LUCHT EN GELUID
KOKEN MET FIJNSTOF Fijnstofnorm in huis wordt soms flink overschreden De eisen voor keukenventilatie moeten aangescherpt, concludeerde TNO vorig jaar na een kijkje in diverse Nederlandse huishoudens, waaruit bleek dat bij het bakken van spekpannekoeken en wokken de fijnstofnorm in huis flink wordt overschreden. De curves van de fijnstofontwikkeling vertonen overeenkomsten met die van een vuurkorf. HARRY VAN DOOREN
D
at koken veel fijnstof produceert is nieuw, dat de afzuiging in moderne goed geïsoleerde huizen daar zelden op berekend is een onaangename verrassing. “Fijnstof blijft lang hangen”, waarschuwt TNO-onderzoeker Ton Borsboom. Uiteraard hangen de logistieke gezondheidseffecten van koken sterk af van bereidingswijze en gebruikte apparatuur. Koken op gas (open vuur) en hoge temperatuur roerbakken (wokken), stelt hogere eisen aan de afzuigcapaciteit dan sudderen en langzaam garen op een elektrische plaat. Het deksel op de pan scheelt aanzienlijk. Voor de afzuigkap geldt: hoe hoger het vermogen, hoe minder overlast van fijnstof. De vuistregel in de keukenbranche is dat de kap in de laagste stand het totale luchtvolume van een gesloten keuken in een uur minimaal 10 keer moet kunnen verversen. Voor een open keuken is dat een factor 20. In een open keuken met een inhoud van 30 m3, moet dus een kap hangen die minimaal 600 m3/uur kan verversen. De plaatsingshoogte, vorm en het oppervlak van de kap beïnvloeden de werking, evenals de lengte, diameter en bochten van de (flexibele) afvoer. Het TNO-onderzoek laat zien dat afzuigkappen met overcapaciteit fijnstof beter verwijderen. Bijwerking is dat soms ook relatief schone lucht in de afvoer verdwijnt wat het energiegebruik negatief beïnvloedt.
Alternatieven Het kostenbesparende alternatief voor een potente afzuigkap met een eigen kanaal is een motorloze afzuigkap direct aangesloten op het centrale ventilatiesysteem. Het Bouwbesluit staat deze inferieure oplossing niet in de weg (de voorgeschreven minimum ventilatiecapaciteit voor een keuken is slechts 75 m3/uur). Optie drie is de recirculatiekap (met motor) die kooklucht filtert. Helaas vangen de filters fijnstof en stikstofoxiden van de gaskookplaat maar matig af en wordt
ook kookvocht niet naar buiten afgevoerd. Als de filters niet tijdig worden vervangen, zijn het tandeloze tijgers. Atze Boerstra, directeur BBA Binnenmilieu, noemt de motorloze en recirculatiekappen ondingen en waarschuwt niet te besparen op een goede afzuigkap. “Behalve voldoende vermogen, is ook de geluidsproductie in de hoogste stand een aandachtspunt. Lawaaiige afzuigkappen worden niet gebruikt.” Boerstra erkent verrast te zijn door de bevindingen van TNO. “Fijnstof hoorde bij verkeer, buitenlucht en houtkachels. De impact van koken hebben we onderschat. Het Bouwbesluit houdt geen rekening met de blootstelling tijdens een avondje kokkerellen. Daarnaast gaan we bij het ontwerp uit van een gemiddelden over de hele dag, terwijl de normen juist extreme gebruikssituaties - ja zelfs misbruik - zouden moeten incalculeren.”
Geïntegreerde aanpak De voor de hand liggende aanbeveling dat een potente afzuigkap met eigen afvoer naar buiten de norm wordt, is niet los te zien van andere ventilatievoorzieningen in huis, omdat een loeiende afzuigkap de luchtdruk in huis zo kan beïnvloeden dat de overige ventilatie van slag raakt. Boerstra: “We moeten toe naar een geïntegreerde aanpak waarbij we niet alleen naar energiegebruik kijken maar ook naar gezondheidseffecten. Eventuele drukverstoringen op het moment dat de afzuigkap in de hoogste stand staat zijn maar tijdelijk. Net als een raampje open. Zoveel koken we ook weer niet en ik denk dat gezondheid voor het Bouwbesluit en een beetje energieverlies gaat.” Lees hier het TNO-onderzoek: www.bit.ly/MM172kook MAART 2017 | NR 3 | MILIEUMAGAZINE 29