alternatif vatan hizmeti V
icdani ret hakkını tanımadığı için Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi nezdinde Türkiye aleyhine onlarca davada aleyhe karar çıkmakta. AİHM’in verdiği Bayatyan Kararı çerçevesinde Türkiye inanç özgürlüğü kapsamında vicdani ret hakkı konusunda bir düzenleme yapmak durumunda olmasına rağmen bugüne kadar alternatif bir vatan hizmeti geliştirememiştir. Oysa Tayvan’da zorunlu askerlik hizmetine getirilen bir alternatiften söz etmek istiyoruz. Tayvan’da 2005 yılında profesyonel askerliğe geçilmiş. 18 yaşını doldurmuş olan erkek ve bayanlar askerliği bir kariyer olarak tercih edebilmekte. Hâlihazırda Tayvan ordusunda zorunlu olarak askere kaydolanlar ile gönüllü askerlik hizmetini seçenler arasında %40-%60’lık bir oran bulunmaktadır. Yakın bir dönemde Tayvan ordusu %100 profesyonel askerlerden oluşacak. Öncelikli olarak 12 aylık zorunlu askerlik hizmetinin dışında 2006 yılından sonra Tayvanlı gençlere üç farklı alternatif sunulmaya başlanmıştır. Bunlardan birincisinde ( 替代役) İçişleri Bakanlığı bünyesinde kamu güvenliği veya toplum hizmeti ile ilgili bir bölümde çalışma yükümlülüğü sunulmaktadır. Bu tür görevlerin arasında polis, itfaiyeci, mahalli idarelerde memurluk veya bizde olduğu gibi ücra yerlerde öğretmenlik seçenekleri bulunmaktadır. İkincisinde (國防 役), bilim ve mühendislik alanlarında yüksek lisans ve doktorası olanlara 3 aylık temel eğitimin ardından 4 yıl boyunca hükümette veya Tayvan’ın Tübitak’ı olarak nitelendirebileceğimiz Academia Sinica veya Endüstri Teknoloji Araştırma Enstitüsü gibi bir kurumda maaşlı olarak çalışma yükümlülüğü getirilmektedir. Üçüncüsü ise bu yazının konusu olup denizaşırı hizmeti olarak Türkçeye çevirebileceğimiz bir program olup 2013 yılında hayata aktarılmıştır. Denizaşırı vatan hizmeti derken hemen aklınıza Tayvan’ın Amerikan “Marines” gibi deniz kuvvetleriyle Afganistan’a veya Kuzey Irak’a giden askerler gelmesin. Tayvan ülke Adanın Çin işgalinden korunması için dünya halklarının kalplerin fethedilmesi gerektiğini çok iyi anlamış. Tayvan, bugü-
ne kadar diplomaside uyguladığı başarılı yumuşak gücünü, kendi vatandaşları eliyle az gelişmiş ülkelerde de göstermek istiyor. Bu bağlamda son on yıldır ROC Dışişleri Bakanlığı Tayvan’ın diplomatik ilişkilerini artırmak amacıyla Tayvanlı gençlerin Solomon Adaları ve Belize gibi ülkelere zorunlu vatan hizmetlerine karşılık olarak gönderilmesiyle ilgili bir proje geliştirmiş. Ülkenin gönüllü elçileri olarak çalışan Tayvanlı gençler gittikleri ülkelerde birçok sektörde görev alıyorlar. Tayvan Denizaşırı Hizmet Programı (Taiwan Youth Overseas Service) yoluyla Afrika veya Güney Amerika Ülkelerine giden gençler bilgi ve uzmanlıklarını çalıştıkları ülkenin halkına aktarırken, aynı zamanda tecrübelerini de artırıyorlar. Projenin Sorumlusu Lai Chien Chung (賴建中), Programın diplomatik bağları kuvvetlendirmede ve Tayvan’ın uluslararası saygınlığını ve tanınırlığı artırmada, ayrıca gençlerin dünya perspektifleri ve karşılıksız verme duygusunu öğretmede olumlu sonuçlar verdiğine vurgu yapıyor. Programa başvurup vatani hizmetini yapmak isteyen gençlerde tarım çevre duyarlılığı olan yeşil enerji işletme endüstri planlama sağlık sektöründe veya turizm alanında uzmanlık sahibi olmaları aranıyor. Tayvan, yurtdışı vatan hizmeti için her yıl yaklaşık 2 milyon ABD Doları ayrılmaktadır. Giden gönüllülerin eğitim, uçak bileti, sigorta barınma ve günlük ihtiyaçları Devlet bütçesinden karşılanıyor. Program 2013 yılında hizmete sokulduğunda, Tayvanlı aileler askerlik çağına gelmiş erkek evlatlarını yurt dışına vatani hizmetlerini yapmaya göndermek istemeseler de sonraki yıllarda medyada yoğun reklam faaliyetleri ile cesaretlendirilen Tayvanlılar 2012 yılında bu görev için 1092 genci vazifeli olarak yurt dışına göndermeyi başarmışlar. Katılımcılar 3 haftalık bir eğitim ve intibak döneminde sonra temel askeri bilgileri de öğrendikten sonra altı haftalık yoğunlaştırılmış yabancı dil ve kültür eğitimi ve protokol kurallarını başarıyla tamamlayıp görev yerlerine gidiyorlar. Tayvanlı askerler gittikleri yerlerde kültür şokuna uğrasa da kısa sürede alışıp pozitif sonuçlarla vatani hizmetlerini yapıp evlerine dönüyorlar.
No. 1, Ocak 2015
35