SCHADUWZIJDE ZONNEWEIDES (MilieuMagazine)

JULI 2018 | JAARGANG 29

NR 5

Verdieping in duurzaamheid Infranatuur Elektriciteitsmarkt Corporate antropology Hoogbouw & scheiden Inpassing solarweide Asbest in drinkwater Vijf jaar KIDV

SCHAD ADUW UWZIJDE ZON ZONNEWEI EIDES Maar ook genoeg plekken waar deze weides het leven kunnen terugbrengen De zonneweide rukt op en het debat over daarover raakt verhit. Landbouworganisaties, omwonenden en liefhebbers van het Hollandse landschap weren zich. Dubieuze ontwikkelaars zouden te makkelijk vergunningen krijgen en investeerders bedotten. Ecologen waarschuwen voor schade aan de biodiversiteit, maar zien ook diverse kansen.

HARRY VAN DOREN

16 MILIEUMAGAZINE | NR 5 | JULI 2018

kunnen worden gebouwd. De gemakkelijkste weg, maar een noodzakelijke volgens een onderzoek dat tijdens de Solar Future-conferentie in maart werd gepresenteerd. Om de klimaatdoelstellingen te halen zal minimaal 10% van het boerenland blauw moeten kleuren. Als het aan de ontwikkelaars worden die akkers zo groot mogelijk want ook hier stijgt het rendement met de schaalgrootte.

Energie zonder weerstand Solar park De Kwekerij in het Gelderse Hengelo vierde onlangs zijn eerste verjaardag en is in vele opzichten een witte raaf. Zo is er tegen de plannen voor 7000 zonnepanelen naast een nieuwbouwwijk geen enkel bezwaarschrift ingediend. De Kwekerij is gebouwd op draagvlak en mede bedacht door omwonenden.

ERIK MOL

W

aarom leggen we niet eerst daken vol met zonnepanelen, is een veelgehoorde vraag. Moeten we zeker óók doen, zeggen de ontwikkelaars die het laag bij de grond zoeken, maar dat zet niet genoeg zoden aan de dijk.

Over de dakpotentie verschillen de schattingen enorm: van enkele procenten tot de helft van de Nederlandse elektriciteitsbehoefte. Het optimistische cijfer komt van Deloitte dat in maart alle daken in kaart bracht waarop zonnepanelen een goed rendement zouden halen (niet op het noorden en niet in de schaduw, geen dakkapellen, schoorstenen en andere obstakels).

De onderzoekers kwamen tot 892 km2 dakakker.

Momenteel is slechts 4% van de geschikte daken belegd met zonnepanelen.

Deloitte erkent dat er wel wat hindernissen zijn te slechten om een groei van de huidige 6 naar de potentiële 217 petajoule te realiseren. ‘Met een jaarlijkse stijging van 40%, duurt het 10 jaar voor alle beoogde daken zijn belegd.’ De beperkte capaciteit van het elektriciteitsnetwerk is een andere bottleneck. Dat kan de huidige teruggeleverde stroom uit zon en wind al nauwelijks aan.

Waar het rapport niet op ingaat, is de eventuele bouwkundige voorzieningen die moeten worden getroffen om het dak geschikt te maken en wat de reden is dat er zo weinig gebruik wordt gemaakt van bedrijfsdaken en hallen op industrieterreinen. Bekende oorzaken: Verhuurders zijn niet genegen duurzame voorzieningen aan te leggen die niet middels de huur kunnen worden terugverdiend en initiatieven van derden lopen vaak stuk vanwege ingewikkelde juridische opstalcontracten en een veelheid aan belangen.

Mede daarom lopen projectontwikkelaars de deur plat bij boeren om grond te kopen waarop zonneweides

De Kwekerij neemt de parkfunctie serieus. De panelen zijn verspreid over zeven hectare. Omlijst en dooraderd met bloemrijk grasland, wadi’s, bomen, heuvels, picknick- en speelplekken. Oorspronkelijk was het plan om 205 woningen te bouwen op de voormalige agrarische grond, maar ontvolking en financiële crisis resulteerden in een wijkje van slechts 50 huizen. Op de vrijgekomen grond kon het solarpark ontkiemen.

Over 25 jaar worden de zonnepanelen weggehaald en blijft een park over, zo is de bedoeling. De panelen en overige techniek werden gerealiseerd met een investering van een particulier en subsidie van het Rijk.

De provincie Gelderland betaalde mee aan het groen dat wordt beheerd door een stichting met vrijwilligers.

Volgens Erik Mol, beleidsmedewerker duurzaamheid van de gemeente Bronckhorst, waarvan Hengelo het hart vormt, zorgt De Kwekerij in alle opzichten voor meer leven. “De rijke gevarieerde begroeiing heeft een grote aantrekkingskracht op vogels, vlinders en andere insecten. Bewoners recreëren in het park en kinderen hebben er hun speelterrein.” Blikvanger is de kudde schapen die het gras kort houdt, en graag beschutting zoekt onder de panelen.

Zonneweide stimuleert natuur De Kwekerij is voor Arcadis-ecoloog Roderick Groen het voorbeeld van een energietransitie waarbij het mes aan twee kanten snijdt: het aandeel duurzame energie stijgt en de natuur krijgt een boost.

Wensdenken? “Geenzins. Het is ook helemaal niet zo’n revolutionair of origineel idee. Meer een kwestie van omdenken. Welke locaties kunnen profiteren van een zonnepark? Daarbij mogen van Roderick best wat heilige huisjes omver. “Er is veel verzet van landbouworganisaties die vinden dat kostbare agrarische grond wordt geofferd aan zonneweides. Ik zie vooral een kans voor de sector om een minder destructieve impact op de natuur te hebben, zonder dat een agrariër daar financieel de dupe van is.”

“Voor zonneweides is bijvoorbeeld een hoog grondwaterpeil geen probleem. Met een goed ontwerp, een uitgekiende kruidenmix en afgestemd beheer kunnen planten, insecten en vogels profiteren, terwijl ook een probleem als bodemdaling kan worden aangepakt.

Die akkers moeten je dan niet met zonnepanelen vol

ERIK MOL

ERIK MOL

ENERGIE EN LANDSCHAP

plempen, maar natuur-inclusief inpassen.”

Aan zorgvuldig plannen schort het, meent Roderick.

“Er is geen nationaal beleid, provincies varen hun eigen koers en bij gemeenten – waar de meeste politieke weerstand zit – worden de vergunningen aangevraagd.” Voor het burgerverzet heeft hij weinig sympathie. “Als het in geen enkele achtertuin mag, kunnen we nooit afscheid nemen van fossiele energie. Door de energietransitie verandert het landschap, wen er maar aan. Zo’n veranderde horizon is niet nieuw, tijdens de inpoldering stond ‘Holland’ vol met windmolens…”

Er zijn genoeg plekken waar zonnepanelen het leven terug kunnen brengen. Groen nomineert met stip de ‘groene leegte’ in het intensieve landbouwgebied.

Maar ook drijvende zonneparken kunnen wat doen.

“Zandwinplassen hebben meestal weinig ecologische kwaliteit. Met name in de zuurstofarme diepere delen, waar licht nauwelijks doordringt, kan een met zonneenergie aangedreven pomp het waterleven reanimeren. Het is altijd een kwestie van goed inpassen, rekening houden met de lokale ecologie. Dat geldt ook voor drijvende zonne-akkers tussen de windmolens op zee.

In zeewindparken, waar scheepvaart en visserij is verboden, floreert het bodem- en onderwaterleven. Als je daar met een zonnedak het licht weghaalt, help je dat weer om zeep.”

Schaduwzijde Een van de bewaren tegen zonneweides is de manier waarop dubieuze projectontwikkelaars er goud geld mee zouden verdienen dankzij omstreden grondtransacties en agressieve grondspeculatie. NRC onderzocht onlangs de werkwijze van Powerfield, een van de grootste ontwikkelaars van zonneparken in Nederland, dat sinds 2015 grond voor negen zonneparken kocht met geld van particuliere beleggers. Voor de grond van vier parken betaalden deze beleggers anderhalf tot twee keer zoveel als de prijs die de directeuren van Powerfield aanvankelijk voor de grond betaalden.

Powerfield kreeg 260 miljoen euro aan rijkssubsidies toegewezen en ontwikkelt het grootste zonnepark van Nederland in het Groningse Vlagtwedde. Een spaarzaam succesverhaal want, zo stelt NRC, op andere locaties, waar met geld van beleggers al grond is aangekocht, is de bouw van een zonnepark ver weg.

JULI 2018 | NR 5 | MILIEUMAGAZINE 17