Link 2017 03 by henjuitgevers.nl

D E VE R B I N D I N G TU SS E N TEC H N O LO G I E, MAR KT E N M E N S

Magazine Magazine

juni 2017 | nummer 3 | jaargang 19

‘SMART INDUSTRY’-HOOGLERAAR VAN HOUTEN KRITISCH OVER INDUSTRIEBELEID ‘ONS LAND IS NU VEEL TE AFHANKELIJK VAN WITTE RAVEN ALS ASML EN VDL’ LINK CAFÉ OVER STANDAARDISERING EN SERVITISERING ‘GEEF JE DE SOFTWARE GRATIS WEG, OF JUIST DE HARDWARE?’

THEMA RADICAAL TRANSFORMEREN, JUIST ALS HET (NOG) GOED GAAT

FRANK MULDERS AAE GROEP

ZOEKT BALANS TUSSEN STRUCTUUR EN VRIJHEID

Pneumatiek wordt digitaal

8 ZLOW PD[LPDOH ė H[LELOLWHLW 8 ]RHNW LQWHOOLJHQWH HQ LQWXþWLHYH RSORVVLQJHQ :LM ]RUJHQ YRRU GH UHYROXWLH LQ GH SQHXPDWLHN

Wereldwijde primeur Festo Motion Terminal VTEM De Festo Motion Terminal VTEM voegt radicaal nieuwe dimensies toe aan de automatiseringswereld: VTEM is namelijk het eerste ventieleiland ter wereld dat door apps kan worden bestuurd. Het eerste product dat de naam gedigitaliseerde pneumatiek verdient. Voor een veelvoud aan functies, waarvoor u nu nog meer dan 50 componenten nodig heeft. Festo Motion Terminal – ontdek de nieuwe wereld van de pneumatiek. www.festo.com/motionterminal

Magazine

3/17

D E VE R B I N D I N G TU SS E N TEC H N O LO G I E, MAR KT E N M E N S

THEMA

RADICAAL TRANSFORMEREN, JUIST ALS HET (NOG) GOED GAAT Het aantal drivers om de wijze waarop we produceren en consumeren rigoureus op de schop te nemen, is nog nooit zo groot geweest. Dat geldt ook voor de enablers: de razendsnelle ontwikkelingen in software (digitalisering), disruptieve technologieën, businessmodellen en duurzame, circulaire ketensamenwerkingsvormen. Grote uitdaging: zodanig transformeren, zoveel mogelijk gebaseerd op technologie en competenties die je in huis hebt, dat je straks (ook) in heel nieuwe product- of marktsegmenten excelleert.

MENS EN ORGANISATIE FRANK MULDERS (AAE)

ZOEKT BALANS TUSSEN STRUCTUUR EN VRIJHEID Op tafel een wat versleten ASML-periodiek met binnenin een kort interview met hem, Frank Mulders, toen nog in dienst van Stork. ‘Op bezoek bij ASML ben ik Stork van buiten, maar ASML van binnen’, luidt de kop. ‘Ik heb dit altijd bij me, als een reminder: ‘Praat niet te veel, houd je mond.’’ Want openstaan voor de ander, echt luisteren, is een belangrijke leiderschapskwaliteit van de nog nieuwe voorman van de AAE Groep. Maar wel één die hij niet als vanzelfsprekend met zich meedraagt.

STRATEGIE

STRATEGIE LINK CAFÉ OVER STANDAARDISERING EN SERVITISERING

‘GEEF JE DE SOFTWARE GRATIS WEG, OF JUIST DE HARDWARE?’ Het was volle bak in het Link Café bij 247TailorSteel in Varsseveld. De thema’s waren dan ook helemaal ‘smart industry’. Standaardisering gaat over de communicatie tussen oem’ers en suppliers in de vorm van specificaties voor het uitbestede werk. En servitisering is de volgende stap voor veel maakbedrijven: meer omzet genereren met op big data gebaseerde diensten.

‘Ons portfolio was continu aangejongd’ Post en Dekker helpt Moba legacy op te ruimen, met behoud van wat zich bewezen heeft

‘Nu springen we niet meer op elke innovatievraag’ Programma NEVAT houdt ondernemer Ralf Hovenga spiegel voor

Meer functies, meer sectoren, meer landen infostrait groeit mee na overname door PLM-global player TechniaTranscat

Ondernemen in de Champions League MTA wil verder groeien en doorpakken

‘Soms win je, soms leer je’ Masterclass Servitization van ABN AMRO en Praetimus druk bezocht

INDUSTRIEBELEID SCHEIDEND HOOGLERAAR ‘SMART INDUSTRY’ VAN HOUTEN KRITISCH OVER INDUSTRIEPOLITIEK

‘ONS LAND IS NU VEEL TE AFHANKELIJK VAN WITTE RAVEN ALS ASML EN VDL’ Fred van Houten’s kennis van de industrie blijkt ongekend breed. Elke vraag roept bij de hoogleraar een reeks van antwoorden op, vanuit verschillende invalshoeken, gebaseerd op inzicht opgebouwd door decennia actief te zijn in de technisch-universitaire én de industriële wereld, in Nederland en (ver) daarbuiten. In mei nam de fervente pleitbezorger van de digitalisering van de industrie afscheid van de Universiteit Twente.

49 OVER HIGHTECH STARTERS EN HUN INNOVATIES, FINANCIERINGSPROBLEMEN EN ANDERE UITDAGINGEN

‘Alles in place om te groeien als totaalaanbieder’ Streven van Bax Metaal om klanten te ontzorgen werpt vruchten af

ZIE VERDER PAGINA 5

juni 2017

De eerste volautomatische Laser. Zorgt voor het gehele proces: Van de tekening tot en met het gesorteerde deel.

Bent u al toe aan een doorbraak in lasersnijden? Ervaar een revolutionair nieuw machineconcept, welke uw doorlooptijden halveert. De intelligente volautomaat neemt alle processtappen over. EĂŠn druk op de knop programmeert uw snij- en uitlaadproces, snijdt uw delen hoogdynamisch en sorteert automatisch. Ontdek de TruLaser Center 7030: www.trumpf.info/cltkn9

EN VERDER: 7 34

MARTIN

GEKEUTER

UIT DE MARKT MARKETING Hygear onderscheidt zich op H2-markt met leveringszekerheid en flexibiliteit Te vroeg voor de waterstofeconomie, maar mooi op tijd voor andere markten

COLUMN Banken obstakel voor circulariteit Wat moeten ze met de circulaire economie aan?

MENS EN ORGANISATIE Werknemer tussen autonomie en frustratie Jan Tournois (Pilz Nederland) verdiept zich in de psychologie van veiligheid

MENS EN ORGANISATIE Mens centraal in Apenheul Next Level Inspiratie event voor paneelbouw in teken van leiderschap en sociaal gedrag

KETENSAMENWERKING Inrichting keten cruciaal voor punctualiteit NS houdt vast aan zelf onderhoud doen

KETENSAMENWERKING Snel spel van een ingespeeld team Nederlandse machinebouwketen kan goed mee in tempo Chinese elektronicamarkt

PROCESVERBETERING ‘Wij willen OPC-UA’ Paneldiscussie op Automation 2017 in teken van communicatie

VEILIGHEID Dubbel opletten Voortschrijdende ketenintegratie en automatisering stelt hogere eisen aan it-beveiliging

PROCESVERBETERING ‘Aan veel procesdetails is vooraf nog nooit gedacht’ IHI Hauzer bouwt aan één ERP-PLM-systeem

PROCESVERBETERING Tonnen verplaatsen op lucht Aerofilm Systems zorgt voor trillingsvrij vervoer

KETENSAMENWERKING Nog wensen genoeg tbp electronics houdt zijn toeleveranciers scherp, ook tijdens supplier day

PARTNERS ‘Verschil maken door mee te denken’ Cortexon-kabinet vormt ‘hersenen’ mri-scanner Philips

PROCESVERBETERING ‘Focus op maakindustrie zie je terug in functionaliteit’ Groeiend ALKU kiest voor software van Isah

PROCESVERBETERING ‘Als trading-bedrijf moet je makkelijk kunnen schuiven’ Roba vergroot flexibiliteit met ERP van Pulse

82 91

UIT DE MARKT (vervolg) AGENDA

COLOFON Magazine

COLOFON

Link Magazine is een managementblad over eigentijdse vormen van samenwerking tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven, (semi-)overheid, universiteiten en hogescholen. Link Magazine verschijnt zesmaal per jaar.

JAARGANG 19, NUMMER 3, JUNI 2017

UITGEVER H&J Uitgevers Mireille van Ginkel Bosscheweg 76 5151 BE Drunen (010) 451 55 10 06 51 78 41 97 www.linkmagazine.nl

Onlangs was ik op een bijeenkomst van de eierketen: broederijen, eierverwerkingsmachinebouwers, kennisinstellingen, eierhandelaren, voerfabrikanten en natuurlijk de legpluimveeboeren. Het ging over het open inrichten van een openinnovatieplatform, geïnspireerd door de samenwerking zoals die op de High Tech Campus Eindhoven plaatsvindt. Waar ontwikkeld wordt aan innovatieve producten en processen in open samenwerking tussen kleinere en grotere technologische bedrijven. Zou die openheid niet ook wat voor de eierketen zijn, was de vraag. Wat een van de aanwezige boeren de opmerking ontlokte dat de eierketen een ‘bijzondere’ sector is. Immers, zo was zijn ervaring, zodra een samenwerking lijkt te leiden tot iets waar een van de partners in zijn eentje geld mee denkt te kunnen verdienen, trekt die zich razendsnel terug op zijn eigen thuisplaat, om daar de verdere ontwikkeling in beslotenheid te voltooien. Later in die sessie werd een mogelijke verklaring geopperd waarom legpluimveeboeren die competitieve houding in hun sector zo ‘bijzonder’ vinden: toen ze nog niet elk de scepter zwaaiden over 100.000 kippen, maar – met per boerderij enkele honderden dieren – slechts wat aan keuterden, waren boeren nog bereid elkaar te helpen; zomaar, gratis en voor niets. De investeringen die boeren tegenwoordig doen zijn enorm gestegen, om in weerwil van alle te treffen fijnstof-, dierenwelzijn- en mestmaatregelen toch nog een leuke marge te maken. Van weersomstuit zijn ze ‘ondernemender’ geworden – en minder bereid elkaar zomaar te helpen. Puur ‘Darwin’. Echter, ‘bijzonder’ is die darwinistische karaktertrek allerminst. In elke industriële sector kom je vrijwel uitsluitend ondernemers tegen die graag willen samenwerken, maar wel op de keiharde voorwaarde dat ze er beter van worden. Bij voorkeur nog een ietsje meer beter dan hun partner(s). Want in de ‘globale’ wereld is geen ruimte meer voor gekeuter. In deze uitgave een verslag van een gesprek met een Nederlandse machinebouwketen die verkeert in de storm van de razendsnelle Chinese consumentenelektronicasector – waar miljoenen in productiecapaciteit worden geïnvesteerd zonder enige zekerheid dat er ooit geld mee verdiend kan worden. Deze keten weet zich te handhaven door zich heel darwinistisch op te stellen. Al verwoordt Masévon-sales director Elgar van der Bij het een stuk diplomatieker: ‘Het mooie aan deze samenwerking is, vind ik, dat iedereen er ook direct vol gas voor gaat zodra er een order binnenkomt. Dat elk bedrijf, zonder discussie, meteen gaat doen wat van ze verwacht wordt. Dat waar het zo goed in is.’ Daar zijn de verhalen in deze uitgave weer van doordesemd: innoverend samenwerken slaagt door gemeenschappelijk en eigen belang te laten sporen. Dat heeft de Nederlandse industrie in de vingers. Niet voor niets is ons land volgens het Zwitserse IMD weer gestegen naar de mondiale top-vijf van concurrentiekracht. Toch blijken er nog steeds organisaties die zich boven deze ‘natuurwetten’ verheven voelen. Professor Fred van Houten, met wie in deze Link een interview bij gelegenheid van zijn emeritaat, stelt begin juni in de Twentse krant Tubantia, over het fondswervingsgedrag van de gemeentes in zijn regio: ‘Het verschil tussen Brabant en Twente is dat ze in Brabant eerst samen geld ophalen en dan ruzie gaan maken. In Twente doen we het andersom.’ MARTIN VAN ZAALEN Hoofdredacteur Link Magazine

RAAD VAN ADVIES ing. P.A.M. van Abeelen (ISAH), J. Beernink MSc (Golden Egg Check), ing. D.M. van Beers (Festo BV), J.C.A. Buis MBA (RR Mechatronics), ing. B. Draaijer (V en M Regeltechniek), F.M. Eisma (Trumpf Nederland), J.A.L.M. van Erp MSc (Holland High Tech), ir. J.F.M.E. Geelen (Océ), ir. R. van Giessel (voormalig ceo Philips CFT), ing. A.L. Goudriaan MBA, ing. J.B.P. Hol (Legrand Group), ir. T.J.J. van der Horst (TNO), prof. dr. ir. J.G.H. Joosten (Dutch Polymer Institute), ir. W. Jouwsma (Bronkhorst High-Tech), R.J.C.M. Kok (voormalig president OTB Group), ir. M.W.C.M. van den Oetelaar (Bosch Rexroth), dr. ir. M. Peters (president & ceo Moba Group), dr. ir. D.A. Schipper (Demcon), E. Severijn (Siemens PLM Software Benelux), J.A.J. Slobbe (ITM Group), H.G.H. Smid (Variass Group), ir. W.W.M. Smit MMC (DBSC Consulting), ing. N.J.F. van Soerland MBA (Philips Healthcare), ir. H.H. Tappel (Bronkhorst High-Tech), prof. dr. L.H.J. Verhoef (TU Eindhoven), W.B.M. van Wanrooij (IBN Productie), ir. S.J. Wittermans (ASML) HOOFDREDACTIE Martin A.M. van Zaalen EINDREDACTIE Pim Campman, Hans van Eerden redactie@linkmagazine.nl AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Jos Cortenraad, Martijn van Engelen, André Ritsema, Wilma Schreiber, Judith Steinmeier COVERFOTO Bart van Overbeeke

martin.vanzaalen@linkmagazine.nl @martin.vanzaalen #linkmagazine.nl

GRAFISCHE VORMGEVING Primo!Studio, Delft DRUK Veldhuis Media, Raalte ABONNEMENTEN u 66,60 per jaar ABONNEMENTENADMINISTRATIE EN OFFICEMANAGEMENT Mireille van Ginkel mireille.vanginkel@linkmagazine.nl (010) 451 55 10, 06 51 78 41 97 ADVERTENTIE-EXPLOITATIE John van Ginkel john.vanginkel@linkmagazine.nl (010) 451 55 10, 06 53 93 75 89 VOLGEND NUMMER Het eerstvolgende nummer van Link Magazine verschijnt 15 september 2017. Het thema van dit nummer is ‘Simplexity: Van gemakkelijke complexiteit naar lastige eenvoud’. ISSN 1568 - 1378 Niets uit Link Magazine mag worden overgenomen of gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. Deze uitgave is met grote zorgvuldigheid samengesteld. Desondanks kan de uitgever geen aansprakelijkheid aanvaarden bij eventuele onjuistheden. Aan de inhoud van deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.

juni 2017

Any challenge, any time.

Waar u ook wilt leveren Meilink biedt u de voordelen van INPRO

INPRO is een inter internationale nationale netwerkor netwerkorganisatie ganisatie van onaf onafhankelijke hankelijke expor exportt packer packers. s. Afkomstig uit alle geïndustrialiseer geïndustrialiseerde de landen van de wer wereld. eld. Uiteraar Uiteraard d is Meilink lid! Sterker nog: ons dir directielid ectielid Ab K Kornegoor ornegoor is voor voorzitter zitter van INPRO INPRO.. W Waarborg aarborg voor de vlekkeloze uitvoering van al uw inter internationale nationale opdrachten. W Waar aar uw pr project oject ook hulp nodig heef heeft; t; we hebben er lokaal collega’ collega’ss via INPRO actief actief.ff.. Dir Direct ect voor u aan de slag.

Uiteraard Uiteraard onder regie regie van Meilink. Zoals INPRO-lid Car Cargohs gohs in Zuid-Afrika. Wij konden hen via het netwerk succesvol linken aan een project project in Afrika.

kijk op meilink.eu/inpr meilink.eu/inpro o

UIT DE MARKT MENGELERS’ OPDEELIDEE KRIJGT BIJVAL Het voorstel van collegevoorzitter van de TU/e Jan Mengelers om TNO op te delen over de diverse (technische) universiteiten wordt ‘voor een deel herkend’ door Katja Pahnke, algemeen directeur van het High Tech Systems Center (HTSC) van de Eindhovense universiteit. ‘Er is nu te weinig thematische focus, te veel verzuiling, een te sterke scheiding tussen universiteiten en kennisinstellingen, waardoor de vertaling van fundamenteel onderzoek naar de markt stagneert’, motiveerde Mengelers dit voorjaar in de ZuidNederland-special van Link Magazine zijn pleidooi. Pahnke ervaart vrijwel dagelijks dat een combinatie van het meer op de praktijk gerichte onderzoek van TNO met het meer fundamentele onderzoek van de TU een uitkomst zou zijn. ‘Een universi-

teit doet vanuit haar eigen, academische motieven onderzoek en gaat vervolgens kijken of daar buiten een markt voor is. Van binnen naar buiten dus. TNO werkt juist andersom, kijkt waaraan bedrijven behoefte hebben en investeert vervolgens in onderzoek, van buiten naar binnen. De partijen kunnen elkaar daarom heel goed aanvullen.’ Tegelijk, weet Pahnke, zou een koppeling met de technische universiteiten, met hun reservoir aan afstudeerders en promovendi, op zeer uiteenlopende terreinen, aan veel TNO-projecten een verdieping en soms een versnelling kunnen geven. TNO krijgt bijvoorbeeld veel vragen over additive manufacturing en is daarom op dat terrein een samenwerkingsverband gestart met het HTSC, onder de noemer AM Sys-

VOOR DE AGENDA: DISCA’17 OP 23 NOVEMBER Industriële topondernemers zullen weer voor een interview op het scherp van de snede aanschuiven tijdens het seminar van de zestiende editie van de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards. Aansluitend de uitreiking van de awards voor de best knowledge supplier, best logistics supplier en best customer. Het evenement wordt georganiseerd door Link Magazine in samenwerking met ING en ISAH en vindt plaats op

donderdag 23 november 2017 vanaf 15.30 uur in Boerderij Mereveld te Utrecht. disca@linkmagazine.nl (aanmelding)

tems Center. ‘Zo ligt er een vraag van het Duitse bedrijf Big Rep, dat een continuous3D-printer met ons wil ontwikkelen. Een van de uitdagingen die daarbij op ons afkomt, is het opschalen van een dergelijk print-

proces en het oplossen van fundamentele vraagstukken. Juist daarin kunnen het HTSC en TNO complementair onderzoek uitvoeren en elkaar versterken.’ www.tue.nl/htsc, www.tno.nl

BUSINESS SOFTWARE EVENT 2017 IN TEKEN MAAKINDUSTRIE Het Business Software Event voor de klantorder- en voorraadgestuurde industrie heeft dit jaar als thema ‘Business Software voor de maakindustrie – uw bedrijfsproces stap voor stap efficiënter ingericht’. Centraal staat de noodzaak van voortgaande ketenintegratie en procesverbetering met behulp van ict. Uiteraard komen trends als smart industry, internet of things, big data, cloud en software-as-a-service aan bod, maar de focus ligt dit jaar op de basics, vertelt eventmanager Moniek Groot van organisator Mikrocentrum. Industriële bedrijven moeten tegenwoordig meerwaarde bieden door complexere producten te leveren, met steeds meer partijen samen te werken, doorlooptijden te verkorten, voorraden te verminderen, enzovoort. Klanten stellen steeds meer eisen, tegelijkertijd neemt de concurrentie toe. Bedrijven kunnen daarom niet zonder goede businesssoftware die meerdere schakels bestrijkt in een keten, zowel intern als extern. Van ontwerp via bedrijfsen productiebesturing tot en met aflevering, service en onderhoud. ‘Voor veel maakbedrijven is smart industry nog ver van hun bed’, aldus Groot. ‘Wij stellen hun actuele uitdagingen centraal: ‘Hoe stoom ik mijn bedrijf klaar voor de toekomst,

hoe krijg ik grip op de interne processen en kan ik die beter laten aansluiten op die van mijn toeleveranciers en/of klanten?’’ Bedrijven zien kansen, maar worstelen vaak met het implementeren, weet Groot. ‘Wij willen hun inzicht geven hoe ze bedrijfsprocessen met slimme software kunnen verbeteren. Succesverhalen van collega’s en aansprekende best practices moeten de bezoekers inspiratie bieden.’ Het Business Software Event 2017 richt zich op de maak- en assemblage-industrie in Nederland en België: klantorder- en voorraadgestuurde bedrijven in onder meer de automotive, elektronica, machine- en apparatenbouw, metaalbewerking, rubberen kunststofverwerking en scheepsbouw. Het event bestrijkt een breed scala aan bedrijfsprocessen en bijbehorende software, van CAD, CAM, PDM en PLM tot en met ERP, MES, WMS en CRM, inclusief integratie, kwaliteitsmanagement en business intelligence. Het gratis toegankelijke event heeft op 28 september een nieuwe locatie, de Midden Nederland Hallen in Barneveld. Mikrocentrum mikt op tachtig exposanten en 500 bezoekers. Naast drie plenaire keynotes en diverse expert classes vermeldt het programma, voor de tweede keer, de uitreiking van de Business Software

Award aan een organisatie die een businesssoftwareproject succesvol heeft uitgevoerd. Nieuw is dit jaar het VIP-arrangement, een volledig verzorgde avond waar exposanten en hun genodigden kunnen netwerken en ervaringen delen. Gastspreker is Henk-Jan Snellink van WP Haton, fabrikant van deegverwerkings-

machines voor de broodproductie. Hij zal vertellen over de transformatie van zijn traditioneel georganiseerde maakbedrijf in een servicegerichte dienstverlener, met businesssoftware als een van de ingrediënten. www.business-software-event.nl

PARKER GEEFT MACHINE EEN STEM Parker Hannifin duidt zijn Industrie 4.0-technologie met ‘the voice of the machine’. ‘We geven de machine een stem, waarmee die zelf tijdig laat weten wat er aan de hand is en hoe het probleem kan worden opgelost’, licht Suzanne Hochheimer toe. Is er bijvoorbeeld sprake van persluchtlekkages of vervuilde olie, dan geeft het platform zelf een waarschuwing af, aldus de communicatiemanager. Parker heeft zijn brede assortiment (onder meer pneumatiek, hydrauliek en elektromechanica) recent uitgebreid met IoT-oplossingen (internet of things). Daaronder vallen sensoren die het wel en wee van een machine bewaken en via een interface – the voice – aan de operator kenbaar maken. Is vervanging nodig, dan verschijnt op het scherm een lijst van Parker-artikelen die met één druk op de knop besteld kun-

nen worden. De demo-machine waarmee Hochheimer haar verhaal ondersteunt, kent louter Parkercomponenten. Ook als bij de klant sprake is van een mix van fabrikaten, functioneert het systeem uitstekend, verzekert zij. ‘Via OPC-UA is de integratie van dit systeem in een bestaande omgeving met ook andere merken heel gemakkelijk.’ De volgende stap is ‘learning in the big data’. ‘Kunstmatige intelligentie wordt gebruikt om de grote hoeveelheid data die de sensoren in een machine genereren te analyseren en te vertalen naar parameters voor de beste operationele instellingen. Zo wordt de machine een lerende machine.’ Het nieuwe IoT-platform past in de ‘digitale transformatie’ van Parker, dat dit jaar honderd jaar bestaat. www.parker.com/iot

juni 2017

Turning ideas iinto nto solutions solutio Combining our engineers engineersâ&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122; knowhow and ingenuity with the experience build up in more than 50 years in application areas such as operating rooms, oms, semic semiconductor industry industry, service robots and even outer space, we develop together her with ou our customers high

develop with maxon

#withmaxon

UIT DE MARKT SCHOON OP MAAT Zeer schone productie en verpakking van industriële producten wordt steeds meer gevraagd. Dit kan het beste in een cleanroom gebeuren, echter de stap naar het bouwen daarvan is voor veel bedrijven een grote. Vanwege de kosten, maar ook omdat men vaak onzeker is over toekomstige behoefte: is het ontwerp voor een eerste cleanroom niet te beperkt of juist te groot? Het IFD-concept van HIGHCARE Cleanrooms uit Tilburg biedt uitkomst. IFD staat voor industrieel, flexibel en demontabel. Met dit moderne bouwsysteem van solide, voornamelijk metalen, componenten kan in korte tijd een variabel in te delen cleanroom worden gebouwd. Uitgerust met plug & play-systemen voor ledverlichting, elektra en dataleidingen. Het systeem is demontabel en leent zich voor verplaatsing, hergebruik, aanpassing en uitbreiding. De cleanroom komt als een ‘box in box’ in een productiehal te staan. Een zelf ontwikkelde luchtventilatietechniek zorgt voor het gewenste reinheidsniveau. ‘Dit alles met de hoogst-

mogelijke kwaliteit, op geen enkel onderdeel wordt bezuinigd’, verklaart Bas de Bruijn. ‘Met ons systeem krijgt de klant een flexibel geheel. Als de vraag groeit, kan de ruimte worden uitgebreid. Wenst men een hogere ISO-classificatie, oftewel reinheidsgraad, dan kan dat ook. Andere cleanroomleveranciers bieden die flexibiliteit niet; daar heb je een zaag nodig voor aanpassingen. Bij ons is de drempel om uit te breiden uiterst laag, dankzij het unieke klik-klakklaarsysteem’. Het IFD-concept van HIGHCARE Cleanrooms heeft veel weg van een bouwpakket, maar doe-het-zelf is het niet, benadrukt De Bruijn. ‘Wij verzorgen de complete technische installatie, want de klant kan niet zelf onze cleanroom in elkaar zetten, dat blijft toch een specialistische klus. Je moet kunnen aantonen dat alles minutieus op elkaar is afgesteld wat betreft zaken als luchtkwaliteit, -circulatie en lichtsterkte.’ Bas de Bruijn timmert met z’n IFDconcept al twintig jaar aan de weg en heeft een bloeiende onderneming

Foto: HIGHCARE Cleanrooms

opgebouwd die levert aan bedrijven in de fijnmechanica, maar ook voor massaproductie in de kunststofverwerkende en luchtvaartindustrie. Opdrachtgevers zijn onder meer DSM, VDL ETG, IPN Europe, GL Precision, Admesy, Weener Plastics en Antwerp Space. Het modulaire concept leent zich uitstekend voor

export. Zo heeft HIGHCARE projecten uitgevoerd in Rusland en Bulgarije. Productie van de meeste onderdelen vindt plaats in Noord-Brabant. Op piekmomenten, bij de installatie van een groot project, werken er tot veertig mensen. www.highcarecleanrooms.nl

scheur erin anders dan een ongeschonden exemplaar. Naast een breuk of scheur is ook meer sluipende slijtage met geluidsopnamen te detecteren. Van grote walsen bijvoorbeeld kan een geluidscamera het slijtagedrag in beeld brengen, voor condition-based maintenance. VSE werkt nauw samen met Sorama, meldt Verleun: ‘In deze hoogdynamische techniek moeten wij nog veel

ervaring opbouwen. Zij kunnen ons met hun kennis en ervaring op het vlak van geluid en trillingen ondersteunen. Tot nu toe was Sorama met name actief in het r&d/engineeringdomein, maar via VSE kan deze technologie nu ook voor productieen procesomgevingen worden ontsloten.’ www.vse.nl www.sorama.eu

HET GELUID VAN GEBROKEN GLAS Kwaliteitscontrole is essentieel in productie. Bedrijven zetten er uiteenlopende sensoren voor in; zo wint vision – met beeldcamera’s – almaar aan populariteit en zijn er nu ook geluidscamera’s. Het Eindhovense Sorama bouwt ze, maar heeft zich vooral toegelegd op ontwikkeling van de software voor analyse van het gemeten geluid in uiteenlopende toepassingen. In principe zijn zowel camera – een matrix met 64 microfoontjes en een beeldcamera om geluidsbronnen op beeld te kunnen identificeren – als software standaard. Elke toepassing vraagt echter om andere instellingen: hoe gedraagt een afwijkend product zich geluidstechnisch vergeleken met een normaal product, hoe kun je storend omgevingsgeluid wegfilteren, enzovoort? Hier zit de expertise van Sorama. Voor de industrie werkt Sorama samen met VSE uit Schoonhoven, dat industriële automatisering verzorgt voor diverse sectoren. Om zich met innovatie te onderscheiden van collega-systeemintegratoren, legt het bedrijf zich toe op nieuwe diensten, zoals geluidsmetingen met camera

en software van Sorama. Op de beurs Automation, dit voorjaar in Den Bosch, trad VSE ermee naar buiten, vertelt Ron Verleun, manager sales & marketing. ‘Geluidsmeting past goed bij ons specialisme in motion. Bewegingen in machines en installaties genereren geluid. Metingen daaraan kunnen helpen om een stiller ontwerp voor een nieuwe machine te maken of om in onderhoud problemen op te sporen, zoals slijtage die door diezelfde bewegingen wordt veroorzaakt.’ De beurs leverde diverse leads op en ook Sorama haalde al leads op uit de industrie. VSE werkt die nu uit. ‘Klanten willen duidelijk zien wat ze aan nieuwe techniek hebben, want ze kennen het nog niet.’ Verleun ziet veel kansen. Zo kan bij het afvullen van levensmiddelen geluidsmeting worden gebruikt om het vulniveau te bepalen, maar ook om glasbreuk te detecteren. Daar wordt vaak nog röntgentechniek voor gebruikt, met alle (stralings)bezwaren van dien. ‘Bij geluidstechniek heb je dat niet.’ VSE heeft al een project gedaan voor een fabrikant van dakpannen: net als bij glas klinkt een dakpan met een

Govers Accountants/Adviseurs Onze klanten behoren tot de top in hun sector, of wij ondersteunen hun ontwikkeling daar naar toe. Dat doen we door een hoge kennis van de waardeketens, door focus op performanceverbetering, en door actieve oriëntatie op de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen met aantrekkelijke verdienmodellen. Beemdstraat 25

T 040 2 504 504

5653 MA Eindhoven

F 040 2 504 599

Postbus 657

E mencke@govers.nl

5600 AR Eindhoven

I www.govers.nl

juni 2017

UIT DE MARKT HOUDIJK GAAT PERFORMANCE GARANDEREN Houdijk Holland, producent van handlingsystemen voor koekjes, biscuits en crackers, wil volgend jaar de markt op met ‘performancecontracten’. ‘Vrijwel elke machinebouwer geeft nu 24 maanden garantie op de mechanische onderdelen; gaat er een lager of motor stuk, dan zorgt hij dat die kosteloos vervangen wordt. Ik wil een stap verder gaan door voor die periode het goed functioneren van de machine te garanderen, voor bijvoorbeeld 99,5 procent van de tijd’, zo stelt directeur Bart Houdijk. Hij constateert dat zijn machines direct na installatie bij de klant, zolang zijn mensen erbij zijn, een hoge performance – van 99,5 procent – laten zien. ‘Maar op enig moment vertrekken wij en dan zie ik dat die machineprestaties geleidelijk aan degraderen. Vaak is de performance na enige tijd niet hoger dan negentig procent. De klant is er dikwijls nog tevreden mee, omdat hij in zijn hele fabriek dergelijke scores haalt. Maar tien procent of meer stilstand of performanceverlies

kost hem heel veel geld.’ Dus wil Houdijk zijn klant voor langere duur een hogere performance garanderen. Maar dat vergt wel enige inspanning van het bedrijf uit Vlaardingen. ‘Veel verstoringen ontstaan door verkeerd gebruik, schoonmaken of onderhoud, door operators en monteurs die niet de benodigde kwaliteit hebben. Wij trainen ze vanzelfsprekend, maar het verloop is groot. De machine wordt voor schoonmaak deels uiteen genomen, maar niet weer op precies de juiste wijze gemonteerd. Of bij het omstellen worden de nieuwe gereedschappen er net niet goed in gezet. Daarom werken we nu aan een robuuster ontwerp. Daarin wordt bijvoorbeeld het omstellen gemakkelijker.’ Een tweede ingreep is het uitrusten van de machines met sensoren die remote diagnostics mogelijk maken. ‘Daarmee kunnen we op afstand zien op welke snelheden de motoren functioneren, hoe de hmi (interface, red.) gebruikt wordt om instellingen te wijzigen, enzovoorts. Zo kunnen

wij al eerder dan de klant zelf zien dat de performance achteruit gaat en waardoor dat komt. Zodat wij op tijd bij de klant kunnen langsgaan, voor onderhoud en advies.’ Een kleine drempel zou kunnen zijn de huiver bij de klant de machinebouwer inzage te geven in het functioneren van zijn processen. ‘Duitse bedrijven hechten bij uitstek aan hun privacy. Maar toen wij in een pilot een Duitse klant remote diagnostics voorstelden, wilde hij vooral dat we het systeem zo snel mogelijk zouden implementeren.’ Ten derde formuleert Houdijk een set van afspraakopties die de wederzijdse verplichtingen duidelijk vastleggen. ‘Want wij gaan een performanceniveau voor bijvoorbeeld 24 maanden alleen garanderen indien wij zelf de controle over het onderhoud hebben, zelf de vervangende onderdelen kunnen leveren.’ Het idee is om die ‘functionele’ garantie op alle nieuwe machines voor de eerste twee jaar te geven, zonder bijkomende kosten. ‘Daarna

kan de klant kiezen voor een bepaalde abonnementsvorm waarbij wij bijvoorbeeld elke vier weken langskomen of alleen als we zien dat de performance onder een bepaald niveau zakt. Natuurlijk zal hij daarvoor moeten betalen, maar tien procent minder productie kost hem veel meer geld.’ www.houdijk.com

KORT De Oldenzaalse NieuweWeme Groep heeft plaatsgenoot MH-Techniek overgenomen. MHTechniek is gespecialiseerd in bijzondere lastechnieken en daarin volledig gecertificeerd. Voor de ‘explosief groeiende’ bouw van installaties in containers of zonder containerbehuizing (skids) is MHtechniek een ‘perfecte aanvulling’, aldus groepsdirecteur Ben Nieuwe Weme. Per 1 september verhuist MH-techniek naar een nieuw pand. Daar worden de lascapaciteiten en het personeelsbestand verdubbeld. www.nieuweweme.nl

juni 2017

UIT DE MARKT BIESHEUVEL: GEEN VACATURES MAAR CARRIÈRES Biesheuvel Techniek neemt elk jaar zo’n 100 mensen aan, maar doet al drie jaar niet meer aan klassieke werving. ‘We adverteren geen vacatures, maar carrières, met veel aandacht voor de persoonlijke ontwikkeling. Die aanpak begint nu te renderen.’ Paul Schepers werd in 2014 hr-directeur bij Biesheuvel Groep. Nog geen jaar later gooide hij het roer om met de oprichting van een eigen businessschool. ‘Geïnspireerd door het Duitse model van grote familiebedrijven als BMW, Festo en Bosch, die hun personeel opleiden en zo meteen binding creëren. Wij hebben nu ook zo’n bedrijfsschool, waarin we aanvullende opleidingen, trainingen en workshops voor onze medewerkers verzorgen. Dat doen we zelf, deels met e-learning en webinars, maar we vliegen ook deskundige trainers en hogescholen en universiteiten in en organiseren bijeenkomsten met A-merken en klanten. Biesheuvel Techniek staat bekend als technische groothandel, maar dat

dekt de lading allang niet meer. ‘Industrieklanten verwachten dat we kennis toevoegen, alles weten van de artikelen die we hun leveren en dus ook uptime-diensten leveren. Inmiddels komt een derde van onze omzet uit gespecialiseerde services en competence centers met hun klantspecifieke projecten. Dus moeten onze mensen altijd up-to-date zijn.’ Vandaar de Biesheuvel Techniek Business School, maar er zit meer achter. ‘Natuurlijk, goede mensen vinden is lastig, jong talent zeker. Biesheuvel acquireert elk jaar bedrijven waarmee het ook ervaren productspecialisten binnenhaalt. Jonge mensen kiezen echter niet zo snel voor een groothandel; onbekend maakt onbemind. Daarom bieden we behalve een stukje extra inhoud een loopbaan met verschillende promotiemogelijkheden. We kijken daarbij naar de persoon zelf. De competenties voor samenwerking, agiliteit en emotionele balans zijn even belangrijk als intelligentie. We stippelen voor elke nieuwkomer een

carrière uit met aantrekkelijke perspectieven.’ Nu, drie jaar verder, worden de resultaten duidelijk. ‘Natuurlijk is de businessschool een investering, maar onder de streep dalen de kosten. We zien minder verloop, het ziekteverzuim is gedaald en we krijgen meer spontane sollicitaties. Kandidaten worden enthousiast als we het systeem uitleggen. Vooral de individuele aanpak spreekt aan. Ik denk dat het fenomeen bedrijfsschool snel terrein zal winnen.’ Ook

intern is het een succes, aldus Schepers. ‘We koppelen onze senioren aan de jonge garde om zo hun kennis over te dragen. Die combinatie is goud waard, de 55-plussers zien dat als een extra uitdaging en motivatie. Daarnaast bieden we programma’s aan voor het management. Vrijwillig trouwens, net zoals voor de nieuwkomers, maar de opkomst ligt tegen de 100 procent. Een bewijs dat we voor onze mensen iets toevoegen, aantrekkelijker worden als werkgever.’ www.biesheuveltechniek.nl

KORT Veel machines moeten producten niet alleen draaien maar ook oppakken. Deze twee bewegingen kunnen natuurlijk achter elkaar plaatsvinden, maar dat kost extra ruimte en niet te vergeten tijd. Combineren op één as is echter een lastige klus die vooral elektrische en mechanische beperkingen heeft, zoals de voedingskabels die constant in beweging zijn. Ook uit energieoogpunt gezien is het geen ideale

oplossing. Er moet immers veel meer massa heen en weer bewogen worden. LinMot heeft daarom een speciale, compacte motor ontwikkeld, een lineaire-roterende servomotor zonder ingewikkelde mechanische oplossingen. Groneman, leverancier van verbindingstechniek in Hengelo (Ov), heeft deze innovatie in zijn assortiment opgenomen. www.linmot.com www.groneman.nl

Electro-Watt Electronica Assemblage

juni 2017

EXPERIMENTEER MET TRANSFORMATIEPROCESSEN, DOE AAN BUSINESSMODELINNOVATIE

NU DOEN OM ER STRAKS NOG TE ZIJN

THEMA RADICAAL TRANSFORMEREN, JUIST ALS HET (NOG) GOED GAAT De toenemende grondstoffenschaarste, CO2en afvalproblematiek, de snelgroeiende en vergrijzende wereldbevolking en consumenten die het allemaal totaal anders willen. Het aantal drivers om de wijze waarop we produceren en

Voor ‘end gamers’, zoals de sigarettenfabrikanten, is radicaal transformeren keiharde noodzaak. Maar voor bedrijven die met hun huidige businessmodel nog flink kunnen groeien, is dat meestal een ver-van-mijn-bed-show. Is de ‘sense of urgency’ er wel, dan legt die het vaak af tegen gebrek aan overtuiging dat de organisatie in staat is innovaties in duurzame, winstgevende groei om te zetten. En toch, juist succesvolle bedrijven

consumeren rigoureus op de schop te nemen, is nog nooit zo groot geweest. Dat geldt ook voor de enablers: de razendsnelle ontwikkelingen in software (digitalisering), disruptieve technologieën, businessmodellen en duurzame, circulaire ketensamenwerkingsvormen. Door die ongekende dynamiek moet elke orga-

moeten met businessmodelinnovatie aan de slag, want juist die hebben er nog de tijd

nisatie, groot en klein, uit haar comfortzone

en het geld voor. ‘Radicaal’ betekent overigens niet dat alle bestaande competenties

komen: met louter het doorontwikkelen van de

overboord kunnen, zo maakt bijvoorbeeld Neopost duidelijk.

• ‘Aan de groeikansen van servitization wordt nog te weinig gedacht.’ • ‘Wacht je tot het water je aan de lippen staat, dan ben je te laat.’ • ‘Door herconfiguratie van competenties komen wij tot diversificatie.’ • Stel het snelle gewin niet voorop.

DOOR PIM CAMPMAN

edrijven en instellingen moeten innoveren om te overleven. Recent wereldwijd onderzoek van PA Consulting Group bevestigt dat weer eens. Maar de overtuiging dat hun innovatie-inspanningen ook echt bijdragen aan groei, winstgevendheid, efficiëntie of kwaliteit van dienstverlening, heeft het overgrote deel van de geïnterviewde senior managers en bestuurders niet.

FACILITEREND LEIDERSCHAP Hans Houmes, managementlid van PA in Nederland, wijst verschillende oorzaken aan – die zowat allemaal op gebrek aan faciliterend leiderschap zijn terug te voeren. Slechts een kwart van de top van bedrijven heeft een duidelijk beeld van de activiteiten en vaardigheden die nodig zijn om innovatief te zijn. En, dieper de organisatie in, zegt vijftig procent dat het hun leiders ontbeert aan visie om innovatie te laten slagen. Dat doet vermoeden dat innovatie – een must, oké – niet altijd van ganser harte wordt bedreven. In een hoekje van het bedrijf, zeg maar, met de voet op de rem. Een andere interessante observatie: in veel gevestigde bedrijven die op successen kunnen bogen, wordt vaak ‘eendimensionaal’ gedacht

juni 2017

en geacteerd. Houmes: ‘Een cultuur van ‘wij maken producten en zijn er hartstikke goed in die door te ontwikkelen om ze steeds robuuster, sneller, productiever, slimmer, enzovoort, te maken’. Maar innovatie is méér. Het is ook: nieuwe concepten ontwikkelen door de kennis en inzichten achter je product slim in te zetten. Door bijvoorbeeld naast producten slimme services te gaan aanbieden. Aan de groeikansen van servitization wordt nog te weinig gedacht. Kun je daar een businessmodel voor ontwikkelen dat past bij de kennis en skills die je in huis hebt, dan is de groeipotentie enorm. Radicaal veranderen staat of valt bij een smart mindset van de top.’

NIEUWE KLANTWAARDE Raoul Diederen van Jaymera, groeien innovatieconsultant voor met name mkb-maakbedrijven, sluit daarbij aan. Directeuren die zich louter en alleen richten op het verbeteren van hun bestaande businessmodel; hij komt ze regelmatig tegen. ‘Opgegroeid in één businessmodel, richten zij hun producten procesinnovatie op verbeteringen die voorspelbare resultaten geven onder het motto ‘don’t fix what isn’t broken’. Daarmee zijn zij gevangenen van de dominante logica van hun eigen – succesvolle – historie. Maar aan elk succes komt een einde, in het huidige tijdperk sneller dan ooit. Businessmodellen hebben vandaag een véél kortere levensduur – en de redenen voor toekomstig succes zijn meestal niet meer dezelfde als die historisch succes brachten. Alle producten worden een commodity, en instandhoudende innovatiestrategieën faciliteren dit alleen maar. Wegduiken in een niche levert alleen tijdelijk uitstel van het onvermijdelijke scenario: producten worden gekopieerd, dalen in prijs, worden overbodig of schieten voorbij aan de behoeften van klanten. Dan wordt herstel heel erg moeilijk...’ Businessmodelinnovatie (bmi) biedt dé uitweg,

producten en diensten die je vanuit het verleden succes hebben gebracht, ga je het in de toekomst niet redden. Grote uitdaging: zodanig transformeren, zoveel mogelijk gebaseerd op technologie en competenties die je in huis hebt, dat je straks (ook) in heel nieuwe product- of marktsegmenten excelleert. Link Magazine vond voorbeelden van maakbedrijven die dat pad bewandelen, de een succesvoller dan de ander, en legde een vinger op de do’s en don’ts.

meent Raoul Diederen. ‘Door ten minste twee van de vier businessmodeldimensies – wie, wat, hoe, waarom – simultaan en significant te wijzigen, kun je een heel nieuwe markt of concurrentielandschap en daarmee nieuwe klantwaarde creëren. Zo verbind je bmi specifiek aan de kracht van je bedrijf, wat het voor concurrenten moeilijk maakt jouw aanpak te kopiëren.’ Zijn stelling: ‘Alle bedrijven die succesvol zijn en willen blijven, zouden met bmi bezig moeten zijn; juist dan is er tijd en geld voor. Wacht je tot het water je aan de lippen staat, dan ben je te laat.’

DWINGENDE DRIVERS Radicale transformatie is van alle tijden. Neem Nokia: eerst papierpulpfabrikant, daarna grote jongen in kabels, vervolgens wereldmarktleider in mobiele telefoons – een positie die het moest prijsgeven aan Apple en Samsung. Niet omdat hun mobieltjes zoveel beter zijn, maar omdat ze meer appeal hebben. Sexy can kill robust. IBM liet het niet zover komen: de uitvinder van de rekenmachine nam tijdig afscheid van wat in zijn naam zit – business machines – om zich op softwaregebaseerde dienstverlening te focussen. En dichterbij gingen Philips (van gloeilampen tot, nu, aanbieder van healthcareproducten en -diensten)

en DSM (van kolen delven via bulkchemie naar life sciences en hightech materialen) meer dan eens door radicale transformatieprocessen. De motors achter transformaties verschillen: technologische vernieuwing, duurzaamheid of gewoon een vooruitziende blik: ‘Als ik andere wegen insla, blijf ik een verschil maken.’ Anno nu moet je daar bovenop dealen met veel meer ‘dwingende’ drivers tegelijkertijd, met een globale dimensie: grondstoffenschaarste, CO2- en afvalproblematiek, snelgroeiende en vergrijzende wereldbevolking, mondiale concurrentie en de rap groeiende consumentenschare die kiest voor duurzaam, gezond, ethisch correct – en die via internet uitvlooit welke fabrikanten/leveranciers aan hun persoonlijke criteria voldoen. Een complexe omgeving waarin vastklampen aan business as usual dé weg is naar snel doodgaan. Kijk naar de Fortune 500 van grootste ondernemingen: in 1935 was de gemiddelde leeftijd van bedrijven in die index negentig jaar, nu is die nog slechts twaalf jaar.

STEKKER ERUIT Hoewel de Nederlandse maakindustrie als geheel niet uitblinkt in radicale transformatie, zijn er wel degelijk bedrijven die daar stappen in maken. Zoals Neopost (zie kader) en Fujifilm. Het Japanse moederbedrijf stichtte in 1984 een plant in Tilburg voor de productie van fotorolletjes. Twintig jaar lang steeg de omzet jaar-op-jaar. Tot digitale fotografie het fotorolletje obsoleet maakte en, in 2006, de stekker eruit werd getrokken. Fotopapier en offsetplaten bleven over; profijtelijke, maar krimpende businesses. ‘iPad en tablet zijn de grootste concurrenten van ons fotopapier’, zei Peter Struik, directeur van Fujifilm Manufacturing Europe, al eens in dit blad. Een business development team werd opgetuigd. Opdracht: ‘Zoek uit welke kennis en vaardigheden we in huis hebben, vind markten die daarbij passen en kom met opties voor innovatieve producten waar we weer mee kunnen groeien.’ Via het bochtige pad van trial & error kwam daar iets moois uit: membranen voor gaszuivering (ze scheiden bijvoorbeeld CO2 en methaan) en ion exchange. Die laatste bevatten polymeren die alleen positief of negatief geladen deeltjes doorlaten; een slimme manier om water te ontharden of ontzouten, afvalwater te zuiveren of energie op te wekken uit het verschil in zoutconcentratie tussen zout en zoet water. Met die innovatieve producten haakt Fujifilm aan bij majeure mondiale ontwikkelingen, als duurzaamheid en de explosief groeiende behoefte aan (niet-fossiele)

Illustratie: Josje van Koppen

energie en schoon (drink)water. Eind 2014 ging in Tilburg de productie van start. De product(ie)lijn is, vertelt businessunit-manager Onno Gerrits, afgetapt van basiscompetenties van Fujifilm. ‘In dit geval vooral dunnefilmcoating en polymeertechnologie, zeg maar materiaalkunde. Wij zijn goed in moeilijke dingen op grote schaal maken. Fotopapier is ook zo’n moeilijk ding: heel veel dunne coatinglagen over elkaar heen, die je moet aanbrengen in een donkere omgeving, niet de makkelijkste omstandigheid. Door herconfiguratie van competenties en daaromheen technologische platformen te ontwikkelen, komen wij tot diversificatie’. Met de innovatieve oplossingen die daaruit voortkomen, boort het van oudsher op de consument gerichte Fujifilm nieuwe b2b-markten aan – zoals healthcare en farmacie. ‘Ook membranen, componenten in grote installaties, zijn b2b-producten.’

GAME CHANGERS 3D-printing, ook een game changer. Voor VertexDental, fabrikant van tandheelkundige producten in Soesterberg, heeft deze disruptieve technologie enorme impact. Drie jaar geleden stapte dat bedrijf, in 1939 opgericht, van het ambachtelijk maken van onder meer kronen en kunstgebitten over op 3D-printen. Een gouden greep, zegt directeur Rik Jacobs. ‘We hebben al twaalf ton materiaal geprint. Vorig jaar 50.000 kronen, voor klanten in de hele wereld. Door onze combinatie van kennis van 3D-printen, chemie en CADtekenen met dentale knowhow – wij weten hoe een mond er van binnen uitziet – hebben wij de markt getransformeerd.’ De grootste game changer is ongetwijfeld de digitalisering, software. Weinig oem’ers kraaien níet dat ze vandaag vooral een softwarefirma zijn. Door outsourcing van productie zijn ze aan de

juni 2017

THEMA RADICAAL TRANSFORMEREN, JUIST ALS HET (NOG) GOED GAAT voorkant vooral druk met platformontwikkeling â&#x20AC;&#x201C; bij uitstek softwaregebaseerd â&#x20AC;&#x201C; en aan de achterkant met het monitoren, runnen en upgraden van hun machines in het veld; en ook daar draait het vooral om software.

DRIE Sâ&#x20AC;&#x2122;EN Bosch Rexroth in Boxtel, leverancier van aandrijfoplossingen, ziet het belang van software ook almaar toenemen, vertelt marketing director Geert van der Zalm. Tot voor kort werkte hij in factory automation, waarin transformaties als Industrie 4.0 / Smart Industry een dominante rol spelen. â&#x20AC;&#x2DC;Ons moederbedrijf Bosch zet zwaar in op de â&#x20AC;&#x2DC;drie sâ&#x20AC;&#x2122;enâ&#x20AC;&#x2122;-strategie: software, sensors en services. Wij, Bosch Rexroth, gaan ook die kant op: in onze hardwareoplossingen bepaalt software steeds meer de functionaliteit en het bewaken en beheersen daarvan. Neem onze â&#x20AC;&#x2DC;Active Cockpitâ&#x20AC;&#x2122;, een softwareoplossing die de data die aandrijfsystemen in een fabriek genereren, real time visualiseert op een touchscreen. En op de jongste Hannover Messe hebben we onze connected hydraulics-campagne gelanceerd. Daarin draait het vooral om de connectie tussen hydrauliek, elektromechanica en software. Hybride systemen is een transformatie waar we middenin zitten. Bosch heeft daar ongelooflijk veel kennis van. Een van onze uitdagingen is om, in die grote en gediversifieerde onderneming, die kennis samen te brengen. Daarin moeten we nog stap-

pen maken.â&#x20AC;&#x2122; Aan hybride systemen werkt ook Bosch Thermotechnik â&#x20AC;&#x201C; en binnen die divisie Nefit in Deventer. Nederland moet â&#x20AC;&#x2DC;van het gasâ&#x20AC;&#x2122;, vinden niet alleen de Groningers; de cv-ketels van Nefit dus ook. Het Deventer kenniscentrum ontwikkelt hybride oplossingen met warmtepomptechnologie en warmteterugwinning.

VERTICAL FARMING De snelle groei van de wereldbevolking gaat gepaard met een ongekende urbanisatie: steeds

je, vlak boven elkaar, plantenkiemen inzaait; straal die aan met led-strings die van kleur kunnen veranderen â&#x20AC;&#x201C; elk groeistadium vraagt om een ander lichtspectrum â&#x20AC;&#x201C; en je groenteoogst overtreft die uit kassen op alle fronten; de planten groeien sneller, zonder pesticides (de conditionering voorkomt schimmelvorming) en met minder water, ĂŠn transportkosten en -vervuiling (CO2, fijnstof) zijn passĂŠ. De gezondste en groenste groentes teel je straks om de hoek. Singapore importeert negentig procent van zijn voedsel-

â&#x20AC;&#x2DC;Begin niet met uitgebreide businessplannen maken, maar ga experimenteren en itererenâ&#x20AC;&#x2122;

meer mensen zoeken hun heil in steden. Met giga-problemen op gebieden als huisvesting, werk en hygiĂŤne, en voedsel(aanvoer)problemen van dien. Led-verlichting, slim gecombineerd met sensors en software voor monitoren, analyseren (big data) en bijsturen, kan voedseltekorten de wereld uit helpen. Philips Lighting en Panasonic draaien pilots met city farming (of vertical farming). Kort door de bocht: zet een gebouw â&#x20AC;&#x201C; of kelder van een woonflat â&#x20AC;&#x201C; vol stellingen waarop

behoefte. Goed idee van Panasonic om juist daar een pilot op te zetten.

SHOW ME THE MONEY Radicaal transformeren is bepaald geen sinecure, aldus Hans Houmes en Raoul Diederen. Het vereist leiderschap dat daarin vĂłĂłrgaat, gebaseerd op diepgaande kennis van de behoeftes van klanten en klanten-van-klanten en op kennis van â&#x20AC;&#x201C; en geloof in â&#x20AC;&#x201C; de skills van de eigen organisatie om

3B EB O 8FC2VPU F F D PNNFS D F W PPS QM B B U XFS L .FU 3B EB O 8FC2VPU F L VOOFO VX L M B OU FO POM J OF PĂ˛FS U FT HFOFS FS FO FO CFT U FM M J OHFO QM B B U T FO W PPS QM B B U XFS L D PNQPOFOU FO %PPS FFOW PVEJ H % FO % $"% EB U B FO FFO T U VL M J K T U U F VQM PB EFO XPS EFO EF L PT U FO W PPS NB U FS J B B M FO CFXFS L J OHT U J K EFO W PPS T OJ K EFO FO L B OU FO OB VXL FVS J H CFS FL FOE #J OOFO FOL FM F NJ OVU FO POU W B OHU VX L M B OU FFO EF PĂ˛FS U F W J B EF F NB J M PG PQ IFU HFEFU B J M M FFS QPS U B B M XB B S OB EF CFT U FM M J OH NFU FFO HFQM B B U T U L B O XPS EFO "M M F $"% EB U B T U VL M J K T U FO S PVU J OH [ J K O EJ S FD U CFT D IJ L CB B S CJ OOFO VX & 31 FO $"% $". T Z T U FFN 1S PCFFS IFU [ FM G XXX S B EB O OM XFCRVPU F

$"% $". $POOFD U FE 16

juni 2017

die in te lossen. Wat een cultuur vergt die medewerkers, die de klant door dagelijks contact beter kennen dan de directie, ruimte geeft. En stel het snelle gewin niet voorop. Houmes: ‘De opmerking ‘show me the money’ is een terechte. Maar maak je die op het moment dat ideeën nog maar net opborrelen, dan sla je alles meteen dood en ben je een half jaar verder voordat iemand z’n nek weer durft uit te steken.’ Diederen: ‘Begin met een kernteam van zeg vijf personen, dat je uitbreidt naarmate het project vordert. En begin niet met uitgebreide businessplannen maken,

maar ga experimenteren en itereren.’ En doe dat als het (nog) goed gaat.

www.paconsulting.com www.jayerma.nl www.fujifilm.eu/nl www.vertex-dental.com www.boschrexroth.nl www.nefit.nl www.lighting.philips.nl

NEOPOST VANGT KRIMP IN BRIEFPOST OP MET GROEI IN PAKKETPOST Neopost Technologies is wereldmarktleider in postverwerkingsoplossingen, zoals frankeer- en couverteermachines. Mondiaal nog altijd een florerende markt, maar vanwege de digitalisering wel gestaag krimpend, vertelt Frank Bosveld, algemeen directeur van de vestiging in Drachten. ‘Een jaar of zes geleden hebben we ons daarop bezonnen: wat is nu precies de bedreiging, hoe gaan we daarop reageren, kunnen we met bestaande competenties en sterktes ook aanverwante markten bedienen? Tegenover de afname van briefpost staat een sterke toename van postpakketten. Vandaar dat we die e-commercemarkt zijn gaan onderzoeken en met grote fulfilment-partijen in gesprek gingen.’ Lang verhaal kort: in 2011 startte Neopost in Drachten ontwikkeling en bouw van een innovatieve volautomatische verpakkingslijn, de CVP-500, volgens het ‘fitto-size’-concept. ‘E-commercebedrijven moeten ’s middags en ’s avonds een enorme stroom totaal verschillende producten verzendklaar maken om die de dag erop te kunnen leveren. Bij handmatig verpakken, nog usance in die wereld, zal de inpakker altijd voor een te grote doos kiezen. Want pakt hij een te kleine dan moet hij die terugzetten en dat kost tijd. En om het product in die te grote doos te beschermen, gaat er vulmateriaal bij. Dus gaat er een hele hoop lucht die vrachtwagen in.’ De CVP-500 doet dat anders. ‘Die vult geen dozen, maar maakt dozen om het product heen. Waardoor er helemaal geen vulmateriaal en twintig procent minder karton nodig is en het volume nog maar de helft is van dat bij standaarddozen. Wat ook de transportkosten en CO2-uitstoot aanzienlijk reduceert. Daar komt bij dat onze CVP-500 voor een tienvoudige productiviteitsstijging zorgt: leg een product op de band en aan het eind heb je een verzendklaar pakket,

inclusief label met alle informatie voor de transporteur en bezorger.’ De verpakkingslijn (achttien meter lang) heeft op het oog weinig weg van de couverteermachines (formaat bedrijfsprinter) die ‘Drachten’ maakt. Toch had het bedrijf de CVP-500 niet kunnen ontwikkelen en assembleren zonder uit bestaande kennis en skills te putten, benadrukt Bosveld. ‘In de eerste plaats zijn dat onze competenties binnen innovatie, r&d, om heel complexe, mechatronische machines te ontwikkelen en fabriceren. Qua technologie, hoeveelheid onderdelen en software is er behoorlijke overeenkomst. Verder zijn wij naast een ontwikkel- heel duidelijk ook een productieorganisatie. De CVP-500 past heel goed bij onze skills in metaalbewerking en assembleren. En we hebben een uitgebreide, wereldwijde serviceorganisatie, ook voor die verpakkingsmarkt een grote pre. Alleen in het verkoopkanaal was er minder aansluiting; in de postmarkt zijn wij sterk richting mkb, terwijl we ons met de CVP-500 richten op de b2b-markt van grote fulfilmentbedrijven en pakketkoeriers. Ik zei ‘was’, omdat we een speciale investering gedaan hebben om verkopers met een netwerk in die markten aan te trekken.’ Docdata in Waalwijk, verzendbedrijf voor onder meer Bol.com, was in 2013 de launching customer – gevolgd door technische groothandel Lasaulec in Heerenveen en diverse andere partijen. ‘Inmiddels zijn we naast Nederland actief in België en Frankrijk – en in Amerika is Backcountry.com (gigaverzendhuis voor buitensportartikelen, red.) onze eerste klant. De CVP-500 begint echt een significant aandeel in de activiteiten hier in Drachten te krijgen.’ www.cvp-500.com www.neopost.com

DE MEEST EFFICIËNTE OPLOSSING VOOR ELKE TOEPASSING Met hoogwaardige sensoren, identificatiesystemen, netwerkoplossingen en onze grote vakkennis, verbeteren wij uw concurrentiepositie.

De CVP-500, met bestaande kennis en skills ontwikkeld voor een nieuwe markt. Foto: Neopost

www.balluff.nl

THEMA RADICAAL TRANSFORMEREN, JUIST ALS HET (NOG) GOED GAAT

‘INDUSTRIËLE MITTELSTAND DEELT ZICH STEEDS MEER OP IN TWEE GROEPEN’

SAMENWERKEN MET START-UP MAAKT SNELLE DIGITALISERING MOGELIJK Onze industrie loopt qua digitalisering voor op de Duitse Mittelstand, is hier de overheersende opvatting. Genuanceerder lijkt het om te spreken van een tweedeling. Enerzijds zijn er de koplopers die met digitale technologie hun producten en diensten snel en goed innoveren. Daarnaast is er een peloton van volgers die deze investeringen (nog) niet doen. Uit onderzoek van McKinsey blijkt dat Duitse bedrijven slechts veertien procent van hun r&d-uitgaven in Industrie 4.0technologie investeren. Maar het is voor deze grote groep zeker nog niet te laat. Samenwerken met – dus niet het overnemen van – technologische start-ups blijkt een goed middel om snel de digitaliseringsslag te maken.

Het team van Vemcon, met vierde van links ceo Jan Rotard: ‘Er is veel belangstelling van venture capitalists en business angels. Ja, vaak zitten daar traditionele familiebedrijven achter.’ Foto: Vemcon

START-UP VINDEN DOOR MARTIN VAN ZAALEN

et LinkedIn-profiel van investeerder en adviseur Willem Bulthuis bevat een lange lijst Philips-functies. Ruim drie jaar geleden vestigde hij zich zelfstandig met WBX Consulting in München (D). Als investeerder en coach van start-ups en als sparringpartner voor directies van grote familiebedrijven, die hij duidt als de ‘corporates’. In zijn contacten met die traditionele familiebedrijven staat de alom noodzakelijk geachte digitalisering centraal. Een stap die zij, in de visie van Bulthuis, kunnen zetten juist door met start-ups te gaan samenwerken. ‘Die jonge bedrijven kunnen hun een spiegel voorhouden. Laten zien hoe snel zij werken en welke risico’s ze nemen. Kúnnen nemen, want ze hebben nauwelijks iets te verliezen. Die start-upcultuur kun je niet uit een boekje leren. Daarvoor moet je met starters gaan samenwerken. Niet overnemen, want eenmaal opgenomen in een grote bureaucratie verdwijnt de eigen cultuur van een start-up al gauw. Beter is een klein aandeel in het bedrijf te nemen of de rol van launching of lead customer op je te nemen. Zo bezorg je de starter niet alleen financiële zekerheid, maar ook een mooie referentie en kun je vanuit je rol als klant hem goede feedback geven.’

juni 2017

De grote vraag is dan: hoe kan een traditioneel familiebedrijf een passende start-up vinden? Het beste is, aldus Bulthuis, een corporate venture capital-afdeling op te zetten. ‘Die zoekt wereldwijd naar starters, heeft contact met honderden van hen, selecteert er een paar uit en organiseert de wijze van samenwerking met die bedrijfjes. Maar ook kun je samenwerken met een accelerator.’ Daarvoor kan de hulp worden ingeroepen van een organisatie als het Californische Plug & Play Tech Center, dat in Berlijn en Stuttgart inmiddels accelerators heeft opgezet en managet. ‘In Stuttgart is dat met Daimler en diverse toeleveranciers. Samen bepalen ze een thematiek, zoeken daar geschikte starters bij en coachen en versterken die.’ Dat Bulthuis een voorbeeld noemt uit de automotive, is geen toeval. ‘In het openstaan voor samenwerking met starters, samen met hen niet alleen de productieprocessen digitaliseren, maar ook tot nieuwe businessmodellen komen waarin dienstverlening veel meer centraal staat, is de automotive – bedrijven als BMW – al heel ver. Maar ook de leveranciers van hightech productieprocessen – Siemens, Bosch, Trumpf – zijn al heel vroeg begonnen start-ups te betrekken.’ Industriële achterblijvers zijn wat hem betreft de fabrikanten van eindproducten als meubels, schepen en food. ‘Die lopen risico de internationale

concurrentieslag te verliezen. Aan de Amerikaanse Oost- en Westkust loopt het harder met interessante start-ups. Daar zitten veel rijke business angels die zelf starter zijn geweest. Die kunnen goed beoordelen of er de juiste mensen op zitten, snappen perfect wat een start-up nodig heeft, zijn bereid risico’s te nemen en hakken snel de knoop door. Ook in Nederland gaat het iets sneller, gemakkelijker. Hier in Duitsland zie ik nog te veel discussies over businessplannen van dertig pagina’s en wat er eventueel allemaal kan misgaan.’

VEEL POTENTIEEL Desalniettemin zitten in het netwerk van Bulthuis verschillende start-ups die juist dankzij familiebedrijven een groeisprong kunnen maken, in ruil voor digitalisering van hun producten. Zo brengt Vemcon uit München een systeem op de markt waarmee graafmachines en bulldozers geautomatiseerd of zelfs gerobotiseerd kunnen worden, vertelt ceo Jan Rotard. ‘Met ons softwareplatform Nora kunnen gebruikers als aannemers, boeren en mijnbedrijven hun werkmachines snel slimmer maken. Een chauffeur van een graafmachine moet vaak dezelfde handelingen verrichten, bijvoorbeeld voor het glad maken van een oppervlak of het beladen van een truck met zand. Ons systeem kan deze handelingen snel leren en vervolgens van de chauffeur overnemen. Vergelijkbaar met het zelfstandig achteruit inpar-

keren door personenauto’s. Ook koppelt ons systeem de besturing van een graafmachine aan de digitale tekeningen van ondergrondse leidingen en kabels. Met als voordelen dat het werk sneller gaat, er minder fouten worden gemaakt – geen graafschade – en zo de effectiviteit en efficiency toeneemt.’ De belangrijkste investeerder in Vemcon is een van de oprichters van een familiebedrijf dat software levert aan oem’ers van werkmachines. ‘Deze business angel kent daarom onze markt heel goed en ziet veel potentieel in onze technologie.’ Een belangrijke referentie voor Vemcon is een ander – marktleidend – familiebedrijf, dat met de technologie van de starter het bedieningsgemak vergroot van de mobiele, telescopische kranen die het vermarkt. ‘En we zitten nu in een nieuwe financieringsronde. Er is veel belangstelling van venture capitalists en business angels. Ja, vaak zitten daar traditionele familiebedrijven achter’, weet Jan Rotard.

ONAFHANKELIJK BLIJVEN Collega-starter Pierre Manière van Cybus uit Hamburg levert systemen voor de beveiliging van de communicatie tussen de machine bij de gebruiker en de machinebouwer-als-serviceprovider. ‘Onze klanten zijn vooral machinebouwers die steeds meer omzet genereren met het op afstand servicen van hun installed base of soms zelf met het bieden van pay-per-use. Nu zijn de

bestaande netwerken op de werkvloer niet ontworpen voor dergelijke communicatie en daardoor niet veilig genoeg. Daarom installeren zij bij de machinegebruiker onze software, die hem de volledige controle geeft over welke data hij wanneer en aan wie prijsgeeft. Niets verdwijnt meer ongecontroleerd in de cloud. Deze controle schept een vertrouwensbasis. Wij zijn immers een onafhankelijke derde die geen machine of de productie ervan wil verkopen.’ Cybus wordt door menige machinebouwer en fabrikant van machineonderdelen erkend als een leverancier van digitale technologie die hun producten future proof maakt. ‘Onze belangrijkste en eerste investeerder is een klant, een Mittelstandonderneming die elektrotechnische componenten voor onder meer de beveiliging van mens en machine op de markt brengt. Andere klanten, ook conventionele bedrijven, willen graag in ons bedrijf investeren omdat ze de waarde van onze technologie onderkennen. Die melden zich eveneens voor de tweede financieringsronde, waar we momenteel mee bezig zijn. Menige belangstellende onderneming wil zelfs een meerderheidsaandeel nemen. Maar wij willen onafhankelijk blijven’, stelt Pierre Manière. Hij constateert overigens dat de industriële Mittelstand zich steeds meer opdeelt in twee groepen. ‘Een deel investeert veel en snel in digitalisering. Maar daarnaast is er een groep die dat nog helemaal niet doet. Vaak zijn dat machinebouwers die zich

‘Menige belangstellende onderneming wil zelfs een meerderheidsaandeel nemen. Maar wij willen onafhankelijk blijven’, meldt Cybus-ceo Pierre Manière. Foto: Cybus

nog richten op het zo efficiënt mogelijk produceren van zo hoog mogelijke aantallen, in plaats van op agility en flexibilisering te focussen.’ de.linkedin.com/in/willem-bulthuis-4253 www.vemcon.de

Engineering E Engine ng neering eer ng & Projectmanagement P Proje rojectmanageme ectmanagement nt De toekomst De to oek ekomst mst vormgeven. v rmgeven Dat zien i n we w bij i VIRO V RO als a s de de belangrijkst b belangrijkste langrijkst ngr ks e taak taak ak en uittdaging g g van v d mo derne ttechnologie. echno nologie. g B d gen a Bijdragen aan de o nt kk l ng ntwikkeling g uitdaging de moderne ontwikkeling v n inno nn va vat a ieve i ve producten, produ te machines machines mac ch n s en en pro p r cessen, cessen d i beant ie ean wo woo orden den van innovatieve processen, die beantwoorden aan eisen morgen. a n de ee i en en v van m mo orgen. ge . V RO is i een en internationaal t rn t o aa ingenieursbureau n en eursbureau rs ureau met me vestigingen vestigin es gingen ge in n Nederland, Ned r and VIRO Du D uitsland s an en n Oostenrijk Oos en jk en en heeft he f opdrachtgevers opdr pd achtgev ht evers r en projecten proje rojecten e t n over over de de hele he e Duitsland wereld. e e d De De core e business bu i es is s engineering e gineering engin ee ng en en projectmanagement. p ojj c man projectma nagement. geme t VIRO V RO wil wl nd str ë e organisaties organ at e helpen e pe beter bete ete err te presteren pr s eren op op de d toepassingsgebieden toe oepassingsgebieden epass ng geb eden industriële P o c Engineering, Eng ngineering, g ne r n , Machinebouw Mac i eb uw en en Industriële I dustri l Projecten. P o e ten. en. Product

V R O I HAZENWEG VIRO H AZENWEG HA A Z E N W E G 41 4 I 7556 7 5 6 BM B M I HENGELO H E N G O | WWW.VIRO.NL WWW WW WW W.VIRO.NL VIRO NL

juni 2017

THEMA RADICAAL TRANSFORMEREN, JUIST ALS HET (NOG) GOED GAAT

NEDERLANDSE PAPIER- EN KARTONSECTOR TRANSFORMEERT MET EEN DUIDELIJKE FOCUS

EEUWENOUDE KENNIS ALS BASIS VOOR SPLINTERNIEUWE MATERIALEN Die papierloze samenleving zal er nooit komen. Wereldwijd wordt er meer papier en karton gebruikt dan ooit. Maar toepassingen veranderen wel, net als de concurrentie en de behoefte aan duurzaamheid. Product- en proces-

JAARVE RSLAG

innovaties leiden voortdurend tot nieuwe, vaak verrassende, toepassingen en minder energie- en waterverbruik. De papieren kartonbedrijven in ons land zijn daar koploper in. Met biobased en circulair als richtsnoeren.

DOOR PIM CAMPMAN

nnovatie is een zeer breed begrip in onze sectorâ&#x20AC;&#x2122;, zegt Annita Westenbroek, innovatiemanager van brancheorganisatie VNP (Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier- en kartonfabrieken). â&#x20AC;&#x2DC;Een van de drivers is noodzaak, bijvoorbeeld om energie en water te besparen en de CO2-emissies te reduceren. En daarnaast zien we maatschappelijke en technologische trends die kansen bieden voor nieuwe business en groei â&#x20AC;&#x201C; en hebben onze bedrijven de skills en de ambitie om die te grijpen.â&#x20AC;&#x2122;

KRIMP VERSUS GROEI Omdat Aziatische concurrenten gestaag oprukken in commodities, leggen de Nederlandse bedrijven zich meer en meer toe op high-performance specialiteiten. Neem Coldenhove Papier in Eerbeek. Dat ontwikkelde vier innovatieve productconcepten waar het wereldwijd succesvol mee is. Waaronder Medicol, steriele verpakkingen voor medische spullen, en Jetcol-transferpapier voor het decoreren van harde en zachte oppervlakken, zoals (sport)kleding, banners, point of sale-reclame, et cetera. Het leverde Coldenhove (gesticht in 1664) vorig jaar de Erasmus Innovatie Award op. Door de digitalisering loopt de vraag naar grafisch papier terug. Reden waarom Parenco in Renkum een van zâ&#x20AC;&#x2122;n twee productiestraten ombouwde van krantenpapier op zwaardere papiersoorten voor de verpakkingsindustrie â&#x20AC;&#x201C; een investering van 100 miljoen euro (!). Tegenover de krimp in grafisch papier staat groei in diverse andere marktsegmenten. Dankzij het populaire internetwinkelen verdubbelt de pakketpost ieder jaar. En door de groeiende welvaart en vergrijzing in de westerse wereld en China neemt de vraag naar hygiĂŤnepapier gestaag toe. Van Houtum in Swalmen produceert het milieuvriendelijkste toiletpapier ter wereld â&#x20AC;&#x201C; als enige cradle-to-cradle

juni 2017

gecertificeerd, want gemaakt van gerecycled (oud)papier en CO2-neutraal geproduceerd.

Couve de woeusst es in ijn 12 So vie S paĂ&#x; steckt lim 28 Karton Doorb energierbaken in esparing 32

-QPKP 8GTGPKI MNÄ&#x17D;MG KPI X 0GFGTNC CP PFUG 2CRKGT G P MCTVQP HCDTKGMGP

BIJNA 85% OUDPAPIER Biobased en circulair, geen bedrijfstak in ons land die daar beter in is dan papier & karton. Westenbroek: â&#x20AC;&#x2DC;Groot voordeel van papier is dat het een hernieuwbare grondstof is. Van alle papier en karton die we in Nederland produceren, heeft inmiddels bijna 85 procent oudpapier als basis.â&#x20AC;&#x2122; Neem Smurfit Kappa Roermond Papier: dat verwerkt jaarlijks 600-700 duizend ton oudpapier tot 10,5 miljard vierkante meter â&#x20AC;&#x2DC;nieuweâ&#x20AC;&#x2122; grondstof voor golfkarton, vouwkarton en kokers. In state-of-the-art processen die veel energie en dus CO2-uitstoot uitsparen. Ook Parenco in Renkum scoort op die vlakken, onder meer door de eigen warmte-/stoomterugwinning en afvalwaterzuiverings- en biomassa-installatie. Oudpapier in plaats van houtvezels die veelal van buiten Europa (Columbia, Zuid-Afrika...) komen; meer circulair kan het niet. Maar er loert een gevaar, weet Westenbroek. â&#x20AC;&#x2DC;Vooralsnog hebben we in Nederland een overschot aan oudpapier, dat naar afnemers in AziĂŤ gaat. Maar gezien de wereldwijd toenemende vraag naar producten die oudpapier als grondstof hebben, stevenen we af op tekorten. Voor het productenpalet van de toekomst is 85 procent recycling niet meer genoeg.â&#x20AC;&#x2122;

HAVE FUN!

RESTSTROMEN VERWAARDEN Om genoeg grondstoffen te houden, richt de sector haar blik ook meer en meer op alternatieve cellulosevezelbronnen. Uit olifantsgras (miscanthus giganteus), het loof van tomaten, paprikaâ&#x20AC;&#x2122;s,

Papier heeft toekomst: de vraag naar grafisch papier neemt af, maar papieren tassen zijn bijvoorbeeld in opkomst, zo toont het Jaarverslag 2016 van de VNP.

komkommers en andere agro-restmaterialen bijvoorbeeld. â&#x20AC;&#x2DC;Nu nog een klein percentage van de grondstof van papier en karton, maar we maken voortgangâ&#x20AC;&#x2122;, aldus Westenbroek. Met slimme technieken kun je tomatenstengels â&#x20AC;&#x201C; in ons land alleen al zoâ&#x20AC;&#x2122;n twee miljoen ton per jaar â&#x20AC;&#x201C; uiteenrafelen tot allerlei stofjes die dat restmateriaal (dat nu veelal gecomposteerd wordt) een grotere waarde geven. RenĂŠ Kort, directeur van Schut Papier in Heelsum, de oudste (van 1618), kleinste en volgens hem mooiste papierfabriek van Nederland: â&#x20AC;&#x2DC;Je kunt er tomatine uithalen, een natuurlijk bestrijdingsmiddel; natuurlijke kleurstoffen voor inkten, verf, cosmetica; koolhydraten voor suikers en bio-ethanol; geleermiddelen voor lijmproducten. En is dat er allemaal uitgehaald, dan kunnen wij er nog papier van maken. Dat wij, als kleine papierfabriek, andere sectoren op het pad zetten van biobased en circulariteit; kun je je voorstellen dat ik daar heel enthousiast van

word?’ Schut Papier richt zich op super specialties, m zoals kunstenaarspapier (voor aquarel, olieverf, acryl en meer) en, mondjesmaat nog, ook op oplossingen die plastics kunnen vervangen. ‘Samen met een Engelse partij hebben we een product ontwikkeld waarin meerdere lagen papier met behulp van een hars als het ware op elkaar gevulkaniseerd worden. Houd dat 24 uur in een mal en je kunt dat product cnc-verwerken. Omdat het niet-elektrisch geleidend is (dus ongevoelig voor bliksem, red.), passen Boeing en Airbus het toe in de neuswielomkasting van hun vliegtuigen.’

marktsegmenten die grenzen aan onze kerncompetenties vezelverwerking en -veredeling (coating, red.).’ Jennekens en kompanen zagen daarvoor ongekende kansen in het ontleden van cellulosevezels in micro- en zelfs nanovezels. ‘Het oerbestand-

om een grote rol te spelen in de betonindustrie (als vloeimiddel), verfindustrie (verdikker), automotive en aerospace (lichtgewichtcomposiet), voeding en kleding en – ja, dat ook – als sterktemiddel in papier en karton. Vooralsnog cellulosevezels uit hout, maar volgens Math Jennekens

‘Nano-cellulosevezels zijn de grondstof van de toekomst’

AANGRENZENDE MARKTEN

© 2015 Siemens Product Lifecycle Management Software Inc. Siemens and the Siemens logo are registered trademarks of Siemens AG. All other trademarks, registered trademarks or service marks belong to their respective holders.

Het grote Sappi – twintig papierfabrieken wereldwijd, waaronder één in Maastricht – nam recent op Brightlands Chemelot Campus in Geleen een proeffabriek voor de productie van nano-cellulosevezels in gebruik. Het gepatenteerde proces werd samen met de universiteit van Edinburgh ontwikkeld, zegt Math Jennekens, r&d-directeur van Sappi Europe en geestelijk vader van die innovatie. ‘De combinatie van druk vanuit de markt (krimpend grafisch segment, stijgende concurrentie van elders, red.) en de onderkenning dat bio-refinery – wat we in onze sector al eeuwen doen – het draaipunt voor een circulaire biobased economie zou kunnen zijn, was aanleiding voor een nadrukkelijke wijziging van onze strategie. Met als een van de hoofdpunten: tien procent van onze ebitda (maatstaf voor brutowinst, red.) halen uit nieuwe ontwikkelingen in

deel heeft verschrikkelijk mooie karakteristieken: net zo stijf als aluminium, net zo sterk als kevlar en een sterkte-gewichtverhouding acht keer beter dan staal. Mits je ’m klein genoeg weet te maken, op een energiezuinige en ‘droge’ manier, en dat proces zodanig weet te beheersen dat je kunt finetunen op specifieke toepassingen: grof als het mag, nanofijn en superhomogeen als het moet. Dat hebben we voor elkaar gekregen, eerst op labschaal, nu in kleinschalige pilotproductie en straks, denken we, op grote schaal.’

ONGEKENDE MOGELIJKHEDEN Deze Sappi-innovatie biedt ongekende mogelijkheden. Nano-cellulosevezels hebben de potentie

straks ook uit andere materialen. ‘Elke biomassastroom die cellulose bevat, is oké. Er zijn ongetwijfeld stromen die zelfs makkelijker verwerkbaar zijn dan houtvezels. En die om de hoek beschikbaar zijn, waardoor we heel grote stappen in CO2-reductie en circulariteit kunnen maken. Nano-cellulosevezels zijn de grondstof van de toekomst.’ www.vnp.nl www.schutpapier.nl www.sappi.com www.kcpk.nl (Kenniscentrum Papier en Karton) www.papierenkarton.nl (Informatiecentrum Papier en Karton)

Realize brilliance. Siemens PLM Software: Industry solutions for smart innovation.

In a world of smart products, where markets vanish in a single innovation, how do you compete? Forward-thinking companies are “digitalizing” their entire innovation process, from development through production to utilization.

Our Smart Innovation Portfolio helps optimize your digital enterprise so you’re equipped to initiate and respond to disruptive innovation. And you can realize what matters most in your industry. siemens.com/plm/vision

Realize innovation. juni 2017

THEMA RADICAAL TRANSFORMEREN, JUIST ALS HET (NOG) GOED GAAT

DE TRANSFORMATIE VAN ERIKS

VAN RENNEN VOOR DE KLANT, NAAR HEM CONTROLE GEVEN Met zes man continu 3.000 smeersystemen controleren om te voorkomen dat de fabriek stilvalt? Dat kan. En dat gebeurt ook. Maar het kan ook anders: met sensoren en data-analyse de dure installaties en systemen van de klant slimmer – en goedkoper – onderhouden. Industrieel dienstverlener ERIKS maakt de omslag. Stapje voor stapje. ‘Voor sommige klanten gaan we nog te snel.’

DOOR ANDRÉ RITSEMA

ij had vijftien jaar ‘van alles gedaan’ bij Eriks. Na de zomer van 2016 werd Christiaan van Veen gevraagd om een nieuwe afdeling te gaan leiden bij de multinational uit Alkmaar. Als verantwoordelijke bij het nieuwe onderdeel Asset Management gaat Van Veen uitzoeken hoe Eriks nog meer toegevoegde waarde kan bieden aan de klant. ‘We willen onze klanten helpen efficiënter en goedkoper te werken – en daarmee slimmer. We moeten er alles aan doen om te voorkomen dat de fabriek stilvalt. Alleen door alle mogelijke digitale middelen in te zetten, kunnen ze concurreren met de lagelonenlanden.’

Christiaan van Veen: ‘Als je het goed wilt doen, moet je het samen met de klant doen. Alleen dan houd je de snelheid erin.’

IN DE SOEP

Foto: Danny de Jong

Digitaal, dat is het toverwoord. Het helpen van de klant, zo zegt Van Veen, zit bij Eriks al decennia in de genen. Dat is op zich niet de verandering: ‘Het gaat erom dat we nieuwe trends en technieken, zoals big data en internet of things, inzetten om de klant te helpen succesvol te zijn. Hem volledige controle te geven over zijn installaties. En het ook alleen maar doen als de klant er echt iets aan heeft.’ Hij komt met een voorbeeld. Een klant heeft een grote installatie, die draaiende wordt gehouden met 3.000 smeersystemen. Die worden dag in, dag uit gecontroleerd door zes man. ‘Maar als ze een keer een locatie over het hoofd zien – en dat gebeurt helaas nog wel eens –, dan loopt de fabriek in de soep. We kunnen elk van de systemen voorzien van een sensor met een ledlampje, een receiver en een batterij. De sensor

geeft een signaal als dat smeersysteem onder een bepaald niveau komt. Dat wordt verzonden naar een server. Als dat gebeurt, kan er actie worden ondernomen. Zo’n oplossing kost nog geen honderd euro per systeem. Dat is op termijn niet alleen veel goedkoper dan de zes man die rondlopen, het is ook een stuk efficiënter.’ En daar is nog een hele wereld te winnen, wil Van Veen maar zeggen. Alleen al in Nederland levert Eriks duizenden sensoren per jaar, die alles meten van trillingen tot pH-waardes. ‘Al die sensoren genereren data. Op basis van algoritmes kun je dan bepalen wanneer bijvoorbeeld kogellagers vervangen moeten worden – en kun je daarop anticiperen. Dan vervang je alleen nog maar de onderdelen die echt niet meer optimaal

juni 2017

functioneren, en niet omdat ze volgens het schema vervangen zouden moeten worden. Zo doe je wat het beste is voor de klant.’

KLEINE STAPJES Hoe transformeer je een bedrijf naar een (totaal) andere markt? In het geval van Eriks dus door een nieuwe afdeling op te zetten, Asset Management. En door vervolgens de revolutie door te voeren in kleine stapjes. Beginnen voor een klein aantal klanten in Nederland met een snelgroeiend team van professionals. En dan nog: ‘De klant moet er wel aan toe zijn. Voor sommigen gaan we inderdaad nog te snel. We komen alleen met nieuwe oplossingen als de klant geïnteresseerd is. Voor anderen blijven we rennen als ze

bellen en het al bijna te laat is. Maar het spreekt voor zich dat dat voor ons op termijn geen oplossing is. We hebben meer dan genoeg knowhow om op andere manieren te voorkomen dat de installaties dreigen stil te vallen.â&#x20AC;&#x2122; De afdeling Asset Management bestaat uit drie onderdelen: Process Solutions, Data-analyse en Services. â&#x20AC;&#x2DC;Bij Process Solutions werken mensen van onder meer de TU Delft. Zij houden zich bezig met de sensoren, de hardware, de systemen. Bij Data-analyse zitten de datadeskundigen. Mensen die kunnen omgaan met big data en algoritmes. En bij Services zitten de mensen die op locatie de werkzaamheden uitvoeren.â&#x20AC;&#x2122; Het was aan Van Veen om de afdeling op te zetten en de drie onderdelen vorm te geven. â&#x20AC;&#x2DC;De drie kennisvelden sluiten perfect op elkaar aan en passen binnen het Eriks-model, waarbij technische toegevoegde waarde altijd vooropstaat. We kunnen nu gegevens meten, de data lezen, begrijpen en uitvoeren. En dat voor alle componenten in de fabriek. Precies wat de klant nodig heeft.â&#x20AC;&#x2122;

VOLLEDIGE CONTROLE GEVEN De komende jaren, zo verwacht Van Veen, zal zijn afdeling verder worden opgetuigd, nog veel groter worden. â&#x20AC;&#x2DC;Hoe het er over een aantal jaren zal uitzien? Dan geeft Eriks de klant door digitalisering volledige controle over zijn of haar fabriek. Geplaatste sensoren geven ons data, op basis waarvan we actie kunnen ondernemen. We kennen de bottlenecks, weten wanneer wat fout kan gaan. Het onderhoud is een stuk gemakkelijker

en betrouwbaarder geworden.â&#x20AC;&#x2122; Het eerste half jaar Asset Management heeft Van Veen ook al lessen gebracht. â&#x20AC;&#x2DC;De belangrijkste is: kijk welke oplossing op termijn voor je klant het beste is. Niet wat nu het goedkoopste is, want dat loont op den duur niet. En: blijf verbeteren. Dat geldt niet alleen voor de klant, maar ook voor onszelf. Kijk waar je het beter kan doen met je mensen, je processen en je mogelijkheden.â&#x20AC;&#x2122; De ontwikkelingen gaan razendsnel, zegt Van Veen. En dat brengt hem bij de laatste les: â&#x20AC;&#x2DC;Je kunt het niet alleen. Als je het goed wilt doen, moet je het samen met de klant doen. Alleen dan houd je de snelheid erin. Als je alles op eigen houtje wilt ontwikkelen en doen, dan red je het niet. De nieuwe werkwijze verandert in die zin ook de relatie met de klant. We slaan de handen ineen en lossen de problemen samen op.â&#x20AC;&#x2122;

De komende jaren, zo verwacht Christiaan van Veen, zal zijn afdeling Asset Management nog veel groter worden. â&#x20AC;&#x2DC;Hoe het er over een aantal jaren zal uitzien? Dan geeft Eriks de klant

www.eriks.nl

door digitalisering volledige controle over zijn of haar fabriek.â&#x20AC;&#x2122; Foto: Eriks

Engineering en productie Monodelen, modules en behuizingen

iso 9001 iso 14001 iso 3834-2 en 15085-2 ITEQ is gespecialiseerd in design, engineering, SURGXFWLH HQ DVVHPEODJH YDQ Ă&#x20AC; MQPHFKDQLVFKH SODDWZHUN monodelen, modules en behuizingen. Daarmee biedt ,7(4 KDDU NODQWHQ HHQ FRPSOHHW GLHQVWHQSDNNHW van concept tot eindproduct in onder meer de rail-,

WWW.ITEQ.NL Beeldschermweg 7 3821 AH Amersfoort Tel. 033 4554444 info@iteq.nl

HOHNWURQLFD KDOIJHOHLGHU PHGLVFKH DJUR HQ IRRG VHFWRU 1DDVW GH SURGXFWLH LQ $PHUVIRRUW EHVFKLNW ,7(4 over een eigen productievestiging in Vietnam. Benieuwd ZDW ,7(4 YRRU X NDQ EHWHNHQHQ" 1HHP FRQWDFW RS PHW RQ]H YHUNRRSDIGHOLQJ RS

design - engineering - prototyping - productie - assemblage

juni 2017

MENS EN ORGANISATIE

MENSENMENS FRANK MULDERS (AAE) ZOEKT BALANS TUSSEN STRUCTUUR EN VRIJHEID

‘DUS TEKEN IK EEN HARK, MAAR WEL IN WATERVERF’ Op tafel een wat versleten ASML-periodiek met binnenin een kort interview met hem, Frank Mulders, toen nog in dienst van Stork. ‘Op bezoek bij ASML ben ik Stork van buiten, maar ASML van binnen’, luidt de kop. ‘Ik heb dit altijd bij me, als een reminder: ‘Praat niet te veel, houd je mond.’’ Want openstaan voor de ander, echt luisteren, is een belangrijke leiderschapskwaliteit van de nog nieuwe voorman van de AAE Groep. Maar wel een kwaliteit die hij niet als vanzelfsprekend met zich meedraagt.

Frank Mulders, ceo AAE Groep: ‘Ik moet voortdurend vragen stellen en goed luisteren om te achterhalen wat de ander beweegt.’ Foto: Bart van Overbeeke

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

epalend voor zijn ontwikkeling tot de mensgerichte manager die Frank Mulders vandaag is, was een wandeling langs het Meer van Genève, toen hij in Lausanne een mba-opleiding volgde. ‘De opdracht was met een andere student een discussie over verandermanagement te voeren. Als meest extraverte van de groep werd ik gekoppeld aan de meest introverte. Tot dan vond ik introverte mensen vooral saai. Maar toen ontdekte ik dat zij heel goed helemaal zelfstandig tot ideeën en inzichten kunnen komen, terwijl ik altijd een ander nodig heb. Sindsdien realiseer ik me dat ik voortdurend vragen moet stellen en goed moet luisteren om te achterhalen wat de ander beweegt.’

B 24

juni 2017

Die kwaliteit past hij elke dag toe, in heel veel gesprekken. Zo is hij in staat ‘de ander te behandelen zoals de ander behandeld wil worden’. ‘Nee, niet zoals jezelf behandeld wilt worden. Dat is goed bedoeld, maar in wezen asociaal. Want dan ga je ervan uit dat jij wel weet wat goed is voor de ander. Maar dat weet je niet, dus moet je het vragen. Alleen door werkelijk geïnteresseerd te zijn in de mening van een ander, kun je gesprekken voeren waar beiden frisser en met vernieuwende gedachten uitkomen.’

WATERVERF Voorafgaand aan het interview voerde Mulders nog zo’n gesprek, met de operations manager. ‘Over hoe deze organisatie en de medewerkers zich het best kunnen voorbereiden op een situatie

van hoogconjunctuur. Hoe je zorgt voor een organisatie die in staat is zich voortdurend aan te passen aan de actualiteit?’ Het brengt hem op de ‘amorfe organisatie’, flexibel in alle richtingen, die hij als ideaal koestert. ‘Omdat mensen toch enige structuur nodig hebben, teken ook ik af en toe de hark van het organogram. De uitdaging voor ons bedrijf is te complex om die zonder structuur aan te kunnen. Klanten willen graag praten met mensen van een herkenbare afdeling, bijvoorbeeld verkoop. En mijn mensen willen graag op een afdeling werken binnen een peer group, met mensen met een vergelijkbaar referentiekader. Een pure netwerkorganisatie die voortdurend verandert, kost mensen te veel energie. Managers bepleiten die ultieme flexibiliteit nogal eens, maar vragen die veranderbereidheid dan vooral van hun medewerkers, niet van zichzelf. Dus ik teken die hark wel – maar in waterverf, zodat ik die structuur gemakkelijk kan aanpassen.’ Die flexibiliteit benut hij voor het doorvoeren van veranderingen, maar dan wel van een type dat gewaardeerd wordt. Mulders: ‘Want die bieden de mensen meer kansen, de gelegenheid buiten hun eigen vakgebied te denken en te doen. Veranderingen die de monteur in staat stellen zich met engineering bezig te gaan houden, de engineer de ruimte geven om specifieke projecten te gaan doen, de magazijnmedewerker om zich ook op inkoopactiviteiten toe te leggen. Maar natuurlijk wel steeds rekening houdend met hun ontwikkelingscapaciteiten.’

LOSLATEN Juist zijn kwaliteit als ‘mensenmens’ deed het Helmondse familiebedrijf eind vorig jaar besluiten Frank Mulders te vragen voor de ceo-functie van de AAE Groep, na het overlijden enkele maanden eerder van dga William Pijnenburg. Na een paar gesprekken met de familie, onder anderen met dochter en hr-manager Manon Pijnenburg: ‘Mijn moeder zei over Frank: ‘Hij is anders dan William, maar ook uit het juiste hout gesneden.’ Belangrijk was dat hij net als mijn vader een manager is die dicht bij zijn mensen staat. Waarin hij verschilt, past goed bij de ontwikkeling van het bedrijf. Mijn vader heeft deze onderneming in 25 jaar uitgebouwd van een kleine mkb’er tot

een bedrijf met meer dan 200 medewerkers. William was echt overal, was van elk project op de hoogte, had graag alle touwtjes in handen. Voor iemand van buiten, als Frank, is dat natuurlijk niet haalbaar. Ook voor mijn vader was dat al niet meer het geval. Voordat hij ziek werd, heeft hij met Frank gesprekken gevoerd, juist omdat hij voorzag dat verdere groei vraagt om management dat af en toe kan loslaten, om de groeistrategie waar te maken door anderen maximaal te ontwikkelen.’ ‘Maar loslaten’, haakt Mulders in, ‘vergt wel dat je voortdurend in gesprek blijft met je mensen en je

ik altijd: ‘Wie geeft jou het recht een ander leiding te geven?’ Het goede antwoord is: ‘Mijn medewerkers. Mijn baas geeft me het vertrouwen dat ik daar goed mee kan omgaan.’

VISIE EN STRATEGIE Zo ontwikkelt Frank Mulders, in dialoog met familie en managementteam, zijn visie en strategie die moeten zorgen dat de AAE Groep de komende jaren met jaarlijks twintig procent groeit naar 200 miljoen omzet en ongeveer 600 medewerkers, gelijkelijk verdeeld over de twee pijlers Production Automation (waaronder

‘Delen, vertrouwen en ruimte geven en dan loslaten’

managementteam, om zeker te stellen dat je elkaar goed begrepen hebt en op hetzelfde spoor zit. Delen, vertrouwen en ruimte geven en dan loslaten. Zo deed ik dat ook als directeur van Fokker Landing Gear – een bedrijf van 300 man – en zo ging mijn baas daar (Hans Büthker, ceo Fokker Technologies, red.) ook met mij om. Aan sollicitanten voor een managementfunctie vraag

oem’-er Grauel) en High Precision Ultra Pure Assemblies. Essentieel binnen Production Automation is de focus op de ontwikkeling en bouw van machines voor het geautomatiseerd assembleren en bedrukken van hoogvolumeproducten (Grauel). ‘Want er zijn veel concurrenten in printen en ook in assemblage, maar niet in de combinatie van

beide toegevoegde waardes. Juist dankzij die focus kunnen wij ons steeds weer verbeteren en de concurrentie met nieuwe innovaties een paar stappen voor blijven. Dan hoef je ook niet krampachtig je ip te beschermen.’ High Precision Ultra Pure Assemblies concentreert zich nu nog op value added engineering, om op basis van build-to-print-specificaties van de klant de maakbaarheid van systemen te verbeteren. De volgende stap is via ‘design-engineering’ naar ‘applicatie-engineering’ te gaan. In deze pijler ontwikkelt AAE producten samen met de klant, om zo in korte tijd tot technologische innovaties te komen. ‘Maar we zetten elke stap pas als we ook precies weten hoe we het ontwikkelde kunnen testen. Dat is in mijn jaren binnen de aerospace in mijn genen verankerd geraakt.’

IN DIALOOG Deze strategische visie gaat AAE veel actiever en duidelijker naar de markt communiceren. ‘Wij zijn ervan overtuigd dat de markt de toegevoegde waarde van beide pijlers onderkent en er nog veel nieuwe samenwerkingsverbanden met onze huidige en nieuwe klanten mogelijk zijn. Dit ondersteunt de groeiambitie.’ Een visie met deze hoofdlijnen draagt Frank Mulders uit, binnen en buiten zijn organisatie. Niet ontwikkeld in beslotenheid, maar in dialoog met klanten, leveranciers en medewerkers – en geschilderd in waterverf. www.aaebv.com

PREMIUM PARTNER VOOR DE NABEHANDELING VAN RVS-PRODUCTEN Als u bij ons binnenkomt, ziet u een volledig georganiseerde werkvloer. Essentieel om een perfect product af te kunnen leveren. Die drang naar perfectie zit in ons DNA. Een filosofie die als rode draad door ons bedrijf loopt. Geen verzoek of eis. Het is wie we zijn.

Galgenberg 9 | 5571 SP Bergeijk | T 0497 542232 | info@rvsfinish.nl | rvsfinish.nl

juni 2017

STRATEGIE

POST EN DEKKER HELPT MOBA LEGACY OP TE RUIMEN, MET BEHOUD VAN WAT ZICH BEWEZEN HEEFT

‘ONS PORTFOLIO WAS CONTINU AANGEJONGD’ Moba’s nieuwste machine, de Omnia, sorteert tot drie miljoen eieren per dag. Dankzij een modulair opgebouwd ontwerp kan Moba de gigantische Omnia snel uitleveren. Hoe anders is de situatie voor de loaders, die aangevoerde eieren overzetten op de sorteermachines: liefst dertig verschillende modellen, alleen al het onderhoud van de ontwerpen is een crime. Om deze ‘legacy’ op te ruimen, werd ingenieursbureau Post en Dekker ingeschakeld. Opdracht: een modulaire familie van loaders ontwerpen, met een heldere architectuur en zoveel mogelijk hergebruik van bewezen techniek.

we, vooral voor de Omnia, grote stappen gezet met het aanbieden van configure-to-order oplossingen die voor de klant als maatwerk voelen en voor ons in engineering en productie repeat zijn.’ Tegelijkertijd blijft het een echt maakbedrijf dat vasthoudt aan ‘klassieke’ waarden. ‘Een belangrijke peiler onder ons succes is productleiderschap: wij willen de beste, grootste en betrouwbaarste machines leveren.’ Een groot deel van de onderdelenproductie vindt – steeds meer gerobotiseerd – plaats in eigen huis, montage van subassemblies gebeurt in de omgeving (onder meer in sociale werkplaatsen) en in Roemenië, de eindassemblage houdt Moba volledig in eigen hand. ‘We kunnen beter meer flow in onze eigen productie brengen door een slim productontwerp dan voor een lager uurtarief elders kiezen. Onze bread & buttermachines produceren we zoveel mogelijk zelf. Als onze eigen capaciteit vol zit besteden we uit, voor de flexibiliteit, maar de kennis van het maken willen we behouden. Waar we kennis missen, kopen we die in, zie de acquisitie van een Deens bedrijf dat apparatuur voor de inspectie van eieren bouwt.’

FRISSE BLIK

Eelco Post (links) en Michiel Peters bij een van de ‘oude’ loaders van Moba. De unit met (bruinrode) zuignappen voor het oppakken van de eieren, is een ‘cherry’ die in de nieuwe, modulaire loader zal terugkeren. Foto: Maarten Hartman

DOOR HANS VAN EERDEN

oba blijft groeien als kool, met dank aan het positieve imago van het ei: hoge voedingswaarde en een relatief kleine ecologische voetafdruk. De omzet steeg de laatste drie jaar van 145 naar 190 miljoen euro, het aantal medewerkers bedraagt inmiddels 700, voor de eiersorteermachines ligt het wereldmarkaandeel op zeventig procent en in groeimarkt Azië scoort Moba zowel in China als Japan.

juni 2017

KLASSIEK MODERN Het Barnevelder bedrijf innoveert volop en realiseert de toegevoegde waarde van zijn machines steeds meer met software en via cloud-oplossing iMoba. ‘Klanten krijgen toegang tot de data van hun eieren en de performance van hun machines – als onderdeel van onze totale waardepropositie, om de customer intimacy te vergroten, niet als separaat verdienmodel voor Moba’, verklaart algemeen directeur Michiel Peters. Moba zit middenin de ‘move’ van machineleverancier naar systeemintegrator. ‘De afgelopen jaren hebben

Kennis voor het modulair herinrichten van een bestaand productportfolio miste Moba ook nog. En die had het wel nodig, want de klassieke engineer-toorder aanpak bracht succes, maar zorgde wel voor een ‘erfenis’ in productgroepen als de loaders. In de loop der jaren bouwde Moba, mede door overnames, een portfolio op van dertig verschillende loaders, met elk hun eigen onderdelen, modules en software. Peters las in Link Magazine – ‘lees ik altijd, een bijzonder waardevol platform voor discussie’ – een verhaal met ingenieursbureau Post en Dekker over modulariteit als oplossing: elk product klantspecifiek opbouwen uit slim gedefinieerde standaardmodules in verschillende varianten. Hij pakte meteen de telefoon. ‘Veel succesvolle bedrijven worstelen met hun producthistorie en op de lange duur weet

niemand meer hoe het werkt. Legacy opruimen is daarom een belangrijk thema en modulariteit biedt daar veel verbeterpotentie. Want je kunt daarmee beter inkopen, maakt minder fouten in engineering en hebt een kortere doorlooptijd in productie. Met al die voordelen tegelijk van tijd, geld en kwaliteit heb je een businesscase die zich in één of twee jaar terugverdient. We puzzelden er al een tijdje op, nu moesten we maar gewoon een project gaan doen. Ons portfolio was continu aangejongd, wij hadden iemand nodig die daar met een frisse en objectieve blik naar kon kijken. Een partij met abstractievermogen én sociale intelligentie, nodig voor het omgaan met de gevoeligheden in de organisatie en voor het aangaan van het gesprek met de medewerkers.’

HERGEBRUIK Post en Dekker dus, inmiddels ruim twintig engineers/consultants te Amsterdam die zich volledig toeleggen op integraal modulair ontwerpen. De hele markt is bezig met die omslag van engineernaar configure-to-order, signaleert operationeel directeur Eelco Post. ‘Vaak vanwege een gebrek aan resources. De oude manier van werken kost ontzettend veel tijd en energie en kent risico’s: uitloop van projecten en het niet kunnen waarmaken van de verwachtingen van de klant. Als systeemdenkers kunnen wij de complexiteit van het productportfolio van de klant doorgronden en integrale oplossingen voor deze problemen verzinnen.’ Peters gaf één dringend verzoek mee:

lubrication

GROENE ORDERS ‘Cherry picking’ noemt Post het. ‘We hebben ons verdiept in alle dertig loaders om daar de goede dingen uit te halen. Samen met een aantal engineers van Moba, want acceptatie van wat je als buitenstaander bedenkt is de grootste uitdaging. Daarom moet je aan het begin de doelstellingen goed neerleggen en alle voorstellen daaraan afmeten. Dat gaat bijvoorbeeld over de kostprijs, de mate van hergebruik en het percentage ‘groene’ orders dat je ermee kunt realiseren (waarbij met standaardmodules de klantbehoefte volledig kan worden ingevuld en dus geen maatwerk nodig is; Moba’s eerste target is zeventig procent, red.). We hebben samen bepaald welke functies belangrijk waren voor Moba’s klanten en welke minder. Voor welke functies wil Moba dicht tegen de klant aan schurken, door veel variatiemogelijkheden te bieden, in welke wil het technisch de beste zijn en waar kiest het voor operational excellence.’ Post verwijst hiermee naar het model van Treacy & Wiersema: jezelf onderscheiden met relatie-, technologie- of kostenleiderschap. ‘We

services

www.vanmeeuwen.com

‘We hebben al een productfamilie en zoeken geen nieuwe functionaliteit. Gebruik alsjeblieft zoveel mogelijk van wat zich al bewezen heeft in een bepaalde loader. Alles wat je aan nieuwe concepten bedenkt, brengt een enorm risico met zich mee dat het wel werkt maar toch niet altijd. Wij willen behouden wat we hebben en dat gieten in een flexibele, modulaire architectuur.’

systems

info@vanmeeuwen.com

hebben kritisch gekeken naar bestaande technieken en bepaalde principes weer van stal gehaald die eigenlijk waren afgeschreven. Met proto’s hebben we alles getest: niet drie keer proberen en dan is het goed, maar de specificaties grondig valideren. Daar zijn we heel kritisch op.’

INITIATIEVEN Inmiddels zijn de eerste varianten van de nieuwe, modulaire loader in productie. Peters: ‘De interactie heeft goed gewerkt, uiteindelijk is veel hergebruikt en we besparen wel twintig procent op de kostprijs. Bewezen is dat de bottlenecks in productie niet aan productie zelf lagen maar aan de diversiteit in het oude productontwerp.’ Moba heeft bij Post en Dekker al een vervolgopdracht neergelegd voor een andere productgroep. ‘Natuurlijk proberen wij zelf iets te leren van hen, maar het is lastig jezelf aan de haren uit die oude situatie te trekken, dus de outsider blijft nog wel even nodig.’ De nieuwe werkwijze moet aandacht blijven krijgen, ‘anders sterft het af ’, vult Eelco Post aan. Michiel Peters ziet medewerkers nu zelf met initiatieven komen. ‘Dat is ook nodig, want we kunnen nog ontzettend veel stappen maken, in het opruimen van legacy en in productleiderschap. De uren die we op klantspecifieke engineering besparen, kunnen we nu besteden aan echte innovatie.’ www.moba.net www.postendekker.nl

chemicals

The Netherlands +31 (0)294 494 494

education

Belgium +32 (0)53 76 76 00

juni 2017

INDUSTRIEBELEID

SCHEIDEND HOOGLERAAR ‘SMART INDUSTRY’ VAN HOUTEN KRITISCH OVER INDUSTRIEPOLITIEK

‘ONS LAND IS NU VEEL TE AFHANKELIJK VAN WITTE RAVEN ALS ASML EN VDL’ Tijdens het gesprek wordt nog maar eens duidelijk dat Fred van Houten’s kennis van de industrie echt zo breed is als de naam van zijn leerstoel – Ontwerp, Productie & Management – doet vermoeden. Elke vraag roept bij de hoogleraar een reeks van antwoorden op, vanuit verschillende invalshoeken, gebaseerd op inzicht opgebouwd door decennia actief te zijn binnen de technisch-universitaire én de industriële wereld, in Nederland en (ver) daarbuiten. In mei nam de fervente pleitbezorger van de digitalisering van de industrie afscheid van de Universiteit Twente.

Bijna twintig jaar geleden droeg Fred van Houten persoonlijk bij aan de ontwikkeling van het bladprofiel van Link Magazine, waarin ‘samenwerking in de industriële ketens’ nog steeds centraal staat. Foto: Com-magz

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

PLUIM VOOR CHINA

orig jaar had hij al een voorschot genomen op het invullen van de nu vrijgevallen tijd door twee commissariaten te accepteren. Bij textieltechnologieconcern Ten Cate en bandenfabrikant Apollo Vredestein. In beide gevallen op voordracht van de ondernemingsraden. Apollo Vredestein (met in Nederland een grote vestiging in Enschede) kan alleen maar competitief blijven als de kwaliteit omhoog en de kosten omlaag gaan. En dat kan ook in Twente niet anders dan door fors te investeren in automatisering. ‘Alleen zo kan op een heel flexibele wijze worden ingespeeld op ontwikkelingen op de markt. Met mijn bagage kan ik de directie adviseren over hun investeringsrichting, juist om de fabriek hier competitief en sterk te houden. Om te komen tot betere interacties tussen afdelingen onderling, minder uitval en voorraden, betere forecasting, et cetera. Om zo de werkgelegenheid hier te behouden.’ In grote lijnen geldt hetzelfde voor zijn rol bij Ten Cate.

De vraag naar zijn activiteiten voor Ten Cate en Vredestein brengt hem op een analyse van de positie van de Nederlandse industrie binnen de geglobaliseerde wereld, uitmondend in een kritiek op het Nederlandse industriebeleid en een pluim voor dat van de Chinezen. ‘Terwijl de Nederlandse overheid in de jaren tachtig, aan de hand van de fiasco’s van OGEM, Bredero en RSV, ontdekte dat het geen zin heeft oude technologie kunstmatig in leven te houden, zorgde de Chinese overheid ervoor dat hun industrie met heel goedkope processen kon gaan produceren voor de wereld. Om daarmee zoveel geld te verdienen dat China nu in staat is onze industrie op te kopen. Dat geld wordt niet geïnvesteerd in oude technologie. In korte tijd heeft China zich een heel sterke positie verworven in zonne- en windenergie en recenter ook de automotive. Tegelijk weet China, met onze technologie, hun kwaliteit te verhogen. Ook wordt er ruimte gegeven aan hogere lonen. Daardoor wordt het land weliswaar duurder, maar het negatieve effect daarvan op

juni 2017

de export wordt meer dan gecompenseerd door de groei van de binnenlandse vraag’, aldus Van Houten.

POLITIEK ONWETEND Dat terwijl in ons land ‘Den Haag’, waar op de parlementsbankjes slechts een enkeling te vinden is met een technische achtergrond, kiest voor een ineffectief topsectorenbeleid. ‘Slechts een enkele topsector heeft zich goed ontwikkeld. Onze politiek is te onwetend en laat zich te veel leiden door lobbyisten van bedrijven die erop uit zijn de technologie waarmee ze jaren veel geld hebben verdiend zo lang mogelijk uit te melken. Ons land is nu veel te afhankelijk van witte raven als ASML en VDL, bedrijven waarvan het succes niets van doen heeft met de politiek of de overheid. Laat Den Haag nu eindelijk eens echt kiezen voor waar we goed in zijn – denk aan alle vormen van precisietechnologie en de agrotech. Subsidieer niet alleen al die beloftevolle start-ups, maar stimuleer juist technologisch innovatieve ondernemingen die zich volledig bewezen hebben.’

gemakkelijk LASERGESNEDEN BUIS & PLAAT ONLINE snijden is eenvoudig, Kwaliteit & betrouwbaarheid een kunst. Aldus Van Houten, die er tegelijk wel op wijst dat in het, mede door het ministerie van EZ geïnitiheerde, Smart Industry-beleid betere keuzes zijn gemaakt dan in het Industrie 4.0-beleid van de Duitse overheid. ‘Daar is vooral ingezet op het optimaliseren van processen en is vergeten dat het weinig zin heeft heel efficiënt producten te maken als daar geen toekomstige markt voor is.’ Als initiator van het Fraunhofer Project Center aan de UT wil hij dat dit centrum eraan bijdraagt dat het stellen en beantwoorden van die nuttigheidsvraag voor processen meer gemeengoed wordt. ‘Nu nog duikt de Duitse automotive weg voor consequenties van de opkomst van de elektrische auto’s, bang als ze zijn hun miljardeninvesteringen in persstraten niet terug te verdienen.’

RELATIE UNIVERSITEIT-INDUSTRIE Belangrijker voor de industrie dan de overheid is het technisch onderwijs. Wat dat betreft stelt hij de gang van zaken bij onze oosterburen juist weer graag tot voorbeeld. ‘In Nederland zijn universiteiten nog steeds te veel bezig met elkaar de maat te nemen op basis van aantallen citaties, publicaties, promovendi en afstudeerders. Op Duitse universiteiten staat in mijn vakgebied de relatie met de industrie veel meer centraal. Hier word je als hoogleraar heel kritisch bejegend als je nevenwerkzaamheden in de industrie hebt, in Duitsland is dat juist een pre. Daar proberen universiteiten ook niet de beste onderzoekers krampachtig vast te houden zoals hier. Talenten

vertrekken er naar de industrie om een aantal jaren later als deeltijdhoogleraar weer terug te keren. Bedrijven laten er – tegen betaling – universitaire laboratoria het testwerk aan hun prototypes doen, alvorens ze ermee de markt opgaan. Dat zie je hier allemaal niet. Universiteiten en industrie zijn hier nog altijd te zeer gescheiden werelden.’

GEBREKKIGE COMMUNICATIE Bijna twintig jaar geleden droeg de hoogleraar persoonlijk bij aan de ontwikkeling van het bladprofiel van Link Magazine. ‘Samenwerking in de industriële ketens’ staat daarin nog steeds – met recht – centraal. Reden genoeg daarop, tot slot, met hem in te zoomen: ‘Ik constateer dat de samenwerking tussen oem’er en first tier supplier van een steeds hoger niveau wordt. Het resultaat ervan wordt echter gefrustreerd door de gebrekkige communicatie tussen first tier en second tier. Steeds weer ontstaan er verschillen tussen de specificatie van de eerste en de interpretatie ervan door de tweede. Dit is vooral een kwestie van goede afspraken maken voorafgaand aan het digitaliseren. In plaats van vele risicovolle vertaalslagen te maken om allerlei verschillende it-systemen op documentniveau met elkaar te kunnen laten praten, is het veel handiger om de it-infrastructuur binnen toelevernetwerken transparant te maken voor alle gebruikers, zonder dat er misbruik kan worden gemaakt van informatie die alleen voor bepaalde mensen bedoeld is. Dat is mogelijk met concepten waarin met slimme algo-

EREPENNING Prof.dr.ir. Fred van Houten (1951) kreeg bij zijn afscheid van de Universiteit Twente in mei, voor zijn bijzondere inspanningen voor de universiteit, de Erepenning van de UT – een eerbetoon dat slechts zelden wordt uitgereikt. Van Houten was sinds 1978 verbonden aan de UT, waar hij aan de wieg stond van de succesvolle opleiding Industrieel Ontwerpen en verschillende managementfuncties bekleedde. Een kroon op zijn werk was de opening, begin dit jaar, van het Fraunhofer Project Center op de campus. Ook in Twente, onder meer als lid van het topteam voor de Technology Base Twente, draagt Fred van Houten smart industry een warm hart toe. home.ctw.utwente.nl/houtenfjam

ritmes alleen die elementen worden overgezet die voor de ontvanger ook relevant zijn om overgezet te worden. Dus niet de 3D-tekening van de complete machine, maar alleen van dat deel dat de tweedelijns toeleverancier echt nodig heeft.’ Aldus de hoogleraar die, ook als emeritus, de Nederlandse industrie, die hem zo aan het hart gaat, met raad en daad zal blijven steunen.

Lees het complete interview met Fred van Houten op de site van Link Magazine.

juni 2017

90% CUT IN EMISSIONS

AND 50% CUT IN DEVELOPMENT TIME.

THAT’S MODEL-BASED DESIGN. To meet a tough performance target, the engineering team at Nissan used dynamic system models instead of paper specifications. The result: 50% time savings, the first car certified to meet California’s Partial Zero Emissions Vehicle standard, and a U.S. EPA award. To learn more, visit mathworks.nl/mbd

STRATEGIE

LINK CAFÉ BIJ 247TAILORSTEEL OVER STANDAARDISERING EN SERVITISERING

DERDE EDITIE LINK CAFÉ

oem’ers en suppliers in de vorm van specificaties voor het uitbestede werk. ‘Digitalisering is de toekomst.’ En servitisering is de volgende stap voor veel maakbedrijven: meer omzet genereren met op big data gebaseerde diensten. ‘Onze oude missie was de beste machine te leveren, nu gaat het om de beste oplossing voor de klant.’

Het derde Link Café powered by Siemens Industry Software werd op 20 april door Link Magazine georganiseerd bij 247TailorSteel in Varsseveld. Locatie: een tent opgebouwd tegen de vorig jaar in gebruik genomen nieuwe smart factory hal. In een informele café-setting discussieerden de deelnemers per tafel over de stellingen/ vragen die de inleiders hun voorlegden. Ruim zestig oem’ers en toeleveranciers waren op het event afgekomen, tot tevredenheid van Bas Kuper, vice president en managing director Benelux van medeorganisator Siemens Industry Software. ‘De Nederlandse maakindustrie moet het hebben van dit ecosysteem. Je ziet dat de supply chain een boost kan geven aan de ontwikkeling van nieuwe oem’ers zoals Additive Industries.’ www.linkmagazine.nl www.siemens.com

Het decor voor het Link Café, de vorig jaar in gebruik genomen nieuwe smart factory hal van 247TailorSteel. Foto’s: Daniël Hoitink

DOOR HANS VAN EERDEN

anuit zijn functie de ideale dagvoorzitter, zo introduceert Link-hoofdredacteur Martin van Zaalen Joes Wigman, managing director van de adviesgroep Operations bij Berenschot. ‘Als klein kind vond ik het al schitterend om te doorgronden hoe apparaten werken. Inmiddels vind ik het uitdagend om te doorgronden hoe organisaties werken en verder verbeterd kunnen worden’, begint Wigman’s online profiel. Zijn reactie na de rondleiding door de hallen van 247TailorSteel, het pauzenummer in het Link Café, is dan ook karakteristiek. ‘Indrukwekkend, jullie hebben het hier echt state-of-theart ingericht.’ Wigman trapt het event af met een ‘hoog over’ schets van de vierde industriële revolutie, die wordt gedreven door de digitalisering van communicatie en procesbesturing. Hij vertaalt dat naar de evolutie van de waardeketen waarin industriële bedrijven opereren. Van oudsher waren ze vooral met zichzelf bezig om kwaliteit te kunnen produceren, door automatisering konden ze hun klanten een betrouwbare levering gaan bieden, vervolgens probeerden ze door inte-

gratie en samenwerking (coengineering) met hun toeleverketen de flexibiliteit te vergroten – en tegenwoordig betrekken ze er hun hele omgeving bij: de big data die ze daaruit halen, kunnen ze met kunstmatige intelligentie Het Link Café kent een informele setting. bewerken tot zinvolle informatie waarmee ze de operatie van henzelf en van hun klanten efficiënter kunhuizingen en constructiedelen al jaren buiten de nen inrichten. Voor die laatste twee fases, ketendeur. ‘ASML is als het ware een assemblagebedrijf: integratie en servitization, delen twee inleiders circa negentig procent van de onderdelen wordt hun ervaringen met de cafégangers. De belangaangeleverd door toeleveranciers. Het design rijkste uitdagingen geeft Wigman alvast mee: gebeurt door ASML, dus de technische productorganisatorische inbedding – zorgen dat iedereen documentatie (tpd) moet zo optimaal mogelijk de boodschap oppikt en meegaat in de verandeworden aangeleverd.’ Voor het plaatwerk levert ring – en het achterhalen van de echte klantASML een step-file, met het productontwerp als behoefte waarop het slimme dienstenaanbod kan ‘kaal’ 3D-model, altijd aangevuld met een tekeworden afgestemd. ning in pdf. Die tekening vermeldt veel maten en toleranties, waardoor de functionele maten kunnen ondersneeuwen en men overzicht verPLAATWERKSPECIFICATIES liest. Het productieproces loopt nu vooral via de Mechanical expert Jan Jongmans van ASML bijt aangeleverde step-file, aangezien de leveranciers het spits af. De Veldhovense lithografiemachinebouwer legt zijn plaatwerk voor elektronicabemeer en meer cnc-gestuurd werken. Enkel een

juni 2017

Arjan Ester (Aebi Schmidt): ‘Ga experimenteren met je fans en neem op die manier een voorsprong.’

Dagvoorzitter Joes Wigman (Berenschot) luistert mee tijdens de discussie.

Jan Jongmans (ASML): ‘We zitten nu in fase één, waarin we de mindset moeten veranderen.’

volledig gedimensioneerde pdf past dus gewoonweg niet meer in het actuele productieproces, terwijl ASML wel veel energie steekt in het opstellen en reviewen van die tekening. Dat kon efficiënter, maar dan was wel standaardisatie van de specificaties vereist. Er was echter geen algemene plaatwerknorm, reden voor Jongmans om bij plaatverwerkende bedrijven op gesprek te gaan: wat presteren hun lasersnijders, kantbanken, enzovoort; welke informatie hebben ze werkelijk nodig en hoe kan ASML die het beste aanleveren? Hij kwam tot een nieuwe dsTPD (digital sheet metal tpd): step-file plus functionally dimensioned pdf (met alleen de productspecifieke maten en toleranties) plus tolerantiedocument. Dat laatste is het standaardisatiedocument met de vormen plaatstoleranties, toleranties voor kantingen, enzovoort – allemaal afhankelijk van productafmetingen en plaatdiktes. Deze algemene informatie hoeft niet meer op de tekeningen te staan, waardoor die leesbaarder en minder foutgevoelig worden. ‘ASML wil alle leveranciers meenemen in de ontwikkeling, ook degenen die nog nood hebben aan een 2D-tekening. We zitten nu in fase één, waarin we de mindset moeten veranderen: van designers, die opgevoed zijn met volledig bematen, en van de toeleveranciers, die het product steeds volledig willen controleren. Digitalisering is de toekomst en daarom gaan we in fase twee werken met 3D-modellen die alle product manufacturing information bevatten. Deze modellen met pmi en de bijhorende informatie zullen gebundeld worden in één medium.’

juni 2017

Jongmans’ verhaal roept herkenning op en het café benadrukt dat de vraag ‘what’s in it for me’ goed moet worden beantwoord. Want op de werkvloer hebben mensen al gauw de angst dat dit soort exercities hen overbodig maakt. Weerstand tegen verandering is een natuurlijke reflex, merkt ook de ASML’er. Het belang van een breed draagvlak wordt nogmaals onderstreept. ‘We wilden niet onze eigen ASMLstandaard in de dsTPD opnemen, daarom zijn we naar de FDP (de ketenorganisatie voor plaatwerk, red.) gestapt om het breder te trekken.’ Om die olievlek te creëren moet er wel iemand opstaan om te beginnen, geeft Joes Wigman ter afsluiting de credits aan Jan Jongmans.

BUSINESSMODELINNOVATIE Arjan Ester, directeur Nederland en België van Aebi Schmidt uit Holten, dat zoutstrooimachines bouwt, spreekt van een verandering van mindset. ‘Onze oude missie was de beste machine te leveren, nu gaat het om de beste oplossing voor de klant. Die moet belangrijker zijn dan onze innovatie in het product. Dat was een leercurve voor onszelf.’ De innovatie ligt nu voor Aebi Schmidt niet zozeer in het product als wel in het businessmodel. De klant ontzorgen met dienstverlening staat centraal; bijna de helft van de omzet is daaruit al afkomstig, van onderhoud tot de inzet van big data voor route-optimalisatie. Zo heeft Aebi Schmidt al veel full-servicecontracten met klanten. ‘Wij regelen de inkoop van zout en schakelen aannemers in voor het strooien.’ De stap die het bedrijf nu wil maken is van een service- naar een

circulair model, omdat met name overheden inzetten op circulair inkopen. Ze kopen dan geen zoutstrooier meer, maar kunnen een abonnement nemen op Aebi Schmidt’s mobiliteitsoplossing voor de winterdienst. Makkelijker gezegd dan gedaan, erkent Ester. In de eigen, van oudsher innovatie- en verkoopgedreven, organisatie zijn wat drempels te overwinnen en ook is de markt nog onwennig. ‘Ga experimenteren met fans – opdrachtgevers die geloven in jou als organisatie – en neem op die manier een voorsprong’, is de les die Ester zijn gehoor voorhoudt. Over marktacceptatie gesproken: in de afsluitende discussie gaat het onder meer over de aloude tegenstelling tussen hardware en software waar veel machinebouwers en technologieleveranciers mee worstelen. In de smart industry verschuift de toegevoegde waarde steeds meer van hardware naar software, maar van oudsher wil de markt daar lang niet altijd voor betalen. De software kwam toch gratis met de machine mee... Arjan Ester herkent het dilemma: ‘Geef je de software gratis weg met de hardware, of juist omgekeerd? Om hier uit te komen, zijn we diensten gaan toevoegen waar klanten wel voor willen betalen. Dat is onze drie-eenheid.’ www.berenschot.nl www.asml.com www.aebi-schmidt.nl

HOOGGEAUTOMATISEERD VAN 0 NAAR 200 MAN IN 10 JAAR Het succes van 247TailorSteel, dat in 2007 van start ging, is in Link al eerder beschreven. Maar het blijft opmerkelijk – en bemoedigend – hoe bij een hooggeautomatiseerd bedrijfsproces zoveel werkgelegenheid komt kijken. ‘We zijn een mensenfabriek’, zegt ondernemer Carel van Sorgen. ‘We doen hier aan verwoestende industriële innovatie, om China te kunnen verslaan, maar zorgen daarbij wel voor sociale zekerheid, om mensen optimaal te laten functioneren. Als je drastisch wilt innoveren, moet je ervoor zorgen dat de mensen op de werkvloer zich veilig voelen.’ 200 medewerkers telt het snelgroeiende bedrijf, van wie 160 op de hoofdvestiging in Varsseveld, waar rond de klok in vijfploegendienst wordt gewerkt. Daarnaast moet de ict-afdeling de online portal

Peter Nales: ‘Het eerste echte klantcontact is pas bij aflevering van de order.’

continu in de lucht houden. ‘We hebben op eerste paasdag elf orders ontvangen’, illustreert coo Peter Nales. Hij schetst in vogelvlucht de ontwikkeling van 247TailorSteel. Dat begon met een portal voor het online bestellen van gesneden plaat en later kwam daar gesneden buis bij. Het hele orderproces is geautomatiseerd in de vorm van SOPHIA (Sophisticated Intelligent Analyser), die binnen enkele minuten het door de klant aangeleverde bestand analyseert en daarop offerte uitbrengt. Per dag gaan er zo’n 1.200 offertes uit, resulterend in honderden orders. ‘En dat zonder één calculator in dienst. Dankzij deze digitalisering kunnen we real-time offerte uitbrengen en hebben we een hoge leverbetrouwbaarheid. Totdat een product is gesneden, komt er geen mens aan te pas, dus de foutkans is bijna nihil.’ En doordat alle indirecte kosten uit het ordercreatieproces zijn ‘gesloopt’, is enkelstuks relatief zeer gunstig geprijsd. En de onderneming staat niet stil. Inmiddels beschikt 247TailorSteel naast lasersnijmachines voor plaat en buis ook over vier kantbanken – ‘vanmorgen heb ik er nog zes bij besteld’, meldt Carel van Sorgen tussen neus en lippen door. Door ook te kanten wil hij de klant een completer aanbod kunnen doen, maar de uitbreiding van twee (vlakke plaat) naar drie dimensies (gebogen plaat) is wel (Aebi Schmidt): experimenArjan eenEster uitdaging. Daarom ‘Ga nam 247TailorSteel het initiatief teren met je fans en neem op die manier tot het fieldlab Smart Bending Factory, waarin het samen met klanten dat complexere buigproces digitaal volledig in de greep wil krijgen. Digitalisering brengt nieuwe risico’s met zich mee, reden waarom vorig jaar het certificaat voor de ISO 27001 standaard voor informatiebeveiliging is

Carel van Sorgen: ‘Als je drastisch wilt innoveren, moet je ervoor zorgen dat de mensen op de werkvloer zich veilig voelen.’

behaald, vertelt Peter Nales. ‘We hebben laten zien dat we ons goed beschermen tegen datalekken, hackers en informatie-overload.’ Een op het eerste oog verrassende stap zette 247TailorSteel onlangs met het in eigen hand nemen van het transport. ‘We hebben acht chauffeurs opgeleid tot ambassadeurs voor ons bedrijf’, verklaart Nales. ‘Het eerste echte klantcontact is pas bij aflevering van de order. Onze eigen chauffeurs kunnen nu zien hoe ons product in ontvangst wordt genomen, gaan in gesprek en weten wat er bij de klant speelt. Zo vergaren zij waardevolle informatie.’ Ook het ‘softwarehuis annex automatiseringsfirma’ – Van Sorgen’s woorden – blijft drijven op mensenwerk. www.247tailorsteel.com

D Developing eveloping and manufac manufacturing turing tomorrow’s tomorrow’s pr products. oducts.

P Power ower C Conversion onversion | IInternet nternet of TThings hings | SSensing ensing

w www.ame.nu ww.ame.nu

juni 2017

MARKETING

TE VROEG VOOR DE WATERSTOFECONOMIE, MAAR MOOI OP TIJD VOOR ANDERE MARKTEN

HYGEAR ONDERSCHEIDT ZICH OP H2-MARKT MET LEVERINGSZEKERHEID EN FLEXIBILITEIT Al snel na de start in 2002 ontdekte Hygear te ver voor de troepen uit te lopen: voor het leveren van waterstof aan vulstations voor auto’s op waterstof bleek de markt nog niet klaar. De brandstofceltechnologie was voor de automotive-oem’ers nog te duur om op grote schaal toe te passen. Dus ging het Arnhemse bedrijf op zoek naar alternatieve markten voor zijn waterstofproductiesystemen – en vond die in vooral de glasproductie, metaalindustrie, food en semicon.

Hygear brengt niet zozeer systemen aan de man, maar gasmoleculen en levert die met een grote mate van zekerheid en flexibiliteit, aldus salesdirector Niels Lanser. Foto: Com-magz

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

ygear onderscheidt zich op die markten van de concurrentie – grote gasproductiebedrijven als Linde en Air Liquide – door waterstof niet te leveren vanuit centrale productieplants, maar vanuit een systeem, de Hy.Gen. Daarmee kan de klant zelf, op relatief kleine schaal, waterstof produceren. In feite, legt sales director Niels Lanser uit, maakt Hygear gebruik van dezelfde stoom-methaan-reformingtechnologie als die grote gasbedrijven. ‘Maar zij leveren het gas toe met zogeheten tubetrailers. Dan rijdt er, voor 300 kilo aardgas (methaan, red.), een vrachtauto voor van veertig ton; een heel inefficiënt proces waarbij veel energie verloren gaat. Wij leveren complete systemen, in-

juni 2017

gebouwd in 20- of 40-voetscontainers, die bij de klant geïnstalleerd worden en zeer efficiënt zijn. Het aardgas wordt vrijwel volledig benut voor de productie van waterstof, omdat het ook gebruikt wordt voor het genereren van de warmte voor het reformproces. De restwarmte uit het systeem wordt gebruikt voor het produceren van de stoom.’ De productiecapaciteit van de systemen varieert van 50 tot 150 kuub per uur met een standaard zuiverheidsgraad van ‘6.0’, wat staat voor een percentage van zes negens: 99,9999 procent.

MARKTEN Voor de productie van vlak glas, bedoeld voor huizen en auto’s, wordt waterstof gemixt met stikstof; zo wordt zuurstof verdrongen en bel-

vorming in het glas voorkomen. Een vergelijkbare werking heeft de mix bij het sinteren van metaalcomponenten, zoals tandwielen voor versnellingsbakken. Die moeten glad zijn: aanraking met zuurstof zou het oppervlak ruw maken. In de food wordt de waterstof gebruikt voor het hydrogeneren van oliën of vloeibare vetten, waardoor die harder worden en er margarine van kan worden gemaakt. En in de halfgeleiderindustrie gebruiken de klanten van ASML – bedrijven als TSMC en Intel – de waterstof voor het reinigen van de spiegels in de euv-chipproductiemachines. Daarnaast wordt ook waterstof geleverd voor de waterstofvulstations voor bussen en auto’s. Hygear brengt niet zozeer systemen aan de man, maar gasmoleculen en levert die met een grote mate van zekerheid en flexibiliteit. Lanser licht toe: ‘Wij beschikken zelf over een tubetrailervloot. Mocht de Hy.Gen uitvallen, dan kunnen wij de klant toch zelf beleveren. Hiertoe hebben wij afspraken gemaakt met andere gasleveranciers en per deze zomer beschikken we over onze eigen vulsite voor tubetrailers. Dat maakt onze klanten volledig onafhankelijk van de grote gasleveranciers en juist dat spreekt hen aan. En ook hoeven ze bij ons geen grote investeringen te doen. Wij willen onze systemen vooral verleasen, waarbij de klant per maand een fee betaalt. Dat scheelt hem kasstroom. Voor ons geldt: hoe meer van dergelijke klanten wij hebben, hoe makkelijker we onze business kunnen financieren. Daar komt bij: wanneer wij zelf het onderhoud doen is de uptime hoger en blijven wij voortdurend in contact met onze klant.’

WERELDWIJDE GROEI Deze zomer verhuist Hygear naar een nieuwe locatie op het Arnhemse Industriepark Kleefse Waard. Daar krijgt het wereldwijd opererende bedrijf de ruimte voor de groei die het doormaakt. ‘Wij zitten al in onder meer Rusland, Spanje, Turkije, de VS en Azië. Vooral in de VS en Azië willen we de markt nog verder ontwikkelen’, aldus Lanser, kort voordat hij weer eens naar de overkant van de Atlantische Oceaan afreist. ‘En zouden we aanvragen krijgen uit Zuid-Amerika, dan gaan we ook die markt bedienen.’ Niet alleen met de Hy.Gen, maar ook met de N.Gen (voor de productie van stikstof) en de O.Gen (voor zuurstof). En met diverse nieuwe modules waarmee Hygear een plek wil veroveren in het pre- of postproces om zo zijn businesspositie verder te versterken. ‘Waterstof is ons belangrijkste product, maar we leveren de complete set van belangrijkste industriële gassen, in de juiste

COLUMN MARTIJN VAN ENGELEN BANKEN, WEES NIET LANGER HET GROOTSTE OBSTAKEL VOOR CIRCULARITEIT Martijn van Engelen - Ceo SNEW irculair ondernemen voelt nog een beetje als je begeven in een jungle, een onbekend gebied waar nog geen pad is gebaand. Deze nieuwe manier van ondernemen is wel hard nodig en vergt aanpassingen en verandering op alle gebieden. We zien steeds meer bedrijven en overheden de stap naar circulariteit zetten; er komt veel vraag naar duurzame oplossingen voor oude problemen. Maar bij banken blijft deze ontwikkeling nog uit. Financiering is toch wel het grootste obstakel dat wij in ons pionierswerk zijn tegengekomen. Alles wat je wilt bereiken, moet je uit eigen portemonnee financieren, wat het pionieren zoveel lastiger maakt. Geld is slechts een middel, maar wel een belangrijke factor in het behalen van je doel. Om circulair te worden, heb je als ondernemer veel doorzettingsvermogen en positivisme nodig, als tegenwicht voor het gevoel dat je niet verder komt.

Onze ervaring is dat banken vaak niet weten wat ze met de circulaire economie aan moeten. Zij willen zekerheid – begrijpelijk – bij het uitgeven van een lening, maar die zekerheid is ontzettend lastig te geven. Banken zullen hun procedures en eisen moeten aanpassen. Voor het bouwen aan een gezonde toekomst is verandering ingewikkeld maar ook bittere noodzaak. Nu zijn circulaire initiatieven al snel afhankelijk van investeerders en crowdfunding, oplossingen die niet voor iedereen toegankelijk zijn. Ze vergen de goede

verhoudingen gemixt. Voor bijvoorbeeld de glasfabricage wordt waterstof gemixt met stikstof. Daarvoor leveren we nu ook het mixstation. De grote gasbedrijven doen dat eveneens, maar vaak op voorwaarde dat ze ook de gassen mogen leveren. Dat klanten bij ons die verplichting niet hebben, waarderen ze zeer.’ Voorts is Hygear bezig met het ontwikkelen van een module voor het upgraden van biogas en lpg, zodat ook daarmee waterstof geproduceerd kan worden. ‘En we testen inmiddels onze Hy.Rec, een systeem waarmee waterstof na gebruik teruggewonnen en hergebruikt kan worden. Daar komen we volgend jaar mee op de markt.’

TANKEN Het nieuwe onderkomen van Hygear gaat voldoende ruimte bieden voor dat ontwikkelen testwerk. Maar ook voor opschaling van de assemblageactiviteiten én voor de activiteit die de onderneming bij de start in 2002 in haar kern had: het leveren van een waterstoftankinstallatie voor voertuigen. ‘Niet voor niets ligt onze nieuwe locatie vlakbij een tankstation van Shell. Onze installatie is inmiddels operationeel: waterstofbussen en alle andere voertuigen die op waterstof rijden kunnen hier tanken.’

jaarcijfers die een bedrijf in de opstartfase meestal niet kan leveren. Een innovatief, circulair idee komt zo terecht in een neerwaartse spiraal. Als ik directeur was van een grote bank, zou ik een investeringsfonds oprichten met een adviesraad vol experts uit verschillende disciplines die allemaal dezelfde toekomst voor ogen hebben: een circulair en CO2-neutraal Nederland. Zo wordt er een plek gecreeerd waar geld en moed samenkomen en innovatieve start-ups een duwtje in de rug krijgen. Nederlanders zijn onwijs sterk in innoveren, maar als we deze initiatieven niet ook financieel ondersteunen, missen we de kans op een positie als duurzame koploper. Het is fijn te zien dat steeds meer bedrijven en overheden meedenken over circulaire initiatieven. Ik hoop dat ook geldverstrekkers gaan meedenken. Dat ze niet meer denken in problemen maar juist in oplossingen. Dat banken niet meer volstaan met het uitbrengen van whitepapers en onderzoeksrapporten over het belang van circulariteit, maar er in hun dagelijkse werk ook naar handelen. Zolang banken die stap niet zetten, kan ik alleen maar hopen dat de innovators en pioniers de moed en het vertrouwen niet verliezen. Blijf positief en onthoud waar je het voor doet. ‘Alles komt goed, maar zeker niet vanzelf ’, zo weten wij ervaring. www.snew.eu

HOGE ZUIVERHEIDSGRAAD De stoom-methaan-reformingtechnologie mocht dan bekend zijn, Hygear heeft er in de vijftien jaar van zijn bestaan veel aan geïnnoveerd. Centraal in de Hy.Gen staan de reformer en de pressure swing adsorption-module (PSA). In de reformer dient een speciale coating als katalysator. Gestimuleerd door een hoge temperatuur brengt die een reactie op gang tussen methaan (CH4) en water (H2O), resulterend in waterstof (H2) en koolmonoxide (CO). Vervolgens wordt in de low temperature shift (LTS) het koolmonoxide, in reactie met water, omgezet in waterstof en kooldioxide (CO2). Daarna wordt in de PSA, door in vier communicerende vaten druk afwisselend op en af te bouwen, waterstof afgescheiden. Het intellectueel eigendom van Hygear zit met name in het ontwerp van de reformer en de nauw-

Illustratie: Hygear

keurige afstelling van temperaturen en druk in reformer en PSA. Dit proces resulteert in waterstof van een hoge zuiverheidsgraad: voor glasproductie kan over het algemeen worden volstaan met 99,99 procent, de semicon en automotive vragen om 99,9999 procent.

www.hygear.nl

juni 2017

MENS EN ORGANISATIE

JAN TOURNOIS (PILZ NEDERLAND) VERDIEPT ZICH IN DE PSYCHOLOGIE VAN VEILIGHEID

WERKNEMER TUSSEN AUTONOMIE EN FRUSTRATIE Als Jan Tournois over bevlogenheid praat, straalt hij het ook uit. Hij wil de factor mens, nog onderbelicht in het denken over industriële veiligheid, centraal stellen. Als directeur van Pilz Nederland legt hij zich toe op innovatie, vooral in de dienstverlening voor veiligheid. En op persoonlijke titel gaat hij nog een stap verder: promotieonderzoek naar de invloed van belemmerende veiligheidsmaatregelen op het risicogedrag van medewerkers.

Het past in de maatschappelijke trend van risicoaversie: steeds meer risico’s uitsluiten door nieuwe veiligheidsmaatregelen en -regels in te stellen. Dit verlaagt echter de productiviteit en verhoogt het ziekteverzuim, verduidelijkt Tournois. ‘Beeld je in dat je een wedstrijdzwemmer bent en met je gezin naar een zwembad gaat. De badmeester houdt je tegen: ‘Ook u moet, net als de kinderen, verplicht zwembandjes om. Zo zijn hier de regels.’ Voor de lieve vrede doe je die met tegenzin om en springt in het bad. Je voelt je vernederd, niet gerespecteerd. Wat doe je als de badmeester wegloopt? Vreemd genoeg gaan werkgevers dikwijls net zo om met hun medewerkers: die krijgen als ‘kinderen’ regels en veiligheidsmaatregelen opgelegd die niet altijd als rechtvaardig worden ervaren. Terwijl ze als professionals vooral de ruimte willen om zelf te bepalen hoe ze met risico’s omgaan. Hoe groter de autonomie van medewerkers, hoe groter hun bevlogenheid – die een sterke positieve correlatie vertoont met productiviteit en afname van kwaliteitsproblemen en ziekteverzuim. Het antwoord ligt niet in regels, maar in het veilig maken van de omgeving.’

dan leidt dit tot ‘frustraties’. Dat kan risicogedrag uitlokken, want uiteindelijk willen medewerkers gewoon hun opdracht afronden en de baas pleasen, weet Tournois. Als zij een productieprobleem willen oplossen en er staat een hek in de weg, dan proberen ze dat Jan Tournois, directeur Pilz Nederland: ‘Juist als medewerkers autonomie ervaren, neemt het aantal veiligheidsincidenten af en gaat de productiviteit omhoog.’ Foto: Pilz – afhankelijk van de werkdruk en de houding van het leiderschap – letterlijk of figuurlijk veiligheidsleiderschap: wat men wel en niet kan te omzeilen, bijvoorbeeld door een sensor of doen om de veiligheid te verhogen, maar ook de schakelaar te overbruggen. Tournois doet promobevlogenheid en productiviteit. Tevens kan Pilz tieonderzoek aan de Open Universiteit naar de helpen bij het optimaliseren van de veiligheid op relatie tussen de perceptie door operators van de locatie, met services en producten uiteenlopend machineveiligheid, de aan het veiligheidsontwerp van 3D-camera’s tot lichtschermen. ‘Onze aanpak gerelateerde hinder in hun werk en de effecten lijkt wat duurder, maar het tegendeel is waar. daarvan op hun welzijn en risicogedrag. ‘Als je Soms is de juiste oplossing een hek, soms is een veiligheid anders inricht, kun je risicogedrag verextra investering noodzakelijk om mensen effecminderen. Maar dat is niet altijd eenvoudig, enertiever te laten werken. Een keiharde barrière is zijds door de wetgeving en anderzijds door de nodig als er bijvoorbeeld rondvliegend afval kan verschillende opvattingen van mensen. In de huikomen uit de machine. Dat snapt iedereen, maar dige ‘nerdiaanse’ wereld tracht men daarom proals een maatregel niet rechtvaardig aanvoelt, blemen systeemkundig met duidelijke regels ‘top gooit men de kont tegen de krib. Mensen iets down’ op te lossen, zonder de psychologie van de opleggen leidt tot afkeer, uitleggen tot inkeer, en mens in ogenschouw te nemen. Met de invoering dat is zeer kostbaar’, aldus Jan Tournois. ‘Manavan deze regels, waarmee we ons trachten in te gers krijgen wel training in het invoeren van veidekken en zelfs de veiligheid denken te verhogen, ligheidsregels, maar niet in de psychologie achter vergeten we echter dat we daardoor ons menselijk veiligheidsgedrag. Het concept mens is nog kapitaal aan het verwurgen zijn en risicogedrag onontgonnen gebied binnen de techniek.’ Pilz uitlokken. Door juist veiligheidssystemen intelliorganiseert daarom op 9 november het event genter te maken kunnen we de regels verminde‘Master of safety in één dag’, dat ‘alle’ aspecten ren. Alleen de top kan hier verandering in brenvan leiderschap en management van risico’s, gen. Veiligheidsleiderschap is dan ook key om gevaren, gedrag, ongevallenreductie en norm- en menselijk kapitaal optimaal te kunnen benutten.’ wetgeving voor de industrie bestrijkt.

NERDIAANS

VEILIGHEIDSLEIDERSCHAP

Worden mensen belemmerd in het uitvoeren van hun taak of in hun verantwoordelijkheid nemen,

Pilz biedt, naast veiligheidsgerelateerde (norm)technische trainingen, kennis op het vlak van

DOOR HANS VAN EERDEN

eiligheid is hot in de industrie en dat weerspiegelt zich in de groei van Pilz. De Duitse multinational in veilige automatisering behaalde in 2016 een plus van zes procent in omzet (naar 306 miljoen euro) en aantal medewerkers (bijna 2.200). Pilz Nederland groeit sneller, meldt directeur Jan Tournois. ‘Elk jaar circa tien procent.’ Hij schrijft het toe aan de focus op de juiste sectoren op het juiste moment, innovaties en de investeringen in nieuwe opleidingsmethodiek waarin leren door beleven centraal staat, met onder meer virtual en augmented reality.

OORZAAK VAN ONWENSELIJK GEDRAG

www.pilz.nl

juni 2017

STRATEGIE

PROGRAMMA NEVAT HOUDT ONDERNEMER RALF HOVENGA SPIEGEL VOOR

‘NU SPRINGEN WE NIET MEER OP ELKE INNOVATIEVRAAG’ Ondernemen is keuzes maken. En dan kun je maar het beste kiezen wat goed past bij je persoonlijkheid. Duidelijk maken welke die keuzes zijn en hoe je als ondernemer in elkaar steekt, dat doet het professionaliseringsprogramma van NEVAT. Een gesprek met ondernemer Ralf Hovenga over de lessen die hij inmiddels heeft geleerd en waar het zijn Pan Oston heeft gebracht. En met Anne Nijmeijer, die namens NEVAT ondernemers de spiegel voorhoudt.

‘De vragen over ondernemerschap’, zegt Ralf Hovenga, ‘maakten mij duidelijk dat ik te weinig keuzes maakte vanuit een expliciete visie.’ Foto: Com-magz

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

e leverbetrouwbaarheid staat boven de 99 procent. ‘Verder verbeteren kan, maar die inspanning zal waarschijnlijk niet opwegen tegen het resultaat’, veronderstelt Ralf Hovenga. ‘Maar kijken we naar onze score op klantafhankelijkheid’, wijst hij wat lager in de tabel voor hem, ‘dan blijkt dat die te groot is. Op enig moment beginnen die paar grote klanten over de prijs en dan heb je een probleem. Deze performance-indicator vraagt dus wel om actie. Net als de mate van samenwerking met gespecialiseerde technologieleveranciers. Dit was een puur productiebedrijf, maar we zijn het afgelopen jaar veel meer met hen gaan samenwerken. Daardoor kunnen we nu veel sneller compleet nieuwe producten leveren, aan voor ons volledig nieuwe markten.’ Hovenga, managing director en dga van Pan Oston, doelt met dat laatste vooral op de ‘kiosken’: met touchscreens uitgeruste zuilen waar bijvoorbeeld de klanten van wedkantoren zelfstandig kunnen inzetten en – als het lot hun gunstig gezind is – incasseren. Focuste het bedrijf uit Raalte zich tot voor kort met kassa-

juni 2017

meubels (check-outs) louter op de retail, het richt zich nu – met het ontwikkelen, bouwen en installeren van systemen voor ‘informatie-uitwisseling en transacties’ – op een veelzijdiger klantengroep. Onder meer doordat het is gaan samenwerken met specialisten.

DIEPGAAND GESPREK Deze stap nam Hovenga na in de spiegel te hebben gekeken die Anne Nijmeijer hem voorhield. Eens per jaar komt de businesscoach van branchevereniging NEVAT (Netwerk van Ambitieuze Toeleveranciers) langs voor een diepgaand gesprek. Ter voorbereiding laat hij zijn gesprekspartner een vragenlijst invullen. Over de uitkomsten interviewt hij de manager in kwestie kritisch: ‘Op dit punt is jullie score laag, maar jij en je managementteam vinden het belangrijk, dus willen jullie je gaan inspannen voor een hogere score. Op dit tweede aspect is je score al hoog, maar ook hierop wil je je verder verbeteren. Kun je je energie niet beter vooral in dat eerste punt steken?’ Dit proces van vragen, analyseren, doorvragen en spiegelen maakt deel uit van het professionalise-

ringsprogramma dat NEVAT voor en met haar leden uitvoert. Daarvoor worden jaarlijks de deelnemers op grond van 28 performance-indicatoren vergeleken met andere maakbedrijven in hun sector. Naast deze benchmark worden de onderneming en de ondernemer ook zelfstandig beoordeeld, aan de hand van de modules Ondernemerschap en Strategie. ‘De vragen over ondernemerschap’, illustreert Hovenga, ‘lieten mij duidelijk zien dat ik voldoende risicobereid ben, maar te weinig keuzes maakte vanuit een expliciete visie. Inmiddels springen we hier niet meer op elke innovatievraag die voorbij komt, maar steken we ons innovatievermogen grotendeels in de ontwikkeling van de kiosken.’ Die laatste keuze is ook de uitkomst van de vragenmodule Strategie: bepalen waarmee een bedrijf zijn toegevoegde waarde voor de klant het best kan verhogen. Dat bleek onder meer ‘het flexibiliseren van onze organisatie’ te zijn. Daarmee doelt Hovenga onder meer op het aan projectleiders toekennen van projecten die passen bij hun persoonlijkheid. ‘Wij kennen forecast-toorder-projecten, gericht op het zo snel en efficiënt mogelijk produceren en uitleveren, en engineer-

‘BESTE STRATEGIE ALTIJD BESLOTEN IN PERSOON VAN DE ONDERNEMER’ NEVAT is in 2005 het Businesscoaching-traject gestart om de totale bedrijfsvoering van haar leden – industriele toeleveranciers – op een hoger, professioneler plan te brengen. Businesscoach Anne Nijmeijer begeleidt zo’n honderd bedrijven, die hij eens per jaar bezoekt. Die uitgebreide visite bereidt de ondernemer voor, meestal samen met zijn mt, aan de hand van zo’n 100 kwantitatieve en 150 kwalitatieve items. Zoals vragen over omzet, exportaandeel en de geleverde toegevoegde waarde, en reacties op stellingen over ondernemerschap, leiderschap en strategie. ‘De eerste keer kunnen ondernemers vaak de helft van de gevraagde getallen niet geven. Want veel zaken worden niet of niet consequent geregistreerd. Zo zorgen de vragen al direct voor een stuk bewustwording.’ Het uitgebreide gesprek met de ondernemers en hun managers is nodig omdat ‘veel antwoorden pas goed worden onderbouwd in dialoog, door hen steeds weer te confronteren met eerdere uitspraken.’ Alle vragen en stellingen zijn erop gericht

to-order-projecten, bij uitstek voor het engineeren van compleet nieuwe systemen. Voorheen kreeg elke projectleider elk type project toebedeeld. Nu houden we rekening met diens competenties: is hij een logistiek talent of vooral een engineer?’

NOG BETER Hoge scores betekenen niet per definitie dat de betreffende kwaliteiten minder aandacht krijgen,

duidelijk te krijgen wat de actualiteit is en waar de ambitie ligt. Nijmeijer krijgt zo een goed beeld van de persoon van de ondernemer, die hij onderverdeelt naar mens-, proces- of vernieuwingsgericht. ‘Doorslaggevend voor het succes van een mkb-onderneming is dat de ondernemer kiest voor een strategie – van relatie-, kosten- of technologieleiderschap – die past bij zijn persoonlijkheid. Die bepaalt ook met welke type mens hij de samenwerking moet zoeken. Als een kostengerichte ondernemer probeert samen te werken met een relatiegerichte zullen ze elkaar nooit goed begrijpen. Met welk soort ondernemer je te maken hebt, is heel gemakkelijk te achterhalen’, is Nijmeijer’s ervaring: ‘Als bijvoorbeeld de receptie er niet uit ziet, maar de productievloer is spic & span, weet je al direct dat je te maken hebt met een procesgerichte ondernemer.’ Het businesscoachingstraject levert een grote hoeveelheid kwantitatieve en kwalitatieve indicatoren op, plus de bijbehorende ambities. Op basis daarvan moet een

ondernemer zijn strategie bepalen. ‘Het beste kan hij kiezen’, geeft Nijmeijer als handreiking, ‘voor dat waarin hij goed is en waaraan hij veel belang hecht. Is hij procesgericht, dan kan hij beter kiezen voor een kostenstrategie en zich toeleggen op bijvoorbeeld het verkorten van de doorlooptijd. De beste strategie zit altijd besloten in de persoon van de ondernemer. Ralf Hovenga? Dat is een echte relatieleider. Voor de bedrijfsvoering van Pan Oston overall scoort hij een ruime acht, juist omdat hij een duidelijke strategie heeft die heel goed past bij zijn persoonlijkheid.’ Waarbij Anne Nijmeijer tot slot nog aantekent: ‘Het gaat in het overall beeld niet om de ondernemer, maar om de onderneming. We zien daarbij echter steeds weer dat de rol van de ondernemer, diens authenticiteit en uitgesprokenheid, dominant is.’

aldus Hovenga: ‘Op customer intimacy scoren we al hoog, maar we willen nog beter. Daarom leveren en installeren we niet alleen onze eigen producten, maar ook die van andere leveranciers en verzorgen alle logistiek daaromheen. En waren we voorheen een leverancier van kassameubels, nu bieden we complete oplossingen voor het zo efficiënt mogelijk afrekenen.’ Anne Nijmeijer van NEVAT gaat elk jaar in juni op bezoek bij Ralf Hovenga. ‘Of hij een stok

achter de deur vormt om weer betere benchmarkcijfers te laten zien? Als ik naar mijn groeicijfers hier kijk – afgelopen jaar 25 procent meer omzet – weet ik zelf wel of ik het goed doe. Maar die aanscherpingen op het vlak van ondernemerschap en strategie die zijn bezoek opleveren, wegen voor mij wel heel zwaar.’

www.nevat.nl

www.panoston.nl

KLANTSPECIFIEKE ELEKTRONICABEHUIZINGEN ELEKTR ELEKTRONICABEHUIZINGEN Elektronicabehuizingen moeten voldoen aan strenge eisen als het gaat om design, functionaliteit, koeling en EMC-bescherming. Cortexon ontwikkelt en produceert, op basis van een schat aan kennis en ervaring, de beste oplossing affgestemd op de behoef hoeffte te van de klant. Of het nu gaat om een compleet nieuw ontwerp of om om een eenedesign rr van een bestaand syssteem.

Verder biedt Cortexon:

From the fir st dr From first drawing... awing... ... until until ... until the final final the final implement impl ation! ... the implementation!

Assemblage van elektronica-componenten Testen vvolgens klantspecificatie Levering volgens ‘surface cleanliness grade 4’ Supply chain manag mana ement Liffecy ecycle-beheer van ingebouwde electronica

MEER MEER IINFORMATIE? NFORM ATIE? www.cortexon.com www.cortexon.com

A MM I N K E L S C O M P A N Y

juni 2017

MENS EN ORGANISATIE

NEXT LEVEL INSPIRATIE EVENT IN TEKEN VAN LEIDERSCHAP EN SOCIAAL GEDRAG

MENS CENTRAAL IN APENHEUL EPLAN en Rittal hadden een bijzondere locatie geregeld voor hun Next Level Inspiratie event: het auditorium in De St@art van Apenheul, waar de apen niet zitten opgesloten in hokken maar in relatieve vrijheid leven. Hun natuurlijke, primaire gedrag zorgt voor herkenning bij de mens. Tijdens het event ging het over leiderschap en sociaal gedrag bij apen en mensen. Paneelbouwers kunnen met de inzichten hun voordeel doen, om tot de ‘virale’ verandering te komen die hun business voor Nederland kan behouden.

DOOR HANS VAN EERDEN

erandering in de paneelbouw moet: klanten vragen om een lagere kostprijs, oftewel meer efficiëntie, en sneller en flexibeler leveren, door standaardisatie. Als systeem- en softwareleveranciers voor de paneelbouw willen Rittal en EPLAN klanten helpen in hun veranderingstraject de juiste keuzes te maken. Hoe houdt de paneelbouwer grip op zijn processen en hoe krijgt hij zijn medewerkers mee? Die vragen gooit Harold van Waardenburg, directeur van EPLAN Nederland, in de arena bij zijn aftrap, half mei in Apeldoorn. De mens en diens gedrag staan dit keer centraal en daarvoor biedt Apenheul een passend decor.

BULLIES EN DIPLOMATEN Gedragsbioloog Thomas Bionda van Apenheul vertelt over het gedrag van apen en wil daarmee de mens een spiegel voorhouden, want diens gedrag is voor een groot deel net zo primair. Apen zijn intelligente dieren die gereedschapsgebruik, cultuur en communicatie kennen. Het bekende vlooien bijvoorbeeld is niet alleen bedoeld voor Gedragsbioloog Thomas Bionda vertelde de hygiëne; over onderzoek naar het gedrag van apen het ‘knuffelom de mens een spiegel voor te houden.

juni 2017

Volle bak bij het Next Level Inspiratie event voor de paneelbouw in Apenheul. Foto’s: Jeannette Klarenbeek

hormoon’ oxytocine komt er bij vrij en dat zorgt voor sociale binding. Net zoals de koffiepraat in (grote) organisaties de band tussen medewerkers versterkt en fysieke schouderklopjes een goed gevoel geven. Ook als het gaat om leiderschap kan de mens leren. Zo kennen de chimpansees twee typen leiders, vertelt Bionda: de ‘bullies’ die zich met geweld opwerken en de ‘diplomaten’. De bullies komen snel op, maar houden het slechts kort vol als leider, terwijl de diplomaten geleidelijk draagvlak creëren en langer weten aan te blijven.

VIRALE VERANDERING Psycholoog Inge Mink spreekt eveneens over leiderschap. Bedrijven moeten veranderen, maar de meeste mensen ervaren geen hoger doel, geen zingeving, in hun werk en de leiders krijgen hen daarom niet mee. Angst (het ‘burning platform’, de figuurlijke brand die zorgt voor een ‘sense of urgency’) kan dan werken als kortdurende motivator maar leidt op den duur tot afstomping, cynisme en/of gelatenheid: ‘Het zal onze tijd wel duren’. Wat werkt dan wel? Mink laat het filmpje zien van ‘de danser op de heuvel’. Iemand staat tijdens een festival in z’n eentje eindeloos te dansen op de muziek terwijl het publiek ’m ligt aan te gapen. Op een gegeven moment komt er een tweede danser bij als volger en maakt daarmee die ‘rare snuiter’ tot leider. Nog een paar mensen gaan ‘over de dam’ en opeens is de drem-

pel zo laag dat iedereen zich aansluit vanuit een ‘sense of belonging’. De verandering, het gaan dansen, verspreidt zich als een virus. Die positieve, virale verandering kunnen bedrijven ook nastreven, aldus Mink. Dat vraagt om een voorloper, motivatie ( ‘droom’, aansprekende visie, stip op de horizon) en informele leiders, die als eersten aansluiten. Kans op besmetting is er vooral in informele settings: koffie! Als de mensen in hun hok blijven zitten, in quarantaine, gebeurt er niets. Mink’s boodschap: ‘Mensen meekrijgen kan, maar vergt wel geduld en doorzettingsvermogen.’

INSPIRATIE VAN IKEA Paneelbouwers hebben oog voor de mens in veranderingstrajecten, getuige hun openhartige verhalen in Apenheul. En hun ‘droom’ kan inspirerend zijn, zoals blijkt uit de aansprekende kernwaarden van Snijders Intelligent Automation uit Oud-Beijerland: respect – teamwork – added value – fulfilling needs – continuity – success. In een praktische case licht directeur Jan Hofman de aspecten teamwork en added value eruit. Hij vertelt hoe het in elkaar zetten van een IKEA-kast hem inspireerde het assemblageproces voor een besturingskast te analyseren. Toeleverancier Rittal B.V. ontvangt de kasten van het Duitse moederbedrijf, demonteert ze, bewerkt ze klantspecifiek, zet ze weer in elkaar en levert ze af bij Snijders. Die demonteert ze weer, bouwt de panelen vanaf de grondplaat op en monteert vervolgens de zijwanden en deuren. Dat kan slimmer, aldus Hofman. Snijders ging in overleg met Rittal, wat resulteerde in de Priority Purchase Order: er is projectmatig een afspraak gemaakt dat de kast nu wordt besteld in onderdelen die elk op het juiste

moment worden geleverd. Dit levert Snijders voordelen op in demontagetijd, vloerruimte voor tussenopslag, voorfinanciering van voorraad en flexibiliteit (klantorderontkoppelpunt kan naar achteren worden geschoven). ‘Je moet processen niet alleen vanuit de eigen bedrijfsvoering bekijken, maar ook openheid geven en samen met toeleverancier en klant als team oplossingen zoeken’, verklaart Hofman. Niet in quarantaine blijven!

WHITEBOARD Bij Alewijnse Marine komen ze zelfs elke dag uit hun hok. Stipt om 9.00 uur is er een ‘whiteboard’ bijeenkomst op de werkvloer waar de actuele issues worden besproken door mensen van engineering, bedrijfsbureau en productie. Bij zijn aantreden als directeur van Alewijnse International Switchboard Production in 2014 trof Pieter Piers een organisatie aan die kwalitatief goed werk leverde aan tevreden klanten, maar onvoldoende rendeerde en haar medewerkers directief aanstuurde en niet goed wist te motiveren. Hij zocht de oplossing in ‘het bouwen van een leanhuis met personeelstevredenheid als fundament’. Piers: ‘Een bedrijf ontwikkelen betekent mensen ontwikkelen en niet alleen maar gereedschappen zoals lean. De basis is vertrouwen.’ De eerste resultaten zijn er inmiddels, er wordt efficiënter gewerkt en de sfeer is positiever. ‘De cultuur is aan het veranderen, mensen zijn gemotiveerder en meer betrokken, en iedereen heeft een persoonlijk ontwikkelingsplan.’ De omslag is echter nog niet klaar, aldus Piers: ‘We moeten nog van

Sprekers van links naar rechts: Gerard Kraaij, Pieter Piers, Jan Hofman en Inge Mink.

directief naar coachend leiderschap gaan en zelfsturende teams inrichten: zoveel mogelijk verantwoordelijkheid zo laag mogelijk in de organisatie.’ Zoals bij het whiteboard.

VAN SCHUUR TOT SHOWROOM Uiteindelijk gaat het altijd om een cultuurwijziging. Zo ook bij de paneelbouw van systeemintegrator Bakker Sliedrecht. Supply chain manager Gerard Kraaij symboliseert dat met de werkplaats, die een transformatie moet ondergaan van ‘veredelde schuur’ – waar de focus op het eindproduct lag en niet op het proces – tot showroom: ‘een strak geregisseerde, efficiënte, snelle, innovatieve productieomgeving met teamspirit’. Kraaij onderbouwt dat met een ambitieuze visie: ‘Willen we op grote schaal hoogstaande paneelbouw in Nederland blijven bedrijven, dan moe-

ten we een van de meest efficiënte, kwalitatief hoogstaande en/of meest innovatieve paneelbouwproducenten van Nederland worden.’ Hij heeft daarvoor al veel veranderingen ingezet, van standaardisatie en lean tot investeringen in nieuwe productiemiddelen, zoals een bewerkingsmachine van Rittal Automation Systems en software van EPLAN. Kraaij benadrukt dat medewerkers centraal staan omdat cultuurveranderingen tijd nodig hebben. ‘Eerst moet echt iedereen snappen waarom we moeten veranderen. Vervolgens krijgen ze daar verantwoordelijkheid, vrijheid en betrokkenheid voor terug. Mensen moeten trots kunnen zijn, op hun product én op hun werkomgeving. Dat alles krijgen we niet voor elkaar zonder kartrekkers.’ Dansen maar! www.nextlevel4industry.nl

Elektronica-oplossingen voor uiteenlopende toepassingen Protonic ontwikkelt cruciale onderdelen voor de besturing van intelligente machines en apparaten voor uiteenlopende toepassingen. Research, engineering en productie: Protonic heeft hiervoor alles in huis. In co-creatie met u onderzoeken, simuleren, ontwikkelen en testen wij maatwerkoplossingen. Met als resultaat dat u nieuwe producten volgens een beter ontwerp in kortere tijd en tegen lagere kosten op de markt kunt brengen.

info@protonic.nl | www.protonic.nl

juni 2017

KETENSAMENWERKING

NS-CTO LEO VAN DONGEN HOUDT VAST AAN ZELF ONDERHOUD DOEN

INRICHTING KETEN CRUCIAAL VOOR PUNCTUALITEIT Minder defecten en meer punctualiteit. In de kern is dat het resultaat van verbetering van het assetlifecyclemanagement. Essentieel daarvoor is investeren in samenwerking – extern, met de treinbouwers, hun toeleveranciers en partners als ProRail, en intern, met de eigen onderhoudsmensen. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

eel belangrijk voor de beschikbaarheid van de NS-assets is de samenwerking met de keten van bedrijven die treinen ontwerpen en bouwen. Die samenwerking heeft sinds de jaren negentig een paar forse veranderingen ondergaan, met kostenbesparing en hogere beschikbaarheid als resultaat, vertelt Leo van Dongen, cto van Nederlandse Spoorwegen (NS) en deeltijd-hoogleraar maintenance engineering aan de Universiteit Twente. Voorheen was een treinenbouwer niet meer dan ontwerper en bouwer van de carrosserie en assembleur van het treinstel. ‘NS stelde zelf het technische bestek op, waarin tot in detail werd vastgelegd welk type tractiemotor op welke wijze in het draaistel (een set van twee assen, red.) moest worden ingebouwd. Welke compressoren hoeveel pneumatisch vermogen moesten leveren aan welk type

NS-cto Leo van Dongen: ‘Onze schaal is voldoende om onderhoud op een efficiënte en effectieve manier zelf te kunnen doen.’ Foto: Com-magz

remmen en deursystemen, enzovoorts. Het was een sterk verticaal geïntegreerde keten, met heel veel verantwoordelijkheid en controle bij ons als de opdrachtgever.’

KLANT CENTRAAL In het ontwerpen, bouwen en onderhouden van treinen stond de techniek centraal, niet de klant. ‘De discussies tussen onze engineers gingen over

DIGITALISERING: OP WEG NAAR CONDITION-BASED ONDERHOUD Het verhogen van de bedrijfszekerheid van treinen is niet alleen een kwestie van een doordachte verdeling van de verantwoordelijkheden over de keten, of een betere uitvoering van het onderhoud. De digitalisering speelt ook een – steeds grotere – rol. Net als een moderne auto zit een trein tegenwoordig vol met sensoren. Het is dan zaak uit al die data juist die gegevens te selecteren die tijdig wijzen op aanstaande storingen. Leo van Dongen: ‘Wij willen ons concentreren op de bedrijfskritische onderdelen zoals tractie, remmen, deuren, airconditioning en toiletten. Onze data-, reliability en system engineers bepalen samen welke diagnosesystemen en de data daaruit cruciaal zijn voor effectief predictief onderhoud. Nu nog worden data ter plaatse met een laptop uitgelezen. In september gaan we live met een door Trimble ontwikkeld dashboard waarop we de status van de dubbeldekkers, de Sprinters Light Train en de Sprinters Nieuwe Generatie op afstand,

juni 2017

online kunnen uitlezen.’ Die data zijn niet alleen afkomstig van systemen in de trein, maar ook van de rails van ProRail, ooit onderdeel van NS, maar sinds de afsplitsing de eerstverantwoordelijke voor onderhoud van de infrastructuur. ‘Samen ontdekten we bijvoorbeeld dat met het systeem Gotcha, waarmee ProRail de gewichtsbelasting door goederenwagons van de rail meet, vast te stellen is welke wielen aan welke assen van welk treinstel ‘vierkant’ worden. Want afvlakkingen hameren op de rail. Voorheen hadden we geen idee welke wielen onderhoud nodig hadden en moesten onze monteurs op zoek. Veel onderhoudstijd, minder beschikbaarheid en dus ook meer treinuitval. Nu kunnen we precies zien welke wielen binnen 5.000 of 20.000 kilometer aan onderhoud toe zijn, of dat het kan wachten tot de volgende reguliere onderhoudsbeurt.’ Zo is NS op weg naar condition-based onderhoud.

net iets betere lagers of vermogenselektronica. De wensen van de klant – de behoefte aan bijvoorbeeld een hogere rijfrequentie of een betere klimaatbeheersing – werden weliswaar vertaald naar technische specificaties, maar stonden niet voorop. Wilden we komen tot een betere dienstverlening aan de klant, dan moesten we die centraal stellen en de techniek slechts beschouwen als een middel. NS ging zich veel meer concentreren op alleen de functionele specificaties voor een nieuw treinstel.’ Oem-bedrijven als Alstom, Siemens en Bombardier speelden daar snel op in en kwamen met complete treinconcepten op de markt die aan de hand van de functionele eisen klantspecifiek gemaakt konden worden. ‘Deze treinbouwers namen meer en meer de verantwoordelijkheid voor ontwerp, bouw en bedrijfszekerheid van hun producten.’ Dat was, begin deze eeuw, een flinke stap vooruit, maar ook een kleinere achteruit. ‘De oem’er was verantwoordelijk voor de bedrijfszekerheid, maar niet voor de onderhoudbaarheid. Hij had immers geen kennis van onze onderhoudssystemen. Dus kon het gebeuren dat de compressor in het ontwerp in de breedte onder de nieuwe Sprinter Light Train werd gehangen. Zouden we die willen uitnemen voor onderhoud, dan kon dat niet onderlangs: de compressor was te breed om tussen de rails van het putspoor te laten zakken. Dat zou veel meer sleuteltijd vergen, ten koste van de beschikbaarheid. Het ontwerp moest dus worden aangepast. Daar leerden we van dat we niet kunnen volstaan met het verstrekken van alleen func-

OPGEHEVEN TREINEN T/M DECEMBER 2016 tionele specificaties. Want die bevatten nooit alle details, laten ruimte voor interpretatie en zijn een bron van misverstanden. We moeten dus wel gedurende het gehele ontwerpen bouwproces meekijken en meedenken met de oem’er.’ Omvangrijke, lopende projecten zijn die met het Spaanse CAF (voor 118 treinstellen) en Alstom (79).

VOLDOENDE SCHAAL Een les was ook dat met de leveranciers van de oem’er een relatie moet worden opgebouwd, al vanaf de ontwerpfase. ‘De oem’ers waren in eerste instantie terughoudend om ons de technische specificaties te geven van bijvoorbeeld de compressoren van Atlas Copco of de tractiemotoren van Mitsubishi. Bevreesd als ze waren minder te gaan verdienen aan service en onderhoud. Maar omdat wij op enig moment in de levensduur van een trein van dertig jaar toch echt rechtstreeks met die leveranciers moeten gaan samenwerken, voor revisie of vervanging van hun componenten, kunnen we beter vanaf het ontwerp gaan bouwen aan een relatie voor de toekomst.’ Nu is het in bijvoorbeeld de machinebouw gebruikelijk dat de oem’er de complete verantwoordelijkheid neemt voor het onderhoud. Hoogleraar inkoopmanagement Arjan van Weele ging onlangs nog een stap verder door in het magazine iMaintain te bepleiten dat NS zich bepaalt tot het afnemen van ‘de dienst railtransport’ van de Bombardiers en de Alstoms die eigenaar blijven van de trein. Van Dongen ziet daar

# Opgeheven treinen

niets in: ‘Wij beschikken over 140 trendlijn 3.000 rijtuigen 120 verdeeld over zeven materieelse100 ries, variërend in 80 leeftijd en technologie. Zou je het 60 onderhoud daar40 van willen uit20 besteden, dan zou je met zeven 0 partijen zaken 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 moeten doen. Wij hebben voor zes miljard euro Bij storingen langer dan tien minuten past de trein vaak niet meer ‘in het pad’ en wordt opgeheven. Dit overkomt NS 500 maal per jaar bij twee miljoen gereden treinen. Bron: NS aan vervangingswaarde van de assets, waarvoor we 450 miljoen per jaar aan de korte termijn telt echter bovenal een goed onderhoud en revisie besteden. Die schaal is georganiseerde operatie met de beste middelen, voldoende om dat op een efficiënte en effectieve methoden, materialen én mensen. ‘Dus zorgen manier zelf te kunnen doen.’ dat het onderhoud van hoge kwaliteit is en first time right, volgens de voorschriften, wordt uitgevoerd, ordelijk en netjes. Want slecht onderhoud OPERATIE frustreert de beschikbaarheid enorm. Ook in het Deze vorm van assetlifecyclemanagement, met verhogen van het kwaliteitsbewustzijn van het nauwe betrokkenheid van NS bij ontwerp en personeel is de afgelopen tien jaar, met een contibouw en met onderhoud in eigen beheer (design nu verbeterprogramma, veel energie gestoken. for maintenance), voorkomt veel kinderziektes bij Met succes.’ Zo werkt Van Dongen toe naar ISO nieuwe treinstellen en verhoogt op de 55000-gecertificeerd assetmanagement. (middel)lange termijn de beschikbaarheid gedurende de levensduur, zo tonen de NS-cijfers: 500 ernstige materieeldefecten op twee miljoen www.ns.nl gereden treinen per jaar (zie de grafiek). Voor www.utwente.nl

juni 2017

Auf den letzten Planungsmetern wirdâ&#x20AC;&#x2122;s oft eng. Unsere Online-Tools machen Ihnen den Zieleinlauf leicht: mit zahlreichen Filter- und Vergleichsfunktionen, Ăźbersicht-licher Datenaufbereitung, anschaulichen 3D-Modellen und der Verlinkung zum Online-Shop.

During the final stages of planning time is often running out. Our new online tools facilitate your finish: by means of clear technical data from lively 3D models to direct orders in the KTR shop.

otools.ktr.com Schneller ans Ziel mit unseren neuen Online-Tools Faster to the destination with our new Online-Tools

KETENSAMENWERKING

NEDERLANDSE MACHINEBOUWKETEN KAN GOED MEE IN TEMPO CHINESE ELEKTRONICAMARKT

SNEL SPEL VAN EEN INGESPEELD TEAM Chinezen kunnen razendsnel werken en verwachten dat ook van hun toeleveranciers. Machinebouwer IMS kan, samen met zijn ketenpartners, een zeer gecompliceerde hoogvolumeproductielijn in vier maanden ontwikkelen en bouwen en richting China op transport zetten. En als het echt nodig is, wordt er één per twee weken uitgeleverd. Snel spel

• ‘Met het assemblageproces als leidraad hebben we onze keten ingericht.’ • ‘Wij weten nu dat we samen in staat zijn drie machines in vijf weken naar de klant te sturen.’ • ‘Het mooie aan deze samenwerking is dat iedereen er direct vol gas voor gaat.’

van een – zo blijkt – ingespeeld team. optisch uit te lijnen en te assembleren. Een snelheid waarmee er jaarlijks tien miljoen stuks per lijn geproduceerd kunnen worden. Het uitlijnen en het plaatsen gebeurt met een nauwkeurigheid van 1 micron. Het zijn lijnen die heel schoon, in een cleanroom, kunnen produceren. En ze zijn opgebouwd uit drie of vier basisplatforms met daarop gestandaardiseerde procesmodules die een bepaalde nauwkeurige handeling verrichten: plaatsen, uitlijnen of verlijmen. Brinks: ‘Door deze standaardisatie in de opbouw kunnen lijnen heel snel worden aangepast als er een ander type component geproduceerd moet worden. Omsteltijden zijn kort en terwijl de smartphone waarvoor de componenten gemaakt worden elk half jaar weer aan een nieuwe versie toe is, gaat de lijn gaat gemakkelijk tien tot vijftien productgeneraties mee.’ En de Chinese klant heeft nog een reden deze lijnen ‘Als de intensiteit van de klantgesprekken toeneemt, weet ik dat het moment van een order naderbij komt. Daarover informeer ik dan mijn leveranciers’, aldus Ronald Brinks van IMS, uiterst rechts op de foto. Links van hem (van links naar rechts): Jarno Otter (Masévon), Cor van Breemen (SMC), bij IMS neer te leggen, voegt hij er wat Walter Markink (Meilink), Jordi Helmink (SMC), Elgar van der Bij (Masévon) en Peter Veldkamp (KMWE). Foto: Com-magz later aan toe: ‘De wijze waarop wij met onze ip omgaan. Personeel van machinebouwers in China vertrekt gemakkelijk naar de DOOR MARTIN VAN ZAALEN opdracht zonder zelf al zekerheid te hebben over concurrent, met medeneming van de kennis van de verkoop. Om zelf maar zo snel mogelijk te de lijnen, om daarmee voor de concurrentie te kunnen reageren op de marktvraag. Wij en onze edrijven in Europa en Noord-Amerika ketenpartners moeten zorgen dat we, als de order gaan bouwen. Bij ons is kennis veel beter willen zekerheid over hun verkoop en afkomt, direct volop aan de slag kunnen.’ geborgd.’ Dat geldt voor IMS, maar ook voor zijn maken zich pas daarna druk over het toeleveranciers, waaronder Masévon Technology, opbouwen van de benodigde productiecapaciteit. In China doen ze dat tegelijk. Terwijl KMWE, SMC en Meilink. SNEL AANPASBAAR ze nog bezig zijn de markt en hun kansen daarop Die snelheid van handelen is een van de redenen in kaart te brengen, laten ze de productielijnen al waarom IMS al sinds 2004 zijn productielijnen ÉÉN LIJN PER TWEE WEKEN bouwen. Van ons vragen ze, zodra ze het moment voor deze klant mag ontwikkelen en bouwen. Van deze bedrijven hebben de betrokkenen zich geschikt achten, met die lijnen meteen aan de slag Eerst voor het assembleren van kleine speakers met Brinks voor een gezamenlijk interview met te kunnen. Wij moeten in de startblokken staan.’ voor in smartphones, sinds 2012 voor het produLink Magazine verzameld in Hardenberg. Bij Met ‘wij’ doelt Ronald Brinks, director operations ceren van andere kleine smartphonecomponenMasévon, omdat daar de ProMu wordt geassemvan mechanisatiespecialist IMS uit Almelo, op ten. Een tweede belangrijke reden voor de bleerd en in de productiehal in diverse stadia van zijn eigen mensen én op die van een groot aantal opdrachtgever is de combinatie van nauwkeuriggereedheid is te vinden. Doet IMS de volledige toeleveranciers. ‘De Chinese opdrachtgever – een heid, snelheid en flexibiliteit van de productieontwikkeling en het testen en inregelen van de miljardenbedrijf gespecialiseerd in de productie lijnen uit Almelo. De lijnen die IMS nu uitlevert platforms en procesmodules, Masévon is verantvan consumentenelektronica, waarvan ik de zijn gebaseerd op het ProMu-platform en in staat naam niet mag noemen – verstrekt ons de elke 2,2 seconde diverse, zeer kleine onderdelen LEES VERDER OP PAGINA 47

‘B

juni 2017

More Speed. More Automation. More Schematic. EPLAN Cogineer.

Van complex engineeren naar simpel samenstellen Uw opdrachtgevers willen steeds vaker dat u maatwerk levert. Liefst snel, goedkoop en goed. De oplossing? Modulair opbouwen in plaats van maatwerk. Het kan met EPLAN Cogineer! Snel de praktijkvoordelen ontdekken? Volg dan ons webinar of vraag de interactieve EPLAN Cogineer kaart aan. Kijk voor meer informatie op:

www.eplan.nl/eplan-cogineer

VERVOLG VAN PAGINA 45

woordelijk voor de re-engineering van enkele modules en de samenbouw van het geheel. Het is niet de eerste opdracht die het voor IMS uitvoert: al sinds 2009 is het de hoofdaannemer voor de seriebouw van diverse procesmodules en basisplatforms voor hoognauwkeurige hoogvolumeproductiemachines. Een van de grootste uitdagingen, vertelt Masévon-projectmanager Jarno Otter, is de snelheid waarmee de platforms en modules gebouwd moeten worden. Op dit moment ligt het tempo op één volledige lijn per twee weken. ‘Wij hebben veel energie gestoken in de optimalisatie van het assemblageproces. Met dat als leidraad hebben we ook onze keten ingericht: de bill of materials vertalen we naar regels in het ERP-systeem die direct als orders uitgaan naar onze leveranciers. Dat zijn bedrijven uit de eigen groep, maar ook externe partijen, in totaal een kleine 150 bedrijven. Die geven elk onderdeel een kenmerk mee, zodat wij bij ontvangst direct kunnen zien voor welke lijn en welke module daarin het bedoeld is. Zo kan elk onderdeel zonder verlies van tijd en ruimte meteen naar de juiste plaats in onze productie.’

LOGISTIEKE PRESTATIE Eenzelfde werkwijze hanteert KMWE, verantwoordelijk voor de hoognauwkeurige tray handler, waarin de componentjes van bewerkingsstation naar bewerkingsstation gaan. Het ontwikkelen en bouwen van die motion control-systemen is al jaren een specialisme van de systeemleverancier uit Eindhoven. ‘Wij ontwikkelen en produceren deze handlingsystemen op basis van specifieke wensen van onze klanten in semicon, medical en overige markten waar industriële automatisering van groot belang is’, schetst accountmanager Peter Veldkamp. De relatie met IMS is al ouder, maar voor de ProMu-machines werkt KMWE sinds 2012. ‘Op basis van de functionele specificatie van IMS ontwikkelen en bouwen wij de handler compleet. Onze grootste uitdagingen lagen in het halen van de cyclustijden – voor ons was dat zo’n anderhalve seconde –, in de nauwkeurigheid en de robuustheid én in de zeer

beperkte ruimte waarin al onze technologie moet passen. Dat geldt voor de complete lijn: die komt in een cleanroom en daar is vloerruimte duur.’ En dan vergeet hij nog, vult Brinks aan, de bijzondere logistieke prestatie van KMWE. Want het bedrijf maakt met name de freesdelen zelf, maar al het andere wordt door meer dan twintig suppliers toegeleverd. Precies op tijd en in de juiste aantallen.’

TIJDIG De niet-mechanische delen die KMWE inkoopt zijn vooral standaardcomponenten, van bedrijven die wereldwijd leveren. ‘Dus voor servicedoeleinden relatief makkelijk te verkrijgen’, aldus Veldkamp. ‘Dat is een eis die wij en onze eindklant stellen: componenten moeten zoveel mogelijk gestandaardiseerd en gemakkelijk en snel wereldwijd verkrijgbaar zijn’, geeft Brinks aan. Aan die kwalificatie voldoet zeker het assortiment van multinational SMC, die zowel aan KMWE als aan Masévon een groot aantal miniatuur pneumatiekcomponenten levert. Per lijn gaat het om al gauw zo’n zeventig verschillende onderdelen. Ook SMC is een onderneming die IMS al sinds jaar en dag als klant heeft. ‘Wij hebben een veelzijdig aanbod van compacte pneumatiek, waarmee we voorzien in de behoefte in de markt aan steeds kleinere machines’, vertelt Cor van Breemen, regionaal verkoopleider van de Amsterdamse vestiging van het Japanse bedrijf. ‘En omdat we IMS al langer beleveren voor hun ProMu-machines, weten we bij benadering wel wat zij nodig hebben en kunnen we ze gericht adviseren’, vult zijn collega en salesengineer Jordi Helmink aan. ‘Daarbij houden we ook rekening met wat er aan pneumatische basismaterialen verwerkt wordt, zodat onze productiebedrijven in Japan daar zo goed mogelijk op kunnen inspelen en steeds op

‘TOCH EEN DAG LATER? DAN REGELEN WE DAT’ Als de productielijnen gereed zijn gaan ze direct, voor testen, inregelen en afstellen, van Masévon naar IMS in Almelo. Daar blijven ze zo kort mogelijk, vertelt accountmanager Walter Markink van verpakkings- en transportspecialist Meilink. ‘Normaal gesproken komen wij naar IMS toe om ter plaatse een machine op maat te verpakken en die vervolgens op transport te zetten. Omwille van de ruimte had IMS echter liever dat we dat werk bij ons in Borculo deden. Omdat flexibiliteit onze belangrijkste usp is, hebben we daarvoor een oplossing ontwikkeld.’ Op een speciaal, ‘gebufferd’ frame worden de ProMu’s zoveel mogelijk zonder schokken en zonder omverpakking in een vrachtauto naar de Achterhoek gereden, om daar op maat met schokdemping en sealing tegen weersinvloeden bekist te worden.

De flexibiliteit van Meilink uit zich ook in de ruimte die het de klant biedt af te wijken van eerder aangegeven uitleverdata. ‘Als wij anderhalve week vooraf te horen krijgen dat een machine moet worden uitgeleverd, laten wij de klant weten welke vluchten het meest economisch zijn. Maar wordt het vervolgens toch een of meer dagen later, dan organiseren we dat. Inclusief alle documentatie. Heel belangrijk, want is er iets niet in orde of niet duidelijk, dan heeft de Chinese douane er geen enkele moeite mee jouw levering maar even een paar weken aan de kant te zetten.’ Met alle gevolgen van dien.

www.meilink.eu

Masévon heeft veel energie gestoken in de optimalisatie van het assemblageproces voor de ProMu’s. Foto: Annabel Jeuring

tijd leveren, zodat wij de producten ook volgens gezamenlijke planning beschikbaar hebben voor de machines van IMS.’

OP SCHERP STAAN Al deze bedrijven, van IMS tot SMC, staan sinds de eerste order in 2012 op scherp om de productie te starten dan wel op te schalen. Want ruim forecasten is voor deze Aziatische klant niet mogelijk, verklaart Brinks. ‘Mijn klant scant voortdurend zijn markt af en is voortdurend in onderhandeling met allerlei klanten. En wij met hen. Als de intensiteit van de gesprekken toeneemt, weet ik dat het moment van een order naderbij komt. Daarover informeer ik dan mijn leveranciers. Maar dan kan het toch nog zomaar weken duren voordat de handtekening daadwerkelijk gezet wordt. Als de klant meent nog wat tijd nodig te hebben, blijven zijn mensen langer met ons onderhandelen over de prijs. Vervolgens moeten wij zien dat we toch op tijd leveren. Vorig jaar’, illustreert de IMS-man de bijzondere gang van zaken, ‘gaf de klant aan een nieuwe cleanroom in januari gereed te hebben die hij dan direct met onze lijnen wilde inrichten. Dat leek me ambitieus, maar Chinezen kunnen als het moet razendsnel werken. Dus hebben wij, met onze ketenpartijen, in het najaar alles op alles gezet om de lijnen op tijd toe te leveren. Wij weten nu dat we samen in staat zijn drie machines in vijf weken naar de klant te sturen.’

DIRECT VOL GAS Inmiddels heeft IMS sinds 2012 tientallen productielijnen richting China gestuurd. ‘De Chinese klant heeft aangegeven nog een plant te willen bijbouwen. Dus we houden rekening met vervolgorders’, aldus Brinks. ‘Het mooie aan deze samenwerking, besluit Masévon-sales director Elgar van der Bij, ‘is dat iedereen er ook direct vol gas voor gaat zodra er een order binnenkomt. Dat elk bedrijf, zonder discussie, meteen gaat doen wat van ze verwacht wordt. Dat waar het zo goed in is.’

www.ims-nl.com www.masevon.com www.kmwe.com www.smcpneumatics.nl

juni 2017

XXX D B S ET QM NT P M VU J P OT OM EJ H J U B M F G B C S J F L

FLINK bericht over de wereld van starters en hun innovaties, financieringsproblemen en andere uitdagingen. De naam, FLINK, haakt natuurlijk aan bij die van dit magazine, maar duidt bovenal op een wezenlijke karaktereigenschap van elke startende hightech ondernemer waar de interesse van (formal) investors naar uitgaat – meer nog dan naar de innovatie in kwestie: heeft de starter doorzettingsvermogen, weet hij mensen voor zich te winnen met zijn overtuigingskracht, durft hij beslissingen te nemen?

Vader Leon (57) en zoon Ben (27) Giesen ‘verkopen geen verlichting maar licht’. Foto: Bart van Overbeeke

IN FLINK:

NETWERKONDERNEMING LYSNO ONTGROEIT MET RETROFIT EN MAATWERK DE KEUKENTAFEL

52 Nichebedrijf Arplas krijgt met Gimv voet aan de grond in Chinese automotive

BEN & LEON’S LICHT

54 KORT: - Derde editie ‘Access to Capital Day’ - Productie fotonische chips opvoeren - Investment Ready Program 2017 gewonnen met duurzame juwelen

Vader Leon en zoon Ben Giesen hebben samen met hun team van inmiddels tien medewerkers Lysno opgebouwd tot een flexibele netwerkonderneming die ‘geen verlichting maar licht verkoopt’. Met retrofit (led-tubes die passen in tl-armaturen) en maatwerk (lichtplannen en geïntegreerde led-verlichting) voorziet het Eindhovense Lysno bedrijven van duurzaam licht. ‘Ik heb veel bedrijven gebouwd, maar een onderneming samen met m’n zoon opzetten is toch anders en een van de leukere dingen die ik heb gedaan.’

DOOR HANS VAN EERDEN

SATELLIETSTART-UP ‘BREEKT MARKT VOOR CONNECTIVITEIT OPEN’ Magnitude Space, de eerste Nederlandse commerciële satellietoperator, komt met een satellietnetwerk dat alles, waar ook ter wereld, kan monitoren. Zoals het weer in een Afrikaans land, de locatie van vissersbootjes op zee of van vee in de Australische outback. Het netwerk kan, claimt de Amsterdamse startup, op een globale schaal bijdragen aan verbeterde landbouw, duurzame visserij, klimaatverbetering en logistieke optimalisatie. Dankzij de werelddekking en betaalbaarheid breekt Magnitude Space de markt

voor simpele datatoegang ermee open. Het systeem is ontwikkeld met Nederlandse partHet satellietnetwerk van Magnitude Space kan alles, waar ook ners, samen ter wereld, monitoren, zoals vee in de Australische outback. met de EuroFoto: Magnitude Space pean Space Agency (ESA). De eerste satelliet voor de internationale uitrol. Naar verwordt eind 2017 gelanceerd. De wachting is het systeem vanaf begin eerste klanten hebben inmiddels 2018 volledig in gebruik. getekend en de start-up heeft één miljoen groeikapitaal opgehaald www.magnitudespace.com

eon Giesen is gepokt en gemazeld in de Nederlandse maakindustrie. Hij was onder meer ceo/cfo van Toolex/ODME en ceo van Scheuten Glas, startte diverse ondernemingen op en is momenteel lid van het management bij Sioux en commissaris bij Frencken Europe. Vier jaar geleden vroegen de aandeelhouders van Creative LED in Kampen hem om te kijken naar hun bedrijf, dat een ‘geweldig mooi product’ had ontwikkeld, een 360 graden rondstralende led-lamp die de tl-buis in een bestaande armatuur kon vervangen (retrofit). ‘Dat bleek de holy grail te zijn, zeventig procent energiebesparing en een terugverdientijd van een jaar. Het kwam echter nog niet helemaal van de grond.’

LEES VERDER OP PAGINA 50

juni 2017

VERVOLG VAN PAGINA 49

NETWERKONDERNEMING LYSNO ONTGROEIT MET RETROFIT EN MAATWERK DE KEUKENTAFEL

BEN & LEON’S LICHT De aandeelhouders van Creative LED legden extra kapitaal in en haalden Leon Giesen als mede-aandeelhouder aan boord. ‘Ik heb meteen het bedrijf verplaatst naar Eindhoven, want er was nog een stuk ontwikkeling te doen, en bij Philips heb ik de productmanager TL weggehaald om samen de markt te gaan bewerken. We hebben de supply chain opgezet en in China producenten gevonden die op onze specificatie de tubes konden assembleren. Toen onze man die regelmatig naar China reisde afhaakte, uitte ik daarover thuis aan de keukentafel mijn teleurstelling. Ben zag dat en vroeg of hij niet kon instappen.’ Na een maand wederzijdse bedenktijd ging Ben Giesen aan de slag. Hij volgde opleidingen aan de Lighting Design Academy in Amersfoort en nam de sales op zich. ‘Omdat het product zich lastig vanuit ons eigen bedrijf liet vermarkten, ging ik op zoek naar wederverkopers. Dat bleek echter niet het juiste businessmodel, dus zijn we de niche gaan opzoeken en ons gaan richten op het segment van productieen transportbedrijven en warehousing (met nog heel veel tl-verlichting in hun hallen, red.). Dat werpt nu z’n vruchten af. Bij de eindgebruiker kunnen we ons verhaal kwijt. We maken voor hem een lichtplan, ontwikkelen klantspecifieke producten, laten die produceren en installeren zelf. Verlichting, lampen, verkopen kan iedereen, wij verkopen licht en zijn een complete ontzorger geworden.’

NOORDERLICHT De onderneming heet inmiddels Lysno. Die naam (‘Lys’ is Noors voor licht) verwijst – ter onderscheiding van het ‘led-geweld’ uit het oosten (China en Zuid-Korea) – naar licht uit het noorden. Ben: ‘Het noorderlicht is het mooiste natuurverschijnsel ter wereld dat met licht te maken heeft.’ Het geeft ook aan dat de innovatie van Lysno in licht zit, niet in verlichting. Het concept van een led-tube die in een tl-armatuur past, is niet exclusief voor Lysno. Het onderscheidende zit hem in de constructie die bijna 360 graden rondstralen mogelijk maakt. Het bedrijf heeft twee eigen patenten en draait verder mee in het

De 360 graden rondstralende led-tube. Foto: Lysno

juni 2017

een lamp verkopen, maar wat doet die precies, hoeveelheid licht geeft die, met welk uitstraalgedrag en welke lichtkleur, en welk gevoel geeft ie?’ Leon: ‘Als we voor de klant een hal hebben verlicht, mogen we vervolgens ook zijn kantoor inrichten en de sfeerverlichting verzorgen. Samen met Vandeheg kunnen we een totaalconcept aanbieden. Onze concurrenten, de installateurs en technische groothandels, gaan niet zover. Wij zijn een echt projectenbedrijf geworden met eigen producten die klantspecifiek zijn en eigen look & feel hebben. Onze innovatiekracht zit niet in de ledjes maar in het bundelen van de techniek tot klantspecifieke oplossingen.’

DESIGN

Ben Giesen: ‘Dat ongefilterde is prettig werken. Is het slecht, dan krijg ik een ‘tik’, en omgekeerd zegt hij ook meteen: ‘Goed gedaan, joh.’’

omvangrijke Philips Luminaires and Retrofit Bulbs Licensing Program. De innovatie van Lysno zit ’m ook niet in het businessmodel. Betalen op basis van gebruik, ‘pay per lux’, kwam een aantal jaren geleden op en ook Lysno experimenteerde ermee, maar stopte daar snel mee. ‘Bij een terugverdientijd van een jaar kan de klant beter meteen betalen.’

PROJECTENBEDRIJF Voor complete ontzorging van de klant moest het productenpakket worden verbreed, met naast de tubes geïntegreerde armaturen (die mogelijk zijn omdat led’s veel minder warmte afgeven dan andere lichtbronnen). Leon: ‘De verlichtingsmarkt is zo ontzettend groot en divers, daar moet je als kleinere speler focus zoeken. In specifieke markten kunnen wij concurreren dankzij de kennis die wij toevoegen met lichtarchitecten en mensen die met Dialux (software voor lichtplanning, red.) werken.’ Een belangrijke stap zette Lysno begin dit jaar door een samenwerking aan te gaan met Vandeheg uit Barneveld, producent van consumentenverlichting. Onder de naam Antares Lighting gaan ze samen nieuwe marktsegmenten bedienen, zoals de hotellerie en vakantieparken. Ben: ‘Zij brengen hun brede productenpakket en kennis van de verlichtingswereld in, wij onze kennis en ervaring in het benaderen van professionele eindgebruikers. Iedereen kan

De klanten komen inmiddels uit allerlei richtingen. Ben: ‘Eindhoven was vroeger de verlichtingsstad, maar bijna alle grote spelers zijn weg. Het begint nu meer en meer een designstad te worden. Wij werden al vroeg benaderd door industrieel ontwerpers en kunstenaars die lampen wilden ontwikkelen. Ze konden geen bedrijven vinden die met hen wilden samenwerken, nu maken ze fantastische producten met onze Lysno-lamp als basis.’ Leon vult aan: ‘Een groot sportmerk wilde zijn signature stores inrichten met een wand van licht, maar niemand kon dat. Toen ze op de Dutch Design Week onze lampen zagen, kwamen ze bij ons. Zo wordt een saai product als een ledtl-buis ineens een kunstwerk en word je gezien als iemand die niet de standaardweg bewandelt. Het is allemaal niet zo gecompliceerd, maar wij doen moeite om in iemand z’n verhaal mee te gaan.’ Geregeld krijgt Ben mailtjes van afstudeerders van de Design Academy die de lampen willen gebruiken. Leon geniet daar van: ‘Daar ligt de kracht van de jeugd. De generatie van Ben gaat elkaar vinden op die creativiteit. Die dingen waren nooit naar mij toegekomen.’

INTERNATIONAAL Lysno telt momenteel tien medewerkers, maar als kop-staartbedrijf kan het grote projecten behappen, vertelt Leon: ‘Wij doen ontwerp en verkoop, maar produceren zelf geen lampen, ook de klantspecifieke niet. Onze kracht ligt in het netwerk voor die productie, dus we kunnen geen namen van industriepartners noemen. Als kennisintensieve en flexibele netwerkonderneming doen wij waar we goed in zijn, samen met partners, en kunnen we snel schakelen voor productie en installatie.’ Alleen de productie van de led-tubes vindt dus in China plaats. Vorig jaar reisde Ben er voor het eerst heen. Leon: ‘Dat heeft hij moeten verdienen, het is geen snoepreisje. Als je ernaar toegaat, moet je kennis meenemen, dus heeft hij

die eerst opgebouwd. We hebben nu drie productiepartners in China en dat gaat goed, maar we moeten wel bij de les blijven. Hier in Nederland hebben we een goede man voor de kwaliteitscontrole en in China doen we audits bij de fabrieken.’ Via een bijzondere vraag van een Duitse verlichtingsaanbieder wist Lysno de exportmarkt aan te boren. Leon: ‘Onze filosofie was in Nederland te beginnen, want als je niet rond je eigen kerk kunt verkopen, kun je wel een paar parochies verder gaan, maar daar wordt het niet makkelijker door. Langzaam worden we steeds meer internationaal, te beginnen in Duitsland en België. Daarnaast kunnen we door de samenwerking met Vandeheg nieuwe marktsegmenten aanboren.’ Lysno begon met de retrofit maar inmiddels is ruim zestig procent van de omzet klantspecifieke verlichting. Voor de komende vijf jaar biedt die retrofit wel een enorm potentieel, met alleen al in Europa naar schatting nog 800 miljoen tl-buizen in gebruik. Natuurlijk zouden de Giesens die allemaal wel willen vervangen, maar daar ligt niet hun ambitie. ‘Als startende onderneming een aandeel van bijvoorbeeld vijf procent in die hele grote verlichtingsmarkt proberen te krijgen, dat trek je niet; je krijgt er de centen gewoon niet voor. De vraag was waarin wij ons konden onderscheiden. Met klantspecifieke oplossingen konden wij in Nederland wel een aandeel krijgen en dan verbreden, geografisch en in marktsegmenten.’

Leon Giesen: ‘Een onderneming samen met m’n zoon opzetten, dat is toch anders en een van de leukere dingen die ik heb gedaan.’ Foto’s: Bart van Overbeeke

TROTS Leon’s ervaringen vanuit Lysno bevestigen hem in de overtuiging dat (Zuid-)Nederland een fantastisch hightech ecosysteem kent. Ben valt hem bij: ‘We zitten kort op elkaar, toeleveranciers dagen ons uit en wij dagen hen uit. We hebben

veel contact en de lijnen zijn kort. Dat komt de kwaliteit altijd ten goede, we kunnen korte levertijden bieden en gemakkelijk maatwerk leveren.’ Het is een veel flexibeler businessmodel dan wanneer alles in China wordt geproduceerd, beaamt Leon. Hij heeft slechts één kanttekening: ‘Hoe wij hier bij Lysno ongefilterd kritiek op elkaar leveren, zonder dat er iets blijft hangen, omdat je als familie toch door moet met elkaar, die scherpte zou ik bij andere bedrijven meer willen zien.’ Voor de vader-zoonsamenwerking hebben ze een goede modus weten te vinden, schetst Leon: ‘In het begin was het wel lastig, want het gesprek aan de keukentafel verandert als je samen in de zaak zit, terwijl je ook rekening wilt houden met de andere gezinsleden.’ Ben: ‘Hoe langer je samenwerkt, hoe meer je weet wat je aan elkaar hebt. Dat ongefilterde is prettig werken. Is het slecht, dan krijg ik een ‘tik’, en omgekeerd zegt hij ook meteen: ‘Goed gedaan, joh.’’ Leon: ‘Voor mij persoonlijk is het succesvol omdat ik inmiddels een stuk minder nodig ben en minder tijd hoef te steken in Lysno. Als lichtarchitect neemt Ben de organisatie mee naar de volgende fase. Ik heb veel bedrijven gebouwd, en dat hoop ik te blijven doen, maar een onderneming samen met m’n zoon opzetten, dat is toch anders en een van de leukere dingen die ik heb gedaan. Dit geeft veel voldoening en trots.’ www.lysno.com

www.acalbf i.com/nl/IoT

Expert wireless and sensor solutions to meet your IoT design challenges Ë Technology expertise and integration Ë Product recommendations and technical support

INTERNET of

THINGS

Ë Custom designs and solutions Call us today to discuss your IoT requirements

Contact: Tel: +31 (0) 4 0250 7400 | Email: sales-nl@acalbfi.nl

consult. design. integrate.

juni 2017

NICHEBEDRIJF ARPLAS KRIJGT MET GIMV VOET AAN DE GROND IN CHINESE AUTOMOTIVE

TECHNOLOGIE AL GOED VOOR 150.000 LASSEN PER UUR – AND COUNTING De technologie van Arplas was in de automotive op alle continenten wel zo’n beetje geaccepteerd. Maar om de groei van vijftien à twintig procent per jaar vol te kunnen houden, moest het bedrijfje investeren. Dus gaf medeoprichter en -eigenaar Karel Pieterman overname- en financieringsadviseur MBCF de opdracht naar een investeerder te zoeken. Met als resultaat dat het Belgische Gimv in april 2016 een aandeel van zestig procent nam in de Amersfoortse niche-onderneming. Eigen vermogen dat in marketing en onderzoek wordt gestoken. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

rplas is een uitgesproken niche-onderneming. Want met enkele tientallen mensen succesvol een wereldmarkt bestrijken, lukt alleen als je je volledig focust op een heel kleine niche. Die zit ’m in de ontwikkeling en productie van laskoppen voor het geautomatiseerd lassen van deuren en andere carrosseriedelen voor de automotivesector. Met als waardevolste usp de kennis besloten in een aantal patenten waarmee dat laswerk op een heel betrouwbare en snelle wijze gedaan kan worden, met een ‘onzichtbaar’ resultaat. ‘Wij brengen twee units op de markt’, schetst Pieterman. ‘De ene

‘Toen kwam het moment dat we ons ook wilden gaan richten op de tientallen Aziatische autobouwers als Geely’, vertelt Karel Pieterman over waarom Arplas op zoek ging naar een investeerder. Foto: Com-magz

maakt op de binnenste plaat een doordruk, een projectie. Daardoor kan met de andere unit de buitenste plaat, aan de zichtkant, er met een onzichtbare weerstandslas heel stevig op worden vastgelast. Het is ook een technologie voor het aan elkaar lassen van de zeer smalle randen, de flensjes, in feite de stijlen van de autoportieren. Met als voordelen zoveel mogelijk vrij zicht voor de automobilist en gewichtsbesparing.’

VERKOOPT ZICHZELF Sinds hij de onderneming heeft opgericht – in 2003, samen met zijn compagnon Abe Rijpma –, heeft Pieterman deze usp’s met technische onderbouwing uitgelegd aan technici van automotiveoem’ers overal ter wereld. ‘Het is een technologie die zich zowat zelf verkoopt. Wanneer je bedrijven als VW, BMW en Audi eenmaal zover hebt dat ze je technologie willen gaan testen – heel

GOED BESCHERMD EI VAN COLUMBUS Arplas heeft met zijn projectielastechnologie een heel sterke troef in handen, zo maakt Karel Pieterman duidelijk. ‘Hebben ze die eenmaal getest, dan zijn technici snel overtuigd van de voordelen en verkoopt deze technologie zich bijna vanzelf. Het is werkelijk het ei van Columbus.’ De eindklant – de autobouwer – is steeds de primaire gesprekspartner voor Arplas. ‘Onze technologie wordt door integratoren, robotfabrikanten als Kuka en grote moduleleveranciers als Magna en deurenleveranciers als Gestamp, toegepast in het lasproces omdat hun klanten die voorschrijven.’ Een steeds groter deel van die eindklanten, en ook van die integratoren, bevindt zich in Azië en dus is goed patenteren van

juni 2017

levensbelang. ‘Wij hebben bescherming in alle dertig landen waar auto’s worden gebouwd. We worden wel eens benaderd door zeer geïnteresseerde Aziatische partijen. Als je dan vervolgens niets meer van ze hoort, weet je dat ze bezig zijn een technologie te ontwikkelen die, om het patent te omzeilen, net even anders is dan die van ons. Maar ‘net even anders’ werkt niet, dus komen ze na anderhalf jaar alsnog bij ons terug, om zaken te doen.’ Op dit moment wordt de lastechnologie van Arplas wereldwijd in zo’n vijftig fabrieken toegepast. Gemiddeld gaat het om vijftig lassen per auto, waarvan er pakweg zestig per uur worden gebouwd, maakt

50x50x60 is 150.000 lassen per uur, schetst Pieterman de enorme schaal waarop de Nederlandse technologie wordt ingezet. De twee units die het bedrijf daartoe op de markt brengt, ontwikkelt, assembleert, test en servicet het helemaal zelf, in Amersfoort of in de eigen vestigingen in de VS of Zuid-Korea, met dertig man. Het productiewerk besteedt het bedrijf volledig uit bij lokale toeleveranciers. In Nederland zijn dat metaalbedrijven als Veros in Scherpenzeel en Van Bilsen in Ermelo. Standaardcomponenten als pneumatiek en sensortechniek komen van onder meer Festo en Turck.

grondig, zoals dat in deze sector gebruikelijk is – dan constateren ze vervolgens vanzelf dat deze hun veel voordelen biedt. In 2004 waren we binnen bij de meeste Europese autobouwers, drie jaar later was dat ook het geval in de VS en inmiddels wordt onze technologie tevens toegepast en voorgeschreven door joint ventures van de Europese oem’ers in Azië. Toen kwam het moment dat we ons ook wilden gaan richten op de tientallen Aziatische autobouwers als Geely (dat in 2010 Volvo overnam, red.). Tot dan hadden Abe en ik de wereldwijde sales met ons tweeen gedaan, maar het betreden van met name de Chinese markt vereiste uitbreiding van ons netwerk en onze salesforce.’

‘NIET OP JE STOEL’ Dus kreeg MBCF de opdracht een investeerder te vinden met een uitstekend, mondiaal netwerk in de automotive én voldoende kapitaalkracht om het gewenste groeiniveau te financieren. Gimv voldeed aan die kwalificaties. De Vlaamse maatschappij heeft voor bijna anderhalf miljard euro aan investeringen op de balans staan. Onder meer in het segment ‘smart industries’ en daarbinnen in diverse bedrijven actief in de automotive, waaronder de Utrechtse fabrikant van airbaghoezen ALT Technologies. ‘Meerdere fondsen waren in ons geïnteresseerd, maar we hebben uiteindelijk voor Gimv gekozen omdat zij aan onze voorwaarden voldeden én niet op onze stoel

willen gaan zitten. Ze faciliteren onze groei, maar proberen niet onze producten aan te passen. Ze respecteren onze technologie. Het belangrijkste dat ze hebben ingebracht, zijn hun contacten in China. Ook hebben ze veel kennis van het marketingproces, waarmee ze ons goed ondersteunen bij het opbouwen van een lokale salesorganisatie.’

ROADMAP VOLGEN En Gimv heeft dus eigen vermogen – zestig procent – ingebracht. Geld dat nodig is voor de opbouw van een salesnetwerk in China en dat Arplas in staat stelt de eigen technologieroadmap te volgen. Zo investeert Arplas in onderzoek naar het toepassen van projectielastechnologie op meerdere materialen. Behalve op staal ook op hogesterktestalen, aluminium en hybride materialen. ‘Wij werken daartoe samen met een leerstoel van de KU Leuven, gespecialiseerd in projectielassen, en met diverse oem-bedrijven. Bij meerdere oem’ers hebben we nu pilots lopen. Dat zijn langdurige trajecten waarin de kwaliteit van lassen van aluminium wordt beproefd, compleet met botsproeven en slam tests waarbij een portier 60.000 keer wordt dichtgeslagen. Dit zijn kostbare trajecten die wij moeten meefinancieren. Daarnaast zoeken we naar mogelijkheden om onze lastechnologie voor meer lassen toe te passen, ook op andere plaatsen van de deuren en carrosserie dan nu al het geval is.’ Vanzelfsprekend wil Gimv rendement maken,

FUSIES & OVERNAMES MBCF adviseert ondernemers en managementteams bij fusies & overnames en waarderings- en financieringsvraagstukken. Het bureau is gespecialiseerd in de zakelijke dienstverlening, ict, industrie, bouw en zorg. MBCF in Amstelveen maakt deel uit van een internationaal netwerk van 250 internationale fusie & overnameprofessionals, wereldwijd samengebracht in Corporate Finance International (CFI). www.mbcf.nl www.thecfigroup.com

maar niet morgen of overmorgen, is de overtuiging van Pieterman. ‘Nee, over een termijn hebben wij geen afspraken gemaakt, maar ik ben niet bang dat ze te vroeg voor een exit kiezen. We hebben natuurlijk goed naar hun portefeuilleontwikkeling gekeken en zagen dat ze doorgaans vaak pas na zeven, acht jaar hun belang van de hand doen.’

www.arplassystems.com www.gimv.com

Innovatie is nog maar het begin Innoveren betekent voor SMC aanpassen aan nieuwe ontwikkelingen. U vertrouwt op de kwaliteit van onze automatiseringssystemen. U wilt machines of productielijnen bouwen die energiezuinig zijn, een veilige werkomgeving bieden en ook minder CO2 uitstoot opleveren. Maar wat u nog meer bezighoudt, is hoe onze producten en technische kennis bijdragen aan uw voorsprong in de markt. Daarom voelen wij ons niet alleen verantwoordelijk voor innovatieve producten en oplossingen, waarvan wij er jaarlijks zo’n vijftig introduceren. Wij begrijpen vooral uw uitdagingen om het nog beter te doen. Dus helpt SMC u om de beste in uw markt te worden.

www.smcpneumatics.nl

juni 2017

KORT DERDE EDITIE ‘ACCESS TO CAPITAL DAY’ Hoe kan ik mijn computerchips verder verkleinen en slimmer maken met 3D-features? Iedere chipfabrikant is naarstig op zoek naar het antwoord op die prangende vraag. Het Delftse NearField Instruments, een spin-off van TNO, kan ze op het goede spoor zetten. Hun innovatieve metrologieoplossing meet chipontwerpen op atomaire schaal, in drie dimensies én doet dat snel – een vereiste in de semiconwereld. NearField Instruments was met zijn innovatieve oplossing gebaseerd op parallelle atoomkrachtmicroscopen in de sector high-tech systems winnaar van de pitchwedstrijd die deel uitmaakte van de ‘Access to Capital Day’ medio april op de campus van The Hague Security Delta. Twaalf innovatieve ondernemers pitchten er hun businessplannen. Het Veenendaalse softwarebedrijf Omnext won in de sector (cyber)security met zijn methode voor broncode-analyse. Daarmee kunnen processen, projecten en bedrijfsvoering verbeterd worden – en wordt de analyse tijdig gedaan dan vermindert dat de onderhoudsen ontwikkelkosten en krijg je een

beeld van de veiligheidsrisico’s. Innovatieve ondernemers in de twee genoemde sectoren in contact brengen met potentiële investeerders; daar is het op ‘Access to Capital Day’ – voor ‘t derde jaar op rij gehouden – om te doen. En dat werkt: tijdens het 2017-event werden drie investeringen in innovatieve start-ups bekendgemaakt – en werd het ‘Security of Things Fund’ gelanceerd, een initiatief van Value Creation Capital (VCC) in Bilthoven. Door ict-ondernemers in 2005 opgericht, investeert, ondersteunt en begeleidt VCC technologiebedrijven naar ‘the next level’. Tot dusver betrof het ruim twintig partijen, waarvan er tot nu toe acht resulteerden in een strategische exit. Het Security of Things Fund (acht miljoen euro beschikbaar) is het eerste fonds voor jonge, snelgroeiende bedrijven in het (cyber)securitydomein. De eerste die ervan profiteert, is het Utrechtse Indica. Dat softwarebedrijf ontwikkelde een zoekmachine die, op basis van een algoritme dat documenten kan ranken, in een handomdraai alle relevante – ook verborgen – data

Tijdens Access to Capital Day 2017 maakte BOM een investering bekend in start-up Sustonable, deelnemer aan de Eindhovense HighTechXL-accelerator. Sustonable maakt composietsteen door pet-afval te recyclen. Foto: Sustonable

naar boven haalt. Tijdens Access to Capital Day 2017 werden nog twee investeringen bekendgemaakt. Van InnovationQuarter (regionale ontwikkelingsmaatschappij van Zuid-Holland) in Cybersprint, dat slimme software heeft ontwikkeld die website-hacks detecteert voordat gebruikers en zoekmachines ook maar iets in de peiling hebben. En van de Brabantse

Ontwikkelings Maatschappij (BOM) in de start-up Sustonable, ontwikkelaar en producent van een composiet-steen die zich prima leent voor onder meer keukenbladen – met de uitstraling van een luxe stenen werkblad, maar drie keer goedkoper te produceren en met tot twee keer minder gebruik van grondstoffen. www.thehaguesecuritydelta.com

INVESTMENT READY PROGRAM 2017 GEWONNEN MET DUURZAME JUWELEN

Foto: Impact Hub Amsterdam

House of Eléonore is gekozen als winnaar van het Investment Ready Program 2017, het acceleratorprogramma voor duurzame ondernemers. House of Eléonore bouwt aan een transparante, ethische en duurzame grondstofketen voor juwelen met 18k fair trade goud en laboratory-created diamanten. Deze zijn optisch, fysisch en chemisch precies hetzelfde als diamanten die in mijnen worden gedolven. House of Eléonore focust op exclusieve juwelen en wil het aantal shop-in-shops verder uitbouwen en de internationale afzetmarkt, met name de VS,

juni 2017

nadrukkelijker gaan betreden. Naar aanleiding van deze winst gaat impactinvesteerder Stichting DOEN

in gesprek met House of Eléonore. Tevens ontvangt House of Eléonore extra support van programmapartners Impact Hub Amsterdam, ING, The Boston Consulting Group (advies rondom strategie en markt), pr-bureau En Serio en documentairemakers annex communicatiebureau Twenty Four (training in pitchen). Tien ambitieuze ondernemers kozen via een onderling beoordelingsproces de winnaar van het Investment Ready Program 2017 op basis van businessmodel, team en marktpotentieel. Met ondernemers, experts,

mentoren en elkaar hebben de deelnemers de afgelopen maanden hun groeiplannen geconcretiseerd en leerden zij door de lens van een investeerder naar hun onderneming te kijken. Dertig bedrijven deden mee aan de eerdere edities. Zij hebben hun strategie aangescherpt en hun netwerk uitgebreid met onder meer coaches en investeerders. The Dutch Weed Burger en Closing the Loop zijn enkele voorbeelden van alumni van Investment Ready. www.investment-ready.nl

PRODUCTIE FOTONISCHE CHIPS OPVOEREN SMART Photonics heeft in een tweede investeringsronde zeven miljoen euro opgehaald. Vorig jaar stootte de Eindhovense start-up, voortgekomen uit de TU Eindhoven, samen met klant Technobis in Alkmaar door naar de productiefase. Het geld is onder meer bestemd voor productieuitbreiding. SMART Photonics is de

enige onafhankelijke ontwikkelaar en producent van fotonische chips, die in bepaalde toepassingen (telecom, dataverkeer, industrie) elektronische chips de loef (gaan) afsteken. Photon Delta, de krachtenbundeling van bedrijven, kennisinstellingen en overheidsinstanties in de regio Eindhoven, verwacht dat over vier, vijf

jaar tientallen miljarden apparaten met behulp van fotonische chips aan het internet verbonden zijn. SMART Photonics wil eind 2018 in een nieuwe fabriek aan de slag. Waar die gaat komen is nog geen uitgemaakte zaak. www.smartphotonics.nl

Wij zijn actief in meer dan 40 landen met zoâ&#x20AC;&#x2122;n 300 bedrijven en 110.000 medewerkers. Door het combineren van onze technische capaciteiten ontstaat er veel meerwaarde voor onze klanten door het bieden van een veel groter scala aan producten, diensten en industriĂŤle oplossingen. Visionairs in aandrijftechnologie. Bezoek onze website voor al uw aandrijfoplossingen:

www.controltechniques.nl of neem contact met ons op

From small precision to supersized motors.

Control T Techniques echniques B.V V.. I Leroy-Somer Leroy-Som B.V. I Kubus 155 | 3364 DG | Sliedrecht | Tel: 0184-420555 | E-mail: info.nl@mail.nidec.com

STRATEGIE

INFOSTRAIT GROEIT MEE NA OVERNAME DOOR PLM-GLOBAL PLAYER TECHNIATRANSCAT

MEER FUNCTIES, MEER SECTOREN, MEER LANDEN De complexiteit van PLM neemt almaar toe en klanten worden internationaler. Dat is voor lokale software-resellers annex -implementatiepartners, zoals infostrait, steeds lastiger te behappen. Reden voor schaalvergroting middels een overname door het Zweeds-Duitse TechniaTranscat. ‘Nu kunnen wij onze Nederlandse klanten een

• ‘De PLM-wereld wordt snel complexer, wij hebben aanvullende expertise nodig.’ • ‘Wij hebben het PLM-concept van de industrie naar andere sectoren gebracht.’ • ‘Wat wij in projecten hebben geleerd, stoppen we in producten.’

internationale benchmark geven.’ naar andere sectoren gebracht. Met ERP houd je bij wat je op dit moment aan het produceren bent en aan wie je het levert. In PLM gaat het ook over verleden en toekomst, bijvoorbeeld in de retail welke kledingcollecties je al hebt uitgebracht en welke je nog aan het ontwikkelen bent.’ Sinds kort werkt TechniaTranscat ook voor reisorganisatie TUI, meldt de director Nordics, Håkan Gustavsson. ‘De concepten van PLM waren daar nog niet bekend. Wat je als klant bij hen tegenwoordig doet, is online een reis configureren, waarbij zij het meeste verdienen aan de opties. Dat kun je goed in PLM beheren.’ Met meer verscheidenheid in sectoren, bedrijfsprocessen en gebruikers wordt de techniek achter PLM complexer, terwijl het voor die uitdijende gebruikersgroep juist eenvoudiger moet werken. ‘Productcreatie gemakkelijker maken’, definieert Gejer daarom als missie voor zijn bedrijf. Dat zich daarTechniaTranscat meeting met van links naar rechts Maarten van den Nieuwenhuijzen (salesmanager Benelux), Håkan Gustavsson (director Nordics), Jaap Holweg (directeur Benelux) en Jonas Gejer (ceo): ‘Wij willen een global company worden, die local aanwezig is.’ Foto: Bart van Overbeeke bij niet beperkt tot Dassault-wederverkoop, maar zelf ook software ontwikkelt: add-ons toegesneden op bepaalde sectoren of klantvragen. Productization: DOOR HANS VAN EERDEN plexiteit van PLM nemen almaar toe. PLM‘In plaats van consultantsuren kunnen wij ook dienstverleners moeten daarin meegroeien, zoals een softwarecomponent leveren waarmee de TechniaTranscat, dat twee jaar geleden ontstond LM (productlifecyclemanagment) is uit de fusie van het Zweedse Technia en het Duitklant snel resultaat kan boeken. Wat wij in provoortgekomen uit PDM (productdatase Transcat. Zij vonden elkaar als resellers van de jecten hebben geleerd, stoppen we in die producmanagement), het beheer van met name software van Dassault Systèmes, voor PLM, simuten. Om ons te kunnen onderscheiden, willen we engineeringdata, en bestrijkt de complete latie en 3D CAD, sinds kort gebundeld in het lifecycle, van idee tot gebruik. Een belangrijke eigen intellectueel eigendom hebben.’ bedrijfsbrede softwareplatform 3DEXPERIENCE taak voor PLM is tegenwoordig compliance: aanvoor marketing, sales, engineering en service. tonen dat wordt voldaan aan de regelgeving voor EXPANSIE bijvoorbeeld medical devices, milieu (loodvrije De signatuur van TechniaTrancat is elektronicacomponenten), leveranciers (geen ‘Nordic’/Duits, maar het bedrijf groeit steeds COMPLEXITEIT VEREENVOUDIGEN materialen uit conflictgebieden) of klanten (niet meer uit tot een global player (540 medewerkers) Technia startte in 1994 en legde zich al gauw toe op een zwarte lijst vanwege dubieuze praktijken). op de software van Dassault, vertelt ceo Jonas in Europa en Noord-Amerika, waar het klanten Het productbeheer strekt zich ook uit tot softGejer. ‘Voor PLM zijn zij de SAP (marktleider heeft als Honeywell en GE. Een grote vestiging is ware, steeds meer de basis onder businessmodelvoor ERP, red.).’ Technia wist telecomgiganten als er in India, met ruim 100 medewerkers, merenlen (digitale service, big data, enzovoort). VersieEricsson en Nokia en truckfabrikant Scania aan deels softwareontwikkelaars, maar ook consulbeheer is dan cruciaal, want software krijgt vaak zich te binden en verbreedde de scope naar onder tants. Om grote klanten te winnen, zijn – met het in veel hoger tempo upgrades en varianten dan meer life sciences en retail, met klanten als H&M. oog op doorlooptijd en kosten – offshore capahardware. Kortom, functionaliteit en com‘Wij hebben het PLM-concept van de industrie bilities nodig, verklaart Gustavsson. ‘We hebben

juni 2017

een agile werkwijze ontwikkeld voor offshoreprojecten waarin we met consultancy op afstand werken. De communicatie is daarin de sleutelfactor.’ Heel voorzichtig doet TechniaTranscat ook al projecten in India en een land als Japan. In de internationale expansie ligt de nadruk nu nog op Europa en dit voorjaar was de overname van infostrait de volgende stap. Dassault-reseller en PLM-specialist infostrait in Loenen is met achttien medewerkers een relatief kleine, lokale speler. ‘Nog niet zo gediversifieerd als TechniaTranscat’, verklaart directeur Jaap Holweg. ‘Wij richten ons vooral op de industrie en de bouw, waarvoor we eigen BIM-software (Bouwwerk Informatie Management, red.) hebben ontwikkeld. De PLMwereld wordt snel complexer, wij hebben aanvullende expertise nodig. Het is echter lastig om die in een relatief kleine markt op te bouwen. TechniaTranscat kan ons meer kennis en schaalbaarheid verschaffen. Als onderdeel van hen kunnen we grotere projecten uitvoeren, nieuwe mensen aannemen, specialisten van hen invliegen of werk outsourcen naar India. Onze bestaande klanten kunnen we de volledige expertise en add-ons van TechniaTranscat aanbieden.’ En infostrait kan zijn Nederlandse klanten nu een internationale benchmark geven, vult salesmanager Maarten van den Nieuwenhuijzen aan: ‘Bijvoorbeeld via het PLM innovation forum dat TechniaTranscat

dit najaar voor zijn Europese klanten in Stockholm organiseert.’ Jonas Gejer kende infostrait al langer, want in 2010 gingen beide partijen een partnership aan. Hij voelt zich aangesproken door de cultuur, het ondernemerschap en de groei van het bedrijf. ‘Wij hadden zelf in Nederland al klanten als Elekta en Asics Europe, maar kunnen er via infostrait nog meer de hightech en de life sciences, maar ook de retail, bedienen. En we gaan meer investeren in de BIM-ontwikkeling, daar zit veel groeipotentieel in. Wij brengen de industriële PLM-concepten naar de bouwsector, die nog veel moet digitaliseren.’ Voor een deel hangt BIM samen met nationale bouwregelgeving, maar er is een internationale ontwikkeling richting ISO-standaarden gaande, weet Holweg. ‘Dat opent nieuwe markten voor onze BIM-software.’

DE CIRKEL ROND Zo vullen TechniaTranscat en infostrait elkaar op verschillende fronten aan. Soms is dat een ‘gelukkig toeval’. Zo is infostrait-klant Vanderlande onlangs overgenomen door Toyota Industries, terwijl TechniaTranscat in Europa en de VS al Toyota Material Handling als klant heeft. Gejer: ‘Wij willen een global company worden, die local aanwezig is.’ In Nederland, en vanaf nu ook België en Luxemburg, dus met infostrait, dat

voortaan als TechniaTranscat Benelux door het leven gaat. Inhoudelijk zijn er ook raakvlakken, zegt salesmanager Maarten van den Nieuwenhuijzen onder verwijzing naar Vanderlande. Dat bedrijf streeft al jaren naar duurzaamheid, onder meer in zijn supply base, en voert een eerste cradle-to-cradle-project uit op Eindhoven Airport. TechniaTranscat op zijn beurt is bezig PLM op de circulaire economie te laten aansluiten, vertelt Håkan Gustavsson. Samen met Zweedse wetenschappers verzamelt het de eisen die moeten gelden voor een PLM-systeem dat de circulaire economie kan ondersteunen. ‘De retail en de mode-industrie zijn hier de drijvende krachten, maar ook in de industrie wordt dit belangrijk.’ Wil een bedrijf als Vanderlande hiermee aan de slag en tevens focussen op de servicebusiness, dan moet het echt grip op de hele lifecyle van zijn producten hebben, aldus Van den Nieuwenhuijzen. ‘Daarvoor moeten ze PLM als backbone voor productinformatie op orde hebben. Op die behoefte kunnen we hier in Nederland met ons kleine, innovatieve team snel inspelen, met de support van het grote TechniaTranscat.’ Daarmee is de cirkel rond.

www.infostrait.nl www.techniatranscat.com

PLM IN BIG SCIENCE In het Zweedse Lund is de European Spallation Source (ESS), een ‘supermicroscoop’ voor materiaalonderzoek, in aanbouw. Aan ESS, een voorbeeld van ‘big science’ zoals ook de deeltjesversneller van CERN dat is, werken vijftien Europese landen en ongeveer 2.000 wetenschappers samen. TechniaTranscat is vanaf het begin betrokken bij het ontwerp, met 3DEXPERIENCE ENOVIA (PLM) voor ontwerpdatabeheer en 3DEXPERIENCE CATIA (3D CAD) voor ontwerp. Het mooie van dit project vindt Jonas Gejer dat PLM ook de gebruiksfase van ESS zal bestrijken. ‘True PLM, from ideation to decommissioning.’ Bovendien is het een ‘greenfield’ project, zodat de nieuwste versies van de software kunnen worden gebruikt, zonder last te hebben van legacy. Greenfield is mooi, beaamt Henrik Lindblad, groepsleider PLM & Process support bij ESS, maar het roept wel compleet andere vragen op dan bij projecten die migreren vanuit een bestaande software-infrastructuur. Gelukkig kan hij terugvallen op collega’s bij onder meer CERN, op de Dassault-community van PLM- en CADgebruikers, en op de support van TechniaTranscat. ESS wilde één supplier voor alle software, om een geintegreerde oplossing te krijgen en te voorkomen dat bij issues verschillende partijen naar elkaar zouden gaan wijzen, verklaart Lindblad. ‘Het 3DEXPERIENCE platform van Dassault is een goed geïntegreerde combinatie van tools. We proberen maatwerk zoveel mogelijk te vermijden en alleen de ‘need to have’ standaardfunctionaliteit van het platform te gebruiken.’ Waaronder dus PLM. ‘ESS telt nu liefst 1.200 geregistreerde PLMgebruikers, van wie er 800 regelmatig inloggen. Eerst zag men PLM vooral als een extra belasting en opper-

den de wetenschappers bezwaren, maar toen ze het nut eenmaal inzagen – al was het maar vanwege de benodigde documentbeheersing voor allerlei regelgeving om überhaupt een vergunning voor ESS te krijgen – kwamen ze juist Artist impression van het complete ESS-complex. Illustratie: ESS met allerlei requirements. Ze zijn briljante onderzoekers en engineers, maar velen schema ligt, maar heeft er wel zijn handen vol aan. zijn geen ervaren PLM-gebruikers en hun eisen verandeBelangrijke opgaven zijn nog het integreren van mainteren nogal eens; dat maakt dit project tot een ‘moving nance en asset management in het softwareplatform en target’. Mede omdat de hardware – gebouwen, wetenhet hanteerbaar houden van het complete model. Het schappelijke installaties en instrumenten – en de softESS-ontwerp wordt namelijk compleet modelgebaseerd ware parallel worden ontwikkeld.’ Bijkomende uitdaging opgezet, met input vanuit verschillende CAD-bronnen. was dat het platform van Dassault zich snel ontwikkelt. Dat heeft voordelen, bijvoorbeeld bij designintegratie, ‘De functionaliteit die er nu bijkomt, hadden we graag maar resulteert wel in een extreem uitgebreid model. twee jaar eerder gehad.’ Big science vraagt om ‘big PLM’. Lindblad werkt ‘trots’ mee aan ‘een van ’s werelds opwindendste onderzoeksprojecten’, dat in 2023 moet europeanspallationsource.se opengaan voor externe onderzoekers en nog altijd op

juni 2017

MRO Supplies Multi-Specialist European Leader

Investing Industrial Supplier

Toonaangevend MRO supplier ĂŠn volwaardig technisch expert Biesheuvel Techniek is in 70 jaar uitgegroeid van technische groothandel tot Multi-Specialist. Wij zijn toonaangevend als industriĂŤel distributeur en een volwaardige business partner voor onderhoud en maakindustrie. Daarom zijn wij een logische partner voor Brainport Industries Campus.

www.biesheuveltechniek.nl

PROCESVERBETERING

PANELDISCUSSIE OP AUTOMATION 2017 IN TEKEN VAN COMMUNICATIE

‘WIJ WILLEN OPC-UA’ De slimme fabriek van de toekomst wordt niet één grote robot; mens en robot gaan er samenwerken. Smart industry blijft dus mensenwerk. Link Magazine organiseert er samen met beursorganisator Easyfairs tijdens Automation 2017 een paneldiscussie over. Mensen blijven nodig in de operatie en ze bepalen natuurlijk de inrichting van die fabriek. Daarbij moeten ze zorgen voor een goede communicatie, tussen mensen en machines en tussen machines, robots en informatiesystemen onderling. Voor dat laatste dient zich open communicatiestandaard OPC-UA aan.

geformuleerd een robot-menssamenwerkingsmodel voor de maakindustrie te creëren. Verdringing van de mens is wat Mennen betreft niet aan de orde; hij verwijst naar een robotiseringsproject in de mkb metaal. ‘De insteek is niet mensen naar huis te sturen, maar met de aanwezige medewerkers productief te blijven en als bedrijf over vijf jaar nog te bestaan. Kijk naar de VDL Groep: hun filosofie is productie in Nederland te houden, maar wel zwaar gerobotiseerd.’

DATA Menno Kooistra, directeur van STT Products in Tolbert, zet zich eveneens in voor het voortbestaan van de Nederlandse industrie. Zijn groeiende bedrijf (nu 27 medewerkers), ingenieursbureau annex machinefabriek, legt zich toe op speciaalmachinebouw. ‘Wij ontwerpen en bouwen oplossingen voor de slimme fabriek en tegelijk zijn we intern bezig de componenten en modules voor die machines slim te vervaardigen.’ Belangrijk daarin zijn sensoren en de bijbehorende dataverwerking om Het panel tijdens Automation 2017, van links naar rechts: Gijs Meuleman (Meuleman Electronics), Frans Brouwer (Turck), Menno Kooistra (STT Products), Tom van der Horst (TNO, gespreksleider), Edward Voncken (KMWE) en Eddie Mennen (Yaskawa). Foto’s: Bart van Overbeeke trends in productie waar te nemen en tijdig de noodgestart met de tweede generatie: robots voor het zaak van onderhoud aan te geven, bijvoorbeeld DOOR HANS VAN EERDEN beladen en ontladen van onze bewerkingsmachimet vision-inspectie van productieprocessen. nes met ingangsmaterialen, gereedschappen en ‘Dat soort systemen moet je stapsgewijs in een e nieuwe beurs Automation in Packaging gereed product. We willen voorop blijven lopen fabriek introduceren om richting foutloos produ& Logistics, begin april in de Brabanten gaan daarom een volgende stap zetten op de ceren te gaan. Laat mensen wennen aan het werhallen in Den Bosch, trekt veel bezoek. De Brainport Industries Campus (BIC), waar we de ken met een compleet geautomatiseerd systeem combinatie met Empack en Logistics & gedigitaliseerde productie combineren met slimen de toepassing van big data.’ Distribution blijkt goed uit te pakken. Industriële me logistiek. Daarbij is het belangrijk dat robot automatisering is hot, getuige ook de opkomst bij en mens slim gaan samenwerken, want ik geloof de paneldiscussie getiteld ‘Slim automatiseren: LEES VERDER OP PAGINA 61 niet dat de fabriek één grote robotiseer met gezond verstand (fabriek van de robot wordt. Machines zijn toekomst)’. Vooronderstelling voor de discussie is overal even duur, het succes zit dat vooral mkb’ers te veel een technisch perspec’m in onze medewerkers, in de tief hanteren en te weinig aandacht besteden aan combinatie van hun intelligende rol die de mens speelt. De kunst is mens en tie met de slimme inzet van techniek parallel te beschouwen, want hun rollen robots.’ beïnvloeden elkaar, zo geeft gespreksleider Tom Eddie Mennen, directeur van van der Horst, die bij TNO werkt aan strategieën Yaskawa Benelux in Son, kijkt voor industrie en innovatie, vooraf al aan. De met grote belangstelling naar de discussie begint met korte pitches door de vijf BIC; Yaskawa-dealer MCA gaat deelnemers, afkomstig van ‘prachtige bedrijven zich er volgend jaar vestigen. die onderweg zijn met smart industry’. Het Japanse Yaskawa, leveranDe paneldiscussie trekt een cier van aandrijf- en bestuMENS-ROBOTSAMENWERKING zeer geïnteresseerd publiek. ringstechniek en industriële Het Eindhovense KMWE maakt nu de overstap robotica, heeft in zijn Vision naar de volgende generatie industriële automati2025 onder meer als ambitie sering, zegt ceo Edward Voncken. ‘In 2010 zijn we

juni 2017

uit dat het meteen werkt. Met OPC-UA lukt dat ook in de industrie.’

VERVOLG VAN PAGINA 59

Ingenieursbureau Meuleman Electronics, gespecialiseerd in het ontwerp van draadloze producten en systemen, biedt voor big data internet of things-oplossingen aan, in sectoren als medische technologie, agrotechniek en machinebouw. Technisch directeur Gijs Meuleman ziet een trend in machinebouwers die hun businessmodel willen veranderen – denk aan afrekenen op output – en daarvoor de performance van hun machines in het veld willen kunnen garanderen. ‘Er zijn dan meer data nodig en machines moeten slimmer worden gemaakt. Vaak vergt dat nog maatwerkoplossingen. De draadloze communicatie vereist slimme software voor efficiënte dataverzending, zodat een product jarenlang op een batterij kan meegaan.’

OPEN

Verdringing van de mens is wat Eddie Mennen betreft niet aan de orde bij robotisering.

ROL MENSEN Een specialist in die dataverzameling met hulp van sensoren is het Duitse Turck, een grote speler in industriële automatisering. Smart industry is populair, signaleert Frans Brouwer, directeur van Turck in Nederland. ‘Maar het is voor bedrijven lastig te bepalen hoe ze dat het beste kunnen aanpakken.’ Een cruciaal ingrediënt is de interactie tussen mens en automatisering. Brouwer verhaalt van de inrichting van een assemblagelijn voor cv-ketels bij Nefit waar Turck bij was betrokken. ‘Er is steeds meer behoefte aan een flexibele inzet van personeel en aan flexibele productie op de lijn. Zonder inwerktijden wil men de kwaliteit kunnen waarborgen. Dit betekent: de mensen laten werken gestuurd door technologie, zodat ze bijvoorbeeld telkens het juiste onderdeel pakken, en dat ook weer met technologie laten controleren. Het gaat inmiddels zover dat ook ik bij Nefit een ketel in elkaar kan zetten.’ Anderzijds vergt smart industry hoogopgeleide operators. ‘Is er voor mensen die van mbo of hbo komen nog een natraject nodig om ze daarop voor te bereiden’, wil Link-hoofdredacteur

Martin van Zaalen weten. Er is zeker een tekort, reageert Edward Voncken. ‘Wat ons betreft moeten meer mensen vanuit het bedrijfsleven de scholen in om de boodschap van smart industry over te brengen. En de nieuwste techniek moet in de opleiding voorhanden zijn. Op de BIC is dat een speerpunt: laat onderwijs toegang krijgen tot nieuwe software en technologie.’ Eddie Mennen sluit zich daarbij aan. ‘Vanuit de Robotics Association Benelux is geprobeerd om deze ontwikkeling te steunen, maar dat is gestopt. We liepen tegen een muur op, bij het onderwijs ontbrak landelijk beleid op dit gebied. Lokaal lukt het nu gelukkig wel. Een mooi initiatief is Teclab (samenwerking van onderwijs en bedrijfsleven in de Brainport-regio voor mbo4+-opleidingen, red.). Bedrijven ondersteunen dat met de nieuwste machines. Wij willen met Teclab gaan samenwerken op de campus.’

Tom van der Horst is zo enthousiast dat hij meteen spijkers met koppen wil laten slaan... door Link Magazine: ‘Kunnen jullie geen pact voor open standaarden organiseren?’ Martin van Zaalen is vereerd met de suggestie: ‘Daarom organiseren we events zoals deze paneldiscussie, waarin we partijen uit de industriële keten bijeenbrengen. Maar standaardisatie moet toch echt wereldwijd worden geregeld; dat gebeurt niet vanuit nicheland Nederland.’ Is er anders geen rol voor de overheid weggelegd, houdt de gespreksleider aan. Wat Frans Brouwer betreft niet: ‘Het is aan de markt om te vragen om die open communicatie. Veel leveranciers van automatisering werken al mee en er zijn cloud-oplossingen voor standaardisatie, maar grote suppliers hebben ook nog eigen oplossingen. Zij hanteren licentiemodellen waarmee ze veel omzet behalen; die hebben geen belang bij open standaarden.’ Wat niet wil zeggen dat die lingua franca voor industriële automatisering het niet gaat halen. Druk van onderop is cruciaal – en lef. ‘Smart industry is een kwestie van gewoon beginnen en gaan samenwerken’, zegt Menno Kooistra tot slot. ‘Wij hebben het stap voor stap opgepakt

STANDAARDISATIE

Frans Brouwer: ‘Wat Engels is voor de internationale handel, is OPC-UA voor de industriële automatisering.’

Mensen moeten dus de smart industry-taal leren begrijpen en spreken. Ook machines en informatiesystemen moeten die taal ‘spreken’ en elkaar ‘snappen’. Dat is de grote uitdaging, aldus Voncken: ‘Datacommunicatie en software die alle machines, robots en logistieke systemen met elkaar verbindt.’ Dat geldt voor uiteenlopende takken van sport, illustreert de vertegenwoordiger van een elektronica-assemblagebedrijf vanuit de zaal. ‘Veel van onze collega’s schrijven de klant voor hoe hij z’n data moet aanleveren. Wij proberen ons juist aan te passen aan de klant.’ Gijs Meuleman herkent het dilemma. ‘Die assemblagebedrijven zijn onze toeleveranciers. We zien dat zij steeds meer softwarebedrijven worden.’ De software-oplossing voor het communicatieprobleem is er al, verklaart Frans Brouwer. ‘Wat Engels is voor de internationale handel, is OPCUA voor de industriële automatisering.’ (Open communicatiestandaard OPC - Unified Architecture wordt beheerd door de OPC Foundation; OPC staat voor Object Linking and Embedding for Process Control). ‘Als je op kantoor een printer koppelt aan het netwerk, gaat iedereen er van-

Gijs Meuleman: ‘Wij zien elektronicaassemblagebedrijven, onze toeleveranciers, steeds meer softwarebedrijven worden.’

en zijn gaan leren van andere bedrijven’, vult Edward Voncken aan. ‘Bijvoorbeeld wat wij van de volumeproductie kunnen toepassen in onze eigen high-mix, low-volume productie. Volgens veel mensen kon dat niet. Datzelfde zeggen ze nu over de BIC.’ 2018 is het jaar van de waarheid, dan neemt KWME er als eerste zijn intrek. www.automation-show.nl www.kmwe.com www.yaskawa.eu.com www.sttproducts.nl www.turck.nl www.meuleman.io

juni 2017

STRATEGIE

MTA WIL VERDER GROEIEN EN DOORPAKKEN

ONDERNEMEN IN DE CHAMPIONS LEAGUE Na vijftien jaar gaat MTA een volgende fase in, nu klanten steeds meer ontwikkelprojecten en de bijbehorende risico’s willen overdragen. ‘Als system supplier zijn we in steeds hogere mate verantwoordelijk voor de totale functie binnen of van een complete machine, inclusief lifecyclemanagement. In meerdere mate worden we verantwoordelijk voor de totale businesscase en dat vergt een nieuwe stap voorwaarts.’ DOOR WILMA SCHREIBER

alf mei viert MTA het jubileum met een open dag voor klanten en relaties (zie kader). Na een rondleiding langs de diverse locaties en afdelingen in het Helmondse bedrijf volgt een plenair gedeelte. Volgens medeoprichter en managing director Patrick Geerts illustreert de rondleiding goed welke stappen MTA heeft gemaakt van producent van modules naar full-service system supplier. ‘Samen met onze klanten hebben we een uitstekende propositie opgebouwd, nu is het tijd om naar de toekomst te kijken en de volgende stappen te zetten. De uitdagingen zijn groot en voor onze ambitie geldt hetzelfde. We spelen gezamenlijk in de Champions League, we willen die ook winnen.’ Geerts benoemt eveneens dat hij met MTA verder wil groeien en de flexibiliteit wil behouden. ‘De ontwikkelprojecten worden groter, net als de ontwikkelrisico’s die bij ons worden neergelegd. Groei is voor ons echter geen doel op zich, we blijven de redenen koesteren waarom klanten voor MTA kiezen en waarom onze medewerkers hier werken’, zo stelt hij. ‘Maar de wereld om ons heen is dynamisch en verandert snel. Willen we toegevoegde waarde blijven leveren en succesvol

zijn, zullen we keuzes moeten maken.’

VERSNELD TEMPO

Die opmerking vormt meteen het bruggetje naar de Belgische gastspreker Guido Thys, zelfbenoemd bedrijfsverloskundige, die opent met de opmerking dat de toekomst niet De rondleiding illustreerde volgens ceo Patrick Geerts (derde van links) goed welke stappen MTA heeft gemaakt van producent van modules naar full-service system supplier. Foto’s: Vincent Knoops meer is wat het vroeger was: ‘Vroeger kon je tien tot 25 jaar vooruitkijken en dan sen zitten soms in bedreigingen. Degene die zich kwamen je voorspellingen redelijk uit. Als je nu het beste aanpast aan nieuwe ontwikkelingen, twee tot drie jaar vooruit iets bedenkt en het overleeft.’ Dat vergt out-of-the-box denken, buiten komt uit, heb je geluk gehad. Dat betekent dat je comfort zone treden en vooral: samenwerken. bedrijven in versneld tempo keuzes moeten maken rond hun businessmodel en hoe zij toeRISICODRAGEND gevoegde waarde blijven leveren voor de klant.’ Momenteel is MTA bezig om zowel de markt als Economische crises zijn van alle tijden, aldus de klantvraag van de nabije toekomst in kaart te Thys, en eerdere oplossingen zoals kostenbespabrengen om te bepalen hoe het speelveld er over ringen en meer focus op de klant helpen niet drie tot vijf jaar uitziet. ‘We zullen steeds meer meer: bestaande verdienmodellen, bedrijfsstrucontwikkelen en realiseren op het gebied van turen en samenmechatronica, meer en meer risicodragend werkingsverbanden participeren met nieuwe risk-reward-modellen. zijn aan het eind Oem’ers, onze klanten, moeten vergaande keuzes van hun levensmaken om de time-to-market te borgen. Ze kuncyclus. ‘Er is een nen niet langer alles zelf doen, worden gedwonfundamentele vergen om samen te werken met de beste uit de klas’, andering ophanschetst Geerts. ‘Voorheen kregen we specificaties den, vergelijkbaar voor het ontwikkelen en bouwen van systemen. met die aan het Nu zijn wij als toeleverancier in toenemende begin van de 19e mate verantwoordelijk voor één bepaalde applieeuw. Innovaties catie in een machine of het gehele systeem. We kunnen zorgen moeten in meerdere mate zelf de technische en voor doorbraken in commerciële specificaties opstellen en beoorproducten en prodelen, over de complete lifecycle van systemen. ductie. Succes is Door de geplande samenvoeging van onze afdeeen keus, als je geen lingen machinebouw, ontwikkeling en productie keuzes maakt, kom op één locatie bevinden straks alle activiteiten in De Belgische gastspreker Guido Thys, zelfbenoemd bedrijfsverloskundige: ‘Als je nu twee tot drie jaar vooruit iets bedenkt en het komt uit, heb je geluk gehad.’ je nergens. En kanNederland zich onder één dak. Dat betekent

juni 2017

kortere communicatielijnen, waardoor we langs o het initiëren van de nieuwe benodigde businessmodellen ons kunnen blijven richten op maximale flexibiliteit en de beste tco (total cost of ownership, red.) voor onze klanten.’

GEZAMENLIJK ONDERNEMERSCHAP Die ontwikkeling in de klant-leveranciersrelatie heeft de nodige consequenties. ‘Allereerst is het de vraag hoe je de additionele investering in eigen ontwikkeling, de kosten en risico’s inpast in je businessmodel. We zullen hiervoor samen met onze klanten keuzes moeten maken’, stelt Geerts. ‘Daarnaast ervaar ik bij ceo’s weliswaar draagvlak voor deze nieuwe manier van samenwerken, maar heb je op operationeel niveau te maken met vaste patronen en bestaande kpi’s (key performance indicators, red.) die lastig te doorbreken zijn. Hoe krijg je een engineeringmanager zo ver dat hij een interessante technologie bij zijn toeleverancier neerlegt? Of dat een inkoopmanager gaat denken in termen van tco in plaats van kostprijs? Naast een strategisch kader voor de lange termijn zal er in de operationele sfeer meer gezamenlijk ondernemerschap nodig zijn om samen echte stappen voorwaarts te zetten.’ En dat is exact de fase waarin het jubilerende MTA zich momenteel bevindt. ‘Onze slogan – creating machines together – geeft precies aan wat er nodig is om die taak te volbrengen.’

15 JAAR MTA De start in 2002 viel samen met een crisis in de metaal, niet echt het moment om een nieuw bedrijf te beginnen. Toch zetten oprichters en managing directors Patrick Geerts en Robert Manders de stap. ‘Wij waren overtuigd van de toegevoegde waarde van MTA en vinden een slechte tijd nog altijd de beste tijd om een eigen bedrijf te starten. We zijn vanuit het mechanische domein begonnen, onderdelen produceren en bouwen tot mechanische MTA-oprichters Robert Manders (links) en Patrick Geerts: ‘Wij waren overtuigd van de toegevoegde waarde van MTA en vinden een slechte tijd (2002, crisis in de metaal, red.) nog altijd module en leveren aan de de beste tijd om een eigen bedrijf te starten.’ klant, en van daaruit doorgegroeid naar ontwikkelaar en bouwer van complete mechatronische machines en systemen’, aldus Geerts. ‘Ik ben trots op wat we neergezet hebben samen met onze klanten, partners en medewerkers.’ Vanwege de groei heeft MTA recentelijk ook de eigen productiecapaciteit weer verder uitgebreid met twee vijf-assige freesmachines, waarvan één voorzien van robotautomatisering. ‘Daarnaast zullen we onze decentrale locaties gaan centraliseren naar één nieuwe locatie om de efficiëntie in de toekomst ook te waarborgen.’ In de vijftien jaar van het bestaan groeide het bedrijf autonoom van drie naar 75 medewerkers. De open dag van MTA op 12 mei werd bezocht door ruim vijftig klanten en relaties. Een dag later werd het jubileum voortgezet met een open dag voor medewerkers, familie en bekenden, afgesloten met een groots feest.

www.m-t-a.nl

Natuurlijk kan de minister best zelf autorijden Topbestuurders weten dat je niet alles wat je zelf kán doen, ook zelf móet doen. Als je een bedrijf of een land of een ministerie moet besturen, kan het heel verstandig zijn om bijvoorbeeld het besturen van je auto aan een ander over te laten. Als NTS-Group worden wij zo vaak ingezet door opdrachtgevers die ónze specialisten en productiefaciliteiten benutten voor het bereiken van hún doelen. Spreekt u dat aan? Wij maken graag een afspraak voor een nadere kennismaking. www.nts-group.nl De NTS-Group is een keten van bedrijven in Nederland, Tsjechië, Singapore en China. Gespecialiseerd in het ontwikkelen en bouwen van opto-mechatronische systemen en modules.

Accelerating your business

juni 2017

STRATEGIE

MASTERCLASS SERVITIZATION VAN ABN AMRO EN PRAETIMUS DRUK BEZOCHT

‘SOMS WIN JE, SOMS LEER JE’ ‘Maakbedrijven die ook geavanceerde services aanbieden, vergroten hun omzet- en winstpotentieel aanzienlijk.’ Die boodschap klonk tijdens de Masterclass Servitization van ABN AMRO en Praetimus. En ze creëren er een competitief voordeel mee ten opzichte van concurrenten ver weg. ‘Voor geavanceerde services moet je dicht bij je klanten zitten.’

DOOR PIM CAMPMAN

BN AMRO en Praetimus maakten er, niet als enigen, een rapport over: ‘Servitization – dienstverlening is de toekomst van de industrie’. Hun masterclass, eind maart in het Arnhemse Gelredome, trekt representanten van meer dan negentig bedrijven. Tim Baines, Alle Nederlandse maakbedrijven voegen gaandeweg meer services toe aan hun producten. ‘De een meer dan de ander, maar ze zijn allemaal met die reis bezig’, aldus Frank Marks, co-auteur van het ABN AMRO/Praetimus-rapport. hoogleraar aan de Aston Business School in Birmingham (Verenigd Koninkrijk), legt uit wat servitization kwaliteit levert, niet stilvalt en tijdig vervangen OOK VOOR MKB’ERS behelst en ermee te winnen is. Marc van Lith, wordt door een modernere, betere versie. DigiKunnen uitsluitend grote bedrijven advanced servicemanager van Marel Stork Poultry Procestalisering en ict-spin-offs als remote control/ services aanbieden? Volgens Tim Baines niet. Hij sing, vertelt wat het hun gebracht heeft. En service maken deze heroriëntatie van product/ noemt een mkb’er die houten pallets verkocht en Praetimus-partner Frank Marks maakt met zijn technologie op gebruik/functie mede mogelijk. ze tegenwoordig verleast, inclusief garantie dat ze exposé over het Servitization Maturity Model Deze shift biedt perspectief op aanzienlijk meer tijdig en veilig van A naar B worden vervoerd. een bruggetje tussen die voordrachten. omzet en winst, claimt Baines. Pak je dat goed Een andere mkb’er, die afzuigsystemen aan recyaan, dan leggen klanten een groter stuk van de clingbedrijven verkoopt, kan vandaag garanderen taart bij jou neer, vergroot je de customer intimadat de algehele luchtkwaliteit in de fabrieken van ADVANCED SERVICES cy (klanten blijven je trouw) en troef je concurklanten in orde is en blijft. Kortom, servitization De Advanced Services Group van professor renten af die ver weg zitten. Enkele voorbeelden: Baines heeft al vele tientallen grote en mkbomarmen biedt groot en klein nieuwe kansen. Al • De hogesnelheidstrein Londen-Glasgow is bedrijven met succes op het pad van servitization zijn garanties op succes niet te geven en gaat het geleverd en wordt onderhouden door Alstom, gezet. Een term die hij zelf liever niet hanteert, niet zonder slag of stoot. Met name het transdat op basis van aantallen passagiers betaald ‘want elk maakbedrijf verleent services’. Alleen formeren van de technologie- en productgeoriënkrijgt door exploitant Virgin. Voor beiden zijn dat veelal basic services: spare parts voorhanteerde organisatie is een harde noot om te kralucratief: het aantal passagiers is sindsdien met den hebben, garantie geven, waarborgen dat er ken. ‘Om met een relatie te spreken: ‘Iemand 140 procent toegenomen. op tijd wordt geleverd. Een stap verder is wat hij inhuren van McDonald’s en die het vak enginee• Luchtvaartmaatschappijen die hun vliegtuigen intermediate services noemt: onderhoud, repararing bijbrengen, is makkelijker dan een engineer uitrusten met turbinemotoren van Rollstie, revisie en ook training en helpdesk – zaken leren om aardig te zijn voor klanten.’’ Royce, kunnen ervoor kiezen die niet in één die zorgen dat je product het (goed) blijft doen. Frank Marks van adviesbureau Praetimus ziet dat keer te betalen, maar per gevlogen uur. De servitization-propositie is volgens Baines echalle Nederlandse maakbedrijven gaandeweg meer • Truckfabrikant MAN hanteert in het Verenigd ter pas compleet als je daar bovenop ook advanservices toevoegen aan hun producten. ‘De een Koninkrijk een betaalmodel op basis van ced services biedt, zoals langjarige contracten die meer dan de ander, maar ze zijn allemaal met die gereden kilometers. waarborgen dat jouw machine altijd optimale reis bezig.’ Daar zijn veel argumenten voor: je

juni 2017

bedient een grotere markt, die harder groeit en minder cyclisch/volatiel is dan wanneer je het laat bij alleen spullen verkopen; je verdient aan je spullen gedurende hun hele lifecycle; services zijn minder kapitaalintensief; en je klantrelatie wordt inniger. Maar, zegt Marks, makkelijk is die transitie niet. ‘De propositie aan de klant verandert en daarmee je relatie met hem, en je processen en cultuur moeten om – van reactief naar proactief en van product- naar klantgeoriënteerd, en de hele organisatie moet daarin mee. Servitization is niet iets van de serviceafdeling, maar van het hele bedrijf.’ Om dat in goede banen te leiden, ontwikkelde Praetimus het Servitization Maturity Model, een stappenplan voor hoe mkb-maakbedrijven zich geleidelijk aan, stapsgewijs, meer op diensten kunnen gaan richten.

MET STIP GESTEGEN Marel Stork Poultry Processing in Boxmeer, wereldmarktleider in stand-alone machines en complete productielijnen voor kippenslachterijen en -vleesverwerkers, heeft forse stappen gemaakt in servitization. Belangrijke drivers zijn volgens servicemanager Marc van Lith outsourcing (‘veel klanten houden zich meer bezig met het proces dan met de machines en besteden het onderhoud uit’), krimpende marges op machines en versteviging van de concurrentiepositie. De Poultry-poot van Marel behaalt vandaag ongeveer dertig procent van zijn omzet uit ‘greenfields’ (inrichting van nieuwe fabrieken), eveneens dertig procent

uit modernisering van equipment in het veld en – met stip gestegen – veertig procent uit maintenance, inmiddels goed voor meer dan de helft van de winst. Marel’s reis van product- naar klantgeoriënteerde serviceorganisatie gaat over diverse, soms parallel lopende, sporen. Van Lith noemt onder meer installed base management. ‘Waar staan je machines? Wat is de configuratie?

tenance-aanpak bij Marel staat de ‘gouden servicedriehoek’ centraal: de uptime van de installed base maximaliseren, de prestaties van de machines verbeteren en de tco verlagen. Die reis is nog lang niet ten einde en zal dat ook nooit zijn, aldus Van Lith. In de transitie van reactieve (ongeplande) naar preventieve (geplande) maintenance, beide on-site bij de klant, realiseerde Marel al

‘Servitization is niet iets van de serviceafdeling, maar van het hele bedrijf’ Zijn er parts vervangen en zo ja, door welke? Dat is echt de basis. Heb je dat niet heel goed in kaart gebracht, dan kom je er niet.’ Cruciaal is ook het Marel Maintenance Concept. ‘We identificeren welke onderdelen onderhevig zijn aan slijtage. Die wil je zo snel mogelijk kunnen vervangen, zowel door ze op voorraad te hebben als door de machine zodanig te construeren dat dit vlot kan.’ Andere aandachtsgebieden zijn feedback uit het veld, voor continu verbeteren, en change management binnen Marel én bij klanten. ‘Hun kosten voor proactief onderhoud stijgen en je moet ze ervan overtuigen dat de total cost of ownership, tco, daalt; dat vraagt om vertrouwen.’ In de main-

mooie verbeteringen. Maar off-site (op afstand uit te voeren) valt er in remote (ongepland) en voorspellend (gepland) onderhoud nog een wereld te winnen. Zijn advies: betrek het hele bedrijf in de transitie, definieer alle bouwblokken en test aannames. ‘En accepteer dat je soms wint, soms leert.’ Het businessmodel ‘pay per chicken’ laat nog wat jaren op zich wachten.

insights.abnamro.nl www.praetimus.nl www.aston.ac.uk/abs www.marel.com

juni 2017

VEILIGHEID

VOORTSCHRIJDENDE KETENINTEGRATIE EN AUTOMATISERING STELT HOGERE EISEN AAN IT-BEVEILIGING

DUBBEL OPLETTEN De recente cyberaanval WannaCry maakte ruim 200.000 slachtoffers in 150 landen. Voor een optimale beveiliging is het essentieel dat bedrijven inzicht hebben in de activiteiten op hun netwerk en snel potentiële gevaren weten te ontdekken. Het Eindhovense KMWE nam al de nodige voorzorgsmaatregelen.

DOOR WILMA SCHREIBER

nternet of things mag dan populair zijn, bij KMWE – toeleverancier voor de hightech machinebouw en aerospace – is het minder aan de orde, stelt Arthur van Hout, manager TQM & ICT. ‘Er is geen intensieve communicatie tussen de machines van verschillende afdelingen. Wel zijn afdelingen afhankelijk van eenzelfde netwerk waar data worden opgehaald en weggeschreven. Bij ransomware zouden we snel in de problemen komen als bestanden beschadigd of onbetrouwbaar blijken. Als we dan programma’s in machines laden, kan dit een machinebotsing tot gevolg hebben. Dan kun je het product weggooien en waarschijnlijk heeft de machine ook schade.’ Het machinepark is gedeeltelijk geautomatiseerd met robots, maar dan is er alleen communicatie tussen robot en machine.

MACHINESTILSTAND De risico’s van een aanval met ransomware zijn groot. ‘Allereerst natuurlijk financieel, maar het kan ook leiden tot machinestilstand omdat een

programma onbetrouwbaar is geworden. Als in korte tijd veel of zelfs alle bestanden beschadigd zijn, kan het lang duren voor je de back-ups hebt teruggezet en weer up and running bent’, aldus Van Hout. ‘Daar komt bij dat we richting klanten onze processen kwalificeren. Als de processen wijzigen, is herkwalificatie noodzakelijk. Een tijdrovende aangelegenheid en dus iets waar je je tegen wilt beschermen.’ Zelf heeft KMWE op kleine schaal te maken gehad met ransomware. Van Hout: ‘Iemand had op de zaak zijn webmail geopend en zo ransomware binnengehaald waardoor bestanden werden versleuteld. Gelukkig hebben we dit in de kiem weten te smoren.’ Om de risico’s te beperken, werkt KMWE samen met it-dienstverlener IP4Sure en zijn naast de gebruikelijke spamfilters en firewalls de nodige maatregelen genomen. ‘We hebben ons netwerk afgebakend, de machines draaien op een ander deel dan de meeste gebruikers. Verder hebben we de internettoegang beperkt, goksites en social media zijn bijvoorbeeld afgesloten, net als het gebruik van webmail.

WANNACRY-UITBRAAK: DE MENS ZWAKSTE SCHAKEL Marcel van Oirschot, commercieel directeur van Fox-IT, stelt dat het bij it-beveiliging zeker niet alleen gaat om kantoorautomatisering, maar ook om gekoppelde zaken als bewerkingsmachines, productielijnen, robots, et cetera. ‘Deze gebruiken soms andere netwerken en connecties, maar heel vaak eindigt het toch op een standaard Windows-pc of server. Stilstand van machines is uitermate kostbaar en heeft een serieuze impact op de continuïteit van een bedrijf.’ Hij noemt het verstandig om netwerken te scheiden en rechten van gebruikers te beperken zonder dat het impact heeft op hun functioneren. ‘Realiseer je wel dat firewalls, virus-

scanner en dergelijke noodzakelijk zijn maar verre van afdoende. Het informeren van medewerkers is essentieel en kun je ook zelf organiseren.’ Van Oirschot wijst erop dat bij de WannaCry-uitbraak de zwakste schakel in de keten, de mens, niet hoefde te klikken. ‘Wil je je optimaal beveiligen, dan is het cruciaal dat je inzicht hebt in wat er op je netwerk gebeurt en dat je potentiële gevaren heel snel ontdekt. Dat kan veel ellende voorkomen. Het merendeel van de productiebedrijven heeft dit echter niet of slecht geregeld.’ www.fox-it.com

LEREN OVER LOSGELDSOFTWARE Ransomware is ongrijpbaar – en potentieel desastreus voor bedrijven. Bent u geïnteresseerd in een bijeenkomst over dit actuele onderwerp, georganiseerd door Link Magazine en specialisten zoals Fox-IT, laat het weten aan de uitgever. john.vanginkel@linkmagazine.nl

Ook bepalen wij de vrijgave van applicaties; als een gebruiker of een server een niet toegestane applicatie probeert te openen, wordt het programma gestopt. Tot slot zijn we behoudend met het verstrekken van ict-bevoegdheden aan gebruikers.’ KMWE werkt tevens actief aan bewustwording van medewerkers. ‘Regelmatig worden intern berichten verstuurd om personeel alert te houden. Zo is ook na de WannaCryuitbraak een mailtje de organisatie ingegaan dat ze dubbel moeten opletten wat ze doen.’

CONTINUÏTEIT IN GEVAAR Klanten zijn zich steeds meer bewust van de itrisico’s van samenwerking in de keten, merkt Van Hout. ‘Voor ons als first tier supplier is er vaak sprake van intensieve samenwerking en ook dat je bij elkaar op het netwerk moet kunnen. Oem’ers vragen nadrukkelijker hoe we de beveiliging en het management erop hebben geregeld. Gezien de verdere automatisering en integratie van systemen is dit ook noodzakelijk. Want bij gekoppelde netwerken is de impact en reikwijdte van een ransom-aanval groter en kan deze direct de continuïteit in gevaar brengen.’ www.kmwe.com www.ip4sure.nl

juni 2017

PROCESVERBETERING

IHI HAUZER BOUWT MET PLM XPERT AAN ÉÉN ERP-PLM-SYSTEEM

‘AAN VEEL PROCESDETAILS IS VOORAF NOG NOOIT GEDACHT’ Het was wel veel, maar daardoor hoefde bij IHI Hauzer maar één keer alles overhoop. Het gelijktijdig implementeren van een ERP- en een PLM-systeem kostte veel hoofdbrekens en vergde meer tijd dan verwacht, maar bleef onder controle. Inmiddels zijn alle basisfuncties overgezet en geïntegreerd. Een gesprek met enkele hoofdrolspelers. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

é aanleiding voor de hele operatie was de internationalisering van IHI Hauzer. De fabrikant van vapour deposition coatingmachines voor onder meer de automotive en de toolindustrie heeft tegenwoordig, behalve in Venlo, ook vestigingen in China, Japan en Spanje. ‘Ons ERP-systeem – Acto – kon alleen de Nederlandse taal verwerken en alleen uit de voeten met het Nederlandse fiscale systeem’, schetst De overgang naar het nieuwe systeem bij Hauzer vergde van iedereen de nodige flexibiliteit, maakt Marc Horstink (midden) duidelijk: ‘Voordat we live gingen, coo Rik Smabers de uitkonden engineers een week lang geen enkele bestelling van onderdelen vrijgeven.’ Links Hugo Botter (PLM Xpert), rechts Rik Smabers. Foto: Com-magz gangssituatie in 2014. ‘Als we toch bezig waren, wilden we ook een systeem waarmee we onze busiwilden we de kosten en de gemaakte uren met als ambitie alles, dus ook die PLM-functionaliness-processen zouden kunnen stroomlijnen. En een druk op de knop ‘uit het systeem’ krijgen. teiten, ‘erin te proppen’. waarin alle bestaande, decentrale databases, veelal Een andere wens was ERP-modules voor service Horstink: ‘We wilden het liefst één systeem, van in Excel, geïntegreerd zouden kunnen worden. en inkoopportalen.’ één leverancier, juist om tot de hoogste mate van Databases voor bijvoorbeeld het maken van calgegevensintegratie te komen. Een tijdlang hadden culaties voor offertes of het voeren van projectExact en wij het idee dat dat mogelijk was. Totdat OOK PLM ERIN administraties.’ Kortom, Hauzer wilde naar één Exact de complexiteit van onze processen volZo werden er bij het selecteren van het ERP-sysvirtuele, overzichtelijke bron, om dubbel werk en teem al werkende weg ook PLM-functionaliteiten doende doorgrondde en wij in de gaten kregen fouten te voorkomen, tijd te besparen en de op tafel gelegd. ‘Het cto-werken hadden wij net welke functies hun pakket niet had.’ Zo bleek het kwaliteit te verhogen. ingevoerd en we wilden een systeem dat dat goed te lastig om, naast cto-modules, ook eto-modules In de loop van 2014 werd de wensenlijst steeds zou ondersteunen. Dan zouden we werkelijk te integreren in ERP. ‘Maar die integratie-eisen concreter. Marc Horstink, systeemarchitect van multidisciplinair kunnen gaan werken, in één stelden wij wel’, aldus Smabers. ‘Omdat onze Hauzer: ‘We wilden vooral ook een ERP-systeem module het mechanische, elektrische en softwareimplementatiepartner Exact in eerdere, vergelijkdat goed overweg zou kunnen met onze klantdesign integreren en de multidisciplinaire afstembare projecten al positieve ervaring had opgedaan ordergestuurde, projectmatige wijze van werken. ming verbeteren, zodat wijzigingen aan een met het PLM-systeem PRO.FILE en de consulWij maken high mix, low volume-producten: elk module door de ene discipline altijd gecommunitants van PLM Xpert, hebben wij, na eigen coatingsysteem dat hier de deur uitgaat is anders. ceerd worden naar de andere betrokken afdelinonderzoek, voor deze PLM-oplossing en impleHet kent zowel configure-to-order- (cto) als gen. Tevens wilden we de machineconfigurator mentatiepartner gekozen.’ engineer-to-order- (eto) delen. Dat betekent een erin onderbrengen, en de verkoopportal, ook die grote variatie aan in te kopen delen – waarvan voor reserveonderdelen’, aldus Smabers. TOT IN DETAIL DEFINIËREN een deel nog ontworpen moet worden – en Het was inmiddels 2015 toen de keuze bepaald Om de complexe implementatieopdracht van wisselende aantallen en aanlevermomenten. Ook werd op het ERP-systeem van Exact, Globe. Met ERP én PLM hanteerbaar te houden, is het geheel

juni 2017

per 1 maart live gegaan met slechts een deel van de businessprocessen. Een bedrijf als Hauzer kent er veel en elk ervan moet tot in het kleinste detail gedefinieerd worden alvorens het kan worden geïntegreerd, legt Smabers uit. ‘De verkoper moet een configuratie kunnen samenstellen die aan de klanteisen voldoet, maar ook technisch mogelijk is. In dat proces moet dan worden meegenomen welke onderdelen nodig zijn, wat die kosten en of er sprake is van een staffelprijs of niet. Hoeveel engineeringsuren die configuratie vraagt en wat de uurprijzen zijn. Enzovoorts, enzovoorts. Al die zaken moet je specificeren terwijl vooraf aan veel details nog nooit is gedacht.’ Veel aandacht vroeg ook het koppelen van de processen in ERP en die in PLM, vertelt Horstink. ‘In PLM werkt de engineer aan een stuklijst van modules. Een deel is cto, de rest is eto. De modules bestaan uit submodules, met daarin de losse onderdelen en samenstellingen met onderliggende delen. Al werkende weg ‘groeien’ de eto-modules; je wilt toch al onderdelen bestellen, terwijl deze modules blijven wijzigen. Deze wijzigingen moeten wel leiden tot het in ERP geautomatiseerd doen van de juiste bestellingen en de juiste correcties daarop.’ Helaas bleek hiervoor geen ‘kant-en-klare logica’ te bestaan. Er werden veel, niet-voorzienbare details zichtbaar. Dit vergde veel tijdrovende aanpassingen zowel in PLM als in ERP. ‘Bepaalde dingen bleken niet meer mogelijk, maar andere juist wel.’

HANDMATIG CONTROLEREN De overgang naar het nieuwe systeem vergde van iedereen de nodige flexibiliteit, maakt Horstink duidelijk: ‘Voordat we live gingen, konden engineers een week lang geen enkele bestelling van onderdelen vrijgeven. Deze tijd was nodig om de data over te zetten van het oude PDM-systeem (ProductStream) naar PLM, en van het oude ERP-systeem naar Globe. Dit wisten we van te voren en engineers hebben ‘vooruit gewerkt’. En, ook al hadden we alles uitvoerig getest, we gingen er niet vanuit dat alles ook direct goed zou gaan. Daarom hebben we wekenlang handmatig gecontroleerd en waar nodig moeten corrigeren. Bij twijfel hebben we zelfs gecontroleerd of te bestellen onderdelen niet bij productie al op de machine zaten.’ Maar, benadrukt Rik Smabers, er is niemand in paniek geraakt. ‘Het is heel belangrijk dat je open en eerlijk naar iedereen communiceert wat er mis gaat en zorgt dat er een vangnet is van mensen die deze problemen direct kunnen oplossen. We hebben daarvoor zelf mensen vrij gemaakt en ook van PLM Xpert voor PRO.FILE hebben we waar nodig goede, vlotte ondersteuning gehad, zodat we steeds weer snel verder konden.’ Hugo Botter, managing director van PLM Xpert, in aanvulling: ‘Wij weten natuurlijk precies wanneer het in een migratie als deze echt spannend begint te worden. Dan houden wij voldoende mensen achter de hand die ook in het weekend stand-by

staan. Zeker bij een implementatie voor een bedrijf als Hauzer, dat een behoorlijk complex ontwikkelen productieproces kent, van een product met zowel cto- als eto-modules, is de kans op onverwachte problemen groot. Daarvoor hebben we dan ook extra specialistische capaciteit vrijgehouden.’

GEEN EINDDATUM Ten tijde van het interview, anderhalve maand na het live-gaan, zijn alle belangrijke functionaliteiten ter ondersteuning van het primaire proces ondergebracht in de nieuwe systemen. Hugo Botter: ‘Het implementeren van PLM – het silo voor silo, database voor database integreren – is een proces waar tijd voor nodig is. Wanneer je de scope van het project te groot maakt, duurt een invoering te lang en trekt deze een te grote wissel op de organisatie. Nog buiten PLM opgeslagen data en activiteiten kunnen in vervolgstappen, zodra Hauzer eraan toe is, in PRO.FILE worden ondergebracht.’ Rik Smabers, tot slot: ‘Een einddatum? Die is er niet, we willen continu blijven verbeteren.’ Toch heeft hij wel een target waaraan het nieuwe systeem flink moet gaan bijdragen: ‘De gemiddelde orderdoorlooptijd willen we binnen een jaar terugbrengen van vijf naar vier maanden.’ www.hauzer.nl www.plmxpert.nl

Your Global Automation Partner

Industry 4.0 Automation Solutions

Hoe zorgt u voor een (verdere) voorsprong op uw concurrentie? Als ambassadeur van Smart Industry helpen wij de Nederlandse machinebouw met het toepassen van de nieuwste digitale technologieën. Door onze automatiseringsoplossingen kunt u sneller op de eisen van uw klanten inspelen en daarbij de kosten reduceren!

www.turck.com/i40

juni 2017

MTA is dĂŠ hightech system supplier, gespecialiseerd in het ontwikkelen en bouwen van mechatronische systemen. Met ons team van experts zijn we in staat een totaaloplossing te bieden die u compleet ontzorgt.

PROCESVERBETERING

AEROFILM SYSTEMS ZORGT VOOR TRILLINGSVRIJ VERVOER ASML-MACHINES

TONNEN VERPLAATSEN OP LUCHT Het Eindhovense Aerofilm Systems ontwerpt en produceert luchtkussentransportsystemen voor het verplaatsen van machines, papierrollen, tribunes, transformatoren en talloze andere zware voorwerpen of kwetsbare hightech apparatuur. Van een paar honderd kilo tot meer dan 2.500 ton. De aandrijving is verbluffend simpel: luchtdruk. Automatiseerder cards PLM Solutions ondersteunt met NX-software van Siemens.

DOOR JOS CORTENRAAD

e naam Aerofilm zegt eigenlijk alles. Onder een voorwerp of frame wordt middels luchtkussens een flinterdunne luchtfilm gecreëerd die vervolgens zorgt dat het object gaat zweven. Verplaatsen is dan een fluitje van een cent, ongeacht het gewicht, omdat er vrijwel geen wrijving meer is met de ondergrond. Een ingewikkeld systeem moet daaronder schuilen. ‘Helemaal niet’, zegt Dennis Denissen, directeur sales en marketing van Aerofilm Systems, terwijl hij een soort dwarsdoorsnede van een rubberen zwemband op tafel legt, geklemd in een metalen frame. ‘Kijk, een aantal van deze luchtkussens plaatsen we onder bijvoorbeeld een pallet, stalen frame of machine die verplaatst moet worden. We blazen lucht in de kussens die eerst het object optillen. Vervolgens zal deze lucht een gecontroleerd lek creëren onder het kussen, waardoor er een microscopische luchtfilm ontstaat. Het te verplaatsen object zweeft op dat moment. Tussen de één en vier bar druk heb je nodig om de meest zware voorwerpen te verplaatsen. Hoe groter en zwaarder het voorwerp, des te meer luchtkussens nodig zijn. Maar ingewikkeld is het niet. En ook niet duur, zeker niet in vergelijking met andere oplossingen zoals het inzetten van een heftruck of een bovenloopkraan.’

TOEPASSINGEN Het ei van Columbus dus, ooit in de jaren zestig ontwikkeld door Boeing en GM. Aerofilm was een bedrijf dat er wel brood in zag. ‘Heel bekend is het transportprincipe nog steeds niet’, vervolgt Denissen. ‘Zelfs mijn vader, meer dan dertig jaar actief in de transportwereld, had er nog nooit van gehoord toen ik hier begon te werken. Maar dat gaat allemaal veranderen. Onze klantenkring

Dennis Denissen van Aerofilm Systems (links) en Paulus van Dreumel (PLM Solutions) demonstreren de toebehoren voor luchtkussentransport. Foto: Kees Beekmans

groeit steeds sneller, ook in het buitenland. We hebben in bijna alle landen ter wereld al eens geleverd en binnenkort openen we een verkoopkantoor in de VS. Aerofilm begint aan een opmars.’ Elke machine bijvoorbeeld die ASML oplevert, is voorzien van vier luchtkussens en wordt via een door ons geleverd systeem op transport gezet. Verplaatsing via een luchtfilm levert een minimum aan trillingen op, belangrijk voor delicate machines. Verder zijn we in zowat alle sectoren actief. Papierrollen die verplaatst moeten worden in drukkerijen, rollen kabel of staal, machines, transformatorkernen, scheepsmotoren; je kunt het zo gek niet bedenken. We maken luchtkussentransportsystemen voor machinebouwers, de hightech sector, de aerospace, enzovoort. Onlangs hebben we de opdracht gekregen om een systeem te ontwikkelen voor het verplaatsen van tribunes in een groot voetbal-/atletiekstadion in Engeland. We hebben een historisch kanon van enkele tonnen verplaatst in een museum.’ Momenteel werkt Aerofilm Systems aan een systeem dat niet minder dan een revolutie in de luchtvaart teweeg kan brengen. ‘Bijna elk vliegtuig’, zegt Dennis Denissen, ‘wordt beladen met een vast rollenbaansysteem ín het vliegtuig. Dat weegt gauw 6.000 kilo. Op een luchtfilm kun je de vracht heel simpel en snel naar binnen brengen. Een besparing van 6.000 kilo is in de luchtvaart enorm. Het is nog wat vroeg om te juichen, maar de eerste reacties zijn enthousiast.’

SCHAALBAAR Aerofilm Systems besteedt een groot deel van de productie uit aan metaalbedrijven in de directe omgeving. ‘Tot voor kort lieten we ook de ontwerpen door derden maken. Dit ging ten koste van onze flexibiliteit en regie in de ontwerpfase. Op advies van cards PLM Solutions werken we nu met NX-software van Siemens. Een uitstekend 3D-tekenprogramma. Na akkoord van de klant vragen we offertes op bij onze toeleveranciers. Die kunnen vervolgens sneller leveren tegen lagere kosten omdat het ontwerp honderd procent compleet is. Hiermee wordt onze time-to-market korter en kwaliteit nog beter.’ Paulus van Dreumel, accountmanager van cards PLM Solutions is blij met de nieuwe klant. ‘Zeker. Aerofilm is een mooi bedrijf in de maakindustrie, een goede referentie ook. NX van Siemens is voor dit soort toepassingen geknipt. Je ziet in 3D hoe het product eruit gaat zien en functioneert, je kunt makkelijk modificeren en zo voldoen aan de uiteenlopende eisen die de klant stelt. Daarnaast is het NX-platform schaalbaar voor de toekomstplannen van Aerofilm. Zo kan NX naadloos integreren met datamanagement (Teamcenter), verspaning (NX CAD/CAM) en CAE-analyses (Simcenter). Het is een platform met enorm veel mogelijkheden.’

www.aerofilmsystems.com www.cardsplmsolutions.nl

juni 2017

KETENSAMENWERKING

TBP ELECTRONICS HOUDT ZIJN TOELEVERANCIERS SCHERP, OOK TIJDENS SUPPLIER DAY

NOG WENSEN GENOEG Als één ding duidelijk wordt tijdens de supplier day van tbp electronics, dan is het wel dat de ketensamenwerking steeds beter verloopt, maar dat er ook nog genoeg wensen leven bij de verschillende ketenpartners.

Impressie van de supplier day, met links tbp-directeur Ton Plooy: ‘Waarom krijg ik tienduizend componenten geleverd als ik er maar honderd nodig heb?’ Foto: tbp

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

n de zaal begin april veel leveranciers van de elektronicacomponenten waarmee de gastheer uit Dirksland zijn pcb’s produceert. En op het podium een panel met een mix van branchedeskundigen, geleid door Hanneke van Wageningen (als tbp’s supply chain manager tot in detail op de hoogte van het werk van de suppliers) en Arjan van Weele, NEVI-hoogleraar inkoopmanagement aan de TU Eindhoven.

SCHERP HOUDEN Dat het ideaalplaatje nog altijd niet bereikt is, wordt direct duidelijk bij het interview met Paul Rooimans, de Nederlandse directeur van het Zweedse Mycronic. Dat levert tbp de surface mount equipment, in Dirksland onderdeel van twee productiestraten van elk 35 meter. Hij is complimenteus over tbp. Onder meer omdat deze klant bereid is risico’s te nemen door voortdurend ‘als showroom’ te willen fungeren voor Mycronic’s laatste, nog niet voldragen, innovaties. En omdat tbp zijn onderneming ‘heel scherp houdt’. Jarenlang innoverend samenwerken heeft eraan bijgedragen dat bij tbp het aantal product-

juni 2017

wisselingen per shift fors is gestegen, met veel minder stilstand en mensen, schetst Rooimans de progressie. Ook nu houdt tbp hem scherp: directeur Ton Plooy maakt duidelijk dat de ‘horizontale communicatie’ nog veel te wensen overlaat. ‘Mijn operators schieten nu op skeelers van het ene scherm naar het andere om alle onderdelen van de assemblagelijnen voortdurend bij te stellen. Terwijl ik zou willen dat de machines de operator sturen, dat de machinecommunicatie zodanig is dat een bijstelling van het ene onderdeel automatisch leidt tot aanpassingen verderop in de lijn.’ Daarvan is nog geen sprake, erkent Rooimans, die zijn hoop heeft gevestigd op IPC (Association Connecting Electronics Industries), dat voor de communicatiestandaardisatie zou moeten zorgen.

ONNODIG TRAAG Richard Mijnheer, de tweede geïnterviewde, is ceo van 3T, ontwerper van embedded software voor onder meer field programmable gate array chips. Dit Enschedese bureau is zowel klant als leverancier van tbp, afhankelijk van wie de eindklant aandraagt. Hij wijst op de – onnodige – traagheid

van innoveren als knelpunt in de elektronicaketen. ‘Te veel bedrijven hebben eigen ontwikkelaars die te veel op hun eiland blijven en geen oog hebben voor wat er in de wereld nog meer te koop is. Ze zouden veel meer zaken moeten doen met bureaus als het onze. Want wij komen overal. Als je in onze wereld alles zelf wilt blijven doen, ga je per definitie te langzaam’, geeft hij potentiële klanten als advies mee. Partijen als Mycronic en 3T spelen een belangrijke rol in het waarmaken van een ambitie van tbp: voor de high mix, low volume, high complexitymarkt komen tot een zeer snel en slim productieproces dat tegen de laagst mogelijke kosten zeer betrouwbare pcba’s oplevert. ‘Slagen we daar niet in, dan raken we out of business’, is Plooy’s overtuiging. Een belangrijke beperkende factor is de fysieke en organisatorische afstand tussen elektronica-ontwerper en -producent. Die verwijdering is de afgelopen decennia ontstaan doordat de grote, verticaal geïntegreerde oem’ers steeds meer productiewerk zijn gaan uitbesteden, waar ook ter wereld en graag tegen de allerlaagste prijs. Dé manier om de brug te slaan is partijen zo vroeg mogelijk te betrekken, aldus de tbpdirecteur: early supplier involvement. ‘Focus je als oem’er op kosten, dan drijf je kwaliteit uit; focus je daarentegen op kwaliteit, dan drijf je kosten uit. Kunnen wij al tijdens het pcba-ontwerpen aan de knoppen draaien, dán verlagen wij voor de klant de kosten, niet door hem korting te geven.’

WAAROM 10.000? Kostenverlaging, benadrukt Plooy, is niet alleen een issue tussen tbp en klant, maar evenzeer tussen tbp en zijn componentenleveranciers. ‘Ik heb hier een shuttle met zes miljoen euro voorraad. Waarom krijg ik er tienduizend stuks geleverd als ik er maar honderd nodig heb’, vraagt hij. Zijn buurman aan tafel, Rens Wagter, general salesmanager van EBV Elektronik, gespecialiseerd in de distributie van elektronicacomponenten, reageert: ‘Wij kunnen kleine, omverpakte hoeveelheden leveren op een reel (spoel, red.), in de toekomst wellicht voorzien van een feeder (om makkelijker te installeren, red.). Maar dat brengt wel extra kosten met zich mee. Het is toch echt een kwestie van balans vinden tussen logistieke kosten en innovatie.’ Niet alleen de batchgrootte blijkt een logistiek discussiepunt, ook de informatievoorziening over het obsoleet worden van componenten. Een van de usp’s van EBV (al sinds 2004 jaarlijks genomineerd voor de DISCA-awards van dit magazine, memoreert Van Weele) is klanten tijdig informeren over wanneer componenten uit productie

gaan. Logisch: in de ‘steeds dynamischer’ halfgeleidersector is de lifecycle, zeker van de consumentenelektronica, vaak hooguit vier jaar. Dan is het voor de klant heel vervelend als zijn machine of apparaat vol zit met componenten die al obsoleet zijn voordat dat product op de markt is. Plooy: ‘Wij worden soms met een bill of materials geconfronteerd waarop componenten staan die reeds uit productie zijn. Daarom is het niet alleen belangrijk dat de klant ons vroeg betrekt, maar ook dat wij van onze leveranciers altijd de meest actuele, betrouwbare obsoletie-informatie krijgen.’ ‘Voor de juistheid van die informatie zijn wij ook afhankelijk van partijen als NXP, STM en Maxim’, repliceert Wagter. ‘Soms geeft een grote fabrikant een productiegarantie voor vijftien jaar af, waarop die, out of the blue, de productie toch plots stopt.’ Is meer voorraad houden voor tbp geen oplossing, oppert Van Weele. ‘Nee, want de klant wil er niet voor betalen’, legt Plooy de bal resoluut bij zijn suppliers.

OP CURSUS De laatste leverancier aan tafel is Paul van Abeelen, dga van de Tilburgse ERP-leverancier Isah. Het ERP-systeem is de backbone voor elke systeemintegratie, toch wordt zijn software vaak veronachtzaamd. ‘Als ik op een verjaardag vertel wat ik doe, krijg ik dikwijls direct klachten over ‘de it’ over me heen. Dan heb ik altijd twee controlevragen: wanneer ben je voor het laatst op cursus geweest en hoe oud is de softwareversie

waarmee je werkt? De software is heel vaak verouderd en op cursus gaan werknemers zelden. Dan is het niet vreemd dat software traag werkt en de mogelijkheden ervan niet benut worden. De betaalde cursussen die wij een tijdlang aanboden, waren geen succes. Nu we die gratis aanbieden, is er beduidend meer belangstelling. Toch constateer ik nog dat veel personeel niet op cursus mag. ‘Een dag cursus is een dag niet gewerkt’, is de redenering.’ Waarop Plooy aangeeft dat hij voor Actuele, betrouwbare obsoletie-informatie is cruciaal, erkent Rens Wagter (links) van EBV. miljoenen aan software in Echter: ‘Soms geeft een grote fabrikant een productiegarantie af voor vijftien jaar, waarop die huis heeft waarvan hij de toch plots de productie stopt.’ Rechts Paul van Abeelen van Isah. Foto: Com-magz leverancier vaak moet uitleggen hoe die werkt. Herkenbaar voor 3T-man Mijnheer, die droogjes en meer samenwerken. En met zijn allen op een nieuwe term introduceert: ‘Wij noemen dat it-cursus’, zo vat Arjan van Weele het in zijn early customer involvement.’ kenmerkende, gevatte stijl samen.

HOOP EN VERTROUWEN Er volgt nog genoeg te verbeteren, zo mag aan het eind van de middag worden geconcludeerd. En dat zal ook gebeuren, is de overheersende opinie. ‘Het is een kwestie van hoop, vertrouwen

www.tbp.nl www.ebv.com www.3t.nl www.isah.com www.mycronic.com

juni 2017

PARTNERS

CORTEXON-KABINET VORMT ‘HERSENEN’ MRI-SCANNER PHILIPS

‘VERSCHIL MAKEN DOOR CONTINU MEE TE DENKEN’ Healthcare is tegenwoordig het speerpunt van Philips – en in de breedste zin van het woord. Daaronder vallen ook de elektrische tandenborstels, koffiezetapparaten en airfryers. Want healthcare gaat verder dan het opsporen en genezen van ziektes. Het gaat ook om gezond leven en het voorkomen van ziektes. Magnetic resonance imaging (mri) speelt een grote rol in het traditionele, maar ook in het preventieve medische speelveld. De ontwikkelingen in de gezondheidszorg en de safety-eisen die daarbij horen, hebben de nodige impact op de toeleveranciers van Philips, waaronder Cortexon.

is ook inzetbaar voor het afbeelden van bijvoorbeeld botten. Maar daar geven we nog steeds de voorkeur aan röntgen.’ Everaert: ‘In de loop van de tijd zal mri zich waarschijnlijk kunnen meten met röntgen bij het afbeelden van botten. Vooralsnog focussen we ons op steeds betere mri-scans en dus de inzet van sterkere magneten en methoden om ruis bij de metingen te voorkomen.’ De duur van een mri-meting is in de afgelopen jaren flink afgenomen. Van Helvoort: ‘Voorheen duurde een scan zo’n 45 minuten. Tegenwoordig gaat dat sneller. Patiënten hoeven minder lang stil te liggen en hebben te maken met afnemende wachttijden. We nemen namelijk ook de workflow – van inchecken tot de beoordeling van het beeld – onder de loep. Heeft de patiënt bijvoorbeeld bewogen? Dan kan de operator ingrijpen. Hij is niet gekwalificeerd om de opname inhoudelijk te beoordelen – dat doet de radioloog vaak de volgende dag pas – maar kan wel beweging constateren en zo nodig een meting direct herhalen. Zo hoeft de patiënt waarschijnlijk niet nog een keer terug te komen.’

SAFETY Alle metingen tijdens een Philips mri-scan worden verwerkt in een kabinet van Cortexon, leverancier van klantspecifieke elektronicaMarcel van de Sande van Cortexon (midden) in gesprek met Mark van Helvoort (links) en Martin Everaert van Philips: ‘Philips moet elk product en elke wijziging grondig testen. Ook wijzelf zijn uitvoerig geaudit. Voor die testen hebben we vooral veel begrip. Een ‘vrij gewoon’ kabinet is in een healthcare-omgeving nu eenmaal behuizingen. ‘Om die reden niet gewoon meer.’ Foto: Hetty Hairwassers noemen we dit kabinet ook wel ‘de hersenen’ van de mri-scanner. Niet alleen de verwerking van de DOOR JUDITH STEINMEIER neer, vult aan: ‘Daarnaast zien we de zorgvraag verschuiven, van diagnostisch naar preventief, beelden vindt plaats in het kabinet, maar ook de van ziekenhuizen naar privé-klinieken. Steeds aansturing van de scanner. In het kabinet zit dus hilips zet steeds meer in op healthcare en vaker willen mensen uit voorzorg ‘gescreend’ veel belangrijke apparatuur die goed beschermd dat is niet zonder reden, verklaart Mark worden. Mri biedt hun die mogelijkheid.’ van Helvoort, manager public-private moet worden – ook om risico’s voor de patiënt partnerships magnetic resonance imauit te sluiten’, aldus Van Helvoort. ‘Maar dat is ging: ‘De bevolking vergrijst en daardoor ontstaat aan Philips wel toevertrouwd’, vult Everaert aan. MRI VERSUS RÖNTGEN er steeds meer vraag naar zorg. Het is onze uit‘Safety staat zeer hoog op onze prioriteitenMri-scanners worden niet alleen breder ingezet, daging om de gezondheidszorg betaalbaar en lijst. De behuizing van Cortexon is dan ook maar zijn ook nauwkeuriger dan vroeger – vooral beschikbaar te houden. Daarom zijn we continu bij de beoordeling van zacht weefsel. ‘Denk aan grondig doorgemeten. Van valtesten – waarbij het bezig met kostenreductie en productinnovatie.’ het afbeelden van de hersenen of aan het opkabinet vanaf een meter hoogte valt – tot aan Martin Everaert, senior mechanical design engisporen van tumoren’, legt Van Helvoort uit. ‘Mri testen in een klimaatkamer. Healthcare is nu een-

P 74

juni 2017

maal een sector met enorm veel regels. Daar weet niet elke leverancier raad mee, maar Cortexon wel.’

NAUWE SAMENWERKING Cortexon is werkzaam voor diverse bedrijven in de hightech industrie, van ASML tot NXP. ‘Deze dynamische sector maakt dat wij nooit stil mogen zitten. En dat doen we dan ook niet’, aldus businessunitmanager Marcel van de Sande. ‘Door continu met Philips mee te denken – tot aan de pallet aan toe – en snel te schakelen, kunnen we het verschil maken. Maar die snelheid verliezen we deels wel weer. Philips moet elk product en elke wijziging – bijvoorbeeld het boren van een gat – grondig testen en aantonen dat het kabinet nog aan alle eisen voldoet. Ook wijzelf zijn uitvoerig geaudit. Voor die testen hebben we vooral veel begrip. Een ‘vrij gewoon’ kabinet is in een healthcare-omgeving nu eenmaal niet gewoon meer.’ Van Helvoort: ‘Dat gaat zo ver dat er in een ziekenhuis even zorgvuldig met het kabinet wordt omgesprongen als met de mri-scanner zelf. De behuizing wordt echt als een onderdeel van de mri-scanner beschouwd.’ Het Cortexon-kabinet is in nauwe samenwerking met Philips ontwikkeld. Van Helvoort: ‘Jaren geleden werkten we nog met standaard 19-inchkabinetten. We liepen toen tegen het feit aan dat we ze zo grondig aan het verbouwen waren, dat we eigenlijk goedkoper uit waren als we een kabinet op maat lieten bouwen. Sindsdien doet Cortexon dat voor ons. Onder meer front, kleur,

perforatie, hoogte en breedte zijn klantspecifiek voor ons bepaald.’ In Best bouwt Philips de apparatuur zelf in het kabinet in. Daarbij is koeling onontbeerlijk. De temperaturen in de behuizing kunnen namelijk flink oplopen. Everaert: ‘Recent zijn we overgegaan van lucht- naar waterkoeling.

een bewuste keuze. Orders willen nog wel eens schuiven en dan is het niet fijn om al een complete, klantspecifieke behuizing klaar te hebben staan. Nu kan een kabinet gewoon door naar een andere klant, omdat we hem pas op het laatste moment customizen.’ Ook maakt Philips steeds

‘Verregaande outsourcing zorgt eigenlijk voor inflexibiliteit’

Dit koelingskabinet hebben we gekoppeld aan dat van Cortexon. Dat vereiste een goede afstemming tussen Cortexon en de Chinese toeleverancier van het koelingskabinet. We wilden beide kabinetten namelijk eenzelfde look geven, maar ze ook mechanisch op elkaar afstemmen. Nu vormen de kabinetten één geheel en zijn ze eenvoudig los te maken en weer aan elkaar te koppelen. Wel zo handig bij het transport door smalle ziekenhuisgangen.’

meer de keuze voor insourcen. Everaert: ‘Verregaande outsourcing zorgt eigenlijk voor inflexibiliteit. Voorheen lieten we onze behuizingen compleet klantspecifiek bouwen – tot aan de beugeltjes aan toe. Een kabinet voor project A kon dan ook van project B verschillen op enkel de ingebouwde beugeltjes. Nu hebben we ervoor gekozen om die beugeltjes zelf te monteren. Zo zijn onze kabinetten vrij generiek en modulair – en houden we het aantal varianten beheersbaar.’

VAN OUTSOURCEN NAAR INSOURCEN Philips bouwt de apparatuur pas op het laatste moment in het kabinet in en kiest dus voor een relatief laat ontkoppelpunt. Van Helvoort: ‘Dat is

www.philips.com www.cortexon.com

! m a a n e g n aa

itsme, aangenaam dichtbij Als machinebouwer wordt u steeds sneller en flexibeler. En u concurreert internationaal tegen steeds scherpere prijzen. Daar komt steeds meer bij kijken. Daarom ondersteunt itsme uw succes. Door uw kennis up to date te houden, door de beste materialen en alternatieven voor u te vinden, door internationale sourcing, door logistieke begeleiding van uw projecten, door te zorgen voor (internationale) beschikbaarheid, inclusief bijbehorende wettelijk benodigde informatie en documentatie. En natuurlijk door “gewoon” betrouwbaar en op tijd te leveren. itsme staat voor Industrial Technology and Supply for Mechanical and Electrical. itsme is de nieuwe naam voor ES Elektro en Hoogland-Mennens. Wij geloven dat succes mensenwerk is. Daarom verbinden wij als Nederlands familiebedrijf mensen, bedrijven en vakgebieden met elkaar. U kunt ons gemakkelijk bereiken, want we zijn altijd in de buurt met ondersteuning die voor u het verschil maakt, nationaal en internationaal. Met dertien vestigingen in Nederland en onze eigen bedrijven in Duitsland, België, Roemenië en Spanje, kunt u vertrouwen op ons netwerk van competente en gedreven collega’s. U doet zaken met één vaste contactpersoon, maar kunt tegelijkertijd profiteren van de kennis van honderden specialisten. itsme | Making You Succeed! Nederland België Duitsland Roemenië Spanje

itsme Breemes Schultz+Erbse ES Elektro Romania Elektres

www.nl.itsme.eu www.breemes.be www.schultzerbse.de www.eselektro.com www.elektres.es

www.nl.itsme.eu

juni 2017

ADVERTORIAL

LENZE MAAKT INTERNET OF THINGS EENVOUDIG

HOE OEM’ERS HUN EIGEN IOT-DIENSTEN KUNNEN LANCEREN Veel machinebouwers en system integrators halen nog lang niet alles uit wat Industrie 4.0 en het Internet of Things (IoT) voor hun businessmodel kunnen betekenen. Slechts een enkeling heeft al een strategie bepaald om op de nieuwe trend in te spelen. Automatiseringsspecialist Lenze biedt nu voor OEM’ers een eenvoudige en snelle manier om digitale business te creëren op basis van data met toegevoegde waarde. Voor OEM’ers die gebruik maken van de automatiseringstechnologie van Lenze, specialist in Motion Centric Automation, wordt het aanbieden van online digitale services nu wel heel gemakkelijk. Lenze heeft de krachten gebundeld met IoT-specialist ei3 voor het realiseren van verregaande analyse en voorspelbaar onderhoud op afstand. Samen zetten zij deze cloudoplossing in de markt als een white label-product, dat de OEM’ers onder eigen naam en logo kunnen presenteren.

DIGITALE BUSINESS

Lenze vereenvoudigt in samenwerking met ei3 het

Als onderdeel van de afspraken met Lenze kunnen machinebouwers alle gegevens verzamelen die beschikbaar zijn uit het Lenze-controllerplatform. Zij kunnen deze gegevens evalueren en ter beschikking stellen aan hun klanten, in de vorm van hetzij een actueel dashboard hetzij rapporten met performancedata. Bijvoorbeeld als basis voor advies over het optimaliseren van systemen en processen. De oplossing is bovendien geschikt voor diensten zoals remote diagnostiek en kan ook gebruikt worden om voorspellend machinegedrag en -onderhoud te signaleren. ‘Wij willen onze partners in staat stellen om hun eigen digitale business snel en gemakkelijk op te zetten, omdat het de relatie met hun klanten kan versterken door het bieden van toegevoegde waarde’, verklaart David Krampe, senior marketing manager bij Lenze in Duitsland. Hij noemt ei3 een competente en betrouwbare partner voor Lenze. De industriële IoTspecialist uit New York werkt sinds 1999 voor industriële bedrijven en heeft zijn oplossing op dit moment in meer dan 20.000 machinesystemen in meer dan 90 landen actief.

opzetten van digitale services op basis van big data.

HOGE VEILIGHEIDSSTANDAARD De gegevens van een machine worden eerst overgebracht via OPC-UA (Unified Architecture) naar een beveiligingstoepassing binnen het productienetwerk. Daarna vindt alle communicatie plaats in gecodeerde vorm op een hoog beveiligingsniveau. De gegevens worden opgeslagen in ei3’s regionale datacenters, waarvan er drie zijn, in de VS, Europa en Azië. Een vierde datacenter zal binnenkort beschikbaar zijn voor Duitsland, zodat de gegevens van lokale klanten het land niet verlaten. Dit datacenter voldoet aan alle hoge Europese gegevensbeveiligingseisen, en is gecertificeerd door Dekra.

gewenste gegevenspunten in de benodigde toepassing te specificeren en de dataverzameling kan beginnen. ‘Natuurlijk hebben we een bepaalde hoeveelheid gegevens nodig voordat we veel zullen leren van de big data-analyse,’ zegt Rijkers. ‘Belangrijk is vooral dat we snel kunnen starten met het verzamelen van gegevens en dat de gebruikelijke prestatiecijfers en evaluaties, zoals OEE, benutting en beschikbaarheid of track & trace, direct ter beschikking staan.’ Ook is het gemakkelijk voor de OEM’er om remote diagnostiek en onderhoud uit te voeren zodra de oplossing in gebruik is. De ervaring van Rijkers is dat het aantal on-site opdrachten met wel tachtig procent kan worden teruggebracht, iets wat de gebruiker veel tijd en geld zal besparen.

DEMONSTRATIE Op de internationale verpakkingsbeurs Interpack gaf Lenze dit voorjaar een succesvolle demonstratie met een machine die gegevens verzamelde in standaardbedrijf en in een opzettelijk geactiveerde crisissituatie. Lenze liet stap voor stap aan geïnteresseerde machinebouwers en andere OEM’ers zien hoe ze de diensten van partner ei3 kunnen opzetten en gebruiken. David Krampe benadrukt: ‘Natuurlijk moet Lenze ervoor zorgen dat we verschillende standaarden kunnen gebruiken en dat onze besturingen ook kunnen werken met Microsoft Azure, Amazon Web Services (AWS) en andere cloud-platforms. Maar onze oplossing maakt het vooral gemakkelijk voor onze partners om toekomstgericht aan de slag te gaan met het bieden van online diensten en toegevoegde waarde op basis van big data.’

EENVOUDIG TE GEBRUIKEN Het datacentrum is feitelijk een private en veilige cloud die big data-diensten aanbiedt. ‘De oplossingen van onze partner ei3 worden al jarenlang succesvol gebruikt en komen vooraf geconfigureerd beschikbaar voor OEM’ers’, zegt application engineer Jurgen Rijkers, terwijl hij de Amerikaanse manier van werken looft. De machinebouwer heeft hiervoor helemaal geen voorkennis van IT of big data nodig. Hij hoeft alleen de

Ploegweg 15 5232 BR ’s-Hertogenbosch T 073-6456500 www.lenze.com

STRATEGIE

STREVEN VAN BAX METAAL OM KLANTEN TE ONTZORGEN WERPT VRUCHTEN AF

‘ALLES IN PLACE OM TE GROEIEN ALS TOTAALAANBIEDER’ Goed kan altijd beter. Die slogan hanteert Bax Metaal sinds zowat drie jaar in zijn marketinguitingen. Met succes. Het totaalpakket dat het Bergeijkse bedrijf sindsdien aanbiedt – van engineering en fabricage tot en met finishing en montage – trekt steeds meer klandizie. ‘Bezoekers staan er versteld van hoe up-to-date ons machinepark is.’

DOOR PIM CAMPMAN

ax Metaal is specialist in samengesteld plaatwerk en buisconstructies in rvs (grofweg zeventig procent van de omzet), staal (twintig procent) en aluminium (tien procent). Partijen die om monodelen vragen, worden tegenwoordig bediend door Laserparts, een zusterbedrijf – en directe buur – in de Bax Holding. ‘De orderstroom voor monodelen is anders dan voor samenstellingen’, vertelt Anton Bax, directeur en samen met echtgenote Yvonne eigenaar van Bax Holding, die 95 fte’s telt en met name machinebouwers in de agrifooden semiconductorsector bedient. ‘Daar draait het om aantallen, snel leveren, 24-uursproductie: snijden, kleine freesbewerkingen, verzinken, af en toe een kantje zetten.’ Laserparts beschikt over de modernste plaat- en buislasersnijders, met ertussen een automatisch magazijn met 325 palletplaatsen. ‘Alle soorten materiaal hebben we binnen drie minuten op de laser liggen.’ Bedrijfsleider Mathijs Kox bij Bax Metaal: ‘Problemen in de werkplaats proberen we zoveel mogelijk aan de voorkant – bij intake en engineering – weg te nemen.’ Foto: Bart van Overbeeke Ook Bax Metaal zet zwaar in op lasersnijden, maar vanuit een andere invalshoek, vervolgt bedrijfsleider Mathijs Kox. ‘Voor MKG) dat alles aan elkaar koppelt en op de werkvoorbeeld van. Hij begon er tien jaar geleden als ons wordt co-engineering, meedenken en meeplek op beeldschermen actuele planningsinforvakantiekracht en kreeg een vaste betrekking, ontwerpen met de klant, steeds belangrijker. matie verschaft. Bax: ‘Iedereen weet real time of waarna hij het schopte tot werkvoorbereider en Door op lasersnijden te ontwerpen/tekenen, kunhij op planning zit en kan dus zo nodig direct vervolgens hoofd bedrijfsbureau, en nu bedrijfsnen wij complexere samenstellingen preciezer en bijsturen. Alles ERP-gestuurd; zonder dat kunnen leider en mt-lid is. Bax: ‘We doen heel veel aan makkelijker vormgeven – vanachter het beeldwe niet meer.’ Maar maakt dat het proces niet opleiding en training. Voorbeeld: twee jaar gelescherm. Dus niet meer, zoals het destijds ging, inflexibel? Niet bij Bax Metaal; kort voor de den hebben we een eigen lasopleiding opgetuigd. uitmeten en aftekenen in de werkplaats. Zodoenbouwvak in 2016 werden in twee maanden tijd Getrokken door twee gediplomeerde en tot leerde kunnen we kwalitatief beter en sneller produvoor een klant in de pluimveesector liefst kracht gepromoveerde lassers, die jonge gasten ceren, wat de klant en onszelf kostenvoordeel 510 transportsystemen geproduceerd. Kox: daarin meetrekken. Dertien man die er een groot oplevert. En daarbij verhogen we onze lever‘Een behoorlijke uitdaging, die we pas aangingen deel van hun woensdagavond voor over hebben betrouwbaarheid, iets wat veel klanten vandaag nadat we ons ervan vergewist hadden dat we die om, na een snelle hap, eerst theorie- en dan de dag net zo belangrijk vinden als de prijs. Onze aankonden – door aan de voorkant alles goed te praktijkles te volgen – magnifiek.’ aanpak komt erop neer dat we problemen in de regelen, zodat we zonder problemen konden Als totaalaanbieder, ontzorger van klanten, moet werkplaats aan de voorkant – bij intake en engiproduceren en die straffe deadline konden halen.’ Bax alles op orde hebben: organisatie, machineneering – zoveel mogelijk proberen weg te Bij zulke projecten put Bax Metaal voor de park, automatisering en niet in de laatste plaats nemen.’ ondersteunende klussen uit een pool van inleenbedrijfscultuur. Anton Bax: ‘Voortdurend streven krachten die het bedrijf – en de manier van naar ‘goed en altijd beter’ zit in ons dna.’ En dat werken – kennen. loont, want binnenkort breidt de Bax Holding uit NIET INFLEXIBEL met een nieuw pand van 3.000 vierkante meter, Die aanpak wordt op alle denkbare manieren deels bestemd voor Bax Metaal. gestut: met een engineeringgroep, ontwerpsoftEIGEN LASOPLEIDING ware (SolidWorks), offline programmeren van Mensen volop kansen bieden om te groeien in machines (waaronder de kantbanken en lasrobots waar ze goed in zijn; dat moedigt de Bax Holding van Valk Welding), en een ERP-systeem (van aan en faciliteert het. Mathijs Kox is er een goed www.baxmetaal.nl

juni 2017

Van harte gefeliciteerd, Terberg! Met 28 werkmaatschappijen in 9 landen is Terberg Ã©Ã©n van de grootste onafhankelijke leveranciers YDQ VSHFLDOLVWLVFKH YRHUWXLJHQ 9DQ WHUPLQDO WUHNNHUV WRW DXWRÂ·V HQ YDQ PRGLÃ&#x20AC; FDWLHV WRW QLHXZH YRHUWXLJHQ

Pulse is trots om als partner voor bedrijfssoftware een bijdrage te mogen leveren aan het succes van dit mooie familiebedrijf.

www.pulse.nl

PROCESVERBETERING

GROEIEND ALKU IN TILBURG KIEST VOOR SOFTWAREOPLOSSING VAN ISAH

‘FOCUS OP MAAKINDUSTRIE ZIE JE TERUG IN FUNCTIONALITEIT’ Met een eigen productiefaciliteit en een landelijk netwerk van gecertificeerde dealers is het Tilburgse ALKU al 25 jaar een grote speler in de Nederlandse markt voor kunststofgeveltoepassingen. Om efficiënter te kunnen werken en de interne informatiestromen te verbeteren, koos ALKU onlangs voor ERP van Isah. ‘Hun focus op productiebedrijven zie je aan alle kanten terug’, vertelt controller Pieter Boogaard over de keuze voor Isah en de groei van het bedrijf die daaraan ten grondslag lag.

DOOR PIM CAMPMAN

LKU startte in 1990 met slechts één busje en een aanhanger’, vertelt Boogaard. ‘Onze directeur/eigenaar, Bas Nooteboom, begon destijds zijn eigen bedrijf als monteur van kozijnen voor particulieren. Al snel merkte hij dat het in de markt beter kon – dat, als hij de producten zelf zou gaan maken, hij de kwaliteit zou kunnen leveren die hij wíl leveren en waar klanten om vragen. Reden waarom hij een eigen productielijn oprichtte.’ Dat dat goed uitpakte, blijkt uit het feit dat het bedrijf in de loop der jaren flink is uitgegroeid: ALKU® is vandaag een landelijk bekend merk in kunststofproducten als kozijnen, ramen, deuren, schuifpuien, terrasoverkappingen, dakkappellen en bijbehorende accessoires. Het bedrijf telt ongeveer tachtig medewerkers. ‘Het landelijk netwerk van gecertificeerde dealers verzorgt de verkoop en montage van deze producten’, vertelt de controller. ‘Zelf richten wij ons hoofdzakelijk op de productie. In de multifunctionele bedrijfsruimte van ons bedrijf komen alle disciplines samen: productie, montage, productontwikkeling en een ontdekkingscentrum.’

‘A

TOEKOMSTBESTENDIGE OPLOSSING Begin 2016 ging het Tilburgse bedrijf op zoek naar een ERP-oplossing. Boogaard verklaart: ‘We werkten op dat moment met diverse op zichzelf staande pakketten: een orderpakket, boekhoudpakket, tekenprogramma, enzovoort. Dit werkte echter inefficiënt, mede omdat de informatievoorziening intern soms te wensen overliet. Nu we steeds grotere aanvragen krijgen, ook vanuit de projectenmarkt, wordt het voor ons van belang om een degelijk ERP-systeem te hebben.’ Na een uitgebreide selectie kwam ALKU bij het eveneens Tilburgse Isah terecht. ‘Qua omvang en resultaat een solide, gezond bedrijf, dat ook nog eens veel ervaring heeft in de maakindustrie; dat sprak ons erg aan. De applicatie van Isah is

bovendien heel gebruiksvriendelijk en uit gesprekken met referenten begrepen we dat er bij Isah volop doorontwikkeld wordt op functionaliteit. Zaken die onze referenten in het verleden zelf in de vorm van maatwerk hadden ontwikkeld, zaten ondertussen allemaal in de standaard van hun ERPoplossing. Als het kan, willen we als ALKU zo dicht mogelijk bij die standaard blijven. Dat waarborgt dat we een toekomstbestendige oplossing hebben.’

Pieter Boogaard, controller bij ALKU: ‘Isah geeft ons de handvatten om zelf aan de slag te gaan met de inrichting, dat is slim.’ Foto: Kees Beekmans

FOCUS OP PRODUCTIEBEDRIJVEN Een van de zaken die ALKU tijdens de demo’s van Isah in positieve zin opviel, was de planningsfunctionaliteit. Boogaard: ‘Vergeleken met oplossingen van andere partijen heeft Isah op het vlak van planning misschien wel de mooiste en meest uitgebreide mogelijkheden. Je merkt daarbij absoluut dat Isah uit de maakindustrie is ontstaan. Er is goed nagedacht over de diepte van deze functionaliteit. Alle handelingen die nodig zijn voor ons soort bedrijf zijn stap voor stap beschikbaar. Die focus op productiebedrijven zie je aan alle kanten terug.’ Daarnaast is ALKU erg gecharmeerd van de cursussen die Isah aanbiedt – gratis. ‘Niet omdat we er niet voor zouden willen betalen, hoor’, zegt de ALKU-controller met een lach. ‘Nee, het gaat ons om de gedachte die erachter zit. Isah gelooft oprecht dat als mensen hun pakket écht goed kennen, dit significante voordelen oplevert in de dagelijkse praktijk; dat helpt om er dagelijks mee te werken en om alle functionaliteiten te benutten. Dat helpen zit volgens mij heel diep in het dna van Isah, dat is

wat wij enorm waarderen in een partner of leverancier.’ Ook over de ondersteuning die Isah tijdens de implementatie gaf, is de Tilburgse bouwer van kunststofgeveltoepassingen erg te spreken. Pieter Boogaard: ‘De opzet met een projectleider die het geheel overziet en daarnaast een consultant voor kennisoverdracht, werkt heel goed voor ons. Isah geeft ons de handvatten om zelf aan de slag te gaan met de inrichting, dat is slim. Want uiteindelijk moet je het wel zelf gaan doen. Wat wij erg prettig vinden, is dat de consultants veel beschikbaar zijn voor het beantwoorden van vragen. Op die manier maken we de implementatie samen met Isah tot een succes. Momenteel is een projectgroep volop bezig om te leren met het pakket om te gaan en om het te testen.’ ALKU en Isah verwachten de implementatie van het ERPpakket na de zomervakantie af te ronden.

www.alku.nl www.isah.com

juni 2017

PROCESVERBETERING

ROBA METALS VERGROOT FLEXIBILITEIT MET ERP-OPLOSSING VAN PULSE

‘ALS TRADING-BEDRIJF MOET JE MAKKELIJK KUNNEN SCHUIVEN’ Klanten nog meer services en maatwerk bieden. Daarin investeert Roba Metals – als grote, internationale handelsfirma en semi-producent van staal, roestvaststaal en nonferro – voortdurend. Meer magazijnruimte, procesoptimalisatie en één geïntegreerd ERP-systeem voor alle vestigingen; het 80-jarige Roba Metals schaakt op veel borden tegelijk. ‘Heel diep gaan in de relatie met klanten betaalt zich uit’, klinkt het in IJsselstein. Softwarebedrijf Pulse helpt daarbij.

Bij Roba Metals van links naar rechts Fokke van der Bij, André van der Wurf en Gerard de Roij: ‘Dankzij het betere inzicht in de voorraden kunnen we indien nodig makkelijker schuiven en uiteindelijk een nog betere service bieden.’ Foto: Maarten Hartman

DOOR PIM CAMPMAN

oba Metals is als onderdeel van Roba Holding in de loop der jaren gediversifieerd, geïnternationaliseerd en gestaag – én winstgevend – gegroeid. De onderneming heeft vestigingen in Nederland (IJsselstein), Genk (België), Wroclaw (Polen), het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. ‘In Genk houden we gemiddeld 25.000 tot 30.000 ton staal op voorraad’, illustreert André van der Wurf, senior accountmanager voor de staalactiviteiten. In de

juni 2017

tweede tak, eveneens erg groot, draait het allemaal om roestvaststaal (rvs) en non-ferro, vooral aluminium. Zowel ‘staal’ als ‘rvs/non-ferro’ kopen hun materialen wereldwijd in bij staal-, rvs- en aluminiumfabrikanten. Die komen binnen op grote rollen (coils), die Roba in vlakke platen knipt – in formaten en kwaliteiten waar klanten om vragen. De klantenkring is zeer divers. ‘Machine- en apparatenbouwers in de food zijn grote afnemers’, aldus Fokke van der Bij, commercieel directeur van rvs/non-ferro. ‘Vanwege de strenge hygiëne-eisen wordt in die wereld heel

veel rvs toegepast.’ Voor ‘staal’ is de bouwsector een grote afnemer. ‘Wat we daar leveren, is veelal verzinkt en gelakt’, zegt Van der Wurf.

SERVICECENTERS Niet louter staal en rvs/non-ferro leveren, maar er ook oppervlaktebewerkingen op loslaten; dat vragen steeds meer klanten – en dat biedt Roba Metals met zijn servicecenters in IJsselstein en Genk. Daar draaien machines die coils op maat knippen, staal in smalle banden slitten en rvs-platen slijpen of borstelen en voorzien van folie. ‘Een decoiler die tot twee meter breed gaat, hebben maar weinig concurrenten’, aldus Van der Bij. Wie dat zijn? ‘Fabrikanten die rechtstreeks aan eindklanten leveren en walserijen met een eigen servicecenter. Maar die hebben meestal niet de flexibiliteit om maatwerk te leveren in de korte levertijden die de klanten verlangen; hun gaat het toch vooral om heel grote volumes te produceren en direct te leveren.’ Bovendien biedt Roba Metals flexibiliteit door grote voorraden aan te houden voor en ook van klanten. Group controller Gerard de Roij van Roba: ‘Onze klanten verwachten van ons dat we producten direct beschikbaar hebben, of althans heel snel kunnen leveren. Daarnaast zijn we voorraadhouder voor sommige klanten – omdat hun eigen opslagcapaciteit beperkt is of/en omdat ze om prijstechnische redenen nu al inkopen wat ze pas over een half jaar of zo nodig hebben. Die capaciteit hebben wij wel op onze complexen in IJsselstein (vier hectare, red.) en Genk (zes hectare).’ De groep rvs/non-ferro kreeg er in Genk onlangs een 5.000 m2 groot magazijn bij, en voor staal is een ongeveer even groot magazijn in aanbouw.

CENTRAAL INZICHT De vestigingen van Roba Metals zijn, aldus De Roij, organisatorisch, logistiek en financieel nauw

verweven. Reden waarom vijf jaar geleden werd besloten te investeren in rigoureuze modernisering van de bedrijfssoftware. ‘We hadden drie of vier verschillende – vrij kleine – systemen, met verschillende applicaties, tegelijkertijd draaien. Aan elkaar geknoopt werkte dat wel, maar de informatie die het opleverde was beperkt, onder meer omdat integratie met het financieel systeem ontbrak. Geen ideale situatie; in plaats daarvan wilden we naar één geïntegreerde ERP-oplossing voor al onze vestigingen, naar één backbone die centraal real time inzicht geeft in onze voorraden, waar die ook liggen, en contractposities.’ De eerste marktverkenningen werden in 2012 gedaan. Daar rolde een shortlist uit van ERP-oplossingen waarmee Roba Metals uit de voeten zou kunnen. Lang verhaal kort, uiteindelijk viel de keuze op Microsoft Dynamics AX, met het Venlose Pulse als implementatiepartner. De Roij: ‘Dynamics AX wordt continu doorontwikkeld en is daardoor toekomstbestendig. Daarbij wilden we met één gerenommeerde implementatiepartner met enige ‘massa’ in zee gaan. Pulse heeft een goede reputatie en sterk track record in de metaalbranche.’

VEEL MAATWERK Gerard de Roij spreekt van ‘een voor ons belangrijk project’ en ‘een flinke operatie, waar meerdere jaren overheen zijn gegaan’. ‘De implementatie is niet vanzelf gegaan; het heeft veel energie gekost, aan onze kant en bij Pulse. Maar het is zonder calamiteiten verlopen, mede omdat we

het op advies van Pulse gefaseerd hebben gedaan: eerst de boekhouding, daarna de staaldivisie en eind 2016 was de divisie rvs/non-ferro de laatste die ‘live’ ging. Daarmee zijn we rond, wat niet wil zeggen dat dit een statisch iets is: we voorzien nog wel optimaliseringsslagen.’ In het systeem werd vrij veel Roba-specifiek maatwerk aangebracht, onder meer voor het formeren van werkorders, het opzetten van een heldere en goed werkbare artikelstructuur (op basis van batchkenmerken) en de economische voorraadpositie. De Roij noemt een majeur leidmotief: ‘Als trading-bedrijf moet je makkelijk en vlot kunnen schuiven. Bijvoorbeeld omdat een klant in een laat stadium toch nog iets wil wijzigen of heel snel beleverd wil worden. Dynamics AX biedt ons het inzicht en gebruiksvriendelijke tools om flexibel te zijn.’

ROBA METALS TACHTIG JAAR Familiebedrijf Roba Holding bestaat tachtig jaar. Robert Baruch en Willy Cohn richtten hun Roba Metallurgische Handelsmaatschappij in 1937 op in Amsterdam. Ze gingen metaalbedrijven af om nonferro-afvalmateriaal op te kopen, te sorteren en weder te verkopen. Van het gezin Robert Baruch overleefde alleen een dochter de tweede wereldoorlog. Zij trouwde met Stefan Cohn, zoon van de medeoprichter, die zijn vader opvolgde en Roba op het spoor zette van diversificatie, internationalisering en groei – autonoom en door acquisities. In de jaren zestig verhuisde Roba naar IJsselstein. Het bedrijf wordt alweer jaren geleid door de derde generatie, Paul Cohn, samen met Roger Van Geerteruy.

GOEDE UITGANGSPOSITIE André van der Wurf bevestigt dat met zijn ‘staalpet’ op. ‘Dankzij dat betere inzicht in de voorraden kun je indien nodig makkelijker schuiven en uiteindelijk een nog betere service bieden.’ Fokke van der Bij wil voor rvs/non-ferro zover niet gaan: ‘We zijn pas zo kort live dat het te vroeg is om te oordelen. Jazeker, in het systeem zitten absoluut veel positieve mogelijkheden. En daar waar dat niet voor geldt, beginnen we met fase 2.’ Gerard de Roij: ‘Werkend met zo’n nieuw systeem kom je erachter dat je dit of dat net even anders wilt. Je zult altijd doorontwikkelen. Dat geldt ook in de relatie met de klant. Wij hebben een mooi

informatiesysteem en klanten ook. Gaan we straks daarmee communiceren of blijven we het met e-mails doen? Gaan we klanten direct inzicht geven in data van ons? Kunnen we gebruik maken van data om de logistiek te verbeteren met slimme transportschema’s? Allemaal vragen die in de volgende fase aan de orde komen. Wat we nu hebben, is inzicht; dat verschaft ons een goede uitgangspositie om die fase 2 in te gaan.’ www.pulse.nl www.robametals.com

Ridder iQ Projectmanagement; Projectmanagement; een must bij lange en complexe trajecten! projecten, orders leverdatum rdatum Grafisch overzicht van alle lopende p rojecten, o rders en activiteiten met leve Milestones-, budget- en materiaalbewaking Compleet geïntegreerd productiegeïntegreerd met de p roductie- en serviceplanning Drag and drop drop afdelingen medewerkersplanning Work Structure Work Breakdown Breakdown Structu re (WBS) incl. budgettering en projectcalculaties Het maken van (tussentijdse) p rojectcalculaties

Ridder Data Systems Lor Lorentzstraat entzstraat raat 36-38 3846 AX Har Harderwijk derwijk 0031 0 (0) 341 - 41 29 84

www.ridder.nl/project www .ridderr.nl/project

juni 2017

UIT DE MARKT HYDROZINE KAN RIJDEN OP H2 VERSNELLEN Omdat ‘mierenzuur’ het foutieve beeld oproept dat bij de productie ervan mieren betrokken zijn, is de naam veranderd in ‘hydrozine’: een kleurloze vloeistof met mierenzuurmoleculen, bestaande uit waterstof (H2) en CO2. Als het aan Team Fast ligt dé energiedrager van de toekomst. Want volledig duurzaam te produceren en gebruiken, bijvoorbeeld voor het aandrijven van voertuigen. H2 wordt gemaakt door met groene elektriciteit water te splitsen; CO2 is een restproduct van bijvoorbeeld Lucas van Cappellen, voor een schaalmodel van een hydrozine-auto, mestvergisting. In toont schaalmodellen van de cilindervormige waterstof- en de groeeen speciale reactor ne hydrozinetank, met dezelfde energie-inhoud. Foto: Com-magz wordt de hydrozine weer gesplitst. Vervolgens zet een brandstofcel de H2 is ruim opgezet, zodat het publiek om in elektriciteit die een elektrovan buitenaf gemakkelijk een beeld motor aandrijft. kan krijgen van de inrichting van de Het principe bestaat al langer, maar aandrijving’, aldus Van Cappellen. het afgelopen jaar heeft Team Fast – Een van de grootste voordelen van studenten van de TU/e – gewerkt aan deze oplossing is de opslag van H2. onder meer het robuuster en comHydrozine kan meegevoerd worden pacter maken van de reactor, vertelt in een gewone tank bij 1 bar, terwijl Lucas van Cappellen. Ook is een pure H2 in een onpraktische cilingrootschalig prototype gebouwd, dervormige tank moet worden opsamen met de Duitse specialisten geslagen, bij een druk van 350 bar. Bürkert (fluid control) en ETAS ‘Onze technologie maakt het moge(besturingssoftware) en het Nederlijk een bestaand tankstation voor landse VDL ETS. Dankzij VDL hydrozine geschikt te maken voor Groep, dat ook bussen bouwt, is op niet meer dan 30.000 euro’, zo duidt 6 juli in Eindhoven een stadsbus Van Cappellen hydrozine als dé gepresenteerd die rijdt op hydrozine. oplossing voor de huidige kip-ei‘Al onze technologie zit in een trailer problematiek rond het rijden op H2. achter de bus. Die heeft een raam en www.teamfast.nl

‘DRACHTEN’ MIKT OP GROEI Innovatiecluster Drachten (ICD) omvat nu zestien bedrijven die zich bezighouden met de vijf grote uitdagingen voor de toekomst: 3D metal printing, remote sensoring & big data, robotics, visual intelligence en all-electric propulsion. De komende jaren wil het cluster uitbreiden naar zo’n 25 bedrijven.

april 2017

‘Elk kwartaal één bedrijf erbij, gezien het potentieel moet dat haalbaar zijn. En uiteraard staat kwaliteit voorop’, aldus programmamanager ICD Joost Krebbekx.

Lees het complete bericht op de site van Link Magazine.

PERSONALIA

Bernard Fortuyn heeft zijn baan als

lid van de raad van bestuur van Siemens Nederland verruild voor die van kwartiermaker/directeur van de bundeling ECN Duurzaam en TNO Energie. Menco Verduin (rechts op de foto) is

Jan van den Biesen heeft zich, na

benoemd tot algemeen directeur bij ontwerpen spuitgietbedrijf Promolding. Hij volgt oprichter en eigenaar Jac. Gofers op, die zich gaat toeleggen op de verdere uitbouw en internationalisering.

zijn pensionering bij Philips, gevestigd als onafhankelijk adviseur inzake stimulering van onderzoek en innovatie. Folkert Bolger, afkomstig van Bang &

Olufsen, is de nieuwe cpo bij Marel.

AME VERKORT MET 3D-PRINTEN DOORLOOPTIJD ONTWIKKELING AME is als original design manufacturer opgeschoven van ontwikkeling en productie van elektronica naar toelevering van complete modules voor high-end producten. De focus is daardoor meer komen te liggen op de doorlooptijd van het ontwikkeltraject en daarin past snelle prototyping van elektronische maar ook mechanische producten. Voor dat laatste heeft AME een toolshop en onlangs is hier een 3D-printer voor kunststoffen aan toegevoegd. De keuze viel op de J750 van Stratasys, een investering van net geen drie ton. De printer werkt met de polyjet-technologie en print thermohardende materialen die de technische eigenschappen van bulkkunststoffen benaderen. Elke laag wordt na het printen gehard met uv-licht, waardoor de gewenste hardheid en oppervlakte-eigenschappen worden bereikt. Dat brengt het printen van zichtdelen en interne constructiedelen binnen bereik. ‘Een geprint voorwerp kan in alle richtingen worden belast’, verklaart Joep Damen, bij AME verantwoordelijk voor procesinnovatie, ‘in tegenstelling tot bij andere technieken, die fragiele lagen printen. Bovendien is deze printer geschikt voor meerdere materialen. Hij kan bijvoorbeeld een rubberachtig materiaal printen op een harde kunststof, zoals ABS, of spoortjes van geleiden-

de kunststoffen voor een eenvoudig elektrisch circuit. De J750 is de enige in de markt die multi-materiaal print, met verschillende kleuren en eigenschappen, en Stratasys introduceert voortdurend nieuwe printbare materialen. Verder heeft deze printer het grootste werkoppervlak; de onze is een van de eerste in Nederland.’ ‘Al vroeg in de conceptfase hebben we een fysiek product op tafel’, schetst business developer Roel van Wijlen de voordelen die 3D-printen AME biedt. ‘Dat helpt ons in haalbaarheidsstudies, als er bijvoorbeeld twijfel is over een bepaalde verbinding, of hoe we een afdichting moeten optimaliseren om een doorvoer waterdicht te maken. We gaan dan eerst printen en toetsen en maken de conceptkeuze. Vervolgens kunnen we aan de hand van het geprinte product meteen een vergaande risicoanalyse doen. Zo kunnen we risico’s vroegtijdig tackelen en dat geeft het ontwikkeltraject een enorme boost. Ook kunnen we alvast starten met het bouwen van de automatisering van de systeemassemblage. Een lijm- of schroefapplicatie voor de robot kunnen we al ontwikkelen terwijl de matrijs voor het product zelf nog wordt gemaakt. Door meer dingen parallel te doen, winnen we aanzienlijk in doorlooptijd.’ www.ame.nu

WIND STELT KRANENBOUWERS VOOR UITDAGINGEN Doordat de capaciteit in kranen, ook in de hogere vermogens, veel groter is dan tien jaar geleden, heeft Mammoet, exploitant van hijsinstallaties, zijn focus verlegd. Tegenwoordig schermt het niet meer met de grootste en hoogste kraan, maar met tijd. Dat vertelde Sander Splinter tijdens de Transport Days van trailerbouwer Nooteboom, medio mei in Wijchen, ter gelegenheid van het 135-jarig bestaan van de onderneming. ‘Waren we voorheen de enige met een 2.000-ton-kraan, nu zijn er wereldwijd 35. In mobiele kranen is

AWARDS

Foto: Festo

De Terberg Group is door Stichting Familie Onderneming verkozen tot Familiebedrijf van het Jaar 2017. Rick Scholte, oprichter van

Sorama, is door KIVI verkozen tot Ingenieur van het Jaar 2017.

het aanbod, ook in de hogere tonnages, eveneens veel groter dan voorheen. Onze toegevoegde waarde voor de klant draait nu om een zo hoog mogelijke uptime en een zo kort mogelijke turn-around time en time-to-market. Dat betekent dat beschikbaarheid waar ook ter wereld van bijvoorbeeld een Demag CC 3800 of een Liebherr L11350 in relatief korte tijd geregeld is, ook al zijn voor het transport respectievelijk 36 en 81 vrachtauto’s nodig.’ Veiligheid is een zwaarwegend aandachtspunt, bleek uit de bijdrage van Hans-Dieter Willim van de grote Duitse kranenbouwer Liebherr, die inging op de uitdagingen die de windenergiesector stelt. Turbines worden steeds hoger omdat op grotere hoogte meer wind is; de modernste hebben een ‘hubhoogte’ (van de as) van 160 meter. Het windvoordeel is een nadeel tijdens de bouw. De belastbaarheid van een kraan neemt drastisch af naarmate er hoger wordt gewerkt: van 100 naar 150 meter scheelt 56 procent

hijsvermogen, aldus Willim. Op 150 meter, bij een wind van twaalf meter per seconde, buigt de top van de kraan tien meter zijwaarts. De afgelopen jaren zijn dan ook de nodige kranen omgevallen, ondanks de digitalisering van de besturing die ook in deze sector haar intrede heeft gedaan. Het ‘strijken’ van de arm van zo’n megakraan vergt al gauw 2,5 uur, te lang om snel te kunnen inspelen op Veiligheid weegt zwaar bij kranenbouwer Liebherr, aldus Hans-Dieter Willim, hoofd van de ontwerpafdeling. Foto: Com-magz weersverandering. Met zijn nieuwe Xgeen toeval. Nooteboom (100 milboom heeft Liebherr een arm joen omzet) levert klantspecifieke geïntroduceerd die minder zou trailers, bij uitstek voor het transdoorbuigen en daardoor voor meer port van mega-machines zoals stabiliteit zorgt. kranen. Dat juist een kranenbouwer en www.nooteboom.com -verhuurder het woord voerden, was

On time On budget To specification In co-creation From start to finish

Make complex easy

O ur c u s t o m e r s a n d b u s in e s s p a r t n e r s c h o o s e t o d o b u s in e s s w i t h u s , b e c a u s e w e e n a b l e t h e m t o f o c u s o n t h e ir c o r e a c t i v i t i e s , w hil e w e h e l p t h e m d e ve l o p a n d o p t i m iz e t h e ir m a n u f a c t u r i n g p r o c e s s e s a n d p r o d u c t s . M a s é vo n G r o u p

www.masevongroup.com www.masevongroup.com

lives high te chnology and qualit y. Ever y day.

juni 2017

ADVERTORIAL Als een onderneming in het MKB van de maakindustrie software wil invoeren, bijvoorbeeld software voor Product Data Management (PDM) of Product Lifecycle Management (PLM), dan moet deze software matchen met de behoefte en een manier van werken die past bij het MKB.

DE TIJD IS AANGEBROKEN DAT HET MKB KIEST VOOR PLM. Er is een oplossing die aansluit bij het midden- en kleinbedrijf. Hugo Botter, directeur PLM Xpert

Maak anno 2017 de juiste overweging!

STAP VOOR STAP TE WERK GAAN Moderne software werkt volgens het principe ‘Configuratie in plaats van customizing’. Daardoor heeft de ICTafdeling minder extra werk en kan de software iteratief worden ingevoerd. PRO.FILE wordt ingevoerd door middel van een speciaal ontwikkelde methode (EASY.CON). Het systeem is configureerbaar, d.w.z. wat tijdens het project wordt besproken, kan meteen in het systeem worden doorgevoerd. Als een bepaalde stap met succes is verwezenlijkt, dan volgt de volgende stap en zo verder.

DE PDM/PLM MARKT Op het eerste gezicht lijkt er in de markt van PDM/PLM aanbieders sprake van een eclatante leemte tussen de add-on PDM systemen van de CAD-aanbieders en de omvangrijke PLM suites van multinationals. Voor het klassieke midden- en kleinbedrijf met 30 tot 500 medewerkers zijn beide systemen niet echt geschikt. Daarom gebruiken de meeste bedrijven respectievelijk een systeem dat ofwel te weinig functionele diepgang heeft of een systeem dat voor het gebruiksdoel volledig overbeladen en dus ook te duur is. Maar dat is niet het enige. De grote PLM suites gaan bijna altijd gepaard met omvangrijke implementatieprojecten en uitgebreide software aanpassingen. De risico’s op een uit de hand lopend project liggen op de loer en niet zelden gaat ook bij een groot bedrijf de stekker om deze reden uit het project.

DE DUITSE PLM MARKT Wanneer we naar onze oosterburen kijken, dan denk je aan grote multinationals. Toch is ook in Duitsland het MKB in de maakindustrie toonaangevend en zijn zij veelal de ‘hidden champions’. De behoefte van het MKB heeft geleid tot de ontwikkeling van productieve PDM/PLM software die qua oplossing en ondersteuning precies zijn afgestemd op deze organisaties.

GOED NIEUWS: ER IS EEN PDM/PLM OPLOSSING MET EEN 100% MKB MATCH Met deze wetenschap loont het de moeite om PRO.FILE van de Duitse aanbieder PROCAD eens nauwkeuriger te bekijken. Zij werken volgens het motto „MKB voor MKB“ en spreken dezelfde taal qua software en dienstverlening. Met de software PRO.FILE biedt PROCAD (hoofdvestiging in Karlsruhe, opgericht in 1985, 130 medewerkers) een PDM/PLM en DMS oplossing die bij de maakindustrie in het middensegment al sinds vele jaren met succes wordt ingezet en die zich inmiddels heeft ontwikkeld tot marktleider in dit segment. Het bijzondere van deze oplossing is de implementatie: de programmatuur maakt een aanpak mogelijk waarbij de software – ook door de eindgebruiker - uitvoerig geconfigureerd kan worden en geen tijdrovende programmering hoeft te ondergaan.

SCHAALBAAR Door deze werkwijze kan het systeem iteratief worden uitgebreid – van een scope beperkt tot CAD beheer - tot aan een krachtige en functionele suite waarmee uiterst complexe PLM processen CAD/CAE ERP/SCM CRM/… kunnen worden beheerst. De organisatie bepaalt zelf de prioriteiten en het tempo. Enterprise Portal

Don‘t just send it – …

PLM processes

… proom it.

Product Data Backbone

CONCLUSIE: NIET IEDER PDM OF PLM SYSTEEM IS GESCHIKT VOOR HET MKB In plaats van te kiezen voor een te kleine of te grote oplossing - zoals tot nu toe veelal het geval was - zouden MKB bedrijven in de Benelux zich ook eens moeten laten overtuigen van de voordelen van een systeem van en voor het MKB, met programmatuur en een aanpak die bij hun organisatie past. Inmiddels is een sterk groeiende groep Nederlandse MKB’ers, u al voorgegaan. Bedrijven als DEMACO, VMI Group, IAI Industrial Systems BV, Bredenoord, Mokveld Valves B.V., Exerion PTU BV, IHI Hauzer Techno Coating BV, Palfinger Marine, CSi industries B.V., en Vekoma Rides Manufacturing B.V. zijn u voorgegaan. Geïnteresseerd? Check op www.plmxpert.nl voor actuele activiteiten of vraag een informatie pakket aan.

www.plmxpert.nl www.procad.de

SMARTGELEVERD GEINVESTEERD

Link Magazine bericht over de levering van of de investering in smart technologie en de toegevoegde waarde daarvan voor de gebruiker. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

ADDITIVE MANUFACTURING

stijgende vraag en toenemende kwaliteitseisen te kunnen voldoen. Dit is recent bekroond met een investering in twee Safan Darley kantbanken, waarvan één uitgevoerd met het E-Bend L Blue hoekmeet-

Kaak Groep koopt tweede MetalFab1 bij AI Additive Industries (AI) levert een tweede industriële 3D-metaalprinter aan Kaak Groep in Terborg. Het systeem bestaat uit vijf modules en is uitgerust met vier lasers. Kaak, marktleider in industriële bakkerijlijnen, vergroot hiermee zijn 3Dmetaalprintcapaciteit. ‘Het aantal onderdelen waarvoor de integrale kosten met 3D-printen op de

MetalFAB1 lager zijn dan met conventionele technologieën, groeit snel’, aldus Kaak-ceo Lodewijk van der Borg. Kaak’s eerste MetalFAB1systeem wordt deze maand geüpgraded naar een 4-laser versie, die grofweg een verdubbeling oplevert van snelheid en capaciteit. www.kaakgroup.com www.additiveindustries.com

AUTOMOTIVE

VDL levert Connexxion honderd elektrische bussen VDL Bus & Coach gaat honderd elektrische bussen van het type Citea SLFA Electric leveren aan Connexxion, de grootste ‘elektrische’ order ooit voor de VDL-dochter. De bussen, die van de nieuwste batterijtechnologie worden voor-

zien en dankzij onderweg bijladen 24 uur per etmaal dienst kunnen doen, worden rondom Schiphol (concessie AmstellandMeerlanden) ingezet. www.vdlbuscoach.com www.connexxion.nl

SEMICON

Kulicke & Soffa opent proces- en applicatielab in Eindhoven Kulicke & Soffa heeft in zijn vestiging in Eindhoven, het voormalige Assembléon, een volledig nieuw proces- en applicatielab geopend. Daarin is een prototypeassemblagelijn geplaatst die van de laatste pick

systeem en cnc-gestuurde buighulpen. Ook is het bestaande kantpersgereedschap volledig vervangen. www.perrytlam.nl www.safandarley.com/nl

KUNSTSTOFINDUSTRIE

Pekago schaft grootste Haitian van Nederland aan De grootste Haitian spuitgietmachine in Nederland staat binnenkort bij Pekago Covering Technology in Goirle. De Haitian 21.000kN werd aangeschaft vanwege de groeiende vraag naar producten en, specifiek, grote onderdelen. Hij kan producten maken tot 2.540 x 2.340 millimeter en zo’n elf kilo gewicht en kan

matrijzen tot 50 ton en opspanplaten tot 2,3 x 2,5 meter aan. Pekago ontwikkelt en fabriceert industriële kunststofbehuizingen en -onderdelen voor onder meer de internationale medische en vliegtuigindustrie. www.pekago.nl

MACHINEBOUW

Nectar 3D haalt geld op voor opschaling Nectar 3D schaalt de productie van zijn Nectar One 3D-printer op en breidt zijn distributienetwerk uit. Een kapitaalinjectie van TIIN Capital (vanuit het TIIN TechFund 3) en participatiemaatschappij PPM Oost stelt de Arnhemse start-up

daartoe in staat. De ‘hassle-free’ 3Dprinter Nectar One vult het spreekwoordelijke gat op tussen consumenten- en industriële printers. www.nectar3d.com www.tiincapital.nl www.ppmoost.nl

& place-technologieën is voorzien. Het Singaporese bedrijf gaat de faciliteit inzetten om samen met klanten nieuwe packaging-technologieën te ontwikkelen en finetunen. www.kns.com

Maak een sprong in het diepe…

ENERGIE

Groeikapitaal voor zonnedakpanfirma Solinso De Limburgse start-up Solinso gaat in Kessel, ten zuiden van Venlo, een vergaand geautomatiseerde productielijn voor zonnedakpannen bouwen. Investeringsbank LIOF heeft daarvoor een lening verstrekt én een belang in Solinso genomen. Solinso

maakt zogeheten bipv’s, dakpannen waarin zonnepanelen geïntegreerd zijn. Die kunnen direct op de panlatten of op bestaande vlakke dakpannen bevestigd worden. www.solinso.nl www.liof.nl

Samen met ons!

ENERGIE

Nieuw lab werkt aan volgende generatie batterijen Het Reactor Instituut Delft (RID) is een nieuw lab rijker: het Battery Lab van Radiation, Science & Technology, voor onderzoek naar en testen van bestaande en toekomstige batterijen en gerelateerde elektrochemische apparaten. TU Delft-weten-

schappers gaan er aan volgende generaties nieuwe batterijen werken: van goedkope statische opslag van duurzame energie tot energiedichte batterijen voor elektrisch vervoer en elektronica. www.rid.tudelft.nl

PLAATWERKINDUSTRIE

Perry ’t Lam blijft investeren Constructiebedrijf Perry ’t Lam te Leerbroek heeft zich in de loop der jaren toegelegd op plaatwerk: lasersnijden en kanten van rvs en staal,

gescheiden van elkaar. In de periode 2013-2016 is hard gewerkt aan optimalisering van plaatvoorraad en werkvoorbereiding om aan de

www.wjadvocaten.nl

anders | durven | denken

juni 2017

ADVERTORIAL

BOZ GROUP OPTIMALISEERT INTERNE EN EXTERNE TRACEABILITY

IDENTIFICEREN EN MARKEREN IN DE SMART FACTORY De BOZ Group in Bergen op Zoom investeert als tier-1 toeleverancier van plaatwerk continu in moderne technologie en productiemethodes. Daarbij ligt de focus op het verbeteren van processen en het optimaliseren van de dienstverlening richting oem’ers. Traceability is een belangrijk trefwoord voor directeur Corné van Opdorp. NIEUWE MACHINES

PAPIERARM

De BOZ Group is, met meer dan 100 medewerkers, gespecialiseerd in ontwikkeling & engineering, plaatbewerking, poedercoaten en assemblage, inclusief laserlassen. Het bedrijf levert plaatdelen, lichte constructies, modules en compleet geassembleerde machines en apparaten aan onder meer de voedingsmiddelen-, agro-, elektrotechnische, medische en farmaceutische industrie en de machine- en apparatenbouw. De BOZ Group bouwt gestaag aan haar ‘smart factory’, door te investeren in digitalisering, nieuwe machines en slimmere processen.

De inzet op traceability is bij de BOZ Group onderdeel van de realisatie van de smart factory, verklaart Van Opdorp. ‘Elke werkplek heeft nu een monitor, waardoor we papierarm Corné van Opdorp, directeur van de BOZ Group: ‘We willen onze kunnen werken. interne logistiek op een hoger peil brengen en tevens onze klanten Een order gaat al- 100% traceability kunnen garanderen.’ Foto: Jeroen Bouman leen nog met een voorblad de productie in, papieren tekeningen worden niet of nauwelijks meer meegegeven. Het scannen van de code op het voorblad activeert de job in ERP, zorgt ervoor dat de tekeningen worden opgehaald in PDM en gelijktijdig ook het machineprogramma. Samen met onze IT-partner hebben we daar zelf de shopfloor control voor ontwikkeld. Ons doel is om het zoeken en het lopen verder te elimineren. Dat willen we in 2018 gerealiseerd hebben.’

INTERNE LOGISTIEK Directeur Corné van Opdorp: ‘We willen bijvoorbeeld onze interne logistiek op een hoger peil brengen door het zoeken naar producten en het heen en weer lopen te elimineren. Daar betaalt de klant niet voor, dus we werken aan een kosteneffectieve oplossing waarmee we alle producten snel en eenvoudig kunnen identificeren en volgen.’ Geschikte technologieën zijn rfid, radio-frequency identification, en uwb, ultra-wide band. Producten voorzien van een rfid-chip zijn met een nauwkeurigheid van 1-1,5 meter te vinden. In een omgeving met veel metaal, zoals bij plaatwerk, kan het rfid-signaal echter storing ondervinden. Het alternatief, uwb, heeft daar geen last van en biedt tevens een hogere nauwkeurigheid, in de orde van centimeters, en is daardoor beter geschikt voor kleine producten. ‘We onderzoeken nu de mogelijkheden en doen dat samen met een collegabedrijf, om grotere stappen te kunnen zetten. In het najaar gaan we testen.’

CODE OP COATING Zeker zo belangrijk is de traceability die klanten eisen. Dat is al heel normaal in de automotive en aerospace, maar ook steeds meer in de sectoren waarin de BOZ Group opereert. Die gebruikt lasermarkering om elk product van een unieke dot-matrix-code te voorzien. Deze kan overal worden gescand, bij machines voor informatie over vervolgbewerkingen, maar ook bij de eindgebruiker, om desgewenst snel alle relevante order- en productgegevens te achterhalen. Een probleem is er echter nog met producten die na het markeren een poedercoating krijgen, die de code onbruikbaar maakt. De BOZ Group zal de komende maanden ook investeren in een machine die bij gepoedercoate delen een markering kan aanbrengen ‘op’ de coating, dus zonder het onderliggende metaal bloot te leggen. Van Opdorp: ‘Hiermee gaan wij 100% traceability garanderen aan onze klanten; dat kunnen er nog niet veel. Na de zomer wordt dit operationeel.’

De nieuwe Trumatic 7000 pons-lasermachine voor de BOZ Group. Foto: Trumpf

JUBILEUM De verbeteracties zijn onderdeel van BOZ’s continue investeringsprogramma, dat recent ook de aanschaf van nieuwe kantbanken, robots en een pons-lasermachine mogelijk maakte. De nieuwste aanwinsten moeten in oktober zijn geïnstalleerd, precies voor de viering van een jubileum in Bergen op Zoom. ‘Mijn vader Harry van Opdorp, oprichter van de BOZ Group, is dan 45 jaar bij de zaak’, vertelt Corné. Alle reden voor een feest, ook omdat de markt zich goed ontwikkelt voor het bedrijf, met twintig procent groei van de omzet en de orderintake. ‘Dat realiseren we bij bestaande klanten maar ook bij vele nieuwe klanten die meer en meer uit zijn op het minimaliseren van risico’s in de keten en daarom zekerheden zoeken in het proces bij hun toeleverancier.’ Met continu verbeteren en investeren in innovaties, is de BOZ Group in staat deze proceszekerheden te bieden en groei te realiseren.

BOZ Group

T +31 (0)164 24 09 10

Bongaertsweg 8

F +31 (0)164 25 29 65

4612 PL Bergen op Zoom

E boz@bozgroup.eu I www.bozgroup.eu

SAMENONDERNEMEN Link Magazine signaleert fusies, allianties en overnames in de industrie. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

voor technisch onderwijs en ontwikkeling rond de ‘Factory of the Future’ op Brainport Industries

OVERNAMES

Campus in Eindhoven. www.festo.nl, www.exact.com/nl www.brainportindustries.com

MARITIEME INDUSTRIE

Damen neemt werf Keppel Verolme over Damen Shipyards Group versterkt door de overname van de werf Keppel Verolme zijn reparatie- en conversie-activiteiten. De Verolmewerf in de haven van Rotterdam (Botlek) heeft drie gegraven dok-

ken, een kadecapaciteit van meer dan 1.800 meter en circa 250 personeelsleden. Dat geeft Damen de capaciteit om de grootste maritieme objecten te dokken. www.damen.com

AANDRIJFTECHNIEK

ABB lijft B&R in Het Zwitserse concern ABB heeft B&R overgenomen. B&R is een grote, wereldwijd opererende leverancier van hardware- en softwareaandrijfmodules en open-architecture oplossingen voor machine- en plantautomatisering. B&R heeft in Nederland een grote vestiging in Breda, het hoofdkantoor staat in het Oostenrijkse Eggelsberg. De

combinatie met ABB maakt het mogelijk de klant een samenhangend pakket te bieden van industriële automatisering, door de innovatieve automatiseringsoplossingen van B&R te koppelen aan ABB’s aanbod van robotica, procesautomatisering, digitalisering en elektrificatie. www.abb.com, www.br-automation.com

OPTOMECHATRONICA

Samenwerking Demcon met TNO voor Chinese klant High-end technologieleverancier Demcon gaat vanuit zijn onlangs geopende vestiging in Delft de internationale markt bedienen met optomechatronische systemen. In eerste instantie mikt de nieuwe business unit Focal optomechatronic systems op de halfgeleiderindustrie en de ruimtevaart. Demcon participeert daarom in het vorig

jaar opgerichte Dutch Optics Centre, een initiatief van TNO en TU Delft. De samenwerking met TNO is bijzonder intensief en werd onlangs bezegeld met de contractondertekening voor de ontwikkeling van een spectrometer voor een Chinese opdrachtgever. www.demcon.nl www.tno.nl

HIGHTECH

Nobleo Technology lanceert nieuwe cel Nobleo Projects De Eindhovense hightech specialist in mechatronica en embedded software, Nobleo Technology, breidt het bedrijf uit met Nobleo Projects. Per 1 april is Rob Hendrikx benoemd tot directeur om Nobleo

Projects op de kaart te zetten en uit te bouwen tot een zelfstandige, toonaangevende organisatie voor mechatronische r&d-projecten en prototyperealisatie. www.nobleo.nl

ALLIANTIES ADDITIVE MANUFACTURING/ROBOTICA

TE Connectivity werkt samen met Shapeways en Fontys TE Connectivity, Shapeways, Fontys en twaalf andere partijen gaan praktijkgericht onderzoek doen naar additive manufacturing en adaptive robotics. Fontys Centre of Expertise heeft twee labs ingericht, waarin studenten en bedrijven samen onderzoeken welke produc-

ten zich het meest lenen voor 3D-printen, wat de mogelijkheden zijn van een nieuwe generatie robots op de werkvloer, hoe visionsystemen efficiënter zijn in te zetten, enzovoort. www.te.com, www.fontys.nl, www.shapeways.com

AANDRIJFTECHNIEK BESTURINGSTECHNIEK

SOFTWARE

CNC-Machineworks in nieuwe divisie Cadac Group De CAM-activiteiten van Cadac Group en CNC-Machineworks zijn ondergebracht in een joint venture: Cadac Group Digital Fabrication. Daarmee positioneert Cadac Group zich als totaalleverancier van digitale ontwerpen productieoplossingen voor onder meer de werktuigbouwkundige markt. Voorts

UW PARTNER OP GEBIED VAN

worden diensten zoals opleiding, implementatiebegeleiding en postprocessor development geleverd. In het Cadac Lab (FabLab) in Heerlen staat een Haas VF1 5-assig bewerkingscentrum voor het aan de praktijk toetsen van digitaal ontwerp. www.cadac.com

VERBINDINGSTECHNIEK

SMART INDUSTRY

Festo werkt aan fabriek van de toekomst in Delft en Eindhoven Op de Hannover Messe eind april tekende leverancier van bedrijfssoftware Exact een overeenkomst met Festo, specialist in industriële automatisering. De twee bedrijven gaan samen een testomgeving inrichten voor de digitale fabriek

van de toekomst. In Duitsland zijn er al een paar in gebruik, nu komt de Cyber Physical Factory ook naar Nederland, naar de vestiging van Festo in Delft. Op dezelfde beurs tekende Festo ook een overeenkomst met Brainport Industries,

B E ZO EK O NS O P G R O N E M AN . N L

juni 2017

UIT DE MARKT

24 V DC STROOMBEWAKING MAXIMALE MODULARITEIT!

DE TOEKOMST IS DRAADLOOS

NIEUW!

Charles van Hulzen van Huawei voor drummende robots van Kuka. Foto: Com-magz

Wie in de Johan Cruijff Arena even niet oplet en een goal mist, kan die nu op zijn smartphone alsnog bekijken. Wifi-antennes aan het dak van het stadion maken het mogelijk dat veel mensen tegelijk streaming video kunnen downloaden met een snelheid van 386 Kbps. De technologie is ontwikkeld en geïnstalleerd door Huawei Technologies. Deze grote Chinese onderneming, met vestiging in Amstelveen en al meer dan twaalf jaar in Nederland actief, tekende eerder onder meer voor de bouw van het 4G-antenne-netwerk van TMobile. In de Johan Cruijff Arena wordt met de wifi-technologie ook een betere klimaatbeheersing bereikt, vertelt energy director Charles van Hulzen: ‘Het is nu mogelijk heel lokaal te verwarmen of koelen, terwijl dat voorheen ook gebeurde waar dat niet nodig was.’ Als het aan Huawei ligt, krijgt ‘draadloos’ nog veel meer toepassingen. Zo ontwikkelt het samen met Philips Lighting verlichting die alleen aangaat als er verkeer of mensen in de buurt zijn. ‘We willen de lantaarnpalen ook benutten om een stad-omvattend wifinetwerk te installeren. Mensen thuis kunnen dan het internet op zonder een eigen router’, vertelt Van Hulzen

over een project samen met Eneco en Essent. Een industriële toepassing ontwikkelt Huawei samen met robotfabrikant Kuka. Op de Hannover Messe 2017 stonden naast elkaar twee robots met hun eigen plc-besturing, onderling verbonden via een razendsnelle 5G-verbinding. Die zorgde voor een draadloze data-uitwisseling van meerdere Mbps tussen de twee robots die, elk voorzien van één drumstick, samen een drumsolo lieten horen. ‘In een fabriek kunnen bijvoorbeeld twee mobiele robots met elk hun eigen besturing toch nauwgezet samenwerken aan dezelfde klus’, illustreert Van Hulzen. Nog wat verder in de toekomst kijkend: ‘Binnen 3GPP (3rd Generation Partnership Project, red.) werken nu al grote fabrikanten als Siemens, Bosch en Flash samen aan een standaard voor draadloze communicatie, zodat hun componenten straks moeiteloos onderling data kunnen uitwisselen. Het 7G-netwerk brengt dat nog een stap verder. Daarmee zullen de componentjes in bijvoorbeeld een smartphone draadloos met elkaar kunnen communiceren. Goedkoper, want koper is dan niet meer nodig.’ www.huawei.com

Mico Pro® Mico Pro® signaleert grenslasten en schakelt probleem kanalen doelgericht af. De gepatenteerde uitschakelkarakteristiek volgt het principe “zo laat als mogelijk, zo vroeg als noodzakelijk”. Modulair opbouwbaar Beveiligt tot 20 A/kanaal Geïntegreerde potentiaalverdeling Uitgebreide diagnose

murrelektronik.nl

ADVERTORIAL

UPNOVEER

UW HUIDIGE PRODUCTIELIJNEN EN BESPAAR.

Waarom veel geld investeren in nieuwe machines als wij uw huidige productielijnen voor een fractie van de prijs kunnen UPnoveren?

UPNOVEREN? UPnoveren is het upgraden van machines door middel van het implementeren van (bestaande) innovaties. U bespaart hiermee niet alleen op de aanschaf, ook hoeft u uw personeel niet om te scholen en blijven de aanpassingen in uw productiehal tot een minimum beperkt. Veldkamp is gespecialiseerd in het verbeteren van machines en productielijnen voor de verpakkingsindustrie. Naast UPnoveren staan de experts van Veldkamp klaar om uw machines te inspecteren, reviseren, verplaatsen, onderhouden en installeren. Contact: Email:

Jarco Grotenhuis jgrotenhuis@veldkamp.com Veldkamp BV • Kaagstraat 7 • 8102 GZ Raalte • www.veldkamp.com

AGENDA 20 JUNI 2017 MATLAB EXPO 2017 BENELUX (CONFERENTIE + BEURS) - EINDHOVEN Professionals uit industrie en onderwijs, samengebracht door MathWorks, wisselen ervaringen uit over hoe zij met MATLAB en Simulink tot innovaties zijn gekomen. Zie: www.matlabexpo.nl

20 JUNI 2017 METEN 2017 (THEMAMIDDAG) - VELDHOVEN Middag waarin de kennisbehoefte van de meetprofessional centraal staat. Met aandacht voor meetstrategie, meetonzekerheid, vormen plaatstoleranties, normalisatie/standaardisatie en meer. Zie: www.mikrocentrum.nl

20-21 JUNI 2017 INSTRUMENTATIE & ANALYSE DAGEN ROTTERDAM Kennisoverdracht op het gebied van instrumentatie en analyseapparatuur door eindgebruikers, fabrikanten en leveranciers. Zie: www.iena-dagen.nl

23 JUNI 2017 EVENT SMART INDUSTRY - ARNHEM Een middag voor de industriële relaties

van de HAN over de digitalisering van de industrie en noodzaak tot investeren daarin. In samenwerking met Link Magazine. Informatie en aanmelden: deny.smeets@han.nl

23 JUNI RECAP EVENT – ALMELO Bijeenkomst in het Robotics Experience Center voor de traditionele maakindustrie onder de noemer ‘Robotisering: Ook iets voor u – smart up your production with robotics’. Zie: roboticsexperiencecenter.com

met de nieuwste technologieën, machines en materialen. Zie: www.kunststoffenbeurs.nl

9 NOVEMBER 2017 28 SEPTEMBER 2017 BUSINESS SOFTWARE EVENT - BARNEVELD Vierde editie van event over hoe uitdagingen in de maakindustrie te tackelen met business software; event heeft een nieuwe uitstraling en een nieuwe locatie. Meer hierover elders in deze Link. Zie: www.business-software-event.nl

10-11 OKTOBER 2017

FOOD-AGRI EVENT (CONFERENTIES + EXPOSITIE) - VENLO Vier gespecialiseerde conferenties onder één dak: 3D FoodPrinting , Vertical Farming, Smart Farming en Healthy Nutrition. Met overlappende Smart Food Farming Expo. Zie: www.jakajima.com

METAAL 2017 (CONFERENTIE + EXPOSITIE) VELDHOVEN Nieuw kennis- en netwerkevent van Mikrocentrum voor de metaalverwerkende industrie. Centraal staat het versterken van de metaalindustrie door middel van kennisdeling en netwerken. Alles onder één dak: strategie, technologie en procesoptimalisatie. Zie: www.mikrocentrum.nl

27-28 SEPTEMBER 2017

7-10 NOVEMBER 2017

KUNSTSTOFFEN 2017 (BEURS + CONFERENTIE) - VELDHOVEN Evenement voor de Nederlandse kunststofindustrie, met focus op businesskansen en procesoptimalisatie. Beurs

EUROPORT 2017 (CONFERENTIE + EXPOSITIE) - ROTTERDAM Internationaal event op het gebied van maritieme technologie; met deze keer als thema’s onder meer smart &

28-29 JUNI 2017

connected ships en big data. Zie: www.europort.nl

MASTER OF SAFETY IN ÉÉN DAG (EVENT) - OMGEVING UTRECHT Pilz organiseert voor de eerste keer dit event, dat jaarlijks terugkerend moet worden, over ‘alle’ aspecten van leiderschap en management van risico’s, gevaren, gedrag, ongevallenreductie, norm- en wetgeving voor de industrie. Meer hierover elders in deze Link. Zie: www.pilz.nl

23 NOVEMBER 2017 DISCA’17 (EVENT) - UTRECHT Zestiende editie van Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards, met talkshow en prijzen voor de best knowledge supplier, best logistics supplier en best customer. Zie: www.linkmagazine.nl

13-14 DECEMBER 2017 AGRIFOODTECH 2017 (BEURS + CONFERENTIE) - ’S-HERTOGENBOSCH Event dat de topsectoren Agri & Food, Tuinbouw & Uitgangsmaterialen en High Tech Systemen & Materialen bij elkaar brengt. Zie: www.agrifoodtech.nl

Thema: ‘Business Software voor de maakindustrie uw bedrijfsproces stap voor stap efficiënter ingericht’ • • • • •

Alles over het digitaliseren van bedrijfsprocessen voor de industrie Interactief event met inspirerende praktijkverhalen Kennis over optimalisatie, implementatie en integratie U ontmoet 700 vakgenoten & experts Gratis entree voor gebruikers business software

Business Software Event Donderdag 28 september 2017 - 10.00 tot 17.30 uur Midden Nederland Hallen, Barneveld

Gratis toegang! Schrijf u snel in: www.business-software-event.nl

Isah Shop Floor Control

Hogere leverbetrouwbaarheid voor structurele klanttevredenheid Isah Shop Floor Control biedt u volledig inzicht in de voortgang van lopende orders.

GEOPTIMALISEERDE WERKVLOER

Via een touchscreen op de productievloer weet iedere medewerker exact welke werkzaamheden hij aan een order moet uitvoeren. De realtime informatievoorziening zorgt ervoor dat alle orderspeciﬁcaties actueel zijn. Dat vermindert de kans op fouten sterk. Ook de registratie van uren en werkzaamheden gebeurt realtime. U weet daarom van

GEBRUIKSVRIENDELIJKE APPLICATIE

iedere order precies wat de status is. Het resultaat? U kunt met nog meer eﬃciency werken omdat de planning digitaal naar de werkvloer wordt gebracht. Dit komt zowel de productiesnelheid als de leversnelheid bewezen ten goede. Met Shop Floor Control neemt u dus een belangrijke

HOGERE KLANTTEVREDENHEID

voorsprong ten opzichte van de concurrentie!

Heeft u interesse? Ga dan naar isah.nl/sfc