, opgebouwd uit ‘sedimentlagen’, lijken de 1048 ramen te dansen. De 105 appartementen zijn deels sociale huurwoningen, bezichtiging is dan ook alleen van buiten mogelijk. Met een gids mag je wel de tuin bezoeken en in de nok van het gebouw zit café H2O, dat een idee geeft van de binnenkant van de appartementen. Het uitzicht over Darmstadt is geweldig, de keuken wisselvallig.

Ontmaskerde elite De topattractie van Darmstadt ligt letterlijk op hoogte. De Mathildenhöhe is zowel de naam van de kunstenaarskolo-

LINKS De

wreedheid van de jacht in slot Kranichstein ONDER

Romaanse romantiek in Ladenburg

BOVEN

Rund um die Burg, Lindenfels

jacht met zalen vol wapens en geweien aan de muur, maar de schilderijen en de gids ontdoen de jacht van al zijn romantiek. Ze ontmaskeren de adellijke elite als een weinig sportief gezelschap dat er heel wat dubieuze methoden op nahield om de strijd tussen mens en dier zo ongelijk mogelijk te laten zijn.

LANGS DE BERGSTRASSE Tussen Darmstadt en Heidelberg strekt zich de Bergstrasse uit. Een ietwat misleidende naam, omdat de vakwerkstadjes langs de Bergstrasse juist in de vlakte liggen. Beschut door de hellingen van het Odenwald geniet de Bergstrasse een heerlijk mild klimaat en kent de vroegste en bloemrijkste lente ten noorden van de Alpen. Op de hellingen liggen de twee kleinste wijngebieden van Duitsland, ook nog eens versnipperd door de grens van Hessen en Baden, die de Bergstrasse administratief maar ook letterlijk verdeelt. Voor bezoekers levert dat gelukkig weinig hinder op. Wie de tijd heeft, verkent de Bergstrasse te voet van noord naar zuid (of andersom) langs de Burgenweg (blauwe B), die de talloze ruïnes boven op de berg aaneenrijgt. Dichter bij de bewoonde wereld voert de Blüttenweg (gele B) door boom- en wijngaarden. Beide zijn zo’n 90 km lang. De eveneens bewegwijzerde ﬁetsroute (85 km) gaat dwars door de pittoreske dorpskernen, en volgt de dalwegen: dat ﬁetst makkelijk, maar het is er relatief druk en er is weinig open landschap.

Uitvinder van het bouillonblokje

WEIN

De meeste dorpen zijn een goed vertrekpunt voor aardige rondwandelingen. Zo voert de Auerbacher Schlossweg

FEESTEN EN PROEVERIJEN Hoewel de Bergstrasse getooid is met een lang lint van wijngaarden, is de opbrengst zo klein dat de wijnen buiten de eigen regio nauwelijks bekendheid genieten, laat staan dat ze worden geëxporteerd. Er zijn prettig geprijsde literwijnen, zoals de Heppenheimer Stemmler, maar de betere wijnen zijn relatief duur. In de Winzergenossenschaften van Schriesheim, Heppenheim en bij Weingut der Stadt Bensheim zijn proeverijen mogelijk. De belangrijkste meerdaagse wijnfeesten zijn in Zwingenberg (Pinksteren), Heppenheim (eind juni) en Bensheim (eerste week september). Tijdens de Weinheimer Weinmeile in oktober en het Bergsträßer Rotweinforum in november vervaagt de grens tussen Hessen en Baden voor even en worden wijnen uit beide deelstaten gebroederlijk geschonken en gedronken.

langs de gelijknamige ruïne en het prachtige Fürstenlager. Dit landgoed met zijn sobere paviljoens ademt adellijke rust. In het park zijn diverse wandelroutes uitgezet. Het parkhotel Herrenhaus was ten tijde van ons bezoek op zoek naar een nieuwe eigenaar. Het bezoekerscentrum is beperkt open. Vanuit het park is het niet zo ver meer naar de Melibokus, die met zijn top van 517 m waakt over de Bergstrasse. Zo’n 8 km van Bensheim-Auerbach nodigt Heppenheim met zijn verstilde Marktplatz en schitterende vakwerkgevels uit tot een stop. De apotheek aan het plein ontsloeg begin 19e eeuw de latere uitvinder van het bouillonblokje Carl Liebig. Hij groeide dankzij een beurs van de groothertog van Darmstadt uit tot een beroemd chemicus en de ontwikkelaar van kunstmest. De smalle steegjes van het plein worden verlicht met lantaarns waarop sprookjesachtige silhouetten zijn afgebeeld. In het zomeravonddonker komen de bijbehorende verhalen tot leven tijdens de lantaarntoer (zaterdags om 22 uur).

Als de vlag wappert Vanaf het Winzergenossenschaft net buiten het centrum, waar de Heppenheimer wijnen kunnen worden geproefd, is een Wijnleerpad uitgezet. Les 1: als in de wijngaard de vlag wappert is de winzer aanwezig en de ﬂes open… Ten westen van Heppenheim liggen de resten van de abdij van Lorsch, die tot het Unesco-werelderfgoed behoren. De goed bewaarde koningspoort is een van de belangrijkste restanten van preromaanse bouwkunst in Duitsland. Na jarenlange restauratie heropent het klooster de deuren op 20 juli van dit jaar, zo belooft de website. Het verderop gelegen Weinheim is minstens zo pittoresk

DUITSLAND BERGSTRASSE

CONSUMENTENBOND REISGIDS MEI/JUNI 2014

als Heppenheim, maar groter en levendiger. De hele se-Odenwald met als grootste histoMarktplatz is terras en de ‘Grüne Meile’ net buiten de rische attractie de messelgroeve. In poort is een geliefd wandelgebied. Het zijn drie parken die deze afgraving is het oudste complete in elkaar overlopen. Elk met een eigen sfeer en met als primatenfossiel gevonden, dat Ida is pronkstuk de bijzonder kleurrijke botanische Hermannsgedoopt. Wie niet per se op fossielenhof. Opmerkelijk is dat Weinheim bekender is door zijn jacht wil, vindt in het Odenwald wanbierbrouwerij dan door de wijnen van naam, die meestal del- en ﬁetsroutes, rust en ruimte in uit de buurdorpen komen. Bijvoorbeeld uit Schriesheim. een afwisselend landschap van uitgeHier worden de beste wijnen van de Bergstrasse gemaakt. doofde vulkanen, bossen, weiden en In sterrenrestaurant de Strahlenberger Hof komen de lekappelboomgaarden. Er zijn voldoende kerbekken aan hun trekken. Wie dan nog wat euro’s overdorpjes om een bed te vinden en de inheeft, kan een overnachting overwegen in het schitterend wendige mens te versterken. De dorgerestaureerde Hotel Restaurant Kaiser. pen in het Odenwald hebben niet de charme van de BergVanaf Schriesheim is het een kleine omweg naar Ladenstrasse, maar dat wordt gecompenseerd door de vele burg: een Romeinse nederzetting en een van de oudste stemythische verhalen die hier de ronde doen. Reichelsheim LINKS viert in oktober de sprookjes- en sagendagen, maar je Marktplatz den van Duitsland. Van de indrukwekkende monumenten kunt er elke dag op zoek naar de Wildweibchenstein, een Heppenheim is het roze bisschoppelijk paleis met zijn rijke maniërisrotsformatie waar in vroeger tijden twee kruidenvrouwMIDDEN tische beschilderingen het opvallendste. Het oogt als een tjes aan het werk waren. De wandeling van 12 km brengt Uitzicht op uit Toscane overgevlogen reuzengebakje. Carl Benz (inje ook langs de ruïne van de heer van Rodenstein, die Weinheim derdaad van Mercedes) vond onderdak in Ladenburg, omdat ze in het nabije Mannheim niets moesten hebben van zijn motorexperimenten. In het automuseum, dat zijn ONDER Bisschoppelijk paleis in Ladenburg en daaronder naam draagt, kun je de ‘eerste auto ter de Mathildenhöhe in Darmstadt wereld’ zien. MEER BERGSTRASSE

OEROUD ODENWALD Ten oosten van de wijnhellingen ligt het oeroude Odenwald, een bosrijk heuvellandschap tussen de rivieren Main en Neckar. Het is onderdeel van het Unesco Geo-Naturpark Bergstras-

SITE

Het bisschoppelijk paleis oogt als een reuzengebakje uit Toscane

Op onze site http://dereisgids. nu vindt u een uitgebreide interactieve kaart met extra informatie over de Bergstrasse: bezienswaardigheden, wandelroutes, wijnhuizen, cafés, restaurants en hotels.

De VVV doet niet veel moeite om het verhaal te ontkrachten

volgens de legende een oogje op een van de ‘wilde wijven’ had.

Gemene monsters

Een schitterende wandeling is Rund um die Burg in het nabijgelegen dorp Lindenfels. In de buurt van de burcht is een drakenmuseum en er staan ook heel wat komische, stoere en gemene monsters in tuinen in de omgeving. De pittige wandeling voert van de burcht naar het lieﬂijke dorpje Schlierbach, waar witte houten grafzerken een zogenoemd stickelkerkhof vormen. Opmerkelijk in een regio waar langs de doorgaande weg om de 100 meter granieten grafstenen worden aangeboden. Op en af gaat het verder met steeds een nieuw uitzicht op de burcht alvorens met veel slingers door het bos terug te keren in Lindenfels. Lindenfels zelf is een gevalletje ‘das war einmal’. Maar de omgeving van de burcht is sfeervol en het in stalen netten gevangen rotsblok – dat door de kasteelmuur is komen rollen, maar het dorp niet heeft geraakt – spreekt tot de verbeelding. Rollende stenen vormen het Felsenmeer aan de voet van de Felsberg tussen Reichelsheim en Bensheim. Deze ‘zee’ aan reuzenkiezels is een populair weekenduitje: om op en over te klauteren, of gewoon te bewonderen vanaf een loopbrug. Op de weg terug naar Darmstadt huizen moderne monsters in de burcht Frankenstein. Dat Mary Shelley hier haar beroemde romanﬁguur zou hebben bedacht, is zeer onwaarschijnlijk, al doet de plaatselijke VVV weinig moeite om het verhaal te ontkrachten. Feit is dat sinds Amerikanen in de buurt van Darmstadt waren gelegerd, het kasteel een stevige halloweentraditie heeft ontwikkeld, dus wie wil griezelen komt hier in de wintermaanden aan zijn trekken.

BOVEN Stickelkerkhof in Schlierbach ONDER Waldspirale in Darmstadt

Roland Kern_

‘In de Bergstrasse genieten we van het goede leven. En Weinheim is mijn plek: na een wandeling door het Exotenwald, lekker lunchen aan de Marktplatz, daarna de geest laten waaien in de Hermannshof en afsluiten met een mooie zonsondergang vanaf de Burgruine Windeck. Ik wil hier nooit meer weg.’

ETEN & DRINKEN DARMSTADT 1. Suppkult Elisabeth Exotische maaltijdsoepen, salades en feinkost; verstopt in een passage nabij de Stadtkirche, www.suppkult.de. 2. Eiseles Weinbar Uitgebreide selectie regionale wijnen, een tapas/antipastibar en bistrokaart; open tot middernacht. Lunch €8, wijnproeverij €7, www.weinschmecker.de.

WEINHEIM (BERGSTRASSE) 3. Diebsloch Fantasievolle regionale keuken en geweldig terras aan de Marktplatz; donderdag is veggietag. Lunchmenu €9, www.diebsloch.de. 4. Schlosspark Restaurant Genieten van de verﬁjnde keuken in de vorstelijke balzaal of op het stijlvolle parkterras. Weinheim-menu: €35, www.hutter-im-schloss.de.

REICHELSHEIM (ODENWALD) 5. Treuschs Schwanen Prijzige culinaire enclave in boers Odenwald; in de budgetvriende-lijke Johanns Stube ernaast ligt de nadruk op regionale gerechten en speelt de appel de hoofdrol. Lunch voor €15, www.treuschs-schwanen.com.

DUITSLAND BERGSTRASSE

CONSUMENTENBOND REISGIDS MEI/JUNI 2014

REIZEN & PRIJZEN BESTE REISTIJD Maart t/m oktober,

TOPSELECTIE OVERNACHTEN Heppenheim is de ideale uitvalsbasis voor de beschreven bestemmingen. Een overnachting met ontbijt in een pension heb je vanaf €25 p.p.p.n., vakantiehuizen vanaf €40 per nacht. Wel is er vaak een toeslag voor kort verblijf. Zoeken en boeken op www.diebergstrasse.de of www.odenwald.de. De vanafprijzen zijn voor een tweepersoonskamer inclusief ontbijt, tenzij anders vermeld. Achter de prijs kan een B staan, gevolgd door een cijfer, dat is de waardering van gasten die boekten via booking.com. Kies voor de vermelde telefoonnummers 0049.

615 19 70 00, www.hotel-jungstil.de, €140, B: 8,6.

DARMSTADT

Gemütlichkeit met hoofdletters in dit gezellige hotel aan de rand van drakendorp Lindenfels. Bloemrijk terras en verrassend goede keuken. 62 55 96 81 90, www.waldschloesschen-web.de, €46.

HEPPENHEIM

3. ALTEBÄCKEREI Met zorg opgeknapte appartementen in de Altstadt van Heppenheim. Modern comfort. 06 25 26 73 18 58, www.ferienwohnungen-appartements-heppenheim. de, €65. WEINHEIM

4. OTTHEINRICH Comfortabel modern hotel midden in de pittoreske Altstadt. 62 01 18 07 88, www.hotelottheinrich.de, €110, goedkoper in het weekend, B:8,4. LINDEFELS

5. WALDSCHLÖSCHEN 1. FRIENDS Dit betonblok op de ﬂank van de Mathildenhöhe herbergt bontgedecoreerde themakamers en een hippe lounge. Met eigen parkeerplaats. 61 51 39 15 50, www.hotelfriends.de, €80,75, ontbijt €12,50, B: 7,7.

2. JUNGSTIL In het weekend inchecken bij de automaat (gratis ontbijt bij buurman Rosengarten). Hypermodern designhotel met wellnessbadkamers, op steenworp afstand van Waldspirale.

REICHELSHEIM/ERZBACH

6. BERGHOF Landelijk gelegen hotel in Zwitserse stijl, met zwembad. Kamers met balkon. 61 64 20 95, www.berghof-erzbach. de, €66.

met name de (vroege) lente in de Bergstrasse is een aanrader. AUTO Utrecht-Darmstadt 440 km, circa 4 uur rijden. TREIN Snelste reis (een of twee overstappen) en vroegboekprijs: Utrecht-Darmstadt in 4 uur voor €39. Weinheim (Bergstrasse) in 4,45 uur voor €44. Fürth (Odenwald) in 5,15 uur voor €49. ENTREES Museum Künstlerkolonie €5, Waldspirale €5, Kranichstein €7. REISAANBOD Wandelen langs de Bergstrasse zonder bagage en met geregelde overnachtingen kan vanaf €99, zie www.diebergstrasse.de. REISINFORMATIE In Nederlandstalige reisgidsen komen Odenwald en Bergstrasse nauwelijks aan bod. De Duitstalige ‘Odenwald mit Berg-

strasse, Darmstadt, Heidelberg’ (Müller Verlag) is de perfecte gids voor deze regio (2013, 312 pag., €19). Kompass WK 827 ‘Bergstrasse-Odenwald-Neckartal’ is een prima wandel/ﬁetskaart (1:50.000, €12); ADFC regio Rhein/Neckar bestrijkt alle genoemde bestemmingen (1:75.000, €8). Fiets- en wandelroutes bekijken en downloaden kan via www.diebergstrasse. de en www.odenwald.de. Actuele informatie over Darmstadt: www. darmstadt-marketing.de. Wijnliefhebbers bezoeken www. bergstraesser-wein.de. Nederlandstalige informatie: www. germany.travel/nl. ETEN & DRINKEN Vanafprijzen in €. Lunch 8, diner 15, frisdrank (0,25 l) 2, bier (0,4 l) 3, wijn (0,2 l) 4, koffie 2.