DECEMBER 2018 | JAARGANG 29
NR 8
Verdieping in duurzaamheid
Droogtebeleid Klimaatakkoord Afval/Grondstof? Warmtepompgeluid Kringlooplandbouw Waarde van wier Wamteopslag
SLAPELOOS GASLOOS? Sleutelen aan geluid, of misschien: de fluisterpomp Frans en Ria uit Maasdriel waren even nationaal nieuws na een optreden in het tv-programma Kassa waarin ze zich beklaagden over de warmtepomp van de buren die ze uit hun slaap hield. Het koppel staat symbool voor een probleem dat in gasloos Nederland miljoenen mensen kan raken: de warmtepompbrom. Maar de fluisterpomp komt eraan. HARRY VAN DOOREN
D
e warmtepomp is de gedoodverfde opvolger van de cv-ketel die de meeste Nederlandse huizen verwarmt en van warm water voorziet. Waar de cv-ketel in een halve eeuw ontwikkeling fluisterstil is geworden, is de opmars van de warmtepomp alles behalve geruisloos. De eerste generaties produceren in vol bedrijf tot boven de 70 dB(a), vergelijkbaar met het geluid van een stofzuiger op volle toeren. Of zoals Frans het zegt: ‘Een stationair draaiende dieselmotor.’ Fabrikanten claimen dat de jongste generatie - ook in de winter als de warmtevraag het grootst is – veel stiller zijn, maar veel hangt af van de plaatsingsmogelijkheden en de kunde van de installateur. De praktijk dus. Met name de buitenlucht-warmtepomp die - net als airco’s - zowel de compressor als de ventilator in de buitenunit heeft, is een bron voor burenruzies. Erik Roelofse van de Nederlandse Stichting Geluidshinder (NSG) verklaart de leemte: “Er is geen landelijke regelgeving en in de plaatselijke verordeningen staat niet gespecificeerd wat onder burenoverlast valt.” De NSG wil de geluidsproductie van de buitenunit maximeren op 30dB(a) op 5 meter afstand. De Europese Ecodesign-richtlijn is nog niet van kracht voor warmtepompen en minder ambitieus: 65 dB(a) voor apparaten tot 6 kW en 70 dB(a) voor apparaten tot 12 kW. Op 5 meter afstand zal dat respectievelijk 44 en 49 dB(a) zijn. Alleen in Duitsland en Zweden gelden reeds strenge normen voor de gehele installatie – dus ook voor de buitenunit. Het Bouwbesluit stelt wel normen voor geluid binnenshuis, maar voor de buitenunit bestaan nog geen voorschriften. Die zullen wel worden opgenomen in een aangepaste versie van het Bouwbesluit dat komend voorjaar aan de kamer wordt gepresenteerd. Hoe de concrete eisen eruit zullen zien, is nog niet duidelijk, maar de norm die de NSG voorstelt, wordt ‘in beschouwing genomen’, laat de woordvoerder van het 14 MILIEUMAGAZINE | NR 8 | NOVEMBER 2018
ministerie van Binnenlandse Zaken aan MilieuMagazine weten.
De juiste installatie Installatiekoepel Uneto-VNI stelt dat een goede pomp en een goede installatie geen overlast zouden moeten veroorzaken. Wordt er toch overlast ervaren dan zouden zwaardere trillingdempers, een trillingdempende montagebalk of een geluidwerende omkasting het euvel kunnen verhelpen. Op dit punt zijn de installateurs optimistischer dan fabrikanten die menen dat post-installatie voorzieningen weinig effect hebben. Uneto-VNI is bezig cv-monteurs om te scholen zodat het gebrek aan deskundige installateurs kan worden opgevangen. Kenners zijn het erover eens dat alles begint bij een goed advies en deskundige installatie op een stevige ondergrond met akoestisch ontkoppeling. Kennisplatform Warmtpompplein.nl beveelt ‘proefluisteren’ aan bij een bestaande installatie van het gekozen type. ‘Overdimensioneren’ is een andere tip, omdat een grotere installatie minder hard hoeft te werken om het
De bron van de brom Een warmtepomp heeft twee geluidsbronnen: de compressor en de ventilator. Die werken tegelijk. Naarmate het kouder wordt of warm tapwater wordt geproduceerd, slaat de pomp vaker aan. Dat veroorzaakt een irritante brom (tonaal geluid). Het geluid kan gericht via de ventilatoropening worden uitgestraald of rondom via de metalen constructie. Het geluid dat warmtepompen en airco’s produceren verschilt afhankelijk van de toegepaste installatie. Het geluidsvermogensniveau varieert van 38 decibel (dB) bij een nominale warmteafgifte van 6 kW tot meer dan 70 dB bij een nominale warmteafgifte van meer dan 12 kW. Het geluidsvermogensniveau is een eigenschap van de installatie. De geluidbelasting die iemand van die installatie ontvangt, is afhankelijk van de afstand tot het apparaat.
GOING GREEN
ENERGIE
Warmtepomp met geprojecteerde omkasting
Geïntegreerd in gevelbekleding
gewenste comfort te leveren. Het systeem kan zo ingeregeld worden dat het in de stille nacht minder hard draait. Warmtepompen van Duitse en Zweedse makelij moeten aan strengere binnenlandse eisen voldoen, wat ze stiller én duurder maakt. Over het financiële aspect zijn de kenners het eens: goedkope installaties maken meer lawaai.
Het dak op Innovaties zoeken het vooral hogerop. Zo zijn er oplossingen om warmtepompen in een prefab schoorsteen op het dak te plaatsen. De ‘schoorsteenmantel’ is zowel esthetisch als geluid-reducerend. Nefit ontwierp een unit die in een uitsparing in het dak ‘gehangen’ wordt. Going Green integreerde de buitenunit in de nieuwe gevelbekleding van een flatrenovatie in Delft. Kansrijk zijn wellicht ook separate techniekunits die in geïsoleerde kasten geheel buiten de woning worden geplaatst. Voor bestaande installaties zijn suskasten het proberen waard. Specialist Merford claimt dat hun oplossing een geluidsreductie van 15 dB(a) oplevert.
Plaatsing in prefab-schoorstenen
Stille warmte De start-up Blue Heart Energy, ontstaan uit een samenwerking tussen kennisplatform Idea (Alkmaar) en ECN, herontdekte de thermo-akoestische warmtepomp en ontwikkelt een compact consumentenmodel dat vanaf 2019 leverbaar moet zijn. De techniek werkt op basis van een geluidsgolf die door een gesloten vat met helium wordt gevoerd. Op plekken waar de golf wordt samengedrukt komt warmte vrij en op plekken waar meer ruimte is, komt koelte vrij. Door dit systeem te koppelen aan een warmtebron – bijvoorbeeld de buitenlucht – krijgt het een hogere efficiency. Omdat er geen bewegende delen zijn, is er nauwelijks slijtage en is het apparaat fluisterstil. De eerste generatie levert met 1 kWh stroom ongeveer 4 kWh aan warmte (COP4). Bij de huidige prijzen betekent dit dat je met 44 cent aan stroom net zoveel warmte opwekt als met 67 cent aan gas. Dat voordeel zal snel oplopen met de aangekondigde switch naar duurder gas en goedkopere stroom. Het andere voordeel van de thermo-akoestische warmtepomp is dat er weinig onderdelen in zitten, waardoor de units zeer compact en relatief goedkoop zijn. De installatie is eenvoudig. De bedenkers pleiten dan ook voor een decentraal systeem, waarbij de techniek wordt ingebouwd in gevelkachelachtige verwarmingselementen die de buitenlucht als bron gebruiken. De fluisterpomp is ‘lineair bestuurbaar’ waardoor de warmtevraag snel en nauwkeurig kan worden geregeld met een comfort dat aan de ouderwetse radiator doet denken. Een mooie droom voor Frans en Ria.
C’est ci n’est pas un pomp
Trillingdempende montage
In 2017 kochten particulieren volgens het CBS 48.031 warmtepompen; 10.441 meer dan het jaar ervoor. Dat bracht het totaal aan geïnstalleerde warmtepompen op zo’n 225.000; inclusief bedrijfsinstallaties zijn het er 450.000. Daarmee is Nederland de snelste groeier in Europa. Volgens de European Heat Pump Association zijn de CBS-cijfers ‘vervuild’ door het meetellen van buitenlucht-warmtepompen die primair als airco worden gebruikt en niet als ruimteverwarming. De EHPA-tellingen blijven in 2017 steken bij 15.000 exemplaren voor woningtoepassing en een totaal van 91.000. Beide schattingen verbleken bij het aantal verkochte cv-ketels in 2017: 425.000! NOVEMBER 2018 | NR 8 | MILIEUMAGAZINE 15