OP KOERS, ZOMER 2009
De Hartfalenpolikliniek van het Havenziekenhuis blz. 6 Gezellig eten in het grand cafĂŠ blz. 5
Bekkenbodemproblemen taboe blz. 10
Ik ga op reis en neem mee... adviezen van de Travel Clinic blz. 16
Opname informatie blz. 18
N EME N E ME
!!! MAG
Havenziekenhuis en Instituut voor Tropische Ziekten B.V. is een dochteronderneming van
Multicultureel thuiszorgbureau MOB (maatschappelijk ondersteuningsbureau) We zijn een erkend en gecertificeerd bureau. Wij werken in geheel Rotterdam, Schiedam en Vlaardingen. Onze diensten bestaan uit huishoudelijke verzorging, persoonlijke verzorging, verpleging en maatschappelijk werk. Op basis van Zorg in Natura. Sterke kanten van MOB: 1. Wij verlenen zorg aan clienten van diverse culturen, o.a. turks, marokkaans, chinees, kaapverdiaans, hindoestaans, etc. 2. Maatschappelijke/verzorgende ondersteuning voor psychiatrische en psychogeriatrische clienten/familie. 3. Wij hebben HBO en MBO medewerkers van dezelfde culturele afkomst als onze cliĂŤnten, die rekening houden met leefgewoontes, geloof en rituelen van de cliĂŤnt. 4. Wij bieden 5 dagen per week multiculturele dagverzorging voor zowel vrouwen als mannen. Adres: Jacob Catsstraat 94, 3035PS Rotterdam, telefoon 010-4674222 Adres: Huishoudelijke verzorging, Beukelsdijk 139c, 3022DA Rotterdam. telefoon 010-4760818 Web:
www.mob.nu
info@mob.nu
Colofon Havenziekenhuis Patiëntenmagazine 14e jaargang, nummer 2, zomer 2009 Op Koers is het blad voor patiënten, bezoekers en relaties van het Havenziekenhuis Rotterdam en verschijnt vier keer per jaar. Redactieadres Havenziekenhuis Haringvliet 2, 3011 TD Rotterdam Telefoon 010 - 404 33 00 E-mail: communicatie@havenziekenhuis.nl Website: www.havenziekenhuis.nl Hoofdredactie Karin Alberda Eindredactie Angelique van der Sterren Redactie Margot van der Laan Barbara de Groot Rick Keus fotografie voorpagina, blz 1, 5, 6, 8, 10 en 14 Met dank aan Carina Roos Leon Hueting Marga Jongenotter Wendy van der Velde Josien van Montfrans Hanneke Derwort Fred Nederlof De heer en mevrouw Foppema Willen den Hoed Het Geriatrie-team Ontwerp De Jongens Ronner Rotterdam / Groningen Opmaak Hannique de Jong Uitgeverij Business Communications Uitgevers Postbus 416, 8600 AK Sneek Telefoon 0515 - 429 429 Fax 0515 - 429 422 E-mail: bcuitgevers@planet.nl Bladmanager & advertentieverkoop Digna Schoonen / Barbara Verschoor Telefoon 0515 - 429 429 Druk: Agropers, Sneek De volgende Op Koers verschijnt in het najaar 2009
Beste lezer, Sinds het verschijnen van de vorige Op Koers is er weer veel gebeurd in het Havenziekenhuis. Het AVRO programma ‘In het kinderziekenhuis’ maakte opnamen bij onze kinderpolikliniek KinderHaven. Vooral de prima resultaten die daar geboekt worden door de gezamenlijke aanpak van meerdere specialisten uit het Erasmus MC/Sophia Kinderziekenhuis staan centraal. Het gaat dan vooral om problemen op het gebied van eczeem, allergieën en neurologische aandoeningen. De uitzendingen zullen in het televisieseizoen 2009 - 2010 te zien zijn. Ook met ons Steunpunt in Krimpen aan den IJssel gaat het goed. Vele patiënten uit de Krimpenerwaard en Capelle aan den IJssel weten de weg naar ons Steunpunt inmiddels te vinden. Het aantal spreekuren is sinds de start in september uitgebreid. Naast Geriatrie en echografisch onderzoek kunnen patiënten daar nu ook terecht voor Urologie, Cardiologie, Hartfalen en Diabetes. Zonder dat daarvoor een vermoeiende reis naar het Havenziekenhuis in het centrum van de stad nodig is. Over de ontwikkelingen binnen Urologie en de Hartfalenpoli in het ziekenhuis zelf is trouwens ook het nodige te vertellen. Onze nieuwe uroloog Josien van Montfrans is gespecialiseerd in de behandeling van bekkenbodemproblematiek, zoals incontinentie. De hartfalenverpleegkundigen in het Havenziekenhuis hebben een bijzondere werkwijze waarmee goede resultaten geboekt worden. Zij hebben maandelijks telefonisch contact met alle patiënten en via telemonitoring wordt de conditie van patiënten, terwijl zij thuis zijn, dagelijks gevolgd. De verbouwing van ons ziekenhuis ligt op koers. Bijna al onze patiënten worden nu verpleegd op nieuwe afdelingen op ruime lichte kamers met modern sanitair, gratis radio en televisie én een eigen afdelingsrestaurant. In dat restaurant kunnen patiënten hun maaltijden gebruiken en er is gratis koffie en thee voor familie en ander bezoek. Een uniek concept in Nederland.In juli betrekken een aantal poliklinieken hun nieuwe huisvesting in ons gebouw aan het Haringvliet 72. KinderHaven en de Travel Clinic zijn daar nu al gevestigd. De afdeling Geriatrie zal in september van dit jaar haar definitieve locatie betrekken in ons ziekenhuis. Ook over de bijzondere aanpak van dit specialisme leest u meer in deze Op Koers. Binnen een jaar zullen al onze verpleegafdelingen als nieuw zijn. Met een aantal verouderde materialen uit ons ziekenhuis hebben wij bovendien twee ziekenhuizen in Sierra Leone blij kunnen maken. Kortom; het Havenziekenhuis is volop in actie om het voor u, onze patiënten, zo prettig mogelijk te maken. Voor alle actuele ontwikkelingen kunt u kijken op onze website: www.havenziekenhuis.nl. En natuurlijk leest u meer in deze Op Koers!
Drs. Johan Dorresteijn Directeur
Drs. Ineke Leenders Voorzitter vereniging medische staf
ZOMER 2009 NUMMER 2
Op Koers
1
Particuliere verpleging en verzorging Er kan in uw leven een moment komen dat u niet meer in staat bent om helemaal voor uzelf te zorgen. Dit kan diverse oorzaken hebben: uw leeftijd, een plotselinge ziekenhuisopname of de achteruitgang van uw gezondheid. Het is dan geen gemakkelijke beslissing om hulp in huis te halen. Wij begrijpen dat en wij proberen door onze inzet en betrokkenheid die stap een stuk gemakkelijker te maken.
Thuis in Zorg Wij zijn een bureau voor particuliere thuiszorg. Onze professionele zorgverleners staan dag en nacht voor u klaar. Wij willen er samen met u voor zorgen dat u zolang mogelijk in uw eigen vertrouwde omgeving kunt blijven wonen.
Welke zorg Wij kunnen u het volgende bieden: verzorging en verpleging in uw eigen vertrouwde omgeving advies aan en ondersteuning van familie en andere betrokkenen overleg met uw huisarts en andere (para-)medici begeleiding van terminale zorg
Voor meer informatie: Ons adres:
Thuis in Zorg BV Kortekade 58-60 3062 GT Rotterdam Telefonische bereikbaarheid: Tijdens kantooruren 010 – 213 25 11 Buiten kantooruren 06 – 55 888 771 Bereikbaarheid via fax of internet: Fax: 010 – 231 64 70 e-mail: info@thuisinzorg.nl website: www.thuisinzorg.nl
2
Op Koers
ZOMER 2009 NUMMER 2
En verder… Kort nieuws
blz. 4
Gezellig eten in het grand café
blz. 5
Hartfalenpolikliniek breidt uit
blz. 6 - 7
Materialen van het Havenziekenhuis naar Sierra Leone
blz. 8 - 9
Bekkenbodemproblemen nog steeds taboe
Materialen van het Havenziekenhuis naar Sierra Leone blz. 8 - 9
blz. 10 - 11
Havenarts Willem den Hoed: ‘Naar de huisarts voor een enkele reis naar huis’
blz. 13
Dagdiagnostisch centrum Geriatrie; binnen twee dagen weet je wat er aan de hand is
blz. 14 - 15
Ik ga op reis en neem mee . . .
blz. 16 - 17
Opname informatie
blz. 18 - 22
Patiëntveiligheid: een zaak van iedereen
blz. 23
Medisch specialisten
blz. 24
Dagdiagnostisch centrum Geriatrie; binnen twee dagen weet je wat er aan de hand is blz. 14 - 15
ZOMER 2009 NUMMER 2
Op Koers
3
Kort nieuws Persoonlijke aandacht Een krantje op bed? Dat wil iedereen toch? In het Havenziekenhuis wordt iedere ochtend een krantje bezorgd bij de patiënten. Een extra service van de vrijwilligers in ons ziekenhuis. Maar we hebben nog een nieuwe service. Iedere maandag worden patiënten op de afdeling Geriatrie verwend met een manicure of een knip- of scheerbeurt. Als je er goed verzorgd uitziet, voel je je meteen weer wat beter.
Burgerservicenummer sinds 1 juni verplicht in ziekenhuizen
Cardiologie en Diabetes in steunpunt Krimpen a/d IJssel
Iedereen die bij de gemeente staat ingeschreven heeft een Burgerservicenummer (BSN). U vindt het nummer in uw identiteitsbewijs. Verschillende instanties gebruiken dit nummer al. Sinds 1 juni 2009 zijn ook ziekenhuizen verplicht het Burgerservicenummer van patiënten te gebruiken bij de uitwisseling van medische gegevens, bijvoorbeeld met uw huisarts. Zo kunnen zorgverleners veilig en betrouwbaar relevante medische gegevens met elkaar delen.
De spreekuren in Steunpunt Krimpen zijn uitgebreid. Naast geriatrische patiënten kunnen ook cardiologie-, hartfalen- en diabetespatienten hier terecht. Vooralsnog zijn de spreekuren bedoeld voor patiënten die al bekend zijn in het Havenziekenhuis. U maakt een afspraak via de polikliniek Cardiologie (telefoon: 010 - 404 33 25) of Interne Geneeskunde (telefoon: 010 - 404 33 61).
Wanneer u een bezoek brengt aan ons ziekenhuis moet u zich kunnen legitimeren. Neem altijd een geldig identiteitsbewijs (paspoort, rijbewijs of identiteitskaart) mee. Voor alle afspraken moet u eenmalig uw BSN-nummer laten registeren bij de inschrijfbalie in de centrale hal. U krijgt van ons nieuwe stickers.
2.500 euro voor KinderHaven
Rijnmond wil veiligste regio voor patiënten zijn
Avondspreekuren
De ziekenhuizen in de regio Rotterdam Rijnmond willen de veiligste van Nederland worden. Om dit doel te behalen, slaan de elf ziekenhuizen de handen ineen. In de ziekenhuizen is veel expertise beschikbaar. Er wordt gebruik gemaakt van elkaars kennis en kunde om de veiligheid en kwaliteit in alle ziekenhuizen in de regio Rijnmond te verbeteren.
Het Havenziekenhuis ontving een cheque van € 2.500 ter gelegenheid van de doop van twee nieuwe sleepboten van sleepdienst Kotug. Deze cheque is bestemd voor KinderHaven en werd in ontvangst genomen door kinderdermatoloog prof. dr. A.P. Oranje.
Wist u dat er ook avondspreekuren zijn in het Havenziekenhuis? U kunt ’s avonds terecht bij de onderstaande poliklinieken. U maakt een afspraak via de polikliniek. Urologie: maandag van 17.00 - 19.30 uur Longgeneeskunde: donderdag van 17.30 - 20.00 uur KNO: dinsdag van 17.00 - 20.00 uur Dermatologie: dinsdag van 17.00 - 19.30 uur
Expositie Roderik van Nispen exposeert tot en met september zijn panorama-foto’s van Rotterdam in het Havenziekenhuis.
4
Op Koers
ZOMER 2009 NUMMER 2
Gezellig eten in het grand café Het Havenziekenhuis heeft een – voor Nederland – uniek voedingsconcept. We hebben op iedere nieuwe afdeling een restaurant in de sfeer van een grand café. Het restaurant is geopend van zeven uur ’s ochtends tot negen uur ’s avonds en wordt bemand door professionele voedingsassistenten.
Gastvrijheid staat in het Havenziekenhuis voorop. Een ziekenhuiskamer is niet echt een gezellige omgeving om te eten. En thuis eten patiënten toch ook geen warme maaltijd in bed? In het Havenziekenhuis kunnen patiënten hun maaltijd gebruiken in één van de vijf afdelingsrestaurants in de sfeer van een grand café. Hier kunnen ze ook de krant of een tijdschrift lezen, internetten, televisie kijken of bezoek ontvangen. Zo maken we het verblijf in het ziekenhuis zo aangenaam mogelijk.
Dagindeling De restaurantjes zijn dichtbij de kamers. Patiënten bepalen hoe laat ze aanschuiven voor een ontbijt of warme maaltijd en delen zo zelf hun dag in. Patiënten, die in bed moeten blijven, kunnen rekenen op roomservice van één van de voedingsassistenten.
Openingstijden Van zeven uur ’s ochtends tot negen uur ’s avonds zijn er voedingsassistenten aanwezig om de patiënten op hun wenken te bedienen. De warme maaltijden worden tussen twaalf en twee geserveerd. Patiënten bestellen ter plekke een maaltijd naar keuze en stellen dit zeer op prijs. Sommigen kunnen niet kiezen en nemen van
alles een een beetje. Dat kan ook. Daarnaast is er natuurlijk het ontbijtbuffet, zijn er de hele dag lekkere tussendoortjes en ’s avonds is er een broodbuffet.
Herkenbaar Het Havenziekenhuis is één van de eerste ziekenhuizen waar de voedingsassistentes niet meer in het wit lopen. Ze zien eruit als echte gastvrouwen met een oranje blouse, blauw schort en een grijze pantalon. Patiënten weten meteen wie ze moeten aanspreken als het om eten en drinken gaat.
Reacties Isabel Montero Rodriquez heeft alleen nog maar positieve en enthousiaste reacties ontvangen van patiënten. Zij werkt al 12,5 jaar als voedingsassistente in het Havenziekenhuis. ‘Ik hoor vaak uitspraken van patiënten als: ‘het lijkt net een hotel’, ‘wat leuk’ en ‘sjiek’. Men vindt het ook veel gezelliger om in het restaurant te eten. Het is heel sfeervol ingericht en patiënten ontmoeten ook anderen. Maar ook van bezoekers horen we dat ze het erg waarderen dat ze in zo’n genoeglijke sfeer samen kunnen zijn met hun familie of vrienden.’
ZOMER 2009 NUMMER 2
Op Koers
5
Wendy van der Velde (l) en Marga Jongenotter (r)
Hartfalenpolikliniek breidt uit en is nu ook actief in Steunpunt Krimpen
Op de polikliniek Hartfalen werken verpleegkundigen Marga Jongenotter en Wendy van der Velde. Twee drukbezette dames, want er is nog steeds een toename van patiënten. Op de polikliniek Hartfalen worden 250 patiënten intensief begeleid. Gelukkig kunnen Marga en Wendy even tijd vrij maken om uit te leggen wat de hartfalenpolikliniek inhoudt en wat zij doen bij het Steunpunt in Krimpen aan den IJssel.
Marga steekt gelijk van wal: ‘Bij hartfalen kan het hart het bloed niet goed meer rondpompen. Daardoor houdt het lichaam teveel vocht vast en krijgt een patiënt allerlei klachten. Bijvoorbeeld een dikke buik, benauwdheid of dikke benen en minder energie. Vaak hebben patiënten geen trek meer in eten, omdat dat teveel inspanning kost. Mensen zijn soms al heel lang onderweg, voordat bekend wordt dat ze lijden aan hartfalen.’ Wendy vult aan: ‘De groep patiënten is divers. We zien ook steeds meer jonge mensen. Die hebben een aangeboren hartafwijking of een hartspierziekte. Of ze hebben door drugs of alcoholgebruik hartfalen. Ook zien we mensen met een verminderde pompfunctie na chemotherapie.’
Impact is enorm Wat betekent dit voor het dagelijks leven van een patiënt? Het is even stil, dan zegt Wendy: ‘De impact is enorm. Je komt er nooit meer vanaf. Wanneer mensen geen klachten hebben, denken ze soms dat ze genezen zijn. Maar dat is niet zo, je hebt het voor de rest van je leven.’ Marga: ‘We hebben een aantal pijlers die belangrijk zijn. Patiënten gaan een dieet gebruiken, ze moeten trouw hun medicijnen innemen en hun leefstijl aanpassen. Je merkt dat sommige mensen echt overvallen zijn. We praten dan veel met hen en leggen alles goed uit.’
Haringtijd Hoe werkt de polikliniek Hartfalen? Marga: ‘In het begin zien we patiënten regelmatig. Maar als het goed gaat, wordt dat minder. Wel bellen we ze in principe éénmaal per maand op om te vragen hoe het gaat. Dat vinden ze heel prettig, het geeft houvast en het is makkelijk voor ze. Wanneer je een vraag hebt, bel je zelf niet zo snel. Maar als je wordt gebeld, kun je je zorgen uiten en vragen stellen.’ ‘Het leuke van ons werk is dat je tijdens zo’n gesprek erachter moet zien te komen wat er aan de hand is’, vertelt Wendy enthousiast. ‘Het is dan puzzelen om te kijken hoe je patiënten weer verder kunt helpen.’ Marga schiet in de lach: ‘In de haringtijd zien we een
toename van mensen die vocht vasthouden en benauwd worden. Het heeft even geduurd, voordat we in de gaten hadden waardoor dat kwam. Maar haringen zijn heel zout, bovendien nemen mensen er vaak een biertje bij. Allemaal zaken die niet goed zijn voor patiënten met hartfalen.’
Telemonitoring Een aantal patiënten maakt thuis gebruik van telemonitoring. Dit betekent dat er een kastje staat waarmee ze iedere ochtend hun bloeddruk en gewicht kunnen opnemen. Het kastje zendt de gegevens automatisch door aan een computer. Marga en Wendy kunnen daarop inloggen en zo in de gaten houden hoe het met ‘hun’ patiënten gaat. Wanneer ze de veranderingen te groot vinden, nemen ze contact op met de patiënt. Marga: ‘Wanneer patiënten hun bloeddruk of gewicht niet meten, gaat het kastje knipperen en krijgen ze een bericht dat ze de tv moeten aanzetten. Op een speciaal kanaal verschijnt dan een boodschap dat ze dit vergeten zijn.’ Wendy: ‘En als hun gewicht teveel is toegenomen of hun bloeddruk te hoog wordt, krijgen ze een melding dat ze contact moeten opnemen met ons.’
Krimpen a/d IJssel En nu dus een uitbreiding naar Steunpunt Krimpen? De dames lachen en gaan er nog even voor verzitten. Marga: ‘We beginnen met een dagdeel in de week, de maandagmiddag, samen met de cardioloog.’ Alle patiënten uit Krimpen hebben een brief gekregen dat ze daar voortaan terecht kunnen. En de reacties? Wendy: ‘Patiënten reageren heel positief. Ze kunnen na doorverwijzing van de huisarts, zonder afspraak bij ons terecht op maandagmiddag. Ook is er op maandag een telefonisch spreekuur van 13.30 - 14.00 uur. Ze hoeven de Algerabrug dus niet meer over voor een afspraak met hun arts of verpleegkundige.’ Willen jullie nog iets kwijt? Het is even stil maar dan zeggen Marga en Wendy haast in koor: ‘Ons doel is ervoor te zorgen dat mensen een leuk leven hebben. En niet om alleen te vertellen dat er beperkingen zijn.’ Een mooie afsluiting. ZOMER 2009 NUMMER 2
Op Koers
7
Fred Nederlof en Hanneke Derwort bekijken de deuren
Verpleegkundige Hanneke Derwort:
‘In Sierra Leone kunnen ze ons oude meubilair goed gebruiken’ ‘Daar kunnen we vast nog iets mee’, dacht verpleegkundige Hanneke Derwort toen ze zag dat al het oude meubilair tijdens de verbouwing van het Havenziekenhuis werd vervangen. Via via kwam ze in aanraking met de Lion Heart Foundation. Nu, vier maanden later, zijn onze spullen onderweg naar Sierra Leone. We spreken hierover met Hanneke Derwort en Fred Nederlof, voorzitter van de Lion Heart Foundation. 8
Op Koers
ZOMER 2009 NUMMER 2
Toen Fred Nederlof voor het eerst in Sierra Leone aankwam trof hij complete chaos aan. Er waren geen artsen, salarissen konden niet worden betaald en - wat hem het meeste raakte - er was geen eten was voor ondervoede kinderen. Het plan om naar Sierra Leone te gaan, ontstond min of meer bij toeval. Drie jaar geleden werd Fred Nederlof als zakenman en voormalig huisarts uitgenodigd om te komen kijken. Het bezoek aan Sierra Leone raakte hem diep. ‘Eenmaal thuis kon ik het niet van me afzetten. Ik kon me niet meer druk maken om de kleur van mijn keuken. Of de auto die ik rijd.’ Fred Nederlof besloot om zich volledig te richten op het werk van de Lion Heart Foundation. De stichting heeft twee ziekenhuizen in Sierra Leone. Het Bai Bureh hospital met circa 50 bedden en het Magbenteh Community dat 225 bedden telt. Beide ziekenhuizen worden in de lucht gehouden met giften van sponsoren. ‘Nadeel is dat de zak met geld van sponsoren een keer opraakt. Daarom hebben we o.a. een palmoliefabriek opgezet, waar boeren hun vruchten naartoe brengen. Ik hoop dat we de ziekenhuizen over vier à vijf jaar kunnen financieren met de winst van de palmoliefabriek.’
want we willen onze ziekenhuizen continu verbeteren. Met de deuren zijn we dan ook erg blij.’ Het zijn ook geen gewone deuren, maar speciale ziekenhuisdeuren. Deze hebben een afwijkende maat. Ze zijn extra hoog en breed, zodat patiënten in hun bed kunnen worden vervoerd. ‘Deze speciale maten kennen ze daar niet. Ondanks dat het tweedehands is, kunnen we er in Sierra Leone nog jaren mee vooruit. Het is echt onverslijtbaar spul.’ Het transport naar Sierra Leone is erg prijzig. ‘We nemen daarom niet alle spullen aan’, legt Fred Nederlof uit. ‘Alleen materialen, die daar niet te koop zijn of niet gemaakt kunnen worden, nemen we mee vanuit Nederland. ‘We laten alles wat we lokaal kunnen laten maken, door de mensen daar produceren. Goede kwaliteit is echter zeldzaam in Sierra Leone.’ Fred Nederlof neemt de deuren als voorbeeld. ‘We kunnen de ziekenhuisdeuren door de lokale timmerman laten maken. Ze hebben echter geen plaatmateriaal zoals we dat hier kennen. De timmerman lijmt dan allemaal losse planken aan elkaar met een slechte kwaliteit lijm. Binnen de kortste keren laat alles los en hangen de deuren schots en scheef.’
Stort
De eerste container met spullen is inmiddels aangekomen in Sierra Leone. ‘Zolang het Havenziekenhuis nog verbouwd wordt, zal ‘operatie Sierre Leone doorgaan’, vertelt Hanneke enthousiast.
Het zal niemand ontgaan zijn dat het Havenziekenhuis van top tot teen wordt gerenoveerd. Verpleegkundige Hanneke Derwort zag dat er tijdens de verbouwing van het ziekenhuis veel materialen werden vervangen. ‘Ik vond het zonde dat deze spullen naar de stort gingen. Veel materialen waren nog in goede staat.’ Hanneke kwam via tropenarts Karin Feddes in contact met de Lion Heart Foundation. Bij toeval ontdekte ze dat oud-collega dr. Kees Jongsma ook actief is in Sierra Leone. Hij zet zich als arts regelmatig in voor de Lion Heart Foundation en voert diverse operaties uit in Sierra Leone. Hanneke: ‘Sierra Leone is onlangs door de Verenigde Naties uitgeroepen tot ‘slechtste’ plek op aarde. Eén op de vier kinderen haalt het vijfde levensjaar niet en de moedersterfte is hoger dan waar dan ook. Tijdens het beruchte ‘hongerseizoen’ kan het aantal ondervoede kinderen oplopen. Dit zorgt voor topdrukte in de ziekenhuizen. Mensen zijn genoodzaakt om op de grond te zitten. Ook hoorde ik dat bijvoorbeeld deuren moeilijk te verkrijgen zijn in Afrika.’ Met behulp van haar collega’s heeft Hanneke allerlei materialen verzameld die naar Sierra Leone zijn verstuurd. ‘We hebben een vrachtwagen tot aan de nok gevuld met tafels, kasten, stoelen, bedgordijnen, computers en medische artikelen. Zelfs onze deuren zijn vanuit het ziekenhuis naar buiten getakeld en naar Sierra Leone gebracht. Daar kunnen ze onze materialen goed gebruiken.’
Meer informatie over de Lion Heart Foundation: www.lion-heart.nl
Een slaapzaal in het Magbenteh ziekenhuis
Slechte kwaliteit Er zijn veel goederen nodig in Sierra Leone. Fred Nederlof is dan ook erg blij met de spullen van het Havenziekenhuis. ‘We hebben het hard nodig. Je moet je voorstellen dat ze daar werken, zoals wij dat 100 jaar geleden deden.’ Volgens Fred Nederlof is het moeilijk om materialen van goede kwaliteit te vinden. Ook bouwkundige zaken zijn erg schaars. ‘Dat is wel eens lastig, ZOMER 2009 NUMMER 2
Op Koers
9
Bekkenbodemproblemen nog steeds taboe Weleens last van urineverlies? Pijn bij het plassen of vrijen? Of blaasontstekingen die maar niet overgaan? Jong of oud, bekkenbodemklachten zijn een veelvoorkomend probleem bij vrouwen. EĂŠn op de vier volwassen vrouwen heeft wel eens last van ongewild urineverlies. Blijf er niet meer rondlopen; er is iets aan te doen.
Het is zaterdagavond. Maartje zit in de woonkamer van haar vriendin. De kamer zit vol verjaardagsvisite. Naarmate de avond vordert wordt het steeds gezelliger. De grappen vliegen over en weer en er wordt veel gelachen. Maartje doet gezellig mee. Als ze op wil staan om naar het toilet te gaan, voelt ze dat het te laat is. Niet alleen haar broek maar ook de stoel is nat. Ze durft niet meer op te staan. De kamer is overvol en ze is bang dat iemand het ziet. Ze baalt stevig. ‘Niet weer hè?’, denkt ze. Ze is er helemaal klaar mee en besluit er nu echt iets aan te laten doen.
Goed te behandelen ‘Dit soort verhalen hoor ik vaak van patiënten die op mijn spreekuur komen’, legt Josien van Montfrans uit. Ze is uroloog en gespecialiseerd in bekkenbodemproblematiek. Sinds februari dit jaar werkt ze in het Havenziekenhuis. ‘Er zijn heel veel vrouwen (en trouwens ook mannen) met bekkenbodemproblemen. Niet alleen lachen, maar ook sporten, een niesbui, hoesten en het optillen van bijvoorbeeld de boodschappentas kunnen urineverlies veroorzaken. Dit kan tot vervelende situaties leiden, zoals in het verhaal van Maartje. Je ziet dat bij veel patiënten de kwaliteit van leven vermindert. Sommige vrouwen zijn bijvoorbeeld continu bang om hard te lachen uit angst om urine te verliezen. Ook vrezen ze dat mensen in hun omgeving het ontdekken. Ze stellen het zoeken naar deskundige hulp almaar uit. Patiënten lopen vaak jaren rond met klachten van de bekkenbodem. Het is jammer dat vrouwen hier last van hebben, omdat incontinentie goed te behandelen is.’
wat er aan de hand is en waar het door komt. Ook spreken we uitgebreid over de mogelijke behandelingen. Want er is zeker iets aan te doen! Helemaal droog worden dat lukt misschien niet altijd, maar beter wordt het vaak wel. Veel vrouwen zijn vreselijk dankbaar als ze van hun problemen af zijn.’
Behandeling Er zijn diverse oorzaken van problemen met het bekkenbodem. ‘In de loop der jaren kunnen je spieren verslappen, maar ze kunnen ook te zwaar belast zijn tijdens de bevalling. Of iemand plast bijvoorbeeld niet goed uit’, vertelt van Montfrans. ‘Voor de behandeling kijk ik naar het type incontinentie. Wanneer vrouwen last hebben van urineverlies bij inspanning, zoals bij hoesten en sporten, is er sprake van stressincontinentie. Vrouwen die de hele dag door moeten plassen en dit niet kunnen ophouden, hebben aandrangincontinentie, ook wel een overactieve blaas genoemd. Bekkenfysiotherapie kan patiënten met stressincontinentie vaak helpen. Ze leren de juiste spieren aan te spannen en goed te ontspannen. Werkt dit niet, dan is er vaak nog een operatie mogelijk. We plaatsen dan een bandje dat de urinebuis op de juiste plek ondersteunt. Bij aandrangincontinentie kan naast bekkenfysiotherapie medicijnen worden voorgeschreven. Voor patiënten die niet op deze medicijnen reageren, kan een operatie overwogen worden. We spuiten dan een kleine hoeveelheid verdunde Botox in de blaaswand om de blaasspier te verlammen. In 80% van de gevallen slaagt de behandeling.’
Plannen voor bekkenbodempolikliniek Schaamte Schaamte is de grootste oorzaak dat vrouwen jaren blijven tobben met hun klachten. Van Montfrans: ‘Het bespreken van bekkenbodemproblemen is een taboe. Hoewel het de laatste jaren steeds beter wordt, praten nog weinig mensen erover.’ Naast schaamte is er ook onwetendheid. Vrouwen die wat ouder zijn, wijten hun bekkenbodemproblemen aan hun leeftijd. ‘Maar’, zegt van Montfrans, ‘ook jonge vrouwen kunnen er last van hebben. Vooral na de bevalling. Vaak denken ze dat het erbij hoort en leggen ze zich neer bij hun situatie. Ze vinden het moeilijk om hulp te gaan zoeken. Wanneer vrouwen bij mij op het spreekuur komen, neem ik echt de tijd voor ze. Ik luister naar hun klachten en leg ze uit
Uroloog Josien van Montfrans is druk bezig met de voorbereidingen om een bekkenbodempolikliniek te starten, waar patienten straks snel terecht kunnen. Zij hebben vaak een combinatie van klachten. Voor de huisarts is het lastig om door te verwijzen naar een bepaalde specialist. De huisarts kan bijvoorbeeld doorverwijzen naar de fysiotherapeut, uroloog, gynaecoloog of chirurg. Onze ambitie is dat patiënten in de bekkenbodempolikliniek door meerdere specialisten gezien kunnen worden. In het Havenziekenhuis is veel deskundigheid en die kennis willen wij nog beter gaan bundelen. ‘Iedere patiënt met urine-incontinentie verdient een eerlijke kans op verbetering of genezing. Ik hoop daar een bijdrage aan te kunnen leveren.’
Mini cv: Naam: Geboorteplaats en jaar: Studie: Specialisatie tot uroloog: Favoriete vrijetijdsbesteding:
Drs. Josien van Montfrans-Wolterbeek Rotterdam, 1970 Geneeskunde Leiden Utrecht Sporten, koken: vooral taarten bakken met de kinderen
ZOMER 2009 NUMMER 2
Op Koers
11
Dun haar, kale plekken, haaruitval, enz. Wat nu? Wie helpt mij goed? Mogelijk hebben wij een oplossing voor uw haarprobleem. Wij bieden u aan: gehele of gedeeltelijke haarprotheses, van echt- en/of kunsthaar, naar uw wens. Gratis advies en informatie bij:
Allround Haarwerken, Goudsesingel 101, 3031 EE Rotterdam.
Telefoon: 010 - 412 39 39 www.allroundhaarwerken.nl
Behandeling(en) op afspraak Krijg meer zelfvertrouwen met onze hulp als uw haarwerker Onze specialiteit: het leveren van maathaarwerk van echt europees haar (permanente bevestiging) volgens uw wens, model en kleur. Lid van Top HaarwerkersGilde Nederland
JB&A grafische communicatie is een combinatie van drie bedrijven die samen grafisch maatwerk leveren. Grafisch ontwerpbureau, drukkerij en reproservice zorgen voor totaaloplossingen van concept en ontwerp tot en met de verzending van communicatiemiddelen. JB&A werkt voor (semi)overheid, zorginstellingen en bedrijfsleven. Gevestigd in Rotterdam en Delft, is JB&A actief in de Benelux.
Bergambachtstraat 2 3079 DA Rotterdam t 010 482 90 44 - f 010 483 44 95 info@jbena.nl - www.jbena.nl
12
Op Koers
ZOMER 2009 NUMMER 2
Naar de huisarts voor een enkele reis naar huis Willem den Hoed is zijn hele werkzame leven havenarts geweest. Op zijn zestigste besloot hij om ermee te stoppen. In zijn praktijk aan de Westerkade met uitzicht op de haven, praten we over zijn ervaringen met zeelieden en het Havenziekenhuis. De woorden rollen Willem den Hoed over de lippen en met gemak springt hij van het ene land naar het andere. Internationale ontwikkelingen, verschillende culturen en de sjah van Perzië passeren de revue (zie kader). ‘Het aantal zeelieden dat je tegenwoordig ziet, neemt af vergeleken bij vroeger’, vertelt Den Hoed. ‘Vroeger zaten er ongeveer dertig à veertig man op een schip. Nu zijn dat er vaak niet meer dan tien. En dat terwijl het aantal schepen dat de Rotterdamse haven aandoet in aantal gelijk is, maar in grootte fors is toegenomen. De bemanning is trouwens ook steeds gezonder.’ Waarvoor bezochten zeelieden zijn praktijk? ‘Veel huidafwijkingen, verwondingen, roest in het oog en geslachtsziekten’, somt Den Hoed direct op. En met Kerst zag je mensen die naar huis wilden. Dan waren ze ‘ziek’ en hoopten ze dat ze een enkele reis naar huis voorgeschreven kregen. Ik zei wel eens dat ik een huisartsenpraktijk had en geen reisbureau.’ Op welke manier werkte Willem den Hoed samen met het Havenziekenhuis? Bij het Havenziekenhuis konden mensen direct terecht. Tijd is natuurlijk een belangrijke
factor bij een havenarts. Een huisarts kan zijn patiënten meerdere keren zien. Maar bij een havenarts en zeelieden die maar vierentwintig uur in Rotterdam verblijven, moet je zo snel mogelijk een diagnose stellen. Voor zover ik weet, heeft ook geen enkele andere haven in Europa een ‘Havenziekenhuis’. In Antwerpen en Hamburg bijvoorbeeld, toch ook twee grote havensteden, zijn alleen havenartsen. Ook heeft het Havenziekenhuis veel ervaring met specifieke aandoeningen bij zeelieden, zoals tropische (huid) ziekten, worminfecties en natuurlijk malaria. De malaria tropica wordt nog vaak onderschat door zeelieden, terwijl het binnen enkele dagen tot de dood kan leiden.’ Wat vond hij het mooiste aan zijn vak? Den Hoed leunt achterover, denkt even na en zegt dan: ‘Het mooiste vond ik al die verschillende mensen, terwijl ze toch ook weer op elkaar lijken. De makkelijke manier waarop je contact maakt met mensen uit andere culturen. Daarvoor hoef je je land niet uit.’ Hij is dan ook van plan om buitenlandse reizen te gaan maken, nu zijn praktijk is gestopt.
Overstuur uit Iran De schepen uit Iran haalde je er direct uit, vertelt Willem den Hoed. Het waren massieve schepen met zware kranen. In tijden van oorlog konden ze daarmee tanks vervoeren. Als zo’n schip hier lag, wilde iedereen van de bemanning naar de dokter. Ze wilden gebruik maken van de goede gezondheidszorg in Nederland. De agent (locale vertegenwoordiger van de rederij) zei altijd: ‘ga maar aan boord, dan kun je iedereen in één bezoek onderzoeken’. Toen de sjah uit Iran was vertrokken en ayatollah Khomeini aan de macht kwam, werden de schepen anders. De bemanning verdubbelde, er kwamen leerlingen en leslokalen waar ze onderwijs kregen. Omdat hun land door hem bestuurd werd, voelden ze zich blijkbaar anders dan voorheen. Dan zeiden ze vreemde dingen als: ‘This is a Khomeini ship, we no work today’. Soms was er een rare en gespannen sfeer aan boord. Ik kan me nog herinneren dat een Engelse radio-officier, als enige westerling, op een Iraans schip zat, dat een maand in een Iraanse haven lag. Het was in de tijd van de gijzeling van de Amerikaanse ambassade. Hij moet doodsangsten hebben uitgestaan op dat schip. Die radio-officier kwam helemaal overstuur terug uit Iran en heeft nooit meer een reis op een Iraans schip gemaakt.
ZOMER 2009 NUMMER 2
Op Koers
13
Het totale team van Geriatrie bestaat uit 17 personen
Dagdiagnostisch centrum Geriatrie
‘Binnen twee dagen weet je wat er aan de hand is’ Naarmate we ouder worden, stapelen de lichamelijke problemen zich op. Belangrijke vitaminen en mineralen worden minder goed opgenomen. De functie van onze organen gaat achteruit. Het lopen wordt moeilijker. We vergeten steeds meer dingen. Eenzame momenten nemen toe. Ouderen hebben vaak allerlei klachten, die elkaar beïnvloeden. Op het dagdiagnostisch centrum Geriatrie krijgen ouderen in twee dagen een diagnose en advies om hun problemen te behandelen. 14
Op Koers
ZOMER 2009 NUMMER 2
Een geriater is deskundig in ziekten die veelal op hoge leeftijd voorkomen. De arts kijkt niet alleen naar de lichamelijke klachten, maar ook naar de psychische en sociale problemen en problemen in de thuissituatie. Bijzonder is het dagdiagnostisch centrum Geriatrie van het Havenziekenhuis. Patiënten, die door de huisarts worden doorverwezen, doorlopen in twee dagen alle benodigde onderzoeken. Ze hoeven dus niet voor iedere onderzoek terug te komen op de polikliniek. Binnen twee dagen krijgen patiënten en hun mantelzorgers de uitslag.
Onderzoeksdag Om een goed beeld te krijgen, wordt de patiënt in één ochtend onderzocht door een multidisciplinair behandelteam. Allereerst luistert de geriater naar de klachten van de patiënt en brengt deze in kaart. De arts en verpleegkundige voeren vervolgens allerlei lichamelijke onderzoeken uit om o.a. het geheugen, de ogen en
oren te testen. Vervolgens krijgt de patiënt van de fysiotherapeut oefeningen en advies voor de stabiliteit. Tot slot wordt bloed afgenomen en wordt er een longfoto en een hartfilmpje gemaakt. De mantelzorger van de patiënt is er de hele tijd bij. De maatschappelijk werkster praat ook uitgebreid met de mantelzorger apart over de thuissituatie.
Resultaten Aan het einde van de ochtend bespreekt het multidisciplinair behandelteam de resultaten. Zo kan de geriater een goed plan maken en de juiste onderzoeken aanvragen voor de tweede dag. Op die dag bespreekt de geriater de bevindingen met de patiënt en de mantelzorger. In overleg wordt een plan voor de behandeling gemaakt en wordt bekeken of de patiënt in behandeling blijft van de geriater of terug wordt verwezen naar de huisarts.
Het persoonlijk relaas van de heer Foppema over het dagdiagnostisch centrum Geriatrie De heer Foppema uit Capelle a/d IJssel werd door de huisarts doorverwezen naar de geriater. Als oud zeeman had meneer Foppema zijn keuze voor het Havenziekenhuis al snel gemaakt. Samen met zijn vrouw bezocht hij het dagdiagnostisch centrum. Mevrouw Foppema: ‘We gingen ’s morgens al vroeg naar het ziekenhuis. Mijn man moest onder andere bloed laten prikken, een hartfilmpje laten maken en hij kreeg een hersenscan. Ook heeft hij een uur gepraat met een aardige psychologe. Ze spraken niet alleen met mijn man, maar ook met mij. Er werd geluisterd naar mijn kant van het verhaal. Dat vond ik erg fijn.’
‘Ik ben zeer tevreden’ De onderzoeken duurden de hele ochtend, wat volgens de heer Foppema best lang was, ‘Ik was aan het einde van de ochtend erg moe. Maar ik zeg altijd maar zo ‘als je niets voelt dan is er niets gebeurd’. En ik vond het fijn dat het allemaal zo snel achter elkaar door ging. Ik had het gevoel dat er echt iets aan gedaan werd. We wisten al snel wat er aan de hand was.’ De uitslag kwam hard aan bij het echtpaar Foppema. Bij meneer Foppema werd dementie van Alzheimer
geconstateerd. ‘We werden gelukkig goed opgevangen, want het nieuws kwam echt als een klap’, legt mevrouw Foppema uit. ‘Je moet het echt even verwerken. We konden hier goed over praten met de maatschappelijk werker. Zij regelde ook meteen een aantal zaken, zoals de dagopvang voor mijn man.’ Over de behandeling is het echtpaar heel erg tevreden. ‘Ik ben heel erg blij met de behandeling die ik krijg. Ook ben ik erg tevreden over dokter Arends. Naast dat hij een goede dokter is, heb ik ook altijd een gezellig praatje met hem. Net als met mevrouw Joke trouwens. Zo noemen we de verpleegkundige altijd.’ Ook mevrouw Foppema heeft veel steun aan Joke. ‘Ik kan haar altijd bellen met vragen. Ze is vreselijk behulpzaam. Vaak vraagt ze dingen na bij de dokter en dan belt zij of de dokter me weer terug. Het stelt me gerust dat ik weet waar ik terecht kan als ik het even niet meer weet.’ De toestand van de heer Foppema is gelukkig stabiel. ‘Ik ga nu twee keer per jaar op controle. Ik ben heel blij dat ik nog niet achteruit ga, wat ik in mijn nabije omgeving wel veel zie gebeuren. Samen met mijn vrouw kan ik nog leuke dingen doen en we lachen samen heel veel. Ik ga zeker niet met tegenzin naar de dokter toe. Ik ben erg tevreden en heb het gevoel dat ik in goede handen ben bij het Havenziekenhuis.’
ZOMER 2009 NUMMER 2
Op Koers
15
Ik ga op reis en neem mee… De Travel Clinic zorgt ervoor dat u veilig op vakantie kunt
De zomermaanden staan weer voor de deur. Een periode waarin u misschien op vakantie of familiebezoek gaat. Een goede voorbereiding is belangrijk, of u nu naar een verre bestemming gaat of dicht bij huis blijft. De Travel Clinic kan u adviseren en vaccinaties geven voor een veilige en gezonde vakantie. Daarnaast heeft de Travel Clinic een ruim assortiment aan reisproducten, zodat u goed voorbereid op reis kunt. Weet u dat u al gezondheidsrisico’s loopt bij bestemmingen die maar op een paar uur vliegen van Nederland liggen? In bijvoorbeeld Kroatië, Turkije, Tunesië, Marokko en Egypte heeft u kans om een hepatitis A infectie op te lopen. Dit is een besmettelijke ontsteking van de lever, veroorzaakt door inname van besmet water of voedsel. Reist u naar tropische gebieden als Afrika, Azië en Zuid-Amerika, dan kunt u bijvoorbeeld gele koorts, buiktyfus of malaria oplopen. U kunt zich daartegen beschermen door vaccinatie of door het innemen van tabletten.
Verplichte en aanbevolen vaccinaties Er is regelmatig verwarring over verplichte en aanbevolen vaccinaties. Misschien denkt u dat er geen gezondheidsrisico bestaat als een vaccinatie wordt aanbevolen. Niets is echter minder waar. Een vaccinatie wordt aanbevolen als u risico loopt op een infectieziekte bij een reis naar dat land. Maar, u mag het land wel in wanneer u zich niet heeft laten vaccineren. Voorbeelden van aanbevolen vaccinaties zijn: difterie, tetanus, polio en hepatitis A. Een verplichte vaccinatie wil zeggen dat u zonder deze vaccinatie het land niet in mag, zoals een gele koortsvaccinatie. Een land kan deze vaccinatie verplicht stellen om te voorkomen dat reizigers ziekten meenemen naar dit land.
Wanneer u niet direct kunt beschikken over adequate medische hulp, kan dit leiden tot gevaarlijke situaties. Zorg daarom dat u goede spullen bij u heeft. De Basic Bag is een tasje met steriele medische hulpmiddelen,
16
Tijdens uw reis kunt u te maken krijgen met reizigersdiarree. Dit kan
zoals naalden, spuiten en bloedlancetten. Het bevat bovendien een
veroorzaakt worden door verandering van klimaat en verandering van
artsenverklaring voor de grensautoriteiten. Deze set is geschikt voor korte
voedsel. Drink altijd water uit een gebottelde fles, pas op met ijs en
dagtochten en/of georganiseerde reizen in risicolanden met Hepatitis B
ijsklontjes. Kortom: cook it, boil it, peel it, or leave it!! Een groot risico
en Aids. U kunt deze set ook gebruiken als aanvulling op een standaard
van diarree is vochttekort en uitdroging. Om dit te voorkomen, gebruikt
EHBO-set. Bijvoorbeeld in de (sub)tropen of bij tochten naar het
u de TravelSafe ORS. Dit is een combinatie van zout en suiker om
platteland, waar medische hulpmiddelen meestal niet of nauwelijks
vochttekorten en uitdroging tegen te gaan.
aanwezig zijn.
Op Koers
ZOMER 2009 NUMMER 2
Mocht u ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch gestoken worden,
TravelDeet® is het beste middel om insectenbeten te voorkomen.
een kwallenbeet oplopen of in de brandnetels terechtkomen, dan kunt
Hiermee beschermt u zich tegen insecten die ziekten overbrengen,
u de Beetbalsem gebruiken. Beetbalsem is een middel om de jeuk van
zoals malaria en de ziekte van Lyme. Het werkt snel, langdurig en is
de muggenbult (of ieder ander insect) of het branderige gevoel van
zeer effectief.
kwallenbeten en brandnetels te verzachten. De ingrediënten van de
Het percentage DEET is bepalend voor de werkingsduur van de
TravelSafe Beetbalsem zorgen ervoor dat de huid tot rust komt en
TravelDeet. Er zijn daarom verschillende soorten beschikbaar.
geven een verkoelend effect. Daardoor is de neiging om bultjes open te krabben minder en wordt de kans op infecties verkleind.
Muggen en teken Er zijn ziekten die worden overgebracht door muggen en teken. Een ziekte die wordt overgebracht door muggen is bijvoorbeeld malaria. In gebieden waar malaria voorkomt, adviseren wij malariatabletten. Naast het innemen van deze tabletten raden we aan om beschermende maatregelen te nemen. Denk hierbij aan het dragen van bedekkende kleding na zonsondergang en het insmeren van onbedekte huid met een muggenwerend middel waar DEET inzit. Er kunnen ook ziekten worden overgebracht door teken. Misschien heeft u wel eens gehoord van de ziekte van Lyme. Deze ziekte kunt u in Nederland oplopen bij een bezoek aan de heide, bossen of duinen. Daarom adviseren we u om na een bezoek aan de natuur uzelf te controleren op teken en deze te verwijderen. Teken kruipen naar plekjes waar het lekker warm is, zoals achter de oren, in de oksels en liezen. Er bestaat helaas geen vaccinatie om de ziekte van Lyme te voorkomen. In grote delen van Europa komt FSME (Früh Sommer Meningo Encephalitis) voor, zoals in Zuid-Duitsland, Oostenrijk, Roemenië, Tsjechië en Noord-Italië. Dit is ook een ziekte die wordt overgebracht door teken. Mensen die in deze gebieden wonen zijn gevaccineerd om FSME te voorkomen. Reizigers adviseren we om bedekkende kleding te dragen in beboste gebieden en zich in te smeren met een middel waar DEET in zit. De Travel Clinic heeft vaccins FSME op voorraad om u te beschermen
als u langer dan vier weken naar een risicogebied voor FSME reist.
Afspraak Travel Clinic De verpleegkundigen van de Travel Clinic geven u een deskundig advies op maat over eventuele gezondheidsrisico’s die u loopt op uw reis. Bij medische problemen overleggen zij met een arts terwijl u wacht. Alle vaccins zijn aanwezig, zodat u zo nodig gelijk gevaccineerd kunt worden. Naast vaccins verkoopt de Travel Clinic producten ter voorkoming van infectieziekten, zodat u niet meer apart naar een drogist of apotheek hoeft. Onze producten zijn niet duurder dan elders. Voor het kopen van producten kunt u zonder afspraak terecht. Voor vaccinaties en advies kunt u alleen op afspraak terecht. U daarvoor op werkdagen bellen naar 0900 - 5034090, tussen 8.30 - 17.00 uur. Wilt u via internet een afspraak maken, dan kan dat via www.travelclinic.com. Onze spreekuren zijn: • Maandag en donderdag: 08.30 - 17.00 uur • Dinsdag woensdag en vrijdag: 08.30 - 21.00 uur • Zaterdag: 09.00 - 13.00 uur Wilt u meer informatie over prijzen, algemene reisadviezen en reisadviezen per land? Kijk dan op www.travelclinic.com. ZOMER 2009 NUMMER 2
Op Koers
17
Opname informatie U bent of wordt opgenomen in het Havenziekenhuis. Om uw verblijf zo goed mogelijk te laten verlopen, willen wij u via deze Op Koers alvast wegwijs maken in ons ziekenhuis. Heeft u na het lezen vragen, stel deze dan gerust aan onze medewerkers. Zij willen uw verblijf in het Havenziekenhuis zo aangenaam mogelijk maken. Natuurlijk kunt u rekenen op goede medische zorg in een veilige omgeving. Maar ook willen wij u zorg met aandacht geven en daarbij rekening houden met uw wensen en voorkeuren.
De opname Dag van opname Op de dag van opname meldt u zich op de afgesproken tijd bij de receptie. Een medewerker van de receptie of het opnamebureau schrijft u in regelt de opname. Vervolgens ontvangt u informatie van een medewerker van het Patiënten Service Bureau en begeleidt deze u naar de afdeling. Daar verwelkomt een verpleegkundige u en legt u de gang van zaken uit. Ook ontvangt u de afdelingsfolder, zodat u alles nog eens rustig kunt nalezen.
Gebruikt u thuis medicijnen? Neem deze dan mee naar het ziekenhuis en geef ze aan de verpleegkundige. Zo kan deze precies zien wat u thuis gebruikt. U krijgt alle medicijnen die u nodig heeft van ons ziekenhuis. Het is namelijk gevaarlijk om medicijnen van thuis en van het ziekenhuis door elkaar te gebruiken.
Overgevoeligheid Bent u overgevoelig (allergisch) voor bepaalde medicijnen, etenswaren of andere stoffen? Geef dit dan door aan uw arts en de verpleegkundige. Zij zullen daar bij uw behandeling rekening mee houden.
Wat neemt u mee?
Contactpersoon
• • • • • • • • • •
Graag horen wij wie er uit uw omgeving optreedt als contactpersoon. Wilt u zijn/haar naam en telefoonnummer doorgeven aan de verpleging? Vanwege uw privacy is het belangrijk dat inlichtingen over uzelf, uw ziekte en behandeling aan één persoon worden gegeven. Vraag uw overige familieleden of kennissen om bij deze contactpersoon te informeren hoe het met u gaat.
verzekeringsbewijs van uw zorgverzekeraar identificatiebewijs boeken, tijdschriften, handwerk of spelletjes eventuele medicijnen in originele verpakking dieetlijst, als u een dieet gebruikt bedkleding kamerjas of duster schoenen of pantoffels eventueel uw leesbril toiletartikelen, zoals zeep, tandpasta en tandenborstel Op de vernieuwde verpleegafdelingen is een afsluitbare garderobekast. Desondanks adviseren wij u om waardevolle spullen thuis te laten.
18
Medicijnen
Op Koers
ZOMER 2009 NUMMER 2
Levenskwesties Heeft u een wilsverklaring of staat u geregistreerd in het Donorregister, geef dit dan door aan de verpleegkundige. Zo kunnen we uw wensen respecteren. Wilt u dit ook aan uw vertegenwoordiger laten weten? In principe wordt in ons ziekenhuis reanimatie
(hartmassage en beademing) standaard uitgevoerd. Wilt u meer hierover weten, bespreek dit dan met uw behandelend arts. Soms is het nodig dat iemand uw belangen behartigt als u dit zelf tijdelijk niet kunt. Deze momenten komen bijna altijd onverwacht. Daarom is het belangrijk dat u van tevoren aangeeft wie uw vertegenwoordiger is. De persoon die u aanwijst als uw vertegenwoordiger moet u goed kennen en goed weten wat ú wilt. Bijvoorbeeld uw partner, één van uw kinderen, een familielid of een goede vriend. Sommige afdelingen zullen u hiervoor een formulier laten invullen. Zo is duidelijk wie bij u de wettelijk vertegenwoordiger is.
Uw verblijf De afdeling Op de afdeling zijn één, twee, drie en vierpersoonskamers. Enkele afdelingen hebben nog zespersoonskamers, deze zullen op termijn verdwijnen. Op welke kamer u komt te liggen, is afhankelijk van de zorg die u nodig heeft. Tijdens uw verblijf heeft u een eigen kledingkast en een kastje bij uw bed. Binnen ons ziekenhuis worden patiënten gemengd verpleegd. Dat wil zeggen dat mannen en vrouwen samen op één kamer verblijven. Wilt u niet worden verpleegd op een ‘gemengde’ kamer? Dan kunt u dat melden bij opname. We proberen dan u op een kamer te plaatsen met alleen heren of dames. Dit is echter niet altijd mogelijk. Op de meeste afdelingen is een restaurant in de sfeer van een grand café. Dit restaurant is geopend van 07.00 - 21.00 uur. U kunt hier eten en er liggen kranten en tijdschriften. De verpleegafdeling is het centrale punt van uw verblijf in ons ziekenhuis. Van hieruit gaat u, als dit nodig is, naar andere afdelingen, bijvoorbeeld voor onderzoek. Wilt u aan de verpleegkundige melden wanneer u van de afdeling gaat? Dan weet deze waar u bent voor een eventueel onderzoek of een behandeling.
Verpleegkundige zorg Zoals al beschreven, verwelkomt een verpleegkundige u op de afdeling. Op iedere afdeling werkt een team van onder meer verpleegkundigen en leerlingverpleegkundigen. We proberen ervoor te zorgen dat u zoveel mogelijk door dezelfde verpleegkundigen wordt
geholpen. Met vragen of problemen kunt u altijd bij hen terecht. In ons ziekenhuis zijn gespecialiseerde verpleegkundigen werkzaam, zoals diabetes- of longverpleegkundigen. Deze verpleegkundigen worden ingeschakeld door de verpleegkundige, uw arts of op eigen verzoek.
Medische zorg Uw ‘eigen’ behandelend specialist is verantwoordelijk voor uw medische behandeling. Hij of zij werkt vaak samen met andere artsen en deskundigen in het ziekenhuis. Zo kan het gebeuren dat u in het ziekenhuis door een andere arts wordt geholpen, dan de arts die u op de polikliniek heeft gezien. Naast medisch specialisten kunt u ook een arts-assistent of een co-assistent aan uw bed zien. Een arts-assistent is een volledig bevoegde arts, die wordt opgeleid tot specialist. Arts-assistenten doen alle onderzoeken en behandelingen die uw specialist ook zou doen. Zij zijn meestal verantwoordelijk voor de dagelijkse medische gang van zaken. Arts-assistenten werken onder de verantwoordelijkheid van een specialist. Een co-assistent is nog in opleiding tot arts en heeft veel minder taken. De co-assistent en de arts-assistent stellen zich altijd aan u voor en leggen dan uit welke taken zij van de specialist overnemen.
Dagindeling Het is moeilijk om een nauwkeurige dagindeling te geven. Veel hangt af van wanneer onderzoek, behandeling en doktersvisite plaatsvinden. Globaal ziet uw dag er als volgt uit: • in de loop van de ochtend: ontbijt en koffie of thee • rond 12.00 uur: een warme maaltijd • van 13.00 - 14.00 uur is een rustuur • daarna volgt een theeronde • tussen 15.00 - 16.00 uur is het bezoekuur • rond 17.00 uur komt een broodmaaltijd • ’s avonds is een koffie- en theeronde • tussen 19.00 - 20.00 uur is het bezoekuur • rond 22.00 uur gaat de nachtrust in
Maaltijden Het keukenteam en de voedingsassistentes zorgen ervoor dat u iedere dag een uitstekende maaltijd krijgt. Uiteraard houden we daarbij rekening met uw dieet of eetgewoonten. Op de vernieuwde afdelingen is een restaurant in de sfeer van een grand café. U kunt hier zelf uw maaltijd ZOMER 2009 NUMMER 2
Op Koers
19
samenstellen en eten op een tijdstip dat u het beste uitkomt. Bent u aan bed gebonden, dan kunt u gebruik maken van onze roomservice. Heeft uw afdeling nog geen grand café, dan krijgt u maaltijden via ‘Meals on Wheels’. Dit betekent dat u op het moment van de maaltijd pas hoeft te kiezen wat u wilt eten. Het kan zijn dat u tijdens uw opname een diëtiste spreekt. Deze kan u dan een voedings- of dieetadvies op maat geven.
Bezoek Op vrijwel alle afdelingen kunt u bezoek ontvangen van: • 15.00 - 16.00 uur • 19.00 - 20.00 uur Alleen voor de Hartbewaking en Intensive Care gelden afwijkende bezoektijden. Deze zijn van
verpleeg- of verzorgingshuis gaat. In dat geval helpt de zogenaamde transferverpleegkundige van ons ziekenhuis u bij het aanvragen van de hulp die u nodig heeft.
Vervoer naar huis Als u naar huis mag, kunt u van tevoren met de verpleging afspreken hoe u naar huis gaat en hoe laat. Wilt u met een taxi naar huis, dan zijn de kosten voor u. Wanneer er een medische reden is, kunt u met de ambulance of een taxi naar huis. De kosten van dit vervoer worden dan meestal door de zorgverzekering betaald. Vraag uw behandelend arts om een verklaring dat het vervoer medisch noodzakelijk is. Houd er wel rekening mee dat u meestal een eigen bijdrage betaalt.
Wel thuis Wij willen graag dat uw verblijf in ons ziekenhuis zo aangenaam mogelijk is. Heeft u ideeën over hoe wij uw behandeling en/of verblijf zouden kunnen verbeteren? Dan horen wij dit graag. Op de afdeling krijgt u het enquêteboekje ‘Wel thuis’. Wij hopen dat dit u wilt invullen en terugsturen.
11.00 - 13.00 uur en 15.00 - 20.00 uur.
Rekening Vanwege uw rust en die van uw medepatiënten, kunt u tijdens het bezoekuur maximaal twee mensen (tegelijkertijd) op uw kamer ontvangen. Natuurlijk kunt u ook met uw bezoek naar het grand café op uw afdeling gaan. Daar is altijd koffie, thee en water beschikbaar.
Weer naar huis Ontslag Meestal is van tevoren bekend hoe lang uw verblijf in het ziekenhuis ongeveer duurt. Soms is dit moeilijk vooraf te bepalen, uiteraard hoort u dit dan. Als de datum van uw vertrek bekend is, bespreekt uw behandelend arts of verpleegkundige dit met u. U krijgt voor ontslag informatie over wat er geregeld moet worden, zoals een dieet of fysiotherapie.
Vaak wordt de rekening van uw verblijf in het Havenziekenhuis direct naar uw zorgverzekeraar gestuurd. Het is daarom belangrijk dat wij de goede gegevens van u hebben. Geef daarom wijzigingen aan ons door, zoals een verhuizing of verandering van zorgverzekeraar. U kunt uw gegevens bij de inschrijfbalie laten veranderen. Het kan gebeuren dat u een rekening krijgt van een andere zorgaanbieder dan het Havenziekenhuis. Dit komt omdat wij voor bepaalde behandelingen en onderzoeken samenwerken met andere ziekenhuizen of laboratoria. Voor sommige behandelingen heeft het Havenziekenhuis vooraf een machtiging nodig van uw zorgverzekeraar. Deze machtiging kunt u zelf bij uw zorgverzekeraar aanvragen. Zo weet u gelijk zeker dat uw behandeling wordt vergoed.
Extra zorg en service Gebedsruimte en stiltecentrum
Vaak heeft u na ontslag een afspraak op de polikliniek. U krijgt dan een afspraak mee. Verder stuurt de specialist uw huisarts een brief, zodat deze op de hoogte is van uw opname en behandeling.
Transferverpleegkundige Soms heeft u na ontslag uit het ziekenhuis nog hulp nodig. Bijvoorbeeld huishoudelijke hulp of hulp bij uw persoonlijke verzorging. Het kan ook zijn dat u (tijdelijk) naar een 20
Op Koers
ZOMER 2009 NUMMER 2
Op de 5e verdieping is een gebedsruimte en stiltecentrum ingericht voor stilte, meditatie en gebed. Deze ruimtes zijn voor iedereen toegankelijk. In het stiltecentrum is een plek ingericht waar u rustig met een geestelijk verzorger kunt spreken. Ook is er een kleine bibliotheek met bijbels in diverse talen, de Koran en overige boeken. In de gebedsruimte is een wasgelegenheid en zijn er gebedskleden beschikbaar.
Geestelijke zorg Tijdens een verblijf in het ziekenhuis kunnen u en uw naasten veel te verwerken krijgen. U kunt te maken krijgen met afscheid nemen en/of verlies. Daarover praten kan opluchten en steun geven. Daarom is geestelijke verzorging een onderdeel van ons zorgaanbod. U kunt hiervoor een beroep doen op een team van geestelijke verzorgers. Dit team bestaat uit een pastor en een moslim geestelijk verzorger. Onze geestelijke verzorgers zijn beschikbaar voor alle patiënten en hun naasten, ongeacht hun achtergrond, afkomst of levensbeschouwing. Zij kunnen u ook helpen om contact te leggen met uw eigen pastor, predikant, of geestelijke verzorger (imam, rabbi, pendit, humanistisch raadman of - vrouw).
Maatschappelijk werk Ziekte heeft soms grote gevolgen. Bijvoorbeeld voor uw financiële situatie of voor uw relatie. De maatschappelijk werkers van het ziekenhuis helpen u en uw familie omgaan met uw nieuwe situatie. Wanneer u een gesprek met hen wilt hebben, kan de verpleging een afspraak voor u maken.
Mobiele telefoon U kunt in het Havenziekenhuis gebruik maken van uw mobiele telefoon. Op sommige plaatsen is mobiel bellen niet toegestaan. Op deze plaatsen kunnen de telefoons storingen veroorzaken aan medische apparatuur. Dit staat dan duidelijk aangegeven.
Oplaadpunt Chipknip In de centrale hal van het ziekenhuis vindt u een oplaadpunt voor de Chipknip. Deze hangt aan de zuil tegenover de ingang.
Patiënten Service Bureau In de centrale hal van het ziekenhuis vindt u het Patiënten Service Bureau. U bent daar welkom voor aanvullende informatie over uw ziekte, onderzoek en behandeling, folders, contact met lotgenoten of een luisterend oor. Verder kunt u hier terecht wanneer u niet tevreden bent over ons ziekenhuis.
Op de nieuwe verpleegafdelingen is er standaard radio en televisie aanwezig bij ieder bed. U hoeft dit niet aan te vragen en het gebruik is gratis. Verder is er in de centrale hal naast het winkeltje een openbare telefoon. U kunt hier bellen met uw chipknip of met een telefoonkaart.
Vrijwilligers In het Havenziekenhuis zijn vrijwilligers werkzaam. Deze vrijwilligers zorgen voor extra gastvrijheid tijdens uw verblijf in het ziekenhuis en zijn u graag van dienst. U kunt hierbij denken aan: • een boodschap doen bij het winkeltje in de centrale hal • een krant brengen • het fruit schoonmaken dat u heeft gekregen • het verzorgen van uw bloemen Ook brengen vrijwilligers maaltijden rond en komen zij langs de kamers met een boekenkar.
Winkel In de centrale hal vindt u een winkel van Albron Food & Shop. Hier kunt u bijvoorbeeld bloemen, fruit, tijdschriften en delicatessen kopen. Ook kunt u er terecht om iets te eten of te drinken. De openingstijden zijn: • maandag t/m vrijdag: 08.30 - 20.00 uur • in het weekend: 14.30 - 20.00 uur • op feestdagen: 14.30 - 20.00 uur
Wetenswaardigheden Bereikbaarheid Het Havenziekenhuis is goed bereikbaar met het openbaar vervoer. U kunt daarvoor de metro nemen, tram of bus. Wanneer u met de auto komt, is parkeren op het terrein niet mogelijk. In de omgeving van het Havenziekenhuis kunt u alleen betaald parkeren en afrekenen met een chipknip.
Cliëntenraad Post ’s Morgens wordt op alle afdelingen de post rondgebracht. Wilt u zelf post versturen? Dan kunt u die afgeven bij de verpleegkundige of het Patiënten Service Bureau.
Radio, telefoon en televisie Ieder bed heeft een radioaansluiting om muziek te beluisteren. U kunt een telefoon en/of een televisie huren via Patiëntline. Dit kunt op de dag van opname regelen.
Wij vinden het belangrijk dat u de zorg met aandacht krijgt. Daarom is een Cliëntenraad ingesteld, zodat we tegemoet kunnen komen aan uw wensen en behoeften. Ook in uw mening is de Cliëntenraad geïnteresseerd. Laat hen daarom uw opmerkingen of suggesties weten. U kunt mailen naar: clientenraad@havenziekenhuis.nl, of schrijven naar: Havenziekenhuis en Instituut voor Tropische ziekten, t.a.v. Cliëntenraad, Postbus 70031, 3000 LN Rotterdam. ZOMER 2009 NUMMER 2
Op Koers
21
Rechten en plichten
Vluchtroute
Als patiënt heeft u een aantal rechten en plichten. Wij vinden het belangrijk dat u daarover geïnformeerd bent. Hierna lichten wij een aantal kort toe. Voor meer informatie verwijzen we u naar onze folder of website.
Voor uw veiligheid adviseren wij u om te bekijken waar de dichtstbijzijnde brandmelder hangt en welke vluchtroute u moet volgen bij een calamiteit.
• U heeft het recht op duidelijke informatie over uw ziekte of aandoening en behandeling. • U heeft zelf inspraak in uw behandeling. Uiteindelijk beslist u altijd zelf of u wel of niet wordt behandeld. • Wanneer u wilt, kunt u uw medisch dossier inzien. • U mag erop vertrouwen dat alle hulpverleners vertrouwelijk met uw gegevens omgaan. Alleen de personen die betrokken zijn bij de behandeling zijn op de hoogte van uw gegevens. Informatie mag niet worden doorgegeven aan bijvoorbeeld uw partner, familie of vrienden. Dit mag alleen met uw toestemming.
Roken, alcohol en drugs Het Havenziekenhuis is een rookvrij ziekenhuis. Wilt u roken, dan kunt u naar een overdekte rookgelegenheid bij de hoofdingang. Overleg dit wel met de verpleging. Verder kunt u geen alcohol of drugs gebruiken tijdens uw opname.
Ontevreden? Onze medewerkers doen dagelijks hun best om u zo goed mogelijke zorg te geven. Toch kan het zijn dat u niet tevreden bent. Het beste is om zo snel mogelijk een gesprek te hebben met de persoon die u daarvoor verantwoordelijk houdt. Als dit niet tot tevredenheid of begrip leidt, dan kunt u uw klacht kwijt in de enquêtes. Ook kunt u een klachtenformulier invullen, dit kunt u opvragen bij de verpleegkundige of bij het Patiënten Service Bureau. Verder kunt u een beroep doen op onze klachtenbemiddelaar. Meer informatie hierover vindt u in de folder Klachten.
22
Op Koers
ZOMER 2009 NUMMER 2
Verlies, diefstal of beschadiging van eigendommen Een ziekenhuis is voor iedereen toegankelijk. U doet er daarom goed aan om waardevolle eigendommen op te bergen of beter nog, thuis te laten. Mocht u toch waardevolle spullen meenemen, dan kunt u deze laten opbergen in de kluis. Overigens is ons ziekenhuis niet aansprakelijk voor vermissing of beschadiging van waardevolle spullen die u niet direct nodig heeft, zoals sieraden. Mocht u te maken krijgen met diefstal, geef dit dan direct aan ons door. Zo kunnen wij zien waar criminaliteit voorkomt en maatregelen nemen. Het kan gebeuren dat er tijdens uw opname per ongeluk schade ontstaat aan uw eigendommen of dat er spullen kwijtraken. Meld dit dan direct aan de leidinggevende van uw afdeling. Deze vult met u een formulier in, waarna bekeken wordt of u voor vergoeding in aanmerking komt.
Tot slot Wij hebben u vertrouwd willen maken met het Havenziekenhuis. Heeft u vragen, opmerkingen of zorgen bespreek deze dan met de verpleegkundige of arts. Onze medewerkers zijn altijd bereid om u te helpen. Graag willen we onze belofte aan u waar maken: zorg met aandacht!
Patiëntveiligheid: een zaak van iedereen
Het Havenziekenhuis wil de zorg in het ziekenhuis zo veilig mogelijk laten verlopen. Patiënten kunnen zelf meehelpen aan een veilige behandeling. Met de kaart: ‘Help mee aan uw veilige behandeling’ krijgen patiënten een aantal tips en suggesties over wat zij zelf kunnen doen om hun verblijf in het ziekenhuis zo veilig mogelijk te maken.
ZOMER 2009 NUMMER 2
Op Koers
23
Medisch specialisten Vakgroep
Voorletters en naam
ANESTHESIOLOGIE Anesthesioloog Anesthesioloog Anesthesioloog Anesthesioloog
Dhr. drs. P. La Guardia Dhr. dr. T. Linden Prof. dr. J. Klein Mw. drs. C. Dekker
APOTHEEK Apotheker
Mw. drs. E. de Jong
CARDIOLOGIE Cardioloog Cardioloog Cardioloog Cardioloog
Dhr. drs. B. Ilmer Mw. drs. C.M. Leenders Dhr. drs. D. Neumann Dhr. dr. B.J. Krenning
CHIRURGIE Chirurg Chirurg Chirurg Chirurg Chirurg
Dhr. drs. G.J. Collet Mw. dr. J.H. van Dam Mw. drs. K.H.A. van Eeghem Dhr. dr. W.R. Schouten Mw. dr. W.M.U. van Grevenstein
DERMATOLOGIE Dermatoloog Dermatoloog
Dhr. dr. W.I. van der Meijden Mw. drs. S. Konijn-den Hengst
GERIATRIE Geriater Geriater
Dhr. dr. G. Ziere Dhr. drs. A.J. Arends
GYNAECOLOGIE Gynaecoloog Gynaecoloog
Dhr. dr. J. de Graaff Dhr. dr. L. Pijpers
INTERNE GENEESKUNDE Internist Dhr. dr. A.G.C. Bauer Internist Mw. drs. Y. van Beek-Nieuwland Internist Dhr. dr. P.J.J.van Genderen Internist Dhr. dr. D. Overbosch Internist Dhr. dr. P.J. Wismans Internist Mw. drs. M. de Mendonca Melo INTENSIVE CARE Intensivist Intensivist KAAKCHIRURGIE Kaakchirurg Kaakchirurg Kaakchirurg Kaakchirurg Kaakchirurg Kaakchirurg Kaakchirurg Kaakchirurg KINDERHAVEN Internist-Allergoloog arts-ass in opleiding Kinderlongarts Kinderlongarts Kinderdermatoloog Kinderdermatoloog
Mw. drs. B. Dellen Dhr. drs. C. De Lind van Wijngaarden Dhr. drs. C.A. Bertheux Dhr. drs. J.G. van der Hee Dhr. drs. F.R. Praal Dhr. drs. L.J. Rijksen Dhr. dr. G.J. van Beek Mw. dr. J.M. Kwakman Dhr. dr. Dr. D. Rink Dhr. drs. C.H. de Hamer
Dhr. drs. M.S. Van Maaren Mw. dr. M.W.H.Pijnenburg Prof. dr. J.C. de Jongste Prof. dr. A.P. Oranje Mw. dr. F.B. de Waardvan der Spek Kinderneuroloog Prof. dr. W.F.M. Arts Kinderneuroloog Mw. drs. L.Rehbock Kinderarts-pulmonoloog Dhr. dr. H.A.W.M. Tiddens
24
Op Koers
ZOMER 2009 NUMMER 2
Vakgroep
Voorletters en naam
Kinderlongarts Kinderlongarts Klinisch psycholoog
Mw. dr. H.M. Janssens Mw. dr. I. Groothuis Dhr. drs. A. Rietman
KEEL-, NEUS EN OORHEELKUNDE KNO-arts Mw. drs. R.M. Teeuw KNO-arts Mw. drs. A.A.C Aukema KNO-arts Dhr. dr. W.P.A. Kelders KLINISCHE CHEMIE Klinisch chemicus
Prof. dr. J. Lindemans
LONGZIEKTEN Longarts Longarts Longarts
Mw. drs. M.A.C. Klaaver Mw. drs. T.H. Mennema Dhr. drs. J.W.G. van Gendt
MICROBIOLOGIE Microbioloog
Mw. dr. M. C. Vos
NEUROCHIRURGIE Neurochirurg
Prof. dr. C.M.F. Dirven
NEUROLOGIE Neurologen Neurologen Neurologen Neurologen Neurologen Neurologen
Dhr. drs. R.J.W. Dunnewold Dhr. drs. A.H.C. Geerlings Mw. drs. P. Klaver-Schaar Dhr. drs. B.J.M. van Moll Dhr. drs. H. J. Vroon Dhr. drs. J. Heerema
OOGHEELKUNDE Oogarts Oogarts
Dhr. drs. J.P. Martinez Ciriano Dhr. drs. T.O.A.R. Missotten
ORTHOPEDIE Orthopeed Orthopeed
Dhr. drs. O. van Leeuwen Dhr. drs. K. Raissadat
PARASITOLOGIE Parasitoloog
Dhr. dr. J. van Hellemond
PATHOLOGIE Patholoog Patholoog
Prof. dr. J.W. Oosterhuis Dhr. dr. R. de Krijger
PIJNPOLI Pijnspecialist Pijnspecialist Pijnspecialist
Dhr. dr. F.J.P.M. Huygen Dhr. dr. B. Köder Mw. dr. C. Schultenkämper
PLASTISCHE CHIRURGIE Plastisch chirurg Dhr. drs. A. Hofman Plastisch chirurg Dhr. dr. J.B. Jaquet Plastisch chirurg Dhr. drs. R. Tjong Joe Wai PSYCHIATRIE Psychiater
Dhr. drs. D. van der Meer
RADIOLOGIE Radioloog Radioloog
Dhr. drs. E.P.M. van Helmond Dhr. drs. S.G. Oei
UROLOGIE Uroloog Uroloog Uroloog
Dhr. dr. S.M. Haensel Dhr. drs. E.R. Boevé Mw. drs. J.H. van MontfransWolterbeek