VERGRO OENING IN SNELTR TREINVAART ‘Energiebesparing en additionele capaciteit creëren’ In 2018 rijden alle NS-treinen op groene stroom, waarvan minimaal de helft opgewekt in Nederlandse windparken. Daarmee daalt de CO2-uitstoot van 640 kiloton naar nul en is klimaatneutraal reizen met de trein een feit. HARRY VAN DOOREN
H
et Nederlandse spoor verbruikt jaarlijks 1,4 TWh aan stroom, vergelijkbaar met het verbruik van alle huishoudens in Amsterdam. Sinds begin dit jaar rijdt de helft van de trein op groene stroom. Dat wordt 100% in 2018. NS maakt deel uit van de spoorvervoerders inkoopcombinatie VIVENS dat Eneco als groene partner koos. Aan deze belofte ging ruim twee jaar overleg met stakeholders en marktpartijen vooraf, gevolgd door een Europese aanbesteding. “Een van de inzichten uit de orientatiefase was dat grootverbruiker NS een kwart van de bestaande Nederlandse groene-stroomproductie zou opslurpen”, memoreert Carola Wijdoogen, directeur CSR bij de NS. “Dat zou prijsopdrijvend kunnen werken. Dus hebben we de ambitie aangescherpt. We willen additionele en herleidbare capaciteit creëren.” Eneco deed VIVENS het beste aanbod en het 10-jarige contract moet ervoor zorgen dat het voor Eneco loont om investeringen te doen in bijvoorbeeld nieuwe windparken om deze reuzeklant te bedienen. “Ons stroomgebruik is stabiel en voorspelbaar en nauwelijks gevoelig voor economische schommelingen. Dat maakt ons een interessante klant.” Hoewel overheidssubsidie voorlopig niet weg is te denken in de ontwikkeling van duurzame energieopwekking, is de overeenkomst tussen VIVENS en
12 MILIEUMAGAZINE | NR 10 | NOVEMBER 2015
Eneco er een tussen marktpartijen zonder extra injectie uit de schatkist. “Afnemers van onze omvang kunnen een extra impuls geven aan de verduurzaming van het energieaanbod.” Al blijft ook in dit contract groene stroom duurder dan grijze, het hoeft klimaatneutraal reizen niet duurder te maken. “We hebben in de afgelopen tien jaar het energieverbruik per gereisde kilometer met 30% omlaag gebracht en in 2020 moet dat zelfs 50% zijn. Energie besparen is nog steeds doelstelling nummer 1.” Bij de aanschaf van nieuwe en renovatie van oude treinen draait het daarbij vooral om aerodynamica, gewichtsbeperking, klimaatbeheersing en verbetering van de tractie (aandrijving). Zo gebruiken de nieuwe sprinters 30% minder energie dan hun voorgangers en ze leveren remenergie weer terug aan het net. De DD-AR dubbeldekker (met de groene stoelen) is na zijn make over (herkenbaar aan de blauwe bekleding) 9% zuiniger. In de koploper-intercity’s maakten open ramen plaats voor airco. De energiebesparing door verbeterde luchtweerstand compenseert ruimschoots voor de extra energie die de airco kost. Daarnaast ligt de focus op zuinig rijden. Dat betekent vlot optrekken en lang uitrollen. Vooral voor dat laatste is een gunstige aerodynamische vorm zoals die van de nieuwe sprinter essentieel.
VERVOER EN INFRASTRUCTUUR
NS onderzoekt op dit moment of de bovenleiding van 1500 volt kan worden omgevormd naar 3000 volt, omdat die minder warmte- en dus energieverlies kent en ook een groter absorptievermogen heeft om terug geleverde remenergie te hergebruiken.
Diesel Op twee derde van de regionale spoorlijnen van Arriva, Veolia, Syntus, Breng en Abellio rijden nog dieseltreinen. Het Ministerie van IenM bracht in 2014 de vergroeningsopties op deze lijnen in kaart. Ruwe conclusies: de terugverdientijd van elektrificatie is, afhankelijk van het traject, tussen de 14 en 42 jaar (gemiddeld 26). Dat lijkt met de huidige concessiestructuur geen haalbare business case, tenzij de overheid mee-investeert. Overstappen op veel minder vervuilend (bio) LNG (Liquid Natural Gas) kent een gemiddelde terugverdientijd van een jaar of 6, met nog een jaar extra als daar technieken voor het hergebruik van remenergie aan worden toegevoegd. In het kader van het Europese lightrailprogramma Sinthroper onderzoekt de stadsregio Arnhem-Nijmegen de inzet van batterijtreinen als alternatief voor de aanleg van kostbare bovenleiding. Green, grün, vert, verde Vergeleken met andere Europese treinlanden gaat de omschakeling naar duurzame stroom op het Nederlandse spoor in sneltreinvaart. Een overzicht: België (NMBS) - In 2020 moet 20% van de hele organisatie op groene stroom draaien. De treinen consumeren 80% van de totale hoeveelheid stroom. In personenvervoer is het aandeel diesel teruggebracht naar 3% en op het goederenspoor naar 11%. In de afgelopen 25 jaar daalde het energieverbruik per reizigerskilometer met 17% en voor goederen (ton/km) zelfs met 25%. De CO2-emissie zou in dezelfde periode met 60% zijn afgenomen.
Duitsland (Deutsche Bahn) - 100% groen in 2050. De huidige mix bestaat voor 40% uit hernieuwbare energie, aangevuld met steenkool (27%), kernenergie (16%), bruinkool (10%) en aardgas (6%). Hergebruik van bijvoorbeeld remenergie verlaagt het stroomgebruik met 11 tot 16%. DB koopt sinds 2013 groene stroom in voor het langeafstandsverkeer op basis van het aantal BahnCard-houders. Diesel-rangeerlocomotieven hebben zeer efficiënte roetfilters. Frankrijk (SNCF) - Meeste reizigerskilometers worden gemaakt op kernenergie. SNCF heeft geen plannen om die te vervangen door echt duurzame bronnen. Wel zijn er reductiedoelen voor stroomverbruik. Het Franse dilemma heet TGV: hoe sneller de trein hoe minder milieuvriendelijk. Boven de 300 km per uur gebruikt de TGV zelfs meer energie per reiziger dan een modern vliegtuig, al is dat geen fossiele energie. Spanje (RENFE) - Alle elektrische treinen rijden sinds 2013 op groene stroom, al is RENFE vaag over de energiemix. Met 2400 km aan hogesnelheidslijnen is de Spaanse AVE de TGV voorbijgesneld. Zo’n 40% van het net is niet geëlektrificeerd en de treinen die daarop rijden – waaronder veel bejaarde vuilspuiters - zijn goed voor 100 miljoen liter diesel per jaar. Verenigd Koninkrijk (diverse maatschappijen) - Uiterlijk 2020 moet het aandeel elektrische treinen en baanvakken van 50% naar 75% zijn gegroeid. Vanaf 2024 zal de stroom voor 100% uit kernenergie komen. Rest blijft voorlopig diesel. Zwitserland (SBB) - Voor 2025 moet het energiegebruik met 20% omlaag. Vanaf dat jaar rijden alle treinen op groene stroom. Nu al rijden de meeste treinen op waterkracht en wordt in de afdaling veel energie uit het remmen opgewekt. Ondanks de maatregelen steeg het energiegebruik de afgelopen jaren met bijna 5% vanwege een toename van reizigerskilometers met 34%. NOVEMBER 2015 | NR 10 | MILIEUMAGAZINE 13