Op Koers special over Neurologie by Havenziekenhuis

2012

special Neurologie

Maak kennis met ons team Neurologie Dagbehandeling voor Parkinson patiĂŤnten Hernia operaties in het Havenziekenhuis Intensieve zorg bij beroerte Het Havenziekenhuis is een algemeen ziekenhuis en gespecialiseerd in Tropen- en Ouderengeneeskunde. Het is een dochteronderneming van

Voorwoord

Voor u ligt een speciale editie van Op Koers, geheel gewijd aan het medisch specialisme Neurologie in het Havenziekenhuis. Neurologie is een vakgebied dat een snelle ontwikkeling doormaakt. Er zijn nu veel nieuwe behandelingen mogelijk die van grote waarde kunnen zijn voor patiënten. Onder Neurologie vallen aandoeningen van de hersenen, het ruggenmerg, de zenuwen en de spieren. U kunt hierbij denken aan epilepsie, multiple sclerose (MS), de ziekte van Parkinson, Alzheimer en een nek- of rughernia. In het Havenziekenhuis zetten vijf betrokken en enthousiaste neurologen zich dagelijks in voor de beste neurologische zorg aan de patiënt. Daarbij werken zij intensief samen met de neurochirurgen en met het nabijgelegen Erasmus MC. Maar ook bijvoorbeeld met de afdeling Klinische Neurofysiologie en Radiologie wanneer ze iemand verwijzen voor aanvullend onderzoek. Jonge patiëntjes met een neurologische aandoening zoals hoofdpijn en epilepsie worden behandeld bij KinderHaven, de kinderpolikliniek van het Havenziekenhuis. De speciale aandachtsgebieden van de afdeling Neurologie in het Havenziekenhuis zijn Parkinson, Hernia, Carpaal Tunnel Syndroom, Slaapstoornissen en CVA/TIA (herseninfarct of hersenbloeding; ook wel beroerte genoemd). In dit magazine kunt u hier dan ook uitgebreid over lezen. Zoals over mevrouw Kortland die met haar dochter een bezoek brengt aan onze Parkinson Dagbehandeling. Of over meneer De Jager die zich aan beide handen laat helpen bij het speciale spreekuur voor het Carpaal Tunnel Syndroom. Maar bijvoorbeeld ook over het nieuwe Alzheimercentrum dat wij onlangs samen met het Erasmus MC zijn gestart.

inhoud blz. 3

Carpaal Tunnel Syndroom

blz. 4

De operatie is me honderd procent meegevallen

blz. 6

Intensieve zorg bij beroerte

blz. 8

’t Is hier fantastisch

blz. 9

Nieuw Alzheimercentrum geopend

blz. 10

Tijdverlies is hersenverlies

blz. 12

Hernia operaties in het Havenziekenhuis

blz. 14

Tijd en aandacht voor epilepsiepatiënten in KinderHaven

blz. 16

Slaap- en snurkproblemen zijn geen aanstellerij

blz. 17

Klinische Neurofysiologie (KNF)

blz. 18

Dagbehandeling voor Parkinson patiënten

blz. 20

Onze specialisten van Neurologie

Blz. 6 ‘Voor mij nooit meer een ander ziekenhuis’

Colofon April 2012 Deze Neurologie special is een eenmalige uitgave voor patiënten, bezoekers en relaties van het Havenziekenhuis Rotterdam. Redactie Karin Alberda (hoofdredactie), Angelique van der Sterren, Erna Quant, Ramona van der Giesen Fotograﬁe Rick Keus Ontwerp De Jongens Ronner Uitgever BC Uitgevers BV, Sneek Drukwerk Telenga Media, Franeker Havenziekenhuis

Wij wensen u veel leesplezier! Team Neurologie Havenziekenhuis

Postbus 70031, 3000 LN Rotterdam Telefoon: (010) 404 33 00 Polikliniek Neurologie: (010) 404 33 64 E-mail: neurologie.poli@havenziekenhuis.nl www.havenziekenhuis.nl en www.zorgmetaandacht.nl

Op Koers

SPECIAL NEUROLOGIE 2012

Carpaal Tunnel Syndroom spreekuur De polikliniek Neurologie heeft een speciaal spreekuur voor patiënten met het Carpaal Tunnel Syndroom (CTS). Meneer De Jager bezocht dit spreekuur.

Meneer De Jager had last van hinderlijke prikkelingen aan beide handen. ‘Alles wat ik aanraakte stond als het ware onder stroom. Ik hoopte dat het vanzelf weer over zou gaan.’ In plaats van minder werden zijn klachten steeds erger. Op een gegeven moment straalde de pijn uit naar zijn onderarm en schouders. Zelfs een kopje vasthouden ging niet meer. Via de huisarts kwam meneer De Jager terecht op het Carpaal Tunnel Syndroom spreekuur.

‘Onderzoek, diagnose en behandeling in één’ Speciaal spreekuur ‘Het Carpaal Tunnel Syndroom, ook wel CTS genoemd, is een beknelling van de middelste armzenuw ter plaatse van de pols’, legt neuroloog Liselotte Ruts uit. ‘De beknelling ontstaat door een zwelling van het bindweefsel. Hierdoor neemt de druk toe in de carpale tunnel, waar de zenuw doorheen loopt. In het Havenziekenhuis kunnen patiënten snel worden geholpen. Op het Carpaal Tunnel Syndroom spreekuur vinden alle onderzoeken op één dag plaats waarna de patiënt meteen de diagnose en het behandelvoorstel krijgt.’ Meneer De Jager is tevreden: ‘Ik kon binnen een week

Neuroloog Liselotte Ruts onderzoekt de heer De Jager

terecht op het spreekuur en het was ﬁjn dat ik niet voor iedere afspraak naar het ziekenhuis terug hoefde te komen.’

Onderzoek en behandeling Op het spreekuur gaat de patiënt eerst naar de neuroloog. Dr. Liselotte Ruts: ‘Bij verdenking op het Carpaal Tunnel Syndroom verwijs ik de patiënt door naar de afdeling Klinische Neurofysiologie voor een zenuwgeleidingsonderzoek. Hiermee kunnen we meten hoe snel en hoe goed de zenuw de signalen doorgeeft aan de spier.’ Vervolgens bespreekt de neuroloog de uitslag van het onderzoek met de patiënt en nemen ze samen de behandelmogelijkheden door. ‘Een injectie in de pols met een pijnstillende vloeistof die de zwelling vermindert kan lange tijd goed helpen. Soms wordt gekozen voor een operatie. Dit is een kleine ingreep in dagbehandeling. Patiënten kunnen na de diagnose meteen terecht bij één van de chirurgen van het Havenziekenhuis om de operatie te bespreken en een afspraak in te plannen’, licht Liselotte Ruts toe. Meneer De Jager is geholpen aan beide handen. ‘In mijn rechterhand heb ik meteen een injectie gehad van de neuroloog. Aan mijn linkerhand moest ik geopereerd worden.’ Binnen een week kon meneer De Jager terecht bij de chirurg voor zijn operatie. ‘Het was zo gebeurd. Ik zat twee uur later alweer in de metro op weg naar huis.’ SPECIAL NEUROLOGIE 2012

Op Koers

Herniaoperatie

Henny Lakerveld: ‘De operatie is me honderd procent meegevallen’ Henny Lakerveld kampte al een tijd met ernstige rugklachten. Toen hij in het ziekenhuis terecht kwam, bleek dat hij een hernia had. Een slechte timing met een baby op komst. Gelukkig kon hij in het Havenziekenhuis snel behandeld worden.

We spreken Henny Lakerveld na zijn operatie op de verpleegafdeling Neurologie. Het is hem niet aan te zien dat hij een week daarvoor nog nauwelijks kon zitten of lopen van de pijn. ‘Ik sta nog wel iets scheef’, verontschuldigt Henny Lakerveld zich, ‘maar dat gaat als het goed is langzaam beter. Het is heerlijk om weer overal naar toe te kunnen.’

Prettige dokter Henny Lakerveld liep al een tijd met rugklachten bij de huisarts en nadat hij een boom uit zijn tuin had verwijderd, werd de pijn alleen maar erger. ‘Ik merkte dat de pijn naar mijn rechterbeen trok en zelfs met de zwaarste pijnstillers bleef de pijn aanhouden. Via de huisarts kwam ik in een ziekenhuis bij mij in de buurt terecht waar ze een hernia constateerden. De wachtlijst in dit ziekenhuis was erg lang en zo kwam ik terecht bij neuroloog dr. Sonia Rosso in het Havenziekenhuis, een aardige en kundige dokter. Ik werd meteen opgenomen om de pijn te bestrijden met morﬁnepillen. Snel daarna werd duidelijk dat ik geopereerd kon worden.’ 4

Op Koers

SPECIAL NEUROLOGIE 2012

Zwanger Een operatie was wel even schrikken voor Henny Lakerveld. Aan de andere kant was hij ook erg opgelucht dat er iets aan zijn rug gedaan werd. Hij stond op het punt vader te worden. Henny: ‘Mijn vrouw heeft al die tijd voor mij moeten zorgen, omdat ik bijna niets kon, en daar voelde ik me erg schuldig over. Ik wilde er graag voor haar zijn toen ze zwanger was en ook voor de baby die eraan kwam. Gelukkig kon ik in het Havenziekenhuis al binnen twee weken terecht voor de operatie.’ Operatie Henny Lakerveld zag als een berg op tegen de operatie. ‘Je wordt toch geopereerd in je zenuwcentrum. Nu het achter de rug is, kan ik zeggen dat het me honderd procent is meegevallen. Ik heb nauwelijks pijn en na anderhalve dag slikte ik al geen pijnstillers meer. De operatiewond, één klein sneetje, valt ook heel erg mee. Natuurlijk voelt mijn rug nog wel stram aan, maar dat is niets in vergelijking tot de pijn die ik had voor de ingreep. De dag na de operatie liep ik alweer in het rond. Eerst

Henny Lakerveld en fysiotherapeut Rob Pijl

met behulp van een fysiotherapeut een rondje langs het bed en toen de gang op. Ik kon ook meteen weer zelf douchen en naar het toilet, iets wat daarvoor heel moeizaam ging door de pijn. Het voelt heerlijk om mijn zelfstandigheid weer terug te hebben. Vandaag mag ik weer naar huis’, aldus Henny Lakerveld. Aan zijn stralende ogen, zien we dat hij er erg naar uitkijkt.

huis, maar als het weer nodig is dan kies ik meteen voor het Havenziekenhuis. Ik vind het hier erg gemoedelijk en iedereen is erg aardig voor me. De verpleegsters en dokters komen regelmatig vragen hoe het met me gaat. Er is echt aandacht voor je en dat vind ik leuk. Ook zit ik graag in het cafeetje van de afdeling, wat een beetje aanvoelt als een huiskamer door de gezellige sfeer.’

Goed bevallen Wat vond Henny Lakerveld van het Havenziekenhuis? ‘Dit is de eerste keer dat ik in het Havenziekenhuis ben en het is me zeer goed bevallen. Ik kom niet graag in een zieken-

Terwijl Henny ons vertelt over de babykamer, die al bijna af is, zien we vanuit onze ooghoeken de neuroloog naderen met de ontslagpapieren. Na vier dagen is het voor Henny Lakerveld tijd om naar huis te gaan.

Neuroloog dr. Sonia Rosso: ‘Patiënten met een hernia worden in het Havenziekenhuis gezien door één van de vijf neurologen. Rugklachten zijn één van onze specialisaties. Bij een hernia zorgt een uitpuilende tussenwervelschijf voor een beknelling van de zenuw, waardoor pijnklachten kunnen ontstaan. In 70 à 80% van de gevallen doet de natuur zijn werk en geneest de hernia vanzelf met rust en fysiotherapie. Dit kan weken tot maanden duren. Bij Henny Lakerveld was de pijn erg heftig en dit verbeterde niet met fysiotherapie. Mede gezien het feit dat zijn vrouw hoogzwanger was, besloten we om hem te opereren. In het Havenziekenhuis worden de herniaoperaties uitgevoerd door de ervaren neurochirurgen prof. dr. Clemens Dirven en dr. Willem Schouten, die ook in het Erasmus MC werken.’

SPECIAL NEUROLOGIE 2012

Op Koers

Stroke care verpleegkundige Ariënne Bode

Op Koers

SPECIAL NEUROLOGIE 2012

Intensieve zorg bij beroerte Stel, het is mooi weer en je bent bezig de heg te snoeien. Plots wordt je arm slap en komen de woorden onverstaanbaar uit je mond. Een hersenbloeding. Eenmaal in het ziekenhuis komt er van alles op je af. Spin in het web op dat moment is stroke care verpleegkundige Ariënne Bode. Zij is van de opname tot het ontslag en het revalidatietraject thuis nauw betrokken bij de zorg voor de patiënt.

Patiënten met verschijnselen van een herseninfarct of hersenbloeding (ook wel beroerte of CVA genoemd) worden direct naar de Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis gebracht. De neuroloog stelt aan de hand van neurologisch onderzoek en een CT-scan vast of het om een herseninfarct of een hersenbloeding gaat. Direct volgt een opname op de Stroke Unit (stroke=beroerte) van het Havenziekenhuis. Deze afdeling is gespecialiseerd in de zorg voor patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding. Ariënne: ‘Bij een herseninfarct is een trombolyse de beste behandeling. Dit is een medicijn waardoor het bloedstolsel in de hersenen oplost en de gevolgen van het infarct beperkt blijven. De behandeling kan alleen worden ingezet binnen 4,5 uur nadat de verschijnselen zijn begonnen.’

Hectische periode Op de dag van de opname komt er veel op de patiënt af. Het ene moment sta je nog in de tuin je heg te snoeien en het andere moment beland je in het ziekenhuis. Van de uitleg van de artsen blijven slechts ﬂarden als ‘infarct’, ‘bloeding’ en ‘hersenen’ hangen. Ariënne spreekt daarom uitgebreid met de patiënt en de familie wanneer alle hectiek voorbij is. ‘Ik leg uit wat er is gebeurd en bespreek de risicofactoren van een herseninfarct of hersenbloeding zoals een hoge bloeddruk, overgewicht, hoge bloedsuiker en roken. Ook vertel ik wat we op de verpleegafdeling doen. We monitoren de bloeddruk, de hartslag en het zuurstof- en glucosegehalte in het bloed. Ook houden we de pupilreactie, de kracht in de handen en de benen en de temperatuur bij. Deze controles zijn erg belangrijk om het beschadigde gebied in de hersenen niet te vergroten.’ Herstel van de patiënt Tijdens een opname is het een komen en gaan van zorgverleners aan het bed van de patiënt. Niet alleen de neuroloog en de verpleegkundige, maar ook de fysiotherapeut, ergotherapeut en logopedist zijn intensief

betrokken. Ariënne houdt alles nauwlettend in de gaten en legt het uit. ‘Des te eerder de revalidatie van start gaat, des te beter het is voor het herstel van de patiënt. Ook krijgen we direct een goed beeld van de situatie van de patiënt. De fysiotherapeut kan bijvoorbeeld voorstellen om de patiënt op een speciale manier in en uit bed te helpen. En de ergotherapeut weet precies wat de patiënt bij het wassen nog wel zelf kan en waar hulp nodig is. Ook voor het eten en drinken winnen we advies in. Zo onderzoekt de logopedist of de tongspier goed functioneert (noodzakelijk bij slikken) en geeft advies om verslikken te voorkomen.’ Bij ontslag uit het ziekenhuis gaat het revalideren door. Dit kan thuis of in een ander huis, zoals de stroke care afdeling van Pniël, Centrum Reuma Revalidatie Rotterdam of Anthonius Binnenweg.

Vraagbaak en luisterend oor Ariënne houdt na ontslag uit het ziekenhuis contact met haar patiënten. ‘Patiënten die direct naar huis gaan, bel ik na 2 weken op om te vragen hoe het met ze gaat en waar ze tegenaan lopen. Na 6 weken en na 3 maanden komen ze bij mij op de polikliniek langs voor controle.’ Ariënne heeft korte lijnen met de neuroloog. Wijzigingen van medicatie of een verwijzing naar de logopedist, ergotherapeut of fysiotherapeut legt ze direct voor. De stroke care verpleegkundige is ook een vraagbaak. Collega’s kloppen bij haar aan met vragen over een herseninfarct of hersenbloeding of bij twijfels over de symptomen. Ook voor haar patiënten staat ze altijd klaar. ‘Ze kunnen me ook bellen of mailen met vragen. Soms gaat dit over medicatie, maar veelal komt ook het emotionele aspect aan de orde. Veel patiënten zijn bijvoorbeeld bang dat het weer terugkomt en durven de deur niet meer uit om een dagje op pad te gaan. De angst kan ik niet wegnemen, want het kan ondanks de medicijnen en de leefstijladviezen terugkomen, maar ik kan wel een luisterend oor bieden. Geniet van het leven is mijn advies.’ SPECIAL NEUROLOGIE 2012

Op Koers

Meneer De Putter

’t Is hier fantastisch!’ ‘Voor mij nooit meer een ander ziekenhuis’ Meneer De Putter lag sinds een week op de verpleegafdeling Neurologie van het Havenziekenhuis toen wij hem spraken. ‘Mijn vrouw en ik waren op vakantie toen ik overvallen werd door koorts en hevige pijn in mijn rug. We zijn toen maar snel naar huis teruggegaan, want ik kon geen tien meter meer lopen.’

De keuze om zich in het Havenziekenhuis te laten behandelen was snel gemaakt door meneer De Putter. ‘Toen ik vorig jaar last had van een klemzittende zenuw, kon ik met spoed worden behandeld in het Havenziekenhuis, als enige ziekenhuis in de buurt. Dat was zo’n goede ervaring, dat ik deze keer niet eens een ander ziekenhuis heb overwogen.’

genomen.’ De pijn is inmiddels al wat gezakt: ‘Ik ben nu van de morﬁne af.’ Maar, zo schat meneer De Putter in, zijn verblijf in het Havenziekenhuis zou nog wel even duren. ‘Eerst moeten de puncties uitwijzen wat de oorzaak van de ontsteking in mijn rug is. En er zijn ook een paar plekjes op mijn longen ontdekt, dus dat wordt ook meteen onderzocht.’

Vertrouwen Meneer De Putter kwam voor een bezoek aan de polikliniek, maar moest meteen blijven. ‘Dokter Ruts, één van de neurologen, heeft mij direct onderzocht en opgenomen op de verpleegafdeling. Ik vond het positief dat dit zo snel ging, omdat ik op deze manier snel duidelijkheid zou krijgen over wat er met mij aan de hand was.’ Inmiddels is gebleken dat er vlakbij mijn ruggengraat een ontsteking zit. Dat is waarschijnlijk de boosdoener. Die ontsteking wordt nu geanalyseerd en ondertussen ben ik vast begonnen met een antibioticakuur.’

Zorg met aandacht en luisterboeken Naast de medische behandeling is meneer De Putter goed te spreken over de bejegening door het verpleegkundig personeel. ‘De zusters zijn hier in één woord fantastisch. Kofﬁe, thee en waar ik maar om vraag, het wordt me allemaal snel en met een vriendelijk gezicht gebracht. Werkelijk niets is ze teveel om het mij naar de zin te maken. Ik zie niet zo goed, dus boeken en televisie zijn niet zo aan mij besteed. Blijkt dat ze hier luisterboeken hebben! Dat is voor mij natuurlijk een uitkomst. En in het begin drukte ik nogal eens op een verkeerde knop naast mijn bed, maar niemand werd boos als dat gebeurde. En zo komt het dat ik me hier uitstekend op mijn gemak voel.’ Zorg met aandacht dus? ‘Daar ben ik het helemaal mee eens. Ik ben van mening dat een prettige benadering van de patiënt net zo belangrijk en genezend is als de medische behandeling zelf. Voor mij nooit meer een ander ziekenhuis!’

Samenwerking met Erasmus MC Het is heel handig dat hier wordt samengewerkt met het Erasmus MC’, aldus meneer De Putter. ‘Ik ben er geweest voor een aanvullend onderzoek, en er is voortdurend overleg over mijn situatie tussen de beide ziekenhuizen. Dat geeft vertrouwen, het gevoel dat je serieus wordt 8

Op Koers

SPECIAL NEUROLOGIE 2012

Nieuw Alzheimercentrum geopend Nederlanders worden steeds ouder. Dat is op zich goed nieuws, maar helaas blijft niet iedereen gezond op hogere leeftijd. Één van de steeds vaker voorkomende aandoeningen is dementie, een ziekte die veel mensen angst inboezemt. Er wordt veel tijd en geld geïnvesteerd in onderzoek en nieuwe diagnose- en behandelmethoden. Het Erasmus MC en het Havenziekenhuis zijn in april gezamenlijk een nieuw Alzheimercentrum in Rotterdam gestart.

Op zaterdag 21 april 2012 werd het Alzheimercentrum feestelijk geopend tijdens een informatiemarkt voor patiënten en belangstellenden. Er werd gevierd dat het Erasmus MC en het Havenziekenhuis samen het vierde Alzheimercentrum van Nederland hebben opgericht. Naast Amsterdam, Nijmegen en Maastricht heeft ook Rotterdam nu een eigen Alzheimercentrum waar diagnose, behandeling en wetenschappelijk onderzoek gecombineerd worden. Het nieuwe centrum richt zich op de regio Zuidwest-Nederland.

heel veel wetenschappelijk onderzoek nodig. Wij werken nauw samen met de drie andere Alzheimercentra in Nederland om onze wetenschappelijke inspanningen te bundelen. Relevante uitkomsten van onderzoeken kunnen we ook meteen toepassen.’

Nieuwe initiatieven Geriater Bert Ziere van het Havenziekenhuis vertelt waarom het nieuwe Alzheimercentrum geopend is: ’We hebben onze gezamenlijke hoeveelheid kennis en ervaring gebundeld. Alle betrokken specialisten, zoals neurologen, geriaters, neuropsychologen en soms psychiaters van het Havenziekenhuis en het Erasmus MC werken nu nauwer samen. Eens in de veertien dagen houden we een videoconferentie met de betrokken hulpverleners om de voortgang van alle patiënten te bespreken. Een extra voordeel is dat we nu zijn aangesloten bij Alzheimer Nederland. Dat betekent dat we vooraan in de stoet lopen als het gaat om nieuwe initiatieven voor diagnostiek en behandeling.’

‘We bundelen onze wetenschappelijke inspanningen’ John van Swieten, neuroloog van het Erasmus MC, vult aan: We hopen natuurlijk dat we Alzheimer in de toekomst kunnen genezen of zelfs helemaal voorkomen. Daarvoor is SPECIAL NEUROLOGIE 2012

Op Koers

Neuroloog Maarten Liedorp en de heer Van Dijck

Alzheimercentrum zuidwest Nederland

APRIL 2012

Tijdverlies is hersenverlies Ieder jaar worden ongeveer 41.000 Nederlanders voor het eerst getroffen door een herseninfarct. Dat zijn meer dan 100 personen per dag. Snel optreden is belangrijk om schade aan de hersenen te beperken. De heer Van Dijck heeft dit aan den lijve ondervonden. Dankzij zijn eigen daadkrachtige optreden en dat van zijn huisarts en neuroloog Maarten Liedorp, is hij weer helemaal hersteld.

De heer Van Dijck: ‘Het was heftig. Ik had net de kamer gestofzuigd en wilde naar de keuken lopen om een kopje kofﬁe in te schenken. Opeens had ik geen gevoel meer in mijn been, vervolgens viel mijn arm uit en trok mijn mond omhoog. Ik heb zelf direct de huisarts gebeld en die was er binnen tien minuten. Anderhalf uur later was ik opgenomen in het Havenziekenhuis.’ Neuroloog Maarten Liedorp benadrukt dat snel handelen belangrijk is bij een herseninfarct. ‘Hoe sneller er behandeld wordt, des te groter is de kans op herstel. Daarom zijn de eerste uren van levensbelang. Daarvoor moeten huisarts, ambulancedienst en ziekenhuis zeer nauw samenwerken. Gelukkig heeft het Havenziekenhuis daarover goede afspraken gemaakt. Patiënten kunnen hier altijd terecht, ook midden in de nacht. We moeten dan wel van te voren gebeld worden, zodat we ervoor kunnen zorgen dat er een speciaal team klaarstaat.’

Trombolyse Een herseninfarct (ook wel beroerte of CVA genoemd) wordt veroorzaakt door een verstopt bloedvat. Hierdoor stagneert de bloedvoorziening in de hersenen en krijgt een gedeelte geen zuurstof meer. De verstopping kan veroorzaakt zijn door een bloedpropje of een dichtgeslibd bloedvat. Duurt de verstopping langer dan een paar minuten, dan kan het hersenweefsel dat geen zuurstof meer krijgt beschadigd raken en afsterven. Neuroloog Maarten Liedorp: ‘Daarom willen we de verstopping zo snel mogelijk opheffen. Dat kan door een behandeling die trombolyse heet. De patiënt krijgt dan een sterke bloedverdunner, waardoor de verstopping oplost. De tijd tussen het infarct en de behandeling kan voor een patiënt het verschil uitmaken tussen zelfstandig functioneren of terechtkomen in een verpleeghuis. Helaas krijgt maar één op de tien patiënten een trombolyse. Dit komt onder meer doordat mensen een verlamming niet als een alarmsignaal zien, zoals pijn. Vaak willen ze het

aankijken, omdat ze hopen dat de volgende dag weer over is. Of het is ’s nachts gebeurd, waardoor je niet weet hoeveel tijd er is verstreken na het infarct.’

Herstellen Het effect van de snelle trombolyse kan de heer Van Dijck alleen maar beamen. ‘Al na de tweede dosering medicijnen voelde ik dat mijn gevoel terugkwam. Het ging allemaal heel snel.’ Na een opname op de gespecialiseerde Stroke Unit kon de heer Van Dijck na vier dagen alweer naar huis (Lees meer over de Stroke Unit op pagina 7). Herken een beroerte De FAST-test (Face Arm Speech Time) is een snelle test om een beroerte bij iemand te herkennen. Face (gezicht): Vraag de persoon om te lachen of de tanden te laten zien. Let op of de mond scheef staat en een mondhoek naar beneden hangt. Arm: Vraag de persoon om beide armen tegelijkertijd horizontaal naar voren te strekken en de binnenzijde van de handen naar boven te draaien. Let op of een arm wegzakt of rondzwalkt. Speech (spraak): Vraag aan de persoon of aan de familieleden of er veranderingen zijn in het spreken (onduidelijk spreken of niet uit de woorden kunnen komen). Time (tijd): Stel vast hoe laat de klachten bij de persoon zijn begonnen. Dit is van belang voor de behandeling. Doet minimaal één van deze verschijnselen zich voor, bel dan direct de huisarts of 112.

SPECIAL NEUROLOGIE 2012

Op Koers

Herniaoperaties in het Havenziekenhuis De samenwerking tussen het Havenziekenhuis en het Erasmus MC krijgt steeds meer vorm. Een aantal artsen van het Erasmus werkt ook bij het Havenziekenhuis, twee van hen zijn de zeer ervaren neurochirurgen professor dr. Clemens Dirven en dr. Joost Schouten. Patiënten kunnen in het Havenziekenhuis worden geopereerd aan een hernia of vernauwing van het wervelkanaal en hoeven niet meer uit te wijken naar een ander ziekenhuis.

Clemens Dirven is hoogleraar Neurochirurgie in het Erasmus MC. Als neurochirurg voert hij operaties uit aan hersenen, ruggenmerg en zenuwen. In het Erasmus MC opereert en behandelt hij veelal tumoren in het hersengebied. Sinds enige tijd is hij ook aan het Havenziekenhuis verbonden. Samen met zijn collega neurochirurg Joost Willem Schouten opereert hij patiënten met een Hernia Nuclei Pulposi (hernia) en kanaalstenose (vernauwing van het wervelkanaal) in de lage rug.

Goede samenwerking Het Havenziekenhuis en het Erasmus MC werken op steeds meer vlakken nauw met elkaar samen. Clemens Dirven: ‘Je ziet dat beide ziekenhuizen steeds meer gebruik maken van elkaars capaciteiten, specialisten en technieken. De toegankelijke zorg van het Havenziekenhuis wordt gecombineerd met de expertise van het Erasmus MC. Dit geldt ook voor Neurochirurgie. De wachtlijsten voor patiënten die een herniaoperatie moeten ondergaan zijn erg lang. Er zijn te weinig operatiekamers beschikbaar voor deze ingrepen, omdat er steeds meer en complexere hersenoperaties worden uitgevoerd. Het Havenziekenhuis biedt deze ruimte wel. Patiënten met een hernia of 12

Op Koers

SPECIAL NEUROLOGIE 2012

vernauwing van het wervelkanaal kunnen in het Havenziekenhuis snel terecht voor goede zorg. Ik ben blij dat ik patiënten in het Havenziekenhuis kan helpen.’

Voordelen voor patiënt De neurochirurgen werken nauw samen met de neurologen van het Havenziekenhuis. Neuroloog Liselotte Ruts is nauw betrokken bij de samenwerking tussen de twee afdelingen. ‘We zijn erg blij met de samenwerking. In het Havenziekenhuis krijgen we veel doorverwijzingen van patiënten met een hernia of wervelkanaalstenose. Nu we in het eigen ziekenhuis opereren, kunnen we patiënten het hele pakket aanbieden. Aandacht voor de patiënt staat daarbij voorop. Voor patiënten is het prettig dat ze niet meer uit hoeven te wijken naar een ander ziekenhuis. Ze blijven gewoon in behandeling bij het Havenziekenhuis en kunnen rekenen op een goede en snelle diagnose en behandeling.’ Hernia: opereren of niet? Wat voor patiënten worden geopereerd? ‘Grofweg zie ik twee groepen patiënten’, vertelt Clemens Dirven. ‘De ene groep is vaak wat jonger en bij hen wordt de pijn in de rug

Neurochirurg professor dr. Clemens Dirven

en het been veroorzaakt door een hernia. Bij de andere patiënten, die meestal wat meer op leeftijd zijn, wordt de pijn veroorzaakt door een vernauwing van het wervelkanaal.’ Van een hernia hebben de meeste mensen wel eens gehoord. Kort gezegd zorgt een uitpuilende tussenwervelschijf voor een beknelling van de zenuw. Dit noemen we een hernia. Toch opereert de neurochirurg patiënten met een hernia liever niet. ‘Bij 90% van de mensen doet de natuur zijn werk en geneest de hernia vanzelf. Wel kan dit weken of zelfs maanden duren. In 10% van de gevallen opereren we wel. Dit doen we bijvoorbeeld als de hernia niet spontaan geneest of als de zenuw ernstig bekneld is.’

Beknelling door kalk Een vernauwing van het wervelkanaal komt vooral bij oudere mensen voor. Dit kanaal wordt naarmate je ouder wordt steeds nauwer omdat kalk zich afzet tegen de randen. Hierdoor hebben de zenuwen, die door het kanaal heenlopen, minder ruimte en raken ze bekneld. ‘Een vernauwing geneest niet vanzelf zoals bij een hernia vaak wel het geval is’, licht Clemens Dirven toe. ‘Eigenlijk wordt het alleen maar erger en kunnen deze patiënten door de pijn nauwelijks lopen. Hierdoor zijn ze erg aan huis gebonden. Het is een ontzettend dankbare operatie om te doen. Na de operatie zie je dat patiënten hun hele sociale leven weer oppakken, omdat ze hun bewegingsvrijheid terug hebben. Dat is erg mooi om te zien.’ Verwijzing en behandeling Voor een afspraak met de neurochirurg hebben patiënten een verwijzing nodig van de neuroloog. ‘Patiënten worden allereerst bij de afdeling Neurologie gezien’, legt neuroloog Liselotte Ruts uit. ‘Hier bekijken we de klachten van de patiënt en laten we zonodig een MRI-scan maken. Meestal kunnen patiënten binnen een week voor een MRI terecht.’ Ter vergelijking: de wachtlijst van het Erasmus MC is enkele maanden. ‘Mocht de MRI-scan uitwijzen dat een operatie noodzakelijk is, dan verwijzen we de patiënt door naar de neurochirurg. Na de operatie houdt de patiënt contact met de neurochirurg en de neuroloog. De patiënt blijft in vertrouwde handen.’ SPECIAL NEUROLOGIE 2012

Op Koers

Neuroloog Liesl Rehbock (r), neuroloog Annemarie Visser (zie pagina 15) en epilepsieverpleegkundige Natascha Dijkstra (l) verzorgen het epilepsiespreekuur

Op Koers

SPECIAL NEUROLOGIE 2012

Tijd en aandacht voor epilepsiepatiëntjes ‘Dit is helemaal geen ziekenhuis!’ Een veelgehoorde opmerking van kinderen die voor het eerst bij KinderHaven in het Havenziekenhuis komen. Gelijk hebben ze. We vinden hier geen grijze gangen en stemmige wachtkamers. KinderHaven is een gezellige polikliniek voor kinderen van 0 tot 18 jaar met astma, allergie, eczeem, gedragsproblemen en, sinds april 2011, ook voor kinderen met epilepsie. En dat laatste is uniek voor onze regio.

Epilepsie kan verschillende oorzaken hebben. Nadat de diagnose epilepsie bij een kind is gesteld zullen ouders veel vragen hebben. ‘Hoe zal de ziekte zich ontwikkelen? Hoe kunnen we in het dagelijks leven het best omgaan met epilepsie? Mogen kinderen alleen in bad? Moeten zij valbescherming dragen tijdens het ﬁetsen?’ De artsen en verpleegkundigen van KinderHaven geven antwoord op deze en vele andere vragen. Sinds vorig jaar april kunnen kinderen en hun ouders terecht bij deze speciale epilepsiepolikliniek van het Havenziekenhuis. De epilepsiepoli van KinderHaven werkt met een enthousiast team van kinderneurologen, gespecialiseerde psychologen en een epilepsieverpleegkundige. Lang wachten op een afspraak is er niet bij; de wachttijd bedraagt gemiddeld twee tot drie weken. De diagnose epilepsie wordt pas gesteld als een kind meerdere epileptische aanvallen heeft gehad. Bij patiënten met een verdenking op epilepsie kunnen de onderzoeken in KinderHaven binnen één dagprogramma plaatsvinden, inclusief een EEG (een onderzoek waarbij de elektrische activiteit van de hersenen gemeten wordt). Als na het

onderzoek bij KinderHaven blijkt dat een kind epilepsie heeft, dan krijgt het vaak medicijnen voorgeschreven, de zogenaamde anti-epileptica. Die medicijnen moeten iedere dag ingenomen worden. Ze kunnen de epilepsie niet genezen, maar er wel voor zorgen dat er veel minder of helemaal geen aanvallen meer optreden.

Samenwerking met het Erasmus MC Sophia Het Havenziekenhuis is een zelfstandige dochter van het Erasmus MC. In KinderHaven wordt de know-how van de ervaren medisch specialisten en andere zorgverleners uit het Erasmus MC - Sophia gecombineerd met de aantrekkelijke kleinschaligheid van het Havenziekenhuis. Als er een ziekenhuisopname nodig is, dan kunnen patiënten altijd terecht in het Erasmus MC Sophia en dat geldt ook voor acute situaties. De epilepsiepatiënten van het Erasmus MC Sophia komen naar KinderHaven voor hun controles. In de kindvriendelijke omgeving van KinderHaven heeft men de tijd en de aandacht die patiëntjes met deze aandoening zo hard nodig hebben.

Neuroloog dr. Annemarie Visser Kinderneuroloog Annemarie Visser heeft een speciale interesse voor epilepsie bij kinderen. Sinds april 2011 is zij werkzaam bij KinderHaven en de vakgroep Neurologie van het Havenziekenhuis. ‘Goede zorg mét aandacht voor de patiënt is belangrijk voor kinderen met epilepsie’ zegt Annemarie. ‘Wij zien patiënten hier regelmatig ter controle. Naast een goede aanvalscontrole is ook de psychosociale begeleiding van een kind met epilepsie belangrijk en bij KinderHaven nemen we juist daar de tijd voor.’ Meer informatie vindt u online: www.havenziekenhuis.nl/kinderhaven

SPECIAL NEUROLOGIE 2012

Op Koers

Slaap- en snurkproblemen zijn geen aanstellerij Neuroloog: ‘Vermoeidheid kan wijzen op allerlei aandoeningen’ Maarten Liedorp en Regilio Oedit zijn de neurologen van het Slaap-en snurkcentrum aan de Maas. ‘Neurologen? Wat hebben die nou te maken met slaapproblemen?’ Toch niet zo’n vreemde vraag. De neurologen leggen uit waarom.

Liedorp en Oedit maken deel uit van het ‘slaapteam’ van het Havenziekenhuis, samen met de KNO-arts en de longarts. ‘In eerste instantie komen veel mensen met slaap- of snurkproblemen bij één van deze artsen terecht’, vertelt Maarten Liedorp. ‘Dan gaat het in veel gevallen inderdaad om een vorm van slaapapneu, waarbij patiënten ’s nachts geregeld stoppen met ademhalen en dus steeds vermoeider raken. Naast problemen met de ademhaling zijn er ook nog aandoeningen waarbij de slaap niet goed wordt aangestuurd vanuit de hersenen. Deze aandoeningen vallen onder het specialisme Neurologie. Maarten Liedorp en Regilio Oedit zijn om die reden dan ook verbonden aan het Slaap- en snurkcentrum aan de Maas.

Neurologische slaapstoornissen Overmatige bewegingen van armen of benen voor of tijdens de slaap zijn vaak een signaal voor neurologische slaapaandoeningen. Neuroloog Oedit geeft aan waar het om kan gaan. ‘Het Restless Legs Syndrome (rusteloze benen syndroom) geeft vooral problemen in de late avonduren. Mensen met RLS krijgen gedurende de dag, maar vooral ’s avonds een onaangenaam gevoel in de benen. Daardoor gaan mensen vaak schudden met de benen. Door RLS kunnen mensen moeite hebben om in slaap te vallen, waardoor ze ’s nachts mogelijk wat te kort slapen. Ook periodic leg movement disorder (PLMD) komt regelmatig voor. Daarbij heeft de patiënt tijdens de slaap last van plotselinge korte bewegingen van vooral de benen. De bewegingen komen vaak om de paar minuten terug en je kunt er wakker van worden en daardoor overdag slaperig zijn. REM sleep behaviour disorder zorgt 16

Op Koers

SPECIAL NEUROLOGIE 2012

voor abnormale bewegingen tijdens de REM slaap, het deel van de slaap waarin we dromen. Het lijkt bij deze aandoening net of iemand ook echt met armen en benen zijn droom ‘uitoefent’. Dit kan zelfs zo heftig zijn dat iemand zichzelf of zijn/haar bedpartner verwondt. De behandeling voor deze drie aandoeningen bestaat uit medicijnen en werkt over het algemeen goed.’

Geen aanstellerij Beide neurologen zien een groot voordeel in het samenwerkingsverband en de korte lijnen. Maarten Liedorp: ‘Die multidisciplinaire aanpak is heel belangrijk. Door alle specialismen onder te brengen in één Slaapcentrum krijgt het onderzoeksproces voor de patiënt structuur. Ons Slaapcentrum is heel laagdrempelig. Dat is belangrijk omdat veel mensen denken dat ze zich aanstellen als ze slaapproblemen hebben. In de medische wereld is lange tijd weinig aandacht geweest voor slaapproblemen. Daar ‘moet je mee leren leven’ werd er vaak gezegd. Tegenwoordig zien artsen veel meer de impact van slaapproblemen op het dagelijkse functioneren van mensen. Als je dat kunt verhelpen, dan is het heel dankbaar werk. De meeste mensen zijn ontzettend blij dat er iets aan hun vermoeidheid te doen is.’ Om erachter te komen wat er echt aan de hand is vraagt de neuroloog goed door.’ Hoe laat gaat iemand naar bed, hoe laat wordt hij wakker, neemt iemand medicijnen, alcohol of koffie, zijn er onwillekeurige bewegingen? Als het nodig is doen we een polysomnografie. Dat is een uitgebreidere test dan de polygrafie, die meestal door de longarts wordt afgenomen. Deze test wordt gedaan als er nog steeds twijfel is over de juiste diagnose. Behalve

het ademhalingspatroon en het zuurstofgehalte, wordt hierbij ook de hersenactiviteit gemeten tijdens de slaap. Daarmee kun je zien of iemand echt slaapt’, legt Maarten Liedorp uit.

Omgekeerd slaappatroon Heeft iemand bijvoorbeeld last van narcolepsie, dan is het slaap- en waakritme omgekeerd. ‘Ze weten dan niet meer het verschil tussen droom en werkelijkheid. Normaal gesproken doet je geest van alles in je droomslaap, maar dan is je lichaam uitgeschakeld. Bij mensen met narcolepsie werken de signalen soms verkeerd: zo kan iemand wakker worden, terwijl zijn lichaam nog slaapt. Dat kan voor mensen heel beangstigend zijn’, zegt Maarten Liedorp. 'Geest en lichaam zijn dan ontkoppeld. Je kunt je voorstellen dat je daar ook heel moe van wordt.

Sommige mensen raken daardoor zelfs in een depressie.’ De artsen van het Slaapcentrum willen vooral de bewustwording kweken dat er vaak iets aan slaapproblemen te doen is. Regilio Oedit: ‘Er is een grote categorie mensen met onduidelijke klachten. Die willen we bereiken.’ Volgens Liedorp kan juist de multidisciplinaire aanpak van het Slaap- en snurkcentrum helpen om de puzzel van vage klachten op te lossen.

Herkent u deze slaapproblemen? En zijn ze zo ernstig dat u er ‘s nachts niet goed van kunt slapen of overdag slaperig bent? Vraag uw huisarts dan om een verwijzing naar het Slaap- en snurkcentrum aan de Maas van het Havenziekenhuis.

Klinische Neurofysiologie De onderzoeken bij Klinische Neurofysiologie (KNF) kunnen stoornissen in het functioneren van hersenen, zenuwen en spieren ontdekken. Deze onderzoeken kunnen helpen bij het stellen van de diagnose.

Op deze foto ziet u een EMG, een zenuwgeleidings-

Een EEG is een onderzoek waarbij we de elektrische

onderzoek. We kunnen zo meten hoe snel en hoe goed

activiteit van de hersenen meten. Op deze foto heeft een

de zenuw de signalen doorgeeft aan de spier.

patiënt een elektrodencap opgekregen en wordt hij door

Corinna Gerlach, KNF-laborant, plaatst een stimulator

Lennart Aret ontspannen achterover gelegd voor het

op de pols van een patiënt boven de zenuw. Lennart

onderzoek.

Aret, eveneens KNF-laborant, bedient de knoppen.

SPECIAL NEUROLOGIE 2012

Op Koers

Dagbehandeling voor Parkinson patiënten Het begint vaak met stijfheid, een trilling aan één kant en moeilijker lopen. Na verloop van tijd kunnen mensen ook andere problemen krijgen, bijvoorbeeld met praten, slikken en depressiviteit. De klachten bij Parkinson nemen langzaam toe. Genezen is niet mogelijk. Wel zijn er medicijnen om de klachten te beperken. Parkinson verpleegkundige Jacqueline van der Linden weet hoeveel impact de ziekte heeft op iemands leven en niet te vergeten de mensen in de omgeving. ‘Met de Parkinson Dagbehandeling proberen we de kwaliteit van leven te verbeteren.’

Mevrouw Kortland heeft de Parkinson dagbehandeling gevolgd. Ze is 76 jaar en heeft al 11 jaar Parkinson. ‘Tenminste’, verduidelijkt ze, ‘dat ik het weet. Want het is natuurlijk niet van de ene op de andere dag gekomen. In het begin merkte ik er weinig van, maar op een

gegeven moment dacht ik: ‘ik val de laatste tijd wel érg vaak.’ In die periode kwam ik een keer bij mijn huisarts voor iets anders. Ik wilde het recept aanpakken, maar mijn hand trilde zó erg, dat de huisarts meteen zag dat het niet goed was. ‘Dat gaan we ook aanpakken’, zei hij. En toen werd al snel de diagnose Parkinson gesteld.’ Parkinson is een ziekte die heel geleidelijk ontstaat en vooral voorkomt bij oudere mensen. Bepaalde cellen in de hersenen die de stof dopamine aanmaken sterven af waardoor er een tekort ontstaat. Als er te weinig dopamine is, ontstaat verlies van controle over de lichaamsbewegingen. ‘Patiënten met Parkinson ondervinden problemen op diverse vlakken’, vertelt Jacqueline. Voor een goede behandeling is samenwerking tussen de verschillende deskundigen erg belangrijk. Dat geldt ook voor patiënten die lijden aan andere vormen van parkinsonisme. Dit is een verzamelnaam voor symptomen van de ziekte van Parkinson, die door een andere aandoening worden veroorzaakt.’

Ruim de tijd In het Havenziekenhuis is begin 2011 een multidisciplinair team (een team dat bestaat uit meerdere specialismen) opgericht. Een neuroloog, Parkinson verpleegkundige, 18

Op Koers

SPECIAL NEUROLOGIE 2012

Jacqueline van der Linde en mevrouw Kortland

fysiotherapeut, ergotherapeut, logopedist en diëtist maken deel uit van het team. Ze zijn allemaal gespecialiseerd in de ziekte van Parkinson. Jacqueline: ‘Het voordeel van de dagbehandeling is dat alle behandelaars informatie met elkaar uitwisselen en hun behandeladviezen op elkaar afstemmen. Zij bekijken met elkaar en in overleg met de patiënt waar de focus op ligt. Bijvoorbeeld eerst het slikken en het praten en dan pas het lopen. Mocht het nodig zijn dan kunnen we ook een beroep doen op de afdeling Geriatrie of Maatschappelijk werk.’ Parkinson patiënten komen normaal gesproken zo’n vier keer keer per jaar bij de neuroloog of de Parkinson verpleegkundige voor controle. Tussendoor mogen patiënten natuurlijk altijd bellen wanneer ze vragen hebben. ‘Maar alleen met vragen over Parkinson, want van hypotheken heb ik geen verstand’, lacht Jacqueline. Weer serieus vervolgt ze: ‘Op de Parkinson Dagbehandeling hebben we meer aandacht voor de patiënt. We krijgen een beter beeld van de situatie, omdat op de dagbehandeling meerdere deskundigen naar de patiënt kijken. Voor ieder gesprek wordt ruim de tijd genomen. Normaal gesproken staan patiënten binnen een kwartier weer buiten. Op de dagbehandeling wordt voor iedere afspraak een half uur uitgetrokken.’ Aan het einde van de

ochtend staat er een lunch klaar voor de patiënten in het grand café van de afdeling Neurologie. Ondertussen bespreken de behandelaars in het multidisciplinair overleg hun bevindingen en wordt er gezamenlijk een behandelplan opgesteld. Na de lunch wordt dit besproken met de patiënt.’

Tevreden patiënten Alle patiënten met Parkinson kunnen gebruik maken van de dagbehandeling. De meeste patiënten zijn erg enthousiast. Ook mevrouw Kortland, die met haar dochter naar het Havenziekenhuis kwam. ‘Ik was direct enthousiast toen ik de uitnodiging van het Havenziekenhuis kreeg. Je kunt zo op één dag heel veel verschillende aspecten van je ziekte bespreken en ik heb er geen spijt van dat we zijn gekomen. Vooraf werden we heel goed geïnformeerd, en wisten we precies wat ons te wachten stond. Ook tijdens de behandeling zelf zijn we steeds netjes begeleid en hebben we nergens hoeven zoeken. Ik heb al mijn vragen kunnen stellen en mijn dochter en ik hebben er ook veel van geleerd. De diëtiste vertelde bijvoorbeeld dat bepaalde pillen die ik slik niet samengaan met het gebruiken van melkproducten. Kijk, dat zou elke Parkinson patiënt moeten weten!’ SPECIAL NEUROLOGIE 2012

Op Koers

De specialisten van de afdeling Neurologie Neurologen Dr. L. (Liselotte) Ruts Aandachtsgebieden: Neuro-immunologie (MS), neuroinfectieziekten, rugklachten, polyneuropathie, neuro musculaire aandoeningen Studie: Geneeskunde en Medische Biologie, Utrecht Specialisatie: Neurologie, Erasmus MC Rotterdam Favoriete vrijetijdsbesteding: Koken, fotograferen en reizen

Dr. S.M. (Sonia) Rosso Aandachtsgebieden: Dementie, bewegingsstoornissen Studie: Geneeskunde, Erasmus MC Rotterdam Specialisatie: Neurologie, Erasmus MC Rotterdam Favoriete vrijetijdsbesteding: Lezen, koken en natuur

Neurochirurgen (ook werkzaam in het Erasmus MC)

Dr. A.M. (Annemarie) Visser Aandachtsgebieden: Epilepsie, kinderneurologie Studie: Geneeskunde Groningen Specialisatie: Neurologie, Erasmus MC Rotterdam Favoriete vrijetijdsbesteding: Sporten, piano spelen en reizen

Prof. dr. C.M.F. (Clemens) Dirven Aandachtsgebieden: HNP, rughernia, wervelkanaalstenose Studie: Geneeskunde, Nijmegen Specialisatie: Neurochirurgie, Groningen Favoriete vrijetijdsbesteding: Buiten zijn, fotograďŹ e, lezen

Drs. M. (Maarten) Liedorp Aandachtsgebieden: Cognitieve neurologie, slaap/waakstoornissen Studie: Geneeskunde, Erasmus MC Rotterdam Specialisatie: Neurologie, VU medisch centrum, Amsterdam

Dr. J.W. (Joost) Schouten Aandachtsgebieden: Hernia, wervelkanaalstenose Studie: Geneeskunde, Rotterdam Specialisatie: Neurochirurgie Erasmus MC Rotterdam Favoriete vrijetijdsbesteding: Sport, hardlopen

Drs. R.D. (Regilio) Oedit Aandachtsgebieden: Algemene neurologie, neuro-oncologie Studie: Geneeskunde, Utrecht Specialisatie: Neurologie, Erasmus MC Rotterdam Favoriete vrijetijdsbesteding: Voetbal en zaalvoetbal

Algemene spreekuren Neurologie Telefoon (010) 404 33 64 E-mail neurologie.poli@havenziekenhuis.nl Havenziekenhuis Dagelijks van 08.00 uur tot 16.30 uur Buitenpoli Krimpen a/d IJssel Woensdagochtend van 08.00 tot 12.00 uur