SEPTEMBER 2017 | JAARGANG 28
NR 8
Energie en Klimaat
Klimaatscepsis Slimme flatgevel Transitie in industrie Natuurherstel-credits Toendra tipping point MJA e-efficiency Landgebruik
NP/MILMAGA-MI17008
DE TWIJFEL REGEERT, GEERT, OPNIEUW Ze herkauwen decennia geleden weerlegde kolder Drie jaar en drie maanden na het verschijnen van De Twijfelbrigade vraagt MilieuMagazine auteur Jan Paul van Soest naar de staat van het klimaat in tijden van Trump. Welke alternatieve feiten had hij graag ontkracht in een heruitgave? HARRY VAN DOOREN
H
et heeft me verrast dat de volledige ontkenning van de klimaatwetenschappelijke inzichten hoofdonderdeel van het Republikeinse discours is geworden, en dat Trump met regelrechte leugens over klimaat - en tal van andere issues- president van de VS kon worden. De dramatische campagne van Hillary Clinton en de miskleun van de Democraten haar boven Bernie Sanders te verkiezen, gaven me wel een duister voorgevoel. De opmars van Donald Trump en zijn fossielebrandstoffenkabinet zouden dus zeker een hoofdstuk krijgen in een heruitgave. Trump’s klimaatleugens hebben de ontkenningsbeweging, die na ‘Parijs’ op sterven na dood leek, gereanimeerd.” Bepaalt de ontkenningsbeweging het debat? “De twijfelbrigade heeft het voor het zeggen in het machtigste land ter wereld, de VS. Het is een macht die ongestraft liegt, bedriegt en de waarheid manipuleert. Het versterkt de moderne neiging om feiten, kennis en wetenschap als ‘ook maar een mening’ te beschouwen. Dat ondermijnt de democratie. Hannah Arendt schreef ooit: ‘Het ideale object van het totalitaire bewind is niet de overtuigde nazi of de toegewijde communist, maar de mensen voor wie het onderscheid tussen feiten en fictie niet langer bestaat.” “Nieuwe geluiden hoor ik niet anno 2017. Het blijft 10 MILIEUMAGAZINE | NR 8 | SEPTEMBER 2017
een clubje van zo’n honderd zelfbenoemde experts dat de indruk wekt dat er nog veel debat is, dat we niets weten en dat er alternatieve verklaringen zijn. Daarnaast zijn er de bekende doorgeefluiken die deze misinformatie echt geloven en het debat permanent verzieken. Nieuwe gezichten, zoals beroepsquerulante Marianne Zwagerman of een complotdenkend Provinciale Statenlid van de VVD, bieden geen andere inzichten. Ze herkauwen decennia geleden weerlegde kolder.”
ENERGIE EN KLIMAAT “Ik snap dat betoog, maar het zijn moeilijk vergelijkbare dreigingen. Moet je de bestrijding van aids laten liggen omdat klimaat voorrang heeft, of omgekeerd? Daar zit mijns inziens niet de spanning - die zit veel meer tussen groei van de materiële welstand en bescherming van de planetary boundaries, en tussen private kapitaalaccumulatie en publieke doelen.” Maar er is een relatie tussen uitstoot van broeikasgas en uitputting en uitbuiting. Bovendien worden we nu ziek van door fossiele brandstoffen vervuilde lucht. Zijn dat geen betere argumenten voor daadkrachtig handelen dan begrip vragen voor zoiets ongrijpbaars als opwarming?
Blokkeren ze de vooruitgang? “Trump’s beleid heeft onbedoeld ook positieve impact: Samen tegen Trump, verenigt de niet-twijfelaars in hun strijd tegen de opwarming. Mede dankzij Parijs is er nu een coalitie van bedrijven, maatschappelijke organisaties en (deel)staten die weten hoe laat het is, die klaar zijn met het welles-nietes-debat over klimaatverandering en de rol die de mens daarin speelt. Die treffen maatregelen.” Is het hoopgevend of triest dat het bedrijfsleven om de transitie vraagt die de politiek lijkt tegen te houden? “Het is een feit, een oordeel erover helpt niet. Bedrijven hebben goed in de gaten hoe de vlag erbij hangt en wat er moet gebeuren. Maar zolang de maatschappelijke kosten van klimaatverandering niet in de marktprijzen worden verwerkt, zullen bedrijven geen grote stappen zetten. Dat ondernemers en burgers de overheid vragen om echte vergroening mogelijk te maken, is een opmerkelijke ontwikkeling. Evenals het getalm bij politici om spelregels daartoe te veranderen.” “Zolang het klimaatdebat alleen op links wordt gevoerd en rechts het onderwerp negeert, komt die verandering er niet. Het zou helpen als conservatief en progressief, liberaal en socialistisch de handen ineenslaan. Dan kunnen beleidsmaatregelen worden genomen die op een breed scala van waardepatronen steunen. Links en rechts hebben elkaar nodig om vooruitgang te boeken.” Er zijn opiniemakers die de menselijke invloed op de opwarming erkennen, maar vinden dat er urgentere problemen zijn dan de uitstoot van broeikasgassen (overbevolking, aids, ontbossing, overbevissing, inkomensongelijkheid, geloofsfanatisme, sociale vervreemding). Moeten we daar onze kaarten niet op zetten?
“Ik deel die analyse niet. Elk probleem kent zijn eigen aanpak en instrumenten. Bescherming van biodiversiteit vergt ander beleid dan beperken van de opwarming. En elk beleidsterrein heeft zijn eigen twijfelbrigades. Soms lijken oplossingen tegen overconsumptie en opwarming hand in hand te gaan, maar er is altijd een keerzijde. Beprijzen van natuur- en milieuschade helpt de aarde en het klimaat, maar werkt averechts voor de allerarmsten die de hogere prijzen voor hulpbronnen niet kunnen betalen.” “Een hele reeks van thema’s terugbrengen tot een fossielvrij-agenda is me veel te gemakkelijk. Het is een illusie te denken dat dat de twijfelbrigades de wind uit de zeilen neemt, het is eerder het omgekeerde.” Ook van niet-twijfelaars hoor je soms dat ‘klimaatalarmisten’ de urgentie overdrijven uit economische motieven. Advies is handel, net als maatregelen die de opwarming tegengaan. Om met wetenschapsjournalist Maarten Keulenmans te spreken: ‘Er heeft zich rondom de pot met milieusubsidies een nieuwe klasse van duurzaam-ondernemers afgezet die zich warmen aan het d-woord.’ “Tja, dat schreef hij over mijn boek. Zo’n argument miskent natuurlijk de oprechte zorg over de toekomst en de wetenschap waarop deze zorg is gebaseerd. Maar ‘urgentie’ is een emotie, een ervaring, die valt niet objectief vast te stellen. De klimaatwetenschap geeft aan waar we staan en waar het naar toe gaat als we doorgaan. Het is een maatschappelijke en politieke vraag hoe en hoe snel we willen veranderen.” Hoe ernstig is het dat de VS zich onder Trump niet aan de handtekening zullen houden die Obama onder het akkoord van Parijs zette? “Daar is het laatste woord niet over gezegd. Maar vooralsnog lijkt het erop dat hij paradoxaal genoeg het omgekeerde bereikt van wat hij beoogt. De coalitie en de wil om door te gaan met internationaal klimaatbeleid wordt er alleen maar sterker door en krijgt nieuwe leden. De VS – California voorop – lijken helemaal niet zo verenigd als Trump graag verkondigt. Tegen gezond verstand zal de twijfelindustrie uiteindelijk niet opgewassen zijn.”
SEPTEMBER 2017 | NR 8 | MILIEUMAGAZINE 11