150601 mijn huis staat in rotterdam pdf low by henk hartzema

MIJN HUIS STAAT IN Râ&#x20AC;&#x2122;DAM

De stad is een grillig fenomeen. Mensen gaan dicht op

kunnen krijgen. Daarbij is het goed om te beseffen dat

elkaar wonen omdat de plek blijkbaar zo aantrekkelijk

de veranderingen steeds minder ingrijpend zullen zijn

dat de voordelen opwegen tegen de nadelen dat is de

en de stadsstructuur zelf steeds meer een constante

ene kant. Aan de andere kant brengt de opeenhoping

waarde zal worden. De stad gaat zich settelen.

van mensen met zich mee dat de stad voor sommigen

Maar vastigheid dan verandering. Meer regel dan

juist niet (langer) aantrekkelijk is. Tussen die twee

uitzondering. De omslag zorgt dat geïnvesteerd zal

uitersten bevindt zich een kundig en kunstig balanceren

worden in het openbare domein, in straten, plinten en

van bestuurders en planners om alle strijdige belangen

wenselijke routes, kortom samenhang. Door een focus

met elkaar te verzoenen. Bouwen vs. open ruimte, rust

op de structuur, ontstaat vervolgens als vanzelf ruimte

vs. reuring, verplaatsen vs. verblijven, etc., een goede

voor particulier initiatief, kortom vrijheid.

stad lost het allemaal op. Dit boek laat aan de hand van foto’s zien waar stadse Rotterdam is als stad misschien nog weerbarstiger.

structuur en individueel (woon)genot bij elkaar komen.

Jong als de stad is, zelfkritisch bovendien en met de

De foto’s laten zien waar het thuis is van een aantal

handen-uit-de-mouwen mentaliteit ontwikkelt het zich

Rotterdammers die de afgelopen jaren zijn verhuisd.

meer planmatig dan organisch. Voorlopig tussenstand

Hun thuis is nooit alleen hun huis, maar ook de plek,

is een horten en stoten stad die iedere keer opnieuw

de straat, de omgeving waarin dit huis staat. Sommige

lijkt te beginnen. Vaak meer uitzondering dan regel.

woningen zijn nieuw, andere verbouwd, weer andere

Beschutte buurten, bijzondere architectuur, een

woningen waren voorheen een kantoor. Soms huur,

skyline in wording, succesvolle winkellinten en groen

soms koop. In bepaalde gevallen zelf gebouwd, meestal

in alle soorten en maten. Dat alles doorsneden door

niet. Maar bijna alles valt op z’n plek.

een prachtige rivier. Scherven van geluk op zoek naar samenhang.

Dit boek is een pleidooi om niet steeds opnieuw te beginnen, maar te beginnen bij de basis. Bij de

Het is mijn stellige overtuiging dat Rotterdam zich

Rotterdammers en hun stad.

momenteel op een bijzonder kantelpunt bevindt. De stad wordt voller, maar zou ook meer samenhang

Henk Hartzema

1 4 6 8 9 10 12 13 14 16 17 19 22 24 25 33 38 39 40 41 43 47 48 59 61 63 64 66 67 68 69 70 73 74 78 79 80 82 83 88 89 90 91 92

DE kArEl DoorMAN DE ZWArTE PArEl lloyDPIEr BooMgAArDHof cITÉ neW oRleanS B-ToWEr renovatie WoonHuiS paRkSite THE rED APPlE ScHiecentRale BoDy HouSe transformatie Sint JoBSVeeM WoonBlokken cRooSWiJk ScHeepMakeRStoRen calypSo WeSteRlaantoRen ZuiDeRSteR SunSet BouleVaRD StatenDaM DE HofDAME WiJnHaeVe HArBoUr EDgE MUllErPIEr renovatie een Blok StaD De coopVaeRt HET lAANkWArTIEr HET PArkkWArTIEr renovatie PArklAANflAT HoUTlAAN 46-68 transformatie calanDStRaat 25 StaDSWoningen acHteRHaVen cityliVing uitbreiding DiDDen Village renovatie ScHietBaanStRaat renovatie BReitneRStRaat renovatie Van SpeykBlok renovatie koRtenaeRStRaat ZuiDeRSpooR nieuw HaVenZicHt renovatie MauRitSHuiS renovatie atlantic HuiS renovatie DElIPlEIN kÜHNE & co BUro & WoNINg BeukelSDiJk

93 94 98 99 104 108 112 113 117 127 128 130 131 133 135 136 138 140 141 142 143 152 153 154 158 160 161 162 168 170 171 172 173 175 177 178 180 181 182

renovatie RocHuSSenStRaat renovatie ScHieDaMSeSingel renovatie De oMScHoling orkIDE HooRnBRekeRStRaat MaRnixStRaat renovatie MaaSStRaat ZoRglocatie De ScHanS StaDSWeRf renovatie DUBBlE WoNINg renovatie VolMaRiJStRaat PANorAMA DIllENBUrg renovatie ZAAgMolENHof transformatie De MagiStRaat eenDRacHtSStRaat / ScHieDaMSeSingel kopeRSVeReniging De DrIEHoEk renovatie RaaD Van aRBeiD renovatie in oude stijl ScHiekaDe klEPElkAT BloEMfoNTEIN BRielSeHof taRWeWiJk renovatie DE foyEr renovatie NIEUWE BINNENWEg renovatie BrEDE HIllEDIJk renovatie VolMaRiJnStRaat 101 renovatie HouSe DDR’DaM renovatie SleepHellingStRaat renovatie loMBArDkADE transformatie Het BuRo/De oVenkaMeR renovatie MatHeneSSeRDiJk renovatie VeRMeyDen renovatie pRinS HenDRikkaDe renovatie tolHuiSStRaat renovatie VeeRHaVen renovatie ScHieDaMSeSingel131 100 Hoog renovatie JoHanneS De DIcHTEr transformatie De keySeR De WielSlag

82x THUIS

105 99

180 131

181

108

138

140

162

92 41 40

133

152

126

129 127

177 160

158

104

171

14 24

91 78

170

178

135

161

153

113 67 168 112

89 66 69 68

117

175

33 10 16

48 19 47 173

6 136

154 63

17 64

143

141

108

163

2 87

103

130

172

82 38

142

39 182

167

151

1 4 6 8 9 10 12 13 14 16 17 19 22 24 25 33 38 39 40 41 43 47 48 59 61 63 64 66 67 68 69 70 73 74 78 79 80 82 83 88 89 90 91 92 93 94 98 99 104 108 112 113 117 127 128 130 131 133 135 136 138 140 141 142 143 152 153 154 158 160 161 162 168 170 171 172 173 175 177 178 180 181 182

De KareL Doorman De ZWarte PareL LLoYDPIer BoomgaarDHoF CItÉ neW orLeans B-toWer renovatie WoonHUIs ParKsIte tHe reD aPPLe sCHIeCentraLe BoDY HoUse transformatie sInt JoBsVeem WoonBLoKKen CroosWIJK sCHeePmaKerstoren CaLYPso WesterLaantoren ZUIDerster sUnset BoULeVarD statenDam De HoFDame WIJnHaeVe HarBoUr eDge mÜLLerPIer renovatie een BLoK staD De CooPVaert Het LaanKWartIer Het ParKKWartIer renovatie ParKLaanFLat HoUtLaan 46-68 transformatie CaLanDstraat 25 staDsWonIngen aCHterHaVen CItYLIVIng uitbreiding DIDDen VILLage renovatie sCHIetBaanstraat renovatie BreItnerstraat renovatie Van sPeYKBLoK renovatie Kortenaerstraat ZUIDersPoor nIeUW HaVenZICHt renovatie maUrItsHUIs renovatie atLantIC HUIs renovatie DeLIPLeIn KÜHne & Co BUro & WonIng BeUKeLsDIJK renovatie roCHUssenstraat renovatie sCHIeDamsesIngeL renovatie De omsCHoLIng orKIDe HoornBreKerstraat marnIXstraat renovatie maasstraat ZorgLoCatIe De sCHans staDsWerF renovatie DUBBLe WonIng renovatie VoLmarIJstraat Panorama DILLenBUrg renovatie ZaagmoLenHoF transformatie De magIstraat eenDraCHtsstraat / sCHIeDamsesIngeL KoPersVerenIgIng De DrIeHoeK renovatie raaD Van arBeID renoVatIe In oUDe stIJL sCHIeKaDe KLePeLKat BLoemFonteIn BrIeLseHoF tarWeWIJK renovatie De FoYer renovatie nIeUWe BInnenWeg renovatie BreDe HILLeDIJK renovatie VoLmarIJnstraat 101 renovatie HoUse DDr’Dam renovatie sLeePHeLLIngstraat renovatie LomBarDKaDe transformatie Het BUro/De BoVenKamer renovatie matHenesserDIJK renovatie VermeYDen renovatie PrIns HenDrIKKaDe renovatietoLHUIsstraat renovatie VeerHaVen renovatie sCHIeDamsesIngeL 131 100 Hoog renovatie JoHannes De DICHter transformatie De KeYser De WIeLsLag

Rijnhavenbrug

Uitzonderlijk, om na bijna 3 jaar nog steeds je woning te betreden met een gevoel van trots en tevredenheid. Een uitzicht wat niet lijkt te vervelen. Door zijn imposante hoogte en ligging het best te omschrijven als â&#x20AC;&#x2DC; in de stad en toch uit de stad. Momenteel hoogste woontoren van Nederland, van alle gemakken voorzien op een prachtige locatie van Rotterdam. Voorlopig geen verhuisplannen. A v Nieuwenhuijzen / S de Bruyn 2 bewoners respectievelijk 50 en 38 jaar Hier woonachtig sinds maart 2011

NEW ORLEANS Programma 234 appartementen, parkgeergarage, gastenverblijven, health club Datum oplevering / realisatie november 2010 Ontwerp Ă lvaro Siza Vieira ADP Architecten Opdrachtgever Vesteda Bruto Oppervlakte 14.500 m2

scheepmakershaven

Gelijkvloers comfortabel loftappartement met veel glas en uitzicht naar de Maas, richting oost, west en zuid Een lange muur van 22m beton in het appartement heeft ons geinspireerd om aan huis de wallgallery(.nl) te vestigen. Regelmatig worden kunstenaars uitgenodigd om werk te exposeren. Het gebouw en appartement is zelf ontworpen, waarmee het vanzelf een thuis geworden is De laatste 5 % van de detaileringen zijn nog niet gerealiseerd Blijft dit uw thuis? Ja, naast een dacha in Zeeuws-vlaanderen Han van den Born 2 personen a 55 en 51 Hier woonachtig sinds 2009, hiervoor woonachtig aan de Zijl 10e Rotterdam

THE RED APPLE Programma 231 woningen, 1.500 m2 winkels en horeca, 3.800 m2 kantoren, 340 parkeerplaatsen Datum oplevering / realisatie februari 2006 Ontwerp KCAP Architects & Planners Opdrachtgever PWS Rotterdam Bruto Oppervlakte 35.000 m2

Schiehavenkade

Eengezinswoning, bestaande uit 4 verdiepingen, met inpandige garage. De pui bestaat volledig uit glas, verder zijn er geen ramen aanwezig. In eerste instantie ontworpen als woon/werk units. Het is eigenlijk geen praktisch huis met kinderen, maar toch wordt het ene na het andere kind hier geboren. Ik woon hier prima, maar ik mis heel erg een tuin. Mijn man wil altijd al weg (ik heb het huis alleen gekocht). Nu de kids groter worden is het wellicht handig om ons eens in de huizenmarkt te gaan verdiepen.

SChiecentrale Programma woon/werkeenheden, kantoren, parkeergarage, kadewoningen, supermarkt, gymzaal en terrasdek Datum oplevering / realisatie mei 2008 Ontwerp Mei Architecten en stedenbouwers Opdrachtgever Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam woningstichting PWS Proper Stok Woningen BV Bruto Oppervlakte 55.000 m2

Han van den Born 2 personen a 55 en 51 Hier woonachtig sinds 2009, hiervoor woonachtig aan de Zijl 10e Rotterdam

Sint Jobshavenkade

transformatie SINT JOBSVEEM Programma 99 lofts, 10 penthouses en 2000 m2 commerciĂŤle ruimte. Datum oplevering / realisatie januari 2007 Ontwerp Robert Winkel Mei Architecten en stedenbouwers Wessel de Jonge Architecten Opdrachtgever BAM Vastgoed Bruto Oppervlakte 21.000 m2

Binnenrotte

3 kamer appartement in het hart van Rotterdam tegenover de bibliotheek en de nieuwe markthal van Rotterdam Wat is er zo bijzonder aan uw thuis? De lokatie waar het is gelegen en de inrichting van het appartement met het uitzicht op de markt en de komst van de nieuwe markthal. Wat heeft u gedaan om het uw thuis te maken? Het geheel naar eigen inzicht en smaak ingericht. Wat zou er nog beter kunnen om het nog meer je thuis te maken? Niets, het plekje is voor ons perfect qua uitzicht en lokatie waardoor wij hier voorlopig niet weg willen. Blijft dit uw thuis? Voor de komende jaren zeker en met de komst van de markthal zullen wij zeker nog meer gaan genieten.

Bert Vonk 2 personen Hier woonachtig sinds 2009, en hiervoor woonachtig in een rijtjeshuis in Hendrik Ido Ambacht

STATENDAM Programma 124 apartementen winkels, horeca en kantoorruimte Datum oplevering / realisatie september 2009 Ontwerp Kollhoff Architecten Rapp+Rapp Opdrachtgever OVG Bruto Oppervlakte 16.000 m2

1e Westewagenhof

Mijn thuis is een 2 kamer appartement, heerlijk licht en ruim. Wat is er zo bijzonder aan uw thuis? Het gebouw staat midden in de stad, zo naar de Doelen, de schouwburg en musea lopen. Heeft een heerlijke binnentuin, lekker om in te zitten. Wat heeft u gedaan om het uw thuis te maken? In mijn appartement veel met kleur gewerkt. Het is een vrolijk huis. Wat zou er nog beter kunnen om het nog meer je thuis te maken? Niet veel, in mijn ogen is het perfect. Blijft dit uw thuis? Zeker. Als ik hier uitga zal het tussen 6 planken zijn.

Ineke Lambermont 62 jaar Hier woonachtig sinds 2007, en hiervoor woonachtig in Capelle aan den IJssel

DE HOFDAME Programma 231 appartementen, winkels, parkeren Datum oplevering / realisatie 2007 Ontwerp Klunder Architecten Opdrachtgever Heijmans Vastgoed, ERA Bouw, Woningstichting PWS Bruto Oppervlakte 28.000 m2

Geldersekade

Ons huis is een appartement van 108m2 met twee slaapkamers een badkamer en een woonkamer met open keuken. Onder het complex hebben we een parkeerplaats. Het appartement is gelegen op de 2e verdieping en ligt op het zuiden met zicht op de maas. Wat is er zo bijzonder aan uw thuis? Het uitzicht op de wijnhaven met oude boten en de Willemsbrug. Tevens is de locatie bijzonder aangezien het huis gelegen is dichtbij de markt, de oude haven, het treinstation Blaak, het centrum en tevens is de snelweg makkelijk te bereiken. Wat heeft u gedaan om het uw thuis te maken? Aangezien het een nieuwbouw complex was en wij de eerste bewoners zijn hebben wij de vloer, keuken en badkamer naar onze eigen smaak ingericht. Tevens hebben we meubels gekocht die het voor ons een thuis maakt. Blijft dit uw thuis? Voorlopig wel. Echter gezien de gezinssituatie zullen wij op termijn willen verhuizen aangezien we geen tuin hebben.

Alexander Sepmeijer 3 personen (34, 29 en 6 maanden) Hier woonachtig sinds 2009, en hiervoor op de Admiraliteitskade 15-B Rotterdam

Wijnhaven Programma 89 woningen, kantoren, 120 parkeerplaatsen Datum oplevering / realisatie 2010 Ontwerp KOW Opdrachtgever NS Vastgoed Bruto Oppervlakte 18.700 m2

Sint Jobshaven

Moderne maisonette woning (begane grond) in een rustige/veilige buurt met allerlei voorzieningen in de buurt (fitnesscentra met zwembad, supermarkt/drogist, restaurants, theater, tandarts, kinderopvang, basisschool, speeltuion etc.). Ook veel groen in de omgeving en een mooi uitzicht op de Euromast! Wat is er zo bijzonder aan uw thuis? Ruime woning in een rustige/veilige buurt (die je steeds minder hebt in Rotterdam), vlakbij centrum van Rotterdam, met veel groen om je heen. Perfecte combinatie van stad en groen, waar kinderen ook fijn kunnen opgroeien. Wat zou er nog beter kunnen om het nog meer je thuis te maken? Niets, ben zeer tevreden. Blijft dit uw thuis? Voorlopig wel! Geen verhuisplannen en zou ik dat wel hebben, dan wil ik zeker op de Mullerpier blijven.

Gigi Tang 2 personen, allebei 32 Hier woonachtig sinds december 2009, en hiervoor aan de Westkousdijk 180 Rotterdam

MERCURIUS Programma Woningen en 2 praktijkruimtes Datum oplevering / realisatie 2009 Ontwerp Neutelings Riedijk Opdrachtgever AM Bruto Oppervlakte 15.000m2

Parklaan

We zijn hier met z’n tweeën komen wonen, na een volledige renovatie waarin alle kamers, badkamer en keuken zijn gestript. We hebben de plafonds terug op hoogte gebracht en de kozijnen in het orginele gebroken wit laten schilderen. Het mooie eiken visgraatparket dat nog sinds de eerste bewoners in de woonkamer lag hebben we gerenoveerd en ook in de hal gelegd. Het interieur is helemaal nieuw maar het voelt alsof we in het oorspronkelijke appartement uit de jaren ’30 wonen. Inmiddels zijn we met z’n vijfen. We groeien en ons jasje, maar vinden ontzettend praktisch dat alles op 1 vloer ligt. Een hele verdieping voor jezelf dat is een grote luxe. Toch staat ons appartement nu te koop, we willen niet echt weg, maar we zoeken meer ruimte. Als ik het Vasteland oversteek en het Scheepvaartkwartier inrijd voelt het echt als thuiskomen. Dus zoeken we iets anders in de buurt. De wijk is een wereld op zich, maar tegelijk ontzettend open. Zo zijn de bewoners ook een beetje. Iedereen lijkt zich een geluksvogel te voelen, terecht natuurlijk. De gebouwen zijn mooi, er is veel groen en we wonen aan de rivier. Laatste wens is een gezellige speelplek voor kleine kinderen in het Park zoals iedere wereldstad dat heeft.

Henk Hartzema 5 personen, 44, 40, 4, 2, 4 maanden Hier woonachtig sinds 2007, en hiervoor aan de Westblaak

renovatie parklaanflat Programma 7 appartementen Datum renovatie 1992 Ontwerp A. van der Zwan Opdrachtgever VVE Parklaanflat Bruto Oppervlakte 1.100 m2

Houtlaan

Appartement in Veerhavendistrict. Uitzicht op de Maas op de Erasmusbrug,gebouw Port of Rotterdam en het nieuwe gebouw van Rem Koolhaas, Provimi maar ook op wereldmuseum. Ook vele daken, mooi en minder fraai, maar alles tezamen geeft sterk Rotterdamse, stadse sfeer. Aan Noordkant uitzicht op toegang Veerhaven, torens museum Boymans en paradijskerk, gebouw nationale Nederlanden en EMC. En vaak bijzondere luchten die voorbij trekken, een film op zich. Het gebouw is 5 jaar geleden gebouwd, ik bewoon 1 van de 12 appartementen op de 6e, tevens hoogtes verdieping. Het gelijkvloers wonen bevalt me prima. Heb zelf alles kunnen bepalen bij indeling wonen, er was nog niets. Dus vloer badkamer en keuken kon ik zelf bepalen. Het appartement heeft aan beide kanten veel raampartijen tot aan de grond. En een ruim balkon op het zuiden. Het is hier heel rustig ook al woon ik midden in de stad. En als ik buiten kom sta ik midden in het uitgaansleven, dus veel restaurant, terras en banken om op de kade van Veerhaven en schepen te genieten. Blijft dit uw thuis? Ja dat is wel de bedoeling.

Petra van Mil 1 persoon (soms 2). 60 jaar Hier woonachtig sinds april 2013

HOUTLAAN 46-68 Programma 12 woningen, comm. ruimte Datum oplevering / realisatie 2012 Ontwerp Klunder Architecten Opdrachtgever Panagro Bruto Oppervlakte 1.600 m2

Breitnerstraat

Wij wonen in een appartement uit 1937 (origineel 85m2, na verbouwing van een klein gedeelte van de kelder/sousterrain 110m2), de begane grond met een voortuin en een achtertuin. Het gedeelte van de Breitnerstraat waar wij wonen noemen we -met onze buren- voor de grap de â&#x20AC;&#x2DC;gouden bochtâ&#x20AC;&#x2122;, omdat de voortuinen relatief ver van de straat zijn, en de achtertuinen erg groot (die van ons 200m2). [...] In de tuin staat een enorme kastanjeboom, daarachter is een achterpad waaraan de winkels van de Nieuwe Binnenweg grenzen met daarboven appartementen. [...] Ik vind ons huis bijzonder omdat het midden in de stad staat, een grote voortuin & achtertuin heeft, een enorme tuin en een fijne sfeer heeft. In minder dan een minuut kan ik in de drukte van de stad zijn, bij kaas, groentenboer, bakker of delicatessenwinkel, binnen vijf minuten bij een museum of festival, binnen 7 minuten in een park, binnen tien minuten op de snelweg en binnen 4 minuten in het ziekenhuis als het moet. Echt alles is in de buurt. Er wonen veel kinderen in de straat, rond een uur of vijf is het altijd gezellig. Iedereen komt uit zijn werk en gaat nog even spelen met de kinderen. Ik vind het huis ook erg mooi, een mooie stijl. We hebben druiven tegen de hele voorgevel groeien, en in de voortuin staan tomaten en wortelplantjes, of pompoen. Erg leuk. In de zomer ontbijten we vaak voor, lekker in de zon, dat doen bijna alle buren. Ook die boven wonen, ze zetten dat klapstoeltjes en tafels in het tussenpas neer. Het is een vrolik, levendig huis. En wat ook leuk is, is dat iedereen altijd graag even bij ons langswipt, omdat we zo centraal wonen. [...] Blijft dit uw thuis? Ik hoop van wel! Het is een heerlijk huis, maar wel een beetje te klein, dus uitbouwen.en verbouwen..graag!

Annemieke van Wegen-Delhaas 4 personen: ikzelf (40), mijn man (43), mijn zoontje (1) en mijn dochter (bijna 3) Hier woonachtig sinds 2003

renovatie Breitnerstraat Programma 61 appartementen Datum renovatie 2011 Oorspronkelijk ontwerp W. ten Bosch Opdrachtgever RVS Bruto Oppervlakte 6.700 m2

104

Hoornbrekerstraat

Hallo, hier Pieter. We zitten lekker te lunchen in het zonnetje. Volgens de Sunseeker App schijnt de zon op onze stoep van juni tot eind juli. Deze App houdt helaas geen rekening met bewolking. Mijn werk is op de begane grond en in de tijd dat deze foto gemaakt werd woonde ik op de eerste verdieping met mijn gezin. Een heerlijke plek dicht bij de Erasmusbrug, Witte de Withstraat, museumpark en de stad. Vreemd genoeg is deze wijk (het Baankwartier) heel stil. Een oase van rust maar tegelijkertijd onbegrijpelijk slecht benut. De uitbreiding van galleries vanuit de Witte de With ontbreekt bijvoorbeeld. Dit is precies Rotterdam. We zien zoveel mogelijkheden, maar we besseffen ons niet dat we die ook kunnen benutten. Wij merken dat doordat mensen het haast niet kunnen geloven dat we buiten lunchen. Ze zijn zo verrast en verbaast dat ze iets willen zeggen of vriendelijk lachen. Iets wat je niet snel zult meemaken in dit centrum. Het zit niet in onze naoorlogse genen om Rotterdam te verbeteren of te gebruiken. Volgens de documentaire Rotterdam 2040 van Gyz la Riviere heeft een stad 100 jaar nodig om zichzelf te bewijzen. Vanaf het bombardement gerekend zijn we ruim over de helft. Dus nu gaat het gebeuren en wij doen ons best op bescheiden wijze. We organiseren buitenexposities of leiden mensen rond in de wijk. Als grafisch ontwerp bureau bekladden we de stad met posters via onze opdrachtgevers zoals het International film festival Rotterdam, Ro Theater of LantarenVenster. Maar goed ik dwaal af. Het pandje waar wij in huizen is het eerste wederopbouwpand van Rotterdam en ligt precies aan de rand van de brandgrens. Vroeger was het een verffabriekje en een autogarage met twee benzinepompjes. Nu zitten er alleen bedrijfjes in en af en toe is een tijdelijke bewoner, wat natuurlijk officieel weer helemaal niet mag, maar jullie kunnen wel een geheimpje bewaren toch?

Pieter Vos

Hoornbrekerstraat Programma Woning Datum renovatie 2008 Ontwerp Opdrachtgever Bruto Oppervlakte

161

Sleephellingstraat

Mijn achtergrond is scheepvaart, wat inhoud dat thuis letterlijk overal en nergens is. Maar het huis waar we nu wonen is geweldig, midden in de stad en tegelijk de schaal van een dorp. Wat is er zo bijzonder aan uw thuis? Het huis zelf is prima, bijzonder goed geĂŻsoleerd en gerenoveerd, historische gevel etc... Maar het meest bijzonder zijn eigenlijk de buren. Het zal wel vaker voorkomen, maar het erg prettig om een goede band te hebben met de directe omgeving. Blijft dit uw thuis? Absoluut, binnen Rotterdam en binnen Nederland is het een geweldige locatie. Ik zou dit huis en deze stad alleen verlaten om te emigreren.

Maurits de Bruijn 4 personen Hier woonachtig sinds 2010

renovatie Sleephellingstraat Programma 14 Beneden-bovenwoningen Datum oplevering / realisatie 2009 Ontwerp Villa Nova architecten Opdrachtgever Woonstad Rotterdam Bruto Oppervlakte 570 m2

177

William Boothlaan

renovatie Schiedamsesingel Programma Appartementen en kantoor Datum oplevering / realisatie 2008 Ontwerp Melein Architectuur Opdrachtgever Stadswonen Bruto Oppervlakte 1.000m2

Marianne Herijgens 2 personen, ik ben 45 mijn zoon is 8 Hier woonachtig sinds december 2007, en hiervoor woonachtig in de Witte de Withstraat

Binnenwegplein

de karel doorman programma 114 woningen, 146 parkeerplaatsen, daktuin, ontspanningsruimte met sauna en winkels in plint Datum oplevering / realisatie oktober 2012 Ontwerp Ibelings van Tilburg architecten Opdrachtgever DW Nieuwbouw Bruto Oppervlakte 12.450 m2 winkels, 10.500 m2 woningen excl. Parkeren (156 autoâ&#x20AC;&#x2122;s)

Pompstraat

DE zwarte parel Programma woonhuis met atelier Datum oplevering / realisatie september 2010 Ontwerp Studio Rolf.fr Zecc Architecten Opdrachtgever Rolf Bruggink Bruto Oppervlakte 180 m2

Lloydkade

Bonaventura Programma 25 appartementen Datum oplevering / realisatie 2011 Ontwerp DP6 architectuurstudio Opdrachtgever Ontwikkelingsmaatschappij Lloydpier bv, Van der Looy Projektmanagement BV Bruto Oppervlakte 4.480 m2

Boomgaardhof

Boomgaardhof Programma 1 woonhuis met atelier Datum oplevering / realisatie januari 2011 Ontwerp Architektenburo KĂźhne & Co Opdrachtgever W.H.A. de Laat Bruto Oppervlakte 291 m2

Laan op Zuid

CitĂŠ Programma studentenwoningen, winkelruimte en parkeren Datum oplevering / realisatie september 2010 Ontwerp Tangram Architekten Opdrachtgever Stadswonen Bruto Oppervlakte 44.342 m2 (30.841 m2 wonen, 3.501 m2 commercieel, 4.721 m2 parkeergarage)

Lijnbaan

b-tower Programma Appartementen, Retail Datum oplevering / realisatie 2013 Ontwerp Wiel Arets Architects Opdrachtgever MAB Bouwfonds Bruto Oppervlakte 12.500 m2

Van der Sluysstraat

renovatie woonhuis parksite Programma 1 woning Datum oplevering / realisatie januari 2009 Ontwerp Doepel Strijkers Architects LEX-Architecten BNA Opdrachtgever M. Laupman, S. Rots Bruto Oppervlakte 260 m2

Walhallalaan

BODY HOUSE Programma Woonhuis Datum oplevering / realisatie september 2009 Ontwerp Monolab Opdrachtgever Tijs van Ruiten, Paula Colenbrander Bruto Oppervlakte 156 m2

Maria van Reigersberchstraat

woonblokken crooswijk Programma Datum oplevering / realisatie 2006 Ontwerp Architektenburo KĂźhne & Co Opdrachtgever Bruto Oppervlakte

Leuvenhaven

SCHEEPMAKERSTOREN Programma ongeveer 35 appartementen Datum oplevering / realisatie oktober 2008 Ontwerp Taco Pino Architecture & City Planning Sol Design Opdrachtgever Memid Investment Bruto Oppervlakte 6500 mÂ˛

Mauritsweg

CALYPSO Programma 407 appartementen, kantoren, commerciĂŤle ruimtes, kerk en parkeergarage Datum oplevering / realisatie maart 2013 Ontwerp Alsop Architects Van der Laan Bouma Architekten BV Opdrachtgever De Wilgen Vastgoed Bruto Oppervlakte 72.500 m2

Het Park

WESTERLAANTOREN Programma 45 appartementen en 10.000m2 kantoor Datum oplevering / realisatie februari 2012 Ontwerp Ector Hoogstad Architecten Opdrachtgever Maarsen Groep, Koninklijke Vopak, Brouwershoff Beheer Bruto Oppervlakte 35.000 m2

Hillelaan

ZUIDERSTER Programma 60 duowoningen, 15 driekamerappartementen, 800 m2 bedrijfsruimte Datum oplevering / realisatie januari 2010 Ontwerp Groosman partners Opdrachtgever Estrade Projecten, Vestia Rotterdam Feijenoord Bruto Oppervlakte 6520 m2

2e Rosestraat

sunset boulevard Programma 61 drie- en vierkamerappartementen en vijftien vierlaagse stadswoningen, winkel en kantoor Datum oplevering / realisatie oktober 2009 Ontwerp De Zwarte Hond Opdrachtgever Com.wonen, ontwikkelaar Celestian International BV, gemeente Rotterdam Bruto Oppervlakte 12515 m2

Sint Jobskade

harbour edge Programma 39 ppartementens, restaurant, 1.100m2 kantoor en parkeren Datum oplevering / realisatie 2007 Ontwerp AWG Architecten Saarberg, Van der Scheer & Partners Opdrachtgever Leyten & partners Bruto Oppervlakte 10.000 m2

Snellinckstraat

renovatie EEN BLOK STAD Programma 50 benedenboven-panden (103 apt) in 62 bijzondere maisonettes Datum oplevering / realisatie 2012 Ontwerp diverse architecten waaronder HP architecten en de bewoners zelf Opdrachtgever Woonstad, ERA en bewoners Bruto Oppervlakte varieert

Leuvenhaven

DE COOPVAeRT Programma 119 appartementen , kantoren en een restaurant Datum oplevering / realisatie 2006 Ontwerp Dam & Partners Architecten Opdrachtgever vof De Coopvaert (Ballast Nedam Bouw West, Capelle aan de IJssel, Dura Vermeer Bouw, Rotterdam) Bruto Oppervlakte 22.000 m2

Brede Hilledijk

het laankwartier Programma 219 woningen Datum oplevering / realisatie 2010 Ontwerp Claus en Kaan Architecten Opdrachtgever Stichting Woonstad Rotterdam Bruto Oppervlakte ?

Maashavenkade

het PARKkwartier Programma 122 grondgebonden woningen en 32 appartementen Datum oplevering / realisatie 2009 Ontwerp Geurst & Schulze architecten Opdrachtgever Proper-Stok Groep BV, Rotterdam Bruto Oppervlakte ?

Parkstraat

transformatie calandstraat 25 Programma 11 appartementen Datum oplevering / realisatie juni 2012 Ontwerp studio Hartzema Opdrachtgever Caland Estate BV Bruto Oppervlakte 2.300 m2

Achterhaven

STADSWONINGEN ACHTERHAVEN Programma 37 kwadrantwoningen en parkeergarage Datum oplevering / realisatie 2011 Ontwerp Sputnik Architecture Urbanism Research Opdrachtgever Woonbron Bruto Oppervlakte 7.000 m2 bvo

Oostzeedijk

CITYLIVING Programma 252 studentenwoningen Datum oplevering / realisatie 2012 Ontwerp DSH Architecten Martien de Schepper Opdrachtgever City Living; The Student Hotel Amsterdam Bruto Oppervlakte 12.000 m2

Beatrijsstraat

uitbreiding didden village Programma Uitbreiding woning Datum oplevering / realisatie 2006 Ontwerp MVRDV Opdrachtgever Familie Didden Bruto Oppervlakte uitbreiding 45m2 + 120m2 terras

Schietbaanstraat

renovatie Schietbaanstraat Programma 30 verblijfsplaatsen chronische psychiartire Datum oplevering / realisatie 2008 Ontwerp Groosman Partners BV. Opdrachtgever BAVO RNO groep Bruto Oppervlakte 2.884 m2

Van Speykstraat

renovatie VAN SPEYKblok Programma 176 woningen Datum renovatie 2010 Ontwerp De Nijl architecten Opdrachtgever Woonstad Rotterdam Bruto Oppervlakte

Kortenaerstraat

renovatie Kortenaerstraat programma Appartementen Datum oplevering / realisatie 2012 Ontwerp Melein architectuur Opdrachtgever Van Omme & de Groot Bruto Oppervlakte

Parallelweg

zuiderspoor Programma 227 huur appartementen en 32 eensgzeinswoningen Datum oplevering / realisatie september 2012 Ontwerp Geurst & Schulze architecten Opdrachtgever Vestia Rotterdam Feijenoord, Estrade Projecten, Proper-Stok Ontwikkelaars Bruto Oppervlakte

Willem Ruyslaan

Nieuw HAVENZICHT Programma 30 daklozen, 17 woonplekken en 20 verpleegbedden Datum oplevering / realisatie 2012 Ontwerp Weeda Architecten Opdrachtgever Com.wonen Netto Oppervlakte 2.500 m2

Oude Binnenweg

renovatie mauritshuis Programma 50 wooneenheden Datum renovatie juli 2012 Ontwerp Vocus architecten bna Opdrachtgever Oude Binnenweg Vastgoed Bruto Oppervlakte 1.200 m2

Westplein

renovatie ATLANTIC HUIS Programma 40 appartementen en 10 maisonnettes in bestaand kantoorpand Datum oplevering / realisatie 2007 Ontwerp J. Hoorn (oorspr. P. Buskens) Opdrachtgever HD-projectrealisatie Bruto Oppervlakte

Deliplein

renovatie DELIPLEIN Programma tientallen woningen in diverse typen + bedrijfsruimte Datum oplevering / realisatie 2009 Ontwerp Van Schagen Artchitecten Opdrachtgever Stadsontwikkeling, Woonstad (woningen en OBR (bedrijfsruimten) Bruto Oppervlakte

Boomgaardstraat

kühne & co buro & woning Programma woning, kantoor, studio, werkplaats Datum oplevering / realisatie februari 2009 Ontwerp Architektenburo Kühne & Co Opdrachtgever Joost Kühne Bruto Oppervlakte 800 m2

Beukelsdijk

Beukelsdijk Programma 29 appartementen met half verdiepte parkeergarage Datum oplevering / realisatie 2012 Ontwerp SPRING architecten (H. de Moor) Opdrachtgever Bontebal / PWS Bruto Oppervlakte

Rochussenstraat

renovatie Rochussenstraat Programma renovatie 42 woningen, 56 studentenwoningen, 63 appartementen, horeca, garage 139 pp Datum oplevering / realisatie 2006 Ontwerp Van Herk De Kleijn Schroeder & De Jong Architecten BV A. van Herk i.s.m. Hulshof architecten bv Bart van den Ende Naud Schroeder Opdrachtgever Mico v.o.f. Bruto Oppervlakte 5617 m2

Hooidrift

renovatie de omscholing Programma 9 be/bo-woningen Datum oplevering / realisatie 2010 Ontwerp casco Hulshof architecten Gunneweg&Burg woning Fluitman architecten Opdrachtgever Kopersvereniging De Omscholing (inititatief: Urbannerdam+Hulshof) Bruto Oppervlakte

Brancoplein

orkide Programma Residential building for Turkish elderly, functiesgemeenschappelijke ruimte Datum oplevering / realisatie 2011 Ontwerp Steenhuis Bukman architecten Opdrachtgever Havensteder (voorheen PWS Vastgoedontwikkeling) Bruto Oppervlakte

108

Marnixstraat

Marnixstraat Programma 49 appartementen en bg-woningen, parkeerterrein Datum oplevering / realisatie 2011 Ontwerp Steenhuis Bukman architecten Opdrachtgever Havensteder Bruto Oppervlakte

112

Maasstraat

renovatie Maasstraat Programma Datum oplevering / realisatie vooraf 2008 Ontwerp Opdrachtgever Bruto Oppervlakte

113

Noordschans

zorglocatie de schans Programma Zorgwoningen Datum oplevering / realisatie 2009 Ontwerp Architektenburo KĂźhne & Co, Rotterdam Opdrachtgever Laurens Bruto Oppervlakte

117

Achterhaven

Stadswerf Programma 50 appartementen en 48 kadewoningen Datum oplevering / realisatie 2009 Ontwerp KOW Opdrachtgever Bruto Oppervlakte 20.000 mÂ˛

127

Volmarijnstraat

renovatie DUBBeLE WONING Programma 2 woningen Datum oplevering / realisatie 2006 Ontwerp Rien Korteknie en Mechthild Stuhlmacher Opdrachtgever familie Korteknie/Stuhlmacher Bruto Oppervlakte 250 m2

128

Volmarijnstraat

renovatie Volmarijstraat Programma 3 appartementen (2 beneden, 1 boven of vice versa) of 4 appartementen per pand Datum oplevering / realisatie 2007 Ontwerp Marge Architecten Opdrachtgever Woonbron Rotterdam Bruto Oppervlakte

130

Dillenburgstraat

Panorama Dillenburg Programma 9 maisonnettes en appartementen Datum oplevering / realisatie 2007-2008 Ontwerp LeodeJonge architecten Rinus Roovers SAR Architecten & Bouwkundigen B.V. Vereniging van Eigenaars Opdrachtgever De Nieuwe Unie, nu Woonstad Rotterdam Bruto Oppervlakte

131

Zaagmolenkade

renovatie Zaagmolenhof Programma 114 woningen Datum oplevering / realisatie 2010 Ontwerpbureau/Projectarchitect Putter en Partners, Rotterdam Opdrachtgever Stichting Havensteder, Rotterdam Bruto Oppervlakte 6800m2

133

â&#x20AC;&#x2DC;s Gravendijkwal

transformatie De Magistraat Programma 35 zorgwoningen ouderen Datum oplevering / realisatie 2006 Ontwerp Architecten & Consultants A&C Opdrachtgever De Nieuwe Unie Bruto Oppervlakte

135

Schiedamsesingel

Eendrachtsstraat / Schiedamsesingel Programma Datum oplevering / realisatie 2008 Ontwerpbureau/Projectarchitect Opdrachtgever Bruto Oppervlakte

136

Katendrechtsestraat

Kopersvereniging De Driehoek Programma 34 (klus)woningen Datum oplevering / realisatie 2013 Ontwerp SAR architecten Opdrachtgever De Nieuwe Unie (nu Woonstad) BRUTO OPPERVLAKTE

138

Walenburgerweg

renovatie Raad van Arbeid Programma 73 jongerenwoningen Datum oplevering / realisatie 2007 Ontwerp Van Mourik Vermeulen Architecten Opdrachtgever Estrade projecten, Vestia Rotterdam Netto Oppervlakte 6.200 mÂ˛

140

Schiekade

renovatie in oude stijl Schiekade Programma 24 appartementen Datum oplevering / realisatie 2008 Ontwerp SOAB Opdrachtgever PWS Rotterdam Bruto Oppervlakte 2.200 m2

141

lepelaarsingel

Klepelkat en Lepelaarsingel Programma Woning Datum oplevering / realisatie 2006 Ontwerp Klunder Architecten Molenaar Van Winden Architecten Opdrachtgever Hopman Interheem Groep Bruto Oppervlakte

142

Bloemfontijnstraat

Bloemfontein Programma 7 stadswoningen Datum oplevering / realisatie 2006 Ontwerp SAR Architecten&Bouwkundigen Opdrachtgever Vestia Rotterdam Feijenoord Bruto Oppervlakte 800 m2

143

Den Hertigstraat

Brielsehof Tarwewijk Programma 52 woningen Datum oplevering / realisatie 2006 Ontwerp Penning de Vries Architecten Opdrachtgever De Nieuwe Unie Bruto Oppervlakte 9.000 m2

152

Henegouwerlaan

renovatie foyer de jeunesse Programma 33 eenheden met gezamenlijke voorzieningen, 1 gezamenlijke ruimte Datum oplevering / realisatie 2007 Ontwerp Marge Architecten Opdrachtgever Woonbron en Kristal Bruto Oppervlakte 1.000 m2

153

Nieuwe Binnenweg

renovatie Nieuwe Binnenweg 395-399 Programma 9 woningen, 1 bedrijfsruimte Datum oplevering / realisatie 2009 Ontwerp Marge Architecten Opdrachtgever Woonbron en Kristal Bruto Oppervlakte 630 m2

154

Brede Hilledijk

renovatie Brede Hilledijk Programma 23 panden, 9 stadswoningen, 12 bedrijfsruimten Datum oplevering / realisatie 2011 Ontwerp Marge Architecten Jeroen Hoorn Opdrachtgever Woonstad Rotterdam/OBR, Frame OG BV Bruto Oppervlakte 900m2

158

Volmarijnstraat

renovatie Volmarijnstraat 101 Programma 1 woning Datum oplevering / realisatie 2006 Ontwerp eigen ontwerp Opdrachtgever neiuwe eigenaar Bruto Oppervlakte

160

Boomgaardstraat

renovatie HOUSE DDRâ&#x20AC;&#x2122;dam Programma 1 bovenwoning Datum oplevering / realisatie 2012 Ontwerp D. Dooghe Opdrachtgever D. Dooghe Bruto Oppervlakte 75 m2

162

Lombardkade

renovatie lombardkade Programma Woonhuis (verbouwde garage) Datum oplevering / realisatie 2010 Ontwerp Familie Vos Opdrachtgever Familie vos Bruto Oppervlakte 140 m2

168

Coolhaven

transformatie Het Buro/De Bovenkamer Programma woon-werkbouw voor jongen Datum oplevering / realisatie 2012 Ontwerp Krill Architectuur Christian MĂźller Architects Opdrachtgever woonbron delfshaven Bruto Oppervlakte 800 m2

170

Mathenesserdijk

renovatie Mathenesserdijk Programma 17 klushuizen Datum oplevering / realisatie 2013 Ontwerp In eigen beheer Opdrachtgever particulier Bruto Oppervlakte

171

Nieuwe Binnenweg

renovatie vermeyden programma Woningen boven winkel Datum oplevering / realisatie 2012 Ontwerp Joris Hekkenberg Opdrachtgever Vermeyden delicatessen Bruto Oppervlakte 900 m2

172

Van der Takstraat

renovatie historische woningen noordereiland Programma 14 woningen + winkels Datum oplevering / realisatie 2012 Ontwerp onbekend Opdrachtgever Woonstad Rotterdam Bruto Oppervlakte 2.500 m2

173

Tolhuisstraat

renovatie Tolhuisstraat Programma 36 maisonnettes, appartementen en eengezinswoningen Datum oplevering / realisatie 2012 Ontwerp SAR architecten Opdrachtgever De Nieuwe Unie+Woonstad Bruto Oppervlakte

175

Veerhaven

renovatie veerhaven Programma Datum oplevering / realisatie 2012 Ontwerp Opdrachtgever Bruto Oppervlakte

178

Wijnhaven

100 hoog Programma 152 apartementen Datum oplevering / realisatie 2013 Ontwerp Klunder Architecten Opdrachtgever Bruto Oppervlakte

180

Jensiusstraat

renovatie Johannes de Dichter Programma 20 unieke appartementen voor starters Datum oplevering / realisatie 2010 Ontwerp Cardo architecten Opdrachtgever PWS Rotterdam Bruto Oppervlakte 1.500 m2

181

Hendrik de Keyserstraat

transformatie De Keyser Programma 14 luxe appartementen en een bedrijfsruimte Datum oplevering / realisatie 2011 OntwerP Cardo architecten Opdrachtgever PWS Rotterdam Bruto Oppervlakte 2.400 m2

182

Putselaan

de wielslag Programma 71 huurwoningen Datum oplevering / realisatie 2013 Ontwerp SP architecten Opdrachtgever Estrade Projecten Bruto Oppervlakte m2

105 99

180 131

181

108

138

140

162

92 41 40

133

152

126

129 127

177 160

158

104

171

14 24

91 78

170

178

135

161

153

113 67 168 112

89 66 69 68

117

175

33 10 16

48 19 47 173

6 136

154 63

17 64

143

141

108

163

2 87

103

130

172

82 38

142

39 182

167

151

DE BELEV ING VAN ROTTE RDAM

10km2 stadscentrum

Amsterdam openbare ruimte: niet openbare ruimte: landschap(het IJ):

Den Haag openbare ruimte: niet openbare ruimte: landschap(Haagse Bos):

41% 40% 19%

51% 44% 5%

Rotterdam openbare ruimte: 51% niet openbare ruimte: 28% landschap(Nieuwe Maas): 21%

Er bestaat een algemeen beeld dat de Rotterdamse binnenstad veel open ruimte heeft. Deze ervaring van overmaat aan openbare ruimte wordt vaak aangemerkt als een gebrek van de stad. Er is zoveel ruimte dat de intensiteit van mensen en gebruik te wensen over laat. En inderdaad zijn er plekken aanwijsbaar waarin de leegte kaal wordt. Anderzijds is overmaat in de stad een bepaalde kwaliteit. Het geeft bewegingsruimte. Dat kan resulteren in een gevoel van vrijheid. Praktisch gezien danken bepaalde festivals die in de stad worden gehouden hun bestaansrecht onder andere aan het feit dat er voldoende speelruimte is om iets extraâ&#x20AC;&#x2122;s te doen. Bij nauwkeurige vergelijking tussen de binnensteden van Amsterdam, Den Haag en Rotterdam blijkt dat de verschillen veel minder groot zijn dan wellicht wordt gedacht. De binnenstad van Amsterdam lijkt compact, maar blijkt bij nameting van het oppervlak open ruimte niet veel voller dan Rotterdam. Den Haag blijkt van de drie grote steden het meest bebouwd te zijn. Deze uitkomsten zijn natuurlijk gemiddelden. Wat in de structuur van Rotterdam opvalt is dat kleine ruimtes en smalle straten worden afgewisseld door grote open plekken. De verschillen zijn enorm, veel groter dan in de andere steden. Het zijn de brede hoofdwegen die er uit springen in vergelijking met Den Haag en Amsterdam. De hoofdwegen gebruikt de Rotterdammer vaak of steekt deze noodgedwongen met enige regelmaat over. Ze maken dus onontkoombaar deel uit van de Rotterdamse mental map. Als we dan terug refereren aan het gevoel van leegte in Rotterdam dan kan hieruit worden afgeleid dat bepaalde open plekken blijkbaar dominant worden in onze beeldvorming. Daarnaast verwacht iedereen van een Europese stad dat het centrum verdicht ten opzichte van de randen. In Rotterdam is het omgekeerde het geval. Het centrum is leger dan de andere wijken. Het winkelhart voldoet door zijn opzet en openheid niet aan het idee van een knusse Hollandse binnenstad. Ongemerkt wordt daardoor keer op keer de verwachting niet waargemaakt. Het (onterechte) beeld van de leegte van Rotterdam wordt gecultiveerd door dagelijkse ervaringen en een mismatch tussen verwachting en realiteit.

de ruimte van Rotterdam

BreUKLIJnen dijken water stadsvernieuwing jaren ‘70 solitaire gebouwen wegen brandgrens

Iedere stad heeft onregelmatigheden, ontstaan door geografie, planvorming of tijdsgeest. Het zijn vaak lijnen die de continuïteit van de stad onderbreken. Deze breuklijnen kunnen ervaren worden als welkome verrijkingen van de stad of als ongemakkelijke onderbrekingen van het geheel. Rotterdam lijkt door zijn geografie en geschiedenis bovengemiddeld bedeeld te zijn met breuklijnen in de stad. Een opsomming. Net als veel andere steden heeft Rotterdam spoorlijnen en wegen die de stad doorkruisen. Dit is op zich niets bijzonders, hoewel bepaalde wegen uitzonderlijk breed zijn voor een Hollandse binnenstad en volledig uitgesplitst naar verkeerssoorten. Daarnaast heeft de stad een rivier midden in de stad, dat komt vaker voor ook al is de Nieuwe Maas bijzonder breed. Uitzonderlijker is het feit dat Rotterdam een stad met (zee)dijken is en uniek is het gegeven van de brandgrens. De Wederopbouw heeft gezorgd voor sterke morfologische onregelmatigheden en functionele scheidslijnen. Als klap op de vuurpijl heeft de stadsvernieuwing van de jaren ’70 en ’80 moedwillig gezorgd voor verdere fragmentatie door een stelsel van bouwblokken die plaatselijk hortend en stotend aansluit op zijn omgeving. Al deze lijnen kunnen afzonderlijk behalve als nadeel ook als bijzondere kwaliteiten worden opgevat. Echter wanneer al deze breuklijnen over elkaar heen gelegd worden valt op dat het er veel zijn. Gevolg is dat net als de structuur van de stad even op gang komt deze weer onderbroken wordt. Wanneer de lijnen als witte onderbrekingen op de kaart worden ingetekend blijven gebieden over die inderdaad op zichzelf herkenbaar zijn als een identificeerbare eenheid. Deze gebieden kunnen gekenmerkt worden als eilanden van stedelijkheid, waarbij gebruikers en bezoekers soms het idee hebben van de ene naar de andere schots te moeten springen. Het bemoeilijkt ons begrip van de stad. De vele breuklijnen van Rotterdam maken deel uit van de collectieve ervaring van de stad. De hoogteverschil naar de dijk, het fietsen door een tunnel, het oversteken van plotselinge leegtes, het wachten voor het rode verkeerslicht en de oversteek over de Maas zullen merkbaar ons beeld van de stad inkleuren. Hoe groter de gaten in onze ervaring, hoe groter de inspanning die gevraagd wordt om het beeld van de stad te vormen tot een begrijpelijke eenheid.

onderbroken Rotterdam

10km2 stadscentrum

De beleving van de stad gebeurt in beweging. Al wandelend, ﬁetsend en rijdend rijgen we de ervaringen aan elkaar tot ons beeld van de stad. Of een stad nu groen is, formeel, open, waterrijk of knus, het zijn altijd de straten die je dit beeld geven.

amsterDam openbare ruimte: lengte van de straten: gemiddelde breedte:

Den Haag openbare ruimte: lengte van de straten: gemiddelde breedte:

rotterDam openbare ruimte: lengte van de straten: gemiddelde breedte:

4,1 km2 196.422m 21m

5,1 km2 171.069m 30m

5,1 km2 135.040m 38m

En daarom is Rotterdam een andere stad dan bijvoorbeeld Den Haag of Amsterdam. De cultuur van de steden drukt zich uit in de vorm van de straten. Den Haag heeft rechte straten, in allerlei soorten en maten. De straten zijn formeler dan in andere steden door symmetrische proﬁelen, door de centrale plaatsing van standbeelden en door statige gebouwen. De straten van Amsterdam zijn minder hierarchisch. Nergens staat een belangrijk gebouw in een zichtlijn of leiden straten rechtstreeks naar het hart van de stad. Het geheel van grachten, straten en stegen lijkt als een web en met een onbewuste precisie alles bij elkaar te houden, waarbij verschillen tussen rang en stand moeiteloos worden ingepast. De principiële scherpte van het bouwen in de rooilijn maakt een nauwkeurig onderscheid tussen openbaar en privé. Misschien is dit wel de sleutel tot de grote mate van collectiviteit die op straat gevoeld kan worden. Amsterdam is van ons allemaal. Rotterdam heeft een veel minder herkenbaar stratenpatroon dan Den Haag of Amsterdam. Eerder lijkt de stad een aaneenschakeling van een aantal kleinere stratenpatronen die allemaal hun eigen verhaal vertellen. Het is moeilijk om hier een directe conclusie aan te verbinden of het zou moeten zijn dat de stad minder makkelijk te bevatten is en daardoor wellicht minder eenvoudig is toe te eigenen. Opvallend is ook dat het aantal straten in Rotterdam veel kleiner is dan in Amsterdam en Den Haag. Dit heeft tot gevolg dat de stad grover is en dat er uit minder routes te kiezen valt. Dit kan weer tot gevolg hebben dat het beeld van stad sterk vereenvoudigd wordt. Waarbij de eenvoud zowel op te vatten is als duidelijkheid als versimpeling. Wanneer de oppervlakte van de openbare ruimte gedeeld wordt door de lengte (de straten) levert dit de gemiddelde breedte van de openbare ruimte. En dan wordt het verschil met andere steden ineens meetbaar. De straten van Rotterdam blijken gemiddeld ongeveer tot 1,5 keer zo breed als in beide andere steden.

de straten van Rotterdam

Een rondgang door het centrum van Rotterdam geeft de indruk dat gebouwen vaak niet bij de stad lijken te willen horen. De traditie van de 19e eeuwse stad waarin de gebouwen in lijn staan en een scherpe overgang maken tussen openbaar (de straat) en privé (het gebouw), een traditie die in de wederopbouwarchitectuur een nieuw leven werd ingeblazen, is in het centrum van Rotterdam inmiddels weer verloren gegaan. De Wederopbouwarchitectuur werd gebouwd volgens klassieke principes van de stad, zoals wandvorming, markante entrees en in veel gevallen een klassieke opbouw van plint, corpus en een verbijzondering in de gevel of daklijn. Tot eind jaren ’50 en begin jaren ’60 werden deze fundamenten bewaard, maar daarna werd dit losgelaten. Vanaf die tijd laten nieuwe gebouwen een ambivalente houding zien ten opzichte van de straat. Dit merkwaardige gegeven is niet gebonden aan een bepaalde bouwstijl, want tot op de dag van vandaag worden gebouwen gerealiseerd met een vervaagde grens tussen bebouwd en onbebouwd. Van de honderden gebouwen gerealiseerd in de laatste 50 jaar is er maar een handvol dat volgens de eerder genoemde stedelijke principes is gebouwd. Er is blijkbaar een bepaalde informaliteit in de Rotterdamse bouwcultuur geslopen waardoor het mogelijk is dat bepaalde gebouwen scheef staan of teruggetrokken liggen ten opzichte van de straat. Andere gebouwen staan met kolommen of een draaideur op de stoep of houden het publiek op afstand. Soms ligt de voordeur om de hoek of staan de afvalcontainers op straat. Er lijkt sprake van een consequente informaliteit waardoor gebouwen en openbare ruimte in elkaar overlopen en de openbare ruimte zijn deﬁnitie verliest. Door het ontbreken van een duidelijke grens eigent een gebouw zich een deel van de openbare ruimte toe. De straten leveren hun heldere grenzen in en daarmee verliest de stad ook een deel van zijn openbare karakter. De straten van Rotterdam zijn van zichzelf al relatief breed, maar verliezen door onverschillige gebouwen nu ook hun architectonische inkadering.

onverschillige architectuur

COLOFON

â&#x20AC;&#x153;Mijn huis staat in Rotterdamâ&#x20AC;? is een initiatief van studio Hartzema Looptijd juni 2013-oktober 2013 Projectteam studio Hartzema Henk Hartzema, Michiel Burgerhout (projectleiding), Federica Francalancia, Jasper Pat en Rudolf van Ee. Beeldverantwoording Alle afbeeldingen in deze studie zijn vervaardigd door studio Hartzema. studio Hartzema wil alle bewoners bedanken die zich hebben laten interviewen voor deze uitgave.

Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande, schriftelijke toestemming van studio Hartzema geheel of gedeeltelijk en op enigerlei wijze, in schriftelijk vorm, digitaal of in welke andere vorm dan ook worden verveelvoudigd verspreid of overgenomen.

Mijn huis staat in Rotterdam

De stad is een grillig fenomeen. Mensen gaan dicht op elkaar wonen omdat de plek blijkbaar zo aantrekkelijk dat de voordelen opwegen tegen de nadelen dat is de ene kant. Aan de andere kant brengt de opeenhoping van mensen met zich mee dat de stad voor sommigen juist niet (langer) aantrekkelijk is. Tussen die twee uitersten bevindt zich een kundig en kunstig balanceren van bestuurders en planners om alle strijdige belangen met elkaar te verzoenen. Bouwen vs. open ruimte, rust vs. reuring, verplaatsen vs. verblijven, etc., een goede stad lost het allemaal op. Rotterdam is als stad misschien nog weerbarstiger. Jong als de stad is, zelfkritisch bovendien en met de handen-uit-de-mouwen mentaliteit ontwikkelt het zich meer planmatig dan organisch. Voorlopig tussenstand is een horten en stoten stad die iedere keer opnieuw lijkt te beginnen. Vaak meer uitzondering dan regel. Beschutte buurten, bijzondere architectuur, een skyline in wording, succesvolle winkellinten en groen in alle soorten en maten. Dat alles doorsneden door een prachtige rivier. Scherven van geluk op zoek naar samenhang. Het is mijn stellige overtuiging dat Rotterdam zich momenteel op een bijzonder kantelpunt bevindt. De stad wordt voller, maar zou ook meer samenhang kunnen krijgen. Daarbij is het goed om te beseffen dat de veranderingen steeds minder ingrijpend zullen zijn en de stadsstructuur zelf steeds meer een constante waarde zal worden. De stad gaat zich settelen. Maar vastigheid dan verandering. Meer regel dan uitzondering. De omslag zorgt dat geïnvesteerd zal worden in het openbare domein, in straten, plinten en wenselijke routes, kortom samenhang. Door een focus op de structuur, ontstaat vervolgens als vanzelf ruimte voor particulier initiatief, kortom vrijheid. Dit boek laat aan de hand van foto’s zien waar stadse structuur en individueel (woon)genot bij elkaar komen. De foto’s laten zien waar het thuis is van een aantal Rotterdammers die de afgelopen jaren zijn verhuisd. Hun thuis is nooit alleen hun huis, maar ook de plek, de straat, de omgeving waarin dit huis staat. Sommige woningen zijn nieuw, andere verbouwd, weer andere woningen waren voorheen een kantoor. Soms huur, soms koop. In bepaalde gevallen zelf gebouwd, meestal niet. Maar bijna alles valt op z’n plek. Dit boek is een pleidooi om niet steeds opnieuw te beginnen, maar te beginnen bij de basis. Bij de Rotterdammers en hun stad.