KWEEKVIS STEE EEDS VEGETARISCH HER Zoektocht naar vismeelarm of zelfs visvrij voer Volgens gezondheidsgoeroes moeten we twee keer per week vis eten. De oceaan kan helaas de vraag niet aan, alle quota ten spijt. Kweekvis moet de wereldzeeën ontlasten maar medicijnmisbruik, ontwrichting van ecosystemen en de honger naar vismeel zetten aquacultuur in een slecht daglicht. Op zoek naar de vegetarische vis. HARRY VAN DOOREN
M
eer dan de helft van de consumptievis komt tegenwoordig uit aquacultuur. De verwachting is dat deze snelgroeiende industrie de komende decennia zelfs tweederde van de productie voor zijn rekening zal nemen. Daarvoor moet wel worden afgerekend met enkele hardnekkige uitwassen. Stichting Wakker dier onderzocht eind vorig jaar 42 partijen uit Azië geïmporteerde kweekvis en garnalen en trof op de helft bacteriën aan die resistent zijn tegen antibiotica en op één monster zelfs de gevaarlijke ESBL-bacterie. Oorzaak: het overvloedig gebruik van antibiotica in de visvijvers om ziekten de kop in te drukken. Het Belgische programma Telefacts filmde afgelopen januari undercover bij een Noorse zalmkweker hoe mannen in beschermende kleding pesticiden in de kooien schepten om de zalmen te vrijwaren van parasieten. Johan Verreth, specialist aquacultuur bij Wageningen UR, houdt het op incidenten: “Noorse en Schotse zalmkwekers hebben het gebruik van antibiotica in een kwart eeuw met meer dan 90% teruggedrongen. Een combinatie van aangescherpte regelgeving en zelfreinigend vermogen van de sector. Om ziekten te voor-
30 MILIEUMAGAZINE | NR 4 | APRIL 2015
komen, worden de vissen nu individueel gevaccineerd.” Volgens Verreth zijn alleen de onvermijdelijk ontsnappingen van kweekzalmen nog een serieus probleem. “Als gedomesticeerde vissen kruisen met wilde soortgenoten worden die verzwakt. Een oplossing zou zijn om de kweekzalm steriel te maken.” “In tegenstelling tot wat milieugroeperingen beweren, is de moderne zalm een behoorlijk efficiënte vis”, zegt Verreth. “Voor 1 kilo zalm is ongeveer 1200 gram voer nodig. Daarmee zijn we bij de zalm wel aan de top van voerconversie gekomen. In het moderne voer is het aandeel vis teruggebracht tot 15%. Tilapia en panga-
Keurmerken Voor kweekvis zijn er twee belangrijke keurmerken, waarvan Aquaculture Stewardship Council (ASC) het bekendste is. Vis met het ASC-keurmerk ‘komt uit kwekerijen die aantoonbaar goed omgaan met de natuur en richtlijnen naleven op het gebied van sociale omstandigheden voor arbeiders en lokale gemeenschappen’. Dat wil nog niet zeggen dat het om duurzame vis gaat. Het ASC selecteert voorlopig ‘verantwoorde vis’. Duurzaam is pas aan de orde als het gebruikte voer een MSC-certificering (wilde vis) heeft of zelfs vrij is van dierlijke bestanddelen. Kweekvis met een biologisch EKO-keurmerk is bezig aan een voorzichtige doorbraak. Maar het EKO-keurmerk is net zo min een garantie voor duurzaamheid. Het wekt wellicht verbazing dat een met de hengel geviste wilde vis nooit het predicaat biologisch kan krijgen, maar dat heeft alles te maken met de controleerbaarheid van de herkomst. Dat kan alleen in de besloten omgeving van een kwekerij. Over dierenwelzijn zegt een keurmerk weinig, al was het maar omdat we nog niet zo veel weten van het vissenbrein. Zoals wel vaker met keurmerken blijft een flink deel van de markt ongekeurd omdat de certificeringseisen voor kleine ondernemers vaak te duur zijn. Vis zonder keurmerk is dus niet per definitie verdacht. En omgekeerd heeft zeker het MSC-keurmerk nogal wat kritiek te verduren vanwege de geringe impact op verduurzaming van de visserij. Het ASC-keurmerk is niet voor alle (commerciële) kweekvis uitgewerkt.