Prijsuitreiking MOLENAAR-AWARD Gespot tijdens de open dag: onze nieuwe voorzitter DICK POUWELS FEEST: Jan Denissen spreekt 5 jubilarissen toe die 25 jaar in dienst zijn Studenten organiseren HAS DIERDAY
nummer 3 december 2010 3e jaargang
inhoudsopgave editorial
verslag
achtergrond
Florieke Koers
Manon de Kort
Florieke Koers
Duurzaam werken
HAS DieÂŽDay
Debat om studentenstad beter op de kaart zetten
P3
P4-5
P8-9
verslag
nieuws
serie
Ineke van Meggelen en Florieke Koers
Florieke Koers
Florieke Koers
Environmental ZonWindKas inspi- ethics geslaagd ratiebron voor stu- internationaal denten project
Duitse studenten in Nederland
P10-11
P12
P13
verslag
internationaal
Florieke Koers
Laura Lap
Molenaar Award 2010
Partneruniversiteiten van HAS Den Bosch
achtergrond/ fotocollage
P14-15
P16-17
Resultaten studiebeurzen 2010/ Open dag P18
interview
verslag
achtergrond
Florieke Koers
Jan Denissen
J. Denissen, D. Loth & F. Koers
Nieuwe voorzitter 5x25 jaar bij HAS bezoekt open dag Den Bosch HAS Den Bosch P20-21 P19
2
rubrieken ict beats fotocollage estafettecolumn you’ve got mail mmm... nieuws en agenda nieuwe gezichten
P6 P7 P17 P24 P25 P26 P27
Etienne de Ling
Nieuwe lectoren
P22-23
editorial Duurzaamheid. We kunnen er niet meer omheen met z’n allen. Het is ‘in’. Maar het is ook broodnodig, willen we onze planeet in stand houden zoals ie nu is. Tik duurzaamheid in bij Google en je krijgt: duurzame ontwikkeling, portal duurzaamheid, Dag van de duurzaamheid, cradle tot cradle, duurzaam nieuws, duurzaam ondernemen, energiebesparing, Nationale Coalitie van de Digitale Duurzaamheid, klimaatcongres, scholen voor duurzaamheid, Nederland wordt groenland, duurzame vacatures, dossier duurzaamheid, samenwerken aan duurzaamheid, duurzaamheid in actie, Duurzaamheid Scoort!, Nacht van de duurzaamheid, vis en duurzaamheid, Volkswagen en duurzaamheid, Duurzaamheid Strategie Scan, Apeldoorn voorop in duurzaamheid… Tja, en zo kan ik nog 75 pagina’s doorgaan. Dat zegt wel genoeg. Het ZLTO-gebouw is als deze HAS Beats uitkomt inmiddels open en het kantoor met A-label behoort tot de duurzaamste kantoorgebouwen van Nederland. Bijvoorbeeld: de hoeveelheid licht die aan de zonnige zuidgevel het gebouw binnenkomt, is relatief klein. Temperatuurschommelingen door het jaar heen blijven zo beperkt. Maar ook zijn de nieuwste technieken toegepast om zuinig met water, elektriciteit en warmte om te gaan. Daarnaast is, specifiek voor het interieur, gekeken naar duurzame productietechnieken, levensduur en gebruikstoepassingen. Maar ook wij HAS Den Bosch blijven niet achter: zo zijn we sinds kort overgestapt op natuurvriendelijk papier voor al ons briefpapier, onze enveloppen, visitekaartjes, uitnodigingen, flyers, en andere uitingen op communicatiegebied. En dus ook voor de HAS Beats. Sinds de vorige editie kun je het FSC-keurmerk op deze pagina terugvinden. Dit betekent dat de nieuwe grondstoffen die worden gebruikt om dit papier te maken, uit verantwoord beheerd bos komen. En het papier bestaat niet alleen uit nieuwe materialen, het bestaat gedeeltelijk of zelfs geheel uit gerecy-
cled materiaal. En daar zijn we blij mee! Want zo kunnen we meehelpen aan het leefbaar houden van onze planeet (en dit is geen reclamepraatje). En voor wie zelf ook nog iets extra’s wil doen aan duurzaamheid op kantoor, hier wat tips om snel duurzamer te werken: • Zet je computer en beeldscherm na een werkdag uit. Helemaal uit. Dat klinkt misschien logisch, maar kijk na een lange werkdag maar eens rond in een leeg kantoor: lang niet iedereen doet het. • Loop je vaak even bij je bureau vandaan? Stel dan in dat je computer na een bepaalde tijd overgaat op de slaapstand. En heb je een leuke sceensaver gedownload? Schakel die dan uit, een computer met een screensaver gebruikt al snel tien keer meer energie dan een computer in slaapstand • Kies er eens voor om af en toe thuis te werken. Vooral als je ver weg woont, want al die kilometers zorgen voor heel wat vervuiling. Of pak eens wat vaker de fiets, nog goed voor de lichaamsbeweging ook. • Let op met kopjes koffie en thee. Het is niet zo dat mokken altijd beter zijn dan bekertjes uit de automaat. Je zou denken dat het steeds opnieuw gebruiken van je eigen, stenen mok beter is dan de wegwerpbekertjes. Maar het hangt ervan af of bekertjes worden hergebruikt en hoe mokken worden schoongemaakt. • Print alleen als het niet anders kan. En als het niet anders kan, print dan dubbelzijdig. • Doe net als thuis het licht uit als je als laatste een ruimte verlaat. Dat kan lang niet overal, maar misschien kun je wel de thermostaat iets lager zetten? Veel duurzaam leesplezier! Florieke (Bron tips: www.vkbanen.nl )
Duurzaam werken Nummer 3 December 2010 Maandelijks magazine van hogeschool HAS Den Bosch, HAS KennisTransfer en Anton Jurgens Institute
Colofon: Hoofdredactie: Florieke Koers, HAS Den Bosch Eindredactie: Lindsay Kemps-Saitch, HAS Den Bosch Fotografie cover: Margriet Hoffmans, HAS Den Bosch Ontwerp: Studio Jean Philipse, Sint Michielsgestel Druk: Drukkerij Tielen, Boxtel Oplage: 600
Vragen of opmerkingen over deze HAS Beats? Mail ze naar hasbeats@hasdb.nl Wil je weten wanneer de deadline voor de volgende HAS Beats is? Kijk op intranet: Afdelingen/ Communicatie & PR/ HAS Beats.
fsc logo
3
verslag O
Tekst: Manon de Kort Foto’s: Margriet Hoffmans
p donderdag 18 november 2010 vond de allereerste HAS Die®Day plaats. De avond stond in het teken van kennismaken, verbinding zoeken en samenwerken. Het was een vervolg op de succesvolle borrel op Animal Event 2010, in mei vorig jaar.
Om 17.00 uur werden de gasten ontvangen met koffie en een HAS blue bone pupcake! Na deze heerlijke versnapering werden de gasten uitgenodigd voor een tweetal inspirerende lezingen verzorg door lector Diergezondheid Paul Overgaauw en de eigenaar van Alpaca International: John Peeters. Beide sprekers lieten zien hoe belangrijk samenwerking is in deze jonge dierhouderijsector. Het verrukkelijke eten werd verzorgd door het ‘kookstel’ Jan en Conny Buwalda, die werden bijgestaan door een team van enthousiaste Dier- en veehouderij-studenten. Samen voorzagen zij de gasten van een heerlijk diner. Enkele hoogtepunten waren de amuse van Brabantse hertenpaté, hete sprinkhanen in tempurabeslag en een smeuïg chocolade cakeje met kokosijs. Passie of geld verdienen? Na het diner werden de gasten verdeeld in groepen en vonden er ongedwongen tafelgesprekken plaats rondom thema’s als dierenwelzijn, diergezondheid en ondernemerschap. Eén van de stellingen, die erg populair was
onder de deelnemers, luidde: ‘passie en geld verdienen gaan niet samen’. Het merendeel van de genodigden was het hier absoluut niet mee eens. In deze sector heb je namelijk vooral passie nodig om je product of dienst te kunnen verkopen, omdat de branche voornamelijk emotiegedreven is. Na afloop werd de gasten gevraagd in één woord deze bijeenkomst te omschrijven. Enkele genoemde termen waren: Inspirerend • Smakelijk • Boven verwachting • Innoverend Geslaagd • Gevarieerd publiek • Goed initiatief • Gezellig • Voor herhaling vatbaar • Onverwachts • Toekomst De organisatie kijkt terug op zeer geslaagde avond en wil via deze weg nogmaals haar hartelijke dank uiten aan alle medewerkers en studenten die een bijdrage hebben geleverd aan deze succesvolle avond, in het bijzonder aan de studenten van de module Event Organisation, zonder hen was deze avond niet mogelijk geweest.
HAS Die®Day: kennismaken, verbinding zoeken en samenwerken
“Beide sprekers lieten zien hoe belangrijk samenwerking is in deze jonge dierhouderijsector”
4
5
ict beats
Tekst: Jurriejan Smits
Onderwijs en ICT: koorddansende olifanten Q: Maar daar gaat afdeling ICT toch niet over? A: Je slaat de spijker op zijn kop. Vanuit het onderwijs zelf zal gezocht moeten worden naar balans tussen voorhoede- en achterhoede, moment van invoering, begeleiding van docenten en studenten en beschikbaarheid van ICT-middelen. Vanuit ICT kunnen we bijdragen door in de gaten te houden welke ontwikkelingen er op dit gebied gaande zijn, zowel vanuit techniek als gebruikersperspectief. En als het moment daar is, dan zorgen wij dat we klaar zijn voor levering en ondersteuning van ICT-middelen. Q: En hoe organiseer je dat zoeken naar balans dan? A: Vanuit het management team wordt op dit moment een overlegstructuur opgezet waarbij vertegenwoordigers van de opleidingen/sectoren, HAS KennisTransfer, Anton Jurgens Institute en ICT regelmatig afstemmen met betrekking tot ontwikkelingen, wensen en suggesties. Daaruit volgen weer projectvoorstellen voor invoering van ICT-oplossingen ten behoeve van het onderwijs. Hierover meer in een volgende HAS beats.
ICT
Beats is een rubriek over het wel en wee van ICT binnen hogeschool HAS Den Bosch. In deze editie: onderwijs en ICT Q: Dansende olifanten? A: Nou kijk, als een dansende olifant uit balans raakt, dan dreunt dat even na, zeg maar. Zeker als het een koorddansende olifant betreft. Onderwijs is zo’n breed en zwaar begrip. Daar draait het binnen HAS allemaal om. Maar ICT is ook een breed en soms zwaar begrip. Breng dat maar eens met elkaar in balans. Q: Is dat nu niet in balans dan? A: Dat hangt af van aan wie je het vraagt. Sommige docenten zouden bijvoorbeeld meer ICT-middelen willen gebruiken dan er op dit moment mogelijk is. Anderen vinden de ontwikkelingen op ICT-gebied veel te snel gaan. Voorbeeld: bij HAS Den Bosch nemen we nog geen colleges op met als doel om ze als video via internet weer te publiceren. Sommige docenten zouden het nu al leuk vinden, andere moeten er niet aan denken. Ooit komt er een moment waarop je als hogeschool waarschijnlijk geen keuze meer hebt. Als we de komende twee jaren niets doen op dit gebied, dan kan dat tot imagoschade van HAS Den Bosch leiden. Als we dit volgende maand al zouden invoeren, dan zouden we tegen veel weerstand in de organisatie aanlopen. Discussie over nut en noodzaak, kloof tussen voorhoede en achterhoede, angst en enthousiasme, best lastig om een goede balans te vinden.
6
Q: Da’s interessant, wanneer krijgen we een I-pad? A: Goeie vraag en mooi voorbeeld. Twee stellingen: 1. Een I-pad is gewoon een soort laptop met touchscreen en volgend jaar loopt de helft van de studenten met zo’n ding, niks bijzonders. 2. Een tablet-PC biedt nieuwe mogelijkheden op het gebied van interactie tussen docent/coach en student, lesmateriaal en manier van studeren en zal het hele onderwijs op zijn kop zetten. Er worden maandelijks hele congressen georganiseerd over dit onderwerp. De waarheid zal wel ergens in het midden liggen en iedereen snapt dat je hier niet binnen een week beleid op kunt formuleren. Zoals we er nu mee omgaan, is dat er een klein projectgroepje aan de slag gaat: de voorhoede. Het experiment loopt in overleg met het managementteam en andere betrokken afdelingen. De projectgroep krijgt ook een opdracht mee om alle aspecten vanuit de hele HAS te bekijken en niet alleen vanuit de eigen opleiding, groep of module. Als we het gevoel hebben dat alle aspecten zijn belicht tegen de HAS-achtergrond, kan er een keuze gemaakt worden hoe we ‘in principe’ binnen HAS Den Bosch met I-pads omgaan. Q: Mug of olifant? Wedervraag: wat houdt het midden tussen mug en olifant? De uitdaging voor de organisatie en ICT zit ‘m in het balanceren tussen onderwijsdoelstellingen (vraag) en gadgetpraat (technologiepush). Als het om koorddansende olifanten gaat is één ding duidelijk: je moet een heel stevig koord hebben, lees ‘beleid’. Ook hierover meer in een volgende HAS beats. Terug naar de wedervraag: als je een enkele I-pad als mug voorstelt, en een lokaal met 40 ingebouwde touchscreens in het bureau als olifant, dan zal de waarheid ergens in het midden liggen. Of het dan een ezel, een koe of een zwarte labrador wordt, kan nu nog niemand voorspellen. Meer info op http://intranet.hasdb.nl/ict.
fotocollage Stad en streekontwikkeling viert 10-jarig lustrum Foto’s: Monique Huberts
inspirerend. gezellig. kleurrijk. enthousiast. veelzijdig. ongedwongen. bijzonder. bevlogen. puur. betrokken.
7
achtergrond B
Tekst: Florieke Koers Foto’s: Gremio Unio
egin oktober barstte in Den Bosch een discussie los omtrent het wel of niet willen zijn van een studentenstad. PvdA en D66 organiseerden daarom samen met studentenvereniging Gremio Unio een debat op HAS Den Bosch over dit onderwerp. Zij nodigden docent Koen Verhoeven uit om te komen spreken. De opkomst was helaas niet zo hoog. Heeft het debat toch iets opgeleverd?
Paul Rüpp van Avans was er, en wethouders Bert Pauli en Bart Eigeman. Daarnaast wat mensen van de politieke partijen en de gemeente, wat mensen van Cultuurnetwerk, een kennismakelaar van de gemeente Tilburg en enkele studenten van studentenverenigingen Gremio Unio en Animoso. Een klein groepje dus. “Veel studenten waren er afgelopen donderdag niet aanwezig bij het debat over Den Bosch als studentenstad”, stond in studentenkrant Punt van Avans. Ze namen ook nog een Twitter-bericht op van oud-Avansstudent en gemeenteraadslid Ufuk Kahya: “Jammer, weinig studenten op symposium Den Bosch Studentenstad. Prof's en bestuurders aan het woord”. Thuis blijven wonen Gediscussieerd werd er wel van harte, en dat resulteerde onder meer in een flink verhaal in het Brabants Dagblad. “De hogescholen groeien al jaren op rij”, schrijft de krant. “Toch is Den Bosch niet echt een studentenstad. Wellicht houdt de goede bereikbaarheid dat juist tegen.” En inderdaad, Den Bosch is goed bereikbaar en ligt vrij cen-
traal in het land. Relatief weinig studenten gaan op kamers. Op HAS Den Bosch is dit maar 15%. De rest reist op en neer. “Bijna 50% van onze studenten komt uit de regio (Brabant, Zeeland, Limburg) en dan zijn de afstanden goed te doen”, vertelt Anja van de Ven van Studentzaken. “Maar ook studenten van verder weg reizen vaak op en neer. Bij sommige studenten komt dit, omdat de ouders thuis een bedrijf hebben en zij daarin meewerken, soms blijven ze gewoon liever thuis wonen. Ook spelen de kosten die op kamers wonen met zich meebrengt mee. En doordat er vrij weinig studenten wonen, is er voor de studenten die er wel zitten weinig te doen.” Volgens de krant vertrekt het overgrote deel van de studenten na de studie weer, vooral omdat betaalbare starterswoningen in Den Bosch schaars zijn. En huisvesting is een voorwaarde voor een goede studentenstad. Geen universiteit Docent Koen Verhoeven hield tijdens het debat een praatje over de relatie tussen onderwijs en het bedrijfsleven, en hoe HAS Den Bosch daarin staat. Daarnaast
Debat om studentenstad beter op de kaart zetten
8
Een klein groepje, maar toch een flinke discussie tijdens het debat over Den Bosch studentenstad.
achtergrond
Wethouder Bert Pauli neemt het woord.
hoorde hij uiteraard het debat aan. “Je zou kunnen zeggen dat er bij de verschillende partijen allerlei ideeën leven over hoe Den Bosch een betere studentenstad zou kunnen zijn. Niet alleen het probleem van huisvesting werd daarbij besproken, maar ook bijvoorbeeld de mogelijkheid goedkoop te kunnen eten in de stad en het feit dat het weinig echte activiteiten voor studenten zijn. De verschillende partijen gaven aan dat het erop lijkt of de gemeente niets zichtbaars doet om dit te verbeteren.” Wethouder Bert Pauli stelt in het Brabants Dagblad ook dat Den Bosch maatregelen voor jongeren zichtbaarder moet maken. “Er zijn dancefeesten in de Brabanthallen. Dat doen we heus niet voor de oudere Bosschenaren”, zo meldt hij in het Brabants Dagblad. Volgens Koen gaf de gemeente ook aan dat er wel meer activiteiten in Den Bosch specifiek voor studenten georganiseerd zouden mogen worden, maar legt het initiatief hiervoor bij de studentenverenigingen en hogescholen. “Kennismakelaar Pieter Siebers stipte nog een ander probleem aan”, voegde hij er nog aan toe. “Den Bosch heeft helemaal geen historie als studentenstad en geen universiteit. Sie-
bers vroeg zich af of Den Bosch het wel in zich heeft studentenstad te zijn.” Koen ziet dat alle partijen positief staan tegenover Den Bosch als studentenstad. “Maar niemand pakt voor mijn gevoel vooralsnog de handschoen op. Dat is jammer, want we moeten er wel wat voor doen, of het nou bij de Bossche geschiedenis hoort of niet.” Werk aan de winkel D66 meldde na afloop op haar website dat het debat veel reacties heeft opgeleverd. “Den Bosch scoort als studentenstad slechter dan andere Brabantse steden, blijkt uit onderzoek van Avans. Duidelijk is dat er nog veel werk aan de winkel is om Den Bosch als studentenstad beter op de kaart te zetten”, schrijven ze. “Diverse suggesties passeerden de revue om deze achterstand weg te werken. Nu is het zaak hieraan concrete invulling te geven. Wethouder Pauli beloofde het onderwerp te bespreken met de rest van het college. PvdA en D66 gaan de komende periode gebruiken om de verschillende plannen verder uit te werken en aan de orde te stellen in de gemeenteraad.”
“Den Bosch scoort als studentenstad slechter dan andere Brabantse steden” 9
verslag D
Tekst: Ineke van Meggelen en Florieke Koers Foto’s: Ineke van Meggelen
e tuinbouw is een sector die zeer innovatief is, maar die ook innoveert vanuit bestaande kennis. Het ministerie van LNV en het Productschap Tuinbouw (PT) hebben in het kader van het project ‘Kas als energiebron’ in 2005 een ontwerpwedstrijd uitgeschreven om echt vernieuwende ideeën te verzamelen. Ineke van Meggelen en haar broer Geert deden eraan mee en hun idee bleek een van de drie beste inzendingen. Een prestatie die als grote inspiratiebron kan dienen voor de studenten Tuinbouw en akkerbouw. “Er werden in totaal 42 inzendingen ontvangen van over de hele wereld”, vertelt Ineke. “De beste tien ontwerpen gingen door naar de tweede ronde en er werd een bedrag beschikbaar gesteld waarmee de bedenkers hun idee verder konden uitwerken. De drie beste ontwerpen zouden in de derde ronde daadwerkelijk gerealiseerd worden, zij het op kleine schaal (maximaal 500 m2) en ook zou de werking ervan getest worden. In de vierde ronde zouden de drie ontwerpen dan op praktijkschaal kunnen worden gebouwd.” Het idee: de ZonWindKas “Ik werd door mijn broer Geert gebeld die voorstelde samen deel te nemen onder de naam van zijn bedrijf Thermotech”, vervolgt Ineke. “Aanleiding voor dat telefoontje was dat hij als werktuigbouwkundig ingenieur alles van energie weet, maar weinig van planten en tuinbouw. Doordat hij niet in de sector werkt en dus van buiten de sector naar deze uitdaging keek, kon hij een
creatief idee tot stand brengen, zonder een standaardkas in gedachten te hebben: een innovatieve, energieproducerende kas. Hij had mij nodig om in die energieproducerende kas ook nog planten te kunnen produceren. Door samen te brainstormen werd het idee voor de ZonWindKas geboren: een kas waarbij in het dek zonneenergie wordt vastgelegd in water en als hoogwaardige warmte wordt opgeslagen voor een later moment.
In de ZonWindKas is een innovatief lamellenscherm geïnstalleerd dat de zonnestraling absorbeert en de energie verzamelt in de vorm van water van 65°C. Direct zonlicht kan worden voorkomen door de lamellen te sluiten. Een speciale buffer onder de kas slaat het warme water op voor hergebruik in de winter. In de praktijk kan een windmolen de benodigde elektriciteit leveren. Uit: Verslag eindresultaten onderzoek Wageningen UR.
ZonWindKas inspiratiebron voor studenten “Het is een waanzinnige ervaring dat iets wat je met je broer aan de keukentafel ontwerpt ook echt gebouwd wordt” 10
Geert en Ineke in hun ZonWindKas.
verslag Winnaar tweede ronde “In de eerste ronde eindigde de ZonWindKas op de zesde plaats, waarna we HAS KennisTransfer hebben gevraagd mee te denken. Hun belangrijkste bijdrage is geweest het zoeken van een partner in de kassenbouwsector die de kas zou kunnen en willen realiseren. De kas is ontwikkeld voor schaduwminnende gewassen, daarom reageerde de sector wat behoudend. De gedachte dat de kas niet geschikt is voor bijvoorbeeld tomatenproductie, zorgde voor veel afwijzingen. Maar Gakon zag een nieuwe uitdaging na een al gerealiseerde drijvende kas wel zitten. Het bedrijf had namelijk al eens bij wijze van grap een kas op water gebouwd, die staat nog bij de veiling in Naaldwijk. In het voorjaar van 2007 bleek de ZonWindKas in de tweede ronde het winnende ontwerp te zijn, mede dankzij de realistische benadering en het niet gebruiken van aquifers, dat is opslag van laagwaardige warmte in diepe zandlagen in de ondergrond. De demokas werd voor de testfase in Bleiswijk geplaatst, samen met de andere twee demo’s die in de tweede ronde geselecteerd waren. Vanaf begin 2009 is er onderzoek gedaan in de ZonWindKas, in eerste instantie met de potplant anthurium. De resultaten waren veelbelovend, en er wordt nu een extra jaar onderzoek gedaan met de potplant spatiphyllum.” Inspiratiebron “Eind oktober 2010 is de derde ronde afgesloten”, zegt Ineke. “De energieprestaties van de drie winnende kassen blijken helaas minder goed dan verwacht, of anders gezegd: de kosten liggen hoger dan momenteel verantwoord is. De kas zal daarom niet op praktijkschaal worden gebouwd. Er vindt nu nog vervolgonderzoek plaats, als alle onderzoek is geweest en geen aanpassingen meer worden voorzien, worden de ontwerpen gesloopt. Dat was in de wedstrijdvoorwaarden opgenomen. Is ook afhankelijk van eventuele nieuwe ontwerpen die worden aangeboden. Ruud Lubbers gaf als voorzitter van de jury aan dat de sector veel geleerd heeft van de ontwerpwedstrijd en de ontwerpen die zijn gebouwd en waarmee onderzoek is gedaan: er zijn nog veel nieuwe mogelijkheden waar je in eerste instantie misschien niet aan zou denken. Voor Geert en mij was het vooral de lol van het ontwerpen, de discussies met de onderzoekers van Wageningen UR, de vele belangstelling vanuit binnen- en buitenland en de aandacht van belangrijke mensen als minister Verburg en de afsluiting van de wedstrijd dit najaar met Ruud Lubbers (voorzitter van de jury), Tjibbe
In de kas staan schaduwminnende planten.
Joustra en Nico van Ruiten, die ons nog lang bij zal blijven. Het is een waanzinnige ervaring dat iets wat je met je broer aan de keukentafel ontwerpt ook echt gebouwd wordt. Voor de Tuinbouw en akkerbouw-studenten is het een inspiratiebron om verder te kijken dan hun eigen wereldje. Alleen breed over de schutting kijkend doe je echt vernieuwende ideeën op!”
Meer weten? Lees het eindverslag van het onderzoek van Wageningen UR op intranet onder de newsbeats! In de ZonWindKas verliep de teelt van potanthuriums prima en de energieprestatie was goed. Telers waren erg enthousiast over de variabele beschaduwingsfactor die de lamellen in het kasdek bieden en de snelheid waarmee er op wisselende weersomstandigheden kan worden gereageerd. Het belangrijkste knelpunt is de zeer hoge kostprijs van de kas. De goed geïsoleerde warmteopslag buffer is erg duur en kan alleen binnen zeven jaar worden terugverdiend bij een gasprijs van meer dan 90 cent. Het bedenkers van de kas gaan daarom nu intensief op zoek naar alternatieve vormen van warmte-opslag. Uit: Verslag eindresultaten onderzoek Wageningen UR. Zo werkt de ZonWindKas.
11
Tekst: Florieke Koers Foto: Kees Vromans
nieuws H
et Europese project Environmental Ethics is geslaagd. Partners uit zeven landen ontwikkelden een digitale leeromgeving op het gebied van milieu-ethische reflectie: een website, een boek, een CD-rom en een etraining. Alle in het Engels én in de talen van de alle partners. Het project richt zich daarbij in het bijzonder op studenten in een praktijkgerichte onderwijsomgeving en de beroepsgroep waar deze studenten vervolgens terechtkomen. Kees Vromans, docent op Hogeschool HAS Den Bosch, heeft zich als een van de partners bezig gehouden met het schrijven van het boek en het ontwikkelen van de e-training.
Daardoor heeft hij ook de leermodule ‘Inleiding in de Milieuethiek’ bij HAS Den Bosch kunnen verbeteren, onderdeel van de opleiding Milieukunde.Ook heeft hij met collega’s een boeiende opzet kunnen maken voor een vergelijkbare module bij de nieuwe opleiding Toegepaste Biologie. Studenten houden zich dan bezig met feitelijke wetenschappelijke ontwikkelingen waar ze ethische reflectie op loslaten. Dat is een leuke combinatie. Het project loopt inmiddels ten einde en het boek is uitgekomen in maar liefst zeven talen. De e- training die je kunt volgen aan de hand van het boek, staat op internet, ook in zeven talen. De waardering voor het boek is groot bij lezers in verschillende landen. Studenten uit alle landen testen de training, ook die scoort goed.
Wat is milieuethiek? Bij milieuethiek denk je na over het handelen van mensen ten opzichte van natuur en milieu.Het blijkt dat natuur en milieu bestaan uit verschillende elementen, van dier tot dode materie. Dus houdt milieuethiek zich bezig met menselijk handelen ten opzichte van dieren, planten, micro-organismen, water, bodem, lucht, zeeën, rivieren en landschappen. Milieuethiek komt in het bijzonder om de hoek kijken als dat handelen problematisch wordt.
Meer weten? www.env-ethics.com VC@hasdb.nl
of
naar
Kees
Vromans:
Environmental ethics geslaagd internationaal project
12
De cover van het boek dat in zeven talen verschijnt.
Tekst: Florieke Koers Foto: Helen-Theres Hauck
serie
V
eel van de buitenlandse studenten die in Nederland studeren, komen uit Duitsland. Zij vinden het Nederlandse onderwijs prettig omdat het kleinschaliger en informeler is. Ook bij HAS Den Bosch zijn ze te vinden. In een driedelige serie ontdekt de HAS Beats hoe het voor deze studenten is een opleiding bij HAS Den Bosch te doen. Deze keer deel 2: Helen-Theres Hauck is eerstejaars Toegepaste Biologie bij HAS Den Bosch. Ze komt uit Speyer, dat ligt zo’n 450 km. van Den Bosch, en is 19 jaar oud.
Tot nu toe is Helen erg tevreden over de opleiding Toegepaste Biologie. “We hebben al in de eerste weken veel praktische ervaringen kunnen opdoen en heel veel geleerd”, vertelt ze enthousiast. “In Duitsland wordt van de opleidingen in Nederland gezegd dat ze heel praktisch zijn en de studenten beter op hun beroep voorbereiden dan de vergelijkbare Duitse opleidingen. En Nederlands is voor Duitsers niet zo moeilijk te leren, daarom was voor mij de keus naar Nederland te komen niet zo’n moeilijke. Ik had genoeg tijd om naast school en het paardrijden dat ik in Duitsland veel deed, de taal onder de knie te krijgen.” Dieren én planten interessant Helen wil later een baan waar ze met planten of dieren te maken heeft, daarom heeft ze voor Toegepaste Biologie gekozen. “Na mijn afstuderen wil ik het onderzoek in, maar ik weet nog niet precies op welk gebied. Eigenlijk vond ik dieren altijd erg interessant, maar nu ben ik ook steeds meer in planten geïnteresseerd. We zullen zien hoe mijn interesses zich de komende jaren ontwikkelen. Tot nu toe vind ik het leukste aan de opleiding het buiten zijn en daar zelf onderzoek doen. Minder leuk vind ik dat we na het eerste blok meteen alweer in andere groepen zijn ingedeeld. Ik begon me net op mijn gemak te voelen in mijn PGO-groepje en de medestudenten beter te leren kennen en nu zit ik weer met heel veel nieuwe mensen in een groep. Maar ja, dat hoort er nu eenmaal bij.”
Fietspaden Het grootste verschil tussen Nederland en Duitsland? “Dat is natuurlijk de taal. Daarnaast vind ik de mentaliteit van de mensen in Nederland anders. De mensen hier zijn heel vriendelijk en minder formeel dan de Duitsers. Maar het leven in Nederland is wel duurder dan in Duitsland: de kamers, de levensmiddelen, de sportverenigingen… En wat ik erg leuk vind aan Nederland zijn de fietspaden. Eigenlijk alles is goed met de fiets bereikbaar. Ik heb naast mijn opleiding ieder week badmintonles. Verder ga ik vaak wandelen, meestal gewoon naar een cafeetje in het centrum. En binnenkort krijg ik mijn piano, dan zal ik heel veel piano spelen. Ik heb het dus lekker druk.” Broertje van negen Ik ga meestal één of twee keer per maand een weekendje naar huis om mijn vrienden en familie te zien, vooral mijn klein broertje van negen jaar, die het helemaal niet leuk vindt dat ik zo ver weg ben. Ik had in het begin heel erg last van heimwee en tussendoor ook nog soms. Vooral als ik wat langer thuis ben geweest, bijvoorbeeld met vakanties. Ik ben heel benieuwd hoe het verder gaat met de studie en vooral met de stages. In het derde jaar moeten we op twee plekken stage gaan lopen, zowel in het binnen- als in het buitenland. Dat wordt vast een hele leuke tijd. Op dit moment ben ik van plan na de studie weer terug naar Duitsland te gaan, maar je weet nooit wat of wie je tegenkomt en wat er dan gebeurt!”
Duitse studenten in Nederland Helen-Theres Hauck: “Ik had genoeg tijd om naast school en het paardrijden dat ik in Duitsland veel deed, de taal onder de knie te krijgen.” Helen-Theres Bauck met haar paard.
13
14
Tekst: Florieke Koers Foto’s: Margriet Hoffmans
verslag
Y
van Dejaegher, directeur-generaal van de Belgische mengvoederfederatie (Bemefa), heeft de Molenaar Award 2010 gewonnen. Deze prijs werd 24 november uitgereikt bij hogeschool HAS Den Bosch tijdens het symposium ‘Van Molenaar tot Kok’.
De Molenaar Award is een initiatief van vakblad De Molenaar. De prijs is dit jaar voor de vierde keer uitgereikt en wordt toegekend aan een persoon die zich de afgelopen jaren heeft ingespannen om de graanverwerkende en diervoederindustrie op een hoger niveau te krijgen. De keuze om de award bij HAS Den Bosch uit te reiken was een bewuste. “Diervoeding is een belangrijk onderdeel van het leerplan van de opleiding Dier- en veehouderij”, stelde Jan Denissen, sectordirecteur bij HAS Den Bosch en dagvoorzitter, tijdens zijn inleiding. “Nog vrij weinig studenten maken van diervoeding hun specialisme en met het in huis halen van dit evenement willen we aan het bedrijfsleven laten zien dat we hier graag verandering in brengen. Ik zou willen zeggen tegen hen: geef onze studenten de kans uitdagende projecten te doen in het beroepenveld.” Insecten in de voedselketen Bijzonder waren de hapjes die Food Design-studenten hadden gemaakt en die tussen allerlei kruiden in potten op de tafels stonden: sprinkhaanlolly’s in caramel gedoopt en meelwormkoekjes. De jury van de award, bestaande uit Aalt Dijkhuizen, Henk Flipsen, Menno Thomas en Loek de Lange, deed uitgebreid uit de doeken wat zij een geschikte kandidaat acht voor de Molenaar Award, en kreeg daarnaast een aantal stellingen voorgeschoteld. Een ervan was: ‘Passen insecten in onze voedselketen?’ Verschillende meningen passeerden de revue. Kritische noten: hoe moeilijk het is de westerse wereld te laten
wennen aan het eten van insecten en dat er beter onderzoek gedaan kan worden naar andere eiwitalternatieven en het ontwikkelen van een hogere productiviteit van bestaande grondstoffen. Maar ook waren positieve geluiden zoals het feit dat er al onderzoek wordt gedaan naar voeder voor insecten, en dat wennen aan het eten van insecten niet zo moeilijk is als het de productverwerkende industrie betreft. Open houding Yvan Dejaegher kreeg de Molenaar Award toegekend voor zijn grote verdiensten voor de sector in België en voor zijn inspanningen om de diervoederindustrie internationaal en in de keten op de kaart te zetten. Er is veel gerealiseerd in de diervoederindustrie als het gaat om de invulling van maatschappelijke thema’s en dilemma’s voor de sector. Dejaegher heeft daar met zijn open houding een belangrijke bijdrage aan geleverd. De twee andere genomineerden die op de shortlist waren beland, kregen beiden de tweede prijs. Ad Kemps van Coppens Diervoeding werd geprijsd om het ontwikkelen van vele nieuwe marktconcepten en zijn inspanningen op het gebied van diergezondheid in de varkenshouderij. Hink Perdok van Provimi werd tweede vanwege de jonge mensen die hij aan de lopende band enthousiast probeert te maken voor de sector, maar ook vanwege de productverbeteringen die hij heeft doorgevoerd en het vergroten van de kennis in de sector.
Molenaar Award 2010 uitgereikt bij hogeschool HAS Den Bosch “Diervoeding is een belangrijk onderdeel van het leerplan van de opleiding Dieren veehouderij”
De genomineerden Yvan Dejaegher, Ad Kemps en Hink Perdok.
15
internationaal S
Tekst: Laura Lap
eptember jongstleden vond de jaarlijkse conferentie van de European Association for International Education plaats, ditmaal in Nantes (Frankrijk). Op deze conferentie ontmoeten meer dan 3600 professionals op het vakgebied internationalisering in het hoger onderwijs elkaar en wisselen zij kennis uit over nieuwe ontwikkelingen en beleidslijnen.
Voor Neeltje Bekkers en Laura Lap de ideale gelegenheid hun kennis op te frissen tijdens de vele workshops en sessies. Maar bovenal was het doel op een heel efficiënte manier en zonder veel reizen verschillende (potentiële) partneruniversiteiten van HAS Den Bosch te ontmoeten. Op de conferentie waren meer dan tien partneruniversiteiten aanwezig. Op deze pagina een impressie van de partneruniversiteiten die we ontmoet hebben en de manier waarop de samenwerking met hen eruit ziet.
(inkomend en uitgaand). Ook voeren we soms met partneruniversiteiten projecten uit, al dan niet met de betrokkenheid van studenten (bijvoorbeeld Creativity in the Green Space, van Tuin- en landschapsmanagement). Maar er zijn ook partners op mbo-niveau waarmee we intensieve contacten hebben voor doorstroom van studenten naar ons Engelstalig onderwijs. Dit gebeurt bijvoorbeeld in Letland en Estland. In Polen en Duitsland zijn er eerste contacten.
Samenwerking met partnerscholen Op dit moment heeft HAS Den Bosch meer dan dertig actieve partnerscholen verspreid over de verschillende opleidingen. Met name de Green Business School is goed vertegenwoordigd, omdat zij Engelstalig onderwijs aanbiedt. Echter, samenwerken kun je op allerlei manieren, dus de andere opleidingen doen ook mee. De meeste partnerscholen zijn universiteiten, waarmee we samenwerken binnen het Europese Life Long Learning Program. Binnen dit programma vinden diverse uitwisselingen plaats tussen studenten (stage, studie, double degree, inkomend en uitgaand), en docenten en staf
Laura Lap, Mobility Coordinator Als Mobility Coordinator is Laura nauw betrokken bij alle uitwisselingen. Zij is momenteel aan het investeren in de contacten met partneruniversiteiten en zal het komende jaar de mogelijkheden voor studenten en collega’s inzichtelijk maken. We zien dat studenten vaker met vragen komen over de mogelijkheden voor uitwisselingsprogramma’s. Nu is dat nog iets wat Laura met de student individueel bekijkt. In de loop van volgend jaar zal International Office een voorlichtingsbrochure voor studenten uitbrengen waarin de mogelijkheden per universiteit toegelicht worden.
Partneruniversiteiten van HAS aanwezig op conferentie
16
De conferentie waar Neeltje Bekkers en Laura Lap naartoe gingen, werd gehouden in Nantes, Frankrijk.
estafettecolumn Szent István University in Gödöllo, Hongarije Dit is een redelijk nieuwe partneruniversiteit van HAS Den Bosch. Derdejaars student Dier- en veehouderij Annelies Hut volgt dit jaar een deel van haar onderwijsprogramma in Hongarije. Haar vriend, afgestudeerd aan de opleiding Bedrijfskunde en agribusiness, is in Hongarije een varkensbedrijf begonnen. HAMK, Finland Met deze hogeschool werken diverse opleidingen binnen HAS Den Bosch al jaren actief samen. Zowel op het gebied van studentuitwisseling als voor docenten- en stafmobiliteit. Dit studiejaar gaan diverse collega’s lesgeven op HAMK, en bovendien volgen vier studenten Tuinen landschapsmanagement/ Landscape Design er dit semester onderwijs. Universitat Autonoma de Barcelona, Spanje De coördinator van deze universiteit was ook aanwezig. Met haar bespraken we de samenwerking met de faculteit Veterinary Sciences en Food Technology. Jaarlijks gaat een aantal studenten Voedingsmiddelentechnologie naar Barcelona voor een stage op de universiteit. Ook komen door bemiddeling van collega Annette van Kooten studenten in Nederland stage lopen bij onder meer Campina en DMV.
“Op dit moment heeft HAS Den Bosch meer dan dertig actieve partnerscholen verspreid over de verschillende opleidingen” University of The Fraser Valley (FVU), Canada Niet alleen zochten wij onze partners op, ook werden wij voorafgaand aan de conferentie (onverwachts) benaderd door de FVU uit Canada. Zij wilden ons graag ontmoeten om een samenwerking op te starten. In de FVU-regio wonen veel Nederlandse emigranten en staat de Nederlandse sector goed bekend. Na een aantal gesprekken zijn we enthousiast over de mogelijkheden geworden. De samenwerking zal gericht zijn op stage, onderzoek, studenten- en docentenuitwisseling en doorstroom van afgestudeerden van de FVU naar onze opleiding Horticulture and Business Management. In het voorjaar zullen Neeltje Bekkers en Joris Fiers deze en andere Canadese universiteiten gaan bezoeken voor docentschappen en de bekrachtiging van de samenwerking.
Kunst en kunde? Wetenschap en kunst? Kun je het leren? Nicole Segers vroeg me wel heel veel. Ja, ik denk dat je alles kunt leren. Ook kunst maken. Maar of je er goed in bent is een tweede. Ik ken veel mensen die Kunst hebben gestudeerd maar waarvan ik niets in mijn huis wil hebben. Iets wetenschappelijks zie ik er ook niet in. Nee, ik ben van de emo flow; je voelt iets van binnen, je beheerst het ambacht of de techniek en de combinatie van die twee zorgt voor de creatie. Zonder emo flow geen goede kunst. Een kunstzinnige creatie vertelt een verhaal. De omgeving waarin je leeft bepaalt vaak het verhaal. En, daar is meestal niks wetenschappelijks aan. Daarvan zag ik onlangs een prachtig voorbeeld. Op het IDFA werd de documentaire ‘The World according to Ion-B’ vertoond. Dit meesterwerk gaat over een 62-jarige zwerver uit Boekarest. Hij slaapt al jaren bij een vuilnisverzamelplaats. Daar knipt hij uit gevonden tijdschriften plaatjes en maakt er fascinerende collages van. Die bewaart hij in talloze koffers waartussen hij slaapt. De koffertjes met inhoud zijn onlangs ontdekt door een galeriehouder en hangen nu te pronken in Basel. Gerenommeerde kunstenaars zijn weg van zijn werk. Ion-B, de zwerver, verkeerde mijn inziens jarenlang in een emoflow. Ik denk ook dat armoede en onderdrukking tot goede kunst leidt. Ik heb een jaar in een armoedige Poolse studio geschilderd met jonge Poolse kunstenaars en twee jaar op de kunstacademie in Poznan rondgelopen. Ik heb daar prachtig werk gezien, gemaakt met weinig middelen. De kunstenaars daar worden gedwongen om creatief te denken. Het grafisch werk van Poolse kunstenaars is van uitzonderlijk hoog niveau. Gemaakt in het communistische tijdperk, meestal in het geheim en met weinig middelen. Dat maakt je creatief! Misschien dat Mireille Gijsbers daar ook wat van gezien heeft tijdens haar trip naar Rusland?
er de d n o z t s n Geen ku emo flow n rjo Baete Tekst: Ma rs e g e le S Foto: Nico
Thompson River University, Canada TRU is al een tijdje een partner van HAS Den Bosch, met name op het gebied van stagesamenwerking. Ook deze universiteit zal in het voorjaar tijdens het gecombineerde bezoek aan Canada bezocht worden. Hochschule Osnabrück, Duitsland Ook deze hogeschool is al jaren een partner van HAS Den Bosch. Op verschillende vlakken wordt samengewerkt, met name bij de opleiding Tuinbouw en akkerbouw. Bijzonder is het Double Degree Program, waarin vierdejaars studenten een heel jaar uitgewisseld worden en na succesvolle afronding beide diploma’s ontvangen.
eten
Marjo Ba
17
achtergrond D
Tekst: Etienne de Ling
e studiebeurzen die wij jaarlijks bezoeken, zijn alweer achter de rug: de Onderwijsbeurs Zuid-Nederland was op 1 en 2 oktober in Eindhoven en de Studiebeurs Utrecht op 14, 15 en 16 oktober. Hierbij een klein overzicht van de verkregen resultaten. We kunnen erg tevreden zijn met de inzet van de deelnemende studenten, ze hebben op leuke wijze contact gemaakt met de scholieren en hen enthousiast gemaakt om een opleiding aan HAS Den Bosch te komen volgen. Tijdens de studiebeurs in Eindhoven zijn er in totaal 140 registratiekaarten ingevuld. In Utrecht vroegen 172 leerlingen naar informatie. Er werd vooral veel interesse getoond in de opleidingen Food Design & Innovation, Toegepaste Biologie, Dier- en veehouderij en Landscape Design.
“Er werd vooral veel interesse getoond in de opleidingen Food Design & Innovation, Toegepaste Biologie, Dier- en veehouderij en Landscape Design”
Resultaten studiebeurzen 2010
Aantal geïnteresseerden per opleiding: Studiebeurs Utrecht Food Design & Innovation Voedingsmiddelentechnologie Bedrijskunde en agribusiness Dier- en veehouderij Milieukunde Toegepaste Biologie Tuin- en landschapmanagement Stad en streekontwikkeling Landscape Design Tuinbouw en akkerbouw Horticulure & Business Management Floral Design & Business Management
37 31 26 34 16 62 13 14 42 4 3 5
Onderwijsbeurs Zuid-Nederland Food Design & Innovation Voedingsmiddelentechnologie Bedrijfskunde en agribusiness Dier- en veehouderij Milieukunde Toegepaste Biologie Tuin- en landschapmanagement Stad en streekontwikkeling Landscape Design Tuinbouw en akkerbouw Horticulture & Business Management Floral Design & Business Management
51 31 20 31 18 43 20 19 25 6 2 7
fotocollage Ruim 500 registraties van potentiële studenten op open dag 13 november 2010 Foto’s: Margriet Hoffmans
18
Tekst: Florieke Koers Foto: Margriet Hoffmans
interview
H
ij was voor het eerst bij HAS Den Bosch als nieuwe voorzitter van het College van Bestuur, nou ja, even dan. Want Dick Pouwels begint pas in zijn nieuwe functie op 1 februari 2011. De open dag op 13 november 2010 was voor hem, zijn vrouw Karolien en twee van zijn vier kinderen de uitgelezen mogelijkheid om met eigen ogen te komen aanschouwen wat er bij HAS Den Bosch allemaal te beleven valt.
“Levendig en goed verzorgd”, dat was de reactie van de familie Pouwels op de vraag wat hun eerste indruk van de open dag was. “Dat had ik ook verwacht”, voegde Dick eraan toe. “Maar het is leuk om te zien dat het ook echt zo is. Het is de eerste keer dat ik in zo’n nieuw gebouw kom te werken. Dat is goed voor de inspiratie, vind ik.” Dick woont met zijn vrouw Karolien, vier kinderen (Hans van 14, Lieke van 12, Dianne van 9 en Peter Jan van 6) en twee konijnen (Witje en Brownie, allebei 1) in Leusden. Hij zal straks zo’n driekwartier moeten reizen. “Dat lijkt wel ver, maar eigenlijk wordt het reizen voor mij alleen maar rustiger. Nu werk ik voor Wageningen UR op verschillende plekken in het land en zit veel op de weg. Dat wordt straks minder.” Karolien is politiek actief als gemeenteraadslid in Leusden voor de Christenunie. “Ik ben mijn loopbaan ooit begonnen bij een hbo-instelling in Zwolle. Dat Dick nu bij een hogeschool gaat werken, vind ik heel bijzonder. Mijn werk als gemeenteraadslid ervaar ik als heel bijzonder. Je duikt als het ware in je eigen woonplaats en zoekt het beste voor die mensen die er wonen. Het mooiste vind ik nog het traject van besluitvorming: je hebt zoveel verschillende partijen met een eigen standpunt en uiteindelijk neem je toch samen één beslissing.”
Bloemetjes Dick heeft heel veel zin om te beginnen bij HAS Den Bosch. “Ik zit nu nog in de fase van afsluiten bij Wageningen UR, maar ondertussen begin ik al steeds meer gevoel bij HAS Den Bosch te krijgen. Ik kende de instelling natuurlijk al, want Wageningen UR werkt regelmatig samen met HAS Den Bosch. Twee jaar geleden zei iemand al eens tegen mij dat HAS Den Bosch wel iets voor mij zou zijn. Vanaf toen ben ik de organisatie scherper gaan volgen. En nu is het zover! Het is een dynamische, innovatieve club die goed verankerd is in de sector. Ik ben heel benieuwd hoe het allemaal zal gaan lopen.” Een grote hobby van Dick blijkt het op de foto zetten van wilde bloemetjes. “Al vanaf dat ik een jongetje van 10 was, had ik belangstelling voor het groeien en bloeien van planten en bloemen. Sinds een jaar of zes zet ik ze op de foto. Inmiddels heb ik al zo’n 500 verschillende wilde bloemen gefotografeerd.” “En duurzaamheid vind ik belangrijk”, verklapt hij nog gauw aan het einde van het gesprek. “Ik ben twee jaar geleden alles digitaal gaan doen, voor mij dus een papierloos kantoor!” Binnenkort zien we Dick waarschijnlijk alweer: hij is namelijk uitgenodigd om het Kerstontbijt bij te wonen op 23 december.
Nieuwe voorzitter bezoekt open dag HAS Den Bosch “Twee jaar geleden zei iemand al eens tegen mij dat HAS Den Bosch wel iets voor mij zou zijn”
Dick Pouwels met zijn vrouw Karolien, dochter Dianne en zoon Peter Jan.
19
Tekst:Jan Denissen Foto’s: Jan Robben
verslag 1
oktober 2010 was een bijzondere dag voor hogeschool HAS Den Bosch. Er werd namelijk een feestje gevierd: maar liefst vijf collega’s van de opleiding Dier- en veehouderij vierden hun 25-jarig jubileum: Peter Jacobs, Jan Robben, Herman Jilesen, Tony Williams en Pieter Vereecken. “Wat zijn de overeenkomsten van deze mannetjes of beter kerels eigenlijk?”, vroeg Jan Denissen zich in zijn speech aan de mannen af. “Juist; alle vijf van het mannelijke geslacht en allemaal iets meer of minder dan 25 jaar in dienst. Van voor de patatgeneratie, van niet zeuren, aanpakken. En waarschijnlijk nog meer overeenkomsten. Want dames en heren: ze hebben allemaal een ietwat technische studie gedaan. Dus allemaal Beta-kerels en zeker geen Alpha-mannetjes. Verder? Iedereen weet natuurlijk dat deze vijf jubilarissen allemaal iets met hardlopen hebben. Althans met hard en met lopen. Tony heeft een scooter die eigenlijk heel ‘hard loopt’ maar als ie dat doet krijgt ie een bekeuring. Het is namelijk een snorscooter. Tony ‘loopt’ binnen de opleiding voorop als het om ict gaat, hoewel… De 15 euro die hij drie jaar geleden op zijn prepaid-abonnement zette, is nu nog nauwelijks gebruikt. Ja ja…Tony symboliseert het wenkend perspectief voor de opleiding als het gaat social communication via internet. Herman dan: ’loopt’ zich het vuur uit de sloffen voor studenten en collega’s en gaat er altijd ontzettend ‘hard’, deskundig en betrokken tegenaan.” Cradle-to-cradle “Pieter is een ‘harde’ Zeeuw”, vervolgde Jan, “maar je hoeft maar naar hem te kijken en dan zie je dat het niet
zo’n vaart ‘loopt’, dan lijkt ie eerder een zachtmoedige gemoedelijke Vlaming. Maar, ga je met Pieter aan de gang dan ‘loop’ je toch regelmatig tegen zijn Zeeuwse onverzettelijkheid aan. Kortom, een echte Zeeuws-Vlaming. Jan tenslotte slaat ‘hard’ op de tennisbaan. ‘Loopt’ snel warm voor heel veel zaken en moet ervoor waken daarmee niet vast te lopen. En Peter dan, vraag je je misschien af. Daar kunnen we het eigenlijk niet over hebben. Die ‘loopt’ te ‘hard’ van stapel. Die is pas komend voorjaar 25 jaar in dienst. Typisch Peter trouwens er vol tegenaan te gaan, maar bij nader inzien het gas er weer wat van af te halen, want dan is ie bang dat ‘hardlopers’ doodlopers zijn. Allemaal iets met ‘hard’ en ‘lopen’. Daarom een passend cadeau: loopschoenen. Iedereen weet dat goeie loopschoenen niet voor niks zijn. Toch heb ik voor ieder een nog behoorlijke linker hardloopschoen. De rechter zijn versleten, ik loop namelijk een beetje scheef. Win -win- win dus! Ik een opgeruimde garage en jullie hoogwaardig hardloopmateriaal en HAS Den Bosch een bijdrage aan het cradle-to-cradle imago.” Jan maakte er een nog wat langere speech van, en bedankte de heren tenslotte voor hun inzet. “Geniet ervan vanavond”, sloot hij zijn speech af, “en blijf nog lang bij ons.” De foto’s getuigen van het gezellige feestje dat daarna losbarstte!
5 x 25 jaar bij HAS Den Bosch
“Van voor de patatgeneratie, van niet zeuren, aanpakken”
20
V.l.n.r. Tony Williams, Pieter Vereecken, Peter Jacobs, Herman Jilesen en Jan Robben.
21
achtergrond H
Tekst: Jan Denissen, Domingo Loth en Florieke Koers
ogeschool HAS Den Bosch heeft twee nieuwe lectoren: Paul Overgaauw is tot lector Diergezondheid benoemd en Annet Roodenburg tot lector Voeding en Gezondheid. Het lectoraat Diergezondheid richt zich op de ontwikkeling en implementatie van diergezondheidsmaatregelen om problemen van infectieziekten bij dieren voor de volksgezondheid te voorkomen. Het lectoraat Voeding en Gezondheid houdt zich bezig met de ontwikkeling en positionering van gezonde voedingsproducten. “Het Lectoraat Diergezondheid bestrijkt een breed terrein, maar het doel is om van hieruit netwerken, projecten en kennis te ontwikkelen op het gebied van gezondheid van mens (zoönosen) en dier”, vertelt Paul over zijn lectorschap. “Dit ter ondersteuning van de opleidingen Dier- en veehouderij en Toegepaste Biologie. Met mijn landbouwkundige en veterinaire achtergrond kan zowel de ziektekunde als de preventie binnen het lectoraat vorm krijgen, waarbij de nadruk ligt op het voorkomen dat dieren en mensen ziek worden.” Binnen het lectoraat van Hogeschool HAS Den Bosch worden er in samenwerking met het bedrijfsleven, de overheid en kennisinstellingen initiatieven genomen voor het verrichten van praktijkonderzoek
en het ontwikkelen en implementeren van op de praktijk gerichte diergezondheidsmaatregelen. Creatieve en werkbare oplossingen Onderwijs, en met name praktijkprojecten gericht op het goed omgaan met dieren in het belang van de volksgezondheid, verschaft de studenten en docenten van de bacheloropleidingen Dier- en veehouderij en Toegepaste Biologie niet alleen de noodzakelijke kennis, maar ook inzicht in hoe in samenwerking met diverse partijen creatieve en werkbare oplossingen bedacht kunnen worden. Het is belangrijk om de kennis van de interactie tussen mens en dier in de moderne, verstedelijkte westerse sa-
Nieuwe lectoren Diergezondheid en Voeding en Gezondheid
“Het lectoraat Voeding en Gezondheid houdt zich bezig met de ontwikkeling en positionering van gezonde voedingsproducten”
22
Annet Roodenburg
achtergrond menleving te vergroten, zowel op het gebied van de veehouderij als van gezelschapsdieren, proefdieren en dieren in de natuur. De recente ervaringen met zoönosen in de veehouderij (influenza, MRSA, Q-koorts), maar ook bij gezelschapsdieren ( papegaaienziekte), laten zien dat de impact op de samenleving zeer groot is. Daarnaast realiseert de maatschappij zich steeds meer de gevaren van ongebreideld gebruik van antibiotica in de dier- en veehouderij. Effecten van infectieziekten Paul (53) heeft na zijn studie Dier- en veehouderij aan de CAH Dronten en zijn dierenartsenopleiding en promotie aan de faculteit Diergeneeskunde te Utrecht uitgebreid werkervaring opgedaan in het bedrijfsleven, bij de over-
samenhangende aspecten. Het lectoraat richt zich op het ontwikkelen van een praktijkgerichte aanpak om de groeiende kennis op het gebied van humane gezondheid effectief te vertalen naar duurzame innovaties in de keten van voedingsmiddelenproductie. De pijlers in het lectoraat zijn de consument, voeding en gezondheid. Hogeschool HAS Den Bosch integreert ‘gezonde voeding’ in food-gerelateerde bachelor- en masterstudieprogramma’s. Samen met agro- en foodbedrijven, collegainstellingen en partijen uit de sector worden business cases ontwikkeld. Deze multidisciplinaire aanpak biedt studenten en docenten om naast gedegen kennis, competenties te ontwikkelen die in een omgeving van (open) innovatie uiterst waardevol zijn.
“Het lectoraat Diergezondheid richt zich op de ontwikkeling en implementatie van diergezondheidsmaatregelen om problemen van infectieziekten bij dieren voor de volksgezondheid te voorkomen” heid, in het onderwijs en in het onderzoek. Op dit moment is Paul als dierenartsmicrobioloog en parasitoloog eigenaar van een veterinair adviesbureau. Daarnaast is hij als parttime wetenschappelijk medewerker verbonden aan het Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS), bij de faculteit Diergeneeskunde, divisie Veterinaire Volksgezondheid te Utrecht. Ook is hij nog regelmatig praktiserend in een gezelschapsdierenpraktijk. Centraal in het werk van Paul staan de effecten van infectieziekten bij dieren op de volksgezondheid (zoönosen). Consument Annet Roodenburg (46) heeft na haar promotie bij de leerstoelgroep Humane Voeding aan Wageningen University uitgebreide ervaring opgedaan in onderzoek en managementfuncties bij Unilever. Op dit moment is zij vanuit Unilever gedetacheerd bij de leerstoelgroep Gezondheidswetenschappen van de Vrije Universiteit in Amsterdam. “Sinds ik in 1996 als voedingskundig wetenschapper bij Unilever begon, ben ik bezig met de vraag: hoe kunnen we het aanbod van voedingsmiddelen zo gezond mogelijk maken?”, stelt Annet. “Mijn visie is dat antwoorden zijn te vinden op het snijvlak van vier verschillende disciplines: voeding en gezondheid (welke nutriënten zijn relevant voor de volksgezondheid), levensmiddelentechnologie (zoeken van technologische oplossingen), wetgeving (wat is toegestaan) en consumentenwetenschappen (wat wil de consument). Ik wil deze visie in dit lectoraat aan HAS Den Bosch vorm geven door mijn bijdragen te leveren aan de kenniskring, het onderwijs, business cases en diverse netwerkactiviteiten.” Business cases Voedingsproducten zullen steeds meer de functie gaan invullen om het lichaam gezond te houden en te beschermen. Producten worden steeds meer gepersonaliseerd. Succes wordt bepaald door een complex van Paul Overgaauw
23
you’ve got mail
>>> Marc Maas 11/17/2010 10:50 >>>
Beste Perry, Mijn laatste concertbezoek was aan de ‘Akademie fur Alte Musik Berlin’. En het was oud: Johan Sebastian Bach (1685-1750). Een zesdelige kroonjuweel waarin de hoogtepunten van de barokke concertoliteratuur zijn gebundeld. Ja ja, hoor ik je denken. Of niet natuurlijk. Bach klinkt in ieder geval intelligent. Maar helaas voor mij te hoog gegrepen en niet begrepen. Dit muziekgenre krijgt mensen muisstil (misschien is dit iets voor onze studenten). Het kuchen, boeren en het laten van scheten werd ingehouden tot de kleine pauzes tussen de zes concerto (voor de kenners BWV 1046-1051). Een concerto bestaat uit drie delen: Allegro, Andante, en Presto (BWV 1049).Tussen deze ‘partituren’ (niet juist, maar toch een mooi woord) is een kort intermezzo. Je snapt dat ik vol overgave wilde applaudisseren. Nog net op tijd behoedde ik mezelf voor een afgang. Je uit je enthousiasme alleen na elk ‘Concerto’. Tussendoor blijf je gewoon introvert nagenieten tot de muzikanten weer terugkomen van het toilet en starten met het volgende deel. Ik leek wel een adhd’er tussen deze intellectuelen. Genieten zonder non-verbale expressie. Dat moet ik nog leren. De ‘band’ zocht niet één keer contact met me. Onderling was er ook geen complimentje of boze blik te bespeuren. De instrumentele cohesie daargelaten. Ik ben een cultuurbarbaar. Geen enkele herkenning haalde ik uit deze toch cultureel belangrijke stukken. Soms schoot een reclameriedeltje door mijn hoofd. Verder niets. Ik schaamde me. Geen opvoeding genoten, of in ieder geval, in deze ambiance, de verkeerde. Ik hoorde hier blijkbaar niet. Voor mij is dit het genre, de strohalm waar conservatief intellectueel Nederland zich aan vasthoudt (?), te moeilijk en te hoog gegrepen. Geef mij maar de fossielen van Pink Floyd. Ik weet het, luisteren is nooit mijn sterkste kant (geweest). Groeten Marc
Perry en Marc over… “Alles beginnt mit Kultur” >>> Perry van Kerkhoven 11/17/2010 14:16 >>>
Marc toch, Barbaar. Hooligan. Ajax-fan. Kruiper. Worm. Lelijke hond. Leraar. Vrolijke gast. Leuke collega. Fijne vent. Partner in crime. Zullen we vanaf nu afspreken dat ‘cultuur’ niet betekent dat je alles mooi moet vinden? Volgens mij pik je uit cultuur wat jou raakt en niet wat je mooi ‘moet’ vinden. Geen dag zonder Bach, maar de goede man componeerde in de 18e eeuw. Wie leest er nog literatuur uit die tijd? Wie kent gebouwen uit die tijd? Zo ook voor de muziek. Muziek heeft een beperkte houdbaarheidsdatum. Dat de musici geen contact met je zochten, is voor mij geen probleem. Ook niet dat je wilde klappen, maar niet durfde. Luister lekker naar Pink Floyd en schaam je niet. Er rijmt ook niks fatsoenlijks op ‘floyd’. Cultuur blijft een kwetsbaar begrip. We waren laatst met een groep collega’s in het Landschaftspark Duisburg-Nord. Moet je echt gaan zien. Dirk Buesching, de bedenker en succesvol manager van het park, leidde ons rond. Wat was volgens hem het sleutelbegrip voor het succes van het park? ‘Alles beginnt mit Kultur’. Iedereen die er toen bij was, zal beamen dat hij gelijk heeft. Alles begint met denken, verbeelden, omschrijven, horizon verbreden. Onze studenten lijden aan infobesitas. Toch hebben wij de taak ze kritisch te laten denken. We zijn met een groepje collega’s in gesprek met de Argumentenfabriek over hoe onze studenten de goede informatie kunnen vinden, ordenen en beoordelen. Dat begint met leren denken. In PointWise zijn we een heel eind op weg. Denken moet, elke dag. Cultuur is daarvoor een drager. Laten we ons er sterk voor maken dat cultuur niet afbrokkelt. Muziek van Bach moet uitgevoerd en begrepen worden. Muziek van Pink Floyd ook. Maar zonder conservatorium geen André Rieu, zonder kamerkoor geen musical, zonder Hermans geen Simone van der Vlugt. Luister, kijk, lees, spreek. Elke dag. Perry 24
Tekst en foto: Roos Leufkens en Eva Arts
mmm…
Koken met Roos en Eva Deze maand een receptuur van Food Design-studenten Ralph Geerts en Dalila Sayd. Zij hebben vanuit studievereniging Foodture twee recepten voor hapjes ontwikkeld die op vrijdag 26 november tijdens de officiële opening van 1931 Congrescentrum Brabanthallen gepresenteerd werden. Food Design-studenten krijgen vaker de vraag van bedrijven om hapjes te bedenken en te maken voor evenementen. Foodture gaat bij een interessante aanvraag aan de slag met bij het evenement passende hapjes.
Kalfshaas met gember, wortel en rettich en espuma van overjarige Genneperhoevekaas met krokante speksjalotten Receptuur voor 10 hapjes Kalfshaas 250 gram kalfshaas knoflook rozemarijn peper zout olijfolie Hak de knoflook en rozemarijn, strooi op de kalfsmuis en smeer in met peper en zout. Bak aan in de olijfolie en gaar in de oven tot de kern ongeveer 60 graden is. Rol in plastic en laat afkoelen en opstijven in de koelkast. Gembervinaigrette 50 gram sjalot 10 gram knoflook 50 gram verse gember 100 gram sushi-azijn 100 gram druivenpit zout Sjalot, knoflook en gember ragfijn snipperen. Aanzetten in een beetje olie. Als het zacht is azijn toevoegen en aan de kook brengen. Daarna van het vuur halen en glad staven. Af laten koelen en olie toevoegen. Wortel en rettich ½ winterwortel ½ rettich Julienne snijden en koud bewaren. Kalfshaas dun snijden. Insmeren met de gembervinaigrette en de wortel en rettich hiermee inrollen. Overjarige kaascrème 75 gram melk 35 gram oude kaas 1 gram gelatine 20 gram slagroom zout
Melk verwarmen tot 70 graden. Kaas raspen en oplossen in de warme melk. Gelatine toevoegen. Laten stollen in de koelkast en room toevoegen. Speksjalotten 10 sjalotringen air (sosa) (gemalen buikspek) bloem eiwit zout Panneer de sjalotringen en gebruik de air als paneermeel. Frituur in hete olie en bestrooi met zout. Presentatie De kalfshaas kan plat gelegd worden of rechtop geplaatst worden. Spuit het schuim er à la minute bij samen met de sjalotringen.
25
nieuws & agenda Newsbeats Wil je goed op de hoogte blijven van wat er allemaal speelt in en om de HAS? Kijk regelmatig op intranet en de website en lees het nieuws als eerste!
Hoger Onderwijs Brabant bundelt krachten De gezamenlijke instellingen voor Hoger Onderwijs in Brabant (Avans, Fontys, UvT, TU/e, HAS en NHTV) presenteerden op woensdag 10 november het Hoger Onderwijsplan aan het College van Gedeputeerde Staten. Dit is een bijdrage aan de Investeringsagenda voor Brabant van het provinciebestuur Noord-Brabant. Het Brabantse Hoger Onderwijs heeft zijn handen ineengeslagen om gezamenlijk inhoud te geven aan met name de kennis en innovatieagenda van de provincie en onderschrijft daarmee de stelling van de provincie dat Noord-Brabant een kenniseconomie van betekenis heeft die er nationaal en mondiaal toe doet. De provincie kent een sterke onderwijs- en onderzoekssector met zes grote hbo-instellingen en twee universiteiten op een relatief klein oppervlak. Dat biedt kansen indien er goed samengewerkt wordt tussen onderwijs, ondernemers en overheid. Het Hoger Onderwijs Brabant staat voor die samenwerking.
Vertaalwerk? International Office helpt bij het bemiddelen van een gekwalificeerde vertaler! Kijk voor meer informatie op Intranet onder Afdelingen/ International Office/Service
Vliegkunstenaars winnaar Academische Jaarprijs 2010 De winnaars van de Academische Jaarprijs 2010, de Vliegkunstenaars, gaan met het prijzengeld van honderdduizend euro het publiek mee laten doen aan wetenschappelijk onderzoek van de manier waarop vogels, insecten en zelfs zaadjes vliegen. Het enthousiaste team, (waar adjunctdirecteur Patricia de Cocq aan deelneemt), onder leiding van David Lentink, onderzoeker aan Wageningen University, onderdeel van Wageningen UR, investeert daartoe het toegekende bedrag grotendeels in de aanschaf van supersnelle filmcamera's waarmee belangstellenden de vliegbewegingen in de natuur in detail gaan vastleggen. Wil je weten waar dit project over gaat of er beelden van zien? Kijk op intranet 26
of mail Patricia de Cocq! Op 21 december om 21.25 uur wordt de wetenschap achter het project 'de Vliegkunstenaars' uitgelegd bij Labyrint TV. Heb je altijd al willen weten hoe dieren en planten in staat zijn om te vliegen en te zweven dan moet je vooral kijken! In de uitzending zullen zeer waarschijnlijk ook spectaculaire high speed beelden van kolibries te zien zijn.
Filmevenement ‘Taste waste’ op 23 december
the
De Kerst komt eraan en dan gaan we met z’n allen weer gezellig rond de tafel. Maar wist je dat ieder supermarktfiliaal jaarlijks tonnen voedingsmiddelen weggooit? En dat is nog niet alles, want in de hele foodsector wordt verschrikkelijk veel voedsel verspild: van grond tot mond. Daarom houdt HAS Den Bosch op 23 december van 15.30-17.00 uur een filmevenement met paneldiscussie met als thema ‘Taste the waste’. Met aantal filmcollages en documentaires laten we zien hoe honger en het verspillen van voedsel naast elkaar kunnen bestaan, maar ook wat we daartegen kunnen doen. Onder leiding van Frederike Praasterink, lector Duurzame Wereldvoedselvoorziening discussieert het panel over de relatie honger en ondervoeding in ontwikkelingslanden en verspilling van voedsel overal ter wereld, dus ook in Nederland. De discussie is een echte publieksdiscussie, dus alle bezoekers van het filmevenement worden uitgenodigd om mee te praten. Leden van het panel zijn: • Chantal Vrijhof, docent Voeding & Gezondheid, projectleider Kantine van de Toekomst • Jacques van Outrieve, Europadeskundige, Belgische Boerenbond • Maartje Vullings, Koninklijke Fruitmasters Groep en Youth Food Movement • Frank van Oorschot, specialist internationale zaken binnen ZLTO Studenten en medewerkers kunnen zich aanmelden via de mail: WJo@hasdb.nl Ook partners van medewerkers zijn welkom! Meer weten over het onderwerp? www.tastethewaste.nl http://www.wereldvoedseldag.nl/downloads/brochure_minder_afval_minder_honger.pdf
HAS 4e beste middelgrote hogeschool in Keuzegids Was Hogeschool HAS Den Bosch vorig jaar tweede in de categorie kleine hogescholen, dit jaar zijn we vierde in de categorie middelgrote hogescholen. Dat werd vanmiddag bekend met het uitkomen van de Keuzegids HBO 2011.
Ook zijn er positieve beoordelingen per opleiding: • Bedrijfskunde en agribusiness, 1e plaats in de categorie agrarische bedrijfskunde • Dier- en veehouderij, 1e plaats in de categorie dier- en veehouderij • Plattelandsvernieuwing, 1e plaats in de categorie plattelandsvernieuwing • Voedingsmiddelentechnologie, 2e plaats in de categorie voedingsmiddelentechnologie • Tuinbouw en akkerbouw, 3e plaats in de categorie tuin- en akkerbouw • Milieukunde, 2e plaats in de categorie milieukunde Meer weten? www.keuzegids.org
HAS in het nieuws HAS Den Bosch komt regelmatig in het nieuws. Op deze pagina een kort overzicht. Op intranet kun je de volledige artikelen lezen onder HAS in het nieuws.
Studenten bloggen over de Kempenconferentie Studenten van HAS Den Bosch en Van Hall Larenstein schreven als 'social reporters' impressies van de Kempenconferentie. Je kunt de blog lezen op de website van Netwerk Platteland: www.netwerkplatteland.nl/blog
Gehandicapten zeurpieten
zijn
geen
Gehandicapte studenten zijn soms enthousiaster dan andere studenten over hun docenten en opleiding. Ze ergeren zich alleen wat vaker aan de organisatie, blijkt uit nieuw onderzoek. In het hbo krijgt de HAS Den Bosch de meeste waardering van gehandicapte studenten. Van: punt.avans.nl, 12 november 2010
Hoger onderwijs en mbo in zuiden in opmars Wat eerder al op Onderwijs Brabant werd gesignaleerd is nu ook bevestigd in de nieuwe Keuzegids HBO 2011: de hogescholen in het zuiden, en in het bijzonder in Brabant, staan aan de top of zijn met een opmars bezig. Maar ook de twee universiteiten en twee mbo-scholen doen in hun sector mee in de kopgroep, blijkt uit ander onderzoek. Van: Onderwijsbrabant.nl, 17 november 2010
Je kunt je nog aanmelden voor het HAS-Kerstontbijt op 23 december! Loop even langs bij de Servicebalie en geef je op!
nieuwe gezichten
Agenda Wil Weg Markt
2 dec
OVO-ochtend, broodje HAS
7 dec
HAS Ondernemend Café
9 dec
Br(h)ashuis in Mazzeltof
17 dec
Fhealinccafé
21 dec
Filmevenement Taste the waste
23 dec
Kerstontbijt
23 dec
Kerstvakantie
24 dec - 7 jan
Nieuwjaarsborrel
7 jan
Josephine de Vries, projectmedewerker onderwijs bij Food & Business per 2 september 2010
Stefan Hoeks, medewerker FiZa/ projectadministratie per 1 november 2010
Kunst bij HAS KennisTransfer
Martine Muijsers, projectmedewerker onderwijs bij Food & Business per 29 september 2010
Stijn Kroonen, practicumbegeleider bij GBS per 15 november 2010
Nog tot de kerstvakantie te zien bij HAS KennisTransfer: een bijzondere kunstcollectie gemaakt door Anne Bontje uit Maastricht, de moeder van collega Klaske van der Horst. Anne schildert sinds ongeveer tien jaar iconen., maar ook heeft zij zich toegelegd op het schilderen van bloemstillevens in de aquareltechniek. In het jaar 1997 behaalde Anne haar diploma aan de Kunstacademie te Maastricht in de disciplines ‘Plastische vormgeving’ en ‘Schilderen’. Zij kreeg les van onder meer Han van Wetering en Ton Boelhouwer. Zij heeft schilderijen geëxposeerd in Kumulus, Centrum voor de Kunsten. In Kumulus gaf zij ook cursussen modelboetseren. Momenteel geeft zij modelboetseren in haar eigen atelier, Endymion genaamd, in Maastricht. Ook geeft zij beeldhouw- en schilderlessen in Frankrijk.
Jessica Keijnemans, stagiaire HAS KennisTransfer per 7 september 2010
27
nummer 3, december 2010