NOVEMBER 2016 | JAARGANG 27
NR 10
Vervoer en infrastructuur Seablind Vracht en spoor Naar schoon ov Dieselgate, jaar later Mainport voorbij? Deelfietsmarkt Bustechniek
NP/MILMAGA-MI16010
DEELFIETSMARKT IN BEW BEWEGING Slim slot breekt de deelfietsmarkt open Wereldwijd neemt de populariteit van deelfietsen snel toe, maar in Nederland zijn de initiatieven op een hand te tellen. Volgens onderzoeker Hélène van Heijningen is er voor woon-werkverkeer en korte zakenreizen wel degelijk behoefte aan deelfietsen, maar fietswijs Nederland is veeleisend en zuinig. De hoop is gevestigd op het slimme slot. HARRY VAN DO0REN
W
ww.bikes.oobrien.com monitort wereldwijd interactief deelfietssystemen. Eind september stonden 157 steden op de radar: 130.000 fietsen verspreid over 16.000 stallingspunten; Parijs (Velib) is met 38.657 fietsen en 1195 docking stations de actiefste stad. Zo’n 450 deelfietsplannen staan niet op deze kaart, omdat ze geen of gebrekkige informatie leveren; daaronder 237 Chinese steden waar 750.000 deelfietsen zouden rondrijden. Ook het Nederlandse OV-fiets ontbreekt op kaart van Oliver O’Brien, omdat de app die beschikbaarheid aangeeft niet real-time is. OV-fiets beschikte in 2015 over 8500 fietsen verspreid over 278 locaties. Jaarlijks komen er 1000 fietsen bij; 200.000 abonnees zijn samen goed voor bijna twee miljoen ritten. Het succes
van de OV-fiets is zo groot dat ze op de populairste locaties regelmatig ‘uitverkocht’ zijn. NS vergrootte vorige jaar het aanbod op twaalf hotspots en realiseerde tijdelijke uitgiftenpunten op Amsterdam Zuid en Den Haag Centraal.
Mee naar huis Op Utrecht Centraal en Den Haag Centraal NS draait de proef OV-fiets@home: de fiets mee naar huis nemen om hem ’s morgens weer in de stalling te parkeren. NS hoopt zo de overvolle stallingen te ontlasten én de gebruiksintensiteit op te voeren. Na een succesvolle proef met twee stallingen in het centrum wil de gemeente Utrecht vijf extra niet-stationsgebonden pick-up points. Kosten: €30.000 per stalling.
De kaart van Parijs na de ochtendsp[its toont dat de fietsenstallingen in de periferie leeg zijn geraakt (blauw), terwijl die in het centrum helemaal vol zitten (rood).
22 MILIEUMAGAZINE | NR 10 | NOVEMBER 2016
VERVOER EN INFRASTRUCTUUR
Gobike
Deelfietsen in Nederland
“Eigenlijk is de OV-fiets precies wat de Nederlander wil: een fiets op een plek waar je je eigen rijwiel niet bij de hand hebt. Maar de OV-fiets is inflexibel, want alleen te huur op stations en hij moet terug naar de ophaallocatie”, zegt Hélène van Heijningen die aan de faculteit Techniek, Bestuur en Management in Delft studeerde. In haar scriptie (Exploring the design of urban bike sharing systems intended for commuters in The Netherlands) stelt ze vast dat deelfietssystemen voor forensen en zakelijke reizigers wel in een behoefte voorzien, maar dat de beoogde gebruikers daar weinig geld voor over hebben. “Deelfietsen op bedrijventerrein aan de rand van de stad vormen een nuttige uitbreiding. Ondernemers zouden in zo’n systeem moeten investeren, bijvoorbeeld door de gebruikskosten te vergoeden.”
Hoge investeringen Zonder ‘thuisgebruikers’, sponsors en reclame zijn systemen als Velib in Parijs niet rendabel. De Vlaamse overheid becijferde twee jaar terug dat, afhankelijk van het gekozen systeem, opstartkosten tussen de €2000 tot €4000 per fiets liggen en jaarlijkse exploitatiekosten tussen de €650 en €3000 per rijwiel. Het herverdelen van fietsen - zodat op alle locaties een betrouwbaar aanbod is - is een van de grootste kostenposten. Uit-baters experimenteren met kortingen voor gebruikers die bereid zijn de fiets achter te laten in een lege stalling, maar dat biedt maar beperkt soelaas. De exploitatiekosten terugverdienen met de verhuur is ondenkbaar, omdat de ritprijs aanvaardbaar moet zijn. Bij Velib Parijs betaal je €1 voor een dagabonnement, waarmee je een halfuur gratis mag fietsen. Elk volgende half uur kost €1. Er zijn volgens het Vlaamse onderzoek wel andere opbrengsten, zoals minder autoverplaatsingen (CO2uitstoot); verbeterde aansluiting op OV verhoogt het gebruik daarvan en de leefbaarheid van een stad knapt er van op. Cycleswap Vorig jaar lanceerde vijf studenten Cycleswap in Amsterdam, gebaseerd op het SnappCar-idee: huren van particulieren. Geen grote investeringen, maar een website en app die het aanbod van fietsverhuurders in de buurt in kaart brengt. Na 150.000 sitebezoeken is Cycleswap overgenomen door het Amerikaanse Spinlister dat aan de andere kant van de oceaan naast fietsen diverse sportspullen in een peer-to-peer formule aanbiedt. Spinlister is een samenwerking aangegaan
> E-bikefabrikant Qwic, Skopei, Dutch Bicycle Rental en Amsterdams Klimaat en Energiefonds investeren 2,1 miljoen in Urbee. De start-up plaatst voor het einde van het jaar 300 elektrische deelfietsen in Amsterdamse bedrijfsfietsenstallingen. Omdat alle intelligentie in het slot van de fiets is verwerkt, heeft Urbee geen dockingstation nodig. Een stopcontact is genoeg. Via een app reserveer je de dichtstbijzijnde fiets die je met een pincode ontgrendelt. Een rit kost €4. Voorlopig moet de fiets verplicht terug naar de ophaallocatie. > Gobike uit Kopenhagen draait nu proef in Rotterdam en belooft in de lente 450 ‘slimme elektronische’ fietsen op 20 locaties aan te bieden voor iedereen die zich met ID registreert. In de proefperiode rekent Gobike €2,50 per uur. Unieke feature: een tablet op het stuur voor navigatie. > In Eindhoven en Tilburg zijn dit jaar de eerste van tientallen Hopperpoints geopend. Dit deelfietsenplan is vooral gericht op de zakelijke markt zoals hotels. > Het laatste geldt ook voor het trendy Amsterdamse fietsenmerk Veloretti (www.dedeelfiets.com) dat fiets plus dienstverlening aan bedrijven aanbiedt.
met de Nederlandse fietsenbouwer Vanmoof om het fietsdelen onder particulieren naar een hoger technisch plan te tillen. Vanmoof levert hufterproof-fietsen, voorzien van gps, bluetooth-slot en een app waarmee je de beschikbaarheid van fietsen in de stad kunt zien. Het Amerikaanse Portland krijgt de primeur met een soort huurkoopsysteem, waarbij superusers de fiets niet vooraf hoeven te betalen, maar uit de huuropbrengsten financieren. Ook BikeShare 050 (EnTranCe) ontwikkelt een fietsenplan dat draait om het slimme slot, maar in tegenstelling tot de prijzige Vanmoof designfiets zijn ze in Groningen op zoek naar een goedkoop systeem. Bedenker Steven de Boer: “Als je het slot hebt, zou je zelfs weesfietsen in kunnen zetten, maar om het een systeem van alle Groningers te maken heb je 10.000 tot 15.000 fietsen nodig en dan is robuustheid en standaardisatie gewenst.” Hufterproof hoeft de fiets niet te zijn. “Dat maakt de fiets zwaar, duur en onsexy. De ideale fiets is simpel en degelijk en hoeft niet meer dan €500 te kosten. Sloten met een valsensor, gps, bluetooth bestaan al en kosten zo’n $100. Maar dan moet je ook de webdienst van de slotenmaker afnemen. Wij willen juist graag een open standaard.” Er is veel enthousiasme in Groningen, waar de bereikbaarheid van de stad een hot issue is. Onzekerheden zijn er ook. Want een slim slot heeft energie nodig die bij voorkeur met een dynamo kan worden opgewekt. Maar om de fiets vindbaar te houden als hij stil staat, is een energiezuinig communicatieprotocol vereist. De boer: “5G heeft de beste papieren en we hopen dat KPN in ons wil investeren als een voorbeeldproject. En dan is er nog de vraag of de stadjers echt €50 per jaar willen betalen voor zo’n systeem zoals de enquêtes aangeven. Ook de puzzel over een gelijkmatige verdeling van fietsen over de stad tegen lage kosten heeft De Boer op de tekentafel nog niet opgelost. NOVEMBER 2016 | NR 10 | MILIEUMAGAZINE 23