Teirlinck & Stijns, Beersel bij Brussel eene monographie, Roeselare, 1883, 147p by Heemkundig Genootschap 'van Witthem' Beersel

TEIRLINCK-STIJNS, Beersel bij Brussel: een monographie, s.l., 1883, 147p.

-··-----· . · -· ... . . .-· -· . . . -· · . - ·- . ff. ~dt!htr1;; litij~s

I I BEERSEL BIJ BRUSSEL I il

EENE l\iONOGltAPHIE

IJ E !'i g Y X V g H B 0 l ~ G :-l T H ,\ 1~ T E

I RS!l.

'---

J3EERSEL

BIJ

j3R USSEL

BEER~EL

BIJ

BRU~8EL

EENE MONOGRAPBIE DOOR

E I R L I N

K -

p T IJ N s

ROESELARE DE BEYN vgRHOUHB'fHAETE Uitgever, Boekhand~'laar

18 8 3.

VO ORWO 0 R D.

Dikw~jls, ln den

wekkende

zomer, gin,qen ·wij de ind-tuJcvan Beersel bewonderen. Telken-

·rui~iM

male ·werd. onzp nieuwsgieJ·igheid aan,qeprikkeld, en ·vroegen wij inlichtingen ove1· sterlcte en bezitte1·s aan de inwoners van 't kleine dm·pje.

Schier

niemand !ton op onze m·ar;en een voldoend antwom·d ,qm,en; althans de wein(qe -inlichtingen , die sommi,qen ons

leverden~

schenen

vertrierpen w(i als niefsbe.duidend.

zoeken", zegden

U)e

on.~

onjuist of

,~Laat

ons zelf

tot elkande1-. Aan,qenomen!

VOORWOORD.

We zochten en 1)onclen hetgene wij hiet· mededeelen. Veel ·wordt e1· heden gewerkt aan historische tnonogra;phieën van gemeenten. op de degelijke gew1·ochten van BnoECKAERT,

BoucHERIJ.

van A.

VVAUTERS,

DE PoTTER

·van

EvERAERT

der hijzonderste werken door de schrijvers

geraadpleegd.

TYij hebben ,c;edacht, ook op d# te?·-

rein, eenig nut te kunnen stichfeJ"b 1net deze studie -

LIJS,.r

JifTe wijzen enkel

sarnenva,ttht.tf van 'vele opspm·in,qen -

!1et licht te ,qeven. Hadden u· U Jzpf mis voor 9 De lezer ooràeelr~. TI~IHLINCK-STIJNS.

A. W A.UTERS. Histoire des en·vi?·ons cle Bruxelles. A. W AU1'ERS et HEN NE. Ilistoire de la ville de Bruxelles:

llessager des sciences hi.::;tr:n-iques. Een zeer belangrijk artikel van A. WAUTERS. BuTKENS. Trophées tlmt sacrés que profanes d1" duché de B;•abant. Deze vier werken hebben den schrijvers de bij-

zondorste stof geleverd. de toutes les ten·es, sef.rneu.ties et fanûlles tltrées dtt Brabant. 1699. LEROY. Grancl théatre tJrophane 1734-1730 en van denzelfc1en: Ga:;tella etp1·aetoria. In dit laatste werk vindt men een gezicht van 't kasteel. L:r-::~nRE. Oprwa. ltlstorica et diplomatica. DE RorcK. J.Yetlerlundsclte Ileraulcl. Bulletins de la commission centrale de statistique.. . .Tournal l'obscNateur, 29 mai 1836. Een artikel JAcQuEs LERO't. Ereoti01~

over

Beer;:~el

komt er in voor.

Belgüj~te ?nonumentale, histm•ique et pittor~sque de

JOLY.

SoU't'enl·rs d'tt cornte de .J.lftrode- Westerloo. Ju·rlspr~tclence des Pa.ys-bas autricMens. 1761. BRUNELLE. Bruxelles ancien et modm·ne. CoLLIN DE PLANOY. Ouüle dtt voya,r;ezt?' dans Bruxelles. SoHAYEs. Iiistolre de l'architectm·e. DE B.ARANTE. Histoire des Ducs de Bozt'rgogne. Edition de DE RErFFENBERG, tome X, append. p. 268. LE BoucQ PmRRE. Hist. de let terre et vicomté de 8ebourg ensemble la généalogie de la tres-illustre famille de Berghe et W#them. 1647. FöRSTEl\IAN. A~tdeutscltes Namenbu.clz. Zweiter band: Ortsnamen. 1872. Dut...A.URY~

q : e n men, langs de oude HullerJOort,

~Brussel uittreedt, den stePnweg van vVa-

terloo door Sint-Gillis, dien van .Alsemberg door Ukkel volgt, konlt nwn aan een gehueht J{(t1e'l'Oet geheeten, dat op vier genwenton: ffickel, LinkPbeek, Beersel en Drogenbosch ligt. Slaat :men nu, Knievoet hijna voorbij , reehts eenen anderen steenweg in, zoo kon1t n1cn ganseh op de gen1eente Beersel. Berrsl'l bij Brussel.

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

Beersel ls een dorp der provineie Brabant en bevindt zich op ongeveer twee mijlen van de stad Brussel en ecne n1ijl en half van het kleine stedeken Halle. IIet is enkel n1erk:waardig door de ovt'rblijfselen eener sterkte, waarvan vve verder de beschrijving en de gesehiedenis geven. Eerst echter vviHen wij handelen over de grondbr.schrijving dès dorps; on1dat deze noodig is voor het gen1akkelijke verstaan van hetgene vol-· gen zal ; ook mndat dit aanleiding zal goven tot nnttigr en aardige taal- en geschiedkundigenanulerkingen.

I. GRONDBESCHRfJVING DES DORPS.

~~ ~~

. eersel u-rcnst ten Noorden aan Drou·en.;ff.}~ hosch; ten Oostt·n aan Linkebet~k ; ten Zuiden aan .Alsemberg en nworp; ten 'V Psten aan de Zenne , vvelk.e zoo d.P scheiding uitmaakt tusschen Beei·sel en Sint-PietN·s.:.LePuw en Huisbroek. 1~1 clrij wUiwn of sectiijJl, '\vm·clt de genwPnte verdeeld. De wijk A het>t hPt Do11J; elP vvijk B het Du~m·sbos.f'lz; de vvijk C de Laarhehle. ') De oudste oorkonde, <He ons van Beersel ~;;~-~

(

·-~---

1 ) \Vat <len naam Be('1'Sel betreft, hh•r ztj nnngeuH•t•kt, clat het wellicht eene verdraaiing is van llorresele, Bornesele,

BEEHSEI.s BIJ BHUSSEI..

BEERSEL BI.J BRUSSEL.

spreekt, dagteekent van den jare 1190, Toen was Beersel zonder belang; het numk.te alleen eene hulpkerk uit van de parochie van St: Genezius-Hode. In 1GHG nmt Beersel 544 bunder

wortelge\vassen en veevoeder ; 79 hektaren waren benütligd tot weiden, 26 tot boon1gaarden , '12 tot n1oeshoven , :2 tot tuinen; er hevonden zich toen op Beersel 24 held. bosch, .t )1ekt. heide

land~.

-vvnarvan :353 in hoti\Ylanden, 100 in weiden, R1 in hosschen, 5 in geineeptegronden en 2 in vijYe1·s. HPL bèlnsthare inkmnen klmn tot 4.40:JJ

en hvee hektaren braakland. Het getal \voonsten is insgeUjks zeer toegenonien. Il1 1435 '\Varen er enkel /l:Cl; in 1525, iJ4,

gnlclen. In '184() \VU:4 Beer~el msllwktaren groot. 281. er van \VPrden gebruikt tot het kvveeken van gTarPltre\vasspn. Ui tot het lnYeeken van. nijverhe-idspianten, 131 tot het lnvePken van

waarvan e(•ne met :2 haardsteden: in 1686, 40 stroohnizen, twee stokerUen, 7 herbm·gen, ~ winkels Em 1 kasteel; in 184() stonden er :233 huizen. \Vnni·van 7 onbewoond. De bevolking ook is zeer verme<'l'derd. In 17()8 waren te Beersel mnb·ent. 300 konnnnnikanten, dat wil zeggen, ?JOO, diE>. hunnen Fasehen hielden~ in 17Hü wanm er SOU inwoners; iil het jaar VIII, 370; <hm Hl DeePtnJwr lN:.H , 10f)H; den L) Xovemhel' tS.tG, VHH. welke te zamrn ~2() huü-;hondem; uitnuutkten. In dit zdfdt~ juar ging(\11 1O.i kinderen ter sdwle ~ 20:2 persoHPH

(,:".

dut is selr, :-:alr•. aan de hron of bm'l'r. Immers .wud. selP oor:-:pronkPlUk Pik t'rTblijf of' wmlÎIIff· Zoo YÎntH num in dl'n Rijmb(jbel van YA~ :;\Lu:ru..\NT: hetel~k.emle

.. Hier l1i liPt .A.hrnham die tulP hi keenh' WPder ter sniP.''

Endt~

Lat<•r lwduirlt llit woord 11alei.-:, lmm. l.·a:-:ted. B~i th•nIWlfdt'll YAx l\Lu:m.AXT U·)pÎt'f!el llist(H'iad) luest men: ,~Karel :.\1arh•l - was g-eboren., TotP Har:-;tale, al:.;t> wUt horen,

Daer sijn:-: Yath•rs ::alt' :-:tod.''

Nu hehwkent ::aal een\"oudig l.·!wll'i' of artrik. -<~ Ht>t kasteel van Bt~er:-:el :4ant hij l'Ptte hromw. 1l•• P1Jiborre (Puithm'l't~).

werdt~u

door het IJnrePl van weldaliight>id g·eholpen. Den 1 .Januari it-}t::~ })L·liPp de bevolking

tot 1HOH ziel(lll. Iu dt> lGP eeuw war<'n er ter nauwPriwod ~;JO. en in dP lHe ('l'UW 4-00 inwom:rs.

BEERSEL BIJ BRUSSEl.,.

BEERSEL BI.T BRUSSEL,

DP registers van den burgerstand heginnen rnet den jare 16G8 voor de geboorten, en in

,den 23 derzelfde 1naand o1n 5-k utu~ 's rnorgens; 19 Januari 1760 on1 2~ uur 's middagp; den 20 derzelfde rnaand 's avonds on1 s· uur en veel ·erger on1 10~ ure ; 's anderen daags on1 71- ure 's 1norgens; 20 Juni deszelfden jares om 101- ure 's lllül'gens; den 16 Juli 's nwrgens van 2 ure tot 21-, altijd in. denzelfden jare (drij schokken vo~lde n1en achtereen en een 1- uur later nog ~enen); 0111 1 uur van den rniddag, den 31 Juli 176:Z; 's anderen daags mn 2 ure des nachts; 22 Noveinber van hetzelfde jaar, 0111 7t ure 's rnorgens; ·gedurende den nacht van den 30-31 Januari 1ï64; 's nwrgens van den 22 Juni 176ï. De schrijver van het handschrift en vele anderen nwt hem dachten , dat deze herhaalde aardbevingen voorte.ekens waren van het naderend ejnde der wereld! In vroegeren tijde trok de llullewe.fJ, dit is, .de \Veg van Halle naar Brussel , niet door Anderlecht en Zuun (Sint-Pieters-Leeuw), maar wel door Beersel, goJtik hlijkt uit het volgtmde, getrokken uit hot. Kartulari:-i der Abdij van TerKmneren: In JHl1'rOf~hia de Beersele, inter •..•

1.664 voor de doods~ en huwelijksakten. Iu de 18e eeuw werden verschillende weerkundige zaken opgeteekend door eenen inwoner van ·BeerseL De geleerde historieschrijver A. \VouTERs, die het handschrift geraadpleegd heeft, geeft ze op in z\jne llistoiJ·e des enDirons de Bnu·elfes. Hij denkt dat de waurnenwr, de toenmalige pastoor, Egidius De Coninek, zijn Inoet. Spijtig dat het handschrift verdoold gerankt 1~. Ziehie~· eenige dier b\jzonder-

heden: In '171j;~ hP~:rs<'hte er eene grootP koude~ zoodanig dat de Zenne gansch toevroos en n1e11 er ~tont overgaan mocht. Den volgenden Jare, 17fii. regende lwt zoo hard, dut dezelfde rivier vjjf mnnl over harP hoorden stromnde. ,,..ersehillig-t~ aardlwvingf•n werdeu in NPclc:rland geVflPld. nam ulijk: dP~ nachts van den :dï -28 Vt>ePmber 1750: den 1K f, ehruari 1ï.)(), mntrent dPn Inor{:WH; 11 Angn:-:fi 175H on1iO! ur<~ 's nwrgt'll:->: 1~ .. \ugu~ti l7.:JH om ()~ urt.• 's avond~:

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

- - - - - - - - - - - ------·----stratam, seu, vic6m qt.tae de Brussellet venit et dttGcit versus IIalle di1·ecte. 1313. :Oe gmneente Beersel werd oulings bestuurd door ecnen lVIeier en Schepenen. De oudste )j!VVIeier van Beersel, dien n1en ver1neld vindt, is "'\'11 ~<'en zekere lVfathias De Heghel; in heL Re,qistru:mr

~ff·rJ t~ mortuo1·wn in Parodria de Bee~·sel staat:

: fl-1J,

Î:) ·.

,.1GG4. 17 Sept. obiit Matthaeus De heghel S· rf.t. · ·. Mn~jerius in Beersel per annos 4.·8. Sepultus in Eeelesia ante altare S. Rochi." De .Meier van Beersel had groote voorrechten. Het rC'cht van het beste katheel te Dworp, op de gehuehten van Ten-Broek en Ter...Heiden hrhoorde aan den Heer van Beersel; evenwel de Meier ontving- het derde van dit recht. vVerd er iets verbeurd vPrklaard, daarvan had hij wuPr al het dPrdcl deel. Voor elk grondgeding krP('g· hU 21 stuivers; doeh 1noest hij zich van lwt dorp uwL>r dan f.len uur ver,vijderen, zoo rPkemlP hU 18 ~tuiver~ per uur. Voor elk gerPehtf'ltjk on(lPrXoPk rnoe~t nwn hont 10 stuivers hPtalen; :H indien hU dt• gemePJlto vPrliet en 1~ ~tui ver:' pPI'

uur,

indic~n

hij YN'der dnn öén

uur ging. Oefende een vreeindeling eene rechtsformaliteit uit, zoo gaf hij aan den Meier 6 stuivers, dat was, het wijngeld. Allé jaren gaf elke pachter hen1 een half sister tarwe ; elke daglooner was hen1 eene hoeveelheid k.oorn schuldig, in evenredigheid zijns hmnvlands. Bij al de boeren haalde hij, on1trent Fasehen, pan.scheieren rond : waren er, die zijns dnnkens niet genoeg gaveu, hij nan1 ze 1naar: hij nemt ze in den neus. Dit ·was nog alles niet: onder de processie van Alse1nherg hit•lp de :Meier van Beersel het Lieve-vrmnvebeeld dragen: daarvoor betaalde rnen hern 4 gulckn en 1 witpenning. MPer dan BOO jaar droegen de :Meiers van Beersel het beeld van Sint-Sehm;tiaan gedurende dPn omn1egnng te Linkeheek: dit hradtt hun jaariUks 1G stuivers op. Dl• kerk van Bet>rHel • schonk hmn eene wuskaars van éen pond, die van Rode eene van een half pond. D(~ krmners moesten hen1. op de kermi~. elP tewlating vragen, hun kramn te nwgen plan.t~en; dun gaven ze

lwn.t Pen nws of iPt~ andN':' ten geS'dwnkP. TrouwdE' Pr iemand in zijn dorp. h\j ontving~

BEEHSEL BIJ BHUSSEL.

eene kroon i zoo ook wanne el' een jongen elders .1n huwelijk trad. De Schepenen van Beersel hadden zoovele voorrechten niet. Ze 1noesten Z?rgen, dat de cUnzen der Heerlijkheid regehnatig gestort vverden te Beersel en te Alsmnberg; ze ontvingen daarvoor 18 gulden. In 1442 voerden ze den

namn van: Schepenen L'an il{sgJ·. Sire 11. de TiVitthem, Ridder te .Alsenz.be1'ge, Bode, !Jorpe, Beersele, Linkebeke en. in .de ontstreken. Later, in 1531: Schepenen ·va,n Beersele, Rode, Alsembetge, Dorpe en Li;llt~ebelce. Op dt~ griffie van Brussel

\VIJK A, GENAAl\ID HET DORP.

l I

herusf het register der kontrakten vóor hen gedaan, van den 1G Mei 1455 tot ,den 23 Maart 151ü. met nog eenige andere registers. der genwente.

1. Dorpsplaats. De dorpsplaats van Beersel is niPt groot ; tevens biedt zij niets b~jzon

ders aa~1. De kerk is noeh 1nerkv~·aardig noch oud. Ze is gebonwel in n10<lernen stijl der verl(~dene ee>uw. De toren is viPrkant; hU behoort tot het 1niddelecnwsth tijdvuk, hetgene 1nen aan de

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

BEERSEL BIJ BHUSSEL.

----------·------------------------------ogivale venster zien kan. Er is n1aar een beuk ' doch twee hovenkerken (travées). De· kerk van Beersel brandde tweenraal af. De eerste nraal was het vóor 1497: imrners de aartshertog Philips de Schoone g·af in 1497~1498 18 pond aan de kerkn1eesters, ter heropbou\Ving. De tweede 1naal gebeurde het den 28 Februm·i 1780: de bliksen1 viel op den toren en verhra~1dde schier het gansche gebouw. In 1732 stond het nog niet heropgeboLnvd; '\Vant het was toen, ct.at twee werklieden het bijna geheel bevvaarde lichamn van Hendrik van vVitthon1 vonden, zoonis latr~r breedvoeriger zal verhaald worden. Het koor ·was vroeger grooter; het ·werd verkleind in 17()::2. Den toren bouwde rnen waarschijnlUk onder Hendrik van 'Vitthen1: dit doen ten ruinste denken de wapens, die rnen op het W(~lfsol van de hoogzaal bernerkt. Inmwrs, die wapens dragen den hulslmnd van het order van het Üuldon Vlies; nu, Hendrik van \Vitfh0n1 \Va~ dP t>fmig:;te Heer van Beersel, diP Bidder van hd Uniden Ylies gPslagNr ·werd.

In de Kerk is niet veel schoons te zien. Schilderijen van \;vaarde vindt rnen er niet Enkel de twee grafbeelden, wier beschrijving en geschiedenis volgen zullen, verdienen de aandacht; alsook een wijwatervat , in het portaal , dat onkennelijke \vapefl:s draagt. Het kerkhof werd veranderd in 1872. De kerk staat onder de beschenning van Sint-Lan1hertus, even als de parochie. vVe: achten het hier niet ongepast ee~1ige hijzonderheden aán te halen uit het legendenleven d.ezes heiligen. Sint-Lmnhertus werd geboren uit een zeer edel geslacht van Maastricht. Hij had yoor leerrneester Sint-Reinaklus, bisschop dezer stad. Na den dood van Sint-Theodardu~, leerlini:{ en opvolger van Renraki u~, \Yerd Lmnbertus bisschop van :Maastricht in mm, schrijft RosWEIDE in zijne J(er_kel[jke .Historie rUJl .LYei/.erland. D<• koning van AustrazW, Bilderik li, nmn he1n als geheiinen raadsheer. Dit prikkelde de afgunst van andere dienaren elP:-: koning:; ; èn nn den dood van Bilderik ·werd ziju bi:3donl

BEERSEL BIJ BRUSSEL

BEEHSEL BI.T BRUSSEL.

hünl ontnmnèn door Ebroïn, Ho fineester van den nieuvlen koning Theodorik. Lan1bertus versehooi zich in de abdij van Stahlo. lVIaar zeven jaren daarna \Verd hij opnieuw in bezit ,zijns bisdmns gesteld; en de ingedrongen, 111et naxne Farmnond, verdreven. Van toen af hield Lmnberhls zich bezig 1net de belwering van Toxandrië of Kernpenland, waarin. hij slaagde. Daaron1 noenlt 1nen hen1 den apostel van die landstreek. Pepijn van. lierstal had zijne \vettige vrouw Pleldruda verworpen en voor hijzit Alpaïs genomen. Dit jannnerde zeer den bisschoiJ, die Pt~p~jn dikwijls daarover berispte. Deze benlinde zeer Lmnbl~rtus en zon \vellieht de gunstelinge verlaten hebben , indien Alpaïs dil niet voorkomen hadde. Ze 1naaktP narnelijk haren broeder ·Dodo op den godvruehtigen man te vernwordml. Hij deed het: Lan1bertus onderging· clPn n1arteldood te Legia, nu Luik, in 6ü8, volgens HoswEIDE alt~jd. De Katholijke Kerk nee1nt nog twee Heiligen aan , diE~ den namn van Lmnbcrtus dragen: De eene was l)issrhop van Lyon in Frankrijk, en

stierf' in 677 (RoswEmE). De andere had het bisdmn van Vence en stierf in :l154.. Het pastoorschap ·der kerk van Beersel was aan kollatie der abdij van Vorst. De groote tienden behoorden aan dezelfde abdij ; evenzoo de no·valen of tiendèn op nieuw beploegde landen, de tienden op de ovens, het hout en hef vleesch. Doch de pastoor trok de tienden van twintig bunder lands. De oudste pastoor van Beersel, in de geschiedenis vern1eld, heette .Jan. Hoe het kwam dat deze pastoor wijn verkoc.ht in 1411-12, weten we niet . te vcrklaren; echter is het zoo. Een zekere Hendrik Kicken k.wmn in twist Inet den pastoor Jan, en ·was ioo opgehitst en ·woedend, dat hij den pastoor kwetste 1net een tafelines; de 1vonde \VllS do odelijk: de gekwetste stierf 40 dagen daarna. Kieken 1noest wel oenigzins gelijk hebhen : want, gezien de omstandigheden en oorzaken des geschils, ·werd hij enkel veroordeeld

1·i

tot eene boete van 36 kronen, "\Vaarde dragende van 6 pond 3 stuivers. Den 6 October 1665 stierf te Beersel Nicolaus

BEERSEL BIJ BRUSSEL'.

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

Verheijhveghen, pastoor der pÇtrochie, Dit' tuigt het Regl:stfum mottuorum.: "6 Oktob. 1665 obiit Heverendus Dominus Nicolaus Verheijlweghen, hora 12 ante pranditun pastor hujns Ecclesia3 per annos 53. Sepultus est in Choro." Ziehier zijne opvolgers: Van Brabant, gestorven op Sint-Thomasfeest van den jare 1674. Hendrik Van den Berekenhos, schielijk g·estorven in 1702. Ii'lorent Goossens, gcstorven den '17 :h,eh. 1707. Jan Tmnhuyser 1 gestorven in Juli des jares 174~. Onder Tarnbuyser werd eene Sebastiaansgildc ingerieht te Beersel in 1715. Getrotnvde en ongetrotn,·de personen rnaakten er dePl van; doch dit 1noeht niet zijn, volg·ens de edikten van i:i il'Iei 1701 en 10 Juli 1711. Op Sint-Sehastiaansdag gingen al de schutters stoetsgewijs naar de Kerk, zonder den pastoor er van ver'\vittigd te hebben~ Ook deze· weigerde hun de toelating den koningsvog·el te schieten op den toren der kerk; toch schoten ze. Het volgende

jaar nieuwe "\Yeig·ering: Nu gaf 1'amhuysev alR voorwendsel, dat - de gilde de · schade niet betaald had, toegebracht aan het kerkdak, den vorjgen jare. Nietten1in schoot n1en opnieuw den koningsvogel; want de alfcris Marten Mertens had de sleutels weten te krijgen. Van toen af had de pastoor veel te Ujden: · hij had eenc partij tm·we ; zijne parochianen zonden er eene kudde schapen op, die alles kaal aten. Op eenen naeht was al z\ine klaver gestolen. Eene anden• n1aal hrak nwn · zijn hek af' en nwn stool al zijne gToPnsels. Een vieze kwant speelde vóor de pastorij op de viool, terwijl anderen zijne kar aan stukken smeten. Tmnbuyser kon het niet volhouden, alhoewel de Raad vnn Brabant hmn gel~jk gaf in 17t7.

Egidius DP Coninc1c volgde hen1 op. Hij '\Va~ te Run1pst in 1716 geboren en stierf te BecrspJ in 17ï5. Deze pa~toor werd zeer be1nind en wa~ heel geleerd. Hij heeft eene lVIemorie geschr<)ven, vroeger berustende in de bibliotheek vm1

BurgondW te Brussel. Dit hn.ndsehrift, dat VN•l aardigheden bevat, is getiteld: 1lfémoire touellanf. BeN'sel bi} lh·ussel.

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

BEERSEL BI.T BRUSSE.L.

let très-illustre fmn ille de JVlttlze·m. A. \VAUTERS hoeft het geraadpleegd voor ~~jne JUstoire des en-virons de BruxelleB. Het is verdoold geraakt; althans het hovinclt zieh niet op den kataloog

prove van Sinte-Anna, door denzelfden Hue1· geschonken, 111oest wek~elijks, des Dinsdags, ePne 1nis doen, ter eere van Sinte-Anna. Hendrik stichtte nog des Zaterdags eene 1nis voor OnzeLieve- Vrouw, en des Donderdags etme voor het

da· haudsehriflen van ge1nelde hihUotheek. De opvolger van E. De Coninde heette E. Borgö; dit was een Brusselaar. Hij bleefpastoor van Bt>(•rsPl tot in t782. Na Borgt~ kwmn P. Seghers, die den '19 Seph,mher 18L) gestorven is. Deze \Verd. opgevolgd door P. J. V<'l'Iinden, overlt~dml <1en ;-21 Sept. J.H:H. Dnal'nn. \Vercl P. J. Vrijsens pastoor der pm·oehie: <lP dood nmn hmn weg in :Mei 18GS. opvo.lgc~r 1H•otte Il,r. Crols, nog levend, die

ZUn

BPt·r~Pl

verlic•t d<m 2:3 Scptmnlwr 187:3.

De KPrk . van Beersc~l ontving nwcst al hare stkhtillfWll of fnndatWn van den nuwhtigen Hendrik van \Vittht'In, IUdder van hPt Gnl<len Vlies.

Zoo stidltte h\j de prove van Ollze-Lievc-Vrou\Y: <IagPlijks moe~t f'r eene In is gednnn '\Vorden in ({<• Kerk of in lwt kasteel, wanneer de Heer er xUn VPrhlijf hiPld; d(\ bezitter dezer prove ontvinf.! het derd<1 der tienden vml Linkebeek. De

H. Sakr~unent. Daarbij bepaalde zich zUne nlildheid niet: hij gaf eene rent tot het. onderhoud een er lmnp voor het hoogaltan1·, in J.4H:Z. Dé•n 8 Dec. 1506 stelcl<' hjj een eemvigdnrend jaarg·eUjde in; dit jaargetijde had plaals 's \Voensdags vöor H[1Jfvasteu. Evenwel nwé•sl cle kerkfabriek eene kleine soul betalPn aan dt•n Htei<~r, de selwpPiwn, den griffier en deu ~<:~rgunl der heedUJdwid, indie:n zo ü\u offer gingen op dien dag. De a1·men kregen tlieil:ZPlfden dag G -riertels rogge Pll ec•n vaatje tnrwe. Voornleer de dor-psplaats k verlnteu en o\~(•r te gaan tot het bosehrijven der andere~ gehuchten, \villen wij nog nwlding maken vm1 eh~ uieuwe sehool. ZU werd voltrokkeu in 18ï1 Pn wordt !Jestuurd door dt>n Heer 'X. vau Dornuwt hoofdonder\vijzer sedPrt velejaren l'Püds, en II. X( Pl'dae1st hulponderwijzer. l\len is lwt gehonw V(•rsehnl1

920

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

BEERSEL BIJ BÏl..USSEL.

digd aan .het toedoen des Barons van Hoest van Alkmnade, Bnrg·emeester der Gen10ente. 2. J(aleooet. Dit volkrijke gehucht ligt gedeel-

Nekkersgat en Gillis Conraets, den 20 Juni 1.348 verklaard hebben, dat zij hebben hoor en spreken, door hunne ouders, van de wijding der Kerk van Ukkel door Paus Leo III, en van de komst van Karel den Grooteen genoe1nden Paus te .l{aedoe (nu J(al'loo, Loo van Karel; volgens anderen, sarnentrekking van J(arel en Leo) en te J{aedevoed. \Vat beteekent J{aerlevoert? Niets anders dan ~voert 1.:an .l(m·el, wade van Iütrel; \Vant l~oert, ·voort, l)Orde is een oud vlruunsch woord, dat l{)ade, ondiepte heteekent 1 ) In de geschiedenis kouü 1nen Thomas, Jan en .Maere vnn CaeleJttoJ·rle tegen. Op de hoogte tt• St. Gillis bevond zich ecne Hterldt> ~ gelw()b•u de sterkte van :Monterey, ter eL•re van don .Jnmi Dmningo de Zuniga y Fonseca, Urnaf van }lonlPn~y, in H>70 hestunrde1· van ons land. De stPPll\VPg van .Alsemlwrg, WPlke door Kah~vot>t loopt , wertl a:mgt>llOlllPll door Antoon Ulivet, (h~n :2:-Z .JIPi 17:J), van ann d.t~

telijk op Beersel, op Drogenbosch , op Ukkel en op Linkebeek. Ziehier hoe het volk J{a1eroot afleidt. J{alevoet, zegt het, is eene verkorting

van ]{w·el te voet; '\vant Keizer Km·pl .Jnvmn eens naar Brnssel gereden, lnngs den steenvn:g vn.u Alsmnberg. Maar zjjn rijtuig 1Jj·ak tP Kalevoet, zoo dat J(arel genoodzaakt vçerd te toet naar Brussel te gaan: en nldus wérd die plaats, waar dit rijtuig niet nwer voort kon, 1\.arel te ·vor>t gdweten, later door sanllllÜl't•kking ]{ale roef. Eigenaardig, verwonderlijk nmp: men het uouJnen, dnt lüüzer Karels. na.mn , htj het Yolk, in al de vlamnsche ge·westen. ePnl' zoo grook rol s1we1t. Voo1:zekPr, daar ligt dP Pigt•n1Uke hPtnPkenis van f{ulevoet niet. Y1·opgpr :-:thret•fuu..-n en heter Chlenroet. Caeh'nrotde, Ctwrlerort. J(acrlrn·oett. Dit laatste vindt nwn in Pen hund:=\ehrifl, berustende in de hihliothPPk Yan BnrgnndW tt~ Brn:-:sel: In dit handsehrïft :-:tanf. dat .Tau vau

den Ilovr·. HilUs van den Hteene • Oertwrt van

l) :\f!•u ût• J(J(ml hU .Jh:r.n::n (Woordt•mwlwt) en lijke met lwt llOg' g'PhruiktP raw•t.

Yl'r!!E~

Bl~ERSEL

B!J BRUSSEL.

sterkte vm1 lVIonterey tot Kalevoet. De voortzetting van Kalevoet tot Aise1nherg geheutde slt,(·ht~ Ül 1Tt0.

LatPr \Verd er eene vertak-

king gc'Inaakt van Kalevoet naar Drogenbosch, niett(:'genstnnnde de \'rorrwe van Stalle e1· zich t C'g't'll YC'l'ZC' l'te. Iu 147(:) hestand er Ü.' Knievoel een papierJnolen, die aan hd donJein 20 artesische stuivers en YÎPl' kn})OClWn hetalen n1oest De g'l'aanmolen, die nu nog te ](aleï:oet draait, was, zoo 't schijnt ook t'l'll papiermolen , gelUk hHjkt nit c;en oktrooi van dPn 15 Oktober 15HH: dit oktrooi bestond h•u voordeele van Troen of Veron Huyghe; laü:r 1 in 1718, W oogst, \Verd deze nwlen een geaanmolen. Hij heette de111Vieuwen Bautcmolen. KnievoPt is nog vermaard door een oud be(~ld van Or~zP-Liove- Vrouw. dat door hot volk ais 1nirnknlen~ <·rkPnd wm·dt. ZiPhier hoc Aug. \VwHMAX~ in zijnP

Rralmntia .Jlurirma verhaalt hoe

dit ht•t>ld daar gehrm:ht W<~rd: I~en rijke wjjn-

koopmnn van B1·u~~el wa~ op zee met een ~ehip, gelmlPn uwt wUn. gpn hP\"ip: onwedPr har.stfp lo;-; Pll koopmnn Pll :-:ehip IiPpPu het ~root:-;h•

BEERSEL BlJ BH.USBEL.

gevaar. De Brusselaar dacht toen aan Maria; hij beloofde een schoon Liev0-Vrouwe-beeld te laten makèn. En waarlijk, het tmnpeest hield op. In zijn vaderland teruggeltornen, vergat de xnan zijne belofte niet: l~ij deed een beeld 1naken, dat h\j te Kalevoet pla"atste. Dit beeld verbeeldt de n1oeder Gods 1net haren zoon; heiden zUn gl'kleed; in de techterhand houdt Maria eenen druiventros , allegorie op den wijn, en in den linkcrarrn het kindje ,Jezus. Dit alles. gebeurde in 13;)4, beweert de overlevering. Eerst hing' hot beeld aan ecnen bomn; later haaldP uwn het noodige geld rond mn l~erw kapel Ü' bonwen. Die kapel \Vas in houL Ollltrent 1425 deed Jn.n van Ofhui::; 1:e wegnmnen en verving· ze doot· eene schoone stoerien kapel, waarvan de teekening hij CLOET te zien i:;;. Dnarenboven sehonk vernwlde Heer, die van Brussel

'vas, eenige gronden aan die kapel, ten oinch.' er dPs Zondags eene 1nis te tloen l<.>ztm. Dezp di0n~t w0rd gewoonlijk gedaan door eenPn :\1iuderhroetler van BoPtendaaL VPr~<~lwidenP nlil'nJwlen \VordPn door lwt hij-

BEEHSEL BIJ BRUS~EL.

geloof aan dit beeld toegesehreven; men vindt ze verhaald onder vele schilderijen , berustende in de kerk van Ukkel. Danron1 noen1t 1nen deze Lieve-Vrouw 0.- L. Vrouw-ten- Troost. Vele pelgrims, waaronder hooggeplaatste per~onen, hehJxm de kapel van Kalevoet bezocht.

Onder andere noemen wij Isabella, echtg·enoote vnu d.en Aartshertog Albert, die den 6 Juli 16.23 naar Kalevoet kwmn. Ten tijde der Fransche Hepub1iek werden de goederen der kapel aangeslagen en verkoeht; ze verviel 1neer en nwer, !laar er gee11 dienst nwct· gedaan werd. En nu . ~chiet Pr ni<-.•ts meer van over. In 18:23 werd het beeld naal' de Kerk van Ukkel pleehtig gevoer·d, op hevel van (l<.'n toeumalîgPn dekl\n van Uklwl, Phil. Corlen. Doch in den jare 187B ·werd het ((•rug naar Kalt• voet g<-.'braeht, \Vaar 1nen Jwt i11 eene nieuwe kapel plaatste. :t ..Yeerbeer.•wf. Hc>t <•igmllijk< Bt•er:;pl of <le Dorp1

plant:; Hgt tamelUk VPrheven; ~"'eerbeersel intügen<h•d i:; veel lugPr Pil p~wlf aan l{uh!IXJet. Dit lPgt dPn uaum g<:noegzamu uit. ;.Veerbr)er.o..:(J.{ viudt JIH'n in ondn norkoudPIJ vernwld outlor do he-

BEEHSEL BlJ BRUSSEL.

natning van Infet'ior BM·sle in 1269, onder dien van.. 1Vedet•bm·sela in 1292, m~cler dien van Necler·beersele in 1382. In 1341 stond op .l'Vederbeersele eene hoeve, geheeten 't Ilof te Steenweg he, zoo genoen1d 1nisschien mndat het op den steenweg van Bl'nssel naar Halle lag. Nu weet 111011 op Beersel van ~t Jlof te 8teenweghe niet 1neer te spreken. - Zoo vindt men ·nog vermeld , al:; op Beersel hestaan hebbende, de Floet~e van Vrefws, clat is Vi·{je bosrh; in \Vest-VI. bestaat nog een Vl'{jbosch, meel' T'"l·(jlmsch , dat aan de vei'ltHtardc~ hende van Baekelandt tot sehnilplaats vcrsh·ekte; te Everlwrg, in Brabant, is ook een gehneht ~ dat Vrehosch heet. - De nieuwe lioece of J.\'Teuwenhoz-e i~ b~j den volke m1, tlm minste bij name, insgc·ltjks onbekend. De Iü~rtog-en van Brabant gavPn dexe laatste hoeve in leen uit. Lah-'r In• hoorde xe aan de jezuïeten; eindelijk werd ze hcnvoond door de thmilie Lood{.

4·.1ht,r;,f}eb,,dwJ:fJ· Het kadasterplan der Oemeenh:, eenPn Franselnnau opgmnnakt. sehrijft Dukke11H.ri~l· xooal:-~ het volk nooit Z()gt. D(t,qf!ereu is eelt Brnhauhwh î<liotisnms, dat lwcliPdf: met gewi~ doo1·

BE~~RSEL

BIJ BRUSSEL.

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

moeite ergens door·gaan, met ·moeite op eenen ber,rJ ge taken, enz. Een voorbeeld zal de het. vm1 dagge)'en duidelijk n1aken: Ziet ze eens door lzet Blfjk daggeren, zegt 1nen rond Brussel. Dat da,qgel'r?.J~ dam;elen 1vorden kan, is niets ongewoons: Zoo 1H:'<~ft 1nen schenurnt, naast sclwmelen, kluppel naast kluppe1· en vele andel'c \Yoorden. Een dag-.. ,qelenber,r; is dus een berg, die, hetzij door slijk, hetzij door iets anders, 1nocilijk te heklirmnen valt. Tegen den IJaggelenbery ligt 'de Da,(J.rJelenblok. Tt•r opheldering dient nllcPn gezegd te worden, dnt iu :-:chü•r alle Vlamnsche gewesten van België, b1oksyuoniem van stuk land is, mee1· bepaaldelijk.

\·an xtul· omhehuf land: llóeted !.·md rlie sc!wonr. Uok land:-' ü. Jfeeresteen. Het woonl is oud Pil wordt door Iwt volk Iwden nog geht'uikt voo1· }Htalsfefn, 8rhei.~fren. KILIAEN in zijn on~dmtlmar Ji}f!JJnoloyü·um, teufonh·w· 1illfflUW heeft: .. .Jfeer, JIU'ere is pa el/ lat fprn:liun~. m<:fa ~ linw~, ml[J· llH!l'l't>'\ Pll: .,.JleerJ'f'IL tnf'J'J'eJl: C:on:-;tihWl't' lirnih·~, pOIWl'P lllela:-;.'' Jlt•en•:4nw staat denkdijk voor Jlerl-.~teen, \Yom·d, dat 1\n,IAg::\ ook ht><>ft. \rmn·mn nwn dit delkl

van Beersel llfeeresteen heet? ,Misschien heeft daar in vroeg'eren tijde een paal gestaan , die diende 0111 de Heerlijkheid van Beersel van die van Drogenbosch te scheiden, -vvant de 1\tlee~·e ::;teen ligt tnsschen Drogenbosch en Beersel. De J1feel' hoort n1en soms ook: dit pleit ten voordeèle van het oude J.lieir, nog ]feer, stilstaand wq.ter; ook de 1~feer ligt niet \Vijd van de Zenne, die daar nwnignmal des l'tinte1~s ove1·vloeit. Doch hOt dan steen in .ilieeresteen uitgelegd:> - 1lieer komt in vele geleegsn1nnen: Zoo hePft 1nen in Autwe1·pen de dm·pen -'-lleil' en J.lleedwut; in Brabant de genwc•nte Jléerb('ek >. in· Oost.-Vl. .Jlûre, Jieerbeh.:e en Jl[eel'eJulJ·é; te Segelsern (OostVl.) heeft nwn eenen Drie8 ter Jfeere. Daaruit lwsluiten wij evenwel niet, dat Jleer, in al deze 1-roordE•n, dezelfde beteektmis heb he; want .JleeJ•e, in lJrfeB ft>;• -'-lfeere. seh~jut zpker et\n stib;taand ·water te bedieden. 1 ) 1

G. Sin!Jf'l. \V nt is een r!ingPl of 8inyel? Niets 1

}

Zie .~.llw·, ..Jlare, Jütr<'~·trin hij I~i)H~TI~!\IANN • .. tltcl. Orts~

iUfUWJI.

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

BEEH.SEL BIJ BRUSSEL.

andm·B dan een gordel of ring. Het 1voord kon1t van het latijn dn.r;e1·e, mnringen, waarvoor wij .qin.r;elen en onzsinr;elen hebben. De sin.c;el te· Beersel paalt aan de Zenne , juist daar, waar deze rivier eenen halven gordel of kring beschrij (l. Van daar de naam ? 7. Diepenbeemcl. Het volk zegt Diepenbempd; Bempd is oud en 1uen vindt het benevens beemcl. Een diepe beem.d is eene wei, die laag ligt en gcniakke1ijk overstromnel \vordt. Te Beersel over~troonlt de Zenne den Dlepenbeemd. Het l)]an schrijft: Dietenbrmd, dat zonder twW'el ~leeht ls. ·

fabelkunde, })eschernlgoden der afgescheidene zielen, is al te ge\vaagd.. Zie hij FöRSTENIANN

H. Jlanusdelle. Zoo Kpreekt het volk rneest uit~ do eh nH'\n hool't ook: Jfanisdelle, _.Jfaansdelle, Jlan.<>delle. 1Jelle, vron\velijk naamwoord, is echt vlamnseh en nog van dageltjkseh gebruik rond Bru:-::~E.>l; het heteekent lwt nwt:r g"t.llwuikte dal. :\Iaar wat is ..1/a nu.-: :-' Dat kuurwn we niet uith,~.rg:Pu: bm ware men Jfrm of Jlmm IH1llH\ Dan h_.n 1uin~te war<' Iwt woord renigzins vei·l"taanhaar. Hd ecr~t P dePI van Jlanusdr,lle te lH'Pll{SPll tot .Jlanus, Jlwznt, in dP Hriekschl~

~1.annendal.

9, J(elleoeld. ](el is li~il en kil is koud (kold). Het f(ellevelcl heteekent dus: het koude -veld, niet mndat het land koud en stUf is, 1naar wel , mndat er zich eone koele . koude bron bevindt. Deze b1·on noernt n1en den ke11en börre. Börre, uo1'J'e is niets anders dai1 borne, bton. ·Dä Börre heeft men nog in: ZerenbörJ'P, Zevenboni , in het f'ranseh Sept- J?ontaines, waar, vóor de onnventeling der verleden een\v, een klooster voor numnen :::tond. 10. ]3oteJ"enbr~ru,: Botrrber[J. :\Ioeilijk sehijnt lwt ons dit woord nwt boter, fr. lJeUJTr;, in verband te brengen, ten \\·nre 1nen den Boterberg aanzagr-, als eene hoogte, waar grns op wast of \Vies, dat den koeien goede• bote1· grvPn deed. Dod1 dit kan hier het g·pval niPt zijn, daar de Boterbn·g uit lichh~n, uu1geren p:rond lwstaat ~ ·waar veel sptmrie op gronit. Te St:1gelsen1 heBtaat dt- BotnYlaele of het Botenlal. - Evt~n ai~ van Bofe..nmbe.rg is het on~ onnwgelijk te zeggen, wat du

BEgRSEL BIJ BRUSSEL.

heteekenis rna.g zijn van IJraaier, ook een lanclnamn van Beersel. 11. JYekkersdelle. De llekkeJ'sclelle is de deUe of' het dal van den ~VekÁ~eJ·. En '~rat is een j_Velcker? Een duivel, een plaagduivel, nagenoeg· hetzelfde als \vat de Fransehen Ondin noenwn. De .YelckerB leefden in het water, in poelen r Tneren, rivjeren en zeeën; zij hestonden bij al de Noorclsehe volkeren. De Nekker heet hij de Hoogduitsehers J.Vl.r en NickeJ't, hàj de Denen J.VeckPfl en ..Vock(mj de IJ~landers zelve hadden lmnnEüt . Yikur. Lntc'r wc)l'den ze,. bjj den voUw, de \Yeel'lwnTcncl(' zielen der kinderen zonde1· doop:-;C'l gPstorven, sc.hrjjfL \VAt:TEns. In vele ge1Pegswuncn komt dit woqrcl ;.Vel:k('J'. Te Ukkel 1wert HWll een lVekkersyat, te Laken ook; te Eppegmn eencn1 .Nr'kkerspoel; te Strambeek een .Ye!t'ltel't~nwidere (.Yrkkenwwore, - moeras:?) en· PPil .J..Yekl..:erken ; te Nederhee1nbf~ek eenen Yekl·t'l'('; te Segelsmn den -~.Vekke1·sdries, het .J..Veld~en~ reld, dt~ . .YikkeJ'Sll'Ptdnz en een kleli? J.Vekkenwelrlfken. \\\; zouden nog vele anclero nmnen, waar -~.Yelth.·eJ' in voorkomt, kunnen annhalen.

BEÈH.SEL BIJ BRUSSEL.

1~.

D'oûbeJ·g. Daube1'.f/ schrijft het )cadHsterplan; on waar01r1 niet: D' o(tber,r; ? Dit laatste, verkorting van: De ol.tcle berg is de eenvoudigste en schijnt ons de echte schrijfwij7.e. 13. Jlnmkeoeld, heter .l?ranlteuveld, veld der I/ranken of der ~Pntnschen. Die henmning ziet vast op eene geschiedkundige gebeurtenis , waarvan echtèr geene sporen n1eer gevonden worden. 14·. J{erketeld. Dit veld spreidt zich oostwaarts de kerk uit en paalt tegen het eigenlijke dorp.Op Beersel vindt 1nen noch wind- noch watm·nlolen.' DP Hertog van A1·enhcl'g, die er de noodzakeltjkhehl van hPvl'oedde, stichtte eonen wa.termolcn, door toPstemming van 10 Sept. :17()1.. \Vaar stond die waternwlen? \Vaarsehijnlijk op de beek) die tegen het kasteelloopt, en die den namn yan Sint-Lmnbertushcek draagt. Doeh het water dezer beek was niet sterk genoeg orn hot. wolenrad rond h~ kr~jgen. Dnarmn deed dezelfde Hertog', op het J(erkereld, een en windmolen oprichten. De toestenuning er van dagteekent vnn 17 Juni 1774. Insgelijks deze ·windrnolen bestond niet lang. Het J(erketleld

BEERSEL BlJ BRUSSEL.

heette onlangs het illolenveld. Het schijnt, dat er vóor 1774 eenen windn1glen op Beersel 1noet gestaan hebben: innners in 1.4BG en 1469 vindt men g·ewag gemaakt van 't Gtoot. ll{olen'Velcl en 't Oleyn llfolenvelclelcen, te Beersele (Kartu1arü3 der Abdij van Ter-Karneren.) 15. De Langstraat, het J(raaibosch, de lVo1ven-_ hoek, het llofPe7rl zijn Il.anl(·m, welke voor den verstamie geene nwcilijkheid opleveren. Enkel hij JYolMJthoek zullen wij nanrnerkcn , dat men dien diernamn in vele geleegsnan1en onhnoet. Zoo heeft rnen het dorp JV"olverthem; den H'"oll)enberg te Ukkel; 't .liof te 1Volfskerke te Segelsem; den 1Volt~enberg te Vosst~ll1; JVo7f:"~hagen op Huldenberg , enz. lH. lJn'es. Dries is een oud woord. De 1èutlwni.r:;t(t geeft bij Dryesch, onbeb1çu•et acker, lllJJ'[peww s. Doch de nieuwere \voordenboeken geven dien zin aan J)ries niet; zoo vert.aalt SLEEOKX het door, weide, weiland. Bij KILIAEN ])cteekent J)rim~, braakland; zoo ook bij PoMEY.

En dit, laatste schijnt er de allereerste beteekenis van te zijn; hnmers onbebouwd land is ook:

BEERSEL BIJ

~RUSSEL.

lJJ'aalcland; De wortel ; van D1·ies vindt n1en in het oude Driën, dat is, Dropen, dat men nog in· het Engelsch to dry tegenk01nt. Een D;ries ware dus een land , dat te drogen ligt , gelijk b1~aalcla1l!d. Natuqrlijk is die beteekenis nu veranderd, daar de onhebouwde landen van dien tijde veelal schoone, kostbare gronden geworden zijn. Nochtans, ofschoon de aard- dier landen veranderd zij, is de namn blijven voortbestaan. Van daar, dat men nog op vele geineenten een of rneer Driesen ontmoet. Op het enkele dorp Segelsern heeft n1en: eenen Dries, eenen J(attakk:end,ries, een en Nelekersdries en een en Dries ter .Ll{eil'e j te lVlulhern den Vijflindendries. 17. BlcwT~·eld. Is dit woord van Blad, Bladet,

door sammT~rekldng Blctru·, af te leiden P Blaar beteekent in so1n1nige streken bloot, J.:actl j het k01nt van het oude blaën, dat is , ontblooten. \Vat ware dus Blam''t'elrl r Niets anders dan bloot veld, veld , waar geeno hoornen op · groeien. 18. Lameisbosclz. Zoo zegt het volk: de kien~ toon valt op de silbc meis. Dit woord is moelcl~jk te Beersel bij Brussel.

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

BEEH.SEL BIJ BH.USSEL.

ofwel laag, ofwel eene

gelegen. Andere taalkundigen, DR. BuDDJXGH onder anderen, verklaren lo ~l.oorwater. BILDEB.DIJK bracht het in verband nwt lode, dnt is hoogte; A. vV. B. Sm-IAYES Inet lucus' bosch. Zonder twijfel kan in Loobosch, loo deze laatste beteekenis niet hebhen, daar het een slecht pleonasinus zoude zijn. ~0. Laakveld. Laalt: is nwer , groote vijve1·. KILIAEN heeft het ; de Fransehen hebben ook Lac. liet Laakoelcl is dus een veld bij de Laak, een veld, waar eene. Laak gevonden \VonlL Laak ziet n1en nog in Lakebeel~ , of de Laak, eene beek, waarop Loth, \vijk van St. Pieters-Leeuw ligt, en die zich lang·s den linkeroever in de Zenne werpt. Loth zelf heet bij het volk Laak en oudtijds schreef 1nen niet Lotlt, n1nar Laeckt. Zie Lac bij FönsTEl\IANN• 21.1Iouthem. De Beerselaren zeggenflautlwrn of 't }[authem. Dit woord is duidelijk sanwngesteld uit Hout, bosch, woord, dat n1en nog heeft in Bu,qgen.hout (Beukenhout) en 0o.'3tedwut, enz., en Hem, Jleim, dat woon betcekent: Zwete!flwm,

plaats, bij staande wateren , beken of uwerassen

Landeghem, Lovendegltem, Erembodegltem , Se-

verklaren. Lr:tm.eis , \Vat is dat? Het woord ~chUnt van vrèernden oorsptong , aangezien de k1en1toon op de laatste lettergreep valt. Misschien 1nag rnen verwjjzen naar lcti?n , leem, lhnus, klei, dat rnen nog heeft in Lmnbeke. Bij het Lamelsboseh · ligt het La'lJteis·l:elcl, dat uit nulten, vochtigen grond bestaat" 19. Loobosch. Lobbosch b.oort 1nen nwer. lVIen is het niet eens over de beteekenis van Zoo , dat 1ncn tegelikonlt in: Waterloo, Tessenderloo , TVesterZoo, Beverloo, Tongerloo, ·venloo, Loven, 'Pongerloo, Lippeloo, Oosterloo, enz. Eenigen leiden het af van locus, plaats, doch BILDERDIJK ht!sfrUdt die aflt'irling. Bij KILIAEN vindt 1nen dit loo. Hij sehl'ijft: "Loo, lo, vetus, i. leeyh. Depressus, hmnilis: infernus. ang. 1owe.'' J~n vt>rder ,, Loo, 1o, inquit Bccanus. Locus altus . adjaeens stagnis, torrentibus ant palndibus. hinc

Borckdo, becerlo. eecklo, lcaJlo, oosterlo, tongherlo, fes ...mnderlo, ·renlo, westerlo." Du:;;, heteekent Loo, volgens BEGANrB (vAN Gonp was zUn vlaam.~dre

namn) en

Ku,IAEN ,

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

,qelshem , J.lfulhem, enz. Flouthe1n heeft n1en in Sint-MargTiE't.s-Hmtthmn in Brabant, llouthe·m bij Ieperen ~n .Iiou.th em btj Veurne , Lettel'houthem en Sint-Lievens-Houthem in Oost-Vlaanderen.

\VIJK B, GENAAMD D\VARSBOSCH.

w ~~n

het Oosten der gemeente strekt zieh

~de wijle B uit en wol'Clt Dzcw·sbosch gc-

heeten, ntt::tl' het gehucht 1Jww·Rbosch. 1. Het J)wa·rsbo'Sch is een hos eh, dat jaarlijks kleiner wordt; dit hosch wordt son1wijlen den lcmgen Dwm·sboscll genamnd. Daar heeft men eun da1, dat den namn van JJmarsboschdelle draagt. Bij den volkP hoort Inen ~h'L'ds IhtH!ésbo.'{ch, dat eene volksuit~pruak van hweer:-~brn-:ch

.is. Du·Pet.o.; is dwars on J)u·t~ersbosrlz, !Jwar.o.;bosch. Anderen :-:dn·\jven IY weerbo,.;ch , ah; \Vilden Zf1.-

BEERSEL BIJ BRUSSEl..

het nJleidPn van weeren, weren, dat verdedigen beteekNlt. Vroeger sehreef n1en ook wel DNwbosch en I)lneerbosch. Oudtijds stond er eene hoeve 't IIof te Dwersbosch. In 1~~0 onllnoet rnen eenen Boude\'irijn, zoon vnn Berner van Dl'e?'bos. Deze pachter van Dred;os gaf in g·e1nelden jare aan de kloosterlingen van Jette of Diligmn eene wei te Calenvort, nn J(aü:coet, die hij van den Kastelein v:an Brnssel in eijns hieliL - Later lnvam gansch d.it goed aan de abdij van Diligen1. De hertogin Johanna nmn dit goed onder hare bescherrning in 1401. \Vant, vern1its deze hoeve tegen het nitgebreide Zoniënwoud lag, zoo vernachtten er dik~vijls hare patrijswaehters (pertviser8), 'Yarandlnee-sters (.qruyers) en andere jaehtoffideren. Den 2i3 Ang. '1450 stond Philips de Goede toe, aan eh· abdij. er een Meierhof (cour eensale) te hond.Pn. van vier djnsuwnnen (trncmciers) i ook 1noeht voor dit l.\IPierhof eenen zegel geinaakt worden, \varu·InPde de akten, voor gezegd hof nf~tllw.ndeld, werden gezegeld. Dilige1n n·rkoeht cle ::\feîtn·hoeve vn.n Du•ar:;;-

BEERSEt BIJ BRUSSEL.

bosoh aan eenen koopman van Brussel, Jan van Grij1nhergen , gezegd van Edingen. Hij betaalde ·er 1600 gulden, elk van 5 Brabantsche stuivers groot, voor. Deze koop gebeurde den 1 Juni 1512. Den 23 Juni deszelfden jares werd, door den Raad van Brabant, de hoeve van alle lasten oiltslagen. · De hoeve kwan1, kort daarna, aan de familie Van der Haeghen.. Pi eter Van der Haeghen verkocht ze, in 15H6, aan den gevolnmchtigde der. jezuïeten van Loven, Go elfried Van de Zijpe, voor 1L488 artesische ponden; bij de hoevP waren 9;3 hunder lands. Den 13 Februari 160B stonden de jezuïeten 't IIof tf~ Dweersbosch ar aan hunne 1nedebroeders van Brussel. Ten huieligen dage bestaat dit l\Ieierhof niet n1eer; numr 1nen ziet .er het huitengoed vnn den H. Baron van Roest van Alkmnade , BurgoIneest er der genwente. DP Dinliggende goPderen, met het Du·w·sbo:·wh, zUn z\j11 eigendmn.

N1et verrP van het Dwm·:~bosdt tegen het kn::rteel, heYindt zich eene hoe-ye, door het volk het !lof' ran llon,qereit! (HongarW) genoemd.

40'

BEEH.SEL BIJ BRUSSEL.

BEERSEL BIJ BRUSSEL,

Deze hoeve behoort der rijke kerk van AlsClnberg·. Volgens dè overlevering was het Maria van Hongarië, welke deze hoeve aan gezegde kerk ten geschenke gaf.

6: Bloemhof. De namn is gansch verstaanbaar en zeer dichterlijk daarbij. Echter waarom men die plaats den Bloemhof noen1t, blijft onbekend, daar het ons schijnt in den Bloemhof niet n~eer bloe1nen te zien, dan op elke andere plaats. 7. Schcwij, SchaiiJ~jvelcl. In vroegeren tijde schreef men Schaewaert} later Schaz'ij, Schatije, Sclzcw(jr Schaz,ez:s. Op het Schaveiveld heeft n1en het hof van Sclwvljs.. Het behoort toe aan den Pt·ins van .Arenberg. In 1480 was \Villen1, zoon van 'Villern van :Mons en van Margriet van Fanlilercux, vnssnal van. de HH. van Aa voor deze hoeve. ·- Later kwan1 het aan de fmnilie vnn Arenherg. --~ Het Kapittel van Anderleeht had de kleine ·tienden van 80 hunder van het Scha·t'eiceld, doch van H sehooven kreeg de ahd\j van Vorst er 2 en de kapelaan van Beersel 1. \Velke is cl0 beteebmis van Hel! atei of Hdwu·wt rt ~ vV e nweten ons hier weer h~j gissingen bepalP:n. Sduacaart. dat ons het hPstH dunkt, kan nwt .w~hûwe, dat is 8chadmce verwnnt ûjn: dnn zonde het eene plant$ nnnduiden 1 ·wanr velt• hoornen

In de IV~jk B heeft rnen nog: ~. J.Veerlwfreld. Dit hediedt laetg Hofveld. In de lv~jk A hadden we het Jlof'celd. 3. Jlóo,qveld. Het lloogveld ligt tan1elijk verheven, van daar de .naam.

Het is verdeeld in

1Vederste Jlooycelrl en Oppen.;te Hoo,qveld. · 4_., J)elde. \Vat wil dit woord zeggtm? Is het Inet dekkfm, fr. couN·ir, vervvant? Of is het dikte:-' Of is Dekte, door veelvuldig gebruik, ontstaan uit: de Ekte P Dan waro het de hoekte, de hoek: liJk is Pen oud \Voord, dat KrLIAEN heeft f'll hoek hetePkent; de HoogduitschPrs hobben nog lwt woord.

5. Limle!t~en. HPt is niet ongewoon velden te noe1nen naar den eenen of n11d<:ren boom, 1vdke er gro<~it. Zoo lweft n1en te Beers(•l het Lindedt'keu; te Segelsern lwt Linrlel·en, lwt Berkenst•elrl en het Boe'keusrr•ld j te l\InlhCin llrn l''fjfliit\lemlrie:::.

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

Niette~nin

kan het woord van schauw, srha-nw, sclvww afgeleid ·wezen; en dan ware Sclwwaatt eene plaats, ·die bezocht ·werd door roovers en ander slecht volk, en waarvoor men dus srh uw zijn. uloest, die n1en scknwen 1noest stonden.

\VI.TK C, f-fENAAMD

LAARHF~IDE.

hijzonder~te

gehucht is de Laarheide. 1. .Lrtarhefrle. Het volk zeg{ Lartl'hr>i.

SLEEC:KX

en VA~ DE Vgr.nE geven hij Lruu·: ,J.TdeL ledig·. Fide. Ozn~n·t; Dnn, sehranl. Jlairp'e. arr11e. F'aiblt). Plaine drms un bof.-;. Lieu Oltl'c>rf/' ver~laat er door: .. Dnn. Behranl. '' .

\VEILAND

heeft: .,Lam'. Dun, sehraal. ;JfairJI'e, grNe, whwr, lerhm~. - .Lmtn' melk, lam· nat. I.~ait nWÎf/l'l' ~ boui/1()/l mr ,'{oupe maÎ!Jre.'' PmmY HALi\L\

BEl'~RSEL

BIJ BRUSSEL.

vertaalt La er door: 1°. ongebouwt ·veld. Loc~ts vel campus steriU.-: et incu.ltu8 / 2°. lVP-fjde. Pas;.. ,cuum publicn}it. KIL. ook heeft Laer: "Inan-is, 'Vacnus." En Laer: "Locus incnltus et vaczms: solzun -incnlt-1w1. Pascumn publicwn." In den Tentbonista bediedt len~, ijdel, ledig. Bij de Hoogduitsehers heeft leer dezelfde heteekenis; het Ondhoogduitsche lari heteekende ook ledi,q. J. F. v\TILLEl\Is en KREGLINGER hechten er den zin aan van {jdele pl(wts: "Lrtl'e, laer, leerne, terrain inculte, ü:;Tain ra,r;ue." Ziehier. \VtÜ pastoor ScnuEHMANs bij Lae1· in zijn Aly. Vl. IdZ:ot, schrijft: "Volgens sommigen zou het kmnen van het angelsnks. lar, lP I', leering, van waar loeren, doeere ,- in 't Schotsch hoteekent lair: rustplaats, I. stratum. Doeh volgens Dn. Bummwn (Archieven der Ned<.~rlandselw Taalkunde III~ hl. JG-GO) })eteek.Pnt. lar, laer en vroeger lzlara, letZ:, hled, in 't latijn t<mum, d. i. tmnpelhut. De luren zondeu dus tempelhutten, aan oude Uermaansehe GodPn toege\vUd, geweest zijn en vel'want nu"!t het Noordse· he hlader, hledra en 't angelsaks. ler. M<\n Intwht zelf~ geene l><?P8ten hoeden op

BEERSIDL BIJ BRUSSEL.

eenige vroenten of laren. Vroenten (vroonlanden) zijn die akkers of landen, welke tot de larer~I behoorden. Nu 't kan w-el zijn , het is zelfs hoogst waarschtjnlijk dat, dewijl deze landen als. geheiligd aanzien werden en onbebotnvd lagen, nwn vandaar alle ledig liggende landen, als. broeklanden, \T~jge·welden, gemeentegronden, later in de n1iddeleeuwen is g·aan laren noen1en." ScHRIECKrus geeft . nog eene andere beteekenis aan laar: "hmniles arenae et situs inferiores ;" eene Taal' is dus. volgens hmn. een ·waterachtige grond. Uit nl ht>t voorfwnnde hl~jkt, dat \Vl' stoutweg voor laar, in Laarheirlr>, ledig, ijd0l, onb(•botnvd zeth~n nwgen. .Laarheide is dn~ lenigl' heldP. Et~nc oppervlakkige besehmnring van den gTon; l der Beersc·lsehe Law·heide he\vijst, dat cUt de ·ware hetet>kenis van den gcleeg~nmun is. :Men s<'hrijve du~ nooit Loh·a, zooals op het kadasterplan allerdwaast ge~cbrevPn ~taat. Laar kmnt in vele dorp::;- en gehuchtsnmnen. Om er 1naar eenilW te nolmlt.'n: V'osselaar, l'Vespelawr, Rotselam·; Brrlaar, .llouilaar, llallaar,

4()

BEERSEL BIJ BHUSSEL.

BEERSEL BI.J BRUSSEL.

Ril!aar , Otlerlacw , Aclrtselctar , LeerbeeX~ , Becelare, J{oekelwre, Roeselare, Bachte-.1vfaria- Lact't'ne, Sint-JllaarteuB-Lcur,rne , Bottelare, · Edelcwe, J(nesselare, Lacwne, Jfespr:lare, lVedetboelctre) Overboelare; enz. 2. Op de wijk Lctctl'lu;icle heeft rnen de Lange streel.;, den grooten Beemd of Benul, den HcmnenUjch. \Vat beteekent dit laatste woord? llanne of ]Jannen hediedt bij het Brab. volk EJ.:ster. BILDERDIJK zegt dat lianne niets ancler·s is clan 1Ienne, lat. (i-all ina. Tijr•h of Teich is 'Vijver; de Hoogduitsehers gebruiken het woord nog. llannentUch ware dus: hennem;ijvor, nmnelijk

vernielden, plaatsten z~ hun geschut ·op het Schiet-veld: in1rr1ers ·geschikter en beter plaats konden ze gewis niet vinden. Dit zegt genoegzam11 , waarom dit veld nog Schietveld heet. 5. Zittert. Oudtijels schreef nwn Sittael't, evenals St:ttcMrt, nu Sittard in Hollandsch Lünburg. Zittert lag op Beersel en Dvvorp ; er ·bevond zich een kasteel , sterkte of versterkte hoeve, waar. van in het Vervolg m.eer gezegd wordt. vVe achten Zittel't afgeleid van zitten: eene sterkte js immers eene blijvende zitplcutts. Dit zit, zaat heeft n1en nog· in Ze/zate. Van de sterkte Zittert is niets nwer overgebleven ; enkel bevinden zich daar nog het ZUtertbosch, dat jaarlijks vermindert, en de ZitteJ'ftceicle. G. l~iken. vVaarorn wordt die plaats het Eiken gelweten? Staat het woord in.verhand niet ei of eik P Of is lwt rnisschien lfeih.~en, kleine }lei? -· Evemnin is het ons n1ogelijk Dekkersveld uit te leggen. 7. ~lloennanile. .tlfoer bediedt stilstaande water, vijver. :Men hoort uwer moeras. Inderdaad de

der waterhemU!Il. ~u is er geen vijver tneer te zien ; evenwel is de grond 1noerassig en nat gebleven.

H. Br~l·keJ'8teld, Ba!Lketsreld. Dit veld ligt tegen het IntsteeL Is het woord met Bakker verwant? Het kadnsterplm1 heeft Bakkerr;blo~t~. Zoude het Bak, beek , Hgd. Bach niet kunnen zijn r 4. Schietl:eld. Het Sehietreld ligt hoog en beheer~cht het kasteel. Toen de Brusselaren, in J.iHO, de ~terkte besehoten en sc-hier gunsch

BEERSEL BI.J BH.USSEL.

----·--··--------------..,.,...--grond der Jlfoermmule is nlOei'assig. l\fàar wat \Vll mande zeggen ? 8. Jü·em.ersweide. Een k?''enter is een krmn.er·, krmne1·sweicle is k1·atnersweide. vVat tot dien naam n10ge aanleiding gegeven hebben, js ons. ten volle onbekend . .9. 1Veedzing. Duidelijk i~ het woord san1en... gesteld uit nee1·, laag, en hing, van hangen. De Neerhinr; is waarlijk zeer laag. In den Neerhing staat het kasteel , waarvan de beschrijving en de geschiedenis volgen. Den Nee'rhing vindt rnen in oude oorkonden vermeld: er staat .Neérrnclc.

. lL BESCHHUVING DES KASTEELS.

~-r.r...,r,~~ ~ ·.(..~ ~

~·J"_.,y_l-.

'. ~"' Is Inen, aan de kerk van Beersel ge~'tSfkmnen. lang8 den Needzln,_r; de hoogte afstijgt, dan ziet 1nen vóor zich de overblijfselen van het sterke kasteel van Beersel, op ongevePr tien rninuten van de Zenne. De reusaehtig·e 1nuren en torens staan nog recht, als wilden ze d<m tijd tarten; evenwel de kappen, Hpitsen on dakstoelen zijn gnnsch verdwenen. ') D~ Ju~!:lchi·Uvin~ werd in 1872 gPmaakt. Nu h:: lwt. kasteel rePtl~ meer VPlTHllen. B~rsil

bif BJ'ussel.

B.Kl·~HSEL

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

liet kasteel van Beersel bevindt zich in eene diepte , en vvaarschijnlijk was die diepte een 1noel'ftS. Nu is dit nî.oeras of bJ'oek in vruchtbm·p \Vei den veranderd; n1aar toen mnringde het gansch de sterkte; Die wallen waren ongetwij-; reld heel breed en diep' en :inaakten den toe-· gang tot het kasteel schier mnnogel~jk, ten nlinste zeer mociljjk. Het is hjjm1 zeker, clat de grond veel lager lag dan nu; immers het valt niet te hetwijfel en, dat die diepe grachten door bijgehaalden grond of aangevloeide narde langzainerhnnd gevuld \Verden. IJ Pt kastcel van Bc•erscL enkel een houwval

nog·, is tamdijk

Ol1fl.

In ltDO hcbbcm <le Brus-

sPiaren de lopn hestaande bnrg vernield. liPt kn:-:tt'el ·wprd later \Veer opge1nnnkt. Dus vóor 14~)0 kan het ku~tccl niet· ~c,hmnnl zUn. ALPH.

BIJ BRUSSEL.

;)1

vóor de regeering van Keizer Karel te verschuiven. Edoch EL G. n. SGHAYES, in zijne Instoin~ de l'arch:/tectur·e en Bel.uiquè, denkt dat het kasteel heropgehmnvd wenl in 14HO op de grondvesten van het oudet·e, door de Brusselaren afgeschoten. De stel'lden of kasleelen van de middelecuwt•n waren of '\Vel rond, of vierkant, of veelhoekig. De kasteohm van \Vijnendale, Gave re, P~tegem

hU (hH.lennard<', Gaa:-;lwek

vonnden emwn kring. Die van Ingelmnn;-;ter, Ho vorst, Huldc•nherg,

Bouehout, Hoogstraten, Beloeil, T'razegnies ren vierkant.

'\Va-

Do 1nuren van de kastmden van

Conoy en Laarne vorutdun eenen vijfhoek; diP vun Beveren ct•rwn ze~lwek; die van Pnuwl en . H.óvc's oenen adtlhoek. Ztl hadden allen ül'ltell

\VAUTEHS,

bimwnkoer. Ju on~ land was :maar een knstePl, zmuler himwnk(Wl', dat van StPmwklwrzeel.

gothi~dw

Het kastbel vnu Beersel is rond t'll het>il drij reu:;aehtige toren::;;, ·welkt' uen weinig nit.. springen. Ouder de :4lerklen, wt~lke nwt die van BePrsel het hp;;t gelekeu van vor1n ~ mug 1nen Herseaux noemen. Dit ka:4teP1 1 wanrnu1

in <'<m arUkC'l vN·sehenen in den llle8,'(fl!Jl'l' de.-: sciem•es ltistoriqups, jaargang 1841, doet de stiehting vnn het nog overhlUvPnde Rlot dagtPPkencn van de 1G{' eetnv, ennelat, zegt hij , nlh·;-; in karedsteen i;-; : ook. voegt. hij er bij , de

gew·elven laten nit t. toe de bonwing 1

BEERSEL BIJ BHUSSEL.

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

nog puinhoopen bestnän, was insgel~jks kringvm·nlig en verdedigd door drU groote, ronde torens. Het ·stond op de genwente Herseanx tegen Mouscroen. Een enkele ingang leidt in het kasteel van Beersel. De houten, bijna verrotte brug, "\Velke naar den ingang leidt, is vast zoo oud niet als het kasteel. Eene eiken , dikke deur of poort, \Vel met ijzer beslagen , sluit den ingang; in die deur is .eene kleiner~, ongeveer een en hulven meter van den grond, eene sluipdeur of poterne, zooals 1nen er toen 1neest in alle kastcelen vond: Langs die kleinere deur gingen nli:;;sehÜ."ll dl' kneehten on huurlieden uit. Die ingang is in

deur , die toegang geeft tot een sehiet geljjk vertrek, doch kleiner. Deze twee kleine kaInertjes dienden waarschijnlijk den poortier tot verhljjf. Aán den rechterkant, n1eer innewaarts, heeft 1nen de trap, \velke naar de eerste zaal van den toren leidt. Al de treden der n1enigvuldige trappen van het kasleel zijn in arduin; het w~lfsc'l dier trappen is trapvornlig genuw.kt. Ze \Varen in de muren zelve aangebracht. In den eersten toren \Yaren ch·ij schoone vertrekkPn, sim·lUk ge\velfd, wellee 1net trappen ge.rneertsehap haddPn. Het invallen of' afbreken van 1wt dak had voor noodzakeltik gevolg het invallen der kmnerdeksels. Langs neme gaanrlerij gnat ~nPn van de eerste znal van den 0c•rst t'll toren nam· do Perste zaal van den twt•eden toren. \V.u~Trms, in zijn hierhovt•n aaugülmn1(l artik<'L hewet>rt dat <lie gaandPr\j niet over(h:kt was: een ondt> Boer~elnar hec{t on:-: nodrftms hd fpgeHoverg<·.-~tel<lc verzekerd. In allen gPvall(• kou uwn ~ van op de gnmulerU \ lwt ka~~~·Pl got>d eu gemakke}\jk vrr-

den eersten toren genwtst ~ hij is ruim hver~ 1neters breed. Langs huiten, hoven d<' voort . Jwvindt zith eene drijlobhige ni::;; hoven diP ui:-: ontwaart 1nen twPe vierkante vPn:;ter~, nu to'C>genwt~eld; hooger nog Pen vierkant ven:-;ter. Al~ nwn in den ingang kmnt , vindt nu~n t~ew• sthouw ~ t~C'n schietgat en twee atgeslotNH.'. kleinere Vt\rtrekken. Aan den linkerkant ziPt Inen ook eeue

de(li~wn.

51.

BEEHSEL DIJ BRUSSEL.

In dien tweeden toren, gelijk aan den eersten, den !ng<l.ng des kasteels 1Iitgezonderd, heeft 1nen ook drij zalen, ge-vvelfd en opeengeplaatst Die zalen verschillen heel 'iYeinig van die van den ing·angstoren. Door eene andere gaanderij gaat 1nen van dP. eerste zaal van den hveeden toren naar de groote zaal vnn 'den derden toren. Deze groote ,zaal 1vas 1vellkht dtl schoonste C'n 1n·achtigsü' van het kastcPl. De wanden en het welt:sel 'iYareu kostdijk geschilderd. Vele 1·jbheu sprh1gen uit die wanden en snijcü>n zieh; daar \Vaar ze bijeenkonwn, ziet 111011 de 1vapens d<>s HN•ren. In die~ zaal vinclt lilPil t~Pne schotnv ' wnnrhoven ook het \YHlwusehild van deH Heer prijktt•: De- Van \ViHhems voPrt1Pulwt g'PYiorendPeldf• sdd1d van Bra ha ut, in f'C'Il JJlanw vE.•ld, nwt Pen zilvc•t'Pn kt·nis; d(l va11 Sta1le's. ·welke n>or d<' van \Vitthem:-: Jh•eren vnn Beer~r~I \Va-

ren. voerdt>n PPH zwart VPld m<'t zii"rPrPn zwartIn die grootP zaal lJppft nlt'll

~Pvh·klen hnlk.

n·eJiJ1Ce ZÏjll • (1 (' • •. ' t Ill11l'Pll hPhhi'U PPlle tlikit< vnn hnle 111<-h•r:-:, zoodut l'lk VPmüer hijna zp}f Pt>n kahinet HitnmnkL VÎ<•t•

VPllRtN'S,

\YUUl'VHll

fWPP

t:'

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

In een dier vensters , welk naar den koer uit'Ziet, zijn twee steenen banken. W AUTERS denkt, dat nwn daar, den buit op de vijanden genomen of het -wild op de jacht geschoten of gevangen , bewaarde. ·In die zaal vindt 1nen · drij sterke deuren n1et kolossale grendels voorzien ; eene -dier deuren geleidt naar de eene gaanderij en te zelfder tijde naar de trap voor hoog~er te gaan; de tweede opent de andere gaanderij ; langs de derde daalt rnen de trap naar onder af. Die trap naar onder k01nt in de keuken uit, welke insgelijks zeer groot was. In ~enen hoek vindt n1en het groote fornels in de sehou-vv. Daar zag men twee haareisteenen, uit arduin gehouwen, en n1et de \Vilpens des gebieders versierd; nu zijn ze verdwenen. In cle keuken is IIHtar een ven.ster en drij sehiet.gatm1. Hel venster is vierkant en heeft insgelijks twee arduinen banken;

het ziet naar huih'n. Boven eh• sehoonstP zaal bPVOIHl zieh eene a.ndere, InissehiPU wel zoo kostelijk versierd niet. doch ·welke er niet veel van versehllde. Hot plafond is ingevallPn: mt·n vîndt <'r niPls uwer <lan

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

BEE!l.SEL BIJ DH.USSEt.

oenen hoop steenpuin, stecnbrokken, eenige netelen , wilde wijngaarden en andere steenzoe~ende gewassen.

vormig dak een koepeltore~je' dat op de z~jden n1et vele venstertjes voorzien 'vas; daar hield 1nen, in tijde van oorlog, de wacht in. Boven dit toretje wapperde, naar alle waarschijnlUkheid, de banier van den Heer des dorps. In d.t~ \VUde plaals, door de torens e~ gaanderijen afgesloten, stonden vele Iniddelgebonwen, 1vtuu·van evetnvel weinige sporen z.ijn overgebleven. Het eerste dezer gehouwen stond tussehen den ingangstoren en den derden toren; het wa:-' tamel~jk hoog en had een slak rnet vooruitstt'lcende en inspringende hoekc'n; hoven dit· dak ,stegt:n lange schouwpijpen mnhoog, als ook e>en kleine toren~ Y'{aarvan de spits bijna tot aan de vooruitkonwnde kroon der groote tm•t•ns l'E•ikte. Het lUldPr middelgt'l>oaw stond · h1sselwu dPn ingaugstor<).n Pn don tweeden toren. In die nliddPlgPlmnwen lPef'<lrn do talrUJw knechten van het kn::;terl. In 1lio ingt>::·dntrn plaal~ bevond zic·h N~lW kapPl: omle }Wr:.:.:mlPll lwhhnn ze nog zien :.:.:taan. liPt ljzPrr>n krui~ lli<'r kapPl :-;laat op dP kerk van dP gPnwent<' DrogPnho~<·h. Ht'f klokj(~ is

De gaandel'ij, ·welke van dezen laatsten toren naar den eersten leidt, is veel langer dan de· twee n.ndere. Nevens de lreuken vindt 1nen den ingang tot de ruhne h~lders, waarvan het welfsel ing·e-· vallen is ; . aan de llllll'en heeft n1en ringen en kettingen gevonden, die getuigen van rnenigen ongelukkige, welke h!c1·, onnoozel of pliehtig, jaren en jaren werd opg·esloten , Al de torens 'varen naar buiten halfrond, naar binnen vlak. Vroeger waren ~e bekroond door Penen uitsprong; zoo kon men van dam· de vUawlPn, diP dP stouthPid haddPu de nnn·en te hes}n·ingen , dood en door hallen of pijlPn , of zn verbrUzPien uwt dikkP st.Penen. De?sr vooruit~pring-Pndc kroon droeg Pf\11 ZN'l' hoog PH :.;pits dak, kPgnlvormig, dnt t.wPe klPÎlH• toretjPs. binlwnwnarf~ ~ omhoog,'-'tnk; er \Yaren ook ver~ehei dt~tw lht,kVP11:·4Pr~ in. DP lornn. wl'lke reeht op. dPn iugang zieh hevîndt ~ had hovpn zij u kt~gd-

familie, misschiéi1 de n1achtigsh~ vnn Beersel;. zij droeg den nann1 van hét dorp, waarvan het grootste· en uitgebreidste deel haar eigendmn 1vas. Die hçeve stond, \v~aar n1en nu het bouwvallige kasteel van Beersel ziet. \V e zullen de geschiedenis der Heeren van Beersel zoo getrouw nwgel~jk traehfen tl~ geven, ofschoon die ge. schiedeni:-; , bijzondQrJ~jk in den beginne, niet al te klaar is.

PmTim E~ IiE~rmiK

vAN BEERSEL.

Onder de rege<:~ring van Hendrik III, Hertog· van Brabant, die 'in 1::2t)l stierf, l<:H:fden Pi eter van BPerse1 Pn Hendrik, zijn broeder: KmsTOPI•'EL

BuTKENs, in zijn geschiedkundig \verk: 1i·oplu:eR tant sucrés. que prof!tw'...; du dw·Jd df' Brrt!Jaut, gepft ZP op in de 1\j:--~t dm· Pl'insen, Harons, Edelen en Leenh<'Pren van Brahnnt, in <lien tijd Ie.v<m<k :· ,.Pierre de Ber:-;ele pf HPlll'Y, sou

tb:·rE•."

BEERSEL DIJ BRUSSEL.

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

LEO VAN BEEH.SEL.

In '1271 was Leo van Beersel. v·oogd van lVIathilde 1 Kasteleine van Brussel. De naan1 van dezen I-leer vindt men in eene akte van 1277. Deze Leo had de tienden van Beersel in leen van den Hertog Jan I. In gezegden jare 1277, gaf

dezelfde tienden aan hertog Jan I weder,

ten voorcleele der abdisse en abcUje van Vorst. Do Hertog verzekerde deze tienden aan de ahdisse en abdjje van Vorst in tegenwoordigheid van Goclefried, zijnen broeder, Heer nul Aarsehot, Sichmn en Sint-Aachtenrode, van '\V alter, Heer van l.\'Iedwlen, yan Uillis, dezes broeder, Heer van Honebeke, van Arnold, HePr vun Le1nbcke, van Daniël, llel'l' nn1 ·"'rang·p, vnn Ridder Frmu:o van LNlven, van Godefi:ied, Graaf van Vianden, ntn Henier van Crainhmn, van Renier Clntinck en nm '\Vïllen1 Blouunaert. -~

De abdij van Yorst heeft voortdurend deze tienden bezeten. Oude 1nenschen van 13Persel hebhen nog· hooren spreken van ck tiende :;t•hum·, plaats, waar nwn de tienden n·rzumc>ldL·; deze

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

t schijnt, stond in den hof der huidige pastorij. schuur, zoo

In eene akte, van 1::202 ver1neldt 1nen Arnold van Beersel en zUnen broeder Leo: "Arnoldus et Loonins fratres de Bersele.'' Van Leo van Beersel zegt men nog, dat hiJ in eijns van het Knpittel van Sinte-Gocle van Brussel de Meierij van Perbeke of Perhais, gelt:'gen te \iValhmn, bezat. Dit · erkende hij in 1~68:

nwcst G deniers van Brussel per jaar

betalen. In 1~80 leefde Jan van Beersel, vernwedelijk. een hroeder van Leo en Arnold. De abdij van hel Heilig-Graf van Kmnodjk had u~ Brus::;el Pmw ·Kapel door GodefriPd I, Hertog van Brabant , gestieht. DPze Kapel bezat in Brabant <lP tiendf'll vm1 Sint-PietC'r::>-Leeuw~ van VlesemJ>nPk, vau Itterbeek, van Hui~hroek, van Ihvorp; ~le olieranden g·edaan in <lP kerken dezer dor-

pen, al:-:ook in die van Alsemberg; oenige gronden, gelpgpn te Leen\V' te ItterbPck' u~ Ü\VOrp; <lP tiPnden vau Verrewinkol tü Ukkel; dE~ klf ine tienden van S.int-Anna-Pede. Ook in Brussel 1

had ze penen, heette. Beersel

oenige inkon1sten. Zij had gecne Scheenkel oenen l\1cier, dien 1ncn VilUcus In 1280 -vverd d~ze plaats door Jan van heldeecl. l\1eer '\veet men van hen1 niet.

<ionEFtUED

vAN

HALBEKE

OI<'

FIELLEBEEK.

IIalbek.e of I-lf,llebeek is een. gehucht onder het stedeken Halle. Daar, zoo schijnt het, 111oest zieh eene HPerlijkheid bevinden, wclke:1l' Hoeren nog al nmrhtig waren, want rnen ·vindt vele Van IIPllcheken vcrmeld in de geschiedenis ván . hçt Hertog<lonl Brabant. UH die adellijke fmnilie was Godel'riecl van II<,llebnke gesprot~·n. Deze mag n1en te reeht. als den eersten Heer van

Beersel beschouwen. Vöor ht'ln bestond er waarschijnlijk nog g~ene eigt nlijke ridderburg, gePn knstecl. De Hoeren,. <tie tot dun den narirn van Beersel geelragen hadden, bezaten enkel eene versterkte hoeve 1

(w~e

ferme seigneuriale). I-leeft Godefried van llelh,beke er eerst t f'Il sterk kasteel, een slot 1

BEERSEL HI.T BH.USSEL.

doen bouwen r Dit schtjnt zoo te zijn. En heeft hij het niet gesticht, bijna zeker is het, dat er te zijnen tijde ecme dusdanige sterke plaats bestond. Innners in eene akte van 1000, welke \Ve verder aanhalen, werd de woon van Godefried !wis (maison) geheeten; nu n1en gaf, in dipJoIna's en akten, betreffende eene Heerl~jkheid, den namn van huis alleen aan sterke, groote sticht.en, aan v·erblijven van den eerstem rang; de kleinere bm·gen of kastcelen betitelde 1nen hof, !love, hoece. Godefried van Helleheek:s 'voon hPette dus huis: hijgevolg lllOPst zieh te Bt>ersel toen reeds eene groote , v<-~rsterkt~ plaats hevinden.

Hooger hebben wij gezegd, dat GodefHed van H elleheke :~.ijnen naan1 heeft gekregen ntn de Heerlijkheid Jlellebek·e hij Halle. Uier dient evenwel aangmnerkt te worden, dat eene goede nlijl van Beersel een llellebeeh.~ of llellebelt·e lib~· Het is eene pachthoeve, 't liof h}n llellebeel.·, die zeer oud is, hetgene 1nen aan den bouwtrant en de lmtterialen duidelijk zien kan. Ze bevindt zich op Linkebeek, een weinig boven het hoog...

BEERSEt BI.J BH.USSEL.

ligg·end gehucht, het Ilölleken •) en niet ver vrm het Zoniënbosch, slechts een half uur. Godafried van Hellebelce \va.s een groot voorstander van Hertog Jan II, die hem vele voordeelan schonk. Bij akte , geg·even te Brussel in het jaar 1Bü0, 18 Oktober, zijnde Sinh·Lukasclag ,' stond de Hertog hen1 eene garenne toe b~j zijnen huize van Beersel. Die ga1'er1ne hevatte 100 hunder land, welke deel nu1akteri van de bossrhen Lodich1adl en Lolaertbosch. I.~ate1· werd deze jacht vermeerderel bij diplorna van l\ia:xin1iliann en zijnen zoon Philips, van den 11 D(•cmnber 148(). Ze kreeg dan voor gren~t·n: Zenne, van het l·1u·eJ"lbroeck op Ilrogenhoseh tot het ZittN·lbosrh; vau lwt Zittertboseh rrc·hl

1)(•

naar dP hoeve van iVIcyghmn_; vervolgPus lang:-: den weg vau Dworp naar 17er-wm·htzrillit/('JI, Pll zoo nnnr dPil rnolen van Ten-Broeck; de ht•Pk nm Ho de, opwaarts , tot Boesdal o ; van llaa I' llüllekcu', Hulleken ~ diL i;-; lwnvelken, en nit•t llo~ le!t:m: llul ln•tt>Pkent !toop, bN'fltike ~· uiet zt•ldzuam zOu de gehuehten, wPlkP ltul ot' lmllel.:en hnt~ten : te :-:P;.rPbPtu •·indt men ook eencn ltul. JJe~·r~rl bij lkusscl. ~) 1)

•

BEEHS.8L BI.J

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

BHUSRl~L.

rceht naar de vijvers van de Schaveie-hoeve , loopende rond Dwersboschgoed; eindeltjk de grenzen van ·Drogenhosch. Godefriecl 1nocht insgelijks alle jaren zestig 1nudden boschkolen en 200 hoopen (cnnmli) hout halen ü1 het Zoniënhosch. Gc,dnrende verscheidene jaren bekleedde hij het mnl>t van Senesc.halk , 1 ) sedert 1303. KRiszijn vroeger reeds aangehaald hen1 op in de Ujst der Prinsen·,

TOFFEL BuTKEN8, in

werk, 1

ge<:~ft

l Dit

wa~ PAn pervol

uruht. In

1lt'll

hegiuue zorgde

<leze ambtennar van d.en Hertog enkel yoor <tt' tnfel; Jatt>l' WPl'dPn de l't'c·hten (ler SeiH'f1<•halkt>n IW't'l' uitge~ :'(J'<~kt: Zf' g'nven lu't l'!'Pht in clen gansehen lnndP. Later HO)! l\'Pt'rl cl<'Zc> hetliPning aliPPnlUk PPll ''eramht. De :-lf'!ll~:-:c·lmlk lwdtP nog· Jlotelmec.'?ft'v Pll Dapifn• (van hflt la fijn dapi.~, :-<pij:', Pil ferrr', drng-<·'11). ZichiPl' wnt KII.I.\EX in %Un Rf.JJ1110lo:Jicum tr•utoulcm' llllf/llflr> hU ,.,11'/i''"wltalk ZPgt: ",'-.'t'llt'·Sr·llalk, sine-schrtld'. OPeOlHHllU!-1, architri(•Iinus. Jll'ilt'JHl~itn:-< farni1ine, magiflter <lomn:-:: mini~h·r familiae: admini~tmtor

rPrmu familine, lH'ePfl::larium: f'amiliP gulH•t·nmHl:w prn•~po~iln:-:: d PrHfeetn:-; provinciar, dioPcPt~s:

tfj(•{tJ f'OlllpO:~Îl(t

t:nnilia :

~IX 1 .'IÎI'f' fHIE·SIN,

aut SI~ll,

,'lh'i' <mE~~I!'ill,

s<:H.\WK, i. servu;.;, Jamulus, minister t'"~'fo SI'JU'.o.tt•lurlrnH: !!all. smw;{clwl: ltal. ,o.;enisclwlN)," Zomlat ~"m'.<~t•lmll.•, l.'Jit'rld van lwt tiezin hetrPkPnt. irl n·d

ef.

Barons, Edel- en Leenheeren van Brabant, welke leefden onder de regeering van Jau II : "Godefl'oy de Hellebeke, Seneschal." In dezelfde lijst treft n1en eenen Arnold van Hellebeke aan. Deze Arnold was wellicht een bloedverwant van Godefried; hij voc.ht d~pper in den slag van \Voeringen (1288). In 130G waren de Brusselaars in oproer, inzonél.edwld de volders en de wevers, welke in. hunnt:\ voorrechten gekrenkt werden. Die oproer ontstond, mndat de ambachten, die nochtans de trroot~te lasbm clroègc•n, zich n1et de kiezing dl'l' S<.·he}WlWn niet uwer bernoeien n1Óchtèn. In <'t'JW der sauwnseholiugen van het volk werd N'll WPrkman door ceuen edohnan gekwet~t; dit hrn.cht N'nen l4ehrikkelijken oploop teweeg. De "dellieden Wtlrden vel-volgd, uit hunne woningPil g't1jangd: verscheide1w huizen werden zeu:~ atg·e-

hrnnd

Pil

arg;ehrokPn. De Hertogin, :\IargriPt

vnn Engelnnd, die dt• plundering poogde h~ d(Wl! ophondPu ~ kon hierin niet gPlnkken. Dit vertoornde .Tau II, die zich h' Tervnrt•n ophittld ~ Nl hij trok; vergezt~ld door VPlt1 Het'l'etl Pn Hid-

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

BEERSEL BI.T BRUSSEL.

ders naat· Vilroorde. De Brusselaars kwatnen lww daar overvallen, 1nanr zij werden ganseh uitt>enge.slugeu. Zeker rnoest Gorlefried van HPÜebeek den BrnssPlm·en geen goede vriend zijn, - 1nissehien het gevolg der uitoefening vnu ztjn an1bt van SenescÎlalk, 1nisschien mndat hU dPn Hertog hielp in het vernietigen der voorJ'echh•u vau het volk,; W(ant hij had veel te lUden gednrendP dien korten opstand en vele z~jner tweeleren ·werden ver\voest. Ook hebhen de hurger~ van Brussel. hern 1500 pond. als scha... deloo.sstellilltt' nrlwten hclalPn. Arnold van \Vonkerzt·t·Ît·, Arnold Serhenritx, Jan Ynn Loven hnddPn ook truuelUk gtoote verliezen OI!dergann: zt• krPgt:•n te zanwn 1600 pourl. Iu hc,t gen·eltt had Hertog Jan z\in paard Vl'rloreu; Brns~r·l niCH:.•st daarvoor 100 pond gc·ven. 11en \·indt u iet nang·e:;;tipt , 'WIUlneer Uodefried Hij. hrul ePnP doehter. "·plko Eli,:..re.stolTPn i~. :"flbeth lwPth· PH dP lh~t:·rlUkiwid van Bet~rst-! Pl't'dl~.

ELISABETH VAN BEERSEL.

Do gesehiedenis verhaalt ons zeer weinig over deze Vrouwe van Beersel. AlUjd zeker is het noehtans, dat de Heerlijkheid van Beersel gedurende haar leven, aan de Heer en van Stalle kwam. Naar alle wnarschijnltikheid is zij g·etrouwcl geweest nwt Hendl'ik van Stalle; evenwel zou'"' Elisabetl1 de Heerlijkheid van Beersel aan Hendrik kunnen verkocht, of het hen1 hij testmncnt OV(~rgenraakt hebben. Doch voor ons zUn dit onbPsliste punten.

HE~DIUK VAN STALLE' HEEH. VAX lJEEHSEL E~ RUISDIWEIL

.Helidrik I van Stalle, Heer nu1 Bet>l'sel en Hui:{broek , was de zoon van l',lorent van Stalle. welkPn uren in 130.:2. vermeld vindt. Ht>mlrik had hvee broeders en twee znstPrs. Df} mtdsh:·, Ji'Iorent, k1·eeg de Ht.•erlijklwden Yau Stalle en Bodingen en wPrd de vader vau Pen mnehUg gt ;-:;laeht. Z\jnP vrouw hiet Al ei dis. 1

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

BEERHEL BIJ BH.USSEL.

-----------·-~--------

Het tweede en derde kind van Florent van Stalle \Varen dochters: Margriet van Stalle trouwde nwt "\iV alter van Huldenberge; Ale idis van Stalle werd de echtgenoote van Jan van

Deze laatste stierf in 1277 zonder kinde1;en, zoo het schijnt. De Reeren van Stalle sproten, door dochters , uit dezen adellijken starn van Ruisbroek ;·· ook werden. zij He eren van Ruis-

Voor·cle. De jongste broeder van Hendrik droPg dEm

broek na den dood van WillCln. Tusschen Dw~orp en Beersel, hoven het oude kasteel , op de hoogte nevens het gehucht, dat Laarheide heet, bevindt zieh een bosch: Dit bosch, dat niet zeer uitgestrekt is, wordt Zittertbosoh geheeten. Daar stond ook een kasteel, wel is V\'Ttar kleiner dan dit van Beersel, doeh even als dit laatste, zeer sterk en rnoeielijk m:n in te ne1nen, Van dit kasteel zijn nu ge ene sporen overgebleven; enkel, heeft rnen, naar rnen ons verzekerd heeft, eenen hoop steenon al gravend ontdekt in het hosth, daar waar Lte sterkte vroeger n1oet gestaan hebben. Ten tijde van Hendrik I van SLaliP, Heer van Beersel, wn~ het kastPel nwt het goed van Zittert het eigendmn van Hendrik van de~· Loebeke: deze verkocl.lt het aan den Heer van Beersel. die zoo zijne bezittingen veruwerderde. Na dt•u dood van Hertog Jau III (l:~;j.j) maakte

naan1 van Godefried van Stalle. .Met wie ls Hendrik I van Beersel getronwd geweest? Zooals vroeger gezegd \verd, eerst 1uet ElisabeUl van Beersel, \Vaardoor hij Heer vnn Beersel '\verd. Eerst, want het sehjjnt, dat h\j in 1363, voor de tweede maal in den eeht trad 1net 1\fnria. Estor, znsh·r van de Edelvrouwe vnn H.otselanr en doeht<·r van ,Jan Estoren Kattien ~~ He1·toghen. Het is hier ni<:>t ongepast aan te stippen. van \vaar dP Heeren van Stalle voortk01nen: · DP HPrtog van Brabant' Godefrie<l nr. had hU zUrw t\vPede vrouw ·Inmine ,~au Lo~. tweP kindPrPn: \Yilli'Bl Pll Godefried. "\Yillt>nl kreeg nmr Prfdet>l dt- Het>rl\jkhPden \lUl Perwt-is en

vm1 Hnishrcwk Pll. na zijnen rlood! WPrd Pelt zijnPr zonen. Ht>mlrik. Ht-Pr vau Hni::~hrot>k.

BEEH.SEL BIJ

:J:llilEHSEL BI.J BR.USSCL.

Lodc\vUk van Male, Graaf van Vlaanderen, schoonzoon van den overleden vorst, aanspraak op een deel van Brabant. Daaruit ontstond een oorlog. De Graaf viel in het Hertogdom , verwoestte en plunderde al wat hen1 \Veerstand Jwoel. Hd str'rke kasteel van Beersel werd verbrand (1~)56) on de Brabanders te Scheut op .,:\.nderleeht verslagen. De Vlaruingen nan1en Brussel in <:n plaatsten hunnen standaard op de <troote Markt, in de Effe;·. Doch het duurde niet lang: Everaard ~t SPrelaes verloste Brussel van

(le Vln1ningen. In dien tijde had de stad Brussel aan haar . hooül Ponen ortkier van dc:n flt~rtog, A.umu:tn (hPt:I wnm·seh\jnl\jk amptJnan ot ambtmwz) genamncl. De Amlllnn nwp:;t de:; Hertogen rechteu bewaren en hundhavPn; he:;li:-:te elP :Magistraat

van Bru:;:;ul iet:;, dat het gPzng· (lp:; :;oev(~rein.s ,~ermind(•rch.• of eenigzin:; krepkh'\. dan stond de . \.1nnm;1 <'I' Yom· ht dn nitvoPriug van zulke hP~li:;sing h• n~rUdPl<'n.. De .Anunan gaf reeht 1 niet allPPII in Ürns:;el. maar in gnnseh de Aulutanijt-, wdkP zi1·h tot mm den HnpPI ~ dN1 Dt•tulPl', dP

BRt:~.SEL.

7:3

Dijle (een uur van Loven nochtans) uitstrekte. Verders had de Annnan nog vele ~indere voorrechh'm·. :puarentegen ·werd hü door clen Hertog benoenlel en afgPsteld volgens dezes beliefte. Den :LO Februari 1358 heldeedele Hendrik van Stalle, Heer van Beer;-;el, dez.e aanzieneltik plaats; den ·1~ ~lei 135D was hij nog Annnnn. Hij \verd toen opgevolgd dom· H.enö Clutinck, zoon van Jan. Dit bewijst, dnt de Heer Yan Beersel hij Hertog \Veneesla~ en Hertogin Johanna in hoog aanzien n1oest 'geplaatst zijn. In 1377 was Hendrik van B<:lersel Schepene der stede van Brns~el met Everaard 't Serelaes, Jan van I1isdomnte, Bartholonwns 't Seraerts, Jan ::\Iennen, .Jan \Vas 1m Jan Tay. TQrloops zij hi?r aangenwl'ld, dat do zeven Schepenen van Brussel nlt\jd gekozen werdPn uit vijf edele

en bevoorreehtP fmnilWn, namelijk nit: 's Leeuwsr.n.•slaehh~,

's ,\,..eerts-gesla<'llt<>. ~~ Hughe-Kints-

gesla<'hfe. ~PI' HnPlo!~-gPslaehh', die van Coudonlwrgh ~ die t:h~n-Sh~<'llWPglw f'll die v·an HodPnhPkP. HPwlrik I van Beer~el })phoorde

tot hPt gPslaeht van CmtdPllhPrgh.

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

Het jaartal van zijnen dood vindt 1nen niet vel'lneld. vV'e denken nochtans ' dat deze I-leer in 1359 nwet gestorven zijn; ve!'lnits hij toen ophield Annnan te zijn, en in H359-1360 zijne twee zonen, Jan en Hendrik, de goederen van den kinderloozen Arnold verdeelden.

hanna van Falats: Ze heette, gelijk hare nweder, Johanna. - BuTimNs schrijft in zijne stan1lijst

HENDIUK

~VAN STALLE' HEEH VAN BEERSEL.

I:'(oeveel kinderen had Hendrik I van BeerselP Daarover is num het niet eens. KRISTOFFEL er vier op : Hendrik, I-leer van BeerBel, H.uisbroek. \Vo-

BuTKENS geert

luwP, Hellebeke, Pnz.; Jan, Hielder: Arnold (dezP stierf kinderloos, want de u U$ Februari (1:35H-1HGO} verdeelden Hendrik eu

,Jan zijne goederen); .Maria van StallP (geloohvaardiger i;; het~ deze Jiaria al;; de dochter van Hencll·ik II op te> geven). Hendrik II nmn \roor echtgenoote dl' <loehter nm \Villt~In. I Ic•er van \Vr:-::eumal. Pll van Jo-

der Heer en van W esen1ael: ,,.J enne de W esmnaele, Ad vouée de Dufiel esp. Henry de Stalle , sire de Beersele , Hellebeke 7 vVoluwe, etc. estait Veufve 137H et n1onrut 1410, 17 d:Avril. Gist à Duffle." Daaruit zoude blijken, dat, vermits J'ohanna van \Vese1nael in 1379 \Vedtnve was, Hendrik II van Beersc•l in of vöor t37~) gestorven is. En daar op eene andere plaats dezelfde schr~jver zegt, dat Hendrik I van Stalle in 1363 trotnvde 1net )larin l~;;tor, zoo kan munoge1ijk Hendrik ll uit dit hnwel~jk gesproten zjjn: Innners Hendrik II had zelf hvee kinderen, Hendrik en Maria; en het zon ong(l'rijrnd z\jn te gt-looven, dat h\j ze had vt>or hij 1H Jaren telde. Hendrik II is du;; waarsth\jnltjk uit eene el•rste huwelijk van Hendrik I gesprotf•ll. Vroeger hebben \Vij gezien, dat Jwt niPt uitgmnaakt is, luw ck HPerlijkheid vun BPPr;;el tot de HeC'l·en van Stalle overgegaan i~; naar alle '\Vanr~eh\jnvlijkheid, lwhben wij gP7.t•gd. door het lnnn·Iijk van Elh.:aheth van

Bl~ETif'EL

---------··-·-·-·..

HJ.J BH.Ut:SEL.

BE"EHSEL BI.J BHUSSEL.

----·~------·

:Hellebeke 1net Hendrik I van Stalle. Inderdaad, dan zoude alles klaar worden, verrttits Hendrik II dan de zoon van Elisabeth en Hendrik zoude zijn. Johanna van vVesenmel was Schutsvrouwe (Avou.ée) van Duffel. (Die bediening is overgegaan tqt haren zoon: deze '\V as ook Schutsheer van DuffelJ. De sehutsheeren en schutsvrou-vven vvaren verdedigers , door de kerken gekozen. Hendrik II van Stalle won, hij Johanna van Vv ese1nael , eenen zoon en eene doehter , Hendrik en .Marin. Z0o ten n1inste sehrijft de reeds lllet!l'l~Hllun aangehaalde BuTKENS. Doeh hier ·wordt de g·esehiedenis der Hoeren van Beersel r.e.er duister l~ll biedt weinig zekerheid. ALPHOX~E \VA-eTEn:-: (in nen artikel versehenen in den .JJ('.~.~.tayer de.-4 ,"1fr·ienr·e..:; hisforirJlfe.':) sehijnt tt~

gelooven, dat Hendrik II geenen zoon had.

enlwl hvee do('ht.er~, :VI aria en eTohanna. En inderdaad. dat is 1neer nmmemel\jk, dan hetgmw BcTKKNs voorgPeft. '\Vat sehrUft deze gesehiedknndige r Dat fiendrik II van Stalle·

~----~--~------......-.:-------·----

sele , H.uyshroek , Advoné de Duffle, ete. nwurut 1lt42 sans hoirs''· en ,,Jenne de Stalle esp. Rogier de Petershern~ Sin;, de Leefdael, sans enfants." Daai·uit n1oet m.en oprnal~en, indien 111t:m dit als waarheid aanneenlt', dat deze Hendrik -yan Stalle Heer van Beersel 1vas tot aan zijnen dood, in 144:2. .Maar hoe kon Jan van \Vitthem , die lang voor dien jare gestorven is, Heer van Beersel zijn? En nochtans is het gansch de Vi/Uarheicl, dat Senesehulk Jan van \:Vitthern Heer van Beersel is geweest. Hier heerscht dus eene oToote· verwanim.r: en wP ziin U eg(meigd h• dPnken, dat Hendrik van StaliP , twPede vm1 diPn naam, enkelijk t\vee doeliters had. l\Iaria en Johanna. ~Im·ia '\VN'd dC' eehtgf\noote van .Jnu van vVitthenl, die zöo rk Heer· van Beersd ·werd. Johnnna kreeg ZilterE en gaf drze sterkte als bruidsehut aan haren genutal Ho~ier van Pt>ter:-:-:hein; rloC'h daar 7.<~ kinderloos stiPrf, kv.~nnl Ziltert ~

~'·

opnieuw aan de HPt:ren YUII Beer:::el. l\I(•t ~Jan van "\VittlH'lll Jwgint e(•llf' lijst vau

t"\VI:P

nieuwe HNn'en van Bt~er~el. DP van \Vitthmn'~

khulPren had: ,.1 {pury dP 8talle, SirP <lP Beer-

waren r\jk, ~tPrk. nmehti~ t•nln·af'hh•n th~11glau~

. 79

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

van het huis van Beersel tot den .hoogsten graad. Spijtig, dat ze , zooals rneest al de Edellieden van dien tijd, weinig volksgezind \varen en 1net de fiertogen van Brq.bant eene koord trokken mn aan de genleenten, bijzonderlijk die van Brussel, hunne duur ge\\ronnon. vrijhedrn en .rechten te ontnernen.

Hollandsch Limburg. Dezelfde Hertog schonk hern al de boeten op de bieren in IJsche. lVIen vindt in de Registers van Brabant: "Jan, Hertoghe van Lohrijk, Brabant ende Lhnborch geeft aen heer Jan van Cosselaer , Heer van '\Vittmn zijnen ghen1inden broeder ende kan1erlinck, allen die bier. koren binnen de stadt Issche, ghelijchse de Meyer van te voren van weghe des Hertoght:1 plachte te lichten." (Bij brieven gegeven den 4en December 1345.) vV en ceslas en Johanna gaven hmn de :HeerIUkheid van '\Vitthen1, met cUe van lVIechel en en \Vailwilre. In dezelfde Hegisters van Bra-

~TAN

VAN

vVrniEl\I.

Jan van '\Vithen1, door zijn lnnvelijk md Jinria. van Stalle, I-leer van Belm3el, '\Vohnve, Hellebekc, (~ll7.. geworden, was de zoon vnu Jan van t:or:;;eln<'r, hastnnrd van .TsUl II, Hertog ,~au BralmuL Zijne nwoder hiet Katrien van CorselaPr ('11 hij Wl~rd vöor ht"'t lmwPl\jk van .Tnn II nwt }fargrid van Engnland f!Phoren. .fan van Corsehwr (nwn sl·hrijft no~· Cossplaer) \Vas een dPr hUzowlerste Hidd<·rs van z\jnPu tijd eu kreP~ van .i\IargriPt van I~ngdnnd dl} Vorstc~ri.it' van <h,ldenakPIL van zijnen hroedPr. .Jan UI.,

de HPerlijkheid van \VîthPln over dc• }fans. i u

hnnt vindt men: .,\Venc.elijn ende Vrou Jenne, Hertoch ende Hertoginne van Lnxemborch, van Lothrtjck, van Brabant ende van Lhnborch, lVIarek-grave ende ~farek-gravinno des Heilichs Rjjck::;, gheveu :wn Heer ~Tan van Coslaer ,Heer van vVitthmn luwren li<~ven Omn orn dienst ende in nwerderinglH~ :-;ijns LePns de Heerlickheden uan vVail'\Vilr~\, ~Ieehelen ende \Vittharn. Ghetuyghen

HePre Dieriek van Borne Heere van Perweys

BEEH;:IEL Bf,J BRlT~SEL:

ende van Cr~wnenhorch. Jaeob van Agirnont Heer van Chasteau--Thierry, Heer Geeraerdt Heer van Vosselaer. fleel'e Jan van Gere Canoniek te s. Crudelen tot Brussel hunner1 Seghe"· laer, ende \Villein van Stakenborg·h." (Bij brieven gegEwen den :10 JTebrnari 1355..) Tweemaal ti·onwclc dez0 bastaard van den Hertog van Brnharlt: dl' Perste 1nanl met Katrien vnn Bolsiet of Holzit, hij" \YÏ.e hij .Jan I van \Vitthenr. Heer van Beersel. won, en :Margriet, die zieh rnet Jan , Heer van Sornhreffe , verhond; de tweede nmal rnet Amelbt•rga van Duvenvoorde. doeliter vau den Heer va11 OostPrhout, zN•r nulehtigen riddl~r. Uit dit hveNle huwelijk ::-:rn·otPn de HePn•n van Bautershern , Corlelke, Hutsele en H.ode (ervt~ hunner InoPder,) dit>, g·dijk Wl' later zullen ZÎt"n de H~>er lijklwid van Bnuter:::hC'ln den He>Pre van BePr:;;d

HlllNl

nn·koehten. Doeh kmw~11 w{j tot J'n.n I Yan 'Vitthe1n terug. Deze t>delhem" was dus de zoon van ,J au van Cori-ielaer e~1 Katrien van Holsir>t. Hij kreeg al~

ertgoed, de goPderHn van \V1tthmn, '\rn.n-

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

wilre, Mechelen n1et nog andere; en, door zijn huwelijk 1net Maria van Stalle, de Heerlijkheden ·v~n Beersel, Woluwe, Hellebek~ , enz. Doch Maria van Stalle was enkel de tweede vrouw va;n J~m van Witthem. Zijne eerste gade hiet Katrien Hoen van Hoensbroek, dochter van Hern1an. Deze gaf hem twee zonen en een 1neisje. De eerste zoon droeg den naarn van Jan en werd I-I eer van Witthern, vV ailwilre en lVIechelen enz.; hjj trouwde in 1418 n1et Margriel van Pallant, dochter van W erner; deze Jan stjerf in den jare 1443 en \verd bij de Jakobijnen ' te l\1aastrieht begraven. De twe_ede zoon, Herlnan, is gekend onder den namn van Kastelein van Daalhern. Den naain der dochter vindt 1nen niet aangestipt. - Dus erfden de kinderen van dezen hedde al dë goederen huns vaders. Het huwelijk van Jan van '\Vitthein n1et lVIaria van Stalle greep in den jare 1375 plaats. Uit dit huwelijk sproot eene reeks van doorluchtige krijgslieden , -welke men zeer dikwijls in de ge ... schiedenis vermeld vindt en dfe de bezitter$

waren van rijke en vv.ijduitgestrekte goederen .. Bee1·sel bij Brussel.

BEERSEL BI.J BHUSSEL.

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

Jan I van vVitthe1n was een Inachtige ridder~ BuTKENS en andere ~istorieschrjjvers geven hem. op als Beneschalk van Brabant. In de groote g:ebeurtenissen, onder Johanna van Brabant en

deze hnmer grooter wordende n1acht van Zeger begonnen te vreezen, verzett'en zich tegen . die vergrooting. Die Schepenen hieten: Niklaas Swaef (anderen schrijven Zwaelfz), Reinier Clutindc , Gillis van Mol , Arnold van Bogaarden , Gilles de Hertoghe , Gilles de \V eerth , Everaard 't Serclaes; het was bijzonderlijk deze l::tatste , welke zich tegen de vraag van den Heer. van Gaasbeek stelde en de grootste oorzaak was , dat die vraag venvcrpen werd. Van dan af

vVenceslas, ziet 1nen hetn dikwijls .optreden als eenen der dadigste verdedigers zijner soevereinen. Zoo vindt nren aangeteekend, dat h\i, in den slag van Bashveiler tusschen Maastric;ht en Gulik (137J) aan het hoafd der 38e roete stond. I-Iier gaan w\j eene geschiedenis verhalen, die, oi'Hchoou nirt rechtstreeks tot die van Beersel behoorende. to(·h eene plaats n1ag vragen, daar ;Jan van \Vitthen1 er Pene tamelijk groote rol in spPelde: de verdelging van het 1u1.steel van Gaasbeek door <lP BrussPlaren. in 1388. Ze~er, S\YNler of SwPer van Apcoude (of Ahseoude of .Absconde .,) Baron van Gaasbeek, Ut•er vnu Pntte en Str·~·jen ~ \vilde zijne uitgeHtrekle bezittingen nog vertneerderen 1net er eenige <lorpen der lVIt•ierU ·van Rode bij te voegen. TP <lien ninde knoopte hij onderhandelingen aan nwt eN1ige Raadsheeren van Hertogin Jolmnnn. .J.Iaar de Schepenen van Brussel, die

besloot de vertoornde. Baron zieh te ·wreken. Den ~() lVIaart van den jare '1388 werd 't Serehaes schier ver1noord: Hij ging van Lennik naar Brnt:sel terqg·, op emwn \Vitten Dondenlag, toen l\lelis U yten Enge (n1en schrijft nog Anwlé van Utenenge, Melis Vuylevenge ,) baljuw van Gaasbeek, en \Vil1en1 van Kleef, natuurlijke zoon van Zeger van Apconde , heu1 overvielen en heul doodelijke wonden toebraehten. Ze snedNI zijne tong en zijnen rechtervoel af, doorstaken zijn lichaan1 en lietc•n he1n voor dood op de haan liggen. Jan van Stalle , deken te Hal , kwmu

daar, flenige uren na het volvoerPil van het

BEER8EL BIJ BRUSSEL.

~chehnstuk,

rnet zijnen koster Corernans voorbij;

en heidf~n voerden den edelen n1an naar BrussèL 't Serelaes was de vriend yan het Brusselsehe Yolk; imrner;; hij \vas het, die de Vlanlingen van Loclewijk van Male uit Brussel verjaagd had; hij ook wa~ het, flie alttjd en overal de rechten van het volk verdedigde. vVeldra liep de bedroevendE· rnare de stad rond, dat de volksvriend door den Heer van Gaasbeek verrnoord was. Nog denzelfden .dag·, 's achter1niddag·s, trokken de Brus~E!laren onder het geleide van den Anlnuul, Nik1an::; van Ursene, op Gaasheek af, doch 1noe~tPn h· V1esenheke vernachten. De Hertogin~ op dt• \Taag der Gerneénte , zond den Heer \-an BoersPl, Ja u van \Vitthern, naar het leger, met rh• hc•J:togeUjke banier; deze Ridder rnoeRt den ~·an'-Plwn toeht hestnren. De sterkte van GaaBhedc werd belegerd. De laffe Zeger ·was nwt. de moordPuftars weggevlucht en had elP bewaring Yan het kastePI overgelaten aan Jan van Lmnbeek. Jan van Hellebeek en Jun Storn1, die de ~terkte zeer goed verdedig·den. De vrouw van Zf'~t.\r. Anna van Leiningen (Linange ,) moe-

BEERSEL BIJ BR:USSEL. ·

diger dan haar 1nan , was in het kasteel gebleven. EindeÜjk, na eene zeer dappere verdedidio·ing moesten de beleob·erde11 zich overgeven, b ' onder voorwaarde nochtans het leven te behouden. De Brusselaren verdelgden het machtige slot 1net hak en n1et houweel; en van muren en toreus schoot enkel een reusachtige puinhoop over. De Hertogin Johanna was in oorlog met den Hertog van Gelder , nopens het kleine stedeken Grave; dat. in Holland ligt. In de tochten , tegen dien Hertog onclernmnen, was het meest altijd Jan van \Vitthern, de Seneschalk , die n1et de nweiUjkste onclernmningen gelast wer~l. Ook had deze Heer er veel belang bij de verwoestingen van den Gelderaar te stuiten , verrnits zijne goeder~n van \Vitthmn, Meehelen en '\Vailwilre tegen Geldèrland lagen. ·In 138G werd Grave belegetd door de Brabanders; doch de Genwenten bekloegen zich grootelijks over de werkeloosheid harer hoofclPn, inzonderheid over den Heer van \Vittlwrn eu .ran , Heer van Bonchout. De ::;tad werd be:-;tornHl, doeh niet ingeuornen. Eve1nvel haa~tte

8()

BEERSEL BI.J BRUSSEL.

. BEERSEL BIJ BRUSSEL.

zich de Hertog van Gelder, na de hestor1ning, eenen \Vapenstilstanq te sluiten. In die hestorlning hadden de opperhoofden zich zoo dapper gedragen , dat de Genleenten zeer tevreden over hen waren. In 1388 \Verd de stad nog eens belegerd; doch zij hield het goed uit. Er werd besloten de Maas over te gaan en den Hertog· van Gelder in zijne eigene. bezittingen aan te vallen. Aan het hoofd dier onderne1ning stonden Jan van ":ïtthmn, de. Heer van Beersel, Rasse van Rivière, Heer van Grez en Linter, en Jan, Heer van Borgneval. Deze Ri4ders trokken de Maas over b\j Nistrieht, rnet tien duizend nw.n. Doch er n10est zeer weinig orde onder dit kleine legPr bestaan; want de hertog van Gelder overviel de Brabanders, ·s andt.•rpn daags na Sinte-Mag·dalenndng, enkelijk 1net vijf honderd lansen ön eenig·e kruishoogsehutter:-:. Jan van .\Vitthem werd ganseh Vt'rslagen , de Heeren van Grez Pil Borgnenll gevangen genonwn en lnet·r dan drij duizend hunner strijders vonden den dood op hd slaftveld of in de Maas. tTan van Bt)ersel

~ontkwa1n het gelukkiglijk .met de andere.

Maar .deze nederlaag verschrikte zoodanig de Braban... ders, die nog vóor Grave lag·en, dat zij ijlings de vlucht namen en veel buit in de handen der vijanden lieten. - BuTKENS schrijft deze schandelijke nederlaag toe aan het gemis van een :enkel hoofd : Zoo waren de Heer van Beersel, de Heer van Borgne~al, de Heer van Grez, Renoud van Valckenherghe Heer van Borne, Jan van Pollanen I-leer van der Lecke en van Breda, en Hendrik van ·Bautershen1 Heer van Bergen-op-Zoon1·, ·allen bevelhebbers. Daaruit moest onvermijdelijk verwarring en ordeloosheid

ontstaan. · Doch daarinede ·was de oorlog niet geëindigd. Een weinig later viel de· Hertog· van Gelder in Brabant, verbrandde de dorpen Bokstel, Hilduarenbeek, Oorsehot en Gastel, en trok, na vele verwoestingen aangericht te hebben , naar z\jn hertogdon1 terug. Ten einde zulke invallen te beletten deed IIertogin tJohanna duizend paarden lichten, welke nwn in garnizoen stelde in do ·ka~teelen van Herpen. o~, Have~tein en andere

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

nog. Dit klein leg·er stond onder het bevel van Jan I van 'Witthmn en van Hendrik van der Leek, Heer van Heeswijck en Dinter. De vrede· niettemin \verd het volgende jaar (1389) gesloten tusschen Johanna en den Hertog van Geldf.ir. D~ Aartsbisschop van Keulen, Frederik van Serwaarden , en Arnold, Heer van Middelaar , kwmnen ook in twist n1et Hertogin Johanna. Deze , 0111 alle overrmnpeling te voorkmnen, riep hare Staten bijeen: er werd bevolen , dat I-Iendrik van Hoorn Heer van Perwe~s, Jan Heer van vVesen1ael, Thon1as Heer van Di est, Renoud Heer van Schoonvorst, ·Hendrik. van Bautershmn Heer van Bergen-op-Zomn, Jan Heer van Rotselaar, Hendrik van der Leek Heer van Heeswijk, Hendrik van Diest Heer van Riviere, en de Heer van Beersel, Jan van 'Vitthmn, SeiW:irhalk, rnet een aantal gewapende rnannen naar '~ Hertogenbosch zouden trekken, ten ejnde dezp stad en de grenzen des noods te verdedigen. En inderdaad, zeer voorzichtig was die 11w.atregel; want de Hertog van Gelder ver-

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

){laarde weder den oorlog aan Brabant en kwam, met den Aartsbisschop van Keulen, op 's Hertogenbosch af; doch, daar ze zagen dat die stad \Vel verdedigd was, trokken ze naar Eindhoven. Hier werden z\j evenwel ook afgeslagen door Jan, Graaf van :JYiegen , en zij n1oesten zonder eenig voordeel bekornen te hebben terugkeeren. Intusschen trok de bezetting van Bergen-opZoonl over de :Niaas , ver·woestte gedurende tien dagen het land van Gulik en stak Aldenhove in brand. Deze tocht, waar de Heer van Beersel bij was, gebeurde in 1B96. In 14:00 kmnt n1en Jan van \Vitthen1 nog tegen in de geschiedenis van het Hertogd0111 Brabant. In dit jaar ontstond een burgeroorlog in 's Hertogenbosch, stad , welké deel n1aakte van den lande van Brabant. De oorzaak hiervan waren eenige Edelen dier stede, hijzonderlijk Pau'\Vel van Maastricht, Heer van Loon. De Staten van Brabant werden door .Tohanna te Herenthals bijeengeroepen, en zij hPsloten, dat de Heer van Beersel het kasteel van Loon zon gaan belegeren. Het kasteel werd ingenomen en ge-

BEERSEL BIJ

BH.USSEJ~.

plunderd. Toen de ·inwoners van 's Hertogen ... hosch dit .verna1nen - die , welke van de partij van Pauwel van lVIaastricht waren -·joegen zij de hvee v~janden van den Heer van Loon uit hunne stad, namelijk Hendrik Dickbier en Hendrik Yan Berkel. .Doch dit herstelde de rust in de stad niet; en Jan , Heer van Heinsberg , kwmn 's Hertogenbosch op het verzoek der Hertogin insluiten. Toen enkelijk onderwie1·pen zich de 's Hertog·enbosschenaren en Johanna ontving hen in genade.

· Een nmn, die, als J·an van 1Vitthenl; zooveel diensten der krone be~vees, kon niet 1nissen E-ervolle mnhton en aanzienlijke voorreehten te hekmnen. Niet alléen was hij Seneschalk, maar in 1H8~ ontnioet nwn hem in de geschiedenis n1et den titel van Drossaanl. De plaats van Drossaard werd slechts geg-even aan personen van dPn eersten adel de.s lands. Hij oordeeldP zowlet beroep over krhnineele zaken. Twee honderd hoogschuftprs, in lateren Hjd<.\ dertig' te paard en tw·intig te voet, ~tonden te zijner hulp.

Evenwel grhijut het. dat lwt mnht nm

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

~eno-

schalk en dat van Drossaard , reeds onde.r het bestuur der Hertogin Johanna, slechts éen arnbt uitlnaakten. De Hertogin Johanna, ter helooning de!· diensten haar door Jan van Witthcn1 bewezen, gaf he1n het recht Schepenen te noen1en te Alsemberg, Linkebeek en Beersel mn er het n1iddel- en laaggerecht te geven. Dit geschiedde bij akte van den 0 Dece1nher 1Bü1 : die akte werd bev.estigd in 1486, 11. Deec111ber, en in 1499, 20 Oktober. 'i\Tanneer is Jan I van \Vitthem gestorven? Dit is niet uitgeinaakt In 1400 leefde hij nog, ver)nits hij toen het kasteel van Loon belegerde. \ïVaarschijnlijk is hij in 1404 overleden: althans in dit jaar werden zijne goederen verdeeld. ZijnP tweede huisvrotnv, 1\:faria van Stalle, schonk hern hvee zonen en eenP doehter: Hendrik; :Margriet , getrmnvd nwt Stephanus 1 HP er van

Ittre; Jakob van \Vitthmn,

Deze

k~ndPren Prfdon

ander~

nit t bekend. 1

n1aar de goederen hun-

9 ....,v)

BEERREL BIJ BRUSSEL •

ner n1oecler; de goederen vai1 hunnen vader waren het eigendmn geworden van de kinderen van Katrien Hoen ·van Hoensbroek, zooals we hiervoren gezien hebben.

HE~DJUK

VAN "\VITTHEM.

Hendrik van "\Vitthe1n, derde Hench·ik, welke Heer van Beersel was, bekleedde eervolle mnbten onder de Hertogen .Jan IV, Philips van Sint-:Pol en Philips-den-Goede. Even als zijn vaclei~ werd hij in het 's "\Veerts-geslachte aangenon1en. In 1404 wns hij Schepene van Brussel. H1j staat insgeltjks als Burger van Loven (Peternum) opger-;chreven. De goederen van .fan van "\Vitthmn \Verclen verdeeld den H Septen1ber 1404. Krachtens de verdeelingsakte kreeg: lhmdrik III voor zijn

aandeel: De got."lderen ,gelPgen te Alse!nbPrg, Rode, Dworp, LinkehekP. Beer:.:Pl, 1net het slot dezer plnat:=;P;

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

Laakt of Loth, Sint-Pieters-Leeu\v, Halle en andere dorpen vau Henegouwen en van den lande van Gaasheek ; Den 1nolen van Geroelst te Ukkel; Goederen, liggende te Brussel en in de mustreken van Laken , \Voluwe , C:rainhen1, Sterheek; Het hosch van Mesdale , enz. Uit die akte bl~jkt, dat Hendrik Hl van Witthein, de Heer van Beersel, een tmne}\jk lnachtige heer n1oest genoe1nd \Vorden. On.der dezen Hendrik van "\Vitthen1 viel .een geschil voor tusschen de Heeren van Beersel en Stalle en de ·Abdij van Vorst eenerer z\jde , en Hendrik Heri·esYUck van Drog·enbosch anclerer zijde. De Heer van Drogenbosch ·wilde den weg· van Kalevoet niet onderhouden; daarotn liep clt~ twist over den aflooJ> van het water der beek, waarop ·watern1olens draaiden , toe behoorende aan de heide voornoemde Heeren en aan d~ Abdij. De ontvanger des Hertogen van Brabant, Seger 1\Iettenschachte , kwan1 den gezegden \veg onderzoeken en bevond inderdaad , dat hij slecht onderhouden werd. Ook dPed hij de zaak on-

BEEHSEL BIJ BRUSSEL.'

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

derzoeken. door een en erf'genote (alleuUer) n1et nan1e Gillis de Clivere: Deze verklaarde, dat Hertewijck onrecht had·, on1dat hij den tol van Drogenbosch ontving. Twintig andere erf.qenooten keurden dit •besluit goed: de bekendn1aking l:'r van ·v·\Terd aan de belanghebbenden gedaan den 11 Februari 1405-1406, gelijk blijkt_ uit het Kartuiaris der Abdij van Ter-Kan1eren, fo. 208. Het volgende zou schijnen te betoogen, dat het geweten van Hendri~t, evenals dit van vele der Hielders uit de l\1iddeleeuwen, niet al te zt~iver 'vas Pn m· 1nenige schandvlek op kleefde: In l485 werd een zeker_e ~T an Dorp op de Groote Marlet te Brussel onthoofd. Deze Jan verklaarde, in het biJwezen van den Heer van Boer:-'el, dat dez<.~ den n1oorèl. op Jan, zoon van Ji'rans Clntinek, had goedgekeurd; te rneer, dat de Heer van Beersel zeer wel wist, dat hij , .Jan Dorp, <111 Uertrudis, J:m:-;taarddoehter van H!~ndrik van \Vitthern, gepoogd hadden d<~ vrouw van dezen laatsten te vergiftigen. '}laar de Heer van BePrs<•l Ioochendp nlle:; en vürtrok haastig. JIPn wilde ht~m vcrbmuwn: rnan.r zijn zoon he--

kw~nn,

dat zjjn vader in Brabantblijven mocht, op voorwaarde nochtans 200 kronen van 40 plakketten (placques) te betalen. :_ Zeer weinig wàarlijk voor eenen n10ord en eene vergiftiging! :Vlen denke evenwel niet, dat Hendrik van Witthern geen brave kristen uiterlijk scheen' en als dusdanig aangeboekt stond. En het be\vü::: '? Den 8 Noven1ber l4JB gaf de Bisschop van Karnerijk, bij diplmna gegeven te Lens, veertig dagt:n aflaat aan de bezoekers der kerk van Alse1nberg, op zekere bepaalde feestdagen; en (h\t op het verr.oek van Hendrik van Witthenl.

Deze Hem· vnn Beersel tronwde tweemaal. Z\jne et>rste vrouw, Katrien van Ranst, was de ePnige dochtPr ván Costin, Heer van Ranst ' . en van Berehe1n. Door dit huwelijk werd de Hee1• van Beersel Heer dezer twee dorpen. Doeh , daar hij bij Katrien gecne kinderen won, kwmnen beide Heerlijkheden aan de n1oei zijner vrouw, aan Icln van Berehmn, \Veduwe van ~Jan van Lier, Heer van Noorderwijk. Deze laat~t<'~ \Vas <lPn dood der dapperen gestorven

BEEH.SETJ :ai.T BRUSSEL.

op het slag·veld van Bastweiier, bij Gelenkirchen (1371.) De tweede 1naal huwde hij de ''redtnve van Goclefried, Heer van S01nbreffe , die de Erfvrouwe van Braine-l'Alleud, Plancenoit en nog andere dorpen was en lVIargriet van Edingen hiet. Dit huwelijk vereenigde de Heerlijkheden van Braine1'Allend en Plancenoit rnet die van Beersel. Uit, dit tweede huwelijk sproten: Hendrik van \VitthPnl, die zijnen vader opvolgde; Gasparina van \Vitthern, gelunvd 1net Philips Hinckaert l Burggraaf van Tervuren en Duisburg; Ueerh·uid van \Vitthen1, in den echt getreden met ,Jan van Bossuit, gezegd van lVIeideghern; Sonnnigen ~)eweren , dat Geèrtruid een natuurlijk kind van H<>ndrik geweest is. Hendrik III van \Vïtthem stierf in 1444; zijne gade in 14~51 den 20 December. Beiden ·werden te BeN'$el begraven, doch de grafzerk is verdwenen.

B:€ERSEL. BIJ BRUSSEL.

HENDRIK

VAN \VITHEl\I.

Hendrik IV werd Heer van Beersel, Zittert, Braine-l'Alleud, Plancenoit en andere dorpen. In 1438, gedurende het leven zijns vaders, trouwde hij n1et eene vrouw, welke tot eene der adelUjkste fmniliën van Brabant behootde, 1net Jakoba Yan Glitnes, Vrouwe van Bergenop-Zoom en Grhnberge, dochter van Jan van Glhnes en van .Johanna van Bautershem. Het lurwelijkskonteakt \Yercl ·geteekend den 2R Septelnber 143K Hendrik IV van Beerselleefde slechts tot 1454; hij stierf dus tien jaar na den dood zijns,vaders. Jakoba van Glimes leefde tot in 146~. De beide echtgenooten werden, evenals Hendrik III en lVIargriet van FJclingen in den grafkelder te Beersel hegraven : nochtans is hun grafzerk verdwenen. Het schijnt, dat deze Hendrik eene bijzit had; want men vindt eenen natuurlijken zoon van hmn, Hendrik~ in 14fl7 en 1f~1 in de geschiede-

nis vermeld. 7

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

Het huwelijk van den fleer van Beersel tnet Jakob a van Glimes gaf drij kinderen: Hendrik, die zijnen vader opvolgde; Jan van Witthen1 , schutsheer van Co vin ; Jakoha, die met Philîps du Chesne, I-leer van Loupoigne , trouwde.

HENDRIK V VAN VVIT'l'HEM.

De nmcht en de luister van het adellijk huis vau Beersel 1vercl ten toppunt gevoerd door Hendrik V van Witthern. Gedurende meer dan vijftig jaren was hij de Heer van Beersel, Brah1e-l' Allend, Zittert, Huisbroek, en een der nuwhtigste ber.Hters van het Hertogdorn Brabant, dat t<?en zoo gPteisterd werd door bloedige burg<:~roorlogen, inr.onderheid na den dood van Karel.. den Stoute. Steeds bleef deze Heer een hevige voorstnndr'r der VOl'sten (m 1neer dan eens verdedigde hij gewapenderhand de rechten der Krone~ Ook genoot hij steeds de gunsten en het ver ... trouwen der Burgondisehe Vorsten. •) Vvel is

-··--··--· 1

)

Zoo hl!jkt het, dnt hij H.aadsheer der Krone was

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

waar, tnoest hij menign1aal die gehechtheid aan de Krone duur betalen. Het volk venvoestte :meer dan eens zijne goederen' en verdelgde en verbrandde, als het 111aar kon, zijne burgen en kasteelen. - Dit zij genoeg mn den lezer te doen verstaan, dat, helaas ! de Heer van Beersel geen volksvriend was , n1aar Inet de Regeer- · ders satnenspande mn aan dit volk en aan de Gemeenten zijne rechten en v.rijheden te ontnenlen. Den "27 . .Juli H~7~ werd Hendrik V Yan \\"'ït(henl aangeduid, 1net den Abt van .Afrlighon1 eu de BurgCineester van Brussel , on1 de u.ceijnzcn en cle belastingen van cle9 Staat te .onhntngrn. Te Dworp, op de plaats gezegd JlértJ8hr·m of Herishe1n, is de grond kwartsarhfig. Die grond kon kassijstee non opleveren, dien:-;tig mn cle straten te beleggen. :Men vindt; dat in 147;J Brn::;;;;el een half dagwant van dien grond kodli., welkeu unn Hendrik van \Vitthenl toelwhoordP. Nauwelijks was het groote nieuws rtmtlgt>onder Maria. van Hurgondië, onder Maximiliaan van ()o~tt·n· rijk en onder den Aart:3hertog Philip:5.

100

BEERSEL BI.J BRUSSEL.

loopen: "Karel de Stoute, is gestorven vóor Nancy" (1477), of de gr.oote steden wilden hunne verloren Yoorrechten hernmnen. Hugonet en Hmnhercourt werden aangehouden, ofschoon ze van edelen bloede waren, vóor eene komlnissie gebracht, ter dood veroordeeld en, niettegenstaande de s1neekingen en de tranen van lVIaria van BurgondW , te Gent op de openbare plaats onthoofd. De Heer van Beersel 1naakte deel van de konnnissie, welke over de twee Edelen recht uitsprak. Doch niet alléen in Gent ontstonden onlusten: de mnbachten van Brussel lnvamen ook in oproer. Z~j over-welclig~en het stadhuis en nanwn de Edelen der stad gevangen. Men rechtte het schavot op 0111 den Annnan , Lodewijk van Edingen, en andere patriciërs te onthoofden. Alle;-; was reeds gereed en het bloed ging vlieten~ toen de Senesehalk, Hendrik vun Hoorn Heer van Perweis, den 1vruakdorst van het volk ~tilde tnet te doen verstaan. dat de gevangenen het recht hadden eerst geoordeeld te worden. De BrusHelaren luisterdf·n naar dit gezegde. tnaur

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

tOl

de kalmte kwam onder de geesten nièt ·weder. Andere Edelen ·werden gevangen genon1en: 's nachts werd Philips van Hoorn in zijn hotel van Gaasbeek aangehouden. Hendrik van Beersel rnoest ook b~j den volke niet al. te goed gezien z~jn : imn1ers h~j werd , met de Heeren van Kestergat, van Harchies en nog andei·e, vastgegr~ pen en naar het. stadhuis gesleurd. :Maar hunne opsluiting duurde niet lang. Eindelijk stilde de oproer : De Edelen 1noesten openbaarlijk, op de Groote :Markt, on1 genade smeeken en hunne dwaling~n erkennen; twee Heeren, Atnelrik "\V as en Pieter Pipenpoy stierven op het schavot; ,Jan van E(lingen en ztjn zoop. LodewjjkJ Hench·ik van der Eyeken, "\Valter Vandernoot, Heer van Risoir, Konrad Vanderluceren Heer van Sint-Stevens-\Voluwe, Roland van :Mol, Jan Schat, Hendrik Heenkenshoot, Jan van Ophern, Jan Spysken~, Jan Halfhnys, :\Iichiel van LeeU\V, gezegd van CantPre, Jakob van der Poele en Geren1 in de Sleutrle werden in ballingschap gezonden.

\Vanneer ::Vla.ria van BnrgondW in 1HH2 ~tierl~

102

BEERSEL BIJ

BRUSSEL~

ontstond · er een twist nopens de voogdij van haren 7.oon PhiJips. Het grootste deel der provinciftn \Vilden lV[axhniliaan, den vader, voogd noemen; doch Vlaanderen en later Brabant konden van hen1 niet hom·en .. Daaruit sproot een . btu•o·erool'loo· o o·

In 1484. vief de Graaf van Rmnont in Brabant, 1net 13 à 16000 Vlmningen en nadt>rde tot \V' en11nel en Sint-Pieters-Leeuw, bijna tot tegen Brussel, waar 1\Iaxhniliaan zich bevond. Evenwel werd er zeer \Veinig ver\voest en gepiunderd. l\1axhni1iaan zou?e graag Rornont aangetast hebhen; nmar hij hetrouwde de Brusselaren niet , die in hem gePn goed oog· hadden, omdat hU IUdder Niklaas van Heetvelde rloen onthoof:.. dPu had. Hij lit:.t de rnagistraten hU hern !:oepen; uuuu· deze dierven niet kmnen. \Vant zjj waren bevreesd. Zij verzochten hunnen heere zijnen kan:-;eli<>r naar het raadhuis te zenden. DP Heer van BePr:.:el, rlie een allerieverigst vert1Nligm· Yan Maximiliann vYns, 011 de Heer Philip:-: ·vilnin vergezt>l<ien den ~GmseliPt'. De ~tad Brus~(·I :-:temd(• hw in dP vragen van den Anrt~-

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

103

hertog en besloot de Vlamingen aan te vallen en uit Brabant te verdrijven. Maar intusschen ·was de Graaf van Romout n1et zijne Vlanlingen verdwenen. De burgerkrijg bleef voortduren; zelfs werd Th'Iaxüniliaan door de Gentenaren g~vangen genon1en, doch vveldra losgelaten. In Brus~e1 ook begon 1nen hen1 af te vallen en n1et de Vlanlingen éene koord te trekken. In dien t~jde vvas, sedert 1475, "\Villen1 Estor, A1n1nan der stad Brussel. Hij werd beschuldigd de partij der Vlan1ingen aan te kleven en, bij verordening van 7 Septmnber U88, stelde lVIaxin1iliaan hen1 af. Zijn vervanger ·was Philips van vVitthern, de zoon van Hendrik. :Maar den 17en, 18en of 19tm Septen1ber "{an denzelfden jare versc.heen Philips van Kleef, ·hoofd der Vlmningen, vöor Brussel; de stad verklaarde zich voor he1n en liet de Vla1ningen hinnen. Dit veranderde den gansehen Rtaat van zaken: vVillen1 Estor werd weder Anunan en Philips van "\Vitthein n1oest Brussel verlaten. Nu \Verd de twist bloediger en '\VrPeder.

10~

BEERSEL BI.J l3RUSSEL.

Reeren van Nlaxilnî1iaans partij vonden zich ge-· noodzaakt zich in hunne kasteelen op te sluiten .. Hendrlk van Witthen1 riep al z~jne vassalen bijeen, en legde sterke garnizoenen te Beersel,. te Zittert en te Braine-l'Alleud. Zoo deden Adriaan Vilain ,_ Heer van Liedekerkè , te Sterbeek ;· Philips van Boorn te Gaasbeek; Loclewijk van• Edingen te Kestergat ; Bernarel van Orley te Facuwez, Asken1pont en La Fo~ie (Ecausslnes-· Lalaing). De legerbenden dezer Heeren ver.woestten de dorpen, verbrandden de huizen, doodden de reizigers , plunderden de kooplieden,. verrichtten alle soorten van '"\vreedheden. Nien1and was voor de Bru::;selaren eenen groote-· ren v~jand dan de Heer van Beersel. Zijne kasteel en van Beersel, Zittel't en Braine-l'Alleud lagen juist op den gen1eenschapsweg van Brussel naar Nijvel en den lande van Henegouw. Zonder ophouden vielen hoopen krijgers uit dïe sterkten, overrompelden de passagiers , die het wagen durfden langs daar voorbij te trekken, en begingen allerlei baldadigheden. Niets werd gespaard , niets ontzien.

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

105.

Dat kon~en de Bru~selaren niet langer lijden. Ze kwmnen en besprongen het kasteel van Beersel. Maar Philips van Witthen1, die aan het hoofd . der bezetting stond, sloeg ze lnet veel verlies terug. Ze n1oesten het. voor als nu opgeven en naar- Brussel weclerkeercn. In de Volderstraat stond een sterk gebouw., dat voor "berg van bennhertigheicl" clie:r:t. Op d~ezelfde plaats bevond zich toen een prachtig en schoon hotel, dat aan de Heeren van Beersel toebehoorde. De '\Vrevel der Brusselaars was, door het mislukken huns aanvals, niet gesust, maar vermeerderd: nauwelijks waren zij in de stad '\vedergekmnen, of ze stormden naar de Volderstraat, sn1eten het hotel van Beersel in, vernietigden het zoodanig, dat er niets van qverbleef dan de gTondvestei1 en een groote hoop verbrijzelde steenen. De n1oed der bezetting; van Beersel was door het afslaan der Brusselaren aangevuurd. Hunne uitvallen werden tnenigvuldiger, hunne :;;trooptochten wreeder. Ze plunderden huizen en velden; niets blt'({ VPrschoond. th~en aanhanger·

106

107

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

der Vlmningen zoude het durven bestaan hebben langs daar voorb~j te trekken. De geineenschap . tusschen Brussel én Henegouw· was schier gansch afgebroken: De kasteelen van Beersel, Zittert en Braine-1'Alleüd dienden tot zoovel~ sterke barreel en . . Dit alles bracht de woede der Brusselaren ten top : En ze kwmnen, drij maanden later , het kasteel van Beersel opnieu\v bestoru1en. Een sterke fransche artillerij vvas hun ter hulp g·ekomen. Van op de hoogten van het dorp Beer.. sel beschoten ze de gevreesde sterkte. Maar \Yas de aanval der belegeraars verwoed , de n·rdediging d~r belegerden was het niet nlinder. l!~indelijk was het den Brusselaren gelukt eene hres .te schieten. Een pand van den overdikken ringnn1ur viel in en stortte, nwt doffen kna~ in de wijde en diepe grachten: een deel van deze werd er doqr gevuld. Toen begon de eigenlijke bcstornling: Het kanon had gedaan! De hele-. gerden brachten takkeboBsen hij , vuldün zoo de graehten, Pn stornulen door de ingevallen bres. H(\t kn~h·c·l was ingenonwn !

De belegerden hadden zich op genade of ongenade 1noeten overgeven. - Waren de Edelen in hunne verwoestingen wreed, het volk was het dikwijls in het uitvoeren ztjner vvraak niet Ininder. Een deel de~ bezetting werd te Brussel op de Groote lVlarkt opgehangen; dit droevig lot viel onder andere ten deel aan \1\Tillem van Rmnilly, een Burgondiër, die het kasteel n1et Philips van Witthern zoo dapper verdedigd had. Het overige deel werd in de boeien geklonken. \Vat het kasteel betreft , het w0rd in brand gestoken en afgebroken. Toen Aalbrecht, Hertog van Saksen, g·oeverneur van Brabant voor lVlaxilniliaan, dit vernarn, was hij zeer ontevreden, on1dat hij vroeger bevolen had het kasteel van. Beersel af te breken, alsook de andere , ·welke geen vijf of zes dagen ·weerstand konden bieden - en dat n1e11 het niet gedaan had. \Vant de bezitters van cUe kustcelen sleiden het altijd nit. Hij sehreef, den 12 April 14RH (148ü n~ st.) eenen brief aan "Nostre trf•sehier et bon mny Ie Sr. d~Aynwries et d!Authune, chevalier, grant bailly de Huynnan~' \Yaarbij hij

108

BEERSEL BIJ BRUS~EL.

bevool al de kasteelen, plaatsen 1 steden en andere sterkten, ·welke geene belegering· van vijf of zes dagen konden uithouden, ·af te breken, Doch de Brusselaren vetdelgden niet alleen het kasteel van Beersel. Het zegepralende volk trok naar ZittPrt, eene kleinere sterkte_, welke zoolang· niet weerstand bood. Dit kasteel werd ook de prooi der vlannnen. Vel'lnoedeltjk werd het sede!'t nooit heropgen1aakt. Eenige ve1·sterkte hoeven onderging_en hetzelfde lot. Vervolgens werd het de beurt van Brainel'Alleud. Ganseh het dorp werd sehier verbrand. Daar de bezetting van het kasteel geen bus-kruit genoeg had , rnoest zij zich weldra overgeven. Het kasteel werd geplunderd en de torens afgebroken. Daarbij bepaald(~ zich de wraak der Brusselaren niet: kasteelPn vm1 Facuwez, Bornival, Asken pont en Fh:s:.:;ies \Yf'rden ing·elijks vernietigd .. Dit alles gcbtmrde in 14.-BH

De burgeroorlog duurde voort. Anlhrccht van . Saksen viel in het harte van Brabant , nmn Grhnh(.lrge en verbrandtiP IJschE) en \Vaver..

BÈERSEL BIJ BRUSSEL.

109

Philips van Kleef kon het op den duur niet 1neer blijven uithouden: De vrede '~rerd gesloten en de btu·gertwist eindig·de. Dat Maxht1iliaan den. Heer van Beersel beloonde voor de bewezen diensten en de geledene schade trachtte te vergoeden , kan 1nen licht begTij~en. Bij akte van den 15 Januari 1489 nwest zijn bastaard, Hendrik, de schulden niet hetalen, die de opstandelingen op hen1 te g·oed hadden. - B~i akte van denzelfden jare nwest dt> ~tnd Bru.-;sel de HPer -ran BPersel schndeloosstPllen voor de afbreking van zijn hotel in de Voldl~rstraat en drij 1nissen stichten voor de zaligheid der ziPl van vV'ille1n van Rmnilly. Het HotPl werd heropgebouwd en in den b:-~ ginne d.t\1' 17e e.mnv verkocht. - Bij diplom.t, gedagteekPnd van fnnspruck in Tyrol, HO Ju~i '1489, verlPeiH1(' koning ::.\Iaxhniliaan aan Hendrik van \Vitihem 1 Heer van Beerst\1, enz. het hoog.~.wrecht te Braine-rAilleud, Planc·enoit. Ohain ;n Hauh?-Noueelle. Op denzelfden datun1 kreeg Hendrik van Bper~el de let:~nplichten • de kleine gronde\jnzen en de tolgelden van Bruine, be-

110

BEERSEL BIJ Bl:lUSSÉL.

loopende tot 20 gulden pe~· jaar; niettemin n1oest hij afstand doen van dertien n1udden graan , welke de Inolen van lVIonchinpont aan de kroon betaalde ; ook nwest hij de brug·gen en wegen van Sarnwulin onderhoàden. ~ Bij diplon1a van den 1.2 Juni van denzelfden jare verki.:eeg de Heer van Beersel het hooggerecht te Beersel, Linkebeke, Rode, Alsemberg· en Dworp , nwt het nliddel- on laaggerecht van Ten-Broek, Broeke-onder-Rode, Zittert-onder-Dworp, enz. Bij diploma van den B Oog~t vnn denzelfdPu jare bekwan1 hij 1 voor :.H jaar, de sterkte van Hoeilaar, nwt de we1den, bemnden, vijvers, djnzcn ~ renten, standgelden, \Vf'lkc er van afhingPlL - Den 30 Juni van 1.1l)0 ·werd de verhem·dverklaring goedgekeurd van het hnis van Jan Ontlaert, op to Yleye; dezP verbeuring gf.. ~ehieddr> ten voordeele van Philips van \Vit-

hem. -- "" De bezitter van d.P Heerlijklwid van Bel)l'~Pl n10eht een en ttér 10 bosehwaehtN·s vnn ht•t ZonWnhos('h noenwn U~:3 :.VIanrt 11M7.) -~ Het dorp lHOP:-;t geene hulp of hplul4ting-en nwPr gPven~ ge<lurentlP ü jaar, onulat het zooVPPl

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

111

geleden had. Linkebeek, Dworp , Alsemberg , Buisîngen, Huisi~gen, Rode, -die ook verwoest waren geweest, werden ontslagen van een vierde. In 14fJ4 ·\verd Maximiliaan keizer van Oost~n rijk. Philips, bijgenaan1d de Schoone, zijn zoon en voogdkind ~ werd toen ontvoogd en 1neester der Nederlanden. ,De Heer van Beersel bleef imn1er een voorstander van dezen vorst en alles doet denken, dat hij. bij alle gewichtige gebeurtenissen tegenwoordig was ei1 steeds eenen df:l' eer·::-d:P rangen bekleedde. Toen Philips zUue plechtige intrede in Brussel deed , was hij vergezeld door den Heer van Beersel, den Prins

van Chhnay, de HH. vnn Berghes, ~1olenbais, enz. Philip;-; <lt~ Sehooáe, door z~jn huwelijk 1net de infante Johanna, werd )wning van Spanje. In 150:2 riepen ernstige zaken hr•n1 naar dit land. Hij vergaderde de Staten ·te Bru~sel ten einde hun zijne reis nnn te kondigen. Het bestuur der Nederlanden gaf' hij in handen

zijner aanzienlijk..;;te Ridders. De H(~er van Beersel nmaktP deel van dit bestuur. De andere br;:.;tuurl<.•den wm~f.\n: de Graaf van Nas-

112

BEERSEL BIJ BRUSSEL. BEEH.SEL T3IJ BRUSSEL.

sau , de Kanselier van Maigny, Jan van Hoorn Bisschop van Luik, en Kornelis van Berghes. Philips vertrok den 4 Novmnber 1502; doch hij bleef niet lang in Spanje en kwmn den 22 Decernber van het volgende jaar terug naar Brussel. Die Raad hestuurde dus nraar een weinig n1eer dan een jaar. Hendrik V van Beersel stond zelfs eens als waarborg· voor zijnen vorst. Ziehier hoe: In 1506 scheepten Philips en zijne vrouw zich in naar Spanje. De wind drC'er hen naar Engeland, waar Hendrik VII hoerschte. Daar nan1 Philips eene verbintenis aan zijnen zoon Karel tP huwen 1net de dochter van Hendrik VII en hij stond een rouwgeld toe van 250000 gouden kronen: 50000 · van die kronen nrocHten gewaarborgd worden door 15 zijner rnachtigste EdeUweren en twaalf zijner voornamnste steden. Een dier vijftien Edelen ·\Vas Hendrik van Beersel. Later ' rn den vrede van KaJnerijk , werd vastgesteld, dat Frankrijk dit rouwgeld zou hetalen; rnaar het is nooit betaald geweest. Philips de Goede l Hertog van Burgondië,

113

-----------------·----·--stelde in 14,30, ::30 Januari, het orde van het Gulden Vlies in, ter g·elegenheid zijns htnvelijks met Isabella van Portugap.l. Alleen doorluchtige Heeren maakten deel van dit orde., dat heden nog bestaat. Ridder van het Gulden Vlies zijn :was geene kleine onderscheiding. Hendrik V van Beersel werd Ridder van het Gulden Vlies in de vergadering of het kapittel, gehouden te lVIechel en, ~4 Mei 1491. Het it> dus heel waarschijnlijk; dat hij tegen\voorclig was op de vergadering der Ridders dier orde, welke Philips de Schoone bijeengeroepen had, in de Karuwlietenkerk te Brussel, in den jare 130'1, daag::; vóor Sint-Antoniusdag. BuTICENS schrijft, dat Hendrik van vVithmn Îll 1462 Anunan van Brussel was: "Henry de \Vitthmn, qui fut après Chvlr. de la Tolsou d'or.'' Evenwel in de lijst der Arrnnans, welke Ar.Ex. HENNE en ALPH. WAUTERs, in hunnQ llistolre de la ·Mlle de Bru::celle.~ opgeven, en welke nH'E l' geloofbaar is, vindt nwn zijnen nmnn niet. Wat niet bebv~jfeld kan worden, is dat Hendrik Luitenant genoetnd. werd van het Oppe-r~t~': Beersel bij B1·ussel. 8 1

114

115

BEERS,EL BIJ BRUSSEL,

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

Leenhof van Brabant (SotMJeJ'Ct?:ne Cour f'éoclale), in 1493. Die lultenant bekleedde de plaats van den Souverein en had dus zooveel gezag als de JYI~ester zelf. Ziehier hoe rncn in het SttzJ]Jlement van Butkens' werk zegt: "149:3. lVIessire Henri de vVitthen1, Seigneur de Beersele, Bausele, etc.. Chlvr. de la Toison d'or, Conseiller, Chan1be1lan f~t Lie.utnnant des fiefs en Brabant." Bausele is Bouseval, dat zijn echtgenoote in bezit had. Hendrik bekleedde die eervolle plaats tot aan zijnen dood. Hij werd opgevolgd in die bediening door Jlfessz:re Miehiel van Croy, Heer van Sempy. , Hendrik van vVitthen1 bediende ook het an1ht van tweeden km11erheer van den Aartshertog Phîlips, en, zooals bltjkt uit het grafschrift bij LEROY opgegeven, goeverneur der kinderen van Philips , dus van keizer Karel. Vroeger hebben wiJ gezegd, dat, uit het huwelijk van ,Jan van Corselaar met .An1elberga van Dnvenvoorde, de Heeren van Bantershem gesproten zijn en, dat later een dier Heerende liE:erlijkheid van Bantershem aan den Heer van

Beersel verkocht. Daarover dient wat n1eer gezegd. Hendrik van Witthen1, de zoon van J"ar~ en Amelberg~a, de Heer van Bautershen1 , had een kleinzoon , die denzelfden naarn droeg. Deze .siietf zonder nak01nelingen en de Heerlijkheid van Bautershe1n kwan1 aan zijne zuster, Katrien, welke "\Vlllen1 van Alsteren, Hc~er van Hmnal , voo1· echtgel'wot had. Het was dezes zoon, Jan van Hmnal, die ln 1512 de Hecl'lijkheicl van Bautershen1 aan. Hen dl' ik V, Heer van Beersel , verkocht. Van dien tijd betitelden de Heeren van Beersel zich Heeren van Bautershen1. • Zooals réeds opgegeven werd, voerden de van Witthen1's het gevierendeelde schild van Brabant, in een blauw veld, 1net een zilvel'en kruis. Vóor Hendrik V van \:Vitthem nochtans trok cle bastaardsbaar over het schild. Deze Heer deed ze verdwijnen. Hendrik van Witthen1 scheen, ten n1inste uitwendig, een godvruchtige Heer te zijn: Dit getuigen de talrijke stichtingen , welke hij den kerke van Beersel deed. Nog heden bestaat een

•

1J()

117·

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

jam!getijde van I-Iendrik va11 Wittheu1 te Beersel. Volgens BuTKENs trouwde Hendrik van 'Vitthe1n 1net ,,Isnbeau de le Spant,· Dmne d'Arquennes, Petit-Reux ~· Bouseval, Issche, · e~c." Doch, op den grafzerk, ·welke in de kerk van Beersel, vóor het altaa~· van Onze-lieve-Vrouw ligt, staat geschreven: "Isahella Desponts." Het opschrift luidt: "Hie jaeent Henrieus de Witthe1n Dnus de Beersel, aurei veileris eques ohiit. XVII Sept. MDXV et Isabella Despants e.jus u:x:or; ohiit III .Jnn. :VIDIII." -- Dus i:-; BuTKENs \YaarscldjnUjk 1nis. wanneer hij schrijft . dat deze Heer vnn Beersl~I· in 1;')12 gt•storvCii is. Het lnnvelijk van Hendrik met Isabella verrueerderde zijne bezitting'en 1net de Heerlijkheden van Arquennes ~ Bousevnl Petit-Roeulx, I.Jsehe en nog andere. Zes kinderen sproten uit dit hnwel\jk: Philips van 'Vitthen1. geboren den 6 Januari 1470 (1471 n. st;) Elizabeth. geboren den 2 FeJJruari 1472:_7~; Johanna. geboren den 25 Januari 1474-75;

h·ou'\vde 1net Bernard van Orley, Heer van Tu-

ze kree~ Arquennes. Pitet-Roenix , Bouseval el~

beek (Tubise); · Nlaria, geboren den 8 September 1476; ze werd kloosternon in Ten-Troost te Vilvoorde. Pieter, geboren den 15 lVIei 1480; ·hij had voor peters Hendrik van Berghes, Bisschop van Kanlérijk, den Graaf van Sint-Pol, Philips van Luxeinburg en voor 1neter de Hertogin :Maria van Btrrgondië ; Adriaan , gèboren den 4 lVIaart 148 2-83 , gestorven den 2'Z. Oktober 1508. Al die kinderen zagen hèt eerste daglkht op het kasteel te Braine-l'Alleud. On1 den leze1· te doen zien hoe rijk de Reel'en van .Beersel waren , wHlen wij hier de bezittingt~n van Hondtik V opgeven, welke hij zijne kinderen achterliet: I. Hf·t goed van Beersel, dat zich uitstrekte op BE.lersel, Rode , Alsmnherg, Dworp en Linkebekc, nu.~t het recht van hoogt~, n1iddelhare en lage ju:;titie ; h(ü recht der doode hand; het recht in de ZennP, op Beer:·wl, te visschen; een he'\vaakt jachtgoed , begren~d door de Zenne, lwt

118

BEERSEL BIJ B;RUSSEL.

goed van Zittert, de heek, wellee door Alsenl. berg en Rode loopt, het Zoniënhosch en Drogenbosch ; een groot getalleenon , cijnzen, renten en leengelden ; het slot van ~eersel ; de hooge n1omboirnije van de kerk van Alsen1berg; de volgende grondheerlijkhede.n: Boesdale-onderAlsmnberg, 1net het recht eenen hosclni\rachter van het Zoniënbosch te noemen (gekocht Yan Kntharina van Nijvel in den jare 1486), Boesrlale en Tl~n-Broek onder Hode (deze laatste grondheerl\jkheid was een leen van de ,Kasteleinij van Brussel en ·werd in 1480 van Jakoba van Glim es~ door Hendrik vericregen), 't Hof-op-denRosch, ook te Rode, het Hof van Zittert te Dworp ; den 1nolen van Solleinberg te Huizingen. ·zooals 1nen ziet was het goed van Beersel zeer groot en uitgestrekt. Dit goed had nog· hijzondere voorrechten: Zoo kwmnen de vonnissen, door de Sehepenen van den goede van Beersel gt~geven, niet vöor een ge\voon hooger tribnnaal, maar '\Yel voor het Opperste Leenhof Ynn Brabant: zoo ook nwest elke ba weer of hoer, die trouwde. Pf'IWll pntakon aan dt'll Heer hetnleu.

BEERSEJJ BI.T BRUSSEIJ.

119

II. De Heerlljkheid van Huisbroek. Deze Heerlijkheid was het erfgoed van Maria Taye, .afstam1neling van ver1nogende Heeren , die vele eervolle bedieningen in Brussel hekleed hebben. III. Het g;oed van Braine-1' All~ud, rnet het laag-, rniddel- en hooggerecht te Braine, (zoowel in de vrijheid als buiten, zoo ver zich deze parochie uitbreidde,) te Plancenoit,. te Ohaln en Haute-Noucelle, het accijnsrecht op de hieren en w~jnen, de beenhouwers , de balekers , de schoennutkers, enz.; te Bruine het visch- en jachtrecht; het slot van Braine; de mornboirn\je van de parochiekerk, het hospitaal en het arInenhuis; verscheidene ban- of baandernwlens (dat zijn n1olens onderhevig aan d\vangrecht , cijnzen, renten en leengelden~; het schutsheerschap der Heerl~jkheid van Noucelle, die aan het kapittel van Sint-Gertrudis te Nijvel behoorde; verscheidene grondheerlijkheden, onder andere. die van lVIanil (van Jan ~t Serclaes in 14·H3 gekoeht ;) verscheidene leen en, enz. IV. Het goed van Overijsche, dat uit velE:. .afzonderlijke deelen bestond, zooals: de Heer-

121

BEERSEL BIJ BRUSSJ.' L.

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

lijkheid van VVitthem-onder-IJsche, erfgoed de'r I:Teeren van Witthe1n van den oudsten tak, die in het begin der XVIe eeuw uitst1erf; de Heer• ltjkheid van Ter-Spout, erfgoed van Issbella van T'er-Spout, vrouw van Hendrik V van Beersel; de heye1·ije (voogdij) van IJsehe, aan :Niaria van Oisy afgekocht; het goed van :Molenpas, in 1498 gekocht; de erfelijke Vorsterije van IJsche, in J4H7 gekocht, enz. Later, in 1494, werden · de I-leerlijkheden van Witthen1, TerSpout en de beyerfje tot éen leen vereenigd; in 1501 verkreeg de Heer van Beersel er het hooggerecht V. De BaronnUe van Bautershmn. VI. Het goed van Petit-Rooulx-hij-Nijvel; n1et zeer uitgebreide rechten; de Heerlijkheid van· Houseval, die van Arquennes. DezP goedm·en behoorden aan lsahella van Ter-Spont. VII. Het Schutsheerschap van Convin , in den lande van Luik. Hendrih V van \Vitthern werd te Beersel begraven, alsook zijne vrouw. Op zijn graf werd <>en kostrilijk praalgraf gesticht, dat vijf voet

hoog was , twaalf lang en zes breed. Twee $tandbeelden, dit van hen1 en van zijne gemalin,. lagen op dit praalgraf neder. Deze twee standbeelden staan nu rècht, in eene nis , op de linkerzijde, wanneer n1en in de kerk van Beersel treedt. Ze zijn uit gr\jzen steen gebeeldhouwd, welke niet Rleeht aan n1ar1ner gelijkt, en tarnelijk wel afgewerkt. Onder de voeten van Hendrik rust een leeuw, zinnebeeld der dapperheid en der n1acht; onder die van Isabella een hond~, zinnebeeld der getrouwheid. Dien leeuw Pn dien hond vindt n1en schier bij alle grafbeelden van dien tijd. Boven die twee standbeelden bevinden zieh twee gothisehe nissen, die· 1nerkwaardig wel vervaardigd zijn. Hooger dan die hvee nissen hangen verschillende

120

'vapenschilden, onder andere dit der van \Vitthem 's. \V ACTERS denkt, dat die twee beelden tot het begin der XVlc eeuw niet opklhmnen , omdat toen de heelden ko:.;telijker en prachtiger en uit hlmnvcm steen gehouwen waren. In 1730 viPI de hlik::wm op de kerk van Boer~el en stak ze in hrancl.

Toen nwn aan de

123

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

BElERSEL BIJ· BRUSSEL.

heropbouwing \Verkte , vpnden , in 1732, eeliig·e vrerldieden het lijk van Hendri!c gansch bewaard. T\vee eeuwen had~en het niet kunnen tot stof brengen. Het lichamn zijner vrotnv integendeel was verdwenen; enkel een schouderbeen bleef over. Dit vinden van het nog geheele lijk vàn Hendrik van Beersel voerde eenen grooten toéloop van nieuwsgierigen naar dit dorp. Maar · de aattsbisschop stelde een einde aan de aardige gissingen en wonderlijke gedachten der bUg·eloovige n1enigte en hij zond den deken van

Den 13 Juli 1761 rnaakte 1nen eene nieuwe altaartafel voor de kapel van Onze-lieve-Vrotn\r in de kerk. De V\rerklieden openden opnieuw· den kelder, doeh ben1erkten, dat het 1\jk begon tot stof te vallen. :Met toelating van den Aartsbisschop en van den He1·log van Arenberg (8 en :18 April 17G8) zette 1npn de kist in den n1uur der kerk. Den 1ï Juli 1.76:2 \Verd fUe heerlijke kapel ei1

Sint-Pieters-Leeu'':' P. Vundersprot, -naar Beersel, den 18 Juni 1ïi3~. Uit zUn onderzoek bleek, dat die bewaring het gevolg der aronw.ten en oliën was, waarinede nwn den do ode doorweekt had. De vinger \verd nat, zoo nwn er op duwdl'. De lllOIHi was open, 1naar een \V~inig· verdraaid, de oogep tm· en de schedel open. In d(,• keel en de nwug zag nl.en nog .de insnijdingen voor de balseming. De tanden \Varen niet ontvleesd, nnuu• verwrongen. Na dit onderzoek deed de aurtsbis;;ehop van J\Iedwlen den

grafkelder weder

~luitt•n.

het prachtige mausoleum 1net toelating van den Hertog van Arenberg Wl'ggenon1en. De schoont> gi·afheèlden zijn, door die opeenvolgende veranderingen \Vaarschijnelijk verbrijzeld. En het is licht ü· denken, dat toen de twee, die hedl'n nog he\vaard zijn, werden genul.akt. Dan ook zijn vensters vernietigd, versierd n1Pt de wapens der van 'Vitthmn's. Het aardige fransehe opschrift is uit de kerk van Bel'rsel ook venhn•neu, en door een latijnsch vervangen, hiervoren opgegeven. Dit fransch grafschrift bleef evenwel hebouden: nwn vindt het h\j JAKOB LEHoY, Urand théûtre sacré llu. duf'hé de Brabant. Oli--ehoon in verzeu geschreven,

124

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

BEERSEL Br.f BRUSSEL.

rnag het toch 1naar rijn1cüarij genoen1d worden.

l-Iet luidt als volgt:

125

schrijft, dat Isabella den 1()en Juni stierf; het andere , dat nog . bestaat ,. geeft den derdeR Jun'i

Ol)·,

Cy dessouhs gilit Henry de \tVitthem Seignem·

De Beersele, en son. tems bon chevalier d,honnene Lui fut de Bautersem Seigneur Jusques enfin ' De Braine et Overysqne, n.ç1voué tle Convin. De Placinoit, Sch~utrine Pt Ruysbroeck aussy Seigneur de Petit Reux, Dien l'en avait party. Chamhellan fut second du Roy, de la Toison Chevalier h·es prudent gonvernant la majson Apres qlW Ie dit Roy Philippe alla Yerfl Castille, Lui luissant son thrésor. son nohle fîls et fille Desquels fut gonvemeur et chamhellan premier Don cha.cun se loua jusques i~ moindre officier Tellement gonverna le jeune i)l·ince et dames, Qu'il doit avoir loyür avee les snintes ames, Le dix-septième de septembre son ame itDieurecommandar L'an mil cinc<{ c<~ns et quinze it cinq heures du matin [de ce siècle trespassa. Dame I::;aheau De::;pont sa compagnH et espens<> Gist apre:.; luy, qni fut tlume trt>s vertueuse Qui trespassn Ie dixième du rnois <Ü~ J nin, it dix hem·es

l <ltwant midy De l'an mil eiucq eens et trois, Dieu ait de henoiste Lame miséricorde (~t mercy.

Jien bPinerkt eeue tegPnstrijdigbeid in heide opschriftt•n: Het f·(·l'~tP. door LEHOY bewaard,

PHILIPS VAK

Philips

v~n

Hendrik V.

'VITTHEM.

\Vitthen1 ·was

oudste zoon van Hij kreeg· al de goederen . zijns dt)

vaders, uitgenon1en de Heerlijkheden van PetitRoenlx bij N\jvel, Arquenne;;; Pn Bouseval, die zijne zuster Isabella als bruidschat hraeht aan Bernm·d van Orley. Daaruit zoude blijken, dat Pie.ter van \Vitthen1, evenals zijn broeder Adrinan, vóor den dood z~jns vaders gestorven is. lioe dapper Philips in 1489 het kasteel vna Beersel verdedigde, werd vroeger verhaald. Na d(' inne1ning bleef hij 'vaarschtinl\ik eenigen tijd in het gevang opgesloten. \Vij hebben insgelijks gezi0n dat h\1 in 1488 Atnman van Brussel. ·werd. Dit ambt oefende hU uit , wel niet altijd feitel\jk. tot in 1504, wannN~r hij het voor 3000 gulden verko<·ht. Zijn.

126

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

opvolger hiet Ridder .Jan van Contereau, Heer van Pinsseux en van Assehe. .Tijdens het leven zijns vadei·s trouwde Philips niet Anna van Halewijn, in 1491. Deze Anna \vas de dochter van .Jan, Heer van Balewijn en van Kon1en. In 1494 vindt men Philips vermeld onder de broodn1eesters (panetiers) van den Aartshertog Philips, voor de eerste helft van het jaa1·. De broodn1eesters waren officieren van den Soeverein, die bijzonder gelast waren 1net de brood-verdeeling aan het hof. Zij stonden· onder eenen Oppçr-brood1neester (f}'l'aucl panetier): de Opperbroodnicester was toen Jan van Brégilles. Na den dood van Hendrik V werd de Heer van Beersel , Philips, zeer vern:wgend bU het hof van Keizer Karel. PhiJips stierf in 10~3, zijne g·en1alin in 15~1. Beiden werden te Braine-l'alleud begraven. Het is \Vel te denken , dat 1nen hun een praalgraf heeft opgel'ieht, waarvan de grafzerk nog overgebleven is. Deze zt~rk staat aan den ingang .dPr kerk van Braine-l'Alleud, langs den linker-

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

127

kant, wanneer 1nen in de kerk treedt , en is uit blauwen arduin gehouwen. De beeltenissen van Philips en Anna zijn .tmnelijk .wel, in ,verheven werk vervaardigd. I-lier. dient aangemerkt, dat op den rand van den zerk niet Anna, n1aar Johanna staat: "Mademoiselle .Jehenne de Halluyn, son espeuse." Philips had de volgende afstamn1elingen: Hendrik van "\Vitthem, zesde van dien nmm1" Heer van Beersel, Braîne-l'alleud en Baron van Bantershem : Philips van Witthem, die de goederen van IJsche kreeg en kinderloos stierf: .Joris van Witthcnu, Heei· van Ruisbroek en, na den dood van zijnen broeder Philips, Heer van I.Jsche. BuTKENS schrijft, dat hij Heer van Arquennes en Nerfrue, Schutsheer van Convin, Heer van Ny1nes, Ailly, Aublen en Fraisne \Vas en .trouwde met Johanna van Jauche de Mastaing. Zeer vermoedelijk is het, dat Philips van V\Tit- · then1 het kasteel van Beersel heeft doen heropbouwen. Dus zou het van dit kasteel z'jn , dat men nu nog de overblijfselen ziet.

128

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

HENDRIK

VAN "\VITTHEM.

Deze Ridder trouvirde 1net Johap.na van Lannoy, Vrou\ve vuu Sebourg. Door dit huwelijk kwarn de Heerlijkheid van Sebourg aan de He eren van Beersel. ~ A. \VAUTEH.s schrijft, dat de echtgenoote van Hendrik Vrouwe van Hale·wijn ·was : Hij zal denkelijk de nweder hebben \Villen aanduiden. Den 19 Oktober 1524: {andere geven 9 · De.cenlber 15::W) werd hij Annnau van Brussel. Hij bekleedde die plaats tot den 3 Februari 1533, "~anneer hij opgevolgd werd door Hendrik van Stradio, Heer van :Mali.,ve. :Ylen ziet den Annnan Hendrik van Witthe1n dadig in eeneil opstand der Brusselaren (1532). De lwoge prijs der gt·anen en eenig·e nieuwe rtlgleineuten op den verkoop dier voortbrengselen waren de oorzaak van dien oproer. Den 5 Oogst bestOl'lllden de Brusselaren het kom·nInagazijn van· den Mechelaar Jan Morre , welke hij den Yolke als een opkooper heliend stond, en verwoestten het ganschelijk. Nog eenigt

129

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

andere huizen, hijvoorbeeld dat van Meester B~rthout, bakker van Maria van Ifongarië, toen Landvoogdes der Nederlanden, ondergingen het zelfde lot. De 111agistraten vergaderden zich en zonden· den Luitenant van den Amn1an, Jan van W aalhmn, naar de bijeengeloopen rnenigte mn ze uiteen te drijven; 1naar dq.arin kon hij niet gelukken. Toen vreesden de magistraten, dat de lieden van den buiten zich bij de opstandelingen zouden voegen en ze deden de poorten sluiten. lVIaria van Hongariö was juist gaan jagen. Toen ze '\Yedcrgekeerd was en het gebeurde vernam, scheen ze zeer vergramd. Niette1nin bleef de oproer den geheelen nacht duren. Des anderen daags deed de Landvoogdes den wijden raad, de an1bachten en de gildfin bijeenroepen. Toen trok de Annnan, Hendrik van vVitthern tegen de op~·oermaker:::; op en snwet ze uiteen. 14 of 15 der hevigsten \Yerclen op het stadhuis

gesloten. Die oproer zoude wellicht gedaan ge,vee~t :zijn, httdde l\faria de gevangenen niet gevraagd, Berrstl bij Brussel.

131

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

om er naar g·oeddunken mede te handelen .. Dit hoorde het volk en het wilde 't niet heb-· ben : ze ni;nnen het gemeentehuis in , en hadde de Heer van Beersel zich aan de wraak der muiters niet onttrokken, hij zou het duur betaald hebben. De n1agistraten -vvaren het ook door eene schielijke vlucht ontkon1en. De oproer eindigde niettegenstaande dit alles niet. En later we.rden, door het toedoen van den Annnan , eenige Brusselaren g<~halsrecht. Ii:et was enkel, toen Keizer Karel er tusschenkwarn, dat alles weder rustig werd. - Hendrik van \Vittlwm gaf, niet lang daarna, zijn ontslag als Ainman der stede. Onder Hendrik VI ·werden, 10 Oktober 1587, te Linkebeek drij personen opgehangen, die, ge\Vapend n1et gt~weren Pil lange lilessen, de onlstrekNl van AlsPinberg doorliepen en geld eischten. In 1.J1:B bekleedele de Heer van Beersel eene eervolle plaats: den 1~ Juli volgde hij Adolf' Vandernoot op , als Luitenant van het Opperste L~~enhof van Brubaut. Dit hleef hij tot zijnen dood (1:J.J.1.).

Deze Heer van Beersel had. een geschil n1et den fiso: n1en beschuldigde hem van , zonder recht, de boeten, het recht van congé, enz. te Beersèl te ontvangen. :Maar er ·werd bewezen, dat die ·beschuldiging ongegrond was. - Bij oktrooi van .28 Mei j 549 werd he1n toegelaten eene nieuwe galg· op te rechten. Hendrik VI van vVitthen1 is Raadsheer en Kan1erheer van Keizer Karel V geweest. Hij stierf in 1554, .terwijl hij het graafschap Nmnen bestuurde , in de afwezigheid van den oppersten Baljuvv van dien lande , den Graaf van Mansfeld. Zijne vrouw, J ohamw. van .Lannoy, gaf he1n slechts écn kind, eenen zoon, :Maxüniliaan. Hendrik VI van \Vitthem vverd te Braincl'Alleu,d hegrav<:n. Doch \Ve ht~bben er geene overblijfselen van graf noeh .zerk gevonden.

130

~IAXIMILIAAN VAN \VrrTHE)I.

Deze He('l' van BL•ersel was, PVen als zijn vader, Luitenant van !wt Opperste Leenhof van Brabant.

132

133

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

Hij huwde Gilletta van Halev\rijn, Vrouwe van Bo~singen, die hem vier kinderen schonk: Jan, die hen1 in rneestal zijne goederen opvolgde; Anna, Vrouwe van Lannoy, die nwt J nkob ·van Ognies , Heer van Ittre , trouwde ; · Johanna; lVIargriet, die Kanonnilees te Nijvel vverd. Niet lang na den dood zijns vaders, in 1557, stierf Maxhniliaan van Witthen1. Jan van Contereau, Baron van Ja uche, was zijn opvolger als Luitenant van het Opperste Leenhof van

in ons toen zoo gefolterd Nederland waren. Jan van Beersel bleef ook geen werkelooze toeschouwer; -zelfs speelde hij eene tamelijke groote rol in de onlusten der Nedetlanden. De Hertog van Alva had, den 14 September 1570, Opperjaehhneester van den Lande en Hertogdonnne Brabant genoeinel : Karel, Graaf vpn Berlain10I1t, Ridder van het Gulden Vlies. Doch, na den dood van Requesens, kw·mn het bestuur der Nederlanden in handen der Staten. Deze, bij wie Berlainwnt in de grootste gunst niet stond, noen1den in zijne plaats Jan van vVitthem. Daaruit blijkt, dat Jan van "\Vitthen1 de záak der Vrijheid, die van \Villmn den Zwijger geheel was toegedaan, in den beginne althans ; anders zonde n1en he1n tot dit eervol an1bt niet ge~·oe pen hebben. Ziehier, wat men dienaangaande in het Supplement op het reeds 1neormalen aangehaalde werk van BuTKENs , deel II, bladzijde :!.37, leest: .. 11essire .Jean dP \Vitthmn, Baron de Bauterslwnr , Seigneur de Beersel, Rh ode, Alsem})erg·he, Brain(•, SPbonrg, et(?. Grancl Ven(llll'

Brabant.

JAN

VAN \YrrTHE:.\1.

Jan van \Vïtthenl, tweede nu1 den liaaln, wa:-; een der machtigsh~ EdeUweren van zUnen tijd.

H\i leefde Juist in t.'ell tijdstip, dat overal. in alle landen van Europa, de zoogenamude god:-:;dienstoorlogen Pil twisten ontstonden. l\len \Vl~et, dat die hvigten, aangehit:..:t door den godsdienstijver der Spanjaarden en th~ onverdrang-zaalnheid der Hoon1srhgezinden, nit•t helminst bloedig

134

BEERSEL BI.J BRUSSEL.

du Pays et Duehé de Brabant, par acte donné par les Prélats et Deputés des Provinces et Villes, représentants les Etats Generaux de la Dnché de Brabant du 14 Décen1bre 1577." Toen de vreeinde troepen, de Spaansche soldaten de stad Antwerpen innmnen en er de 1vandnden bedreven, in de historie onder den naam van ~'JpaaJU::tf'lte 1/twie (1576) 'bekend,· dan was Jan van \Vitthe1n een der veldoversten, 1velke de Seheldestad had traehten te hesehermen, \vel is waar, te vergeefs, tegen dit Spaansehe gespnis: \Yant de Heer. van Beersel stond ann hPt hoofd van een statenregin1ent. De l\larkie~ van Berghes was in Spanje gestorven en zijn(~ goederen werden verbeurd vPrklaard door Philip~ II, die ze als erf'goed schonk arm Margriet nm Meroclt'. De Aart~hertog l!,Prdinnnd van ()ostPnrijk zou gevdld hebhen, dat deze r\jkP f•rfgPwnnP trouwde nwt Karel, ~Iarkit:s vm1 Bnrgnu. dit> hij \Von hij de sehoone Philippina \Y"elsPr. :\laar Don tlnan van OostPnrUk wildt> dit onhrt1rp niet b\itreden. DL· Kouîn~ inh•~:telHlPPl Yt•rz<wht, dut :.Hargriet in

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

135

·den echt trad met den Graaf van Arenberg; 1naar deze en zijne n1oeder zochten het niet, mndat de goederen van Berghes een weinig belast waren. Eindelijk huwde ze Jan van Beersel. Margriet van Merode, gelijk .Jan van \Vitthe1n, was , door hare 1noeder , gesproten uit een geslacht, dat voor stmnvacler had eenen bastaardzoon van Jan II, Hertog van Brabant: die bastaard hiet Jan Gordeken, Heer van Glimes. Zij was de dochter en eenige erfgenarne van Jan van l\1e.,rode, Heer van Perweis, Duffel, Geel, Leefclaal , Petershem , \Vesterloo, Ridderkerk, Isel-: n1onde, en van Mancia, Markiezin van Bergenop-Zoom,. Door dit huwelijk \Verden de groote rjjkdmnnwn der Heeren van Beersel verdubbeld. Het '\Verd nwt veel prácht en luister gevierd te Brussel : al de gr~Jote Edelheeren en Etü~lvronwen, de Generaals van het Statenleger \Varen er tegenwoordig, onder anderen den Graaf van Lalaing, KastPlein van Gent. Mer~ vierde Juist dit echtfeest, toen Don J uan van OostenrUk, de nieuwe landvoogd, het Statenleger te• th~Inbloers versloeg- den ~1 ~Januari 1:37::-L Ook.

136

137

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

BEERSEL 'BIJ .BRUSSEL.

·was dit huwelijksfeest ee:p.igzins de oorzaak dier nederlaag , want het grootste deel der hoofd-· 1nannen waren naar Brussel gekon1en 0111 dit feest te vieren. Doch .Tan van Witthen1 bleef . de partij der Geuzen, van den edelen \~Tillen1 van Oranje niet aankleven : Hij verliet zijne oude vrienden, rnis-· schien wel door het toedoen zijner vrouw. Wat er ook de oorzaak van weze, toch blijft het waar, dat hij zich den 11 Oogst van 1578 naar het Ge1neente-Kollegie van Brussel begaf, met ,deHeeren van Champagny, van Heze en van Bassigny, en rekwest inhrac;ht tegen de predi-· katiën der Hcrvorn1ers. Het gevolg van dit rekwest vvas , dat de Heer van Chmnpagny aan-· gehouden en zUn hotel verwoest "\Verd. Tusschen Breda f.'m Bergen-op-Zomn bezat Jan een kasteel, het kasteel van \Vouw. Daar zonderde h~j zich af tot in den jare '1381, wm:uieer hij openlijk tegen \Villen1 den Zwijger optrad. De Protestanten zett'en het hmn duur betaald .. De Pensionaris Van der Hueghen, afgevaardigde hij de AlgenlcPne Staten , werd op verzoek der·

Brusselsche Natiën , in 1581 , afgezet, omdat hij van tijd tot tijd bij den Heer van Beersel een bezoek aflegde. T~jdens de belegering van Brussel door Alexander Farnese, stonden de soldaten van het gal'nizoen op en eischten gewapenderhand hunne altijd uitgestelde soldij,. Ze nmnen het paleis in, ook het Broodhuis, de paleizen der Heeren van Beersel en van Egn1ont. Dit gebeurde· den 22 Oktober 1585. Ze stilden zich enkel nadat n1en hun eene n1aand betaald had. Niette1nin bleef Jan II van \Vitthen1 Spaansehgezind tot aan zijnen dood (1E5D1.) Het sehijnt, dat de sterkte van Beersel door hare 1neesters, in dien tijde , weinig bewoond werd. \V ant de kloosterlingen van Zevenborn (Sept-Fontaines), dat tusschen Braine-l'Alleud en Beersel ligt, gebruikten ht~t kasteel negentien jaren als klooster, van 158ï tot 1()06 (and~ren ~chrijven van 1585 tot 1()06.) Roelants ,. een hunner prioren, stiPrf er en werd in de kerk begraven. Terloops nwluen w~j hier, clnt de Heeren van

138

BEERSEL BIJ BHUSSEL.

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

139

Beer·sel eene v:voning te Alse1nberg bezaten, dicht tegen het kerkhof. Die woning hiet

tigste Edelheeren , nwt Herrnan,

't Hoochttys en vverd door Jan van Witthen1 den

en Goeverneur van het hertog·d01n Gelder. Herman stierf den 1~ Augusti 1611 en Mancia 2

27 October 1580 verkocht aan Meester Thon1as, zoon van Hendrik van Grassdorff. Jan van 'V\Titthern vvas de laatste 111annelijke' afstanuneling der van Witthem.'s, Reeren. van Beersel. Met hern stierf een der n1achtig·ste huizen van den Hertogdomnw Brabant uit. Hij had drie dochters: lVIancia van \i\.,ïtthern; Margfiet van \Vitthmn; Ernestinà van '\Vitthern.

Graaf yan

'~ Reerenberge , Ridder van het Gulden Vlies

jaar later,. in 1613. Ze hadden slechts eene eenige dochter gekregen, Mal'ia-Isabella,. die al hunne goederen erfde, dus ook Vrouwe van Beersel \Verd. Na den dood van Herman van 's He erenberge ging Mancia van '\Vïtthmn een tweede huwelijk aan rnet \Villern van Melun, Heer val). Espinoy, die in 1613 overleed. Maria-Isahella huwde Aalbreehl, Graaf van 's Ererenberge, zoon vnn lTredcrik, den broeder van haren vader. Dit huwelijk viel in t625

l\JASGIA VAX \YITTIII~:\I.

l\Inneia ~ de oudstP dochter vnn Jan van \VitthNn. \VN'd nmrkiezin van BPrgen-op-Zomn, gravin van \Valhcin, Vrmnvü vnn Per\veis,

GPPL \Va ver.

BeN·~el, Brain<~-rallt~tHl. NlZ.

Ze rijk;-;tp Prfg·pnunwn van Brabant ; ook trcmwdP ZP, in lüO~. ua.\t t·Plwn' (kr mneh\YH:-ï

PPIH~ dt~r

voor. Volgens BuTKE~~ stierf (leze I~~delvrmnve in

1(JB3 ; \VAU TER::; integendeel, in zijnr reeds vernwlde Notice, ::;:chrW't mntrPnt 16:3;~. \Vat er ook van zij. ze stierf' kinderloo:-; en lit>t al hare goederen aan hare moei grne;-;tina.

140.

BEEHSEL BIJ' BRUSSEL.

NlARGRIET VAN VV!TTHEM.

Van :Niargriet van Witt.hem hoeft hier niet veel gezegd' te vvorelen, daar zij , nó.ch hare afstan1n1elingen nooit het kasteel ,van Beersel bezeten hebben. Na den dood haai·s vaders .kreeg zij voor erfdeel de Baronnij van Bautershe1n. Ze was g·etrouwd 1net I-I endrik van 's Heerenberge, Baron van I-I edel , Heer van Steffensweert en van Ulft. Uit dit huwel~jk sproten twee kinderen: Willem-:-Oswald, die zeer jong stierf; Maria-Elisabeth , die alles erfde en trouwde n1et Frederik, Prins van het Heilig Roon1sch Keizerrijk, en Graaf van Hohenzollern, in 1641. Het nageslacht van Maria-Elisabeth was talr~jk en telde vele invloedrijke n1annen. Enkel vviHen wij hier aanstippen, dat den 20 Decenlber 1724, op het kasteel van Drogenbosch 1 tegen Beersel , geboren ·werd een harer afstammelingen : Karel Kristiaan, Hertog van Sulzbach, Paltskeurvorst ju 1742 en Hertog van Beieren in 1777. Volgen~ DuLAUHY (Jurisprurlence des Pt.t?l·~""bas

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

141

Aut1·ichiens) zoude 1\!Iargriet van Witthen1, princes van Hohenzollern, gedurende èenigen tijd het kasteel van Beersel in bezit gehad hebben. Want hare zuster Ernestina van Wittheli.1, Vrouwe vap Sebou;L'g, eis ehte bij rechte de goederen van Beersel en Braine-l'.Alleud. Het Opperste Leenhof gafhaar eerst geljjk; doch op verzoek der princes van Hohenzollex·n werd de zaak opnieuw onderzocht en gewezen ten voordeele dezer laatste. Later werd tegen die herziening reinvest ingediend door Ernestina, te zmnen n1et den hertog van Lorreinen , en de gepriveerde Haad vernietigde het hesluit van het Leenhof.

ERNESTINA VAN \VITTIIEl\1.

Ernestina van \:Yitthen1, jongste dochter van Jan, kreeg voor erfdeel: het 1\larkgraafschap van Sebourg, de Baronnij van Per\veis, de Heerlijkheden van Boesingen, Escandeuvre, HC!ve, 1net nog andere. Ze nmn voor echtgenoot eenen Burgon.diër, Klaudius-.F'rans van Cu:mnce, Baron

142

BEERSEL BI.T BRUSSEL.

van Beau voir, (Belvqir of Beauvois). BuTRENs geeft vijf kinderen op, die uit dit huwelijk geboren ';'i.rerden: Cleriade, Jan, Beatrix, Magda~· lena en Diele. Doch zeker is het, dat er ·nog· eene andere dochter bestaan heeft, Maria-Hendrika. Zooals gezegd is , kw·a1nen , na het overlijden van lVIaria-Isabella, dochter van Mancia van "\Vitthen1, al de goederen van deze laatste aan Ernestina, als daar zijn Walhein , vVaver , Geel , Braine-l'Alleud, Beersel. Ern'estina van 'VVitthe~11 werd te Brussel be- . graven, in de Sinte-Goedelekerk, in de kapel van het Sakrmnent van lVIirakeL Het opschrift luïdt als volgt: "Cy est la sépnlture de haute et puissante dmne't Inadanw Ernest.ine de '\Vitthmn, en son vivant haronne de Beauvoi:s, 1narHuise de Bergnes, eonltesse d<~ \V allmin, vicorntessc de Sebourg, baronne et danw de Pérnwelz, Cusance, \Vavre, Braine-I'Alleud, Beersel, ete. laquelle trépassa à BruX{'Ilcs lP :1,i de junvier de l'an 1()-M)." HPatrix, I~rnestina's doehter, kreeg voor erf-

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

deel de Heerlijkheden van Beersel en Braine- · 1'Alleud met nog andere. Ze huwde, in 1635, Engeen Leopold, Graaf van Cantierode , Heer van Villeneuve, Chantonay, Granvelle, enz. Deze Ridder was een afstammeling van Nikolaas Pe-· reno t, Heer van Granvelle, neef van den Kardinaal Antoon Perenot van Granvelle , die de eerste bisschop van Antwerpen was en in de· o·eschiedenis van ons land wel bekend staat. b Doch Eugeen-Leopold leefde niet lang, tot in 1637 , en hij liet zijne vrouw zwanger van een en zoon, die echter nutar éen jaar op de wereld leefde. Het schijnt, dat Beatrix van Cusance de Tilinnaris was van den Hertog van Lorreinen, Karel IV, die getrouwd was n1et Nicole , dochter van zijnen oom, Hendrik den Goede. Deze was Hertog van Lorreinen en stierf zonder Inanne1ijke afstmnn1elingen : daardoor ·werd Karel Hertog van Lorreinen. Karel was een oprechte woelgee~t en heeft eenen grooten rol in de Fransche gesehieclenis van dien tijd gespeeld. Zonder eenige forinaliteit zond· hij zijne vrotrw

144

BlilERSEL BIJ BRUSSEL.

BEERSEL BIJ BRUSSEL.

· Nieole ·weg en huwde. openbaarlijk, in 1637, zijne vdjster Beatrix. I

Daardoor ontstond een groole twist; ·want het huwelijk 1net Beatrlx kon het huwelijk met Nicole niet breken. Later trouwde Karel opnieu\v ·wettigl~jk met Beatrix, toen Nicole dood \Yas; 1naar Beatrix lag toen op sterve11. Beatrix gaf den Hertog van Loneinen oenen zoon en cene dochter: Karel-Hendrik, Prins van Vaudmnont, die Generaal der Ruiterij in het Spaansch leger \V as; Anna, Grr~vin en later Princcs van Lillehonnc. Den 16 Juni van hel jaar HH:9 werd Beersel door den Hertog van Lorroilwn en Beatrix, aan l\Iaria-Hendrika, zuster dezer laatste afg:estmin. Echter hieven de goederen van Brnine-l'.A.Ileudr \VavPr ~ \ Valhein, Ge<.' I, enz. aan het huis van Lorrein en.

l\Iaria-Hendrika van Vergy cm Cnsunce Yras Gravin van Cluunplitte ofChani~tre, Baronnes van Perweis. Ze had voor eflrsten echtgenoot .F\u·dinund van Hijen, . l\'Iarkics van Vnrmnhon. Ka den dood van }ttprdiuand trotrwdP zij voor de

145.

tweede 1naal met Karei-Eugeen, · Prins, later Hertog yan Arenberg. Na Maria Hendrika ·werd eene harer dochters,. Maria Theresia, Gravin van Egmont, eigenares van het kasteel. Deze bewoonde de sterkte van Beersel en scheen er zich wel te vermaken (22 April 1702). Eindelijk kwa1n Beersel aan de familie van Arenberg: de neef van :J\'Iaria-Theresia van Egnwnt bekwan1 het als erfgoed. Zijn naam was: Leopold-Philips-Karel-Jozef, Hertog van Arenberg, van Aarschot en van Croy, Ridde~ van het Gulden Vlies, Grande yan 1e klas van Spanje, Groot-baljuw van Henegouw (21 Maart 1754.) Zijn zoon , Hertog Karel, volgde hem op. Deze werd de Blinde genaa1:nd; on1dat hij , nog jong zijnde, het gezicht op eene jacht verloor. - Sedert dien bleef de sterkte van Beersel het eigendmn dezer nw.chtige familie. Het schijnt, dat de Hertogen van Arenberg sc~ier nooit het kasteel van Beersel he.zoehten. Onltrent 1740 werd het bewoond door Beersel bij Brussel. 10

BEERSEL BIJ. BRUSSEL.

146

BEER.SEL BIJ BRUSSEL.

-----·------~---------

kn.pelaan Vellèmans, wiens namn nog op het klokje, dat ili den kerktoren hangt, bewaard is gebleven. Deze Vellenlans kreeg :200 gtilden jaarlijks on1 aan het hotel van Arenberg te Brussel groenten te verschaffen. - In 1787 bewoortde een zekere Christiaan-Frans Blanchet het kasteel. Zijne oude 1neld werd voor eene heks door het volk uitgernàakt. In den beginne der negentiende eeuw diende de sterkte van Beersel tot n~jverheidsgesticht. Daardoor kwarn weder een weinig leven in die doodsche plaats. Doeh dit bleef niet lang duren. De oude nwnsehen van Boers el , zoo ons gezegd "\Verd, beweren, dat het kasteel laatst be\Voond werd cloor ecne Juffrouw, nwt name De Vlaey , die zeer luimig en aardig nwest z\jn ; want, zoo nwn vertelt, gaf ze in de rnilnste zaal van het kasteel een volksbaL Dit dan:::fee:=;t ·was hePl zonderling: hnn1ers dansers en danseressen waren allen verplicht verzilv-erde holleblokken te dragen. Daarna werd het kasteel den tijde

der Yer.. '\Voesting ov-t\rgelaten. In 1818 werden de daken Hll

er af genomen en het volk verzett'e er zich tegen .. De sterke eikenbalken en andere bouwmaterialen dienden tol het opbouwen van het schoon paleis der Hertogen van Arenberg te Brussel. Dit ontdekken gaf regen en wind volle 1nacht over de sterkte; ze "\verd meer en n1eer een bouwval en eindelijk hetgene ze nu nog is - een dikke· ringmuur met drie geknotte torens.

EINDE.

}3LADWIJZER.

GRONDBESCHRIJVING DES DORPS

Wijk A, genaamd het Dorp 1. Do-rpsplaats . . . 2. Kalevoet . · . 3. Neerbeersel . . . 4. DaggelenbetfJ . 5. Meeresteen . 6. Singel of Gingel 7. Dü:penbeemd 8. llfanusdelle . . . 9. J(elleveld • . . 10. Boterenbel'!J, JJrrtaier • 11. J.·~.rekX~ersdelle. • • .

. .

.. . .

3 11 11 20 24 25 26

. . . . . . . 27 • • 28

. ~m,

. . 30

B LA D WIJ Z ER,

12. D'ouberg . . . . . . . . 31 13. Franlceveld of Ft·ankewveld . 3'1 14. Kerkeveld . . . . . . 31 H5. Langstraat, J{ractibosch, 1-Volvenlwek, Ilofveld 32 32 H>. Dt·ies . . . . . . 33 17. Blcta'rvelcl. . 33 18. Lameisbosch. . 34 19. Loobosch of Lobbosch . 35 ~0. La<tkveld. . . . . . . 35 21. Houthem . . . . . . . 37 \Vijk B, genaamd Dwarshosch . 37 L Dwar:~bosch. ~. 1Veerhofveld . 40 .40 i3. H oo,qveld. 4.D 4. Deläe . . .40 r>. Lindeleen . . 41 6. .Bloernlwf. 41 7. Sclutt:(j, S1l'hct'bvf;jveld . . 43 \Vijk G, genamnd Laarheide . 1. Law·heidl} • • . . ·. . . 43 ~. Lwtge StrPe!t·,grooten beemd, llwtnPntyf'h 46 :t /Jph.·Tt·er.l{- of Bakkenn:eld • • • • • 46

lil

BLADWIJZER.

Schietveld. . . . . . . . . · ZitteJ·t, Zittertbosch, Zittertweide ~ . Eil~en, Deldcer~veld . .1"Yfoe,. nz.ctncle . 8. Ktemersweide . ' ~- f.tTeerhing . .

4. - 5. 6. 7.

Il.

nr.

BESCHRI,JVING DES KASTEELS •

DE HEEREN vAN BEERsEL. Pieter vttn Beel'sel . Ilendrik -l'an BeeJ';::el Leo van Beersel . . Godefded ·~'an Hellebeke Rlisctbeth van Beersel . lfenclrik I ·van Stalle . .HendJ:ik II van Stal! e . . Jan I um 1Vitthem. . HeJ?drill; III crtn 1Yitthem lfendriJ..~ IY ·l}({Jl 1Vitthem Hendrik V ·1xlll 1Vïtthem . Philips l'cm Jf'itthem • . JlenddJ..· YI mtn Tritthem J.l{ctximiliaan van TVittltem ,.lan ll nm JJflfftllem • •

. 46 . 47 . 47 4·7 . 48 48 4H

•

. . 59

•

. . 60 . 60 . 61 . 63 69 6H

. 74· . 7H

. 92 .

. . . . . . . . . . •

12;) 128 131 1B2

BLADWIJ Z ER.

Manciavan Witth~rn . . . . 138 1l!laria-Isabella van Witthmn 139 lllargriet ·van JiVitthem. . . . . 14.(} Maria-Elisabeth van Witthem 140 Ernestina van Witthem . . 141 Beatrix van Cusance . . . 142 1Jlaria-Hendrika van Ver.c;y en Cusrmce . 144 Mar'ia-Theresia van Egmont . . . . . 145 Leopold- Philips- ]{arel-Jozef, lwrtor1 van Arenber,c; . . . . . . . . . . . 145 I{arel de Blinde, hertog ·van A1·enqer,c; . 145

A I

.l-:-:-_J --:--:1 ..-e~~~;!J.~_..::.~_ _JL.:::",;;~::::---;~;i4"---,:;;e:;s-;r:;;u;es~co;;;m;;;;;mencent au crolse~ •,

CIC~RÇNE CU VISITEUR A TRAVERS

1 '·

BEERSEL :u.:

jTEN I

r"IC:NST::

ONZE

DROGENBOS

~I.Dachelenberg 11 F• . Laarheidestrut V E V~E Landhulj.zenVweg 11 F IV~H lanvattroet V0 VI-F - llnkebnek. r. de VIl Cand. Blhlnow IV-F Lotstraat VE

Alsen•i.t.. rg stw

BEZOEKERS

Bcmptstraet 'Beuke"lransc:h. 8eukensi11U1i BloemhofW"eg

1 M...,on Communale . Gemeanlehuos

-2 Ecole Communale

Gemeenteschool

3 Cimetlère • Kerkhol

4 Chäteeu féodal Kasteel 5 Sportpleon BEERSEl. V C 6 Beuken Prom des Hëtres 7 L'IMPRIMEUR OlYGLOTTE 8 Sanalor>urn d Alsemberg 9 Clmetière da r . . resl 10 Brasserie VDn Haelen ·: ,l 0 m 11 POS TE. 12 Crc·k~ouqe Terminus des Autobus t;alvoet-Ladrheld~"""~~.

iI "

'Ji,

1-li '.J-C

111-G

l9tweg

Marie Collard r. ·1 F

V F

t/.

VI G VI G VIl

VIl 0

VH V E

vo VF

Ç;.~~(ç..·A~'7

JL-

IV·G' VG IVF IV E

VI I

-v

mènt des ch1flre et lettra notés en rnaroe et en haut du 'plan. D., straten beginnen ean hal kruospunt der op het plan gemelde ciiler en letter.

VI D

Molenr;.traat NaY4U, r~o~e Putteatraat Rollebeelcstraat

IVFVG V E VIC

Sanatorlum1t~~en

VIl E VIl I VE Spoorweggang IV F . Stooht.·aat VIl F

Jlt

St.haveye av

Schoolstrooi

Uc:cle eh. U,vuuberg

V. E V E......._

Watentreet. Weidestraat

VC IV F

ZaveiJiraat Zltterbo.wag

111 G Vf C

,.._...__,_ llmite de Beersel

-i~ 0 "~.-- .>-'

... --

Dwersbosweg

'tt

...