Het gelijk van Thomas Edison Heeft wisselstroom zijn beste tijd gehad in een eeuw dat steeds meer apparaten op gelijkstroom werken? Wellicht. Te meer daar zonnepanelen, windmolens en waterkrachtcentrales gelijkstroom opwekken, die door omvormers als wisselstroom op het net wordt gezet. Van een steeds groter deel wordt vervolgens weer gelijkstroom gemaakt. Gelijkstroom van bron tot stopcontact voorkomt deze opeenstapeling van verliesposten.
W
ereldwijd transporteren de meeste elektriciteitsnetten wisselstroom, dat eind 1900 als winnaar uit de ‘stromenstrijd’ tussen George Westinghouse en Thomas Edison kwam. In tegenstelling tot gelijkstroom (direct current - DC) liet wisselstroom (alternating current, AC) zich namelijk eenvoudig omzetten van laag- naar hoogspanning. Dit maakte het transport relatief eenvoudig. Dik een eeuw later is de situatie totaal anders. Tegenwoordig worden de kantooren thuisomgeving gedomineerd door apparaten die juist op gelijkstroom draaien: elektronica (computer, tv, ledlamp) en alles met een accu (gsm, snoerloos gereedschap, elektrische auto). Aan de bron produceren windmolens en zonneweides eveneens gelijkstroom. Hetzelfde geldt voor waterkrachtcentrales.
Goedkoper en betrouwbaarder Het lichtnet is echter ingericht op wisselstroom en dus moet duurzaam opgewekte stroom hierin worden omgezet om nettransport mogelijk te maken. Dit gaat met verlies gepaard. Op de bestemming aangekomen, zorgen talloze omvormers opnieuw voor verlies. Vooral multimedia-apparaten worden zonder adapter tot wel 30% efficiën24 MILIEUMAGAZINE | NR 1 | FEBRUARI 2020
HARRY VAN DOOREN
‘Met name voor kantoren is een gelijkstroomnetwerk in combinatie met zonne-energie interessant’ ter. Naast een lager stroomgebruik bespaar je in een wereld zonder omvormers op sluipverbruik: ook als het apparaat uitstaat of de batterij vol is, verbruiken adapters immers altijd een beetje stroom. In een Ledlamp is zelfs 40% van de elektronica bedoeld voor de omzetting naar gelijkstroom. Zonder die verplichte schakeling worden apparaten compacter, goedkoper en betrouwbaarder. Omzettingselektronica is bovendien een bewezen zwakke schakel die de levensduur van apparaten verkort en een kerkhof van adapters achterlaat. Een gelijkstroomnetwerk vereist minder dikke kabels, wat vooral veel koper en dus geld scheelt.
Kansen Zeker nu steeds meer huizen en bedrijfsgebouwen worden uitgerust met zonnepanelen, wordt de AC/DC-botsing pijnlijk duidelijk. Als het omzettingslek kan worden gedicht, heb je effectief minder pane-
len nodig om in je energiebehoefte te voorzien. Daarmee is het vooral voor kantoorgebouwen interessant om een gelijkstroomnetwerk op zonne-energie te overwegen. ICT-apparatuur, verlichting en luchtbehandeling werken efficiënter en voor de back-up volstaat een centrale omzetter in plaats van eentje op alle apparaten. De hoofdaansluiting kan dus veel lichter zijn dan gebruikelijk. Bespaarpotentie in euro’s: tot 35%! Grootverbruikers als datacenters kunnen op hun beurt met gelijkstroom de groeiende energievraag flink afremmen. Ook hier is een centrale adapter veel efficiënter dan individuele adapters op ieder apparaat. Andere rendabele toepassingen zijn straatverlichtingsnetwerken, verlichting in de glastuinbouw, supermarkten en andere grote bedrijven. Ook ziekenhuizen kunnen een flink deel van hun machinerie op gelijkstroom laten draaien. In gewone huishou-