Meer koeling, minder energie in supermarkt (Milieu Magazine)

JULI 2016 | JAARGANG 27

NR 7

Wetgeving en borging

0mgevingswet Internationaal MVO Good green deals?

Supermarktkoeling Bodem & STRONG Vee en antibiotica Wet VTH

NP/MILMAGA-MI16007

VERPLICHT AFDEKKEN? Supermarktkoeling als complexe rekensom De koelwanden in de supermarkt zitten tegenwoordig bijna standaard achter glas. Een succes van het energiebesparingsconvenant uit 2010. Tegelijkertijd komen er steeds meer open koelvakken bij en wordt de terugverdientijd, die verplicht tot afdekken, bij de rechter ter discussie gesteld. Aldi kwam zo onder een boete uit. Hoe complex is de materie?

HARRY VAN DOOREN

H

et convenant voor energiebesparing in de supermarkt uit 2010 is een initiatief van de gemeente Amsterdam en Omgevingsdiensten Noordzeekanaalgebied, IJmond en West-Holland en is door 9 supermarktketens en 148 gemeenten ondertekend. Dat de afspraken het aanzien van de supermarkt hebben veranderd is een feit. De belofte om alle ‘verticale koelingen’ van deuren te voorzien, lijkt nagekomen.

Een rondje Leidse binnenstad laat desalniettemin een versnipperd beeld zien. AH, Dirk en Jumbo hebben de koelwanden van glazen deuren voorzien. Bij Hoogvliet (geen ondertekenaar) is alleen de diepvries dicht.

18 MILIEUMAGAZINE | NR 7 | JULI 2016

Notabene EKO-plaza heeft slechts de vloeibare zuivel achter deuren. Dwarsligger Aldi verkoopt als enige vers vlees onder glas, maar de hoge koelingen blijven open.

SPAR richt zich op de gemaksconsument en zet alle frisdrank en bier(kratten) in open koelwanden.

Voedingstrends zitten energiebesparing ook in de weg: dagverse maaltijden en voorgesneden producten eisen steeds meer koelmeters op en die zijn vaker niet dan wel afgedekt omdat horizontale en lage koelmeubels niet in het convenant zijn opgenomen.

Handhaving De Wet Milieubeheer (Wm) verplicht supermarkten energiebesparende maatregelen te treffen als de terugverdientijd minder dan vijf jaar is. De branche committeerde zich aan een energiereductie van 20% tussen 2010 en 2020 en ligt met stappen van 2 à 3% per jaar op koers. Het CBL rapporteert een ‘efficiencyverbetering’ van 30% sinds 1995. Andere stokken achter de deur: het energieakkoord uit 2013 en de overweging om een jaarlijkse energieprestatiekeuring (EPK) verplicht te stellen, al stuit dat op verzet van VNO-NCW. Vorig jaar sloot de overheid een Green Deal met negen sectoren – waaronder supermarkten - voor een pilot met op de branches gerichte energieprestatiekeurmerken (EPK).

Doel is om een EPK te ontwikkelen dat bedrijven en organisaties stimuleert om energiebesparing in de dagelijkse bedrijfsvoering te integreren. Het EPK moet de toezichthouder inzicht geven of de deelnemende bedrijven voldoen aan de eisen uit Wet milieubeheer, waarmee de handhavingstaak wordt vereenvoudigd.

De evaluatie van de EPK-pilot concludeert dat beleidsdruk in de afgelopen jaren doorslaggevend was om supermarkten tot besparing aan te zetten. Omdat supermarkten veelal centraal gecoördineerd worden, is er bij filiaalhouders weinig kennis en ambitie om in de eigen winkel met energiebesparing aan de slag te gaan. Standaard wordt een cyclus van zeven jaar aange-

WETGEVING EN BORGING houden voor renovatie van supermarkten, waarbij ook apparatuur vervangen wordt. De geteste online tool voor het supermarkt-EPK biedt inzicht in het energiegebruik, geïmplementeerde maatregelen en een plan voor nog te nemen maatregelen. Een centraal register genereert rapportages op winkel en concernniveau. In theorie is ook vergelijk met andere winkels en ketens in de database mogelijk. De certificering met brons, zilver en goud motiveert maar het is onduidelijk hoe de beloning zich verhoudt tot erkende maatregelen en wettelijke eisen. Daarmee is toezicht op afstand nog niet in zicht, temeer omdat de branche niet eensgezind is over de openstelling van het register voor het bevoegd gezag.

Borging en certificering moet nog worden uitgewerkt.

Bij de eerste serieuze poging tot het afdwingen van energiebesparingsmaatregelen in de supermarkt, trok de gemeente Amsterdam aan het kortste eind.

De rechter oordeelde begin dit jaar dat het uitgangspunt van de terugverdientijd te onzeker is en ergens tussen de drie en twaalf jaar ligt. Aldi kan om die reden niet worden verplicht om in zeven filialen de koeling af te dekken. Wrang genoeg betaalde Aldi €146.000 aan TNO om aan te tonen dat de terugverdientijd met een natte vinger was berekend en Amsterdam werd veroordeeld tot een bijdrage van ruim een derde van de onderzoekskosten. Inclusief de proceskosten een schadepost van bijna €57.000. Hoger beroep volgt.

Energierekening Twee derde van het energieverbruik van de supermarkt gaat op aan koeling.

Door het afdekken en moderniseren van koeling kan het totale energieverbruik van een supermarkt tot 30% omlaag. Per supermarkt gaat het om een besparing van gemiddeld 127.000 kWh en 0,07 kiloton CO2 per jaar, vergelijkbaar met de uitstoot van 42 huishoudens. Als alle supermarkten in Nederland meedoen, besparen we 520 miljoen kWh en 294 kiloton CO2 per jaar, vergelijkbaar met de uitstoot van de inwoners van de stad Utrecht..

De terugverdientijd is een heet hangijzer. In disputen komen rechters en onderzoeksbureaus tot uiteenlopende berekeningen en conclusies. Helder is dat een strokengordijn binnen twee jaar is terugverdiend, maar dit stuit veelal op esthetische bezwaren. Verticale koelwanden afsluiten is vaak binnen vijf jaar terug te verdienen. Voor horizontale koelingen zijn de berekeningen even variabel als de vormen van de meubelen.

De schaal van de supermarktketen doet er ook toe.

Kleine ondernemers betalen tot twee keer meer voor de ombouw of aanschaf van nieuwe apparatuur, waarmee de terugverdientijd automatisch langer is.

Goedkope verwarming “Het energie-effect van het afdekken van bestaande meubels is een complexe rekensom”, zegt Bert van Wezel, innovatie manager bij Carrier Refrigeration.

“Supermarktondernemers zoeken vaak een natuurlijk moment om installaties te upgraden. Bij een verbouwing loont het sneller om te kiezen voor state of the art afsluitbaar koelsystemen. Overigens is niet de lagere koelvraag de grote winstpakker, maar het feit dat je minder warmte nodig hebt om de winkeltemperatuur op peil te houden. De uit het koelproces vrijgekomen warmte wordt steeds vaker ingezet voor het verwarmen van de winkel. Daar zit de echte besparing.”

Gelijkstroomventilatoren en ledverlichting reduceren de energievraag van het koelmeubelen verder, omdat ze zuiniger zijn én omdat ze minder warmte afgeven.

Bij vrieskasten werd voorheen het glas van de deur verwarmd om condens tegen te gaan. Door gebruik te maken van speciaal glas is dat niet meer nodig.

De nieuwe generatie centrale koelinstallaties - die zich buiten het zicht van de klant bevinden - draaien vandaag de dag veelal op het natuurlijk koelmiddel: CO2.

Van Wezel: “Het klinkt gek, maar door in plaats van een synthetisch middel het natuurlijke koudemiddel CO2 te gebruiken, verlagen we de CO2-uitstoot van het koelsysteem met circa zestig procent en het energieverbruik met gemiddeld tien procent.”

Als het aan Europa ligt, gaan op termijn ook de horizontale koelingen dicht. Een slang die in zijn eigen staart kan bijten, meent Van Wezel: “Als je alle koude opsluit, komt er een punt dat de klimaatbeheersing in de winkel een probleem wordt. Als je in zomer airco’s moet bijschakelen of groente en fruit moet gaan koelen, ben je je winst kwijt.”

JULI 2016 | NR 7 | MILIEUMAGAZINE 19