hasbeats BUSINESS EDITION
Relatiemagazine van HAS Den Bosch HAS KennisTransfer Anton Jurgens Institute Jaargang 1 Nummer 1, mei 2011
Jan Janssen van Vitelia:
“FOLLOW YOUR DREAMS”
LECTORAAT
Biobased Productontwikkeling
Win een
Ipad
12
Inhoudsopgave
20 3
Inhoud 10 Inhoudsopgave 1 Editorial + colofon 2-5 Nieuws + agenda 6-9 Interview: Jan Janssen Vitelia 10-11 Stage: Noorwegen milieu 12-14 Achtergrond: Anton Jurgens Institute 15 Gastcolumn 16-17 Bedrijfsopdracht: Weizigtpark 18-19 Event: Food Design Experience 20-23 Achtergrond: Biobased economy 24-25 Bedrijfsopdracht: Streekselecties 26-27 Event: HAS Ondernemend Cafe 328-31 Interview: Rabobank 32-33 Topklas ondernemen
18
Editorial
Verbinding gezocht Verbinden betekent aaneenschakelen, samenbundelen, combineren, vastbinden, verenigen, koppelen. Wanneer mensen een verbinding aangaan met elkaar, kan daar iets moois uit opbloeien. Een verbinding biedt de mogelijkheid tot diepgaand contact met de ander. HAS Den Bosch zoekt constant naar die verbindingen. Intern: met medewerkers en studenten, maar ook extern: met het werkveld. De contacten met het werkveld houden we graag warm, want samen kunnen we mooie dingen bereiken. Naar buiten toe doen we dit door studenten bij bedrijven op stage te laten gaan of er een bedrijfsopdracht te laten doen. Maar ook halen we het werkveld graag bij ons binnen: we organiseren bijvoorbeeld symposia, een Carrièredag en een HAS Ondernemend Café. Maar of we nu binnen of buiten de organisatie bezig zijn we houden de contacten graag persoonlijk, omdat we dat als een grote kracht zien. Voor u ligt de HAS Beats business edition, het nieuwe relatiemagazine van hogeschool HAS Den Bosch, HAS KennisTransfer en Anton Jurgens Institute. Een nieuw blad, een nieuwe manier van verbinding zoeken, en nog meer: de bestaande verbindingen versterken. We laten u graag zien wat we doen. Gewoon om te informeren, maar ook om u enthousiast te maken voor onze activiteiten. Eén ding is namelijk onmisbaar bij een verbinding: er zijn twee partijen bij betrokken. En contact kan nooit alleen van één kant komen. Wij willen graag interactie met u. We vertellen u wat wij doen en denken, maar we staan ook open voor wat u doet en denkt. Binnenkort krijgt HAS Den Bosch een nieuwe website en de HAS Beats business edition is dan op deze website terug te vinden. Daar kunt u altijd terecht met ideeën, opmerkingen, suggesties of ander soort reacties. Tot die tijd kunt u ons mailen: hasbeats@hasdb.nl of stuur ons een tweet @HAS_DenBosch. Veel leesplezier, Florieke Koers en Marieke Ellenbroek Colofon Eindredactie: Florieke Koers en Marieke Ellenbroek, HAS Den Bosch Beeldredactie: Margriet Hoffmans, HAS Den Bosch Vormgeving: Maarten Ponjée, Bureau Ponjée Druk: Drukkerij Tielen Oplage: 3500 Vragen en/ of opmerkingen? hasbeats@hasdb.nl www.hasdenbosch.nl www.haskennistransfer.nl www.antonjurgens.nl
1
hasbeats
BUSINESS EDITION
1 Nieuws
GEZOND INNOVEREN CENTRALE THEMA NVVL-SYMPOSIUM
moeten uitsteken naar andere marktsegmenten of andere sectoren. Een mooi voorbeeld is het project Designprobes van Philips, waarin wordt gestoeid met innovatieve concepten,
Gezond innoveren, hoe doe je dat? Dat was
zoals Home Farming.
het thema van het symposium dat op 21 april
Ook Anton Jurgens-directeur Domingo Loth
2011 bij hogeschool HAS Den Bosch werd
kwam aan het woord. Hij verwees naar het
gehouden door de NVVL, het Network for
hoge faalpercentage van nieuwe produc-
Food Experts. “Ons land heeft de kennisin-
ten. “Negen van de tien producten haalt het
frastructuur om een voorlopersrol te spelen
uiteindelijk niet”, zei hij. Volgens hem is dit
bij de ontwikkeling van gezondere voeding”,
lage percentage onder meer te wijten aan het
zei NVVL-voorzitter Ad Nagelkerke. ”Er is
inadequaat managen van innovatietrajecten.
voldoende ruimte om te innoveren.” Er waren
Het Anton Jurgens Institute biedt een MBA
verschillende sprekers die ingingen op dit
‘Business Creation in Food & Health’ aan,
thema.
waarin studenten in alle relevante aspecten
Hoe je gezonde innovatie in de praktijk kunt
van het innovatietraject worden onderwezen.
brengen, liet Petra Buijs-Koekoek van het
Immers, in de praktijk ontbreekt het aan men-
Anton Jurgens Institute zien. Petra pleitte met sen die inhoudelijke materie en de marktkanname voor een duidelijke focus in het innova-
sen met elkaar kunnen verbinden.
tieproces. Echter, binnen deze focus moeten ondernemingen niet teveel navelstaren, vond
Meer weten? www.nvvl.nl
ze. Sterker nog, ze zullen hun voelsprieten
www.antonjurgensinstitute.nl
hasbeats BUSINESS EDITION
2
INAUGURELE REDE LECTORATEN FOOD EN DIERGEZONDHEID Op maandag 6 en dinsdag 21 juni vinden bij HAS Den Bosch
Op 21 juni is het de beurt aan dr. Paul Overgaauw, lector
drie inaugurele redes plaats. Op 6 juni houden mevrouw ir.
Diergezondheid/Dierenwelzijn. Zijn rede gaat over ‘Gezonde
Frederike Praasterink, lector Duurzame Wereldvoedselvoor-
dieren, gezonde mensen’.
ziening en mevrouw dr. Annet Roodenburg, lector Voeding
Het lectoraat Diergezondheid/Dierenwelzijn richt zich op het
en Gezondheid hun inaugurele rede. De redes staan in het
ontwikkelen van methoden voor toegepast onderzoek naar
teken van de thema’s mens, voeding en gezondheid, en
diergezondheid (in het bijzonder in relatie tot agrarische pro-
duurzaamheid en mondiale ontwikkelingen in de voedsel-
ductie) die kunnen worden ingebouwd in het hoger beroeps-
voorziening.
onderwijs.
Het lectoraat Duurzame Wereldvoedselvoorziening richt zich op de verduurzaming van voedselketens in internationaal perspectief. De pijlers zijn duurzame ontwikkeling en internationale samenwerking in de agrofoodsector. Het lectoraat Voeding en Gezondheid wordt ontwikkeld op drie verbonden pijlers: voeding, gezondheid en de consument. In dit lectoraat staat de hoogwaardige productie van voeding en de daarop aansluitende kwaliteitbewuste con-
Wilt u bij een van de redes aanwezig zijn? Meer informatie
sumptie centraal, ingebed in de duurzame ontwikkeling van
over het programma en hoe aan te melden staat op de
meer cyclische, vraaggerichte agroketens.
website van HAS Den Bosch. www.hasdenbosch.nl
3
hasbeats BUSINESS EDITION
NIEUWE OPLEIDING PROFESSIONEEL ONDERNEMERSCHAP BIJ HAS KENNISTRANSFER Komend studiejaar start HAS KennisTransfer met
Zo leren ze over de grenzen van hun eigen vakgebied
een nieuwe opleiding: Professioneel Ondernemer-
heenkijken en tillen ze elkaar op een hoger plan.
schap. De opleiding is bedoeld voor ondernemers en
Dat is de kracht van een dergelijke cursus.
bedrijfsleiders in de boomteelt, fruitteelt, veehouderij, De Nederlandse Fruittelersorganisatie (NFO) en de tuinbouw en akkerbouw. De opleiding is in een jaar
LTO Vakgroep Boomteelt hebben geadviseerd bij het
af te ronden en bestaat uit vijf cursussen, die ook los
samenstellen van de inhoud. In principe kan iedere
te volgen zijn: strategisch ondernemerschap, marke-
ondernemer of bedrijfsleider zich aanmelden voor de
ting & sales, ketens, kwaliteit & logistiek, praktisch
cursus, maar HAS KennisTransfer vraagt ze wel hun cv
personeelsmanagement, en financiĂŤn. De opleiding
mee te sturen. Dit wordt gedaan om ervoor te zorgen
wordt praktisch ingestoken, maar ook mag een stukje dat de niveauverschillen niet te groot zijn en iedereen theorie niet ontbreken. Eerst komt een deskundige
goed in staat zal zijn mee te komen tijdens de cursus.
uit te praktijk een inleiding geven op het onderwerp.
Het wordt een kwalitatief hoogwaardige opleiding,
Daarna neemt een docent van HAS Den Bosch het
precies afgestemd op professionals.
over voor een stuk theorie en vervolgens gaan de cursisten de opgedane kennis toepassen in hun eigen bedrijf en dat van hun medecursisten. Cursisten
Meer weten of aanmelden?
uit verschillende sectoren zitten bij elkaar in de klas.
www.haskennistransfer.nl
hasbeats BUSINESS EDITION
4
TOINE HATTINK NIEUWE DIRECTEUR OPLEIDINGEN TUINBOUW EN AKKERBOUW, EN PLATTELANDSVERNIEUWING
Op 4 april jl. heeft collegevoorzitter
economy. De toenemende druk in
Dick Pouwels bekend gemaakt dat
Nederland op ruimte voor natuur,
Toine Hattink de functie van direc-
landbouw en andere functies. En
teur van de opleidingen Tuinbouw
‘groen in de stad’: wat willen men-
en akkerbouw en Plattelandsver-
sen eigenlijk tegenwoordig en hoe
nieuwing gaat vervullen. Hij volgt
kom je daar achter?”
hiermee Tjeu Foppele op, die binnen hogeschool HAS Den Bosch ruim
Toine Hattink studeerde Tropische
zeventien jaar verantwoordelijk voor
Cultuurtechniek aan Wageningen UR
deze opleidingen was.
en deed later Bedrijfseconomie. Hij
Toine Hattink zal per 1 augustus
gaf tien jaar les op een middelbare
starten als directeur. “Deze manage-
tuinbouwschool. Elf jaar geleden
mentfunctie spreekt me erg aan.
kwam hij als docent bij HAS Den
Ik blijf verbonden aan een aantal
Bosch, waar hij onder meer vijf jaar
opleidingen die ik waardeer en kan
als beleidsmedewerker actief was.
me tegelijkertijd bezig houden met
Inhoudelijk is hij het laatste jaar on-
zaken die HAS-breed op de agenda
der meer betrokken bij de ontwikke-
staan. Dynamiek genoeg in de
ling van de nieuwe opleiding Inter-
omgeving waar we als hogeschool
national Food & Agribusiness en de
het antwoord op moeten formuleren:
Kenniskring Duurzame Wereldvoed-
bijvoorbeeld de economische en
selvoorziening.
technologische ontwikkelingen in de glastuinbouwsector en nieuwe
Meer weten? Kijk op
groene kansen door de biobased
www.hasdenbosch.nl
Agenda 25 mei Carrièredag HAS Den Bosch 6 juni Inaugurele Rede Frederike Praasterink en Annet Roodenburg 21 juni Inaugurele Rede Paul Overgaauw 5 juli Fhealincafe Mangustare
WIN EEN IPAD! GA NAAR WWW.HASDENBOSCH.NL VOOR MEER INFO 5
hasbeats BUSINESS EDITION
6 juli HAS Ondernemend Café ‘Meer doen met groen’ HAS Den Bosch 18 juli-26 augustus Zomervakantie opleidingen HAS Den Bosch
2 Coverinterview
Tekst: Marieke Ellenbroek Foto’s: Margriet Hoffmans
Interview Jan Janssen, algemeen directeur Vitelia
Vitelia en HAS Den Bosch: samen betrokken bij Feed Design Lab
hasbeats BUSINESS EDITION
6
“Ik haal graag jonge mensen naar Vitelia” Hogeschool HAS Den Bosch heeft overal in Nederland en ook daarbuiten contacten. In iedere uitgave een persoonlijk verhaal van een van die mensen met wie de instelling een warme relatie onderhoudt. Deze keer een gesprek met Jan Janssen, algemeen directeur van Vitelia, een organisatie waar niet alleen regelmatig stagiaires van HAS Den Bosch rondlopen, maar ook een flinke groep oud-HAS’ers in dienst is. Vitelia en HAS Den Bosch zijn namelijk beide betrokken bij het Feed Design Lab. We maken kennis met Jan Janssen in
Klein bedrijf
Regio Business Centre ‘De Oelderse
Direct na zijn studie (in 1986) ging Jan
Halte’. Een bijzonder gebouw: vroeger een
als assistent-zaakvoerder aan de slag bij
station, daarna een café en nu is het een
SaWeCo, een kleine mengvoederfabriek waar
startersplatform voor jonge ondernemers.
toentertijd ongeveer 25 mensen werkten. “In
Een plek waar wordt gewerkt, genetwerkt
tegenstelling tot mijn klasgenoten, die hun
en waar innovaties worden gerealiseerd.
pijlen hadden gericht op de grote spelers in
“De dynamiek zit ‘m in de samenwerking tussen bedrijven vanuit verschillende disciplines,” vertelt Jan. “We zitten hier samen met verzekeraars, bedrijfskundigen en veevoederspecialisten. Het doel is om gemeenschappelijk tot een betere performance te komen.” Als zoon van een kippenboer, vijfde uit een gezin van zes kinderen, wilde Jan altijd al boer worden. Niet verwonderlijk dus, dat hij bij HAS Den Bosch ging studeren, dat toen nog gevestigd was aan de Baden Powellstraat. “Bij studeren hoort een stad, uit huis gaan, zelfstandig worden, vind ik. Ik heb een leuke studententijd gehad. Het gevoel bij HAS Den Bosch was altijd: je komt er om te leren, maar omgekeerd leert HAS Den Bosch ook graag van jou. Zo heb ik Jan Denissen nog het kippenvak bijgebracht. Ja, dat mag je er in zetten.” Hij lacht.
7
hasbeats BUSINESS EDITION
onze medewerkers om hun talenten te ontwikkelen en haal graag jonge mensen naar het bedrijf. Ikzelf kwam hier immers ook ooit binnen als jonge, onervaren HAS’er. Door het vertrouwen dat mij werd gegeven, heb ik veel kunnen bereiken. Ik geloof in de kracht van samenwerken, ideeën delen. Daarom zie je hier geen aparte tafels of parkeerplaatsen voor de directie, we lunchen met z’n allen en we overleggen veel met elkaar.” Vitelia werkt al jaren samen met HAS Den Bosch. Bij het bedrijf werken nu ongeveer 20 oud HAS’ers en er zijn 25 permanente
“Als je het kunt dromen, kun je ‘t maken”
stageplaatsen op zowel mbo-, hbo- als universitair niveau. Een nieuw project, waar Vitelia de trotse kartrekker van is, is
de sector, koos ik juist voor een klein bedrijf.
het Feed Design Lab (FDL). Het FDL wordt
Het was bovendien dicht bij huis, wat op dat
een innovatieve labomgeving waar nieuwe
moment privé goed uitkwam. Omdat SaWeCo
diervoeders in praktijkomstandigheden
zo klein was, kon ik me breed ontwikkelen.
worden ontwikkeld. Hand in hand met de
Ik maakte kennis met alle facetten van de
ontwikkeling van de diervoeders worden
bedrijfsvoering. Ik werd bedrijfsbegeleider
medewerkers getraind. Naast Vitelia zijn
voor zowel varkens-, kippen-, als melkvee-
Dinnissen Process Technology, Imtech Food
houders.”
en Feed Competence Center en hogeschool
In tien jaar tijd ontwikkelde Jan zich verder
HAS Den Bosch ook initiatiefnemers van het
van voorlichter tot nutritionist en manager.
project.
In diezelfde tijd startte SaWeCo een plantaardige en een verzekeringstak. In 1995
Midlife crisis
werd Jan benoemd tot algemeen directeur
Jan is niet iemand die berust in zijn succes.
van SaWeCo. Bij het tegenwoordige Vitelia
“In 2005 had ik in mijn eerste midlife crisis,”
werken bijna 200 mensen. “We hebben
vertelt hij. “De voederindustrie had een
hier in de regio meer dan tien fusies
slecht imago, er waren dierziektes en de
meegemaakt, zowel met coöperatieve
maatschappelijke druk was hoog. We wilden
als private partijen. Maar de kern van
een soort toverfabriek maken. Innovatieve
onze ontwikkeling zit in de mensen. De
technologieën toepassen, maximale
bedrijfscultuur is de rode draad van onze
flexibiliteit uit het productieproces halen,
geschiedenis.”
de kwaliteit verbeteren, kortom: modern en vernieuwend zijn. Iets doen wat nog niemand
Feed Design Lab
anders had gedaan. Met hulp van Dinnissen
De bedrijfscultuur van Vitelia is informeel,
Process Technology, Imtech Food en Feed
met korte lijnen. Iedereen krijgt de kans om
Competence, is Vitelia toen een nieuwe koers
zijn dromen te verwezenlijken. ‘Follow your
ingeslagen. Ons concept werd een groot
dreams’, staat er op een groot schilderij
succes, won prijzen en haalde alle kranten.”
achterin de kamer. “Als je het kunt dromen,
In 2010 volgde een tweede crisis. “Dat heb
kun je ’t maken,” stelt Jan. “Ik stimuleer
je zo eens in de vijf jaar,” licht Jan toe. “We
hasbeats BUSINESS EDITION
8
wilden eigenlijk een testomgeving hebben, hadden een
belangrijke rol bij Vitelia. “Het imagoprobleem van onze
proeffabriek nodig. Dus we besloten de wereld rond te
sector, bracht ons op het idee om een film te ontwikkelen,
gaan reizen om te kijken of zoiets dergelijks al bestond.
waarin dertien portretten werden getoond van authentieke
Dat was niet zo. Dus we moesten het zelf doen: plaatje
bedrijven uit deze omgeving. De eigenaren, de familie,
maken, plek kopen, tekening maken, ambassadeurs
het bedrijf op een eerlijke manier in beeld gebracht. De tv
zoeken.” Momenteel bevinden de plannen voor het FDL
première is 21 april, op TV Limburg,” zegt Jan trots.
zich in een cruciaal stadium. Er ligt een subsidieaanvraag
Op het terrein van Vitelia en de Oelderse Halte is veel
van 1 miljoen. De andere 2,5 miljoen wordt door de 20
bedrijvigheid. Vrachtwagens rijden af en aan. Bij de ingang
betrokken bedrijven op tafel gelegd.
hangt een grote vlag met een pauw met de tekst ‘Trots op Vitelia’. En dat is Jan ook. “Maar alleen had ik het nooit
Ideeën delen
gekund. Het is prachtig wat we samen bereikt hebben en
“Het gebouw komt te staan in Wanssum, midden tussen
dat mogen we uitdragen. Overal hangt onze missie aan de
de varkens en de kippen, ofwel het Eiwit Rijk,” vertelt Jan.
muur. Het respect voor elkaar, onze leveranciers en onze
“Behalve een fysieke locatie moet er ook een digitale
klanten staat voorop. We staan voor de belangen van onze
omgeving komen: feeddesignlab.nl, zodat we onze ideeën
klant, van de sector. Dat is het allerbelangrijkste.”
kunnen delen met anderen.” Communicatie speelt een
9
hasbeats BUSINESS EDITION
3 Stage
Tekst en foto’s : Annelous Oerbekke
Studente Annelous Oerbekke deed onderzoek naar smeltwater in Noorwegen Op stage naar het buitenland. Het is verplichte kost voor alle studenten van hogeschool HAS Den Bosch. Sommigen vinden het meteen al helemaal geweldig, anderen moeten wel even aan het idee wennen alleen een tijd in het buitenland te moeten werken en wonen. Australië en Nieuw-Zeeland zijn populair, maar ook ‘gewoon’ België en Duitsland. Annelous Oerbekke is 4e jaars studente Milieukunde en zij ging op stage naar een heel andere plek: Ås in Noorwegen. “Ik heb stage gelopen bij Bioforsk, een onderzoeksinstituut dat toegepast onderzoek verricht naar multifunctionele landbouw en plattelandsontwikkeling, plantwetenschap, milieubescherming, en beheer van natuurlijke hulpbronnen. Mijn opdracht was onderzoek doen naar de afvloeiing van smeltwater van de sneeuw op een akker, het modeleren van deze smeltperiode en het vergelijken van de periodes 2009 en 2010. Door middel van sneeuwbemonstering in het veld heb ik kennis vergaard over het sneeuwdek. Verder werden er op het veld verschillende parameters gevolgd zoals luchttemperatuur, windsnelheid en richting, en de bodemtemperatuur op verschillende dieptes. Deze gevolgde parameters werden later gebruikt in modeleringsprogramma’s
hasbeats BUSINESS EDITION
10
om te proberen de smeltperiode na te bootsen met de computer en te vergelijken met de daadwerkelijke gevonden waardes in het veld.” Vrijheid “Mijn stage ging erg goed. De onderwerpen waar ik me mee bezig hield, waren totaal nieuw voor mij, zoals het modeleren met de computerprogramma’s en de winterhydrologie die
OP BUITENLANDSE STAGE Het is voor iedere student van HAS Den Bosch verplicht: op stage naar het buitenland. Sinds 1999 gingen al steeds meer studenten naar het buitenland om daar werkervaring op te doen. Dit om de studenten voor te bereiden op de steeds internationaler wordende werksetting. Maar ook krijgen ze zo de kans zichzelf op een andere manier te ontplooien, en zichzelf
je moet toepassen. Ik vond het erg interessant om meer
te leren redden in een vreemd land. De laatste jaren is de bui-
over deze onderwerpen te leren en het was een onderzoek
tenlandse stage verplichte kost. Ieder jaar gaan meer dan 300
waarbinnen ik veel vrijheid kreeg. Ik kon zelf met opties en
studenten op een of andere buitenlandse stage.
ideeën komen. Ik heb wel leuke verschillen gevonden in
België blijkt het meest favoriete land van de HAS-student, er
de smeltperiodes van 2009 en 2010 die goede resultaten
zijn best veel studenten die toch graag wat dichter bij huis
voor mijn onderzoek opleverden. Daar ben ik best trots
blijven. Daarna komen Australië en Nieuw-Zeeland. Degenen
op. Bioforsk was een fijn bedrijf om stage te lopen. Ik was
die wel graag ver weg gaan, maar wel een zo veilig mogelijk
niet de enige stagiaire, er waren er ook een paar met hun promotieonderzoek bezig. De begeleiding was erg goed. Mijn
oord zoeken, gaan hier graag naar toe. Maar er zijn natuurlijk ook veel andere landen waar studenten naar toe gaan.
begeleider was Nederlands, wat erg handig was natuurlijk. Veldwerk (op langlaufski’s) deed ik bijna nooit alleen, omdat
werken: het maakt niet uit wat jouw werkritme is, zolang je
het onderzoeksveld een stukje uit het dorp lag. Ik kon altijd
maar resultaat haalt aan het einde van de rit. En dat werkte in
bij mensen terecht als ik hulp nodig had of ergens mee zat.
dit bedrijf in ieder geval heel goed.”
Ik werd meteen in activiteiten meegenomen zoals één dag in de week sporten tijdens de lunch. Ook werd ik bij andere
Noorse studentenleven
projecten betrokken en kon ik meehelpen en meedenken. Bij
“Noorwegen is een prachtig land. Veel verschillen in het
Bioforsk wordt gewerkt volgens de principes van het nieuwe
landschap en echt leuke steden. De mensen zijn heel aardig en geïnteresseerd. En als je zelf open staat voor dingen kom je in de meest leuke situaties terecht. Het enige nadeel van Noorwegen: het levensonderhoud is een stuk duurder dan in Nederland. Ik heb veel leuke dingen gedaan in de tijd dat ik daar was. Ik ben weekendjes weggeweest, heb kennisgemaakt met het Noorse studentenleven en ik ben nog twee weken op rondreis geweest door Noorwegen. Toen ben ik huisgenoten op gaan zoeken in hun thuishaven. Zo ben ik bij prachtige Fjorden terechtgekomen, heb ik op steile kliffen gestaan en ver weg in de bergen in een hutje gezeten zonder enige voorzieningen. Mijn stage was een supertoffe ervaring waar ik enorm van ben gegroeid!”
“Ik werd meteen in activiteiten meegenomen zoals één dag in de week sporten tijdens de lunch” 11
hasbeats BUSINESS EDITION
4 Achtergrond
Tekst: Florieke Koers Foto’s: Margriet Hoffmans en Bart van Overbeeke
Food service vertegenwoordigd bij de MBA van het Anton Jurgens Institute In de vierde lichting van de MBA-opleiding van het Anton Jurgens Institute zitten voor het eerst niet alleen mensen uit de food industry. Er zijn deze keer ook twee heren uit de food service: Robert Leene van McDonald’s en Hans van Veen van Appèl Catering. En dat blijkt een grote meerwaarde voor de cursus: het instituut zou in de toekomst graag meer mensen met een dergelijke achtergrond in de MBA zien.
hasbeats BUSINESS EDITION
12
13
“De voedingsmiddelensector waar
Robert (39) en Hans (45) doen sinds
potentiële cursisten van het Anton Jurgens
september de MBA Business Creation
Institute vandaan komen, kun je verdelen
in Food & Health. Ze komen uit de food
in drie onderdelen: de food industry, de
service. Was doen jullie precies?
food service en de food retail”, licht Jac
Robert: “Ik werk nu 19 jaar bij McDonald’s
Giesen, docent bij het Anton Jurgens
met tussendoor een uitstapje naar
Institute, bovenstaande toekomstvisie toe.
Domino’s van drie jaar. Ik ben manager
“In de food industry heeft HAS Den Bosch
McOpCo en ik ben verantwoordelijk voor
altijd al goede contacten. Bij de oprichting
een business unit van 23 restaurants waar
van het Anton Jurgens werden dit ook
1600 mensen werken. Ik heb de McDonald’s
de vanzelfsprekende contacten voor ons.
Academy gedaan in Chicago en heb
In de eerste drie lichtingen zaten alleen
binnen McDonald’s het hele carrièrepad
mensen vanuit deze branche. Maar nu is
doorlopen. Dat ik zolang bij hetzelfde
daar verandering in gekomen en hebben
bedrijf werk, zie ik als een voordeel: ik kan
we twee mensen uit de food service. Een
een voorbeeld zijn voor anderen en dat
hele aanwinst, voor ons, maar ook voor de
is ook een belangrijk onderdeel van mijn
cursisten. Er ontstaat een ontzettend leuke
functie. Daarnaast ben ik veel bezig met het
wisselwerking tussen hen. Ze zijn allemaal
uitproberen van innovaties.”
met voeding bezig, maar hun prioriteiten
Hans: “Ik ben operationeel directeur bij
liggen ergens anders. Het zou leuk zijn als
Appèl, een cateraar die voornamelijk
in de toekomst ook mensen uit de food
contractcatering bij bedrijven verzorgt,
retail zich zouden melden voor de MBA.
en werk er inmiddels 15 jaar. Ik ben
Dan hebben we de hele keten in huis.”
verantwoordelijk voor operatie, financiën en
hasbeats BUSINESS EDITION
Robert Leene en Hans van Veen (r)
personeelszaken. Ik ben tussendoor ook even weggeweest: ik heb een zorgboerderij voor verstandelijk gehandicapten opgezet, die ik ook nog steeds vanaf de zijlijn aanstuur. Ik wilde daarna interimwerk gaan doen maar ben uiteindelijk weer bij Appèl uitgekomen. Bij Appèl zijn er altijd uitdagingen op mijn pad blijven komen en dat vind ik heel belangrijk.
“We voegen echt iets toe aan de groep: wij zijn het ontbrekende puzzelstukje”
En een groot voordeel is natuurlijk dat je op een gegeven moment alle ins en outs van het bedrijf kent en op zaken die
gebied leer ik veel bij. Het heeft mijn ogen enorm geopend.”
zich voordoen handig kunt inspelen.”
Robert: “Ik kan gelukkig binnen werktijd wat tijd vrijmaken voor de MBA. Het zware zit voor mij meer in de inhoud. Het
Hoe zijn jullie bij het Anton Jurgens terechtgekomen?
is een enorme aanvulling op mijn kennis en ik ben heel erg
Hans: “Ik ben er toevallig mee in aanraking gekomen bij een
gemotiveerd. Om de vier weken zijn we van woensdagavond
lezing van een businessclub. Jac vertelde daar een en ander
tot vrijdagavond bij het Anton Jurgens en dat voelt als
over de MBA. Ik wist helemaal niet dat er een dergelijke
helemaal weg zijn van het werk. Heerlijk!”
opleiding was op het gebied van food en het sprak me
Hans: “Dat wij een andere achtergrond hebben dan de
meteen aan.”
medecursisten uit de food industry is duidelijk merkbaar
Robert: “McDonald’s wilde dat ik me meer ging verdiepen in
tijdens de lesdagen. En dat is leuk: we voegen echt iets toe
het ontwikkelen van innovaties. Daarnaast had ik al langer de
aan de groep: wij zijn het ontbrekende puzzelstukje.”
ambitie om een MBA te doen. Twee vliegen in één klap.”
Robert: “Het is een leuke groep en heel divers. We vullen elkaar goed aan en leren niet alleen veel van de opleiding,
Hoe bevalt de opleiding tot nu toe?
maar ook veel van elkaar. We hebben verschillende
Hans: “Best zwaar. Ik werk 50 uur per week en de
achtergronden en het programma trekt ons naar elkaar toe.
studiebelasting komt daar nog bij. Maar ik vind het wel erg
Inspirerend.”
leuk. Ik heb geen achtergrond in food technology en op dat
hasbeats BUSINESS EDITION
14
5 Gastcolumn
Tekst en foto: Paul Vriesekoop
Op deze plek een gastcolumnist. Iedere uitgave een collega van ons. Niet een collega binnen HAS Den Bosch, maar iemand van een collega-instelling. Want we werken veel samen en verbinden ons met elkaar. Samen staan we sterk! Zoals met het Varkens Innovatie Centrum Sterksel, onderdeel van Wageningen UR. Uw column op deze plek? Mail naar hasbeats@hasdb.nl.
Studenten maken innovaties mee op VIC Sterksel Innoveren is het ‘buzz word’ dat momenteel overal rond zingt. In Nederland zijn we dit mede aan het organiseren via de Topsectoren-aanpak van de regering en binnen Europa is dit geagendeerd als ‘The Innovation Union’.
Hier kunnen studenten heel goed in participeren. Op VIC Sterksel hebben we veel van onze posities ingevuld door medewerkers die afgestudeerd zijn aan HAS Den Bosch en we geven hen alle ruimte geven om zich verder te ontwikkelen. Ze kunnen bijvoorbeeld aan de slag als onderzoekscoördinator, of als verantwoordelijke voor activiteiten op het gebied van biovergisting (onderzoekstechnisch of economisch). Het is uitdagend voor hen om in zo’n omgeving te werken en zich te kunnen ontwikkelen en bij te dragen aan een sector die sterk in ontwikkeling is, zowel technisch economisch, als maatschappelijk.
De achtergrond hierbij is dat we ons economisch willen versterken door slagvaardiger producten met unieke toegevoegde waarde in de markt te zetten. Het gaat om nieuwe producten en een business case voor het bedrijfsleven. Het liefste willen we voor de afnemer van het product een structureel probleem oplossen of een behoefte vervullen. De Nederlandse agrofoodsector is altijd al heel innovatief en heeft daardoor een sterke exportpositie opgebouwd. Niet alleen als producent van eindproducten voor consumenten zoals kaas, boter of vlees, maar ook als toeleverancier voor bedrijven in bijvoorbeeld stalsystemen, kassen en uitgangsmateriaal. Op Varkens Innovatie Centrum (VIC) Sterksel staan we hier middenin. We zijn er de afgelopen jaren steeds in geslaagd om samen met het bedrijfsleven, overheid en ngo’s concepten uit te denken en te ontwikkelen. Denk bijvoorbeeld aan het Varkenspension, nieuwe vergistingstechnieken, koeling voor zeugen enzovoorts.. Het scherp schakelen met het bedrijfsleven, overheid en ngo’s hebben de succesvolle groei van Sterksel mede
Paul Vriesekoop is directeur Wageningen
mogelijk gemaakt. Tegelijkertijd is er een brug tussen
UR Livestock Research. Wageningen UR
bedrijfsleven en onderzoekers binnen Wageningen UR
Livestock Research, onderdeel van Stichting
gevormd, op zowel praktisch als wetenschappelijk niveau.
Dienst Landbouwkundig Onderzoek, vormt
Hier liggen ook kansen voor studenten van HAS Den Bosch. Bijvoorbeeld door participatie in lopende projecten op VIC Sterksel. Ze zitten dan met hun neus bovenop onze innovatieve manier van werken en krijgen zo de kans om veel te leren.. Momenteel lopen er bij Sterksel veel projecten op het gebied van onder meer voeding, opfok van geiten en nieuwe stalsytemen.
15
hasbeats BUSINESS EDITION
samen met het Central Veterinary Institute en het Departement Dierwetenschappen van Wageningen University de Animal Sciences Group van Wageningen UR (University & Research centre).
6 Bedrijfsopdracht
Tekst: Florieke Koers Foto: Marloes Timmers en Wessel Hartman
Afstudeerders geven het Weizigtpark in Dordrecht een boost Marloes Timmers (20) en Wessel Hartman (22) zijn vierdejaars studenten Tuin- en landschapsmanagement. Zij zijn op dit moment aan het afstuderen en doen een bedrijfsopdracht (BO) bij Gemeente Dordrecht: ze schrijven een visie en een maatregelenpakket voor het Weizigtpark dat in Dordrecht ligt.
hasbeats BUSINESS EDITION
16
Boost voor park Het Weizigtpark in Dordrecht is een openbaar park dat in
BEDRIJFSOPDRACHTEN BIJ HAS KENNISTRANSFER
1948 is aangelegd. De gemeente vond dat het park wel een boost kon gebruiken. Marloes en Wessel krijgen door met
Ieder jaar studeren ruim 300 studenten af bij hogeschool HAS
deze opdracht aan de slag te gaan met veel verschillende
Den Bosch. Dit doen ze door het uitvoeren van een bedrijfs-
aspecten van het vak te maken en ze zijn er allebei heel
opdracht bij HAS KennisTransfer. HAS KennisTansfer is een
enthousiast over. De randvoorwaarde om de bedrijfsopdracht
kennisbedrijf binnen HAS Den Bosch dat zich richt op bedrij-
goed uit te kunnen voeren was dat ze kleine aanpassingen
ven in de sector. Die zijn ze van dienst door onderzoek, advies
zouden doen om het park een flinke oppepper te geven,
en opleidingen voor professionals. Bedrijfsopdrachten zijn
maar de grote lijnen van het park moesten behouden blijven.
betaalde opdrachten die via acquisitie worden binnengehaald.
“We hebben eerst een inventarisatie gedaan”, vertelt Marloes.
Het netwerk van bedrijven die zich hebben verbonden aan
“Hoe ligt het park er nu bij? Wie zijn de belanghebbende
HAS KennisTransfer is inmiddels heel groot, maar de organisa-
partijen? Wat vinden de bezoekers van het park? En daarna
tie blijft altijd op zoek naar nieuwe bedrijven om mee samen
hebben we ons afgevraagd: wat zou er beter kunnen? Waar
te werken.
wil de gemeente de komende jaren met het park naartoe? En wat hebben we nodig om dat te bereiken? We zijn druk geweest met deskresearch, maar hebben ook gewoon in
De echte wereld
het park rondgelopen en daar met mensen gesproken. Veel
Marloes en Wessel keken bij de inventarisatie zowel naar
mensen hebben een belang bij de ontwikkeling van park en
de korte als de lange termijn. “We werken nu aan een visie:
door ons onderzoek kwamen wij met al die verschillende
wat wil de gemeente in de toekomst met het park doen? De
partijen in contact. Van bewoner tot wethouder Leefbaarheid,
keuzes die nu gemaakt worden, moeten natuurlijk passen bij
Wonen en Sport en van de redactie van de nieuwsbrief van
het langetermijnperspectief. En dan heb ik het over ongeveer
de gemeente tot RTV Dordrecht. Heel afwisselend.”
tien jaar. Voor de middellange termijn geven we ook aanbevelingen en voor de korte termijn van ongeveer twee jaar komt
Ambitieus plan
er een maatregelenpakket om meteen al een kwaliteitsimpuls
Om de inventarisatie te kunnen doen, schreven de twee een
te geven.” Marloes en Wessel zijn heel tevreden met de vorm
communicatieplan. Wessel: “Dit plan werd door de gemeente
van afstuderen via een bedrijfsopdracht. “Het is erg leuk niet
als ambitieus bestempeld. En het ging allemaal heel goed:
aan een fictieve opdracht te werken, maar aan een echte
we hebben tot nu toe iedereen bereikt die we wilden berei-
opdracht bij een bedrijf. Dat is de echte wereld, en daar leer
ken en de juiste informatie van hen ontvangen. Informatie die
je veel van!”
onontbeerlijk is om een compleet beeld te krijgen van het park in al haar facetten. Daar zijn we best trots op.” Lastiger vinden Marloes en Wessel het om die hele berg informatie nu te verwerken. “Het is best pittig om al die informatie structuur te geven en te zorgen dat alles helder is voor de lezer”, vindt Marloes. “Zelf weet je wel hoe het in elkaar steekt, maar op papier ziet het er allemaal net weer wat anders uit. Een flinke uitdaging om dat voor elkaar te krijgen dus.”
“Het is leuk geen fictieve opdracht te doen, maar een echte opdracht bij een bedrijf” 17
hasbeats BUSINESS EDITION
Wessel Hartman en Marloes Timmers
7 Event
Tekst: Margarita Millenaar en Florieke Koers Foto’s: Studio Jean Philipse
Food Design Experience: laagdrempelig netwerkevent Maar liefst 500 deelnemers hadden zich dit jaar aangemeld voor de Food Design Experience bij HAS Den Bosch, dat in het teken stond van food emotions: het gevoel dat voeding met zich meebrengt. Een schitterende dag voor de studenten Food Design & Innovation die hun eindwerk presenteerden: want daar draaide het eigenlijk allemaal om. Maar ook voor de deelnemers, want de Food Design Experience blijkt een ideaal netwerkevent: laagdrempelig en sfeervol. Geuren en smaken kwamen als vanzelf op de
studenten hadden een stand waar hun product op
bezoekers van de Food Design Experience af. Er
lag of stond. Anderen maakten gebruik van hun
waren verschillende ijzeren bomen (zie foto) ingericht
omgeving om zo hun product aan de man te brengen.
met hapjes en drankjes in allerlei kleuren, geuren,
Zoals het lopend buffet, waarbij drie gastvrouwen
grootten en smaken. Deze hapjes en drankjes waren
als onderdeel van de tafel waarop het buffet lag
zeer verrassend door de verschillende heerlijke en
naar de mensen toe kwam. Andere eindwerken
interessante smaakcombinaties, zoals een bijzonder
waren Seasations, een vegetarische versie van
couscoushapje en een zeer kleurig en zoet uitziend
vissalades, de drive-in amusebar met verrassende
drankje dat bij het opdrinken eigenlijk helemaal niet
smaakcombinaties zoals een crème brûlée van
zo zoet bleek te zijn.
pastinaak en sinaasappel, en het concept BOLvol:
De afstuderende Food Designers presenteerden hun
bollen gevuld met groente en fruit. De innovatieve
eindwerken op verrassende manieren. De meeste
producten vielen goed in de smaak bij de bezoekers.
hasbeats BUSINESS EDITION
18
Er waren drie sprekers die inzicht gaven in het thema: iets: stap voor stap wordt het naar een hoger plan Hans Steenbergen, trendwatcher en hoofdredacteur
getild.” Er zijn tijdens de Food Design Experience
van Food Inspiration, Professor dr. Jan Kroeze,
veel klanten van HAS KennisTransfer aanwezig. Linda
hoogleraar aan de Universiteit van Utrecht en
loopt er daarom graag rond om te kijken en her
Wageningen UR, en Pierre Wind, kok en food-stylist,
en der een praatje te maken. Dit jaar gebeurde er
en schrijver.
nog iets extra leuks: Linda ontmoette iemand die
De bezoekers konden genieten van leuke activiteiten
een bedrijfsopdracht bij de HAS wilde neerleggen.
als de ‘Blind D-eet’. In een sfeervolle ambiance
“De opdracht is ter plekke uitgezet en binnen een
werden ze tegenover een computerscherm gezet,
week vastgelegd. Aanwezig zijn op een dergelijk
een koptelefoon opgedaan en konden ze op date met evenement brengt dus echt iets op, voor ons maar een computerfiguur. Deze vrolijke date zorgde voor
ook voor het bedrijfsleven.”
een goed gevoel en liet de tafelgenoten proeven van een bitterbal, die gevuld was met appel en kaneel, in plaats van de gewone vleesragout. Bedrijfsopdracht De Food Design Experience is een event dat drie jaar geleden klein begon, en inmiddels is uitgegroeid tot een topevenement met nog veel meer mogelijkheden voor de toekomst. Linda Bonte van HAS KennisTansfer noemt het een ideaal netwerkevent. “Doordat je rondloopt en overal naar foodpresentaties kunt kijken, raak je makkelijk met andere mensen in gesprek. Er gebeuren allerlei dingen die tot de verbeelding spreken en het nodigt uit om daar met andere bezoekers over te praten. De drempel is laag. Bij een seminar bijvoorbeeld is de omgeving veel statischer.” Dat het evenement flink gegroeid
“In het bedrijfsleven wordt veel gesproken over de Food Design Experience”
is, verbaast haar niet. “In het bedrijfsleven wordt veel gesproken over de Food Design Experience. Het is letterlijk mond-tot-mond-reclame: het zingt enorm rond. En het evenement groeit ieder jaar
19
hasbeats BUSINESS EDITION
Meer weten? www.fooddesignexperience.nl
8 Achtergrond
Tekst en foto’s: Florieke Koers
“De biobased economy kan niet bestaan zonder de agrarische sector” hasbeats BUSINESS EDITION
20
Biobased economy: nieuwe en frisse wind door agroland Fossiele brandstoffen worden steeds schaarser. En onze CO2-uitstoot pleegt een aanslag op het milieu. Goede redenen om te zoeken naar hernieuwbare energiebronnen en duurzame (niet fossiele) grondstoffen waar we voorlopig weer mee vooruit kunnen. Dat is de basis van biobased economy. Gert-Jan van Delft is sinds kort lector Biobased Productontwikkeling van hogeschool HAS Den Bosch en heeft zichzelf tot doel gesteld de biobased economy uit te dragen en vooral: toegepast onderzoek op dit gebied te doen samen met studenten en docenten.
mogelijkheden om meer dan alléén energie uit planten te halen. In sommige gevallen kan dit een moderne weg terug naar de natuur zijn, bijvoorbeeld als je synthetische producten succesvol kan vervangen door innovatieve producten, gebaseerd op natuurlijke (biobased) grondstoffen.” De weg van ‘haal meer uit dezelfde plant’ is duurzaam en dat is ook waardoor het telen van gewassen economische meerwaarde krijgt. Het thema is hot Het thema leeft op dit moment enorm. Hoewel de term biobased economy steeds
Een biobased economy betekent dat
vaker in de oren klinkt, zijn velen nog
economische gebruikswaarde uit biomassa
nauwelijks fysiek met iets begonnen. Gert-
gehaald wordt. Doorgaans denken we bij
Jan en zijn collega’s zijn er in de praktijk
landbouwgewassen in eerste instantie alleen
al wel enkele jaren mee bezig. “Binnen de
maar aan de productie van voedsel voor
Biobased Productontwikkelingscoöperatie
mens of dier. Planten vormen echter ook
(BPOC) – en eerder al in het project EDC
de basis voor een steeds breder wordend
Biofortificants - zijn we bezig met het
scala van mogelijke non-food producten
onderzoeken van de inhoudsstoffen van
waarvan biobrandstof er slechts één is, en
kruiden en hoe die gebruikt kunnen worden
ook nog eens een relatief laagwaardige. “Een
voor innovatieve eindproducten.
aantal jaren geleden werd duidelijk dat de beschikbaarheid van fossiele brandstoffen
Dit is een specialistische maar
niet oneindig is”, legt Gert-Jan uit. “Toen
tegelijkertijd ook veelzijdige tak van
gingen bedrijven inzetten op biobrandstoffen
sport binnen de biobased economy. Zo
nadat de EU had besloten voor het verplicht
proberen we vervangers te vinden voor
bijmengen daarvan bij fossiele transport
bijvoorbeeld sulfiet in wijn, antibiotica en
brandstoffen. Maar omdat je hiervoor veel
gewasbeschermingsmiddelen. Met de
extra landbouwgrond nodig hebt, kan dit
sulfietvervanger zijn we al ver: we zijn nu
de wereldwijde voedselproductie in gevaar
bezig met het opzetten van een proeffabriek
brengen. Omdat het niet de bedoeling
en als dit goed loopt, kunnen we al snel
is dat wij andermans voedsel in onze
een selecte groep van eerste afnemers
benzinetank stoppen, wordt er gezocht naar
(de zogenaamde “launching customers”)
oplossingen voor deze problematiek en naar
voorzien van dit product.”
Gert-Jan van Delft
21
hasbeats BUSINESS EDITION
Risico’s
de ontwikkeling van competentiegericht onderwijs. Ook
Maar was het geen risico om hier mee te beginnen?
ontstaan grote of kleine netwerken voor open innovatie op
“Jazeker, omdat je niet precies weet wat de uitkomst
uiteenlopende gebieden. “We hebben bij de BPOC al zo’n
zal gaan zijn. Maar langzamerhand gaat het nu lonen.
dertig studenten gehad die óf kwamen stagelopen óf hun
Onderzoek doen kost veel tijd, maar als we iets ontwikkelen
bedrijfsopdracht bij ons deden. Een lectoraat gaat echter
dat goed werkt, kan het ook ineens snel gaan.
verder dan dat. Ik wil het toegepast onderzoek op dit thema
We hebben een klein team en niet heel veel geld, maar
verdiepen en waar dat kan ook uitbreiden met de middelen
juist de coöperatie geeft ons kracht. We werken samen met
en kennis die we gezamenlijk hier hebben. Het thema
ondernemers en juist hun input, hun verfijning is belangrijk
duurzaamheid en dus eigenlijk ook biobased economy zit
voor het werk dat we doen. Samen komen we tot een hoger
in alle opleidingen verweven en dus ga ik niet alleen aan
niveau.” Gert-Jan is niet bang voor het nemen van risico’s
de slag met studenten en docenten van bijvoorbeeld de
en ook niet voor concurrentie. “Ten eerste: risico’s moet je
opleiding Toegepaste Biologie, maar ook met de andere
nu eenmaal nemen. Problemen komen altijd wel op je pad
opleidingen van HAS Den Bosch. De biobased economy
en er kan altijd iets misgaan. Maar dat is niet altijd slecht.
kan niet bestaan zonder agro en HAS Den Bosch kan dus
Er kan ook iets moois uitkomen. Veel grote uitvindingen
een belangrijk kenniscentrum worden op dit gebied, ook al
zijn voortgekomen uit fouten of onverwachte afwijkingen.
zijn we maar een kleine speler op de markt. De innovatieve
En ten tweede: natuurlijk wordt er ook op andere plekken
ketengedachte wordt steeds belangrijker en wij hebben
aan dit soort onderzoeken gewerkt maar vaak ook op
alles in huis.”
een heel andere manier dan wij dat doen. Verder zijn er vele soorten planten met heel veel verschillende soorten
Samenwerken volgens de ketengedachte
inhoudsstoffen die in principe ten grondslag kunnen liggen
Logisch dus dat ook lector keten- en netwerkkunde Nic
aan onnoemelijk veel en uiteenlopende eindproducten.
Douben bij biobased productontwikkeling betrokken is.
Mijn overtuiging is dat de biobased economy kan leiden tot
Hij noemt de biobased economy een nieuwe en frisse
een nieuw stukje economie met nieuwe werkgelegenheid.
bries door agroland. “Beleidsmakers zijn naarstig opzoek
En dat er nu al een groeiend aantal mensen mee bezig is,
naar de vorming van ketens die bedrijven uit verschillende
lijkt dus een goede ontwikkeling. Wie weet wat de toekomst
sectoren van de economie kunnen verbinden”, stelt
allemaal nog brengt!”
hij. “Want de toekomstige economie die steeds meer grondstoffen uit de agrarische producten wil halen, zal
Lectoraat
clusters van bedrijvigheid moeten vormen die sectoren
Voor Gert-Jan persoonlijk is zijn aanstelling als lector een
overschrijden. Dit aspect houdt een flinke transitie in die
flinke verandering. “Ik heb vroeger biologie gestudeerd”,
in de eerste plaats van systeeminnovatieve aard is. De
vertelt hij. “En ik heb te lang dingen gedaan die ver van
vorming van zulke ketens betekent een definitieve breuk
biologie af stonden. Nu valt het puzzeltje in elkaar en krijg
met de bestaande kracht‐ en machtsverhoudingen in
ik de mogelijkheid op een toegepaste en bijzondere manier
allerlei sectoren en bedrijfstakken. Een houding van open
met biologie bezig te zijn. Dat geeft veel voldoening.”
en coöperatief werken aan het tot stand brengen van een
Lectoren spelen een sleutelrol bij de ontwikkeling en
biobased economy, die tevens duurzame producten en
toepassing van het concept Education & Development.
processen op de markt wenst te brengen, vereist van alle
Zo ontstaat een onuitputtelijke bron voor innovatieve
ketenpartners een heroriëntatie van hun bedrijvigheid.”
ideeën en ondernemerschap, die goed samengaat met
hasbeats BUSINESS EDITION
22
“De ketengedachte wordt steeds belangrijker en wij hebben alles in huis”
Gert-Jan van Delft
23
hasbeats BUSINESS EDITION
9 Bedrijfsopdracht
Tekst en foto’s: Marieke Ellenbroek
Echt ambachtelijk vakmanschap? HAS’ers nemen streekproducten onder de loep StreekSelecties richt zich op de ontwikkeling en distributie van smaakvolle producten van Nederlandse bodem. Ze verzamelen deze producten onder de merknaam GIJS en maken ze toegankelijk voor een breder publiek via supermarkt, groothandel of speciaalzaak. StreekSelecties brengt niet alleen het product, maar vertelt ook over de herkomst en de vakman achter het product. hasbeats BUSINESS EDITION
24
Nu is een ‘streekproduct’ zo langzamerhand een ingeburgerde term aan het worden. Woorden als ambachtelijk en vakmanschap worden vaak gebruikt in de omschrijving ervan. Maar wanneer is iets ambachtelijk? En wanneer mag een product zich een streekproduct noemen? In opdracht van StreekSelecties voerden HAS-afstudeerders Martijn Witlox en Tom Faessen een onderzoek uit naar de waarde van de GIJS-producten. Doel van het onderzoek was onderbouwen wanneer en waarom een product de naam GIJS mag dragen. StreekSelecties had hiervoor criteria opgesteld. Deze moesten systematisch vastgelegd en (zo nodig) getoetst worden. Ook moesten de zachte waarden en criteria, het verhaal over de herkomst en de vakman, opgetekend worden. gebracht, bijvoorbeeld welke toevoegingen “Dit onderzoek is niet alleen van belang voor
er in de receptuur gebruikt mogen worden.
de consument, die de toegevoegde waarde
Op basis hiervan bracht zij advies uit aan de
van een product moet kunnen herleiden,
leveranciers.
maar ook voor de groothandel,” vertelt Gerlinde van Santen, projectleider van HAS
René Bink, directeur van StreekSelecties over
KennisTransfer. “Die steekt namelijk zijn nek
de samenwerking met HAS Den Bosch. “Door
uit door zo’n product op de markt te brengen. dit project hebben we de waarden, waar de Ze moeten dus transparant en eerlijk zijn
productlijn GIJS voor staat, kunnen borgen.
richting de afnemers en consumenten. Ook
De studenten hebben veel nuttig werk
hebben ze hun imago hoog te houden.”
verricht, de samenwerking is prima verlopen.
Martijn en Tom hebben de veertig
Ik was met name onder de indruk van de
leveranciers van StreekSelecties bezocht en
manier waarop ze zich manifesteerden ten
een vragenlijst afgenomen. Op basis van de
opzichte van onze leveranciers. Ze stonden
score werd bepaald of hun product ‘GIJS-
echt hun mannetje. Dat Martijn inmiddels bij
waardig’ was. Gerlinde heeft op haar beurt de ons in dienst is, wil wat dat betreft genoeg criteria over de productsamenstelling in kaart
25
hasbeats BUSINESS EDITION
zeggen.”
10 Event
Tekst: Marieke Ellenbroek en Florieke Koers Foto’s: Margriet Hoffmans
‘Lekker ondernemen’ tijdens het HAS Ondernemend Café ‘Lekker Ondernemen’. Dat was het thema van het HAS Ondernemend Café dat op donderdag 9 december 2010 plaatsvond bij HAS Den Bosch. Op het menu stonden twee bevlogen foodondernemers: Ridder Drost, eigenaar van Liquido d’Oro en Bob Hutten, eigenaar van Hutten Exclusieve Catering. Beide inspirerende sprekers, die door hard te werken nu aan het hoofd van een succesvolle onderneming staan. Het HAS Ondernemend Café werd voor
presenteren voor het publiek. Tot slot is er
het eerst gehouden in januari 2007 en is
ook altijd een flink aantal medewerkers van
inmiddels niet meer weg te denken van
HAS Den Bosch, HAS KennisTransfer en het
de evenementenlijst van HAS Den Bosch.
Anton Jurgens Institute aanwezig. Het doel
Voor het HAS Ondernemend Café worden
van het HAS Ondernemend Café is dan ook
ondernemers en hun medewerkers uit de
vooral om deze verschillende doelgroepen
agrofoodsector uitgenodigd. Daarnaast wordt met elkaar in contact te brengen. Het Café de afstudeerrichting Topklas Ondernemen
is bedoeld als een inspirerende avond die
goed vertegenwoordigd: de studenten van
de aanzet geeft tot netwerken. Het HAS
deze afstudeerrichting zijn betrokken bij de
Ondernemend Café heeft altijd een thema.
organisatie van het Café en daarnaast krijgen zij op de avond zelf de gelegenheid zich te
hasbeats BUSINESS EDITION
26
“Het Café is bedoeld als een inspirerende avond die de aanzet geeft tot netwerken” Ridder Drost
Eerdere thema’s waren onder meer ‘netwerken’ (o.l.v. Karin Bruers), ‘communiceren en inspireren’ (met Ben Verhagen, directeur Goals), ‘ben-de fit?’ (met Henkjan Smits, Guus van der Meer van Powerplate, en Marcel Kuijpers van Kuijpers Kip) en ‘duurzaam ondernemen’ (met Ine Schultjens van Innocent Drinks, Hagge de Vries van De Veldleeuwerik, en Hans Koehorst van Floriade 2012. Uit de voorgaande Café’s is gebleken dat de inspirerende sprekers, de informele setting en het gemêleerde publiek een zeer succesvolle combinatie vormen om kennis op te doen en vooral ook kennis te maken.
Bob Hutten
27
hasbeats BUSINESS EDITION
11 Interview
Tekst en foto’s: Marieke Ellenbroek en Florieke Koers
Rabobank-collega’s volgen sectorcursus bij HAS KennisTransfer Ze voorzien samen met nog twee andere collega’s de agrarische ondernemers in de omgeving Staphorst van financieel advies. Martijn Prins (28) en Jantje Kuiper (27) zijn namelijk accountmanagers bij de Rabobank Staphorst-Rouveen en hebben een agrarische portefeuille. Omdat zij zich verder wilden verdiepen in de wereld van veehouders, deden ze ieder twee in company trainingen bij HAS KennisTransfer. We maken een ritje naar de kop van Overijssel voor een gesprek hierover.
hasbeats BUSINESS EDITION
28
29
hasbeats BUSINESS EDITION
Martijn Prins en Jantje Kuiper
Hoe ziet jullie functie er precies uit?
elkaar goed aan. Zonder het werk dat zij ach-
Jantje: “Ik ben sinds 2006 intern account-
ter de schermen doet, ben ik stuurloos. Zij is
manager bedrijven. Ik heb Management,
de spin in het web, zorgt dat alles goed loopt.
Economie en Recht gestudeerd en ben als
Ik ben degene die daadwerkelijk op pad gaat,
trainee bij de Rabobank begonnen. Na een
heb soms wel drie gesprekken op een dag.
half jaar kwam er een plaats vrij als intern
Het zijn allemaal agrarische ondernemers uit
accountmanager en ben ik doorgestroomd.
de omgeving van Staphorst, zeg in een straal
Sinds 3,5 jaar heb ik een volledig agrarische
van ongeveer 15 km.”
portefeuille. Ik zit op de binnendienst: ik bereid gesprekken voor, maak offertes, doe
Waarom hebben jullie ieder twee cursussen
het krediet- en agendabeheer en het relatie-
bij HAS KennisTransfer gedaan?
onderhoud. Martijn zit op de buitendienst en
Jantje: “Ik heb geen agrarische achtergrond,
voert de gesprekken met ondernemers. Hij is
maar werk wel in die sector. Ik wilde graag
dus vaak buiten de deur.”
meer voeling krijgen met de agrarische
Martijn: “Ik ben feitelijk de relatiebeheerder:
ondernemers met wie wij te maken hebben
ik ga naar de klanten toe. Jantje en ik vullen
door wat meer te leren over hun bedrijfsvoe-
OVER DE CURSUS Om als dienstverlener van meerwaarde te zijn voor ondernemers in de agrarische sector is het zaak op de hoogte te zijn van wat er speelt binnen deze branche. Om deze wereld dichterbij te brengen ontwikkelde HAS KennisTransfer de cursus Melkveehouderij, Varkenshouderij, Pluimveehouderij, (Glas)tuinbouw en Akkerbouw. De cursussen gaat dieper in op de bedrijfsvoering en de branchekenmerken. We kijken naar technische processen, bedrijfseconomische kenmerken en actuele ontwikkelingen in de sector. Deelnemers zijn zich meer bewust van de dagelijkse praktijk en daardoor een betere gesprekspartner van de ondernemer. Door een actieve toepassing van het geleerde in de praktijk en interactie met docenten en medecursisten, wordt de kennis direct toegepast. Oorspronkelijk zijn de cursussen ontwikkeld in samenwerking met de Rabobank, maar ook andere financiële dienstverleners mogen deelnemen. In mei en in het najaar van 2011 gaan er weer diverse cursussen van start. Interesse in een dergelijke cursus? Kijk op www.haskennistransfer.nl
hasbeats BUSINESS EDITION
30
ring en dagelijkse werkzaamheden. We kwamen bij HAS KennisTransfer terecht omdat zij in samenwerking met de Rabobank sectorcursussen hebben opgezet. De cursussen die de Rabobank zelf aanbiedt, zijn meer gericht op financiële dienstverlening, de cursussen van HAS KennisTransfer gaan over de business van onze klanten. Echt een toegevoegde waarde dus. Ik heb de cursus Varkenshouderij en de cursus Melkveehouderij gedaan.”
“Ik heb in korte tijd en in informele sfeer een behoorlijk kennisniveau weten te krijgen”
Martijn: “Mijn ouders hebben een melkveebedrijf en ik heb de CAH Dronten gedaan. Ik
Jantje: “Ik heb in korte tijd (drie dagen
werk nog veel thuis, maar omdat mijn broer
per cursus, red.) en in informele sfeer een
het bedrijf van mijn ouders overneemt, ben ik
behoorlijk kennisniveau weten te krijgen op
een andere baan gaan zoeken. Zo ben ik bij
het gebied van varkenshouderij en melkvee-
de bank terechtgekomen. Van de melkvee-
houderij. Ik had natuurlijk al wel kennis van
houderij weet ik al enorm veel, maar ik wilde
de branche, maar nu heb ik me extra kun-
ook meer weten over de pluimveehouderij en nen verdiepen. Ik weet nu waar de klanten de varkenshouderij. Samen met Jantje heb ik
die ik dagelijks aan de telefoon heb, zich de
de cursus Varkenshouderij gedaan, en daarna hele dag mee bezig houden, en dat helpt mij de cursus Pluimveehouderij.”
weer mijn werk beter te doen. De interactie onderling is ook erg interessant. Omdat alle
Wat vonden jullie van de cursus?
deelnemers werkzaam zijn bij de Rabobank,
Martijn: “Ik vond het heel nuttig, ik heb veel
kunnen we met medewerkers van andere
kennis opgedaan. Wij bedienen zo’n 130 klan-
vestigingen sparren over hoe zij hun werk
ten per jaar. Een deel daarvan is veehouder,
aanpakken.”
maar er zijn ook toeleveranciers bij, loonwerkers en zelfs enkele mechanisatiebedrijven. Het is handig te weten in welke netwerken zij zich bewegen en wat hen motiveert te doen wat ze doen.”
31
hasbeats BUSINESS EDITION
12 Topklas Ondernemen
Hogeschool HAS Den Bosch: eigen bedrijf opzetten via afstudeervariant Topklas Ondernemen Een eigen onderneming opzetten, sommige studenten zien zich dit wel doen. Bij sommigen zat de ondernemerszin altijd al in hun bloed en soms is het een nieuw verworven droom. Hogeschool HAS Den Bosch heeft een afstudeervariant die aan dit soort studenten welbesteed is: Topklas Ondernemen. Dit geeft studenten de kans om tijdens hun laatste jaar hun eigen onderneming op te zetten. Ongeacht welke opleiding ze volgen. En goed begeleid door docenten en ondernemers uit de praktijk. Als ondernemrs in wording leren de studenten hoe je
Goede basis
een win-winsituatie creëert. En ze onderzoeken hoe
Niels van Tilburg is zo’n Topklas Ondernemer. Hij is
levensvatbaar hun idee is. Daarnaast ontwikkelen
vierdejaars student Bedrijfskunde en agribusiness
ze een visie en werken ze planmatig hun strategie
en heeft de sprong gewaagd. “Mijn droombaan?
uit. Ze staan er niet alleen voor: samen met
Een eigen zaak in de tuinplanten. Mijn ouders
medestudenten zetten ze hun eerste stappen in het
hebben een boomkwekerij en die wil ik overnemen.
ondernemerschap. Het doel? Hun eigen zakelijke
Zij kweken een breed assortiment sierheesters,
passie volgen, inclusief hbo-diploma en eigen bedrijf.
bodembedekkers en sierheesters op stam. Ze zijn dus breed georiënteerd. Het lijkt erop dat het voor
hasbeats BUSINESS EDITION
32
een goede toekomst echter nodig is om je als
honden gebracht en ’s avonds weer opgehaald. Met
ondernemer in de boomkwekerij te specialiseren
het adviescentrum wil ik mensen adviseren over de
om je kostprijs te verlagen. Mijn plan is om alleen
omgang met hun hond om zo gedragsproblemen te
nog sierheesters op stam te gaan kweken. Deze
voorkomen of op te lossen en de band tussen baas
ga ik dan verkopen aan tuincentra en exporteurs.
en hond voor beiden prettig te laten zijn.” Topklas
Om je als kweker te onderscheiden met je product
Ondernemen leek Ankie een mooie kans om haar
moet je meer bieden dan alleen een goed product,
eigen bedrijfje van de grond te krijgen met toch
het moet een totaalconcept worden van een breed
wat mensen die over je schouder meekijken en
assortiment , voorzien van productinformatie naar
hun eerlijke mening en tips geven. “Daarnaast leek
detaillist en consument. Communicatie is essentieel.
het me erg fijn om medestudenten om me heen te
Je moet de consument verleiden: pas dan ben
hebben die net zo gedreven zijn als ik.” Ankie wil
je interessant. Via Topklas Ondernemen kan ik
ondernemer worden om lekker zelfstandig te kunnen
onderzoeken of mijn plan een succes kan worden.
werken. “Het zelf doen, zelf dingen beslissen, zelf tijd
Aan het einde van het jaar ligt er een uitgebreid
indelen, zelf veel verdienen, zelf op je bek gaan, en
ondernemingsplan en dat is een goede basis om
zelf weer opstaan geeft mij voldoening en een reden
na mijn afstuderen mee verder te gaan. Ik verwacht
om trots te kunnen zijn op mezelf en wat ik bereik.”
tijdens dit jaar een goed beeld te krijgen van het bedrijf en of de plannen die ik heb haalbaar zijn om uit te voeren.” En hoe ziet hij zijn toekomst als ondernemer? “Een grote uitdaging. En hard werken, want het komt niet vanzelf.” Lekker zelfstandig Ook Ankie van den Wildenberg koos voor het afstudeerjaar Topklas Ondernemen. “Ik zou
VIJF JAAR TOPKLAS ONDERNEMEN Het afstudeerjaar Topklas Ondernemen draait dit jaar voor de 5e keer. Ieder jaar nemen Ongeveer tien tot vijftien ondernemers in spé krijgen jaarlijks de kans hun ondernemerstalenten te ontwikkelen en kunnen laten zien wat ze in hun mars hebben op ondernemersgebied. Studenten van alle opleidingen komen bij elkaar in de klas en leren zo niet alleen alles over ondernemen, maar ze steken ook van elkaar veel
graag een hondendagopvang met adviescentrum
op: ze leren elkaars vakgebied kennen. De verbinding tussen verschil-
beginnen. Een hondendagopvang kun je vergelijken
lende sectoren als dier, plant, milieu, food en agribusiness is zo snel
met een kindercrèche, ’s morgens worden de
gemaakt en het ketendenken wordt zo bevorderd.
33
hasbeats BUSINESS EDITION
Borrelpraat waar je wél wijzer van wordt. 6 juli HAS Ondernemend Café
6 juli is er weer een HAS Ondernemend Café ‘Meer doen met groen’ Waar: hogeschool HAS Den Bosch Met: Inspirerende sprekers Presentatie studenten Topklas Ondernemen Netwerkborrel Info: www.hasdenbosch.nl