aandacht voor gezondheid
Op koers
Loes Luca, vriendin van het Havenziekenhuis:
“Je bent geen nummer en verdwalen kan niet” Ze is bekend in ‘tout’ Rotterdam en de rest van Nederland. Rollen als zuster Klivia en Doortje in ‘Het Schaep met de vijf poten’ en vele theaterstukken zijn haar op het lijf geschreven. Onlangs werd zij vereerd met de ‘Lof der Zotheidspeld’, omdat zij ‘leeft en werkt in de geest van Erasmus’ met haar sterke Rotterdamse roots én omdat zij sinds 2010 vriendin van het Havenziekenhuis is. ‘Loes Luca is niet alleen een toegankelijke en warme persoonlijkheid, zij is ook een veelzijdig actrice en heeft de persoonlijke aandacht waar het Havenziekenhuis bekend om staat een gezicht gegeven. Het Havenziekenhuis is een oer-Rotterdams instituut dat een warme ontvangst
najaar | 2015
en menselijke omgang tot een van zijn kernwaarden heeft benoemd’, zo is te lezen in het rapport van het Erasmus comité. ‘Wellevendheid, humor en relativering staan ook voor Loes Luca centraal in haar carrière.’ Loes draagt het Havenziekenhuis een warm hart toe en laat in spotjes op RTV Rijnmond met veel humor regelmatig zien en horen wat het ziekenhuis aan de Maas nou precies bedoelt met zijn ‘zorg mét aandacht’. De vele tienduizenden die dagelijks over de Maasboulevard heen en weer forensen lacht zij toe vanaf het grote geveldoek op het Havenziekenhuis. Humor Rotterdam is sowieso een grote bron van humor voor Loes, zo vertelde zij in het AD eind oktober.
“Rotterdammers zijn droogkomisch en rechtdoorzee. Ze nemen zichzelf op de hak. Met humor kun je vaak meer zeggen dan zonder.” En dat is nou net ook te zien in de spotjes
“Een warme ontvangst en menselijke omgang ” die Loes voor het Havenziekenhuis maakte. In de rol van een COPDpatiënte, getrouwd met een échte Rotterdamse duivenmelker, gaat zij graag naar het Havenziekenhuis, omdat ze dan ‘eindelijk eens zelf de
baas is over de afstandsbediening’. En als chique dame van middelbare leeftijd gebeuren er geen ongelukjes meer als er een goede mop verteld wordt tijdens verjaardagsfeestjes, dankzij het ‘binnenbandje’ dat haar incontinentie heeft opgelost. Humor is de rode draad in de succesvolle carrière van Loes. Maar ook met het Havenziekenhuis is er een band die al jaren bestaat. Gezellige sfeer ”Ik kom al zo lang in het Havenziekenhuis. Mijn opa was marinier en was tussen zijn vele zeereizen door al een regelmatige bezoeker in de jaren veertig en vijftig. Mijn vader kreeg lang geleden in het Havenziekenhuis te horen dat hij het niet lang meer ging maken. Een harde boodschap, die toch met heel veel begrip en aandacht werd gebracht. Liever
NIEUWE KNIE OF HEUP
NA HET ZIEKENHUIS
“Vier uur na de operatie maakt u al de eerste stappen.”
“Ik was zó opgelucht dat ik naar het zorghotel kon!”
pagina 4
pagina 3
ben ik natuurlijk niet in het ziekenhuis, maar als ik in het Havenziekenhuis kom valt de gezellige sfeer me elke keer weer op. Ik voel de gedrevenheid van de medewerkers. Of het nou de artsen, de receptiemedewerkers of de verpleegkundigen zijn, ik zie met hoeveel liefde zij hun werk doen en zien wat je nodig hebt. Je bent geen nummer in het Havenziekenhuis. Je eigen dokter die jou kent en niet alleen omdat je Loes Luca heet, waar vind je dat nog? Je kan er ook niet verdwalen, dat is wel zo makkelijk. Bovendien staat het voor mij voor het échte Rotterdam, waar ik geboren en getogen ben. Zoals bekend ben ik daar zeer aan verknocht.” Kijk voor de spotjes met Loes Luca op www.zorgmetaandacht.nl
Meer nieuws over gezondheid? Meld u aan voor de nieuwsbrief en ontvang onze doktersroman. www.havenziekenhuis.nl/doktersroman
2 | Op koers
Zo herkent u een hartinfarct Een drukkende pijn op de borst, hevige benauwdheid of een uitstralende pijn naar armen, kaak of rug: deze klachten kunnen betekenen dat u een hartinfarct heeft. Maar elk hartinfarct is anders. De klachten dus ook. Hoe herkent u een hartinfarct? Cardioloog Pernette de Sauvage Nolting van het Havenziekenhuis geeft vijf praktische adviezen. Zodat u snel 112 kunt bellen als dat nodig is.
1
4
2
5
Wees alert bij heftige klachten “Een hartinfarct herkent u meestal aan klachten als een drukkende pijn op de borst uitstralend naar armen, kaak, maag of rug -, hevig zweten, misselijkheid, duizeligheid en/of kortademigheid. De klachten zijn heftig en duren langer dan vijf minuten.”
Wacht niet te lang “Soms geeft het lichaam van tevoren een signaal dat er iets met de kransslagaderen is. U krijgt dan bij inspanning last van kortademigheid of een hevige pijn op de borst. Had u deze klachten voorheen niet en verdwijnen ze als u rust neemt? Wacht niet te lang, vraag uw huisarts om advies.”
Liesbreukpatiënt Vladimir Khodyrev:
“Iedereen heeft écht aandacht voor je” Een paar maanden geleden kreeg Vladimir Khodyrev na het sporten klachten in zijn onderbuik. Er zat een zwelling in zijn lies die na een paar weken groter werd. Hij vertrouwde het niet en maakte een afspraak bij zijn huisarts. Die stelde een liesbreuk vast en verwees hem door naar het Havenziekenhuis. “Ik kon snel terecht en binnen vier weken was ik onderzocht en geopereerd.” “Dit was de eerste keer dat ik naar een ziekenhuis moest. Die spanning viel van me af zodra ik het Havenziekenhuis binnen stapte. De vriendelijkheid van het personeel viel me meteen op. Vanaf het moment dat je het ziekenhuis binnen komt voel je de warme sfeer; iedereen heeft aandacht voor je, van de receptioniste tot de arts en de verpleegkundigen. Dokter Van Eeghem stelde mij gerust en wilde voor de zekerheid ook mijn andere lies onderzoeken om een liesbreuk daar uit te kunnen sluiten. Ze nam mij en mijn klachten serieus; ik had direct vertrouwen in haar en haar team. De röntgenfoto en de tweede afspraak met de dokter konden gelukkig achter elkaar worden gepland. Dat was erg prettig, ook vanwege mijn drukke baan waarvoor ik veel in het buitenland ben.”
Goede uitleg “Ik had één liesbreuk en kreeg van tevoren goede uitleg over de operatie en hoe ik me moest voorbereiden. Iedereen in het ziekenhuis spreekt goed Engels; voor mij is dit erg prettig omdat ik zelf geen Nederlands spreek. De verpleegkundigen stelden me gerust. Dat vind ik zó belangrijk; hier werken mensen echt vanuit hun hart. Je bent als patiënt geen nummer.” Snel naar huis “De operatie verliep goed en ik mocht dezelfde dag al weer naar huis. Al met al is alles snel verlopen; vier weken na mijn eerste afspraak bij dokter Van Eeghem was ik geopereerd. De operatie is nu bijna twee weken geleden. Ik heb bijna geen pijn meer en morgen vertrek ik weer voor mijn werk naar Rusland.” Liesbreuk Dokter Van Eeghem is één van de ervaren chirurgen van het Havenziekenhuis. Jaarlijks voert zij veel liesbreukoperaties uit. Chirurg Van Eeghem: “De liesbreuk is een uitstulping van het buikvlies, die ontstaat door een zwakke plek in de buikwand. Een deel van de buikinhoud, zoals een stukje van de darmen, kan in de uitstulping zitten. In de loop van de tijd wordt de breuk steeds groter en kunnen soms klachten ontstaan. Er kan een bobbel verschijnen in de lies bij het hoesten of bij de toiletgang of men-
sen krijgen pijn. Het wordt gevaarlijk wanneer de darm bekneld raakt in de uitstulping; een spoedoperatie is dan noodzakelijk en dit brengt extra risico’s met zich mee.” Meer mannen “Patiënten lopen vaak al een tijdje rond met de breuk voordat ze een afspraak maken. Als je eenmaal een liesbreuk hebt, dan gaat deze nooit meer weg”, vertelt de chirurg. Opvallend is dat met name mannelijke patiënten de spreekkamer van de dokter betreden. “Negen van de tien liesbreukoperaties die ik uitvoer, zijn bij mannen. De bouw van de buikwand van mannen is namelijk anders dan bij vrouwen. Bij mannen loopt een zaadstreng door de wand van de buik en dit is een zogenaamde zwakke plek.”
Wilt u weten hoe een opname in het Havenziekenhuis verloopt? Bekijk dan de film op bit.ly/ziekenhuisopname
Twijfel? Bel meteen uw huisarts “Een hartinfarct ontstaat als één of meerdere kransslagaders worden afgesloten. Hierdoor krijgt een deel van de hartspier onvoldoende zuurstofrijk bloed. Duurt dit te lang, dan kan dit deel van de hartspier afsterven. Wacht dus niet af, maar bel bij klachten meteen 112. Twijfelt u? Bel uw huisarts om advies.”
Stap nooit zelf in de auto “Bij een hartinfarct kunnen gevaarlijke ritmestoornissen optreden. Stap dus nooit zelf in de auto, maar bel om hulp.”
Meer lezen?
Kijk op www.hartstichting.nl
Overgangsklachten: wel of niet behandelen? Opvliegers en transpiratieaanvallen zijn typische overgangsklachten. Veel vrouwen hebben in deze periode ook andere klachten. Wanneer gaat u naar de dokter? Vera Haitsma, gynaecoloog in het Havenziekenhuis, geeft advies. “Vrouwen herkennen de overgang vaak aan opvliegers en transpiratieaanvallen. Deze klachten ontstaan doordat de hormonale cyclus in de overgang verandert. Andere klachten zoals gewrichtsklachten, stemmingswisselingen, verstopping (obstipatie), hartkloppingen en gewichtstoename komen vaker in de overgang voor, maar kunnen ook door veranderingen in de leefstijl komen. Pubers in huis of zorg voor ouders kunnen bijvoorbeeld voor stress en stemmingswisselingen zorgen.” Een behandeling kan helpen “Overgangsklachten verschillen per vrouw. Als klachten de levenskwaliteit beïnvloeden, kan de huisarts verwijzen naar de gynaecoloog. Deze beoordeelt de klachten en kan behandeling voorstellen. Met tabletten, wel of niet hormonaal, en leefstijladviezen kan de onrustige overgangsperiode worden overbrugd. Veel vrouwen hebben hier baat bij.”
Welke misverstanden zijn er over de overgang? Kijk op bit.ly/Haitsma
Minder pijn “In het Havenziekenhuis opereren we een liesbreuk vaak via een kijkoperatie. Het enige dat na de operatie zichtbaar is, zijn drie kleine sneetjes onder de navel. Het andere grote voordeel van de behandeling via een kijkoperatie is dat de patiënt minder pijn heeft. Over het algemeen kunnen patiënten aan het einde van de dag weer naar huis.”
3
Vrouwen kunnen andere klachten hebben “Hart- en vaatziektenonderzoek is tot nu toe vooral uitgevoerd bij mannen. Maar de symptomen kunnen bij vrouwen anders zijn dan bij mannen. Vrouwen hebben bij een hartinfarct bijvoorbeeld vaker last van extreme moeheid of pijn tussen de schouderbladen of bovenbuik. Klachten kunnen bij iedereen anders zijn. Over het algemeen voelen mensen zelf wel ‘dit klopt niet’.”
Op koers | 3
Nieuw bij Alzheimercentrum zuidwest Nederland:
Geheugenpolikliniek voor migranten In allochtone culturen worden geheugenproblemen en dementie vaak niet herkend. Toch komen die problemen ook in deze culturen vaak voor. Daarom opende het Alzheimercentrum zuidwest Nederland onlangs de Geheugenpolikliniek voor migranten. Patiënten en mantelzorgers vinden hier gerichte zorg èn alle begrip. “Om geheugenklachten goed te kunnen behandelen, moeten we de patiënt zo goed mogelijk begrijpen,” zegt Marleen Harkes, geriater in het Havenziekenhuis. “Bij de allochtone patiëntengroep merkte ik de afgelopen jaren dat dit niet altijd lukte. Dat kwam door taalproblemen en cultuurverschillen. Dementie wordt in allochtone culturen vaak niet als probleem herkend, er wordt weinig (medische) hulp gevraagd. Geheugenverlies, verwardheid en depressies worden gezien als iets dat bij de ouderdom hoort en waar niets aan te doen is. Dat is jammer, want met deze problemen hoef je niet te blijven rondlopen.” Tolk en speciale dementiescreening Daarom opende het Alzheimercentrum zuidwest Nederland, een samenwerking tussen het Havenziekenhuis en het Erasmus MC, onlangs een speciale Geheugenpolikliniek voor migranten. De werkwijze
Duidelijkheid na twee dagdelen In de Geheugenpolikliniek voor migranten van het Alzheimercentrum zuidwest Nederland krijgen patiënten èn mantelzorgers alle aandacht. Geriater Marleen Harkes legt uit. “Op dagdeel één praat ik, samen met de tolk, uitgebreid met de patiënt; er wordt bloed afgenomen en ik doe samen met de geriatrie verpleegkundige en de fysiotherapeut een lichamelijk onderzoek. De maatschappelijk werker praat met de gezinsleden. De ergotherapeute komt daarna thuis bij de patiënt, om te zien welke problemen de patiënt in de thuissituatie heeft.
is uniek in de regio, zegt Marleen Harkes: “In twee dagdelen wordt de patiënt onderzocht door verschillende zorgverleners (zie kader). Hierbij is een tolk aanwezig. Zo kunnen we niet alleen praten met de mantelzorgers, zoals zoon of dochter, maar ook met de patiënt zelf.” Via een ‘cross culturele dementie screening’ worden geheugen en het gedrag van de patiënt onderzocht. Dat gebeurt met simpele testjes in gesproken taal van de patiënt; mensen die niet kunnen lezen, kunnen er ook aan meedoen. De patiënt krijgt bovendien een bloedonderzoek, lichamelijk onderzoek en een
hersenscan, er kunnen namelijk lichamelijke oorzaken zijn voor geheugenproblemen. Marleen Harkes: “Zo kunnen we gericht een persoonlijk behandelplan opstellen.” Opluchting voor gezinsleden Bij de Geheugenpolikliniek in het Havenziekenhuis is een maatschappelijk werker aanwezig, die extra aandacht besteedt aan de vaak overbelaste gezinsleden. “Alloch tonen zijn dikwijls gewend om als familie zelf problemen op te lossen. Pas als de situatie onhoudbaar is, gaat men naar de dokter. Bij ons
kunnen de gezinsleden hun vragen en zorgen uiten. Voor velen is dat een opluchting.” Het afgelopen half jaar werd al ‘proefgedraaid’ met deze nieuwe Geheugenpolikliniek en de reacties zijn positief. “Wij helpen om de kwaliteit van leven te verbeteren, voor de allochtone dementiepatiënt èn de mensen die voor hen zorgen.” Meer weten over de Geheugenpolikliniek voor migranten? Kijk op www.havenziekenhuis.nl/geriatrie/, bel (010) 404 38 28 of mail naar geriatrie.poli@havenziekenhuis.nl.
Tijdens dagdeel twee doet de neuropsycholoog een crossculturele dementiescreening en wordt een scan van de hersenen gemaakt. Op basis van alle informatie stellen we de diagnose en een persoonlijk behandelplan op. Zo is in twee dagdelen duidelijk wat er aan de hand is en welke hulp mogelijk is. Voor veel mensen is dat een zorg minder: ze staan er niet meer alleen voor.” U kunt terecht op twee locaties: het Havenziekenhuis en het Erasmus MC.
Nà het ziekenhuis… Sommige patiënten hebben na een ziekenhuisopname nazorg nodig, thuis of in een zorginstelling. Die zorg kan geregeld worden door de transferverpleegkundigen in het Havenziekenhuis. Lianne op den Brouw is één van hen: “Als wij van de afdeling een aanvraag voor nazorg krijgen, gaan we bij de patiënt langs om te bespreken wat de wensen zijn èn wat mogelijk is. Daarna regelen we wat nodig is: thuiszorg, hulpmiddelen of opname in bijvoorbeeld een verpleeghuis of hospice. Dat doen we jaarlijks voor ongeveer 1.400 patiënten.” “Ik werk nu 34 jaar als verpleegkundige in het Havenziekenhuis, de laatste 4 jaar als transferverpleegkundige. Het is boeiend werk: je hebt contacten met heel veel mensen en je komt op alle afdelingen in het ziekenhuis. Als verpleegkundige kan ik mijn kennis benutten om voor elke patiënt de juiste nazorg te regelen, dat geeft een goed gevoel.” Welke vraag krijgt Lianne vaak van patiënten? Kijk op www.havenziekenhuis. nl/transferafdeling
Dankzij het Havenziekenhuis kon Marry naar het zorghotel:
“Ik was zó opgelucht!” Marry de Willigen maakte zich zorgen over de periode na haar heupoperatie: thuis kon ze niet revalideren, wat nu? Vanuit het Havenziekenhuis werd een plekje bij zorghotel Avanze in orde gemaakt. “Ik hoefde niets te regelen, geweldig!” “Ik liep al een paar jaar met flinke heupklachten. Toen het ècht niet meer ging, kwam ik bij orthopeed
dokter Van Leeuwen terecht,” vertelt Marry de Willigen uit Capelle aan den IJssel. “Hij stelde een heupoperatie voor. Daar zag ik niet tegen op, wél tegen de periode daarna thuis. Het merendeel van de zorg zou op mijn man neerkomen, die kan dat wegens omstandigheden nu niet aan. Met Lianne, de transferverpleegkundige van het Havenziekenhuis, besprak ik mijn zorgen. De volgende dag kwam ze langs, ze had een plekje voor me
geregeld in zorghotel Avanze. Ik was zó opgelucht!” Aandacht Over haar verblijf in het Havenziekenhuis heeft Marry niets dan lof. “Je voelt dat iedereen aandacht voor je heeft, je wordt hier echt als mens behandeld. Mijn verblijf in zorghotel Avanze werd ook helemaal voor me geregeld, fantastisch, ik hoefde niets te doen.” Marry verbleef tien dagen in het
zorghotel, waar ze tweemaal per dag fysiotherapie kreeg. “Mede dankzij mijn goede conditie ben ik snel opgeknapt. Ik sport regelmatig, hou dat goed bij. Ik ben zeer tevreden over hoe dit gegaan is, kan het iedereen aanraden.”
Meer lezen over de zorg
van de transferafdeling? www.havenziekenhuis.nl/ transferafdeling
4 | Op koers
Sandra Buurman is tevreden over het Havenziekenhuis:
“Iedereen hier is deskundig” “Mijn tante heeft mijn leven gered”
Toen Sandra Buurman hoorde dat ze een zeer grote kans op borstkanker had, aarzelde ze niet: ze liet haar borsten verwijderen. Ook haar eierstokken en eileiders werden uit voorzorg weggehaald. Over haar behandeling bij het Academisch Borstkankercentrum Erasmus MCHavenziekenhuis is Sandra heel tevreden: “Iedereen hier is even aardig en deskundig.” Bij de tante van Sandra werd 15 jaar geleden borstkanker vastgesteld. Toen ze anderhalf jaar geleden terminaal ziek werd, liet ze Sandra beloven om bloed te laten prikken. “Mijn tantes en moeder zijn draagster van het gemuteerde BRCA-1 gen. Zij hebben hierdoor een sterk verhoogd risico op borst- en eierstokkanker,” vertelt Sandra. “Uit de bloedtest bleek dat ik ook draagster ben van dit gen. Ik nam geen risico, binnen een week zat ik in het Academisch Borstkankercentrum in het Havenziekenhuis.” Emotionele periode Uit diverse onderzoeken bleek dat Sandra geen kanker had. “Daar was ik blij mee, maar ik moest zorgen dat ik deze ziekte ook niet zou krijgen. Daarom besloot ik uit voorzorg mijn borsten, eierstokken en eileiders te laten verwijderen. Het werd een hectische periode: in de week waarin mijn tante overleed,
ging ik naar het Havenziekenhuis voor onderzoeken en gesprekken. Dat was heftig. Ik kwam terecht bij oncoloog Linetta Koppert en plastisch chirurg Mischa Zuijdendorp, twee fantastische artsen. Vorige zomer werden mijn borsten verwijderd en kreeg ik twee ‘tissue expanders’ geplaatst, een soort ballonnen die de huid moesten oprekken zodat later borstimplantaten geplaatst konden worden. Voor het inspuiten van deze expanders met vloeistof moest ik wekelijks terugkomen bij de mammacareverpleegkundige en plastisch chirurg. In september werden de eierstokken en eileiders weggehaald, in februari 2015 kreeg ik borstimplantaten.”
“ Je weet echt waar je aan toe bent” Betrokken en behulpzaam Hoewel ze de eerste week na de borstamputatie flink wat pijn heeft gehad (“ik ben nogal eigenwijs en ben niet zo van de pijnstillers”), kijkt Sandra tevreden terug op haar behandeling. “Het team is geweldig, iedereen legt alles goed uit, men is betrokken en behulpzaam. Ik heb vooral met plastisch chirurg Mischa Zuijdendorp te maken gehad, een toparts die heel mooi werk geleverd
De week van… orthopedisch chirurg Oscar van Leeuwen
“De afwisseling maakt mijn vak zo leuk” Als orthopedisch chirurg behandelt Oscar van Leeuwen aandoeningen aan botten, gewrichten, spieren, pezen en banden. Hij werkt al 21 jaar in het Havenziekenhuis en heeft het nog altijd naar zijn zin. Hoe ziet een gemiddelde werkweek eruit? MAANDAG 10.50 UUR: “Ik werk nu op de polikliniek Orthopedie, waar ik een mevrouw van 65 jaar begroet. Zij reed enkele maanden geleden nog in een scootmobiel. Ik zie haar nu voor controle na haar heupoperatie, ze komt breed grijnzend binnenwandelen. Ik denk dat de operatie wel geslaagd is.” DINSDAG 08.00 UUR: “Vandaag opereer ik de hele dag, er staan zes patiënten gepland. De eerste drie patiënten krijgen een nieuwe heup of knie, daarna doe ik enkele kleinere ingrepen, met regelmatig nog een gebroken heup of enkel erbij. Op zo’n OK-dag heb ik gemiddeld zes operaties gepland staan, meestal ben ik om 16.45 uur klaar.” WOENSDAG 14.15 UUR: “Nu heb ik spreekuur op de polikliniek, ik heb net twee ouders gerustgesteld. Zij maakten zich zorgen over de stand van een voetje bij hun baby. Bij twijfel zou ik hen doorsturen naar de orthopeden in het Erasmus MCSophia. Dat kan gelukkig, we werken goed met elkaar samen.”
DONDERDAG 16.45 UUR: ‘Na een hele dag opereren zit ik met mijn collega orthopedisch chirurgen aan tafel. We controleren alle röntgenfoto’s van geopereerde patiënten uit de afgelopen week en bekijken foto’s van patiënten die nog geopereerd moeten worden: zijn de knie- en heupprotheses goed geplaatst, hebben we de juiste operaties gepland? We stellen vragen en geven suggesties. Zo houden we elkaar scherp.” VRIJDAG 14.30 UUR: “Het polikliniekspreekuur zit erop, ik ga van
mijn vrije middag genieten. Meestal besteed ik deze aan mijn grote hobby fotografie. Niet elke vrijdag krijg ik die kans: binnenkort zit ik bij een wetenschappelijk congres in Amsterdam om de nieuwste inzichten door te nemen.” ZATERDAG 15.40 UUR: “Eens in de drie weken heb ik weekenddienst van vrijdagmiddag tot maandagochtend. Meestal ben ik dan één dag in het ziekenhuis aan het werk, de rest van de tijd ben ik ‘beschikbaar’, zodat ik snel in het ziekenhuis kan zijn als dat nodig is. Vandaag is het
rustig, ik lees nu thuis de krant en luister naar klassieke muziek.” ZONDAG 12.30 uur: “Ik ben onderweg naar het Havenziekenhuis, er wacht een zeeman op me die aan boord zijn knie verdraaid heeft. Waarschijnlijk moet ik een stukje gescheurde meniscus via een kijkoperatie verwijderen. Zo is elke dag anders. Al die verschillende patiënten maken mijn werk geweldig leuk, het is prettig als mensen tevreden naar huis gaan.”
heeft. Ook de oncoloog en mammacareverpleegkundigen zijn aardig en plezierig. Het klinkt misschien gek, maar het was soms echt gezellig. Ik heb veel geleerd en ben er sterker uitgekomen. Met dank aan mijn tante: zij heeft mijn leven gered.” Meer informatie: academischborstkankercentrum.nl
Alpe d'HuZes Ter nagedachtenis aan haar tante fietst Sandra in 2016 de Alpe d’HuZes. Ze zoekt sponsors, alle opbrengsten gaan naar het Koningin Wilhelmina Kankerfonds. Meer informatie: www.cvv58.nl. Borst Vooruit Op 2 oktober verscheen ‘Borst Vooruit’, een boek voor en door vrouwen met borstkanker. “Omdat we merkten dat er nog zoveel niet gezegd is. Veel vragen kunnen we beantwoorden, maar niet alle”, aldus de auteurs. “We beseften dat alleen de échte ervaringsdeskundigen daar wel iets over konden zeggen.” De opbrengst gaat naar borstkankeronderzoek. ISBN 978-90-819629-4-0 www.borstvooruit.nl
Snel terecht voor nieuwe heup Oscar van Leeuwen, orthopedisch chirurg: “Patiënten kunnen vaak binnen één week op de poli terecht en vier tot zes weken daarna geopereerd worden. In de aanloop naar de operatie krijgen patiënten uitvoerige informatie. Daar nemen we echt de tijd voor. Via gesprekken, een informatieve zorgmap en een gezamenlijke voorlichtingsmiddag met medepatiënten wordt duidelijk wat er rondom de behandeling plaatsvindt.” “De orthopedisch chirurgen in het Havenziekenhuis zijn ervaren in het plaatsen van knie- en heupprotheses, we opereren honderden patiënten per jaar. Hierin worden we bijgestaan door een deskundig en toegewijd team van OK–assistenten, verpleegkundigen, anesthesiemedewerkers en fysiotherapeuten. We werken met een ‘Fast Track’-systeem. Op de dag van de operatie komt de patiënt al uit bed en maakt vier uur na de operatie al de eerste stappen met de fysiotherapeut.” Op bit.ly/knieprothese beantwoordt dokter Van Leeuwen veelgestelde vragen over knieprotheses. Bijvoorbeeld over hoe lang een prothese meegaat of wat een versleten knie precies is.
Op koers | 5
Erasmus MC en Havenziekenhuis al 10 jaar moeder en dochter
Patiënten over de samen werking
Topzorg mét persoonlijke aandacht Goede zorg met persoonlijke aandacht én topzorg door zeer gespecialiseerde artsen, dat is de combinatie die het Erasmus MC en het Havenziekenhuis samen aan patiënten bieden. De ziekenhuizen zijn sinds 10 jaar moeder en dochter.
Ook patiënten zijn positief over de samenwerking tussen het Erasmus MC en het Havenziekenhuis. Zij delen onder andere hun ervaringen op www.ZorgkaartNederland.nl. KNO “Een klein ziekenhuis ver bonden met het Erasmus MC, waardoor de zorg tóp is. Uitzicht over de Maas is fantastisch. Door de kleinschaligheid van het ziekenhuis is er veel aandacht voor de patiënt.”
Door de veranderingen in de zorg gaat het Erasmus MC zich steeds meer richten op onderzoek, opleiding en hoog gespecialiseerde zorg. Voor basiszorg, zorg voor ouderen en zorg voor reizigers kunnen patiënten bij het Havenziekenhuis terecht. Het doel is de juiste zorg op de juiste plek te kunnen aanbieden, in het belang van de patiënt. De juiste zorg op de juiste plek Een deel van de basiszorg die nu nog in het Erasmus MC aangeboden wordt gaat over naar het Havenziekenhuis, bijvoorbeeld astma, COPD, diabetes en een aantal andere chronische problemen. Maar ook voor hartfalen, bekkenbodem, carpaal tunnel syndroom (CTS), dementie, Parkinson en epilepsie kunnen Erasmus MC patiënten bij het Havenziekenhuis terecht op gespecialiseerde poliklinieken met korte wachttijden en een eigen dokter. Het Erasmus MC kan zich door deze verdeling beter concentreren op onderzoek, opleiding
en de behandeling van complexe aandoeningen. Het beste van twee werelden De samenwerking tussen het Erasmus MC en het Havenziekenhuis is in de loop van de tijd steeds intensiever geworden. Veel artsen van het Havenziekenhuis zijn opgeleid in het Erasmus MC en een aantal van hen houdt ook spreekuur bij beide ziekenhuizen. Sinds een aantal jaren werken de artsen en verpleeg kundigen samen in gespecialiseerde centra zoals het Academisch
Borstkankercentrum, het Alzheimer centrum zuidwest Nederland, het Academisch Darmcentrum en bij KinderHaven. Daarbij wordt het beste van beide ziekenhuiswerelden gecombineerd. Patiënten kunnen zo rekenen op topzorg mét persoonlijke aandacht. VOOR BIJNA ALLE AANDOENINGEN TERECHT Bianka Mennema, voorzitter medische staf van het Haven ziekenhuis, vindt dat beide ziekenhuizen elkaar goed aanvullen “Het wordt steeds belangrijker dat
Academisch Borstkankercentrum “Kon zeer snel terecht. Alle onderzoeken direct achter elkaar. Gelijk uitslag en binnen 1 week geopereerd. Goede voorlichting en alle afspraken voor de vervolg behandelingen worden voor je gemaakt. Alle personeelsleden even vriendelijk en behulpzaam wat in deze omstandigheden een extra steun geeft.”
patiënten weten waarvoor ze het beste bij welk ziekenhuis terecht kunnen. Door onze samenwerking kunnen patiënten eigenlijk voor bijna alle aandoeningen terecht. Voor complexe ziektebeelden bij het Erasmus MC en voor Ouderen geneeskunde, basiszorg en Tropengeneeskunde bij het Haven ziekenhuis. De gespecialiseerde artsen van het Erasmus MC blijven op de achtergrond trouwens altijd beschikbaar voor Havenziekenhuispatiënten, voor het geval dat onverhoopt noodzakelijk is.”
www.zorgkaartnederland.nl
Tevreden patiënten bij het Havenziekenhuis
● Betaald parkeren ● Ophalen en wegbrengen + parkeerplaatsen mindervaliden
Havenziekenhuis: goed bereikbaar en vlakbij parkeren Het Havenziekenhuis is goed bereikbaar met de auto, trein, metro, tram en fiets. Tevens kunt u gebruik maken van de gratis parkeer- en OV service door Haventaxi de Sleeptros.
(sept. 2014)
Auto & parkeren Via de website kunt u de route met de auto plannen. U parkeert binnen 200 meter van het ziekenhuis bij Tropicana (1), op het Haringvliet (2), bij ’s Lands Werf (3) of op de Oosterkade (4). Het is betaald parkeren met kentekenparkeren of mobiele
telefoon en contant bij Tropicana. Patiënten die slecht ter been zijn kunnen worden afgezet bij de hoofdingang. Openbaar vervoer Met de metro stapt u uit bij metrostation Oostplein (loopafstand naar ziekenhuis is ca. 300 meter) of bij metrostation Blaak (loopafstand ca. 10 minuten). U kunt ook met tram 21 of 24 gaan en uitstappen bij halte Oostplein. Komt u met de trein? Dan stapt u uit bij station Blaak. Plan uw route via onze website.
TIP
Gebruik de gratis Sleeptros Bel 010 - 404 38 88
parkeer- & ov-service Haventaxi De Sleeptros brengt u gratis van en naar de parkeer terreinen rondom het Haven ziekenhuis en van en naar Oostplein en Blaak voor tram, bus en metro. Ook rijdt de taxi naar locatie Buitenhaven en terug. Vraag ernaar bij de Receptie of bel de Haventaxi via 010 - 404 38 88.
Meer informatie
Informatie over routes en parkeren vindt u op www.havenziekenhuis.nl/ contact-route
6 | Op koers
Zorg met aandacht voor ouderen senior vriendelijk ziekenhuis
Op de foto: actrice Loes Luca, vriendin van het Havenziekenhuis.
Goede zorg mét persoonlijke aandacht, dat is waar het Havenziekenhuis voor staat. Naast Tropengeneeskunde en algemene basiszorg is Ouderengeneeskunde één van onze speerpunten. Bekijk ons zorgaanbod voor ouderen op deze pagina.
Zorg bij aandoeningen van de hersenen, de zenuwen en spieren, zoals Parkinson, hernia en slaapstoornissen.
Zorg bij stem- en gehoorproblemen, zoals oorsuizen, gehoorproblemen, allergieën, snurken of een verstopte neus.
Zorg bij problemen met het hart en/ of de vaten, zoals hoge bloeddruk, hartfalen en ritmestoornissen.
Zorg bij ziekten die met de inwendige organen en stofwisseling te maken hebben, zoals hoge bloeddruk, nierziekten en diabetes.
Zorg bij problemen met de geslachts organen of urinewegen, zoals urineverlies, kanker, nierziekten en problemen met de bekkenbodem.
Zorg voor ouderen met meerdere aandoeningen, zoals vallen, verward heid, geheugenstoornissen en onverklaarbare achteruitgang in het dagelijks functioneren.
Zorg bij oogaandoeningen, zoals staar, glaucoom en afname van gezichtsscherpte.
Zorg bij problemen met de adem haling en luchtwegen, zoals longontsteking, astma, COPD en longkanker.
Zorg bij borstaandoeningen, zoals goedaardige tumoren en borstkanker.
Zorg bij maag- en darmproblemen, zoals darmkanker.
Zorg bij aandoeningen aan botten, gewrichten en spieren, zoals botontkalking en knie- en heup implantaten.
Zorg bij huidaandoeningen, zoals psoriasis, eczeem, moedervlekken, acne of spataders.
RIEND
E
JK
HU
5
-
KE
N
20
ZIE
16
SE
N
I
RV
LI
O
IS 201
Onlangs ontving het Havenziekenhuis voor de tweede keer op rij het keurmerk ‘Seniorvriendelijk Ziekenhuis’. Ouderen krijgen extra aandacht bij het Havenziekenhuis en het Havenziekenhuis was dan ook erg blij met het keurmerk. Meer weten over het keurmerk? Bekijk de film op bit.ly/seniorvriendelijkziekenhuis
Op kOers | 7
CLIËNTENRAAD ONDERZOEKT BEZOEKTIJDEN Patiënten in het Havenziekenhuis mogen van 15.00 tot 20.00 uur bezoek ontvangen. Op de Intensive Care en Hartbewaking zelfs langer. De Cliëntenraad, die de belangen van de patiënten van het Havenziekenhuis behartigt, deed onderzoek naar de tevredenheid over de bezoektijden. “De meeste patiënten vinden de ruime bezoektijden erg prettig”, legt voorzitter Henri Claassen uit. “Familie en naasten hebben meer mogelijkheden om langs te komen en kunnen zo makkelijker steun geven. Toch missen mensen soms wel een rustmoment. Eén op de zes patiënten is voorstander van een beperkter bezoekuur.” “Patiënten gaven bij ons aan soms wel last te hebben van andere bezoekers. Met de bezoektijden moet je dus zorgvuldig omgaan. Het bezoek moet zich ook niet verplicht voelen om lang op bezoek te blijven. Kom met maximaal twee bezoekers tegelijk en houd rekening met andere patiënten op de kamer.” De Cliëntenraad wil in de toekomst meer korte enquêtes houden. Suggesties daarvoor zijn uiteraard welkom: clientenraad@havenziekenhuis.nl
spataderen: blijf er niet mee rondlopen Rode of blauwe vaatjes op je benen, kramp, jeuk, vermoeide of rusteloze benen: iedereen kan met spataderen te maken krijgen. Eén op de vier mensen heeft er last van, vrouwen wat vaker dan mannen. “Veel mensen denken dat dit komt door een zwangerschap, staand werk of omdat ze ouder worden. Ze denken dat er niets aan te doen is of ze wachten tot ze er last van hebben”, zegt dermatoloog Hilde van der Zwan. “Blijf er niet mee rondlopen. Hoe eerder, hoe beter. Gezonde aderen raken anders beschadigd.” Wat ziJn spataderen? Spataderen zijn bloedvaten waarvan de klepjes niet goed meer sluiten. Hierdoor stroomt het bloed niet goed naar boven en worden de bloedvaten te wijd. Spataderen zitten vooral in de benen, omdat die het zwaar te verduren krijgen als we staan of lopen. spataderpoli Behandeling is mogelijk met steunkousen, die de klachten kunnen verminderen. De spatader gaat hier niet mee weg. Bij haarvaatjes of oppervlakkige spataderen wordt er schuim in de aderen gespoten. Hierdoor verschrompelen en verdwijnen de spataderen. Dit gebeurt ook bij
het laseren van de aderen. “Indien nodig kunnen we spataderen die we zijtakken noemen ook op een andere manier behandelen: we verwijderen dan de spatader met kleine sneetjes. Dit heet ‘ambulante flebectomie volgens Muller’. We zijn hierin gespecialiseerd op de Spataderpoli en doen deze operatie regelmatig. De wachttijden zijn kort en de sfeer is ontspannen. Patiënten zijn na afloop dan ook zeer tevreden
en laten hun benen graag zien in de zomer. Met spataderen hoef je dus niet rond te blijven lopen.” De eerste afspraak wordt vergoed door uw zorgverzekering, maar valt wel onder uw eigen risico. Voor meer informatie kunt u kijken op internet: bit.ly/spataderpoli. Informeer van tevoren ook bij uw zorgverzekeraar naar de voorwaarden.
Speciale aandacht voor ouderen op alle afdelingen
Havenziekenhuis weer geslaagd voor het keurmerk ‘seniorvriendelijk ziekenhuis’!
I
E
16
SE
N
RIEND
JK
HU
20
N
5
-
KE
beetJe zenuWacHtiG Mevrouw Roodbeen woont nog zelfstandig in een appartement in Capelle aan den IJssel. Zij kan zichzelf goed redden en wordt alleen geholpen door haar zoon van 76 die de boodschappen doet. We spreken mevrouw Roodbeen net voordat het darmonderzoek gaat plaats vinden. Ze is een beetje zenuwachtig, maar darmchirurg
RV
ZIE
De 95-jarige mevrouw Roodbeen is typisch een patiënt die goed af is in het seniorvriendelijke Havenziekenhuis. Zij is opgenomen vanwege bloedarmoede. De combinatie met een eerdere operatie aan haar darmen maakt het nodig dat er een onderzoek wordt gedaan.
O
LI
Het Havenziekenhuis kreeg voor de tweede keer op rij het keurmerk ‘Seniorvriendelijk Ziekenhuis’ van de ouderenbonden. Dat betekent dat ouderen op alle afdelingen zorg krijgen die rekening houdt met hun leeftijd en hun kwetsbaarheid en dat alle voorzieningen goed ingesteld zijn op ouderen. Het Havenziekenhuis is gespecialiseerd in Ouderengeneeskunde en adviseert verschillende andere ziekenhuizen in de regio op dit vakgebied.
IS 201
De patiënt op de foto komt niet voor in het artikel.
Menon en daarna haar zoon hebben uitgebreid uitgelegd wat er gaat gebeuren en waarom het nodig is. “Ze nemen hier echt de tijd voor oudere patiënten”, zegt mevrouw Roodbeen. “Dokter Menon is heel aardig en geduldig en ook de verpleging en de voedingsassistentes zijn heel lief voor mij. Liever ben ik hier niet, maar ik word erg goed behandeld in het Havenziekenhuis. Ze weten hier precies hoe je met ouderen moet omgaan, dat voel je.”
meteen naar Huis? “De zorg voor ouderen in ziekenhuizen kent een hoger risico op complicaties. Dat vraagt om voorzorgsmaatregelen en een aangepaste behandeling op maat,” vertelt geriater Marleen Harkes. “Bij de opname van kwetsbare ouderen maken we meteen een inschatting van het aantal dagen in het ziekenhuis. Dan inventariseren we al snel of de patiënt meteen weer naar huis kan, met of zonder hulp, of dat er tijdelijk andere opvang nodig is.
Op de dag van ontslag is alle nazorg zo op tijd geregeld en is iedereen op de hoogte wat er gebeurd is en wat er gedaan moet worden. Met een vastomlijnd zorgplan willen we de risico’s op complicaties en onnodige achteruitgang voorkomen. Vooral bij meerdere aandoeningen is het van belang dat ouderen zorg op maat krijgen. Doordat we een klein ziekenhuis zijn overleggen onze artsen makkelijk onderling en dat komt de kwaliteit van de zorg ten goede.”
24/7 bescHikbaar Alle verpleegafdelingen van het Havenziekenhuis houden rekening met ouderen. Marleen Harkes: “Het geriatrisch team van het Havenziekenhuis adviseert alle afdelingen over de zorg voor kwetsbare ouderen en is 24 uur per dag beschikbaar. Op elke afdeling werkt ook een verpleegkundige die kwetsbare ouderen als speciaal aandachtsgebied binnen het takenpakket heeft. Bij het overleg tussen de behandelend artsen en het afdelingsteam is ook standaard een geriater betrokken voor specifieke zorg voor deze kwetsbare doelgroep. Als het om een spoedopname gaat is de geriater ook al aanwezig bij de Spoedeisende Hulp.” VuriGste Wens Mevrouw Roodbeen kijkt dromerig uit het raam naar de binnenvaartschepen die voorbij glijden op de Maas. “Na mijn vorige darmoperatie in november werd mij geadviseerd om eerst aan te sterken in een verpleeghuis, maar dat zag ik helemaal niet zitten. Dankzij mijn zoon en hulp van de thuiszorg kon ik toch meteen weer naar huis. Ik hoop dat ik na dit onderzoek niet weer geopereerd hoef te worden en ik gewoon thuis kan blijven. Dat is mijn vurigste wens.” bit.ly/seniorvriendelijkziekenhuis
8 | Op koers
Sterilisatie bij mannen: een lichte ingreep tevoorschijn worden gehaald. Aan elke zijde wordt een klein stukje zaadleider doorgesneden. De uiteinden worden dichtgebonden en/ of dichtgebrand, omgeklapt en met een stukje weefsel weer aan elkaar vastgemaakt. Dan worden de sneetjes in de huid dichtgemaakt. De ingreep duurt ongeveer een half uur. Na de sterilisatie kan er wat ongemak en napijn optreden, zoals een beurs gevoel of pijn onder het lopen. Dit duurt één of hooguit enkele dagen, dat verschilt per patiënt.
Sommige mannen weten zeker dat zij geen kinderen (meer) willen. Dan kunnen zij ervoor kiezen om zich te laten steriliseren. “Zo’n ingreep wordt snel en eenvoudig op de polikliniek uitgevoerd,” vertelt uroloog Stefan Haensel van het Havenziekenhuis. Wat gebeurt er precies?
Havenziekenhuis. “Wél noem ik redenen op waarom mannen ooit spijt kregen van hun sterilisatie. Denk aan het overlijden van een kind of partner of het aangaan van een nieuwe relatie. Een hersteloperatie is mogelijk, maar lukt niet altijd. Dat moet je goed beseffen. Wie dan nog steeds zeker is van zijn beslissing, kiest met de sterilisatie voor een betrouwbare vorm van anticonceptie.”
Bij een sterilisatie worden de zaadleiders bij de man doorgesneden en afgebonden. Hierdoor zitten er geen zaadcellen meer bij de zaadlozing, waarmee een zwangerschap kan worden voorkomen. “Ik vraag patiënten nooit of ze zeker weten of ze dit willen, ik ga er vanuit dat ze anders niet naar mij toekomen,” zegt uroloog Stefan Haensel van het
Relatief lichte ingreep Sterilisatie is een persoonlijke keuze. Het voordeel van sterilisatie bij de man is dat dit een relatief lichte ingreep is, die op de polikliniek en met plaatselijke verdoving wordt uitgevoerd. Nadat de verdoving gegeven is, maakt de arts aan beide zijden van de balzak een klein sneetje waardoor de zaadleiders
Seksuele beleving “Na drie maanden komen patiënten terug op de polikliniek. Dan controleren we of er nog zaadcellen in het sperma zitten. Pas als de patiënt heeft gehoord dat hij onvruchtbaar is, kan hij voorbehoedmiddelen achterwege laten. Sterilisatie heeft geen invloed op de seksuele beleving, er verandert niets aan de productie van geslachtshormonen. Erecties raken niet verstoord; lichaamsgewicht, stem en baardgroei veranderen evenmin. Ook het prettige gevoel bij een zaadlozing verandert niet. Twijfelt u? Doe het dan niet. Er zijn andere manieren om zwangerschap te voorkomen.” Sterilisatie wordt bij veel verzekeraars vergoed in de aanvullende verzekering. Vraag uw zorgverzekeraar om informatie. Meer lezen over dit onderwerp? Kijk op: bit.ly/sterilisatie
De boom die alles zag Hij overleefde het bombardement op Rotterdam in 1940, staat al sinds begin vorige eeuw voor de hoofdingang van het Havenziekenhuis en is overal zichtbaar als je naar buiten kijkt aan de Maaskant van het ziekenhuis; de plataan. Ooit ging het hele Havenziekenhuis schuil achter deze imposante boom. Leeftijd De plataan is 114 jaar oud en één van de dikste bomen van Rotterdam. In al die jaren heeft hij heel wat meegemaakt. In de jaren ‘30 stond hij in de tuin van de woning van de geneesheer-directeur A.A. Hulshoff. Het kleine ziekenhuis ging er destijds volledig achter schuil. Een oudbuurtbewoonster vertelt: “De boom bevond zich op de grens van de voortuin van het ziekenhuis en van het huis ernaast. Als kind keken we nieuwsgierig in de tuin en zagen er patiënten wandelen die allemaal gekleed waren in dezelfde grijze ziekenhuistruien. Voor ons reuze spannend.” De wederopbouw van Rotterdam vond aan zijn wortels plaats. Tegenwoordig is de plataan met een kroon van ruim 25 meter nog steeds een symbool in het aanzicht van het Havenziekenhuis. Na een lange roerige geschiedenis staat hij nog elk jaar in volle bloei, hopelijk nog vele jaren. Meer verhalen uit de geschiedenis van het Havenziekenhuis? Kijk op bit.ly/historiehaven
OP REIS?
5
4
Iedereen wil gezond blijven tijdens zijn verblijf over de grens.
2 3
De Travel Clinic van het Havenziekenhuis biedt u vaccinaties én informatie. Maak een afspraak voor een persoon lijk reisadvies. www.travelclinic.com
1
Op Koers is een uitgave van het Havenziekenhuis en verschijnt twee keer per jaar.
Achter de schermen bij het Scopiecentrum Het Havenziekenhuis beschikt over een modern en uitstekend uitgerust Scopiecentrum. U kunt hier terecht voor onderzoeken van bijvoorbeeld maag, darmen, longen of baarmoeder. De onderzoeken worden uitgevoerd door een maag-darmlever arts, verpleegkundig endoscopist, longarts of gynaecoloog. Hier ziet u één van de onderzoekskamers van het Scopiecentrum.
1
De patiënt ligt in een positie die voor het uitvoeren van het onderzoek noodzakelijk is. Naast het bed staan
twee verpleegkundigen en een arts. Eén verpleegkundige begeleidt de patiënt tijdens het onderzoek en de andere verpleegkundige assisteert de arts die het onderzoek uitvoert.
2
Op de computer links worden de beelden van het onderzoek opgeslagen voor in het patiëntendossier. Op de rechtercomputer staan de patiëntengegevens en bekijkt de arts verslagen en beelden van eerdere onderzoeken.
3
Met dit apparaat meet de arts eventueel de hartslag, bloeddruk en het zuurstofgehalte.
4
Met een scoop (een flexibele slang met een camera) kijkt de arts in het lichaam. Hij kan met de scoop ook direct weefsel afnemen voor onderzoek (een biopt), een poliep verwijderen of een bloeding stelpen. De scoop wordt na het onderzoek gereinigd in een speciale ruimte.
5
De beelden die de arts met de scoop maakt, kan hij direct op de monitor bekijken. Zo kan hij zien of er afwijkingen zijn.
Na het onderzoek Na het onderzoek gaan patiënten naar de rustruimte of direct naar huis. Bij een volgende afspraak bespreekt de specialist of huisarts de uitslag met de patiënt. Bevolkingsonderzoek In het Scopiecentrum van het Havenziekenhuis wordt onder andere het bevolkingsonderzoek naar darmkanker uitgevoerd. Als er bijvoorbeeld bloed in uw ontlasting is gevonden, dan kunt u bij het Scopiecentrum terecht voor verder onderzoek. Wilt u weten wat u bij zo’n vervolgonderzoek kunt verwachten? Bekijk dan de voorlichtingsfilm op bit.ly/bvodarmkanker.
Havenziekenhuis Haringvliet 2, Rotterdam 010 - 404 33 00 Locatie Buitenhaven Haringvliet 72, Rotterdam Locatie Buitenpoli Krimpen Patrijzenstraat 59, Krimpen a/d IJssel informatie@havenziekenhuis.nl www.havenziekenhuis.nl www.zorgmetaandacht.nl havenziekenhuisrotterdam havenziekenhuis havenziekenhuis Havenziekenhuis +HavenziekenhuisNL1