Link 2017 04 by henjuitgevers.nl

D E VE R B I N D I N G TU SS E N TEC H N O LO G I E, MAR KT E N M E N S

Magazine Magazine

september 2017 | nummer 4 | jaargang 19

EERSTE RONDE DISCA’17: LOF VOOR ÉN KRITIEK OP PARTNERS WEER MEER NOMINATIES, MAAR NOG TE VEEL ONTHOUDINGEN TOPIC SERVITIZATION MET ‘WELLBEING AS A SERVICE’ ALS HOGER DOEL

THEMA SIMPLEXITY: VAN GEMAKKELIJKE COMPLEXITEIT NAAR LASTIGE EENVOUD

FOKKO LEUTSCHER FRENCKEN EUROPE

ZOEKT ROL VAN ‘ORIGINAL DESIGN MANUFACTURER’

yyears ye earss ea ears

Pneumatic | Electric |

Festo Festo N Ne Netherlan Netherlands 2017 2 201 017

Magazine

4/17

D E VE R B I N D I N G TU SS E N TEC H N O LO G I E, MAR KT E N M E N S

THEMA

SIMPLEXITY: VAN GEMAKKELIJKE COMPLEXITEIT NAAR LASTIGE EENVOUD Producten worden – bijna vanzelf – steeds complexer. Met dank aan legacy, de behoefte aan meer customization, de kortere time-to-market en de groeiende berg aan (Europese) regelgeving. Simplexity gevraagd, dus. Dat vergt medewerkers die de hoofdzaak altijd in het oog weten te houden en de assertiviteit hebben om zich heel snel een plek bij de klant aan tafel te verwerven. En – gelukkig – software compliceert niet alleen, het simplificeert ook.

EERSTE RONDE DISCA’17: LOF VOOR ÉN KRITIEK OP PARTNERS

TOPIC 52

SERVITIZATION

Hoever zijn industriële bedrijven met het ontwikkelen van servitization-businessmodellen, wat zien zij als de belangrijkste uitdagingen op dat pad en wie moet/mag de benodigde software ontwikkelen? En hoe staat het met voorafgaande stappen, zoals modularisatie en digitalisering? Verslag van twee bijeenkomsten met smakelijke en ‘beslist niet zouteloze’ verhalen.

FRENCKEN EUROPE ZOEKT ROL VAN ‘ORIGINAL DESIGN MANUFACTURER’ Frencken Europe doet het goed, maar het kan altijd beter. De system supplier met een global footprint moet in staat worden geacht een positie hoger in de waardeketen in te nemen – die van ‘whitebox’ of zelfs van ‘original design manufacturer’. Maar dan moet er eerst een interne missie worden volbracht. Een openhartig gesprek met de nieuwe managing director.

INNOVATIE

KETENINTEGRATIE

Portal Karin en adviseurs moeten efficiencyverhoging borgen Keizers Metaal digitaliseert zich hoger de keten in

De onvoorspelbare klant voorspelbaar maken Goma leert prognoses van klanten te interpreteren met big data

OVER UITDAGINGEN, NIEUWE MISSIES EN CRUCIALE INGREDIËNTEN

MET ‘WELLBEING AS A SERVICE’ ALS HOGER DOEL

STRATEGIE FOKKO LEUTSCHER OVER DE NIEUWE AMBITIE VAN EINDHOVENSE TOELEVERANCIER

‘Toolbox vullen voor instap in Industrie 4.0’ Festo gaat digitaal voor optimale adaptiviteit, flexibiliteit en productiviteit

DAF’s ‘pientere pookje’ steeds slimmer en succesvoller Bosch Transmission Technology spint garen bij efficiency cvt

Dienstverlening biedt ‘belangrijkste kans’ Dubbele revolutie vraagt veel nieuwe intelligentie van ABB

OVER HIGHTECH STARTERS EN HUN INNOVATIES, FINANCIERINGSPROBLEMEN EN ANDERE UITDAGINGEN

ZIE VERDER PAGINA 5

september 2017

KRACHTIGE KRACHTIGE B BEWEGING EWEGING Transmissions, hydraulics & winches

Dana Brevini brengt brengt u vverder erder D ana Brevini Als otaalleverancier van van cu custom-made stom-made transmissiesystemen, transmissiesystemen, ontwerpt ont werpt eenn pproduceert ro du c e er t Als ttotaalleverancier Dana Brevini BBenelux enelux eeen en ccompleet ompleet aassortiment ssor timent van van zo zowel we l m mechanische echanische transmissies transmissies Dana Brevini als ydraulische eenn eelektronische lek tronische ccomponenten. omponenten. D Door oor de de integratie integratie vvan an de de diverse diverse als hhydraulische technologieĂŤn, technologieĂŤn, zorgen zorgen w wijij vvoor oor de de krachtige krachtige beweging beweging die die u ve verder rder brengt. b re n g t . Dana Dana Brevini Brevini BBenelux enelux | + +31 31 172 172 4422 8800 8800 | bbenelux@dana.com enelux@dana.com | www.brevini.nl w w w.brevini.nl

EN VERDER: 7 17

MARTIN

UIT DE MARKT COLUMN Smart industry is de realiteit Logisch voortbouwen op industrial IoT en big data

INDUSTRIEBELEID Met de semicon als lichtend voorbeeld Aanzet tot wereldwijde fotonica-roadmap

INTERNATIONAAL ZAKENDOEN Banden met Nederlandse hightech dun Gekwalificeerde maar gesloten NoordItaliaanse industrie sluit zichzelf buiten

MENS EN ORGANISATIE Meer robots, meer agv’s én meer personeel Lintje voor smart industry-pionier Carel van Sorgen (247TailorSteel)

PARTNERS ‘Samen klimmen we steeds hoger in de keten’ Synergie op snelgroeiende markten voor transformatoren

INDUSTRIËLE DIENSTVERLENING Mega-consolidatie in distributieland Overname IPH, inclusief Biesheuvel Techniek, krijgt groen licht van EU

ONDERWIJS Studenten vaak te snel en agile voor hun stagebedrijf Smart worden vergt ruimte voor experimenteren

DUURZAAMHEID Investeren in hightech verpakken loont PANalytical en IPS Technology verlagen tco

PARTNERS Co-makership als credo ICY kiest met Electro-Watt voor stabiliteit en betrouwbaarheid

INDUSTRIEBELEID Te eerlijk en te weinig lobbyervaring? Ondanks ruime technologische voorsprong niet zeker van zaak

PROCESVERBETERING Eerst bewijzen, dan pas investeren Simulaties voor betere fabriekslogistiek

93 107

UIT DE MARKT (vervolg) AGENDA

COLOFON Magazine

COLOFON

Link Magazine is een managementblad over eigentijdse vormen van samenwerking tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven, (semi-)overheid, universiteiten en hogescholen. Link Magazine verschijnt zesmaal per jaar.

JAARGANG 19, NUMMER 4, SEPTEMBER 2017

UITGEVER H&J Uitgevers Mireille van Ginkel Bosscheweg 76 5151 BE Drunen (010) 451 55 10 06 51 78 41 97 www.linkmagazine.nl

KAARSRECHT

Als ik het allemaal eens goed op me laat inwerken, kan ik niet anders dan concluderen dat het heel bijzonder is dat de overgrote meerderheid van de industriële managers nog gewoon aan het werk is. Dat ze niet massaal thuis zitten, achter dichtgetrokken gordijnen, met een burn-out. Want wat is het geval. Producten worden steeds complexer. In sommige zitten nu tien keer meer onderdelen dan twintig jaar terug. En dan hebben we het alleen over de hardware. Nog erger is het gesteld met de software: waar een auto ‘vroeger’ z’n motor managede met 5.000 regels code heeft een beetje moderne Skoda er nu 100 miljoen nodig. Echter, hoe ingewikkeld het onder de motorkap ook is, de klant mag slechts extra gemak ervaren bij het bedienen van al maar meer relevante functiemogelijkheden. De processen om zulke – steeds meer klantspecifieke – apparaten en machines te ontwikkelen en te bouwen, worden natuurlijk navenant complexer. Niet alleen omdat je meer onderdeeltjes moet ontwerpen, maken, sourcen en assembleren en veel meer code moet inkloppen. Ook omdat dat sneller moet. Het product moet al zo’n beetje klaar zijn op het moment dat de klant nog vol twijfel zit of hij het überhaupt wel wil. Daarom moet er, steeds dieper in de keten, fors geïnvesteerd worden voor orders die er nog helemaal niet zijn. Om die tijdspanne tussen het investeren en het afkomen van de order zo kort mogelijk te houden, wordt met het geldschieten zo lang mogelijk gewacht. Dan nog met een schone lei gaan ontwerpen, dat lukt natuurlijk niet; dus wordt er zoveel mogelijk gebaseerd op wat er al is. Als de evolutie ons als homo sapiens zo weinig tijd had gegund, hadden we nu nog steeds rondgelopen met een staart en onze smartphone moeten bedienen met veel te krachtige vingers aan veel te lange, veel te sterke armen. Maar het effect is wel dat veel producten-5.3 of -6.7.9 vol zitten met inmiddels nutteloze softwareverbindingen, met doodlopende wegen die ooit – in het 1.0-tijdperk – cruciale hoofdaders waren, maar nu alleen maar chaos veroorzaken. De software-engineer die nu de motorkap opent, ziet een bord spaghetti. De spaghetti-metafoor die het thema-artikel in dit nummer hanteert, is eigenlijk nog een te smakelijke voor de realiteit waar de industrieel manager en zijn engineers in verkeren. Reëler is te spreken van een bord vol kronkelende wormen, met de uitdaging die in no time te veranderen in iets dat de klant lekker vindt, waarvoor hij graag de portemonnee trekt. De Nederlandse industriële manager laat zich er niet door afbranden, maar gaat die uitdaging aan. In deze uitgave ook de uitslag van de eerste ronde van de zestiende editie van de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards (DISCA). Het initiatief daartoe heeft Link Magazine genomen in een tijd dat offshoren naar Verweggistan trending was. De DISCA is er om het zelfbewustzijn binnen en de politieke erkenning van de Nederlandse industrie elk jaar weer een stevige impuls te geven. De awards bieden een podium aan de waardering voor al die industriële managers en hun mensen die in die mondiale ratrace kaarsrecht overeind blijven. MARTIN VAN ZAALEN Hoofdredacteur Link Magazine

RAAD VAN ADVIES ing. P.A.M. van Abeelen (ISAH), J. Beernink MSc (Golden Egg Check), ing. D.M. van Beers (Festo BV), J.C.A. Buis MBA (RR Mechatronics), ing. B. Draaijer (V en M Regeltechniek), F.M. Eisma (Trumpf Nederland), J.A.L.M. van Erp MSc (Holland High Tech), ir. J.F.M.E. Geelen (Océ), ir. R. van Giessel (voormalig ceo Philips CFT), ing. A.L. Goudriaan MBA, ing. J.B.P. Hol (Legrand Group), ir. T.J.J. van der Horst (TNO), prof. dr. ir. J.G.H. Joosten (Dutch Polymer Institute), ir. W. Jouwsma (Bronkhorst High-Tech), R.J.C.M. Kok (voormalig president OTB Group), ir. M.W.C.M. van den Oetelaar (Bosch Rexroth), dr. ir. M. Peters (president & ceo Moba Group), dr. ir. D.A. Schipper (Demcon), E. Severijn (Siemens PLM Software Benelux), J.A.J. Slobbe (ITM Group), H.G.H. Smid (Variass Group), ir. W.W.M. Smit MMC (DBSC Consulting), ing. N.J.F. van Soerland MBA (Philips Healthcare), ir. H.H. Tappel (Bronkhorst High-Tech), prof. dr. L.H.J. Verhoef (TU Eindhoven), W.B.M. van Wanrooij (IBN Productie), ir. S.J. Wittermans (ASML) HOOFDREDACTIE Martin A.M. van Zaalen EINDREDACTIE Pim Campman, Hans van Eerden redactie@linkmagazine.nl AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Jos Cortenraad, Raoul Diederen, Ernest Kappers, Wilma Schreiber COVERFOTO Bart van Overbeeke

martin.vanzaalen@linkmagazine.nl @martin.vanzaalen #linkmagazine.nl

GRAFISCHE VORMGEVING Primo!Studio, Delft DRUK Veldhuis Media, Raalte ABONNEMENTEN u 66,60 per jaar ABONNEMENTENADMINISTRATIE EN OFFICEMANAGEMENT Mireille van Ginkel mireille.vanginkel@linkmagazine.nl (010) 451 55 10, 06 51 78 41 97 ADVERTENTIE-EXPLOITATIE John van Ginkel john.vanginkel@linkmagazine.nl (010) 451 55 10, 06 53 93 75 89 VOLGEND NUMMER Het eerstvolgende nummer van Link Magazine verschijnt 27 oktober 2017. Het thema van dit nummer is ‘Produceren én pionieren onder één dak’. ISSN 1568 - 1378 Niets uit Link Magazine mag worden overgenomen of gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. Deze uitgave is met grote zorgvuldigheid samengesteld. Desondanks kan de uitgever geen aansprakelijkheid aanvaarden bij eventuele onjuistheden. Aan de inhoud van deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.

september 2017

Industrial Additive Manufacturing with TRUMPF TRUMPF is the only manufacturer to have all of the relevant laser technologies for industrial additive manufacturing with metals. Laser Metal Deposition and Laser Metal Fusion systems offer the performance, features and quality required in industrial applications. One source - one point of contact - countless solutions: This is additive manufacturing with TRUMPF. www.trumpf.com/s/3dprintingsystems

UIT DE MARKT VOSTEQ SCHETST OP TECHCONN POTENTIE DIGITALISERING Ook in productieprocessen van grotendeels configureerbare producten ontstaan veel onnodige vertragingen. Omdat omsteltijden lang zijn en processtappen niet goed op elkaar aansluiten, gaat er veel tijd verloren en staan elders in de fabriek machines stil. Terwijl de digitalisering, vanuit smart industry, het mogelijk maakt klantspecifieke enkelstuks te produceren als zijn het serieproducten. En dat komt goed uit, want de klant hecht steeds meer aan snelheid van leveren, schetsen de industrieconsultants Harry van de Vosse en Willem Lenselink van Vosteq uit Almelo wat zij in hun industriële werkveld zien gebeuren. Zij proberen productiebedrijven ongebruikt productiepotentieel te laten benutten. Maar de integrale veranderingen in de werkwijze die dat vraagt, zijn lastig te implementeren. Het management is vaak te druk met de dagelijkse gang van zaken, de werkvloer is vooral bezig met zoeken en administreren. Vaak krijgt Vosteq in eerste instantie slechts ruimte voor het oplossen van een concrete bottleneck – ‘wij starten vrijwel altijd klein’ – om van daaruit geleidelijk aan de complete fabriek te gaan optimaliseren; trajecten van al gauw een jaar. Digitaliseren is daarin doorgaans belangrijk. Vosteq zorgt dan dat het programma van eisen voor de systeemleveranciers zo goed mogelijk aansluit bij de verwachtingen van de klant. Van de Vosse: ‘Leveranciers krijgen van de klant vaak niet de goede vragen en dan valt het resultaat tegen. Wij slaan de brug.’ Overigens erkent hij dat een digitaal gestroomlijnd proces pas echt rendeert als ook de klant-van-de-klant

erin meegaat: ‘Om te voorkomen dat er weer mensen nodig zijn om diens aangeleverde tekeningen verwerkbaar te maken.’ De twee Vosteq-consultants spraken tijdens een van de goedbezochte workshops die in juni, parallel aan de Techconn-beurs in Hengelo (Ov), werden gehouden. Op de beursvloer zelf was het niet bijzonder druk. ‘Maar de kwaliteit van het bezoek is wel goed’, zei Menno Kooistra van STT Products, een van de tientallen standhouders. ‘Je komt al gauw tot afspraken.’ Eddy van Hijum, de Overijsselse gedeputeerde voor economie, opende deze tweede editie van de beurs. Tegelijk lanceerde hij het GO4Export-project, een initiatief van de provincie dat Oost NL uitvoert. ‘Mkb-bedrijven die willen exporteren naar een nieuwe buitenlandse markt of hun bestaande afzet willen intensiveren, ervaren veel knelpunten bij het internationaal zakendoen. GO4Export biedt gerichte ondersteuning. Dit versterkt de internationale concurrentiepositie van Overijssel en stimuleert werkgelegenheid.’ De aanpak bestaat uit de actielijn ‘informeren en verbinden’, met een interactieve webportal GO4Export.nl, de organisatie van regionale handelstafels, een jaarlijks GO4Export-event en een follow-up op de Internationale Hanzedagen. Voorts de actielijn ‘faciliteren’: handelsmissies organiseren, e-commerce & export, de samenwerking mkb-onderwijs ondersteunen en de Overijsselse sector hightech systemen en materialen profileren in met name Duitsland en de Chinese provincie Lyaoning. www.vosteq.nl www.techconn.nl

Impressie van de Techconn 2017. Foto: Com-magz

GROEIENDE LEGACY GROEIEND PROBLEEM Het lastige van hightech software is de levensduur die veel langer is dan die van bijvoorbeeld een app. Machines kunnen wel tientallen jaren meegaan. Ondertussen groeit de code tot een miljoenen regels groot gedrocht waarvan het onderhoud een aanzienlijk deel van het r&d-budget opslorpt. Deze legacy belemmert bedrijven om snel te innoveren. Een oplossing is om helemaal opnieuw te beginnen, zoals ASML heeft gedaan met de software van zijn Yieldstar-systeem, maar meestal is de meegesleepte last zo groot dat bedrijven zich daar niet aan wagen. Bedrijven als Thales en Thermo Fisher Scientific/FEI hebben er toch een modus voor gevonden. Pepijn Noltes en Rob ten Hove, softwarearchitecten bij Thales, zeggen dat ze, om te zorgen dat de radarsystemen waaraan zij bijdragen over langere

tijd aansluiten bij de behoeften van de klant, ‘veel geleerd hebben van het verleden’. Hun collega-softwarearchitect van Thermo Fisher Scientific, Andrei Radulescu, benadrukt de stijgende kosten die de over de jaren heen groeiende codeberg met zich meebrengt. ‘Wij hebben dit opgelost door het ontwikkelen van tools waarmee we de huidige structuur van de software inzichtelijk kunnen maken en er doorheen kunnen navigeren. Ook kunnen we met deze tools de software semi-automatisch herstructureren in kleinere componenten. Dit versterkt de architectuur en verkort de ontwikkeltijd.’ De drie geven nadere uitleg over de manier waarop zij de legacyproblematiek het hoofd bieden tijdens de Software-Centric Systems Conference (SC2) op 4 oktober in Eindhoven. softwarecentricsystems.com

SCAN DEZE QR VOOR MEER INFO

september 2017

VDL ETG HEEFT O.A. VACATURES VOOR: SYSTEM ARCHITECT PROJECT MANAGER MECHANICAL ENGINEER

Houd jij van technische uitdagingen? Ontwikkelen en produceren op het randje van het maakbare? Dan past VDL ETG perfect bij jou. Met zo’n 2.000 collega’s werken we wereldwijd aan complexe en innovatieve mechatronische systemen voor hightech productieapparatuur voor de verdere ontwikkeling van computerchips, het bestrijden van ziekten, het onderzoeken van het heelal en het begrijpen van details in cellen en moleculen.

SOFTWARE ENGINEER MANUFACTURING ENGINEER PROGRAM MANAGER QUALITY ENGINEER

www.werkenbijvdl.nl recruitment@vdletg.com

Werken bij VDL ETG betekent veel vrijheid en diversiteit. Diversiteit in projecten en klanten, vrijheid door de grote mate van verantwoordelijkheid die je krijgt binnen je functie. Je werkt met de nieuwste technieken binnen je vakgebied om producten en productieprocessen continue te verbeteren. De combinatie van engineering en hightech productiefaciliteiten onder één dak maakt VDL ETG een unieke werkgever met veel doorgroeimogelijkheden in binnen- en buitenland.

VDL Enabling Technologies Group bv De Schakel 22 • 5651 GH Eindhoven T +31 (0)40 263 86 66 • info@vdletg.com • www.vdletg.com

UIT DE MARKT ZUID-NEDERLANDS CLUSTER PE OP STOOM G Printed Electronics (PE), het drukken van elektronica op een flexibele ondergrond, zal zich de komende jaren sterk ontwikkelen tot een wereldwijde markt met een geschatte omvang van 200 miljard euro in 2025. Het cluster OPZuid Printed Electronics, dat vorig jaar september werd opgericht, verenigt inmiddels zo’n vijftien ketenspelers rond PE in Noord-Brabant en Limburg. ‘De laatste jaren wordt de technologie steeds volwassener, waardoor er steeds meer toepassingen in de markt ontstaan’, zegt Corne Rentrop van Holst Centre in Eindhoven, dat al tien jaar aan PE werkt en optreedt als penvoerder. Het cluster omvat gevestigde bedrijven en start-ups. ‘Voor start-ups is het van belang dat zij niet alleen een prototype kunnen ontwikkelen, maar ook een opgeschaald product in 100 of 1.000 stuks. En daarna wellicht in 100.000 stuks. Kostprijs is belangrijk, net als snel produceren’, aldus Nanning de Jong van Berenschot, verantwoordelijk voor het projectmanagement in het cluster. ‘Die stadia vereisen ver-

schillende productietechnieken en machines, zeker als de vraag gaat toenemen. Het cluster kan een dergelijke infrastructuur bieden dankzij grote machinebouwers als SPGPrints. Dit bedrijf is leidend in bedrukken van textiel en kijkt naar PE als nieuwe toepassing op karton, labels en andere producten.’ Het cluster PE richt zich met name op de healthcare en logistieke markten. De flexibiliteit, vormvrijheid en lagere kosten van PE maken nieuwe typen innovaties mogelijk, onder meer in wearables. ‘En als sensoren goedkoper worden, kun je ze ook toepassen in producten voor eenmalig gebruik, zoals pleisters of verpakkingsmateriaal’, vertelt De Jong. ‘Voor sensoren in hardloopkleding gelden weer andere criteria. Die moeten bijvoorbeeld vijftig keer wasbaar zijn en niet kapotgaan bij vouwen of kreuken.’ In de logistiek kan PE leiden tot nieuwe verdienmodellen. ‘Stel, je hebt als bedrijf waardevolle producten op voorraad. PE op verpakkingen maakt het mogelijk een signaal te versturen

wanneer een doos wordt geopend. Je zou kunnen afspreken dat je pas betaalt als je het product gebruikt.’ Daarnaast is PE onder meer in te zetten bij tracking & tracing en kwaliteitscontrole, zoals een temperatuursensor in een pizzadoos: als de pizza te koud is, betaalt de klant niets. Om al deze nieuwe materialen, producten en maakprocessen te ontwikkelen, zoekt het cluster continu

naar innovatieve bedrijven. ‘Het is een heel jonge markt. Onze doelstelling is in eerste instantie uit te groeien naar vijftig partners’, aldus De Jong. ‘Zo willen we de ontwikkelingen rond PE versnellen en verdiepen, met nieuwe toepassingen de markt laten groeien en een leidend cluster in Nederland vormen.’ www.hybridprintedelectronics.com

DENKEN. 14:41

VSE INDUSTRIAL AUTOMATION UW BS-FILTER VOOR HOOGCOMPLEXE PROJECTEN VSE HOUDT HET OVERZICHT EN HOUDT HET SIMPEL. VOOR U. ALS HET GAAT OM: • MOTION CONTROL • INDUSTRIËLE AUTOMATISERING • HYGIËNISCH ONTWERP • ROBOT-INTEGRATIE • SERVICE & ONDERHOUD

VSE Industrial Automation is een nieuwsgierige club specialisten. ‘Waarom’ is voor ons - en wij denken ook voor u - de vraag waar alles mee begint.

september 2017

Accelerating the pace of engineering and science

Satellites that tango, using automatically generated code. That’s Model-Based Design. To achieve a breakthrough in two satellites performing DXWRQRPRXV IRUPDWLRQ Á\LQJ and rendezvous, engineers at 2+% 6ZHGHQ DXWRPDWLFDOO\ JHQHUDWHG YHULÀFDWLRQ WHVWV DQG WKH ÀQDO ÁLJKW FRGH IURP V\VWHP PRGHOV 'LVFRYHU 0RGHO %DVHG 'HVLJQ ZLWK MATLAB and Simulink DW PDWKZRUNV QO PEG ®

Image of satellite Tango WUDQVPLWWHG E\ 0DQJR © OHB Sweden

UIT DE MARKT BALLUFF VOORZIET IN TEKORT AAN ENGINEERS Smart industry zet bedrijven op voorsprong: versnelling van het productieproces, meer flexibiliteit dankzij kortere omsteltijden en nog nauwkeuriger en met minder afval producten maken. ‘Wij anticiperen op deze trend om mankracht en tijd te besparen door industriële automatisering continu te upgraden’, aldus Huub Vaessen, directeur Balluff Nederland (de leverancier van sensoren en systemen bestaat vijftien jaar). Het afgelopen decennium deed Balluff dit met de introductie van het IO-Link-platform, waar inmiddels zo’n 160 toeleveranciers aan deelnemen en de machine-industrie graag gebruik van maakt. ‘Onze opzet is

systemen eenvoudiger te maken en servicevriendelijker, bijvoorbeeld dat wijzigingen makkelijker door te voeren zijn. Daarbij hebben we een omslag gemaakt van alleen maar hardware naar ook software.’ Zo ontwikkelde Balluff de Mold-ID, die klanten in staat stelt om met behulp van rfid processen in moldingmachines te monitoren. ‘Een automatische gripper leest de rfidchip en kijkt hoe vaak de machine bijvoorbeeld geperst heeft en of onderhoud nodig is. Je hebt dus geen monteur meer nodig om dit te controleren. Via het bus- of lan-systeem komt de informatie in het ERP-systeem.’ Een ander voorbeeld is de

Power Supply Heartbeat, die informatie geeft over voeding. ‘Hoe is een voeding belast, welke pieken deden zich voor, hoe ver is het verouderingsproces? Het systeem laat weten hoelang een voeding nog te gaan heeft en waarschuwt proactief als onderhoud nodig is.’ Voor productontwikkeling houdt Balluff bij klanten continu de vinger aan de pols. ‘Maandelijks toetsen we de behoefte in de markt; dat kan leiden tot een redesign of een geheel nieuw product. Zo hebben we voor de foodverpakkingsindustrie ons hele systeem – van sensoren en connectoren tot hubs en plc – uitgevoerd in rvs.’ In het verlengde van

IO-Link bracht Balluff de Device Manager op de markt, een laagdrempelige softwareapplicatie voor bedrijven om procesdata te analyseren. De markt voor sensoren zal de komende tien jaar alleen maar groeien, verwacht Vaessen. ‘Sensoren zullen steeds kleiner en intelligenter worden. De kunst voor bedrijven zal zijn al die data te verwerken en informatiestromen steeds beter te managen. Technische kennis is daarbij onmisbaar om te kunnen inschatten of ze het juiste product in huis hebben. Omdat er een tekort is aan engineers, geven wij hier als service invulling aan.’ www.balluff.nl

TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN ÉN PERSOONLIJK CONTACT TIJDENS ESEF/TECHNISHOW De komende ESEF en TechniShow (20-23 maart 2018) krijgen een andere opzet dan de afgelopen jaren. De organiserende Jaarbeurs in Utrecht heeft onder de beursbezoekers – directieleden, productiemanagers, inkopers, logistieke mensen en ook studenten – onderzoek gedaan naar hun werkelijke behoefte. ‘En dan blijkt’, illustreert brandmanager Floris de Zwart, ‘dat 78 procent van de directieleden uit is op informatie over nieuwe producten en technologische ontwikkelingen, maar zeker ook op persoonlijk contact.’ Met name om in dat laatste te voorzien is de beursvloer nog altijd een belangrijk onderdeel van de ESEF/TechniShow. Maar, maakt De Zwart duidelijk, niet meer datgene waar alles om draait. ‘Het is nu bovenal een evenement met ontbijt- en theatersessies,

lunch & learns en een matchmakingprogramma. Tijdens de sessies zullen visionairs hun inzichten delen over bijvoorbeeld de circulaire economie en wat die het industrieel bedrijf aan kansen biedt. Maar ook zal er aandacht zijn voor zoiets als kunststofinnovaties. En we bieden alle faciliteiten voor matchmaking met een exposant of andere bezoeker’, aldus De Zwart, die erop wijst dat belangstellenden vooraf hun profiel op de website kunnen achterlaten. De ESEF/TechniShow is tweejaarlijks. Op de TechniShow presenteren zich de fabrikanten van de nieuwste productietechnologie. De ESEF biedt de vloer aan de toeleveranciers van klantspecifieke producten, van system suppliers tot aan de plaat- en kunststofbewerkers. ‘Tijdens de ESEF is er veel aandacht voor de

trend waarin de verantwoordelijkheden steeds verder in de keten terechtkomen. Modulebouwers nemen het op zich complexe modules volledig te ontwikke- De ESEF en TechniShow krijgen volgend jaar een andere opzet. Foto: Jaarbeurs len en modulebouwer – zoveel mogelijk te bouwen. En in reactie daarop leggen ontzorgen.’ de componentenleveranciers zich www.esef.nl toe op optimale logistieke dienstwww.technishow.nl verlening, om hun klant – die

Govers Accountants/Adviseurs Onze klanten behoren tot de top in hun sector, of wij ondersteunen hun ontwikkeling daar naar toe. Dat doen we door een hoge kennis van de waardeketens, door focus op performanceverbetering, en door actieve oriëntatie op de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen met aantrekkelijke verdienmodellen. Beemdstraat 25

T 040 2 504 504

5653 MA Eindhoven

F 040 2 504 599

Postbus 657

E mencke@govers.nl

5600 AR Eindhoven

I www.govers.nl

KUNNEN. september 2017

11 14:42

EMO Hannover 18.â&#x20AC;&#x201C;23.09.

Nul op het scorebord ... voor stilstandtijd. Bewerkingscentra met de hoogste betrouwbaarheid. Bij het dagelijkse productiewerk mogen topprestaties niet afhankelijk zijn van de vorm van de dag. Het moet solide worden uitgevoerd. Daarom is het goed om te weten dat de bewerkingscentra van Hermle tot het laatste onderdeel maximale procesveiligheid met minimale toleranties garanderen. Meer over de betrouwbaarheid van onze bewerkingscentra op: hermle2.de

Hermle Nederland B.V., info@hermle-nederland.nl

UIT DE MARKT BUSINESS SOFTWARE EVENT 2017 IN TEKEN PROCESVERBETERING EN KETENINTEGRATIE Software is de drijvende kracht achter alle processen in de maakindustrie. Maar hoe krijg je een compleet beeld van de zich razendsnel ontwikkelende wereld van businesssoftware? Met welke nieuwe en/of aanvullende oplossingen is je bedrijf het beste uit? En hoe kun je met businesssoftware je huidige processen verder optimaliseren? Antwoorden zijn te vinden op het Business Software Event 2017, op 28 september in de Midden Nederland Hallen in Barneveld. Organisator Mikrocentrum mikt op vijftig exposanten en circa 500 bezoekers, vertelt eventmanager Moniek Groot. Naast een grote expositie is er voor

de bezoekers – hoofdzakelijk directieleden, managers en andere beslissers in de maak- en assemblage-industrie – een uitgebreid congresprogramma. Het thema is deze keer: ‘Business software voor de maakindustrie – uw bedrijfsproces stap voor stap efficiënter ingericht’. De noodzaak van voortgaande procesverbetering en ketenintegratie met behulp van ict staat centraal in de diverse ‘thematracks’, waarin grote en kleinere businesssoftwareaanbieders inzoomen op aspecten als integratie (big data, internet of things, connectiviteit, smart industry, digitale fabriek), logistiek, productie & assemblage (plannings-

software), service/onderhoud, engineering & development en kwaliteitsmanagement. Voordrachten hebben prikkelende titels als ‘IT komt van Mars, business van Venus’, ‘Door de data het bos weer zien met MES en Smart Industry’ en ‘Big data voor administratieve processen – wassen neus of binnen handbereik?’. Voor de tweede keer zal de Business Software Award worden toegekend aan het bedrijf met het innovatiefste businesssoftwareproject. Groot: ‘Het event richt zich expliciet op de maakindustrie in Nederland en België. Daar spelen heel specifieke processen die om specifieke software-oplossingen vragen. Wij zien

dat veel maakbedrijven stappen willen zetten om zich klaar te stomen voor de fabriek van de toekomst, maar het lastig vinden om dat in de praktijk te brengen. Daarbij is het zaak goed naar je processen te kijken, welke je wilt optimaliseren met slimme software. Dat stap voor stap doen is de crux’, beklemtoont zij. ‘Wie aan de slag wil met smart industry, maar niet weet waar te beginnen, een specifieke softwarevraag heeft, of op zoek is naar inspiratie, moet zeker langskomen.’ Link Magazine is een van de sponsors van het event. www.business-software-event.nl

NIET INTERESSANT? TIMMERIJE LAAT ZIEN HOE HET DIGITALISEERT Wim Simons greep de viering van het 85-jarig bestaan van Timmerije, medio juni, aan om de hype-achtige wijze waarop de media de industrie benaderen aan de kaak te stellen. De managing director was gebeld door een ‘echte’ journalist van het FD. Die wilde polsen of de kunststofspuitgietspecialist uit Neede aandacht in zijn krant verdiende: ‘Bent u een start-up? Een incubator? Doet u aan 3D-printing? Of brengt u disruptieve technologie op de markt? Nee? Dan bent u niet interessant’, zo concludeerde hij. Tot Simons’ verbijstering: ‘Timmerije, een gedegen toeleverancier die acteert in tal van markten, met toegewijde klanten, medewerkers en aandeelhouders – niet interessant?!’ Vervolgens gaf hij de aftrap van een programma dat de bezoekers het tegendeel bewees. Met onder meer een sessie over hoe de jubilaris ‘digitaliseert’. Momenteel wordt het manufacturing execution system (MES) geïmplementeerd. Dat gaat, schetste Simons, allerhande sensoren en machines digitaal met elkaar verbinden. Zodat de operators met behulp van real-time data weten of de processen binnen specificatie lopen en kunnen deduceren dat apparaten bepaald onderhoud nodig hebben voordat er storingen ontstaan. Tevens maakt het MES het mogelijk om onderdelen gedurende de productie nauwgezet te tracken & tracen en alle procesinformatie (wat is wanneer door wie gemaakt?) jaren te bewaren. Met als langetermijn-

doel de productkwaliteit te borgen door de proceskwaliteit te bewaken. Als eerste stap organiseerde Timmerije twee jaar geleden een ‘MESevent’. Daar legden zo’n dertig mensen uit alle geledingen van de organisatie samen de basis voor een programma van eisen (honderd pagina’s) waaraan dat systeem moet voldoen. Met dat document in de hand is het Oostenrijkse T.I.G. gekozen als softwareleverancier. Vervolgens is gebouwd aan een systeem waarin zes spuitgietmachines zijn opgenomen. Die pilot is net gestart, een jaar later dan gepland, erkent Simons. Die vertraging heeft veel te maken met de onverwacht grote moeite die het kostte de verschillende merken machines aan één systeem te koppelen. ‘De ene machine bepaalt de injectiedruk automatisch door het gemiddelde over het proces te berekenen. De tweede doet dat door aan het eind te meten. En de derde direct als het systeem erom vraagt. Daar kom je pas gaandeweg, na veel zoekwerk, achter. Zo moesten er honderden datastromen op elkaar afgestemd worden. Daarin heeft de machinebouw nog stappen te maken’, stelt hij desgevraagd. ‘En dan hebben de spuitgietmachinebouwers het nog relatief goed voor elkaar.’ Een parallelsessie ging over ‘bioplastics’, biobased en biodegradable materialen. Ook de traditionele, aardoliegebaseerde plastics verwerkt Timmerije in zijn processen – voor

producten die lang meegaan en in die zin duurzaam zijn. Evenwel wil het bedrijf de klant kunnen bedienen met materialen die aan al diens specificaties voldoen, inclusief afbreekbaar zijn. Daaronder sinds kort ook een vezelversterkte kunststof, waarvoor Timmerije Vanaf de werkvloer kunnen de productieprocessen nauwgezet worden gevolgd en bediend via door Timmerije zelf vormgegeven terminals. achter het bedrijf Foto: Com-magz twee hectare olifantsgras vertuin te begraven en na een half jaar bouwt. Om zelf te ervaren in hoemet eigen ogen te ontdekken wat er verre materialen afbreekbaar zijn, nog van over is. gaf Timmerije zijn gasten drie www.timmerije.nl kunststofmuntjes mee. Om in de

DOEN. september 2017

UIT DE MARKT 35-JARIG BKB PRECISION BLIJFT GROEIEN EN INNOVEREN BKB Precision in Son vierde onlangs zijn 35-jarig jubileum. De specialist in verspaning van high-performance plastics blijft groeien in uiteenlopende markten, waaronder hightech, semicon, medisch, food, defensie, aerospace en chemie. BKB telt bijna vijftig medewerkers, manifesteert zich steeds meer over de grens, in Duitsland, BelgiĂŤ en Zwitserland, en volgt Nederlandse klanten wereldwijd. Het bedrijf onderscheidt zich volgens directeur Mannes Westhuis door het accuraat bewerken van complexe producten in kleine en middelgrote series en werkt ook mee aan prototyping. Voor klanten voegt BKB waarde toe door desgewenst ook assemblage te verzorgen, kunststofproducten gereinigd af te leveren en daar waar nodig te voorzien van de vereiste documentatie. Zo investeerde het in een klasse-7 reinigingsstraat met een ultrasoon reinigingssysteem en in een Cold Jet ontbraamsysteem om producten een mooiere afwerking te geven. Het liefst brengt BKB Precision in een vroeg stadium bij de klant de

mogelijkheden van kunststoffen onder de aandacht. â&#x20AC;&#x2DC;Veel ontwerpers zijn geschoold in de metaal en die vertellen we graag dat er veel kunststoffen zijn, met verschillende eigenschappen zoals elektrische geleiding, slijtvastheid, temperatuurbestendigheid, enzovoort. Wij hebben veel praktijkkennis van wat bewerken doet met kunststoffen, van nut bij design for manufacturing. Onze productie-engineers sparren daarover veel met klanten. Daarbij denken we mee hoe ze het betaalbaar kunnen houden. Door onze bewerkingscapaciteiten en de samenwerking en transparantie in de keten ontzorgen we de klantâ&#x20AC;&#x2122;, aldus Westhuis. Samen met veeleisende, uitdagende klanten zoekt BKB telkens de gelegenheid zich verder te ontwikkelen. Hij noemt ASML, dat BKB uiterst complexe producten liet maken, waarvoor het de kwaliteit en maatzekerheid moest kunnen garanderen. Een ander voorbeeld is Thales. â&#x20AC;&#x2DC;Zij zochten een partij die een bepaald schuim (Airex) kon bewerken. Wij hebben laten zien dat we dat nauwkeurig

kunnen en dat we de klimatisering wat betreft temperatuur en vochtigheid in de hand hebben om de maatvastheid na de bewerking hoog te houden. Het is leuk om samen met klanten uitdagende producten neer te zetten.â&#x20AC;&#x2122; De komende jaren blijft BKB investeren in machines, robotisering De nieuwste investering en digitalisering, maar het zwaartepunt zal toch bij BKB, met de optie van hogedrukkoeling. het personeel zijn. â&#x20AC;&#x2DC;Het Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: BKB Precision standaardwerk laten we door de robots en veertigjarig bestaan, wil directeur machines uitvoeren, met hulp van Westhuis met BKB Precision versteeds intelligentere CAD/CAM-sysder zijn gegroeid, in Nederland temen. Maar als klanten complexere maar zeker ook internationaal. â&#x20AC;&#x2DC;De dingen vragen, hebben we vooral de ontwikkelingen dienen zich in rap mensen met vakmanschap en vaktempo aan en om die goed te kunkennis bij de machines nodig. Die nen volgen, moeten we meer massa leiden we ook zelf op. We plukken hebben. Daarom moeten we groeijongens van school, hebben hier en, organisch en misschien ook bblâ&#x20AC;&#x2122;ers en stagiairs rondlopen en door overnames. sluiten aan op het Brainport Induswww.bkbprecision.com tries College.â&#x20AC;&#x2122; Over vijf jaar, bij het

Engineering en productie Monodelen, modules en behuizingen

iso 9001 iso 14001 iso 3834-2 en 15085-2 ITEQ is gespecialiseerd in design, engineering, SURGXFWLH HQ DVVHPEODJH YDQ Ă&#x20AC; MQPHFKDQLVFKH SODDWZHUN monodelen, modules en behuizingen. Daarmee biedt ,7(4 KDDU NODQWHQ HHQ FRPSOHHW GLHQVWHQSDNNHW van concept tot eindproduct in onder meer de rail-,

WWW.ITEQ.NL Beeldschermweg 7 3821 AH Amersfoort Tel. 033 4554444 info@iteq.nl

september 2017

HOHNWURQLFD KDOIJHOHLGHU PHGLVFKH DJUR HQ IRRG VHFWRU 1DDVW GH SURGXFWLH LQ $PHUVIRRUW EHVFKLNW ,7(4 over een eigen productievestiging in Vietnam. Benieuwd ZDW ,7(4 YRRU X NDQ EHWHNHQHQ" 1HHP FRQWDFW RS PHW RQ]H YHUNRRSDIGHOLQJ RS

design - engineering - prototyping - productie - assemblage

ABI. INNOVATIE IN UITVOERING. De kracht van het idee blijkt uit de realisatie. Als specialist op het gebied van aandrijvingen, motion control en robotics weten we waar we het over hebben. Of het nu om standaard oplossingen of specialistisch maatwerk gaat: alles begint met DENKEN. In een zo vroeg mogelijk stadium. Wat is de werkelijke vraag? Welke oplossing sluit hier perfect op aan? En dat dan tot in de puntjes uitvoeren. Dat is wat we het best KUNNEN, als familiebedrijf met bijna 100 jaar ervaring. De dienstverlening van ABI gaat van advisering tot realisatie. Inclusief naadloos aansluitende begeleiding en professionele trainingen. En altijd vanuit bevlogen vakmanschap. Dat is waar we het voor DOEN.

AANDRIJVINGEN - MOTION CONTROL - ROBOTICS

www.abi.nl

ADVERTORIAL Als een onderneming in het MKB van de maakindustrie software wil invoeren, bijvoorbeeld software voor Product Data Management (PDM) of Product Lifecycle Management (PLM), dan moet deze software matchen met de behoefte en een manier van werken die past bij het MKB.

DE TIJD IS AANGEBROKEN DAT HET MKB KIEST VOOR PLM. Er is een oplossing die aansluit bij het midden- en kleinbedrijf. Hugo Botter, directeur PLM Xpert

Maak anno 2017 de juiste overweging!

STAP VOOR STAP TE WERK GAAN Moderne software werkt volgens het principe ‘Configuratie in plaats van customizing’. Daardoor heeft de ICTafdeling minder extra werk en kan de software iteratief worden ingevoerd. PRO.FILE wordt ingevoerd door middel van een speciaal ontwikkelde methode (EASY.CON). Het systeem is configureerbaar, d.w.z. wat tijdens het project wordt besproken, kan meteen in het systeem worden doorgevoerd. Als een bepaalde stap met succes is verwezenlijkt, dan volgt de volgende stap en zo verder.

DE PDM/PLM MARKT Op het eerste gezicht lijkt er in de markt van PDM/PLM aanbieders sprake van een eclatante leemte tussen de add-on PDM systemen van de CAD-aanbieders en de omvangrijke PLM suites van multinationals. Voor het klassieke midden- en kleinbedrijf met 30 tot 500 medewerkers zijn beide systemen niet echt geschikt. Daarom gebruiken de meeste bedrijven respectievelijk een systeem dat ofwel te weinig functionele diepgang heeft of een systeem dat voor het gebruiksdoel volledig overbeladen en dus ook te duur is. Maar dat is niet het enige. De grote PLM suites gaan bijna altijd gepaard met omvangrijke implementatieprojecten en uitgebreide software aanpassingen. De risico’s op een uit de hand lopend project liggen op de loer en niet zelden gaat ook bij een groot bedrijf de stekker om deze reden uit het project.

DE DUITSE PLM MARKT Wanneer we naar onze oosterburen kijken, dan denk je aan grote multinationals. Toch is ook in Duitsland het MKB in de maakindustrie toonaangevend en zijn zij veelal de ‘hidden champions’. De behoefte van het MKB heeft geleid tot de ontwikkeling van productieve PDM/PLM software die qua oplossing en ondersteuning precies zijn afgestemd op deze organisaties.

GOED NIEUWS: ER IS EEN PDM/PLM OPLOSSING MET EEN 100% MKB MATCH Met deze wetenschap loont het de moeite om PRO.FILE van de Duitse aanbieder PROCAD eens nauwkeuriger te bekijken. Zij werken volgens het motto „MKB voor MKB“ en spreken dezelfde taal qua software en dienstverlening. Met de software PRO.FILE biedt PROCAD (hoofdvestiging in Karlsruhe, opgericht in 1985, 130 medewerkers) een PDM/PLM en DMS oplossing die bij de maakindustrie in het middensegment al sinds vele jaren met succes wordt ingezet en die zich inmiddels heeft ontwikkeld tot marktleider in dit segment. Het bijzondere van deze oplossing is de implementatie: de programmatuur maakt een aanpak mogelijk waarbij de software – ook door de eindgebruiker - uitvoerig geconfigureerd kan worden en geen tijdrovende programmering hoeft te ondergaan.

SCHAALBAAR Door deze werkwijze kan het systeem iteratief worden uitgebreid – van een scope beperkt tot CAD beheer - tot aan een krachtige en functionele suite waarmee uiterst complexe PLM processen CAD/CAE ERP/SCM CRM/… kunnen worden beheerst. De organisatie bepaalt zelf de prioriteiten en het tempo. Enterprise Portal

Don‘t just send it – …

PLM processes

… proom it.

Product Data Backbone

CONCLUSIE: NIET IEDER PDM OF PLM SYSTEEM IS GESCHIKT VOOR HET MKB In plaats van te kiezen voor een te kleine of te grote oplossing - zoals tot nu toe veelal het geval was - zouden MKB bedrijven in de Benelux zich ook eens moeten laten overtuigen van de voordelen van een systeem van en voor het MKB, met programmatuur en een aanpak die bij hun organisatie past. Inmiddels is een sterk groeiende groep Nederlandse MKB’ers, u al voorgegaan. Bedrijven als DEMACO, VMI Group, IAI Industrial Systems BV, Bredenoord, Mokveld Valves B.V., Exerion PTU BV, IHI Hauzer Techno Coating BV, Palfinger Marine, CSi industries B.V., en Vekoma Rides Manufacturing B.V. zijn u voorgegaan. Geïnteresseerd? Check op www.plmxpert.nl voor actuele activiteiten of vraag een informatie pakket aan.

www.plmxpert.nl www.procad.de

COLUMN ERNEST KAPPERS SMART INDUSTRY IS DE REALITEIT Ernest Kappers - Productmarketingmanager EPLAN Nederland

telt u zich een frisdrankautomaat voor die à la minute de cola produceert die u lekker vindt. Dit soort geautomatiseerde maatwerkproductie vindt al vaker plaats dan wordt gedacht. Bij autofabrikanten kunt u op de website uw ideale auto bij elkaar klikken. Er zijn staalbedrijven waar u online halffabrikaten kunt bestellen die volledig automatisch worden geproduceerd en de volgende dag of just-in-time worden geleverd. Seriematig maatwerk, mogelijk gemaakt door slimme, connected machines, dat is smart industry in de praktijk. Geen droom, maar werkelijkheid. Deze productiewijze vraagt om slimme machines die kunnen communiceren met andere (deel)machines binnen de productielijn, maar ook bij toeleveranciers en afnemers. De Nederlandse machinebouwer is van oudsher sterk in dit soort slimme oplossingen. We moeten alleen deze voorsprong niet verliezen. Want veel machinebouwers denken dat het zo’n vaart niet zal lopen. Er is nog weinig vraag naar. Maar als je hoort hoeveel industriële bedrijven bezig zijn met de flexibilisering van hun productie, kun je maar één conclusie trekken: de vraag naar slimme, connected machines zal de komende jaren explosief stijgen. Onder de klanten van EPLAN zie ik veel machinebouwers die bezig zijn met het intelligenter maken van hun machines voor de klant. Maar smart industry gaat verder dan het type machines dat we produceren, het verandert ook de manier waarop we dat doen. Want die slimmere machines zijn vaak ook steeds meer maatwerk

dan standaard. En iedere machine ‘vanaf nul’ ontwerpen is commercieel niet interessant. Dit pleit voor een nieuwe oriëntatie op het eigen werkproces. Waarom is er nog geen machinebouwer waar de klant online een machine op maat kan configureren? Waar met een paar muisklikken engineering, 3D-ontwerp, inkoop, logistiek en productie automatisch in gang worden gezet? Smart industry is niet zomaar een hype die wel overwaait; het is de industrie van de toekomst die logisch voortbouwt op twee trends, industrial internet of things en big data. Machinebouwers zouden nu moeten nadenken over smart customization zoals dat voor consumentenproducten al gebeurt. Dit vraagt om een digitale datastroom door het hele proces, automatisering van de productie van besturingspanelen en automatisch gegenereerde documentatie. Maar ook een ‘smart’ standaardisatie van producten in slimme, flexibel te combineren deelblokken. Als we hier nu niet in investeren, zijn onze producten straks onbetaalbaar. Bovendien opent smart industry deuren naar nieuwe vormen van dienstverlening (denk aan predictive maintenance) en totaal nieuwe businessmodellen. Waarbij niet de machine of installatie, maar de beschikbaarheid leidend is. Stelt u zich een bagagetransportsysteem voor waarvoor per verwerkte koffer wordt afgerekend. Dit vereist flexibel reageren op de klant met al z’n eisen – en zelf minstens zo ‘smart’ werken als die klant. Dergelijke innovatieve businessmodellen krijgen steeds meer momentum. Wie zorgt dat hij er nu al klaar voor is, heeft straks een streepje voor. ekappers@eplan.nl www.eplan.nl

september 2017

GEVARIEERD MENU VOOR BETEUGELING COMPLEXITEIT

SYSTEEMARCHITECT HEEFT LIEVER ASPERGES DAN SPAGHETTI

THEMA SIMPLEXITY: VAN GEMAKKELIJKE COMPLEXITEIT NAAR LASTIGE EENVOUD Bestond een vliegtuigmotor destijds uit 3.000 onderdelen, nu zijn dat er 40.000 – plus alle elektronica, (IoT-)sensoren en -actuatoren en veel, veel meer software. Producten worden ‘bijna vanzelf’ steeds complexer, helemaal als

Producten worden steeds complexer, vooral door de fors toegenomen hoeveelheid soft-

ze ontwikkeld worden op de fundamenten van eerdere releases (legacy). Ook het produceren

ware erin. Nieuwe releases worden doorgaans gebouwd op bestaande software, de lega-

is een stuk ingewikkelder nu ze customized

cy, met als resultaat een ongestructureerd geheel, ‘spaghetti’. In het beteugelen van deze

van de band moeten rollen – ook nog eens

complexiteit heeft de systeemarchitect een belangrijke rol. Zijn hulpmiddelen: gezond verstand én werken met herbruikbare modules, zodat riskante innovaties modulegewijs kunnen worden uitbesteed aan start-ups. En natuurlijk moeten die modules wel op elkaar

binnen een veel kortere time-to-market, rekening houdend met een groeiende berg regelgeving en met veeleisende klanten voor wie failure geen optie is. Dé grote uitdaging voor de industriële ondernemer is dan: zorgen dat je

aansluiten – liefst met ‘dunne’ interfaces.

je product en proces toch zo simpel mogelijk

• ‘De focus van morgen moet zijn op complexiteitsmanagement, niet alleen op complexiteitsreductie.’ • ‘De hele productstructuur in termen van architectuur bekijken, dat gebeurt bijna nog niet.’ • ‘Een balans tussen vernieuwing en erfgoed zoeken.’

DOOR HANS VAN EERDEN

e tijd van de eenvoud ligt ver achter ons, valt Piet van Dongen met de deur in huis. De manager sales support bij Siemens PLM Software spreekt klanten uit allerlei sectoren over de toenemende complexiteit waarmee zij worstelen. Hij constateert dat productcomplexiteit fors is toegenomen. Een vliegtuigmotor telde destijds 3.000 onderdelen, nu 40.000. Machines en apparaten worden voorzien van steeds meer elektronica, sensoren & actuatoren (voor het industrial internet of things) en de software dijt gigantisch uit, voor de besturing van steeds complexere systemen en de verwerking van de big data die eruit komen. Voorbeeld: van 5.000 coderegels voor het motormanagementsysteem van een auto veertig jaar geleden, naar 100 miljoen regels voor de hele auto nu en misschien zelfs 400 miljoen voor de zelfrijdende auto. Tevens worden productieprocessen geavanceerder, zodat producten customized van de lijn kunnen rollen. Dat vergt veel van engineering: ook het voortraject wordt steeds complexer en staat daarbij nog eens onder druk omdat de time-tomarket steeds korter moet. Tegelijk wordt er

september 2017

steeds meer gesimuleerd: model-based design helpt het benodigde aantal fysieke prototypes terug te dringen. Tot slot noemt Van Dongen de supply chain als bron van toenemende complexiteit. ‘Cruciaal in deze context is een samenwerkend multidisciplinair engineeringplatform op te zetten. De focus van morgen moet zijn op complexiteitsmanagement, niet alleen op complexiteitsreductie.’

houdt, zodat je tegen een concurrerende prijs meer toegevoegde waarde kunt bieden. Hoofdrolspelers in ‘simplexity’ zijn, zo blijkt, de medewerkers met het vermogen de hoofdzaak altijd in het oog te houden en met de assertiviteit om heel snel een plek bij de klant aan tafel te verwerven. En – gelukkig – software compliceert niet alleen, het simplificeert ook.

COMPLEXE SOFTWARE Nico Meijerman, groepsleider machine control bij NTS Systems Development, onderdeel van NTS-Group in Eindhoven, herkent het beeld. ‘De performance als functie van de tijd neemt voor mechanica en elektronica geleidelijk toe, maar voor software veel sneller. Als wij een x-y-tafel bouwen, zijn bijvoorbeeld de assen nooit helemaal recht en werken de encoders nooit perfect. Daarvoor moet je kalibreren en in de besturingssoftware compenseren. De mechanica en elektronica worden niet eenvoudiger, maar de complexiteit gaat toch vooral in de software zitten.’ Hij duidt hier op de mechatronica als combinatie van genoemde disciplines. Die samenwerking blijft echter lastig en vaak is de mechanica nog leidend bij de ontwikkeling van nieuwe hightech, erkent hij. ‘Mijn ambitie als groepsleider is software meer ingebed te krijgen in onze organisatie. Om de communicatie en samenwerking tussen de disciplines te verbeteren geef ik een workshop ‘Software engineering for dummies’.’ Zijn klanten wil Meijerman eveneens ‘opvoeden’. ‘Voor een nieuw systeem kun je de mechanicaspecs wel redelijk helder krijgen, maar de klant kan nauwelijks specificeren wat de software moet kunnen. Met een beetje geluk krijgen we vijftig procent van de requirements vooraf op papier. De klant verwacht software waarmee hij over vijf jaar nog gelukkig is, maar het is een illusie dat we

dit kunnen voorspellen. Over dit probleem hoor ik te weinig hier in Brainport. Grote oem’ers werken wel met een productplatform waarop ze telkens nieuwe softwarereleases doen. Zo wil ik ook met onze klanten werken: in eerste instantie het minimale aan software leveren, dat in de praktijk beproeven, kijken wat de klant er echt mee wil en vervolgens uitbreiden in nieuwe releases. We zien de eerste klanten in die richting tenderen. Een vertrouwensmodel met een open einde in de softwareontwikkeling, maar het zorgt wel dat er alleen wordt ontwikkeld wat echt nodig is. We hebben net een eerste offerte uitgebracht.’ Voor de software wordt vaak een ‘knip’ gemaakt tussen de onderliggende besturingssoftware die de mechanische en elektronische functionaliteit regelt (en die NTS dus meelevert) en de applicatiesoftware die de klant vaak in eigen hand houdt, want daarin zit het geheim van zijn proces. ‘De klant denkt ‘da’s simpel’, maar krijgt hij de applicatiesoftware niet voor elkaar dan hebben wij geen inkomsten.’ Probleem: de ‘softwareproductie’ staat nog in de kinderschoenen wat betreft productiviteit, kwaliteit en tools voor het beheersen van de complexiteit. Hergebruik van software(modules) kan het leven makkelijker maken. Meijerman: ‘Ons streven is tot tachtig procent

van de software ‘van de plank’ te kunnen halen. Daarom zijn we nu in elk project bezig om software daarop te krijgen en te zorgen dat die in volgende projecten aan andere klanten kan worden verkocht.’

LEAN START-UP Ook technology entrepreneur Martijn Rutten, sparringpartner in de Eindhovense hardware-accelerator HighTechXL en op de blog SoftwareStartups, stelt (applicatie)software centraal. ‘Daarmee kun je producten simpeler en flexibeler in gebruik maken, beter laten presteren en uitbreiden met diensten die waarde toevoegen voor de gebruiker.’ Keerzijde: die software zelf wordt ‘onder de motorkap’ complexer. Voor de grote bedrijven, de corporates die niet mogen falen, maakt dit het innovatietraject steeds lastiger, zeker als zij nieuwe technologiedomeinen betreden, met internet of things, big data, kunstmatige intelligentie, enzovoort. ‘Dat lukt alleen als externe innovatie, met een klein team dat vanaf scratch iets nieuws ontwikkelt. Een start-up dus. Dat is niet de kleine variant van een groot bedrijf, maar een lerende organisatie die heel gefocust aan die innovatie werkt en heel lean zo snel mogelijk naar buiten gaat om in de echte wereld te valideren, kijken of een minimum viable product echt aanslaat. Komt daar wat uit, dan kunnen corporates die de kat uit de boom hebben gekeken, het omarmen door die start-up op te kopen.’

SYSTEEMARCHITECTUUR Dat software steeds belangrijker wordt, maar de mechanica in de hightech nog vaak het voortouw neemt, doet zich onder meer voelen bij uitbesteding. Wil een oem’er de verantwoordelijkheid voor complete modules buiten neerleggen, dan worden die vaak langs de mechanische as opgesplitst, volgens Nico Meijerman. ‘Bij de ‘knip’ heb je dan een ‘dunne’ mechanische interface, zeg een paar bouten. Maar voor de elektronica en software ligt het anders, daar krijg je een ‘dikke’ interface tussen die ene module en de rest van het systeem – nauwelijks te managen.’ De systeemarchitectuur matcht dan niet in de verschillende domeinen. Een voorloper in het denken over die systeemarchitectuur is Ger Schoeber, gepokt en gemazeld in de wereld van technische software en embedded systemen. Hij werkte voor ASML (via Philips) en Sioux, en is nu verantwoordelijk voor innovatie bij Hotraco in Horst, dat technische automatisering verzorgt voor de sectoren agri, waterbehandeling en industrie. Onder impuls van Schoeber professionaliseert het ‘no-nonsense bedrijf ’ – dat van oudsher een conservatieve markt bedient – zijn productontwikkeling en verschuift de focus naar software. ‘Hadden we voorheen losse, robuuste besturingskastjes met een paar drukknoppen, nu hebben we systemen die met touchscreens een nieuwe bedieningsfilosofie uitdragen, meer managementinformatie bieden

Illustratie: Josje van Koppen

en connected zijn. Dergelijke systemen moeten een bepaalde architectuur hebben, zodat we vanuit een modulaire opbouw van onze producten verschillende markten kunnen bedienen. De rol van systeemarchitect is hier nog niet aanwezig, maar is wel keihard nodig. Iemand die de technische eindverantwoordelijkheid draagt, multidisciplinair kan denken en snapt wat belangrijk is voor de eigen business en de klant: niet slechts maken wat klant vraagt, maar wat die nodig heeft.’

LEGACY BEHEERSEN Een belangrijke taak voor de systeemarchitect is de legacy managen. Vooral de software is berucht om de onontwarbare en almaar uitdijende ‘spaghetti’ van ad hoc aan elkaar geknoopte modules. Schoeber: ‘Die spaghetti uit het verleden gooi je

liefst weg, maar helemaal opnieuw beginnen is niet haalbaar. Intern klinkt bij ons: ‘We moeten van de spaghetti naar asperges, een mooi opgelijnde structuur van modules.’ De opgave voor de systeemarchitect is dan vanuit de legacy naar een heldere structuur te komen. Leg over de complexiteit een abstractielaag en het wordt van de buitenkant eenvoudiger benaderbaar. Vervolgens kun je op onderdelen zaken onder de motorkap aanpakken. De vraag daarbij is wat core is en behouden moet worden, en wat uitbesteed kan worden.’ Voor Hotraco zit de core in de meeten regeltechniek, de domeinkennis van bijvoorbeeld klimaatbeheersing voor stallen of kassen. ‘Die intelligentie zit in ons systeem en is niet eenvoudig te kopiëren. Daaromheen leggen we een schil, om de interfacing helder te maken. Vervolgens kunnen we met het modulair opbouwen van

september 2017

THEMA SIMPLEXITY: VAN GEMAKKELIJKE COMPLEXITEIT NAAR LASTIGE EENVOUD

DIEDEREN EENVOUDIG BEZIG ZIJN MET HET JUISTE...

Raoul Diederen is consultant bij Jaymera, dat product-georiënteerde industriële ondernemingen ondersteunt bij het realiseren van substantiële organische groei. Vanuit zijn expertise op het gebied van innovatieve strategieën en businessmodellen beschouwt hij met een kritische blik telkens een artikel in Link Magazine. raoul@jaymera.nl

Veel producenten hebben, niet zelden onbewust, een instandhoudende innovatiestrategie tot standaard verheven. Daarmee ontwikkelen zij – binnen de dominante logica van het bestaande businessmodel – voor bestaande producten nieuwe generaties met een hoger prestatieniveau. Daarmee loopt hun continuïteit gevaar, niet alleen door marktontwikkelingen, maar ook door overshooting. Bij overshooting is het prestatieniveau van producten zo hoog geworden dat dit voorbijschiet aan de behoefte van zelfs de meest veeleisende klanten. Hierbij is vaak complexiteit – in productfunctionaliteit, -architectuur en -waardeketen – gecreëerd die de kosten verhoogt maar niet vertaald wordt in klantwaarde. Netto vernietigen deze innovaties waarde. De vraag komt daarom op: wat zijn (on)zinnige innovaties? Het antwoord hierop is eenvoudig dat elke innovatie, om zinnig te zijn, verbonden moet zijn met het creëren van meer waarde voor gebruiker en producent. En dat kan alleen maar doordat deze waarde gekoppeld is aan jobs-tobe-done van de gebruiker. Deze te klaren klussen hebben betrekking op de vooruitgang die een gebruiker probeert te boeken in een bepaalde situatie, de pijnen die hij hierbij ondervindt en/of de voordelen die hij hierbij hoopt te krijgen. Bij servitization proberen producenten relevant te blijven voor hun klanten door – in vier fasen – met klantbehoeften

onze systemen klanten met smart customization bedienen. Dat hebben we ook voor de elektronica in gang gezet met een modulair I/O-concept, waarbij we standaard I/O-boardjes als Legoblokjes aan elkaar klikken. Voor de software gaan we eveneens in modulaire concepten denken: welke functie wil de klant wel en niet hebben? De module daarvoor kunnen we dynamisch activeren of deactiveren, met bijbehorend afrekenmodel.’

MODEL ALS HULPMIDDEL Hotraco is volop bezig met dit architectuurdenken en kan daarbij voortbouwen op de Nederlandse traditie met voorlopers als Philips, ASML en NXP. Schoeber, een representant daarvan, draagt het gedachtegoed uit in de cursus System Architecting, die hij in binnen- en buitenland verzorgt. Een belangrijk hulpmiddel van de systeemarchitect is het model; men spreekt ook ook wel van model-based systems engineering. ‘Een model, als vereenvoudigde weergave van een deel van de werkelijkheid, helpt de complexiteit te beheersen: je kunt erover redeneren, inzoomen op onderdelen, de ontwerpopgave terugbrengen tot de essentie en erover communiceren met de omgeving, technisch én in Jip en Janneke-taal.’ Het probleem van de dunne en dikke interfaces herkent Schoeber. ‘De eerste stap van de architect is een decompositie maken voor het te ontwikkelen systeem: welke onderdelen herken ik, wat zijn

september 2017

mee te bewegen: van product naar gebruik naar prestatie naar resultaat. Dit is een relatief milde vorm van businessmodelinnovatie, waarbij bestaande competenties worden aangevuld en ingezet in de kernmarkt. Dit kan de complexiteit voor de producent verhogen, maar zorgt wel voor complexiteitsverlaging voor de klanten. Bij overshooting worden geen – voor de gebruiker – herkenbare jobs beter gediend; deze innovaties kunnen dus beter niet worden ontwikkeld, hetgeen ongewenste complexiteit voorkomt. Bij servitization worden in principe jobs beter gediend en waardecreatie en -buitmaking mogelijk gemaakt, waardoor verhoging van complexiteit acceptabel is, ook vanwege het strategische belang dat servitization zorgt voor een intensievere relatie met de klant. Eenvoudig bezig zijn met de juiste innovaties is dus een probaat middel om complexiteit te beheersen. Een belangrijk hulpmiddel hierbij is het zorgvuldig in kaart brengen van – wellicht gesegmenteerde – te klaren klussen, pijnen en/of voordelen voor gebruikers. Tweede hulpmiddel hierbij is het gebruik van strategic buckets, waarbij innovaties worden verdeeld in enkele soorten – elk met een afgewogen eigen budget en spelregels –, variërend van innovaties die het succes van vandaag in stand houden tot innovaties die het succes van morgen creëren.

subsystemen? Zich daarbij twee dingen bedenkend: die subsystemen vormen geen losse eilandjes en straks volgt de integratie. Subsystemen hangen aan elkaar en de interfaces ertussen moet je zo dun mogelijk houden; dat bepaal je met die decompositie. Als er iets misgaat tijdens de integratie, ligt dat op interfaceniveau. Verdeelt de architect een bepaalde functionaliteit van het Jos Oberdorf, managing partner npk design en hoogleraar product architecture design TU Delft: ‘Als je ‘the bigger picture’ voor ogen hebt, wordt het een stuk makkelijker.’ Foto: npk design systeem over veel componenten, dan krijg je spaghetti: trek je die functie eruit, bijcomplex te maken, het is complex iets simpels te voorbeeld om die buiten de deur te leggen, dan maken.’ blijkt alles aan alles gekoppeld. Dus moet die functionaliteit zoveel mogelijk in één subsysteem INNOVATIE MANAGEN worden ondergebracht, met veel cohesie. ‘High Architectuur ligt ook op het bordje van Jos Obercohesion, low coupling’ is een van de designprindorf, managing partner van npk design in Leiden. cipes voor architectuur die in eerste fase cruciaal ‘Wij zijn een van de eerste bureaus die design en zijn voor simplexity. Het is heel simpel iets engineering integraal en procesmatig is gaan aan-

pakken, vanuit de industriële kant, met aandacht voor niet alleen vorm, maar ook technologie, produceerbaarheid en business.’ Sinds twee jaar is hij tevens (deeltijd-)hoogleraar product architecture design aan de TU Delft. ‘Hoe doen we dat nu, een nieuw product ontwikkelen, een productarchitectuur definiëren?’, is de leidende vraag voor Oberdorf. ‘Veel gebeurt op onderbuikgevoel en dat is prima, maar soms wil je daar grip op krijgen, om het controleerbaar en overdraagbaar te maken. Bij npk willen we het innovatieproces zo managen dat we kwaliteit kunnen garanderen; niet vertrouwen op het ‘vonkje’ en dan oplossinkjes vinden, maar zorgen dat continu de juiste beslissingen worden genomen.’ Kennis over hoe innovatie aan te pakken is slechts beperkt bij bedrijven aanwezig, heeft hij ondervonden. ‘Er is wel een model om de benodigde kenniscomponenten op tafel te krijgen, maar het proces om die te maken tot één geïntegreerd geheel is nauwelijks beschreven. Ja, in lineaire modellen, maar de werkelijkheid is niet lineair, want je werkt in iteraties. Dus toen kwam het cyclische model en later de lean start-up. Maar die methodes zeggen weinig over hoe de ontwerper in z’n hoofd werkt. De kern is: je kunt wel alle puzzelstukjes in elkaar passen, maar dan hoef je nog geen goede oplossing te hebben. Want een garantie dat een passend stukje werkelijk bijdraagt aan de waarde van het geheel, is er niet.’

PUZZELSTUKKEN SYNCHRONISEREN Oberdorf bepleit een continu switchen tussen deeloplossingen zoeken en die in het grotere geheel passen. ‘Daar gaat het vaak mis, want men is al blij puzzelstukjes te hebben gevonden die bij elkaar passen. Gaandeweg moet je een soort patroon kunnen ontdekken, een beeld oproepen van wat het grotere geheel zou kunnen worden en welke puzzelstukjes je erbij kunt zoeken die het beeld aanvullen. Als ze allemaal bij elkaar passen,

plines gelijk op lopen. Lastig, want ze kennen elk hun eigen fasering. Mechanica vergt een relatief korte tijd voor specificatie en conceptontwikkeling en kost in de uitwerking veel tijd. Voor elektronica duurt het specificeren al langer; daarop volgt lay-out en componentselectie, en dan gaat het maken van de pcb snel. Specificeren van software duurt nog langer, vervolgens is het een kwestie van code kloppen. Oberdorf: ‘Om de ontwerpvrijheid van andere disciplines niet te beperken, moet je gelijktijdig beginnen: ontwikkelaars in een scrum/agile-setting met elkaar laten praten en hun voortgang goed synchroniseren. Die benadering heeft wel iets ongeplands: je zet een proces in gang waarvan je niet weet waar het uitkomt. De truc is een visie te ontwikkelen waarmee alle drie domeinen de goede kant opgaan: als je the bigger picture voor ogen hebt, wordt het een stuk makkelijker.’

SLIM OMGAAN MET ERFENISSEN Oberdorf hanteert het product-marktcombinatiemodel van Ansoff: een bekend product ontwikkelen voor een bekende markt is redelijk risicoloos, maar levert ook weinig op. Een nieuw product voor een nieuwe markt is juist heel risicovol; de slaagkans is klein, maar bij slagen is de opbrengst groot. De andere twee opties zijn bekend product voor nieuwe markt en omgekeerd. ‘Wij hebben dat uitgebreid met de technologie-dimensie; je hebt dan acht mogelijke scenario’s met toenemend risicoprofiel: geen rechte lijn maar steiler oplopend. Veel bedrijven beginnen ergens, met een gemiddelde innovatiestrategie, en schuiven dan op, door bijvoorbeeld een nieuwe technologie in het innovatietraject op te nemen. Die hoeft niet baanbrekend te zijn, maar voor dat bedrijf is het wel nieuw en dat heeft een leercurve nodig. Opeens is het risico verdubbeld. In hun meerjarenplan kunnen bedrijven projecten met verschillende risicoprofielen naast elkaar zetten,

‘Over dit probleem hoor ik te weinig hier in Brainport’

elkaar versterken vanuit een soort logica, in balans met elkaar zijn en bijdragen aan het geheel, dan ontstaat er kwaliteit. Hier ligt echter een lacune, want we trainen mensen nog te weinig in dat continu switchen tussen deel en geheel.’ Het is een agile aanpak van architectuurontwerp die ook Schoeber voorstaat. Wat overigens nog maar mondjesmaat van de grond komt, ziet Oberdorf. ‘De hele productstructuur in termen van architectuur bekijken, dat gebeurt bijna nog niet. We leiden mensen nog verkokerd op en vertellen ze nauwelijks hoe ze moeten samenwerken. Het gaat er niet om je eigen puzzelstukje zo goed mogelijk te maken, maar om het synchroniseren van alle puzzelstukken om ze goed te laten passen. Dat spel moeten we leren spelen.’ Natuurlijk moeten daarbij de verschillende disci-

een snelle cashcow naast een grote innovatie voor de langere termijn. Veel bedrijven vergeten dat en duiken meteen het grote innovatietraject in. Een goed voorbeeld is hoe BMW zijn 3-serie in de loop der jaren heeft ontwikkeld, met zowel innoveren als voortborduren op het bestaande ontwerp, een balans tussen vernieuwing en erfgoed.’ Complexiteit managen is ook een kwestie van slim omgaan met erfenissen.

DE MEEST EFFICIËNTE OPLOSSING VOOR ELKE TOEPASSING Met hoogwaardige sensoren, identificatiesystemen, netwerkoplossingen en onze grote vakkennis, verbeteren wij uw concurrentiepositie.

www.siemens.com/plm www.nts-group.nl www.softwarestartups.com www.hotraco-group.com www.tudelft.nl/en/ide www.npk.nl www.balluff.nl

THEMA SIMPLEXITY: VAN GEMAKKELIJKE COMPLEXITEIT NAAR LASTIGE EENVOUD

GUUSTAAF SAVENIJE EN TON PEIJNENBURG (VDL ETG): EXTREME EISEN DWINGEN REGIO EINDHOVEN TOT INTENSIEVER SAMENWERKEN

ÉÉN VOOR ALLEN EN ALLEN VOOR ÉÉN De regio Eindhoven en wijde omgeving is dé mondiale ontwikkelaar en bouwer van hoognauwkeurige productiemachines. De eisen van de klant worden echter steeds extremer. ‘Wij hebben als regio alle technologische competenties in huis om dé mondiale hub voor productiemiddelen te blijven. Maar dan moeten we in het ecosysteem wel beter, harder en meer gestructureerd samenwerken.’

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

‘T

oeleveranciers uit deze regio zouden nog veel meer in kennis moeten investeren. Eén miljoen euro voor een nieuwe vijf-assige freesbank wordt relatief makkelijk uitgegeven. Maar een fractie van zulke bedragen stoppen in een medewerker die een deel van zijn tijd besteedt aan onderzoek bij een universiteit, dat gebeurt niet genoeg. Tuurlijk, die machine levert direct toegevoegde waarde en een investering in kennis rendeert pas op lange termijn. Maar over vijf of tien jaar zijn wel verbeterde producten en productietechnologieën nodig. Daarvoor moet er nú kennis ontwikkeld en opgebouwd worden.’

kennisinstituten. ‘Aan het ontwikkelen van technologieën voor de productiesystemen van over vijf tot tien jaar. Want op dat gebied blinkt deze regio – en dan doel ik ook op Oost-Nederland en het Vlaamse en Duitse achterland – uit. Hier worden de beste, meest innovatieve productiemachines ter wereld gemaakt. Als we de ambitie hebben die positie te behouden, dan moet er nog intensiever samengewerkt en in kennis geïnvesteerd worden. De steeds complexere vraag van onze klanten in semicon, medische en analytische technologie en daarbuiten, kan alleen worden beantwoord door mensen en middelen samen te brengen’, aldus Savenije.

EXTREME EISEN PLEIDOOI Aldus Guustaaf Savenije, ceo van VDL ETG. Het industriële familiebedrijf VDL Groep is een van de grootste private investeerders in r&d – en is vertegenwoordigd in verschillende ‘informele structuren’ die als doel hebben de samenwerking in de regio Zuidoost-Brabant te verbeteren. Er moet echter méér gebeuren, vinden de twee. Ze pleiten voor intensivering van de regionale samenwerking tussen hightech toeleveranciers en

Die toenemende complexiteit zit ’m bijvoorbeeld in de steeds hogere eis aan reinheid, zegt Ton Peijnenburg, manager systems engineering bij VDL ETG. ‘Elke keer als de waferhandler in ASML’s chipproductiemachine een wafer in- en uitneemt, kunnen er vuildeeltjes van enkele tientallen nanometers op terechtkomen. Wil je dat voorkomen, dan moet je eerst weten wáár ze komen te liggen op die wafer met een diameter van 300 millimeter. Een zoektocht vergelijkbaar

‘FABRIEK VAN DE TOEKOMST’, EEN ANDERE MOGELIJKE ROUTE Naarmate oem’ers meer ontwikkeling en productie uitbesteden in de keten, neemt voor toeleveranciers de verantwoordelijkheid toe om productietechnologieën te verbeteren. In hun eentje kunnen ze dat moeilijk. Daarom startten ze in 2012 samen – onder de vleugels van Brainport Industries – CFT 2.0, genoemd naar het vroegere Centrum voor FabricageTechnieken van Philips. De CFT2.0-programma’s waren bestemd voor precompetitief onderzoek, bijvoorbeeld naar 3D-printtechnologie. Die programma’s zijn inmiddels opgegaan in het Brabantse Smart Industry-innovatieprogramma ‘Fabriek van de Toekomst’, met daarin de projecten: 1. Fieldlab Flexible Manufacturing 2. Fieldlab Smart Connected Supplier Network 3. Fieldlab Multi Materiaal 3D 4. AddFab - 3D metal printing

september 2017

5. TecLab & Brainport Industries College 6. High Tech Software Cluster 7. Advanced Manufacturing Logistics De meeste hiervan zijn in uitvoering, een paar nog in ontwikkeling. De activiteiten binnen deze projecten krijgen volgend jaar een onderkomen op de Brainport Industries Campus (BIC) in Eindhoven. De aanleg van die campus is inmiddels gestart. Brainport-directeur John Blankendaal verwacht dat de BIC in de loop van het voorjaar of de zomer van 2018 in gebruik kan worden genomen. www.brainportindustriescampus.com www.brainportindustries.com www.smartindustry.com

• Systeemleverancier kan steeds grotere uitdagingen niet meer alleen oplossen. • Pleidooi voor samenwerking in een ‘nieuw Natlab’ én een nieuwe mentaliteit. • ‘Geen jaloezie, maar respect voor en enthousiasme over waar de ander beter in is.’

met die naar een euromunt in een gebied zo groot als heel Nederland. En eenmaal gevonden is de vraag: waar komen die vuildeeltjes vandaan? Mogelijk van de paar duizend metalen puntjes waar de wafer op heeft gelegen. Kun je die van een ander materiaal maken of is er een manier om ze kostenefficiënt af te ronden, zodat ze minder vuildeeltjes afscheiden? Om de contaminatie door de waferhandler verder te verlagen, werken we samen met ASML, universiteiten, TNO en inspectiespecialisten. Chipfabrieken willen naar een situatie met zo min mogelijk vuildeeltjes en ook grote apparatenbouwers gaan dergelijke extreme eisen steeds meer stellen. Daarom zou het optimaler zijn als we met zoveel mogelijk regionale hightech collega-toeleveranciers en kennisinstituten kunnen samenwerken om contamination control op een hoger niveau te krijgen.’

PHILIPS-ERFENIS Hetzelfde geldt, vult Savenije aan, voor thermal management: ‘Machines worden steeds complexer en compacter en tegelijk moeten de bewegende delen krachtiger aangedreven worden omdat ze sneller moeten zijn. Ze produceren meer warmte, wat echter geen impact mag hebben op de nauwkeurigheid van de daarvoor gevoelige machine. Extreme eisen die de systeemleverancier voor steeds grotere uitdagingen stelt, die hij niet meer alleen kan oplossen. Dat vraagt om een multidisciplinaire systeembenadering, om bundeling van kennis en kunde van een grote groep hightech-bedrijven.’ Philips’ Natlab en CFT (Centrum voor Fabricage Technieken) zijn er niet meer en Philips is in een aantal oem’ers en een heel ecosysteem van toeleverende bedrijven uiteengevallen. Waardoor die gemeenschappelijkheid geleidelijk aan het verdwijnen is, constateert hij. ‘Begrijp me goed, die fragmentatie in veel kleine ondernemingen heeft positieve kanten, zoals veel dynamiek en flexibiliteit die je niet uit grote organisaties haalt. Maar de innovatiekracht van die kleine bedrijven is vaak niet groot. Voor langetermijn-productie-

Guustaaf Savenije (links) en Ton Peijnenburg bij de vacuümkamer die VDL ETG voor de euv-machine van ASML op build-to-spec-basis ontwikkeld heeft. De voor zulke modules benodigde productietechnologie wordt steeds complexer – te complex voor één leverancier. Daarom bepleiten zij meer samenwerking tussen hightech bedrijven. Foto: Com-magz

technologische innovatie hebben ze het geld niet. Het gaat de hightech in deze regio nog steeds goed – zeker in de huidige conjunctuur –, maar voor een antwoord op de vraag wat we over tien jaar gaan maken, voor de technology roadmap voor de regio, kunnen we niet langer terugvallen op die Philips-erfenis. Dat vraagt om een nieuw Natlab, om samenwerking in een nieuwe entiteit – én om een nieuwe mentaliteit.’

ELKAAR NODIG Die mentaliteit ziet Savenije terug bij een aantal vooraanstaande managers van regionale spelers. Namen wil Savenije niet noemen, omdat hij er ‘dan altijd een aantal niet noemt’, maar wel een paar bedrijven: ‘Denk aan NTS, Frencken, KMWE, Prodrive en VDL natuurlijk. Daar lopen mensen rond die met het vizier naar buiten elkaar opzoeken. Vanuit een welbegrepen eigenbelang, maar ook om de ander beter te laten worden. Vanuit het besef dat we elkaar allemaal nodig hebben. Dat het juist zorgelijk is als een concurrerende hightech specialist in deze regio failliet zou gaan, omdat dan een belangrijke competentie uit het ecosysteem kan wegvallen.’ Vaak proefde hij een andere houding: ‘Ik heb eens in een voordracht voor industriële managers gevraagd of iedereen die alleen aanwezig was uit angst om iets te missen, en niet om iets te brengen, zou willen vertrekken. Natuurlijk wordt er dan alleen maar wat gegiecheld en ongemakkelijk op stoelen gedraaid. Maar met die mentaliteit komen we er niet. Wat we nodig hebben, zijn mensen die zich persoonlijk aan zo’n samenwerkingsverband willen committeren en daar zelf tijd in steken. Die intrinsiek gemotiveerd zijn om te delen en samen verder te komen. Om zo samen

die buitenlandse klant binnen te halen. Gelukkig kom ik die mensen steeds vaker tegen.’

MOGELIJKE ROUTE De entiteit die het meest nadrukkelijk ter sprake komt en ‘een van de mogelijke routes is naar een technology roadmap voor de regio’, is het High Tech Systems Center (HTSC). Dat instituut van de TU Eindhoven (TU/e) brengt tal van wetenschappelijk disciplines samen en slaat de brug naar het bedrijfsleven. Daar hangt de metaforische plank aan de muur met halfrijpe ideeën en innovaties die vroeger in het Natlab en CFT hing. Maarten Steinbuch, wetenschappelijk directeur van HTSC, legde op die Natlab-plank ooit zijn ‘lerende’ regelsysteem voor de cd-speler, dat later van pas kwam in de waferstepper en de voorschakelaar van een spaarlamp, herinnert Peijnenburg zich. Hij is één dag in de week als fellow aan het HTSC verbonden is. Onder de quasi-serieuze voorwaarde dat hij dan wel ‘de overige vijf werkdagen van de week’ bij VDL ETG aan de slag is. Ook ASML, Philips en grotere toeleveranciers als Prodrive, SKF en Marel hebben er medewerkers rondlopen. ‘Nog geen kleinere toeleveranciers. Die vinden universitair onderzoek te duur en traag. Geld steken in een HTSC past nog niet altijd in hun mindset. Maar waarom niet bijdragen aan een promotieonderzoek waarvan ze het onderwerp kunnen meebepalen en dat bijdraagt aan technologieontwikkeling van de TU/e en van afstudeerders die ze graag in dienst nemen?’

LANGE ADEM Savenije en Peijnenburg realiseren zich dat het creëren van zo’n ‘ecosysteem-instituut’ voor het gezamenlijk ontwikkelen en volgen van een

technology roadmap voor de lange termijn, lange adem vergt. ‘Het vraagt om het erkennen van elkaars sterktes. Geen jaloezie, maar juist respect voor en enthousiasme over waar de ander beter in is. Voor bijvoorbeeld de geweldige manier waarop John Blankendaal (directeur Brainport Industries, red.) en NTS-ceo Marc Hendrikse de Nederlandse industrie representeren in het buitenland en de politiek.’ Die altruïstische houding ontstaat niet vanzelf, niet tussen conculega’s in de industrie en evenmin tussen de universiteiten, weet Savenije. Toch, als die coöperatie ergens ter wereld van de grond kan komen is het in het Eindhovense, aldus de VDL ETG-ceo, die eerder voor ASML een paar jaar in Californië werkte. ‘In de VS zou dit veel moeilijker gaan.’ Peijnenburg: ‘In onze cultuur is het veel gebruikelijker elkaar aan te spreken op wat verkeerd gaat. Over vijf jaar kunnen ze in China wat wij nu kunnen. Deze regio heeft de technologische competenties en mentaliteit in huis om die voorsprong te behouden en dé mondiale hub voor productiemiddelen te blijven. Maar dan moeten we wel gaan samenwerken.’

THE ENGINE Aansluitend aan het interview met Link gaat Guustaaf Savenije naar een meeting over de opzet van ‘The Engine’, een initiatief van de TU/e om het gedachtegoed van regionale samenwerking aan langetermijnontwikkelingen ook in de universitaire wereld te organiseren. Hij en Maarten Steinbuch moeten daar de boegbeelden van worden. De volgende stap wordt gezet.

www.vdletg.com

september 2017

THEMA SIMPLEXITY: VAN GEMAKKELIJKE COMPLEXITEIT NAAR LASTIGE EENVOUD

TIJDSDRUK EN INNOVATIES MET BIJBEHORENDE RISICO’S MAKEN WERK MASÉVON STEEDS ‘UITDAGENDER’

NIEUWE STRATEGIE BIEDT MEER GRIP De klant wil graag de innovatiefste oplossingen. Tegelijk mogen die steeds minder risico’s met zich meebrengen en wordt de time-to-market steeds korter. Drie factoren die voor machinebouwer Masévon Technology de businesscases van klanten steeds complexer maken. Grip houden op het engineering- en maakproces vraagt dat de engineers heel vroeg in het ontwikkelproces en op hoog niveau mogen aanschuiven bij de klant, als system innovator. Nu is het nog te vaak: ‘Ja, als we dát geweten hadden!’ DOOR MARTIN VAN ZAALEN

Door de steeds hogere tijdsdruk zien de engineers van Masévon Technology zich genoodzaakt reeds aan de gang te gaan terwijl het functionele ontwerp nog lang niet gereed is. ‘Je moet dan heel goed weten wat je nog niet weet’, duidt Elgar van der Bij.

e toenemende tijdsdruk vanuit de klant. Pratend met Elgar van der Bij en Björn Wesselink van module- en machinebouwer Masévon Technology, op het kantoor in Hardenberg, komt dat als eerste reden voorbij waarom het engineeren en bouwen van modules en speciaalmachines steeds complexer wordt. ‘Investeren in een businesscase stelt de klant steeds vaker tot op het allerlaatste moment uit – en moet dan zo snel mogelijk gaan renderen’, schetst sales director Van der Bij. ‘Dat betekent’, duidt coo Wesselink, ‘dat het ontwerpen, engineeren en produceren nooit netjes achtereenvolgens kan worden uitgevoerd, wat natuurlijk het meest ideaal is, maar dat tegelijk aan die fases moet worden gewerkt. Terwijl er nog ontworpen wordt aan de ene deelfunctie, wordt een andere module al geëngineerd en soms zelfs al geproduceerd, terwijl bepaalde kritische componenten al worden besteld.’

RISICO’S AFDEKKEN Een andere complicerende factor is ‘de toenemende behoefte risico’s te vermijden’, vertelt Van der Bij. ‘Wij krijgen vaak het verzoek ons contractueel te verbinden aan de opbrengst van een machine of module, terwijl alle overige specificaties nog niet bekend zijn.’ Ook bij het zoeken naar innovatieve oplossingen, om modules makkelijker en dus goedkoper produceerbaar te maken, steekt indekken tegen risico’s steeds vaker de kop op. ‘Namens de klant kijken steeds meer specialisten mee. Als wij bijvoorbeeld opperen vacuümvlakken niet meer met de hand te schuren – want geen stabiel proces en tijdrovend – maar geauto-

september 2017

Links Björn Wesselink. Foto: Com-magz

matiseerd te frezen, stuit dat op weerstand. Immers, schuren wordt voor die toepassing al tientallen jaren gedaan en is dus een bewezen proces, en frezen niet. In zo’n situatie moet er dus iemand van de klant zijn nek durven uit te steken om de verantwoordelijkheid te nemen het frezen te accorderen. Maar dat gaat steeds minder vanzelf ’, zo schetst Wesselink. ‘Uiteindelijk is het dan een kwestie van vertrouwen. Van de klant in jou en van ons in onze leveranciers. Vertrouwen dat je partner weet wat hij doet en dat, mocht het ergens toch misgaan, de lasten eerlijk, evenredig verdeeld worden’, verwoordt Van der Bij het. En dan is er natuurlijk nog de technologie die de machines en dus de engineering- en bouwprocessen van Masévon steeds complexer maakt. ‘Zoals het ProMu-productieplatform van IMS dat we al jaren, samen met partners, maken. De onderdelen die die machine moet hanteren worden steeds kleiner. Dat betekent dat de machine steeds nauwkeuriger moet kunnen werken, maar tegelijk sneller en betrouwbaarder, zodat de terugverdientijd steeds korter wordt’, aldus Van der Bij.

VROEGER AAN TAFEL Hét strategische antwoord van Masévon op deze toenemende complexiteit – Van der Bij en Wesselink komen er meerdere keren op terug – is: vroeger in het ontwikkelproces bij de klant aan tafel komen, als system innovator. ‘Het is niet voldoende dat wij begrijpen hoe een bepaalde module gemaakt moet worden. Om ons werk goed te kunnen doen, moeten wij de complete machine

en functies die die machine moet uitvoeren begrijpen’, weet Van der Bij. Ter illustratie pakt Wesselink een bloknoot, een pen en zijn mobieltje en legt ze op elkaar. ‘De klant kan in zijn specificatie wel opnemen dat deze drie onderdelen met een bepaalde tussenruimte op elkaar moeten worden gemonteerd. Maar als voor de functie van dat geheel de afstand tussen het onderste en bovenste onderdeel cruciaal is, moeten we dat begrijpen. Alleen dan kunnen onze specialisten komen met een manier om het eenvoudiger en dus goedkoper te produceren. Te vaak wordt er hier nog gezegd: ‘Ja, als we dát geweten hadden!’’ Van der Bij vult aan: ‘Wij werken dan ook het liefst vanuit de businesscase van de klant aan het complete product, met alleen de functionele specs. Want die geven ons de benodigde vrijheid.’

‘WETEN WAT JE NIET WEET’ Maar ook als Masévon mag aanschuiven bij het allereerste ontwerpoverleg en kan uitgaan van louter functionele specificaties, dan is het nog geen walk in the park. Want de tijdsdruk blijft en wordt steeds hoger. Daardoor zien de engineers uit Hardenberg zich genoodzaakt al aan de gang te gaan terwijl het functionele ontwerp nog lang niet gereed is, schetst Van der Bij: ‘Dan ligt een deel van het ontwerp vast, de rest is nog in ontwikkeling. Wij formeren dan een team dat met een bepaalde module, een bepaalde functie aan de slag gaat. Dat team gaat engineeren, bestellen en laat vaak ook al produceren, terwijl van de rest van de machine alleen nog maar de contouren

bekend zijn. Je moet dan heel goed weten wat je nog niet weet. Zodra een tweede module wordt vastgelegd, gaat daar een tweede team mee aan het werk. In nauwe afstemming met dat eerste team.’ Wesselink: ‘Voor dat eerste team is het dus zaak iets te engineeren waar het zich comfortabel bij voelt, waarvan het vrijwel zeker weet dat de volgende modules daarop aangepast kunnen worden. Maar dan nog kan het zijn dat er op het laatste moment nog onderdelen moeten worden aangepast. Ja, en soms kan een heel stuk hardware de afvalcontainer in; dat hoort bij de uitdaging.’

VAKMANSCHAP ALS BASIS Toch doet die tijdsdruk niets af aan het feit dat de complexiteit van het ontwikkelen productieproces het best kan worden teruggebracht door vroeg te mogen aanschuiven. Wesselink: ‘Wij moeten het geheel kunnen overzien. De digitalisering – Industrie 4.0 – mag dan heel waardevol zijn omdat het productie- en het inkoopproces ermee geautomatiseerd en versneld kunnen worden; het begint gewoon met ons vakmanschap. Met het reeds in de conceptuele fase met gezond verstand en technische kennis en ervaring kunnen meekijken en -denken. Alleen als je op die basis een machine of module engineert, kun je de processen erna op een goede manier automatiseren en digitaliseren.’

TWEELEDIGE OPDRACHT VOOR NIEUWE CTO

Een brug slaan tussen de ontwerpers van de klant en de eigen werkvloer en toeleveranciers die het ontwerp moeten realiseren. Dat is in de kern de propositie van ‘system innovator’ waarmee Masévon Technology zich in de markt nadrukkelijker wil positioneren. In dat strategisch kader moet ook de overstap, per 1 juni jongstleden, van Tijs Teepen worden gezien. Hij was managing director van Vernooy Vacuüm Engineering (dat met Masévon Technology, Machinefabriek Tuin en Haarhuis Advanced Constructions de Masévon Group vormt) en is nu de cto van de groep. Met een tweeledige opdracht: de complete

organisatie meenemen in die strategische beweging naar system innovator en, als eindverantwoordelijke voor system engineering, in het allereerste stadium en op het allerhoogste niveau, persoonlijk bij de klant aanschuiven. Teepen is bij Vernooy opgevolgd door Freek Kronenberg, die eerder managementfuncties vervulde bij diverse hightech toeleveranciers.

www.masevon.com

Simcenter: Predictive engineering analytics for the new era of smart innovation. Getting a dream rolling has never been more challenging. Simcenter software can help. With its unique combination of multi-disciplinary simulation, advanced testing and data analytics, Simcenter lets you predict performance better and deliver innovation faster.

Today’s dreams need tomorrow’s engineering.

siemens.com/plm/simcenter

september 2017

THEMA SIMPLEXITY: VAN GEMAKKELIJKE COMPLEXITEIT NAAR LASTIGE EENVOUD

OCÉ BEHEERST TOENEMENDE COMPLEXITEIT MET UITEENLOPENDE MAATREGELEN

VIRTUALISERING, LEAD CUSTOMER PROGRAMS, BETERE INTERNE SAMENWERKING R&D De druk is groot op de printermarkt, zeker in het zakelijke high-end segment, zo ervaart Océ in Venlo elke dag. Afnemers willen snellere machines, hogere kwaliteit, meer features en tegelijk maximaal bedieningsgemak en bedrijfszekerheid. In de internationale concurrentiestrijd speelt r&d een cruciale rol, weet Henk Thomassen, een van de managers op de ruim 700 specialisten tellende afdeling.

vullen. ‘Gebruikers willen overzichtelijkheid en eenvoud. De duizenden combinaties van opties zijn netjes verborgen in het hart van de machine. Dáár moeten ze feilloos samenwerken en een perfecte print verzorgen. Simplexity inderdaad; de complexiteit verpakt achter eenvoud.’ Natuurlijk is dat een uitdaging, beaamt Thomassen, want er komen steeds meer functies en features bij. ‘Een explosie van specificaties, zo mag je de ontwikkelingen van de laatste jaren zonder overdrijving noemen. De eisen worden hoger, de machines moeten zo compact mogelijk zijn en vooral bedrijfszeker. Tegelijk is time-to-market cruciaal in de high-end-printermarkt. Betrouwbaarheid en gebruikersgemak zitten in de genen van Océ en dat wringt met snelle uitlevering en scherpe prijzen. Om concurrerend te blijven, hebben we de laatste jaren een flinke omslag gemaakt bij r&d. We zijn anders gaan werken. Time-to-market krijgt meer gewicht. We spreken heel strakke deadlines af die heilig zijn. Zeker legt dat een druk op de ontwerpafdelingen. Dat is het nieuwe speelveld.’

Henk Thomassen in het Customer Experience Center van Océ in Venlo: ‘Er zijn zelfs modules die door zowel Océ als het moeder-

LEAD CUSTOMER PROGRAMS

bedrijf Canon worden gebruikt.’ Foto: Vincent Knoops

DOOR JOS CORTENRAAD

e afdeling Research & Development van Océ moet indrukwekkend zijn, maar is voor pottenkijkers verboden terrein. Net zoals de meeste professionele ontwikkelcentra wereldwijd. Dat geldt niet voor het recent geopende Customer Experience Center waar Océ in een voormalige fabriekshal zijn paradepaardjes heeft opgesteld. Van de compacte kantoorprinters tot en met de nieuwe ColorWave, die 500 fullcolour posters per dag kan leveren. Of de Arizona met zijn capaciteit van 200 manshoge reclameborden per dag. De digitale inkjetpers die 25.000 brochures aflevert of 125.000 gepersonaliseerde magazines. Indrukwekkend, maar de naam showroom doet het center tekort. ‘Hier kunnen

september 2017

bestaande en potentiële Océ-klanten terecht, maar niet alleen om de nieuwste machines te testen. Hier werken ze samen aan nieuwe applicaties’, benadrukt Henk Thomassen, manager mechanical development op de r&d-afdeling. ‘Dit is voor ons de plek waar alle lijntjes bij elkaar komen. Wat we allemaal in de labs en virtueel bedenken en ontwerpen, is hier in actie te zien.’

EENVOUDIG Hoe indrukwekkend ook, de machines ogen eenvoudig en strak onder hun behuizingen. Het touchscreen van de snelste full-colour digitale inkjetpers, 150 pagina’s dubbelzijdig per minuut, biedt een beperkt aantal opties: verwerking van losse vellen in verschillende formaten, gewichten of materiaalsoorten. Inkt is gemakkelijk bij te

Kortom, Océ past zich aan de nieuwe eisen in de printmarkt aan. ‘We kiezen bij Océ voor nieuwe werkwijzes zoals het werken met lead customer programs. We zetten bij geselecteerde klanten een nieuwe machine neer, die in samenwerking met de klant bij r&d wordt doorontwikkeld. De klant profiteert direct van maatwerk en Océ heeft een launching customer. In de volgende fases industrialiseren we de machine verder en voegen we nieuwe features toe met behoud van betrouwbaarheid. Onze klanten profiteren hiervan. Op deze manier versnellen we marktintroducties en blijven we de concurrentie voor. Dat vergt een andere manier van denken en doen bij r&d.’ Nieuwste antwoord op de druk om sneller printers met nog meer features en functies op de markt te brengen, is het model-based ontwerpen met virtuele prototypes. ‘Fysieke prototypes blijven belangrijk, maar zijn kostbaar en schaars.

Virtuele prototypes helpen om de doorlooptijd te verkorten. Hiermee kunnen in kortere tijd veel meer ontwikkelslagen worden gemaakt. Ook kunnen er meer ontwikkelaars tegelijk mee werken. Het modelleren helpt om de complexiteit te ontrafelen en structureren. Dit is ook nodig om het exploderend aantal configuraties betrouwbaar te ontwikkelen. Het is uiteindelijk niet te doen om alle combinaties inclusief toleranties te testen. De modellen helpen om sneller fysieke prototypes te bouwen. Middels 3D-printtechnieken kunnen onderdelen direct geproduceerd worden. Om de complexe modellen en simulaties hanteerbaar te maken, wordt veel aandacht besteed aan visualisatietechnieken en dashboards.’

die bij verschillende systemen gebruikt kunnen worden. Waarom zou je het wiel steeds opnieuw uitvinden? Er zijn zelfs modules die door zowel Océ als het moederbedrijf Canon worden gebruikt.’ Het is dus niet zo dat Canon hier de lijnen heeft uitgezet? ‘Bij Océ in Venlo werken we vanuit klantgedrevenheid. Wij acteren in het high-end

VOORSPELLEN Simplexity bij Océ staat ook voor gebruikersgemak. ‘Oftewel ontzorgen. Een machine mag niet uitvallen, want dat betekent productieverlies en tijdverlies om weer op te starten. Onze printsystemen zitten boordevol sensoren, scanners en zelfs 3D-camera’s. Wij monitoren op afstand de prestaties van de printers en kunnen steeds beter

‘Om concurrerend te blijven, hebben we de laatste jaren een flinke omslag gemaakt bij r&d’

PLATFORMS Nieuw is ook de intensievere, onderlinge samenwerking binnen r&d van Océ. ‘Vroeger werkten we in verschillende platforms aan nieuwe machines’, vertelt de man die met een onderbreking van drie jaar al vijftien jaar in dienst is bij Océ. ‘Nu werken we met meer synergie tussen de verschillende platformen. Designers en andere specialisten zetten hun kennis en ervaring breder in verschillende productgroepen in. Neem bijvoorbeeld de papierlades. Die werden eerst per platform ontworpen, tegenwoordig worden dezelfde modules voor verschillende machines gebruikt. Dat levert tijdwinst op. Zo zijn er meer modules

segment van de zakelijke markt en volgen de wensen van de klant. Dat vertaalt zich ook naar r&d, waar we overigens nog voortdurend nieuwe mensen aannemen. Jong talent is hier altijd welkom, vooral nu de ervaren krachten langzaam met pensioen gaan. Uiteraard stemmen we alles af met Canon. We hebben echter ons eigen r&dbeleid. Zo besteden we ook steeds meer mechatronica uit. Daarmee spelen we tijd vrij voor onze eigen ontwerpers om aan innovaties te werken en nieuwe systemen te bedenken.’

voorspellen wanneer onderhoud nodig is of de eventuele vervanging van een onderdeel.’ Henk Thomassen waagt zich niet aan strategische voorspellingen. ‘Maar ik weet wel dat de komende jaren de markt nog intensiever en meereisender wordt. Nog altijd wordt het overgrote deel van het drukwerk op offsetpersen gemaakt. Wat ons betreft wordt dat digitaal printwerk en speelt Océ daarin een hoofdrol.’ www.oce.com

september 2017

THEMA SIMPLEXITY: VAN GEMAKKELIJKE COMPLEXITEIT NAAR LASTIGE EENVOUD

PROCAD-DIRECTEUR: ‘HET KAN VEEL EENVOUDIGER, TEGEN LAGERE KOSTEN’

PLM-SOFTWARE HOUDT COMPLEXITEIT BEHEERSBAAR Auto’s, verwarmingsketels, koffieapparaten, telefoons, productiemachines: ze kunnen steeds meer. De features zijn talloos, de toepassingen schier oneindig door de permanente verbinding met internet. Maar hoe beheerst en beheert een producent van deze apparatuur de complexiteit en houdt de gebruiker het overzicht? ‘Door het vooral simpel te houden en deze slimme technieken te verbergen achter strakke bedieningspanelen’, zegt Raimund Schlotmann, directeur van de Duitse softwareleverancier ProCad.

DOOR JOS CORTENRAAD

e term ‘simplexity’ verovert in snel tempo de directiekamers van de maakindustrie. Maar wat wordt er nou mee bedoeld? Raimund Schlotmann toont twee beelden waarmee hij de vraag snel en duidelijk beantwoordt. Op het eerste beeld zien we een dashboard van een luxe Mercedes uit de jaren tachtig. Tientallen toetsen, handeltjes, schuifjes en metertjes doen meteen denken aan de cockpit van een vliegtuig. ‘Het oogt heel complex, inderdaad. Terwijl we hier slechts elektronische features zien’, zegt de ceo in het regiokantoor van ProCad, gevestigd in een complex met tientallen technologische topbedrijven in het centrum van Essen (D). ‘Toen zat er nog geen computer in een auto. De auto van nu ís eigenlijk een computer. Ga met een mankement naar de garage en de diagnose wordt gesteld door die computer uit te lezen. Bovendien is het aantal features enorm uitgebreid met onder meer navigatie, abs, geregelde airco, cruise control, et cetera.’

HANTEERBAAR Op het tweede plaatje een impressie van een toekomstig dashboard van een Daimler-model. Strak, met een minimum aan metertjes en knopjes, maar wel met twee duidelijke schermen. Pure eenvoud, knikt Schlotmann. ‘Van buiten ja. Achter die eenvoud zit nu alle techniek verborgen. Die weer verbonden is met een krachtige computer én het internet. Achter de schermen geavanceerde rijsystemen en alle mogelijke opties. Want de consument wil die opties, maar heeft tegelijk geen zin om tientallen knopjes te bedienen. Dat kán hij ook niet, het zou te veel worden. Het is de uitdaging voor de autofabrikanten om al die slimme, complexe techniek en snufjes onzichtbaar te maken en gemakkelijk hanteerbaar. Complex en simpel gaan hand in hand. Vandaar de term simplexity.’ Dat klinkt plausibel. Voor de fabrikanten van auto’s en uiteraard al die andere consumenten-

september 2017

elektronica en complexe machines betekent het echter niets minder dan een omslag van de bedrijfsprocessen. ‘En dan met name het ontwerpen. Achter de schermen wordt de complexiteit groter en de beheersbaarheid van de data ingewikkelder. De beste optie is dan het inrichten van een productlife- Het aantal PLM-klanten in Nederland en België is sterk groeiend, waarbij de grote groei nog moet komen, cyclemanageverwacht ProCad-ceo Raimund Schlotmann. Met simplexity als aanjager. Foto: ProCad mentsysteem. Essentieel in een PLM-systeem is de mogelijkheid om alle van de PRO.FILE-software in de Benelux. Het informatie te beheren en in te zien via een centraaantal klanten in Nederland en België is sterk le bron. Hierin komen alle data van verschillende groeiend, waarbij de grote groei nog moet bronnen samen. PLM koppelt alles aan elkaar, komen, verwacht Schlotmann. ‘Gezien simplexity inclusief ERP. Maar dan zo, dat de software voor als aanjager, zeker op het gebied van PLM. Het de gebruiker niet te complex wordt. Dat is ook overgrote deel van de kleine en middelgrote simplexity.’ industriële ondernemingen werkt weliswaar met CAD en ERP, maar PLM is nog relatief zeldzaam. Dat geldt zeker voor collaborative PLM, waarbij VISIE ONTBREEKT gelijktijdig en gecontroleerd aan data wordt ProCad ontwikkelt en implementeert al dertig jaar de PRO.FILE-software voor engineering, samengewerkt met toeleveranciers en klanten of CAD-beheer, productdata- en documentlifecyclemet andere ontwerpers die aan hetzelfde product management. Het bedrijf heeft naast de hoofdwerken.’ vestiging in Karlsruhe (D), waar ook het zwaarteRaimund Schlotmann sluit daarmee aan bij de punt van ontwikkeling en r&d ligt, inmiddels woorden van Hugo Botter tijdens een symposimeerdere vestigingen en 130 medewerkers, die um vorig najaar over simplexity. ‘Te veel bedrijmeer dan 1.000 klanten bedienen. Verder zijn in ven zweven een beetje in het luchtledige als het een aantal landen competence centers actief. In aankomt op datamanagement. Visie en strategie Nederland is PLM Xpert uit Bergambacht al zo’n ontbreken’, aldus de directeur van PLM Xpert. twintig jaar het competence center voor de uitrol ‘Om te beginnen zijn er nog steeds ondernemin-

gemakkelijk LASERGESNEDEN BUIS & PLAAT ONLINE snijden is eenvoudig, Kwaliteit & betrouwbaarheid een kunst.

gen die helemaal geen ondersteunende software hgebruiken. Daarnaast is er ook nog een grote groep bedrijven die wel hebben geïnvesteerd in software, maar alleen op afdelingsniveau.’

BANG VOOR DE KOSTEN ‘Wie met een ict-bril naar zo’n bedrijf kijkt, ziet een lappendeken van oplossingen die weliswaar allemaal deelproblemen aanpakken, maar waar geen samenhang in zit en overdracht van gegevens nog steeds houtje-touwtje plaatsvindt. Dat is een gemiste kans en die kans kan alleen worden benut als er gekeken wordt naar een bedrijfsbrede integrale oplossing. Als ik Nederland vergelijk met Duitsland, dan liggen de Nederlandse ondernemers echt flink achter’, aldus Botter. Dat laatste laat de Duitse ceo in het midden. ‘Ik weet wel dat het veel eenvoudiger kan tegen lagere kosten. Veel ondernemers zien op tegen het veranderingsproces. Ze zijn bang voor de kosten. Maar de overstap is niet te vergelijken met de implementatie van een nieuw ERP-systeem, dat inderdaad al snel een anderhalve ton kost. Wij hebben onze software zo ontwikkeld dat door simpelweg configureren de data van verschillende systemen in PRO.FILE verwerkt kunnen worden. Uiteraard opgeslagen in datacenters. Plug & play. Updates vinden automatisch plaats, de klant beschikt altijd over de meest actuele versies.’ Het is een open systeem van waaruit de data van alle afzonderlijke systemen te benaderen zijn. ‘Inclusief de ERP-informatie met de stuklijsten,

de data van de toeleveranciers, enzovoort. Met een geavanceerde zoekmachine die alle data doorspit. Een constructeur ziet dan bijvoorbeeld direct of het onderdeel dat hij nodig heeft al een keer gemaakt is, of het nog courant in ERP is en wat de kostprijs is. Hij ziet ook of het systeem waar hij aan werkt impact heeft op andere systemen in de machine of het apparaat. Simuleren en testen gaat sneller, door de procesautomatisering

stap naar apps. We leveren oplossingen op basis van bestaande en bewezen standaardsoftware. Waarom zou je dure complexe PLM-software invoeren die alleen met maatwerk is aan te passen als dat niet nodig is? Dat is vergelijkbaar met die mooie Mercedes. Veel knopjes en metertjes, maar met het huidige aanbod van features ziet de ontwerper door de bomen het bos niet meer. Het gaat om het simpel verpakken van complexe

‘Te veel bedrijven zweven een beetje in het luchtledige als het aankomt op datamanagement’

in PLM neemt de kans op fouten sterk af. Validatie hoeft niet dubbel gedaan te worden, certificering gaat sneller. Het stroomlijnen van complexe ontwerpprocessen is met behulp van PRO.FILE PLM een stuk eenvoudiger geworden en verkort de time-to-market.’

SIMPEL VERPAKKEN De focus van ProCad ligt niet meer op het verkopen van pakketten en licenties. ‘We maken de

materie. Dat zal leiden tot meer productconfiguratie, gebaseerd op standaarden. Alleen zo kan de enorme complexiteit van het internet of things, de digitalisering, de robotisering en de automatisering beheersbaar blijven.’

www.procad.de/en www.plmxpert.nl www.profile-plm.nl

september 2017

EERSTE RONDE DISCA’17: LOF VOOR ÉN KRITIEK OP PARTNERS

WEER MEER NOMINATIES, MAAR NOG TE VEEL ONTHOUDINGEN Zo’n 260 leveranciers en ruim 240 uitbesteders, met onder hen tal van nieuwkomers, zijn deze zomer genomineerd voor de Best Knowledge en Best Logistics Supplier Awards en de Best Customer Award van Link Magazine. De animo om te nomineren is ook dit jaar toegenomen, wat veel zegt over het nog altijd stijgende prestige van de prijzen. Uit reacties blijkt echter ook dat de samenwerking tussen uitbesteders en toeleveranciers dikwijls nog beter kan. De komende maanden volgt een nadere selectie. De winnaars krijgen hun onderscheiding op 23 november, in aansluiting op de talkshow ‘Produceren én pionieren onder één dak’ met internationaal opererende topondernemers. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

nderscheidend aan de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards (DISCA) is dat bedrijven geen enkele invloed kunnen uitoefenen op hun nominatie dan door zich gedurende het jaar te gedragen als een voorbeeldige partner. Als een supplier die zich proactief opstelt om voortdurend te werken aan de verbetering van zijn producten productietechnologie, aan zijn leverbetrouwbaarheid en aan de verlaging van zijn kostprijs en doorlooptijd. Of als een klant die zijn toeleveranciers de ruimte geeft om hun sterktes tot hun recht te laten komen, die gericht is op een gelijkwaardige

werden er maar liefst 243 beste klanten genomineerd. In totaal ruim 500 nominaties! Wederom meer dan vorig jaar. Deze stijging kan verklaard worden uit het almaar toenemende prestige van de awards, waardoor ze aan waarde winnen. En dan gaat het niet alleen om emotionele waarde. Uit eerdere interviews met winnaars bleek dat het winnen van een prijs aantoonbaar voor (forse) omzetstijging zorgt.

september 2017

Verpakkingen, vorig jaar winnaar van de Best Logistics Supplier Award: ‘De DISCA-award kwam als een totale verrassing

MEER TROTS EN ZELFVERTROUWEN

en heeft ons vooral aandacht van grote klanten opgeleverd.

Zover willen de winnaars van vorig jaar nog niet gaan. Peter Rikken, algemeen directeur van Meilink Industriële Verpakkingen, vorig jaar winnaar van de Best Logistics Supplier Award:

Meer omzet is moeilijk te zeggen, maar het heeft in dat opzicht

‘Wij hopen van harte dat we volgend jaar wel redenen hebben om te nomineren’

langetermijnsamenwerking en die risico’s en opbrengsten open en eerlijk deelt. Dergelijk gedrag resulteert in een plek in de eerste ronde. Daarin zijn in totaal 260 toeleveranciers genomineerd, in twee categorieën: 119 voor best knowledge supplier en 141 voor best logistics supplier. Daaronder negentien bedrijven die in beide categorieën nominaties kregen. Daarnaast

Peter Rikken, algemeen directeur van Meilink Industriële

‘De DISCA-award kwam als een totale verrassing en heeft ons vooral aandacht van grote klanten opgeleverd. Bij een aantal ‘beslissers’ staan we nu nadrukkelijker op het netvlies. Daarnaast uiteraard trots bij onze medewerkers. Die hebben het waargemaakt. Meer omzet is moeilijk te zeggen, maar het heeft in dat opzicht uiteraard niet tegengewerkt.’ Hielke Dijkstra,

uiteraard niet tegengewerkt.’ Foto: Arjan Reef

directeur van Best Knowledge Supplier Awardwinnaar Trios, vertelt dat de winst het teamverband heeft versterkt: ‘Ik zie dat de trots en het zelfvertrouwen bij mijn mensen is toegenomen. Nog meer dan voorheen gaan ze problemen niet uit de weg, maar gaan ze juist op zoek naar een oplossing. En dat doen ze samen. Als ik ’s avonds op de zaak kom, zitten er vaak nog een paar te werken. ‘Jan was nog niet klaar, dus ik ben teruggekomen om hem nog even te helpen’, is dan de uitleg. Wat dan helpt is dat het natuurlijk fijn is om bij een winner te werken.’ Of de award Trios extra omzet heeft gebracht, durft Dijkstra niet te zeggen: ‘Wij groeien momenteel met twintig procent per jaar. Dat heeft zeker met de conjunctuur te maken. Maar na het winnen van de award zijn we door honderden bestaande contacten gefeliciteerd. Zij zien hun vertrouwen in ons bevestigd en zullen nu, denk ik, langer met ons doorgaan. Ook komen opdrachten makkelijker rond.’ LEES VERDER OP PAGINA 33

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN BESTKNOWLEDGE KNOWLEDGE + + BEST BESTLOGISTICS LOGISTICS SUPPLIERS BEST SUPPLIERS • B & R Industriële Automatisering • Code-P West • D&D Kunststofbewerking • Draline • Eriks • Festo • HR Groep • ITEQ Industries • Itter • KMWE • maxon motor benelux • Meilink Industriële Verpakkingen • Nijdra Groep • NTS-Group • SEW-Eurodrive • Siemens Nederland • tbp electronics • Van Egmond Groep • VDL ETG

Breda Noordwijkerhout Geldrop Nederweert Alkmaar Delft Rijswijk Amersfoort Hardenberg Eindhoven Enschede Borculo Middenbeemster Eindhoven Rotterdam Den Haag Dirksland Doetinchem Eindhoven

BESTKNOWLEDGE KNOWLEDGE SUPPLIERS BEST SUPPLIERS • 2Connect • 3Dealise • AAE • Actemium Electronica & Paneelbouw • Alflex Technologies • Altop Kunststoftechniek • AME • Ammeraal Beltech • Bestronics • Bouman Industrial Supplier Group • Bronkhorst Nederland • CDS Electronics • Connect Group Nederland • Debets Mechanical Support • Demcon • DKMS • ebm-papst Benelux • E-convert • Elcee Holland • EMA-Techniek • EPR • Faes Cases • FMI Holding • Frencken Europe • GEA Nederland • GL Plastics • GML Instruments • HEAD Electronics • Hemabo • Heycop • Hittech Bihca • Hittech Multin • Horstra Technology • Hufema Machinefabriek • HVL Metaalbewerking • IGUS • Inspiro • Item Systems • Kemi • Koridon Industriële Plaatbewerking

Waalwijk Goor Helmond Veghel Zoetermeer Beek (Gld) Eindhoven Heerhugowaard Veghel Almelo Veenendaal Maassluis Veldhoven Meerssen Enschede Arnhem Beek en Donk Heerenveen Dordrecht Varsseveld Nijmegen Reusel Bergen op Zoom Eindhoven Bakel Son Hardenberg Katwijk Hengelo Houten Winterswijk Den Haag Hardenberg Maarheeze Liessel Soesterberg Arnhem Maassluis Riethoven Zaandam

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2017 • Kreber Machinefabriek • Kuypers Kunststoftechniek • Lamers High Tech Systems • Lasertec • Lentink • Machinefabriek Diepenmaat • Machinefabriek Tuin • Machinefabriek Tuinte • Marvu Machine- en Apparatenbouw • Masévon Technology • Mecal • MechDes Engineering • MetalNet • MME Technology • MTA • Nefab Packaging Netherlands • NieuweWeme Groep • Norma Group • Palmedic • PCV Group • PetRonics Electronica Assemblage • Phoenix Contact • PM-Bearings • Polyketting • Prodrive Technologies • Promolding • RB Safety Solutions • Rittal • Schneider Electric • Settels Savenije Van Amelsvoort • Sioux CCM • Sioux Embedded Systems • Soft-O-Matic • Speciaal Machinefabriek Ketels • SportConfex • Stevens idé partners • STT Products • Technobis Group • Technology4u • Teesing • Timmerije • Tol Plaatwerk • Total Productivity • Trios Precision Engineering • Trumpf Nederland • TWNKLS • Valk Welding • VanBerlo • Van Bilsen Groep • Variass • VDL GL Precision • Veluw Metal Creations • Venne Electronics • Verbi Gereedschappen • Verenfabriek De Spiraal • Vernooy Vacuüm Engineering • VIRO • VHE Industrial Automation • Wijdeven Inductive Solutions • Wilvo Metaalbewerking

Vlaardingen Hapert Nijmegen Barendrecht Varsseveld Neede Dedemsvaart Hengevelde Sint-Oedenrode Hardenberg Enschede Harderwijk Valkenswaard Wierden Helmond Barneveld Oldenzaal Hengelo (Ov) Lichtenvoorde Enschede Veenendaal Zevenaar Dedemsvaart Zelhem Son Den Haag Barneveld Zevenaar Hoofddorp Eindhoven Nuenen Eindhoven Hengelo (Ov) Drunen Assen Enschede Tolbert Alkmaar Beilen Rijswijk Neede Volendam Broek op Langedijk Neede Hengelo (Ov) Rotterdam Alblasserdam Eindhoven Ermelo Veendam Eindhoven Nieuwkuijk Maastricht-Airport Helmond Haaksbergen Nieuwegein Hengelo Eindhoven Oirschot Bergeijk

BEST LOGISTICS LOGISTICS SUPPLIERS BEST SUPPLIERS • 247TailorSteel • 2E Interconnection

Varsseveld Oss

• A. Bogaert Fijnmetaal • ACES Direct • Acal BFi Nederland • Akkermans Techniek • Albema-Robema • Alcom Electronics • Argowil • Arrow CE International • Artiplast • Avnet Abacus • Bacron • Balluff • BASE Logistics • Batenburg Bevestigingstechniek • Batenburg Industriële Elektronica • Berkel Industrial • Biesheuvel Groep • Bosch Rexroth • BOZ Group • Brammer Nederland • Bus Industrial Tools • Catharina Ziekenhuis • CMD Aluminium • De Sprong metaal • Destaco Benelux • Diamond Kimberlit • Dietvorst Machinefabriek • Digi-Key Corporation • Distrelec • Douma Staal • EBV Elektronik • Ecomal Nederland • Econosto Nederland • Eszet Data • Faber Electronics • Fabory Nederland • Farnell Netherlands • Faulhaber Benelux • Future Electronics • GAB Metaal • Genetic Electric Network Trading Systems • GFM Master in Parts • Goma • GTA • HQ Pack • IFM Electronic • IKO Nippon Thompson Europe • ILT Fineworks • Innotec • Insight Enterprises Nederland • Intronics Nederland • itsme ES Elektro • Jansen Machining Technology • Jeveka • Kewatech Watersnijtechniek • Koninklijke Rotra • Kramp Groep • KSB Nederland • Lasaulec • Lenze • LM Systems • Machinefabriek Van den Elsen • MAK Aandrijvingen • Makso Assemblage • Matas Electronics

Heeze Tilburg Eindhoven Oud-Beijerland Helmond Capelle a/d IJssel Venray Houten Lelystad Breda Heeten Den Bosch Klundert Veenendaal Goor Berkel en Rodenrijs Son Boxtel Bergen op Zoom Haarlem Zwolle Eindhoven Emmen Nieuwleusen Uithoorn Almere Uitgeest Enschede Utrecht Sneek Maarssenbroek Amstelveen Rotterdam Harderwijk Velp Tilburg Utrecht Eindhoven Breda Bergeijk Beilen Bergeijk Hengelo (Gld) Someren Eindhoven Harderwijk Rotterdam Enschede Enschede Apeldoorn Barneveld Raamsdonksveer Valkenswaard Almere Westerhoven Doesburg Varsseveld Zwanenburg Heerenveen Den Bosch Veenendaal Bergeijk Lelystad Veenendaal Best

september 2017

Any challenge, any time.

P PANalytical ANalytical pr produceert oduceer t een zeer brede brede range röntgenbuizen röntgenbuizen en analytische

voldoet aan de str strenge enge verpakkingseisen van de klant. In één moeite door is de

meetapparatuur voor uiteenlopende markten. V Voor oor elk rröntgenbuis öntgenbuis type een

ko ffer uitgevoer d in de actuele huisstijl van PANalytical. PANalytical. Dus slim van binnen en koffer uitgevoerd

unieke verpakking king maken, is veel te duur duur.r.. Dus ontwikkelde ont en pr produceerde oduceerde

fraai van buiten. Meer weten? Lees het uitgebr eide interview inter view in dit nummer. nummer err.. uitgebreide

IPS T Technology een kostenefficiënte verpakking voor multifunctioneel gebruik. De oplossing? Een geëxpandeer geëxpandeerde de polypr polypropeen opeen ko koffer ffer met een gelijkblijvend blijvend T Total otal Cost o ship. V erdeeld over slechts twee off Owner Ownership. Verdeeld uitvoeringen past hierin de gehele rröntgenbuizen öntgenbuizen por tfolio van P ANalytical. portfolio PANalytical. Het ver wisselbare interieur is in het IPS testcentrum uitvoerig getest en verwisselbare

kijk op meilink.eu

VERVOLG VAN PAGINA 30

DERTIENDE NOMINATIE Onder die meer dan 500 genomineerden veel bedrijven die deze eer ook in eerdere jaren te beurt viel. Zoals FEI, tegenwoordig onderdeel van Thermo Fisher Scientific, dat alle vijf voorgaande keren dat de Best Customer Award was uitgeschreven is genomineerd en ook nu weer op de lijst staat. Genomineerd door onder meer de PBF Group. ‘Omdat wij in FEI een professionele, betrouwbare partner zien die bereid is mee te investeren in nieuwe ontwikkelingen. Voorts omdat ze oplossings- en innovatiegericht zijn en continuous improvement vanuit de supply chain op alle gebieden ondersteunen’, geeft PBF’s head of sales Martin Kattier als uitleg. Ook Vedos Verspanende Techniek uit Venlo staat weer in de lijst. Het bedrijf heeft inmiddels vier keer de best logistics-finale bereikt en schopte het vorig jaar zelfs tot runner-up, maar heeft nog geen prijs gewonnen. ‘Weer net niet, maar door de nominaties en beoordelingen weten we dat we het hoge niveau vasthouden. Zeker weten dat we die award een keer winnen’, toonde Vedos zich bij monde van Jos Brouwer vorig jaar na de prijsuitreiking optimistisch. Opvallend is ook de nominatie van itsme voor best logistics supplier. Sinds 2005 heeft de

Hielke Dijkstra, directeur van Best Knowledge Supplier Award 2016-winnaar Trios: ‘Ik zie dat de trots en het zelfvertrouwen bij mijn mensen is toegenomen. Nog meer dan voorheen gaan ze problemen niet uit de weg, maar gaan ze juist op zoek naar een oplossing – samen.’ Foto’s: Sam Rentmeester

elektrotechnisch en mechanisch distributeur elk jaar (!) minimaal de eerste ronde gehaald. Ditmaal dus voor de dertiende keer in successie, voor een prijs die dit jaar zijn zestiende editie beleeft. En een paar maal kwam itsme (veel) verder: finaleplaatsen waren er in 2013 en 2010, en in 2007 sleepte de onderneming – toen nog als Ehrbecker Schiefelbusch – zelfs de hoofdprijs in de wacht.

ANDERE STRATEGIE, ANDERE CATEGORIE Sommige bedrijven worden ineens in een andere categorie genomineerd. Zoals Teesing, dat eerder

DE DRIE DISCA-CATEGORIEËN Van de drie DISCA-categorieën zijn er twee voor het nomineren van toeleveranciers: • Best knowledge supplier Hiervoor kunnen worden genomineerd toeleveranciers met eigen r&d (inclusief engineering) in Nederland. In deze categorie vallen de bedrijven die – dankzij eigen ontwikkelen engineeringsinspanningen – uitblinken in het toevoegen van waarde aan het eindproduct van de klant. Ook vallen er ingenieursbureaus onder en bedrijven die door re-engineering zorgen dat de productiekosten lager worden. Kortom, knowledge suppliers dragen er door kennis toe te voegen substantieel aan bij dat er met het eindproduct meer geld wordt verdiend en/of de kosten ervan lager worden (target movers). • Best logistics supplier Hiervoor kunnen worden genomineerd toeleveranciers zonder eigen r&d/engineering in Nederland. In deze categorie vallen toeleveranciers die uitblinken in de logistiek. Zij ontzorgen de klant door ervoor te zorgen dat het gevraagde steeds op tijd, in de juiste hoeveelheid, van de juiste kwaliteit en tegen de ‘on target’prijs beschikbaar is.

Of een toeleverancier in de knowledge- of logisticscategorie valt, is helemaal aan de nominerende klant. Als re-engineering/maakbaarheid verbeteren voor de klant de belangrijkste toegevoegde waarde is van een toeleverancier, valt die dus binnen de categorie best knowledge supplier. Is tijdige en volledige toelevering voor de klant de meest onderscheidende kwaliteit, dan betreft het een logistics supplier. Natuurlijk zijn er toeleveranciers die beide takken van sport goed beheersen, maar wat voor de klant de meeste toegevoegde waarde oplevert bepaalt de categorie. De derde categorie is: • Best customer Hiervoor kunnen toeleveranciers hun klanten nomineren, Nederlandse industriële bedrijven op oem- of first tier supplier-niveau met eigen r&d/engineering die productie en/of ontwikkeling/engineering uitbesteden. In deze categorie vallen bedrijven die hun toeleveranciers door transparantie, heldere communicatie en het nakomen van afspraken in staat stellen zoveel mogelijk toegevoegde waarde te leveren en zo de waarde van het eindproduct te verhogen en/of de kosten ervan te verlagen.

in ‘logistics’ kwam maar nu in ‘knowledge’ staat. Dat lijkt geen toeval, gezien de paar jaar geleden ingezette strategie om op te schuiven in de keten, van sec leverancier van hoogwaardige verbindingscomponenten naar aanbieder van complete (samengestelde) maatwerkoplossingen. Voor Thales was het niet meer dan logisch de Rijswijkse toeleverancier in de knowledgecategorie te nomineren, maakt purchasing manager Geert van de Merwe duidelijk. ‘Wij zijn zo’n vier, vijf jaar geleden bij Teesing terechtgekomen, juist op het moment dat zij strategisch de focus op engineering hadden gezet en daarvoor opdrachten zochten. Wij hebben ze toen gevraagd een koelsysteem voor een van onze radars uit te ontwikkelen. En dat hebben ze op een geweldige wijze gedaan. Sindsdien is Teesing onze vaste co-developer voor koelsystemen. Wij verstrekken hun de functionele specs, de randvoorwaarden waaraan het systeem moet voldoen. Daarna engineeren zij het volledig of – op basis van het design – detailleren zij het helemaal uit en bouwen het. Zij hebben veel technische kennis van zaken, zijn transparant en dus kunnen we met hen uitstekend communiceren. Ook is een voordeel dat ze nog steeds een uitstekende leverancier van componenten zijn.’

LOVENDE OPMERKINGEN Ook tal van andere nominaties worden begeleid door lovende opmerkingen. ‘Deze toeleverancier heeft speciaal voor ons een productielijn opgezet en is bestaande ontwerpen van ons gaan produceren, vanaf het begin af aan met de gedachte dat het beter zou kunnen. Inmiddels kunnen we door een stukje co-engineering goedkoper produceren, omdat er minder complexe profielen nodig zijn’, aldus een uitbesteder die anoniem wil blijven over een knowledge supplier. Over een logistics supplier zegt een ander: ‘Sterk in het doorvoeren van moderne organisatiestrategieën. Zij hebben echt een papierloze werkvloer, leggen de verantwoordelijkheid voor de produc-

september 2017

ten bij de mensen in productie en trainen deze mensen ook, gaan mee in het verkleinen van productieseries en leveren op tijd, mooi verpakt en goed gesorteerd de producten aan, wat het voor ons makkelijk en overzichtelijk maakt om eindproducten te assembleren. Ook is deze toeleverancier bereid om aanpassingen door te voeren in het proces en de administratieve software, om bijvoorbeeld het digitaal uitwisselen van bestellingen mogelijk te maken.’

NIET ONDERSCHEIDEN Maar er zijn ook uitbesteders die zich onthouden van nomineren. ‘Geen van onze Nederlandse toeleverancier heeft zich duidelijk verbeterd ten opzichte van vorig jaar of de markt en heeft ons op die manier geholpen onze concurrentiepositie verder te verbeteren. En dan vinden wij niet dat ze een award verdienen. Wij hopen van harte dat we volgend jaar wel redenen hebben LEES VERDER OP PAGINA 39

INTERNATIONALE TOPONDERNEMERS AAN TAFEL Vier industriële topondernemers zullen voor een interview op het scherp van de snede aanschuiven tijdens het seminar van DISCA’17. Rudie Campagne (de Nederlandse president van het Italiaanse topfietsbandenmerk Vittoria) en Hans Streng (Luxexcel, van lenzenproducent naar machinebouwer) hebben hun medewerking al toegezegd. Datzelfde geldt voor de assertieve, scherp doorvragende talkshowhosts Arjan van Weele (NEVI-hoogleraar aan de TU Eindhoven) en zijn professorale collega Maarten Steinbuch (hoogleraar in onder meer robotica en automotive, ook aan de TU/e). Gesprekthema is ‘Produceren én pionieren onder één dak’. Aansluitend de uitreiking van de awards voor de best knowledge supplier, best logistics supplier en best customer. Link Magazine organiseert het evenement in samenwerking met ING en Isah, op donderdag 23 november 2017 vanaf 15.00 uur in Boerderij Mereveld te Utrecht. www.linkmagazine.nl (informatie) disca@linkmagazine.nl (inschrijving)

september 2017

De assertieve en scherp doorvragende Maarten Steinbuch (links) en Arjan van Weele zijn weer de talkshowhosts.

VERVOLG VAN PAGINA 31

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN (VERVOLG) • MCB Nederland • Mechanical Parts Brabant • Metaal 2000 • Metaalketen Hengelo • Metaalketen Zuid • Mevo Precision Technology • Mouser Electronics Netherlands • MTRC Special Plating • Multi-Fix Group • MultiMetal • Multiwerkplaats • Munsters Metaal Helmond • Murrelektronik • Nossin Fijnmechanische Industrie • Omines Full Service Internetbureau • Onkenhout & Onkenhout • Optiwa • Overveld Techniek • Pallet- en Timmerfabriek E. ten Hove • Parker Hannifin • Pfeiffer Vacuum Benelux / Adixen • Pritech • Pultrum Rijssen • Re-Aves • Refitech Composites • Reliance • Reurings Precisie Plaatwerk • RM Precision • ROBA Metals • Rockwell Automation

GAS

Valkenswaard Someren Bolsward Hengelo (Ov) Venlo Ruurlo Eindhoven Helmond Bergeijk Stadskanaal Holten Helmond Breda Aarle-Rixtel Eindhoven Diemen Reuver Hoogerheide Ermelo Oldenzaal Culemborg Hengelo (Ov) Rijssen Helmond Waalwijk Utrecht Delfgauw Nijverdal IJsselstein Capelle a/d IJssel

VLOEISTOF

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2017

• Ronavis Shipping & Forwarding • RS Components • Rubberrol Arnhem • Rutronik Elektronische Bauelemente • SIS-parts Technology • SMC Pneumatics • SMI Plaatwerk • Solar Nederland • Stetec • Technisch Bureau Koppe • Technische Handelsonderneming Europlex • Technische Unie • Telerex Nederland • ThyssenKrupp Materials • TTI Inc. Benelux • Turck • Unidrive Automation • Van Trierum Metaalbewerking • VDL Industrial Modules • Vedos Verspanende Techniek • Verheij Metaal • Vermo • Verweij Metaaltechniek • Willems Machinebouw • Würth Elektronik

Rotterdam Haarlem Arnhem Gorinchem Coevorden Amsterdam Dokkum Alkmaar Maarheeze Wassenaar Roosendaal Amstelveen Breda Veghel Eindhoven Zwolle Zeewolde Lunteren Helmond Venlo Ulft Helmond Heerhugowaard Bladel Den Bosch

BEST CUSTOMER BEST CUSTOMER • AAE • Adimec

DAMP

Helmond Eindhoven

Almelo • Aeronamic • Ahold Delhaize Coffee Company Zaandam • Airbus Defence and Space Netherlands Leiden • Alberts & Kluft Almere • Alfa Laval Nijmegen Nijmegen • Alfen ICU Almere • Amada Miyachi Europe Helmond • AME Eindhoven • Amecha Helmond Winterswijk • ARCO • ASM Laser Separation International Beuningen • ASML Veldhoven • ATAG Verwarming Nederland Lichtenvoorde • Aviko Steenderen • Aweta Nootdorp • AWL Harderwijk • Bandall Productie Heemskerk • Bauhuis Industrial Partner Goor • BE Aerospace Nieuwegein • Ben & Jerry’s Nederland Rotterdam • Benchmark Electronics Almelo • Betech Hoogeveen • Biddle Kootstertille • Biesheuvel Groep Son • BluePrint Automation Woerden • Bodycote Diemen • Bosch Nefit Deventer • British American Tobacco Nederland Amstelveen • Bronkhorst High-Tech Ruurlo • Bruns Bergeijk

Proud to be nominated Festo BV

Bronkhorst High-Tech B.V. ontwikkelt en produceert innovatieve, duurzame en klantspecifieke oplossingen op het gebied van low flow fluidics handling vraagstukken.

015 2518890 www.festo.nl

www.bronkhorst.nl

LM Systems

On time On budget To specification In co-creation

LM Systems is uw adviserende leverancier voor alle componenten op het gebied van lineaire bewegingstechniek. Voor bewegingen in een nauwkeurige omgeving, voor hoge precisie op het gebied van positionering in een mechanische of een geautomatiseerde omgeving vindt u in ons uitgebreide programma het passende rechtgeleidingsysteem.

From start to finish

LM Systems

www.masevongroup.com preferred supplier of

T +31 (0)318 554 615

Kruisboog 2

F +31 (0)318 550 842

3905 TG Veenendaal

www.thk.nl info@thk.nl

september 2017

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN (VERVOLG) â&#x20AC;¢ Buhrs â&#x20AC;¢ Burg Machinefabriek â&#x20AC;¢ BYK Netherlands (Addcomp Holland) â&#x20AC;¢ CPM Europe â&#x20AC;¢ Capable â&#x20AC;¢ Cellro â&#x20AC;¢ Cirex â&#x20AC;¢ Confed Systems â&#x20AC;¢ Contour â&#x20AC;¢ Convergence â&#x20AC;¢ Croonwolter&dros â&#x20AC;¢ CSi industries â&#x20AC;¢ Daub Bakery â&#x20AC;¢ DENSsolutions â&#x20AC;¢ DHS Components â&#x20AC;¢ DMN-Westinghouse â&#x20AC;¢ Dorel Juvenile Group Europe â&#x20AC;¢ Duijvelaar Pompen â&#x20AC;¢ Dunea â&#x20AC;¢ Dynamic Ear Company â&#x20AC;¢ Eekels Technology â&#x20AC;¢ Efteling â&#x20AC;¢ EMCM â&#x20AC;¢ Eqraft â&#x20AC;¢ ESA â&#x20AC;¢ ESPS â&#x20AC;¢ EV-Box â&#x20AC;¢ Faber Electronics â&#x20AC;¢ Flame Spray Technologies

Zaandam Kruiningen Nijverdal Zaandam Breda Veenendaal Almelo Amersfoort Winterswijk Enschede Rotterdam Raamsdonksveer Goirle Delft Ulft Noordwijkerhout Helmond Alphen a/d Rijn Zoetermeer Delft Kolham Kaatsheuvel Nijmegen Emmeloord Apeldoorn Almelo Amsterdam Velp Duiven

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2017

â&#x20AC;¢ Fokker Aerostructures â&#x20AC;¢ Frencken Europe â&#x20AC;¢ Fuji Seal Europe â&#x20AC;¢ GEA Food Solutions â&#x20AC;¢ Global Factories â&#x20AC;¢ Greefa â&#x20AC;¢ Greif â&#x20AC;¢ Greymans Paktech â&#x20AC;¢ Griptech Equipment â&#x20AC;¢ Gunnebo Doetinchem â&#x20AC;¢ Heemskerk Fijnmechanica â&#x20AC;¢ Heineken Nederland â&#x20AC;¢ Heliox â&#x20AC;¢ Hembrug â&#x20AC;¢ Herder â&#x20AC;¢ Hitec Power Protection â&#x20AC;¢ Hittech Multin â&#x20AC;¢ Hollander Techniek â&#x20AC;¢ Holmatro â&#x20AC;¢ Hotraco Group â&#x20AC;¢ Howden Thomassen Compressors â&#x20AC;¢ HyP â&#x20AC;¢ IAI Industrial Systems â&#x20AC;¢ IHC Hytop â&#x20AC;¢ IHC Vremac Cylinders â&#x20AC;¢ IHI Hauzer Techno Coating â&#x20AC;¢ Illuxtron International â&#x20AC;¢ IMS â&#x20AC;¢ INNO Metaal & Assembly

Papendrecht Eindhoven Deurne Bakel Den Haag Tricht Vreeland Stramproy Sint Annaparochie Doetinchem Waddinxveen Amsterdam Best Haarlem Middelburg Almelo Den Haag Apeldoorn Raamsdonksveer Hegelsom Rheden Geldermalsen Veldhoven Sliedrecht Apeldoorn Venlo Vlissingen Almelo Eindhoven

â&#x20AC;¢ Innoseis â&#x20AC;¢ Inther Logistics Engineering â&#x20AC;¢ Inventum â&#x20AC;¢ JBT B&BS â&#x20AC;¢ Johnson & Johnson Vision Care â&#x20AC;¢ JOZ â&#x20AC;¢ Kaak Groep â&#x20AC;¢ KGT Kool Graphic Trade â&#x20AC;¢ Kinkelder â&#x20AC;¢ KIWA Nederland â&#x20AC;¢ KMWE â&#x20AC;¢ Ko Hartog Verkeerstechniek â&#x20AC;¢ KO-AR â&#x20AC;¢ Koninklijke Gazelle â&#x20AC;¢ Koninklijke Grolsch â&#x20AC;¢ Koot Automation & Service â&#x20AC;¢ Kranendonk Production Systems â&#x20AC;¢ Krohne Altometer â&#x20AC;¢ KUHN-Geldrop â&#x20AC;¢ Kulicke & Soffa (AssemblÃ©on) â&#x20AC;¢ Kulicke & Soffa (Liteq) â&#x20AC;¢ Kverneland Group Nieuw-Vennep â&#x20AC;¢ Lagerwey â&#x20AC;¢ Lamers High Tech Systems â&#x20AC;¢ Lely Industries â&#x20AC;¢ Liad Electronics â&#x20AC;¢ Linthorst Techniek â&#x20AC;¢ Manders Automation â&#x20AC;¢ Manter International

Amsterdam Venray-Oostrum Houten Amsterdam Groningen Westwoud Terborg Schijndel Zevenaar Apeldoorn Eindhoven Heerhugowaard Stompetoren Dieren Enschede Asten Tiel Dordrecht Geldrop Eindhoven Eindhoven Nieuw-Vennep Barneveld Nijmegen Maassluis Breda Apeldoorn Venray Emmen

6SRHO HQ 7 U DQV I RU PDW RU HQ (O HNW U RPDJQHW L V F KH 6\V W HPHQ

'H 6F KHSHU

+3 2L U V F KRW

3RV W EXV

L QI R#ZL M GHYHQ F RP

=+ 2L U V F KRW

ZZZ ZL M GHYHQ F RP

Van Egmond Groep Van Egmond Groep is een betrouwbare partner als het gaat om leveren en adviseren van elektrotechnische producten en diensten. Op het gebied van software-engineering en de bouw van industriÃ«le panelen en energieverdelers hebben we jarenlange ervaring. Wij voegen iets toe aan uw organisatie! Van Egmond Groep 0314-375300 verkoop@vanegmond.nl Van Egmond Groep heeft vestigingen in: Doetinchem (hoofdkantoor), Barendrecht, Veenendaal, Veghel en Weert www.vanegmond.nl

september 2017

Genomineerd Best Knowledge Supplier 2017

Ontwikkeling en productie van mechatronische systemen Wil jij onderdeel zijn van een innovatieve organisatie waar multidisciplinaire teams samenwerken aan uitdagende projecten? Dan ligt er bij DEMCON een geweldige kans op je te wachten. DEMCON is een high-end technologieleverancier van producten en systemen. Als system supplier kan DEMCON de gehele behoefte van de klant afdekken, van proof-of-principle, prototype en preproductie tot serieproductie. Versterk ons team en ervaar hoe jouw competenties groeien in een team van technische professionals. Vestigingen Enschede l Son l Delft l Groningen l Oldenzaal l MÃ¼nster (D)

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN (VERVOLG) • March Microwave Systems • Marel Stork Poultry Processing • Masévon Technology • MCI • Meijer Handling Solutions • Metacon • MEVI Fijnmechanische Industrie • Meyer Burger Netherlands • Meyn Food Processing Technology • Minkels Netherlands • Moba • Moccamaster Sales • Moekotte • MPS Meat Processing Systems • MPS Systems • MSD • MTA • MTRC Special Plating • Nedap • NedTrain • Neways Electronics International • Nexperia • Nijdra Groep • Niverplast • Nordson DIMA • NTS-Group • Nutricia Advanced Medical Nutrition • NXP Semiconductors • Océ-Technologies

Nuenen Boxmeer Hardenberg Woerden Sint Jacobiparochie Gouda Helmond Eindhoven Oostzaan Veghel Barneveld Amerongen Enschede Lichtenvoorde Arnhem Oss Helmond Helmond Groenlo Utrecht Son Nijmegen Middenbeemster Rijssen Deurne Eindhoven Zoetermeer Eindhoven Venlo

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2017

• Opra Turbines • ORGA • OtoLift • O-I • Packland Procesmechanisatie • PANalytical • Pas Reform • PBF Group • Peka Kroef • Pentair Haffmans • Pelleting Technology Netherlands • PhenomWorld • Philips Consumer Lifestyle • Philips Healthcare • Pliant Offshore • Ploeger Machines • Plymovent • Porcon • Priva • Prodrive Technologies • PWR Pack International • Raith • RAVO Benelux • Remeha • Reste National • Robert Bosch Packaging Technology • Robotize • Royal Smit Transformers • SafanDarley

Hengelo (Ov) Schiedam Bergambacht Schiedam Groot-Ammers Almelo Zeddam Almelo Odiliapeel Venlo Schijndel Eindhoven Drachten Best Breda Roosendaal Alkmaar Deurne De Lier Son Ede Best Alkmaar Apeldoorn Doorn Weert Apeldoorn Nijmegen Lochem

• Sanovo Technology Netherlands • SCA Hygiene Products • Selo • SEW-Eurodrive • SIF • Sioux • SIT Controls • Smits Besturingstechniek • SMST Designers & Constructors • SoLayTec • Sonac • Spark Holland • Spie • Starneth Europe • Stertil • Symbach • T. Boer & zn • Tasseron • tbp electronics • TDC • TechNikkels • Tempress Systems • Terberg Group • Thales Cryogenics • Thales Nederland • The 37Company • Thermo Fisher Scientific • ThyssenKrupp • Timmerije

Aalten Heijen Oldenzaal Rotterdam Roermond Eindhoven Hoogeveen Eersel Drachten Eindhoven Son Emmen Breda Enschede Kootstertille Terneuzen Nieuwerkerk a/d IJssel Nootdorp Dirksland Kampen Holten Vaassen IJsselstein Eindhoven Hengelo (Ov) Amersfoort Eindhoven Capelle a/d IJssel Neede

LEES VERDER OP PAGINA 39

september 2017

Get on track with Additive Industries, we are accelerating! We’re hiring: (Sr) Sales Director, Manager Operations & Supply Chain, Production Engineers, (Sr) Software Engineers, Service & Support Engineers and many more on www.additiveindustries.com/jobs

Additive Industries T: +31 (0)40 21 80 660 www.additiveindustries.com Acquisition to this vacancy is not appreciated.

PEOPLE

with drive

Since 1947 our strong capacity for innovation has depended on people. For it is the needs of our customers and the ideas of our employees that drive us forward – and they are also setting Industrie 4.0 in motion.

september 2017

MRO Supplies Multi-Specialist European Leader

Investing Industrial Supplier

Toonaangevend MRO supplier én volwaardig technisch expert

www.biesheuveltechniek.nl

VERVOLG VAN PAGINA 34

om te nomineren’, zo geeft een technical buyer als toelichting. Ook andere uitbesteders willen geen enkel bedrijf nomineren, ‘omdat geen van de toeleveranciers erbovenuit springt.’ Niet altijd is onvrede over het presteren van de toeleveranciers de reden voor het niet-nomineren. Soms blijkt er de misvatting achter schuil te gaan dat bedrijven niet twee jaar achtereen genomineerd kunnen worden. ‘We hebben die toeleveranciers dit jaar niet genomineerd, omdat we dat vorig jaar al gedaan hebben. Nee hoor, ze presteren nog steeds top’, aldus desgevraagd een inkoper, die vervolgens alsnog twee bedrijven nomineert voor best knowledge supplier. En soms liggen de prioriteiten – begrijpelijk – heel ergens anders dan bij het nomineren van toeleveranciers: ‘We zitten midden in een reorganisatie door een strategische koerswijziging van het bedrijf. Een gedeelte van de business wordt verkocht. Daardoor vervallen er arbeidsplaatsen. Als we een leverancier voordragen dan moet er serieus naar gekeken zijn, maar op dit moment zijn er andere prioriteiten’, zo geeft een uitbesteder als toelichting.

NOG ONDERWEG Ook zijn er uitbesteders die niet in de categorie best knowledge kunnen nomineren omdat ze zelf nog niet in staat zijn te werken met meeontwikkelende of -engineerende suppliers. ‘Tot nog toe hebben we hier toeleveranciers altijd op afstand gehouden; wij ontwikkelen alles in eigen huis en stellen alle specificaties tot in detail op. Onze toeleveranciers van de klantspecifieke maakdelen worden geacht zich daar precies aan

Ook dit jaar mogen de bezoekers van het DISCA-event in elke categorie stemmen op de twee hoogstscorende finalisten.

te houden. Re-engineering om de maakbaarheid te verbeteren? Wij zijn nog niet zover dat we onze toeleveranciers die vraag stellen’, vertelt een manager operations die niet bij naam genoemd wil worden. Hij werkt bij een bedrijf dat analyse-instrumenten maakt voor laboratoria en de procesindustrie. Hij verwacht wel dat dit supply chain management-beleid binnen afzienbare tijd verandert: ‘Wij groeien momenteel heel snel; de afgelopen jaren steeg de omzet van deze onderneming met dertig procent per jaar. Dan wordt het steeds lastiger alles zelf te blijven doen. We zullen ernaartoe moeten dat ook delen van de ontwikkeling bij suppliers worden neergelegd’, aldus de operationsman die vorig jaar is overgekomen van een ander maakbedrijf met een veel ‘moderner’ uitbestedingsbeleid. ‘Soms frustreert dat, maar over het algemeen ga ik hier blij naar huis na een dag waarin ik weer een enorm verschil heb kunnen maken.’

NOG NIET OPPORTUUN En dan zijn er nog de start-ups en scale-ups die nog niet werken met de instrumenten om toeleveranciers te beoordelen en daar vooralsnog ook geen belang bij hebben. ‘Wij zijn een klein maar snelgroeiend bedrijf, twintig medewerkers, van wie een groot deel in deeltijd. Wij hechten wel belang aan werken met de beste toeleveranciers.

Vandaar dat we zaken doen met Materialise, een van de grootste 3D-printbedrijven. Maar bij ons is nog geen sprake van een professionele supply chain met professionele supplierrelaties. Het is voor ons dus nog niet opportuun om onze suppliers te beoordelen op de criteria die voor de awards van belang zijn. Mochten wij ooit uitgroeien tot een groot maakbedrijf, dan is de situatie anders en doen we graag mee’, laat Joost van de Griendt van Clear Flight Solutions uit Enschede weten.

VERVOLG SELECTIEPROCEDURE Momenteel vindt er een nadere selectie plaats. Bedrijven die in een categorie door meerdere uitbesteders of toeleveranciers zijn genomineerd, gaan door naar de tweede ronde. Daarin wordt de mate waarin genomineerden zich onderscheiden als ‘best knowledge supplier’, ‘best logistics supplier’ of ‘best customer’ in kaart gebracht met drie meetinstrumenten, ontwikkeld door Berenschot, DBSC Consulting en Brainport Industries, samen met Link Magazine. De per categorie vijf bestscorende toeleveranciers, c.q. klanten gaan door naar de finale. Daarin worden ze door drie jury’s, voor elke categorie samengesteld uit de klanten/toeleveranciers van de finalisten, langs de meetlat gelegd.

VERVOLG VAN PAGINA 37

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN (VERVOLG) • Tobroco-Giant • Tomra Sorting • Tumakon • Ultimaker • USE System Engineering • Van der Graaf • Van Wijk Nederland • Vanderlande • VDL Bus Chassis • VDL ETG • VDL HMI • VDL Steelweld • VEGA Systems

Oisterwijk Eindhoven Hengevelde Geldermalsen Haaksbergen Vollenhove Lelystad Veghel Eindhoven Eindhoven Helmond Breda Oss

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2017

• Vencomatic Group • Ventura Systems • VerAutomation • Verbruggen Emmeloord • Vetus • VHE Industrial Automation • VION • VMG Versteeg Metaal Groep • VMI Holland • Voets & Donkers • Voortman Steel Machinery • Wagenbouw Hapert • Watson-Marlow Pumps

Eersel Bolsward Middelbeers Emmeloord Schiedam Eindhoven Boxtel Heesbeen Epe Schijndel Rijssen Hapert Rotterdam

• WDP Draadbewerking • Weir Minerals Benelux • Wemo Nederland • WILA • Xpar Vision • XYZTEC • Yellax • Zehnder Groep Nederland • Zeton • Z-Tech • Zuidberg Frontline Systems

Erp Nederweert Den Bosch Lochem Groningen Panningen IJsselstein Zwolle Enschede Oldenzaal Ens

september 2017

STRATEGIE

FOKKO LEUTSCHER OVER DE NIEUWE AMBITIE VAN EINDHOVENSE TOELEVERANCIER

okko Leutscher is een visueel ingesteld man. Dus is de beamer aan het plafond in zijn werkkamer, onder zijn voorganger in onbruik geraakt, weer aangesloten. ‘Ja, als ik iets wil overbrengen, maak ik er graag een beeld van of werk ik het in tekst uit. Dan ligt het vast, kan ik controleren in hoeverre ik me aan de uitgezette lijn houd en kan ik het makkelijker naar iedereen communiceren, steeds in exact dezelfde vorm.’

MEER MARKTAANDEEL Het gesprek komt snel op datgene wat nu alle aandacht heeft van de nieuwe managing director: het strategisch plan voor de periode 2017-2019. Uitgangspunt ervan is sneller te groeien dan de markten waar het bedrijf in zit: semicon, analytical en medical. Frencken Europe, in casu de mechatronica-divisie van de aan de Singaporese beurs genoteerde Frencken Group, is de afgelopen jaren steeds gegroeid, volgde vorig jaar – met een stijging van vijftien procent – netjes de markttrend en zal ook dit jaar wel op ‘ergens tussen de tien en twintig procent’ omzetstijging

uitkomen. Maar Fokko Leutscher, de board in Singapore en de aandeelhouders willen meer. ‘Ik stuur vooral op brutomarge, minder op winstmarge. Want uiteindelijk gaat het erom dat we zoveel mogelijk kunnen herinvesteren in onze engineering en operatie. Daarvoor moeten we marktaandeel winnen.’

OPSCHUIVEN Leutscher denkt dat te kunnen realiseren door meer te doen voor bestaande en nieuwe klanten. ‘Wij zijn van oorsprong een build-to-print-plus bedrijf. Wij werken op specificatie van de klant en zorgen vervolgens dat het ontwerp van de component of module van de klant gemakkelijker produceerbaar wordt en dat de diverse onderdelen ervan gemakkelijker zijn uit te besteden in

‘Er moet nog beter naar de klant worden geluisterd’

TIEN JAAR SINGAPORE Fokko Leutscher nam naar Frencken Europe twintig jaar ervaring mee vanuit diverse managementfuncties bij ASM International. De laatste tien jaar werkte hij in Singapore. Sinds 2011 bekleedde hij daar de functie van vice president front-end global operations, verantwoordelijk voor de productievestigingen in Singapore, Zuid-Korea en Nederland en de wereldwijde toeleverketen. Leutscher is bij Frencken de opvolger van Henk Tappel, die eind vorig jaar naar Bronkhorst High-Tech vertrok.

september 2017

de keten. Zodat het allemaal wat goedkoper geproduceerd kan worden. Heel belangrijk, want onze multinationale klant ervaart voortdurend concurrentie en dus prijsdruk.’ Juist daarom wil hij met de onderneming opschuiven naar een positie waarin ook de ontwikkeling voor de klant wordt gedaan, op basis van niet meer dan functionele specificaties. Een rol die, volgens de slides die Leutscher wat later tijdens het gesprek toont, geduid wordt met whitebox. Voor de medicalmarkt wil hij nog een stapje verder gaan en de rol

• ‘Op basis van niet meer dan functionele specificaties ontwikkelen voor klanten.’ • ‘Het besef moet ontstaan dat met de markt meegroeien niet genoeg is.’ • ‘Herinvesteren in engineering en operatie door marktaandeel te winnen.’ • ‘Door centraliseren inkoop naar minder suppliers en meer strategische partnerships.’

van original design manufacturer (odm’er) op zich nemen. Een positie waarin de onderneming alles doet voor een specifieke module, dus ook het functionele ontwerp, op basis van een zelf ontwikkelde technology & market roadmap.

HET KAN BETER Om die ambitie te realiseren heeft Leutscher eerst een interne missie te volbrengen. ‘Dit is een uitstekend functionerende organisatie, maar ook hier kan het beter’, concludeerde hij na zijn eerste maanden in Eindhoven, waar het hoofdkantoor van Frencken Europe is gevestigd. ‘Ondanks significante verbeteringen in het verleden zijn er nog altijd te veel verstoringen die optimaliseren van efficiency in de weg staan. Niks bijzonders, maar daarop is nog winst te behalen.’ Voorts constateerde hij al gauw dat ‘we hier te weinig kritisch zijn naar elkaar, terwijl de klant dat juist wel verwacht.’ ‘Er moet nog beter naar de klant worden geluisterd. Om eerst goed te achterhalen wat nu werkelijk zijn specificaties zijn en niet te snel aan de slag te gaan. Om uit te vinden of die klant zijn wereldwijde productie-footprint wil afbouwen om zich meer op zijn werkelijke kernactiviteiten te kunnen richten. Zodat wij daar vervolgens op kunnen inspelen.’

VIER ‘ENABLERS’, TIEN ‘INITIATIEVEN’ De sterktes van Frencken duidt Leutscher als de vier ‘enablers’: hoognauwkeurige verspaning, hoognauwkeurige assemblagekwaliteiten met alle faciliteiten in huis om ultraschoon te bouwen en reinigen, engineers die in staat zijn om zeer complexe componenten en modules te ontwikkelen, en – met vestigingen in Nederland, Singapore,

Samen met zijn managementteam heeft Fokko Leutscher tien strategische ‘initiatieven’ geformuleerd. Een daarvan is erop gericht de stap te maken naar odm’er (original design manufacturer) voor de medical-markt. ‘Dit zijn, zoals gewoonlijk, lange trajecten.’ Foto: Bart van Overbeeke

Maleisië, China en de VS – een global footprint. Kwaliteiten die Frencken in staat moeten kunnen stellen niet alleen hoognauwkeurige, complexe componenten (nu 25 procent van de omzet) en modules (75 procent) te produceren, maar die twee activiteiten ook voor één klant te combineren. ‘Nu geldt die overlap voor tien procent van de omzet. Dat kan hoger’, aldus Leutscher, die zich niet aan een concreet stijgingspercentage wil binden. Om de vier enablers beter te kunnen benutten, gaat hij voor zijn interne missie niet de zeepkist op. ‘Dit bedrijf heeft het door de jaren heen goed gedaan en doet het nog goed. Toch moet er een sense of urgency ontstaan, het besef dat met de markt meegroeien niet genoeg is. Zonder dat dat zich vertaalt in een negatieve sfeer van ‘het is ook nooit goed’. Die cultuurverandering kan ik niet in mijn eentje bewerkstelligen. Natuurlijk heb ik het afgelopen jaar op al onze vestigingen in de kantine het personeel toegesproken. Maar langs die weg krijgen we het niet voor elkaar dat iedereen de strategie snapt en steunt. Dat is niet de methode om de cultuur te wijzigen.’ Daarom heeft hij samen met zijn managementteam zo’n tien ‘initiatieven’ geformuleerd: problemen voorzien van oplossingsrichtingen en een beoogd resultaat. Zo beschikt Frencken over een grote supplier base, in de loop der jaren ontstaan doordat elk van de businessunits zijn eigen inkoopbeleid kon voeren. ‘Elke businessunitmanager kocht in waar het hem het beste uitkwam. Het doel is die inkoop te cen-

traliseren om zo tot minder suppliers en meer strategische partnerships te komen.’

PATIËNTENTAFEL Een ander initiatief is erop gericht de stap te maken naar odm’er voor de medical-markt. ‘Een gróte stap’, weet Leutscher met zijn ruime ervaring als vice president worldwide operations van oem’er ASMI. ‘Je moet zelf je ip opbouwen en je technology & market roadmap ontwikkelen en

‘Die cultuurverandering kan ik niet in mijn eentje bewerkstelligen’

bijhouden, het configuratiemanagement voeren, alle processtappen – ook die bij toeleveranciers – grondig documenteren en zorgen voor een uitstekende tracking & tracing, van groot belang zeker in de healthcaremarkt.’ Met als concreet doel de patiëntentafel voor met name interventional x-ray als odm’er op de markt te gaan brengen. Hij is ermee bekend dat een poging daartoe onder zijn voorganger is ondernomen, zonder

het gewenste eindresultaat. ‘Dit zijn, zoals gewoonlijk, lange trajecten. Met de huidige klantcontacten in de markt bestaat er veel potentie voor de toekomst.‘

MULTIDISCIPLINAIR TEAM Elk mt-lid heeft één of twee initiatieven in zijn werkpakket opgenomen gekregen en per initiatief een multidisciplinair team geformeerd, bestaande uit ‘de meest geschikte en best beschikbare’ mensen uit alle onderdelen van de organisatie. ‘Een van de initiatieven is gericht op het verbeteren van de output van engineering en development. Daartoe zal worden bekeken welke engineers met welke competenties we in huis hebben en welke nodig zijn. En dan is het goed als daar niet alleen een engineer over meepraat, maar ook die salesman met al zijn klantcontacten’, luidt de motivering voor de teamsamenstelling. Fokko Leutscher heeft er alle vertrouwen in dat zijn (interne) missie het gewenste resultaat zal opleveren. Dat vertrouwen is gebaseerd op zijn ervaring bij ASMI, waar hij min of meer hetzelfde traject heeft doorlopen. ‘Met als resultaat een forse stijging van de brutomarge en een verdubbeling van de omzet in vier, vijf jaar tijd. Maar... een resultaat dat ik niet alleen heb behaald. Ook hier gaan we het met zijn allen doen.’

www.frencken.nl www.frenckengroup.com

september 2017

MTA is dĂŠ hightech system supplier, gespecialiseerd in het ontwikkelen en bouwen van mechatronische systemen. Met ons team van experts zijn we in staat een totaaloplossing te bieden die u compleet ontzorgt.

INDUSTRIEBELEID

WORLD TECHNOLOGY MAPPING FORUM IN DEN BOSCH GEEFT AANZET TOT WERELDWIJDE FOTONICA-ROADMAP

MET DE SEMICON ALS LICHTEND VOORBEELD Fotonica is de beoogde opvolger van – en aanvulling op – de elektronica, die bij de fabricage en toepassing van chips tegen haar grenzen aanloopt. Het World Technology Mapping Forum, half juni in Den Bosch, is mede georganiseerd om de doorbraak in te luiden van deze moderne lichttechnologie – met de eerste aanzet tot een International Photonic Systems Roadmap. Applicatieontwikkelaars, modulebouwers en machinefabrikanten zitten op het vinkentouw. De provincies Gelderland, Noord-Brabant en Overijssel dragen alvast hun steentje bij door intensiever te gaan

De Eindhovense hoogleraar en Photon Delta-ceo Ton Backx: ‘Het ijs was snel gebroken en iedereen vond een worldwide roadmap opstellen een goed initiatief.’ Foto’s: Marc Bolsius / Photon Delta

samenwerken. Samen met EZ staan ze voor een grote investeringsopgave.

DOOR HANS VAN EERDEN

eïntegreerde fotonische chips (photonic integrated circuits, PICs) en hun toepassingen zijn in 2020 volgens de prognoses goed voor zestig miljard euro wereldwijde omzet. Deze chips verwerken data met behulp van licht (fotonen) in plaats van elektronen en

doen dat met veel hogere capaciteit en een veel lager energieverbruik (en minder warmteontwikkeling) dan de huidige elektronische chips. Toepassingen liggen in data- en telecommunicatie en in sensing voor sectoren zoals lucht- en ruimtevaart, gezondheidszorg en hightech. Tijdens het World Technology Mapping Forum (WTMF), door het Nederlandse Photon Delta en de Amerikaanse AIM Photonics Academy georganiseerd in het Provinciehuis in Den Bosch, troffen onderzoeksinstellingen en bedrijven elkaar

• ‘De eerste keer met al deze partijen, ook zij die elkaar als concurrenten zien, aan tafel.’ • ‘We moeten niet meer op honderd plekken het wiel uitvinden.’ • ‘Een factor drie tot vijf nauwkeuriger dan wat de huidige machines kunnen.’ • ‘Maar het kan ook verstorend werken, als grote oem’ers opeens gaan vertellen wat er moet gebeuren.’

DRIE PROVINCIES SLAAN HANDEN INEEN De provincies Gelderland, Noord-Brabant en Overijssel, die samen het Nederlandse zwaartepunt in elektronica en fotonica herbergen, gaan samenwerken aan de ontwikkeling van fotonica. Ze stemmen hun inspanningen op elkaar af, zoeken samen naar investeerders en promoten gezamenlijk het belang van de ontwikkeling van de technologie in binnen- en buitenland. In Den Bosch tekenden ze daartoe half juni een memorandum of understanding. Nederland heeft een voorsprong op dit gebied, maar grote publieke en private investeringen zijn nodig om deze positie te behouden, aldus de drie provincies. Zij willen daarom kennisinstellingen en (mkb)-ondernemers zo goed mogelijk ondersteunen en daarbij zoveel mogelijk aanvullend aan elkaar werken. Bedrijven in Noord-Brabant en de TU/e ontwikkelen en produceren vooral PICs voor telecommunicatiesystemen en datacenters. In Overijssel richten Universiteit Twente en Twentse bedrijven zich vooral op sensor-

toepassingen voor medische applicaties en de industrie. Gelderland heeft met de NXP-fabriek in Nijmegen een belangrijke faciliteit voor het produceren van elektronische chips, onder meer voor de auto-industrie. Ton Backx en Erik Teunissen zien voor de drie provincies, samen met EZ, vooral een rol weggelegd bij het creëren van een shared facility infrastructuur. De komende vijf jaar zal er 250-300 miljoen euro moeten worden geïnvesteerd in apparatuur en mensen, zodat de onderzoeksinstellingen en bedrijven sneller de benodigde processen kunnen ontwikkelen en sneller producten naar de markt kunnen brengen. Backx: ‘In maart hadden we een eerste bespreking op het ministerie van EZ; we werken nu aan een voorstel en in september is er een vervolggesprek. Samen kunnen we het hele ecosysteem aanjagen. De bedrijven in Nederland zijn klein, die kunnen zelf niet investeren in grote ontwikkelfaciliteiten. Het memorandum of understanding is een eerste aanzet.’

om de fotonicaproducten van de toekomst en de daarvoor benodigde onderzoeken en investeringen in kaart te brengen. Deze gedeelde toekomstvisie moet in de vorm van een roadmap zorgen voor meer samenwerking, snellere ontwikkeling en standaardisatie. Met als inspiratiebron de International Technology Roadmap for Semiconductors, die al decennialang een disciplinerende werking heeft op onderzoekers, ontwikkelaars, fabrikanten en equipmentleveranciers in de halfgeleiderindustrie.

FOCUS ROADMAP OP DATACOM Initiatiefnemer van het WTMF was Ton Backx, hoogleraar aan de TU Eindhoven, president van het Eindhovense Institute for Photonic Integration en ceo van clusterorganisatie Photon Delta. ‘We zijn dicht bij mijn best case scenario uitgekomen. Het was de eerste keer dat al deze partijen, ook zij die elkaar als concurrenten zien, aan tafel

september 2017

Impressie van het World Technology Mapping Forum half juni in Den Bosch.

zaten. Het ijs was snel gebroken en iedereen vond een worldwide roadmap opstellen een goed initiatief. De activiteiten van AIM Photonics en de Europese fotonicanetwerken gaan we meer integreren en ook de Aziaten doen volop mee. Zij waren er als aparte partijen, uit China, Taiwan, Japan, Zuid-Korea en Singapore, maar gaan nu onderling in gesprek om hun samenwerking te stroomlijnen. We weten nu wat waar gebeurt en kunnen ontwikkelingen beter op elkaar afstemmen. Dat zorgt voor een stroomversnelling en dat is nodig, want met het huidige ontwikkeltempo halen we niet de milestones die nodig zijn om aan de behoefte van de datacom te kunnen voldoen. We moeten niet meer op honderd plekken het wiel uitvinden.’ Het marktonderzoek dat fotonica-insider Michael Lebby tijdens het WTMF pre-

senteerde, bevestigde nog eens dat de focus op de datacom moet liggen, omdat daar de grote volumes chips nodig zijn voor de datacenters, die nu al bijna bezwijken onder de energieconsumptie en hittelast van de elektronische chips in de dataservers. Op de vleugels van de datacom kunnen markten als telecom, automatisering, medical en hightech zich ontwikkelen. Den Bosch heeft ook de samenwerking tussen de verschillende Europese fotonicaclusters geïntensiveerd, aldus Backx. ‘Ik ben de provincie Noord-Brabant uitermate dankbaar dat ze ons heeft geholpen deze conferentie te organiseren.’

KANSEN VOOR MACHINEBOUWERS Als Twentse vertegenwoordiger in Photon Delta was Paul van Dijk, vice president strategy and

innovation van het Enschedese LioniX International, erbij betrokken. Zijn bedrijf is ontstaan uit de bundeling van enkele spin-offs van het MESA+ instituut voor nanotechnologie op gebied van geïntegreerde fotonica, microfluïdica, optofluïdica en mems. Met hulp van een Koreaanse investeerder kan het nu productontwikkeling versnellen en toegang tot de Koreaanse markt krijgen. Waar ‘Eindhoven’ met zijn IndiumPhosphide-platform inzet op actieve fotonicacomponenten zoals lasers, werkt LioniX met de in Twente ontwikkelde TriPleX™ technologie. Dat platform omvat passieve componenten, zoals filters en schakelaars, die heel weinig lichtverlies kennen en in een zeer breed golflengtespectrum werken, wat vooral voor sensing handig is. LioniX werpt zich op als verticaal geïntegreerde onderneming die complete modules in plaats van losse chips wil verkopen. Assemblage is dan een belangrijke productiestap. Samen met een Amerikaanse collega is Van Dijk trekker van de roadmapwerkgroep voor assemblage. De grote uitdaging is volgens hem de verschillende platformen te integreren. ‘Op dit moment is het duurder om de verschillende technologielagen in één chip te maken; daarom wordt ervoor gekozen verschillende chips te combineren in één package. De discussie is nu hoeveel discrete componenten

D Developing eveloping and manufac manufacturing turing ttomorrow’s omorrow’s pr products. oducts. AME develops and manufactures high-tech electronic systems. Our integral approach combines knowledge of electric systems, mechatronic systems and software-development into advanced and cost efficient solutions. With over 100 engineering professionals and a vast portfolio of pre-developed technologies we are the most powerful partner to develop and manufacture your product. Whether it is medical- or automotive grade, we have the right quality and we enable the possibilities for tomorrow. Our knowledge- and work attitude, initiative, creative abilities and innovation power enable unique products with a short time-to-market. For your existing products is AME the perfect partner to take care of the integral manufacturing and design inheritance at most competitive conditions.

Power Power Conversion Conversion | Internet Internet of Things Things | Sensing Sensing

september 2017

www.ame.nu

17 - 19 October October 2017

28 - 30 No November vember 2017

Hall C3 | Booth Booth 212

Hall 3A | B Booth ooth 221

men in een package wil. Daarbij gaat het niet alleen om de miniaturisatie, maar ook om robuustheid, gewicht en energieverbruik.’ LioniX kiest ervoor om de chips niet verticaal maar in het horizontale vlak op elkaar te laten aansluiten. Dat vergt op elkaar uitlijnen met een nauwkeurigheid van 100 nanometer. ‘Een factor drie tot vijf nauwkeuriger dan wat de huidige machines van fabrikanten als Kulicke & Soffa en Mycronic kunnen.’ Daar liggen dus kansen voor machinebouwers. VDL ETG werd al in Den Bosch gesignaleerd. ‘Er ontstaat een nieuwe generatie advanced packaging-technologieën voor geïntegreerde fotonica. Daarvoor is equipment nodig met deels bekende, wafergebaseerde, functionaliteit en deels nieuwe, fiber-to-wafer’, aldus Ton Peijnenburg, manager systems engineering bij VDL ETG.

NEDERLANDS FOTONICA-ECOSYSTEEM: VEELBELOVEND MAAR KWETSBAAR De Nederlandse fotonica-industrie groeit hard, zo blijkt uit recent onderzoek van ABN AMRO en branchevereniging PhotonicsNL. Zo’n 160 bedrijven, kennisinstellingen en opleidingsinstituten zijn actief in deze branche en genereren daarmee ongeveer twee miljard euro omzet, vooral nog in de onderzoeks-, certificeringsen ontwikkelingsfase, maar inmiddels dienen zich producten aan die klaar zijn voor de markt. De sector is daarmee nog relatief klein en kwetsbaar, maar het potentieel is groot. De onderzoekers komen daarom met vier aanbevelingen voor de betrokkenen bij de

Nederlandse fotonica-industrie: • Ondernemers: intensiveer onderlinge samenwerking. • Overheid: ontwikkel een brede visie op technologie met veel aandacht voor nieuwe technologieën zoals fotonica. • Onderwijs: investeer in fotonica en de bekendheid daarvan onder studenten. • Financiers en investeerders: ga stapelen. insights.abnamro.nl/2017/07/nederland-ziet-hetlicht-met-fotonica

SUPPLY CHAIN AANHAKEN Erik Teunissen, senior managing consultant van Berenschot, ziet ook kansen voor de Nederlandse hightech. De afgelopen jaren heeft hij als programmacoördinator van het Europese programma MEMPHIS (Merging Electronics and Micro and nano-Photonics in Integrated Systems) al veel ervaring opgedaan met het bouwen van fotonica-consortia. ‘Nu ben ik betrokken bij het schrijven van de roadmap. We zijn druk aan het organiseren: formats maken, teams inrichten en een wereldwijd netwerk voor informatieverzameling opbouwen.’ Hij noemt het WTMF ‘een goede opstart’. ‘Europese landen en Amerika doen mee, maar het netwerk is groter. In Azië is Ton Backx nu bruggen aan het bouwen, want die landen moeten nog nadrukkelijker aanhaken. Wel miste ik aandacht voor de vraagkant, de bouwers van fotonische applicaties. Daar zit Nederland wel goed, met zijn hightech supply chain, die we nu moeten laten aansluiten op deze fotonische technologie.’

VERSTOREND Zo’n applicatiebouwer is Technobis uit Alkmaar, een eenzame voorloper die tien jaar geleden met fotonica startte en sinds kort ‘fotonische kastjes’ levert die vervorming in bijvoorbeeld precisiemachines en vliegtuigvleugels monitoren. Ceo Pim Kat was erbij in Den Bosch, maar zag er geen conculega’s. ‘Wij verwachten er zelf werk uit te halen maar willen ons ook naar hen openstellen. We hebben er belang bij dat de wereld van de

De waardeketen voor fotonica in Nederland. Bron: PhotonicsNL en ABN AMRO, ‘Nederlandse industrie ziet het licht met fotonica’, 2017

geïntegreerde fotonica echt van start gaat, dat de volumes in de foundries gaan toenemen en de fotonische keten op alle fronten meer volwassenheid krijgt. Ik heb al aangeboden om te helpen designs sneller naar de markt te krijgen. Bedrijven die met het designen van chips beginnen, maken de fouten die wij vijf jaar geleden maakten. Ik kan hen helpen de iteraties te verkorten.’ In Den Bosch nam Kat deel aan de workshop over packaging. Hij hoorde er geen nieuwe dingen en kreeg bevestigd dat de packaging van fotonische chips nog wordt onderschat. ‘Het thermisch management van de chips bijvoorbeeld wil men aanpakken zoals dat ook voor elektronische chips gebeurt, maar dat klopt niet. Een aantal spelers heeft wel de klok horen luiden maar weet niet waar de klepel hangt.’ Niet voor niets had Kat eerder al besloten in Alkmaar een eigen faciliteit voor packaging & testing te bouwen. Eind juni ging de eerste paal de grond in en

volgend jaar februari moet ie klaar zijn. ‘We gaan dan ons bedrijf, met nu 55 mensen, verdubbelen.’ Pim Kat juicht toe dat grote Nederlandse oem’ers als ASML en Philips betrokken raken bij de fotonica-roadmap. ‘Maar het kan ook verstorend werken, als zij opeens gaan vertellen wat er moet gebeuren. Ik laat graag zien wat er in hun roadmap al bij ons te koop is.’ Al met al is de Technobis-ceo eens te meer overtuigd geraakt dat ons land in de fotonische wereld vooroploopt. De in Den Bosch gemaakte afspraak dat de vervolgbijeenkomst komend voorjaar in Twente zal plaatsvinden, dus wederom in Nederland, onderstreept dat. www.photondelta.eu www.tue.nl www.lionix-international.com www.berenschot.nl www.technobis.com

De tijd dat innovatie vooral binnen de muren van het bedrijf plaatsvond is voorbij. Veel innovaties zijn het product van samenwerking tussen meerdere partijen. Samenwerken klinkt echter makkelijker dan het is. Vaak gaat het mis, bijvoorbeeld omdat een helder businessmodel ontbreekt waar álle partijen van SURÀWHUHQ 2I RPGDW SDUWLMHQ KHW QLHW HHQV ZRUGHQ RYHU GH XLW GH samenwerking voortkomende intellectuele eigendomsrechten. Het loont daarom om in een vroegtijdig stadium een jurist te betrekken bij de opzet van strategische samenwerking. Iemand PHW HHQ VFKHUS RRJ YRRU GH EDODQV WXVVHQ KRRIG]DNHQ HQ details. Benieuwd wat The Law Factor voor u kan betekenen?

Kijk op www.thelawIDFWRU QO YRRU PHHU LQIRUPDWLH

september 2017

PRODUCT DEVELOPMENT & ENGINEERING COMPONENT MANUFACTURING HIGH LEVEL ASSEMBLY GLOBAL SUPPLY CHAIN MANAGEMENT MOTION CONTROL

SEMICONDUCTOR

HEALTHCARE

ANALYTICAL

WWW.FRENCKENGROUP.COM

GLOBAL HIGH TECH SERVICE PROVIDER.

INTERNATIONAAL ZAKENDOEN

GEKWALIFICEERDE MAAR GESLOTEN NOORD-ITALIAANSE INDUSTRIE SLUIT ZICHZELF BUITEN

BANDEN MET NEDERLANDSE HIGHTECH DUN Parallel aan een staatsbezoek was er eind juni een economische missie naar Italië, de vijfde exportmarkt voor Nederland, goed voor 21 miljard euro omzet. Bekend om kunst, cultuur, culinaire tradities én ‘made in Italy’-design. Daarnaast heeft Noord-Italië een naam in de machinebouw. Een rondgang door dé industrie-hub daar, de provincie Bergamo, leert dat sommige ondernemingen zich met Nederlandse topbedrijven kunnen meten. Maar ze hebben er last van dat het land nog altijd niet hersteld is van de crisis van 2008, aldus de OESO. En ze hebben last van de eigen, gesloten cultuur, onderkennen insiders. Misschien zijn de banden met onze industrie daarom vooralsnog dunnetjes.

• ‘Provincie Bergamo is een heel goede omgeving voor een hightech bedrijf.’ • Inspiratie voor Kilometro Rosso komt van High Tech Campus Eindhoven. • Industrie in Bergamo en omstreken heeft niet dezelfde concurrentiekracht als die in Nederland. • OESO beveelt provincie aan de banden met de internationale industrie aan te halen.

met daarachter verschillende ontwikkelcentra en hightech bedrijven.

VDL NEDCAR

Bergamo is de hoofdstad van de gelijknamige provincie in de Noord-Italiaanse regio Lombardije.

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

OP ZOEK IN EINDHOVEN

BB heeft recent zijn Smart Lab geopend in Bergamo, een faciliteit voor het testen van elektrificatie-innovaties (zie elders in deze uitgave). Het concern heeft in de noordelijke helft van Italië zo’n tien ontwikkelen productievestigingen, vanwege de klandizie. Voorts kúnnen de Zwitsers in Bergamo zitten omdat er voldoende goed geschoold personeel voorhanden is. Is deze regio ook aantrekkelijk voor Nederlandse hightech bedrijven? Feit is dat met name de machinebouw een belangrijk aandeel (ruim 25 procent, CBS 2016) heeft in onze Italiaanse import. Andersom betreft het vooral chemische en agrarische producten (tezamen ruim 43 procent). Maar, sprekend met mensen actief in de industriële hub die Bergamo is, lijkt onze relatie met de Italianen vooral handel te betreffen van gestandaardiseerde waar. Van relaties die dieper gaan, van samenwerken aan technologische innovaties, lijkt weinig sprake.

Nee, Nederland is niet het eerste land waar hij aan denkt als het gaat om industriële productie. Desalniettemin is Roberto Vavasorri van Brembo momenteel ook in de regio Eindhoven op zoek naar mechatronica-leveranciers. De NoordItaliaanse fabrikant van schijfremsystemen zoekt kleine, lichtgewicht, elektrische motion controlsystemen plus de behuizingen die geïntegreerd kunnen worden in de remklauwen die het bedrijf uit Bergamo produceert. Een product dat Brembo levert aan ‘bijna alle Formule 1-teams’ en aan autobouwers als Porsche, Aston Martin, BMW, Tesla en natuurlijk Ferrari. Daarnaast ontwikkelt en produceert de onderneming de remschijven voor middensegment-auto’s, als die van Ford en GM, zo schetst de business development & marketing director. We treffen hem in het hoofdkantoor en r&d-centrum van Brembo, gevestigd in Kilometro Rosso. Een modern ogend technologiepark, van verre herkenbaar dankzij de bordeauxrode muur van om en nabij een kilometer,

De supply base van Brembo (omzet in 2016 ruim 2,2 miljard euro) omvat zo’n 2.000 leveranciers (waaronder 300 key suppliers), goed voor tachtig procent van de toegevoegde waarde van het bedrijf. Dat Vavasorri zich ook in Nederland oriënteert, mag zeker niet los gezien worden van VDL Nedcar, waar BMW een aantal Mini-modellen laat bouwen. Ofschoon Brembo niet aan de fabriek in Born toelevert, is hij bekend met de kwaliteit die een supply base moet hebben om succesvol te kunnen produceren voor BMW. In de typische taakverdeling tussen Brembo en een toeleverancier is de eerste verantwoordelijk voor de functionele specificaties en de tweede voor de detailengineering. Dat Vavasorri ook in Eindhoven leveranciers zoekt, betekent niet dat hij niet content is met de leveranciers uit de directe omgeving van Bergamo. ‘In de Eindhoven-regio is heel veel specialistische kennis van elektronica en mechatronica geconcentreerd, vandaar. Maar de provincie Bergamo is een heel goede omgeving voor een hightech bedrijf als dit, dat investeert in de ontwikkeling van nieuwe materialen en mechatronica. Het opleidingsniveau is hier hoog en veel mensen zijn zeer geïnteresseerd in techniek. Dat verklaart het grote aantal machinebouwers en toeleveranciers hier’, aldus Vavasorri. ‘Noord-Italianen zijn heel oplossingsgericht en komen ook met bruikbare oplossingen, terwijl bijvoorbeeld Duitsers of Amerikanen zich in de eerste plaats druk maken over het budget of de procedures.’

OPEN INNOVATIE Al komen hier dan nog geen leveranciers uit Eindhoven, de inspiratie voor de opzet van Parco LEES VERDER OP PAGINA 49

september 2017

Visit us!

ALL SHAPES. ALL SIZES. ALL COLORS. www.br-automation.com/PowerPanel

VERVOLG VAN PAGINA 47

Scientifico Technologico Kilometro Rosso komt er wel vandaan. Voorafgaande aan de bouw van het technologiepark heeft een delegatie de High Tech Campus bezocht. Open innovatie en samenwerking staan dan ook centraal achter de rode façade die het park zo’n opvallende verschijning meegeeft in het landschap met een mengeling van industriële bedrijven en akkers. Het park kent inmiddels ruim vijftig onderzoeksinstituten en bedrijven (goed voor 1.600 werknemers). Daaronder r&d-afdelingen van grote bedrijven, maar ook start-ups. Bedrijven ondergaan, alvorens tot de gemeenschap te kunnen toetreden, een screening, verzekert de sales & marketing director van het park, Roberto Marelli. ‘Juist omdat samenwerking tussen ondernemingen tot bijzondere innovaties kan leiden, zoeken we bij voorkeur partijen die echt wat voor elkaar kunnen betekenen’, verklaart hij de combinatie van software-, biotechnische en mechatronica-bedrijven, afdelingen van de universiteit van Bergamo en onderzoeksinstellingen. Als voorbeeld van samenwerking noemt hij het Consortium Intellimech, met partners als ABB, Balluff, Cosberg, CMS Industries, andere multinationals en Italiaanse bedrijven. ‘Zij werken nauw samen, niet op voor hen strategische terreinen, maar wel aan ontwikkelingen die de bedrijfsvoering sterk kunnen verbeteren. Zo ontwikkelen de partners nu een technologie om elke component die zij produceren een uniek kenmerk mee te geven, zodat dat deel gedurende zijn gehele lifecycle gemakkelijk gevolgd kan worden.’

een flink aantal mobiele systemen. In de distributieruimte staan grote kisten en dozen, voorzien van de naam ‘Philips’, klaar voor transport rechtstreeks naar de eindklant. Het aandeel in Technix’ omzet (van 38 miljoen euro in 2016) van digitale Hoofdkantoor en r&d-centrum van Brembo zijn gevestigd in technologiepark Kilometro Rosso. Foto: Brembo röntgenapparatuur neemt snel toe, terwijl Nederlandse hightech. Gevraagd naar de actuele dat van ‘analoog’ navenant afneemt. Een andere ontwikkelingen in de regionale industrie, noemt trend waarin het bedrijf meegaat, is die van het Marelli zaken die ook in onze hightech spelen. Zo ontwikkelen van apparaten die de medische spewerpen vele machinebouwers in Bergamo zich op cialist in staat stellen, computerondersteund, de om de eindgebruiker zoveel mogelijk te ontzorbeelden over de tijd gemaakt van een bepaalde gen. ‘De klant besteedt tegenwoordig uit op basis patiënt nauwkeurig met elkaar te vergelijken. van niet meer dan functionele specificaties. De Heeft Technix zijn klanten wereldwijd, de toeletechnische uitontwikkeling legt hij volledig neer veranciers zijn voor 95 procent te vinden binnen bij de machinebouwer, die op zijn beurt – door veertig kilometer van Grassobbio. Het merendeel modularisatie – weer zoveel mogelijk verantmaakt deel uit van dezelfde groep waartoe Techwoordelijkheid neerlegt bij zijn system suppliers.’ nix behoort. ‘Wij schrijven in detail voor aan Ook hier is de industrie bekend met Industrie welke specificaties metaalwerk of printplaten 4.0. ‘Ja, ook hier concentreren machinebouwers moeten voldoen. Onze suppliers beperken zich zich steeds meer op het ontwikkelen van softtot het verbeteren van de produceerbaarheid. En ware, op de digitalisering van hun machines. Ook zij moeten natuurlijk steeds de state-of-the-art hier verschuift het zwaartepunt van hardware aan bewerkingsmachines hebben staan. Die naar software. Maar, heel hard gaat die ontwikkesamenwerking verloopt heel goed. Niet voor niets ling nog niet. Bottleneck is de beschikbaarheid is de gemiddelde duur van onze toeleveranciersvan data-analisten’, kaart Marelli nog maar eens relatie meer dan vijfentwintig jaar.’ Een supply een voor de Nederlandse hightech zeer herkenbase-kwaliteit die versterkt wordt door het feit baar probleem aan. dat er heel veel radiologische bedrijvigheid in deze regio aanwezig is.

LOKAAL UITBESTEDEN In het nabije Grassobbio is Technix gevestigd, leverancier van onder meer GE en Philips Healthcare. ‘Philips beleveren we al meer dan twintig jaar’, verklaart president Aniello Aliberti trots. Zijn bedrijf doet de volledige ontwikkeling en productie van mobiele, digitale en analoge röntgensystemen. Die vervolgens onder de eigen merknaam of onder naam van de oem-klant op de markt worden gebracht. Tijdens de rondleiding treffen we in de assemblage- en testruimtes

TWEE SNELHEDEN GELIJKE TRED?

ABB’s nieuwe Smart Lab, een technologiepark, innovatieve radiologische bedrijvigheid... Dat dit zich allemaal juist in Bergamo heeft verzameld, is verre van toevallig, meent Roberto Marelli van Kilometro Rosso. Dankzij de hoge concentratie van universiteiten in deze regio is het opleidingsniveau ‘hoog’. Dat gevoegd bij een op techniek georiënteerde en oplossingsgerichte cultuur maakt inwoners van de regio Lombardije, waartoe de provincie Bergamo behoort, tot waardevolle medewerkers voor de duizenden industriële bedrijven. Volgens cijfers van Bureau Van Dijk (2013) kost een gemiddelde industriële werknemer er 32.000 euro, terwijl die 147.800 euro aan waarde toevoegt, zo meldt een publicatie van Confindustria Bergamo. Het gebied lijkt min of meer gelijke tred Roberto Vavasorri, business development & marketing director van Brembo: ‘Noord-Italianen zijn heel te houden met de oplossingsgericht en komen ook met bruikbare oplossingen.’ Foto: Com-magz

De conclusie ‘gelijk tred met de Nederlandse hightech’ gaat misschien (enigszins) op voor de provincie Bergamo en omliggende regio, maar zeker niet voor de rest van het land. Volgens Dennis van Arkel is Italië een land van twee snelheden. Hij werkt bij Brevini, onderdeel van Dana, een Noord-Italiaanse multinational in componenten voor alle vormen van mobiele toepassingen. Als director sales & marketing Benelux komt hij veel in Italië. ‘De scheidslijn ligt ongeveer ter hoogte van Rome; daaronder heerst een bijna Afrikaanse mentaliteit, waarbij er alleen gewerkt wordt als er geld nodig is, niet omdat dat de afspraak is. Noord-Italië daarentegen heeft een bijna-Duitse mentaliteit. Ze zijn er wel losser, flexibeler dan de Duitsers, een beetje vergelijkbaar met de Nederlanders. Ze zijn ook flexibel qua seriegroottes en levertijden, maar houden zich strak aan gemaakte afspraken en documenteren alles goed. Tegenwoordig zijn ze het Engels goed machtig. Maar ze zijn niet zo high-precision als de Eindhovense regio; de nadruk ligt er nog sterk op de mechanica.’ Dat Noord-Italië op internationaal hoog niveau werkt, wordt wat Van Arkel betreft aangetoond door het grote aantal Duitse bedrijven dat er uitbesteedt. Hij bevestigt: ‘Noord-Italiaanse kwaliteit zit vooral in de machinebouw en de mechanische componenten: hydrauliek, kleppen, tandwielkasten.’ LEES VERDER OP PAGINA 51

september 2017

IMAGINE • INNOVATE • EXECUTE Feel and Discover the World of EBV Analog & Power Analog and power technology is everywhere. This includes signal conditioning, data acquisition, interface, isolation, power management and power semiconductors. The EBV service and application support combines broad coverage with in-depth understanding of product performance, technology developments and trends and how to apply them to build innovative solutions. Get connected with your local partners of EBV Elektronik and visit also ebv.com/analog-power.

Distribution is today. Tomorrow is EBV! • www.ebv.com

intensieve zakelijke banden zijn tussen de NederItaliaanse industrie. landse en de Italiaanse industrie. ‘Wil je hier Als echte kosmopoliet zaken doen, dan moet je het vertrouwen verdiekan hij de kwaliteiten nen. En dat is lastig voor de direct communicevan de industrie in rende Nederlander. Wij zien dat als ‘open en eerzijn regio gemakkelijk lijk’, hier ervaren ze het al gauw als lomp.’ En de in mondiaal perspecItaliaanse ondernemer is veel geslotener. ‘De tief zetten. In Singapoindustrie bestaat hier voor het grootste deel uit re ontmoette hij de kleinschalige familiebedrijven, sterk eigenaar van een kleiverticaal geïntegreerd, met allemaal hun eigen ne Italiaanse bandenspecialisten op de loonlijst. Dat zijn wel heel fabriek die een deel goede, goed opgeleide mensen. Als de Italiaanse van de productie in industrie wat minder op de eigen familie zou zijn Thailand had. Een gericht, wat opener zou zijn, meer gericht op slecht draaiend besamenwerken met andere bedrijven, dan zou ze drijf, aldus Campagne. wereldwijd nog veel succesvoller zijn.’ Maar met zijn ervaRoberto Marelli, sales & marketing director van Kilometro Rosso: ‘Ook hier verschuift het zwaartepunt ring in het herstructuvan hardware naar software.’ Foto: Com-magz reren van bedrijven en INTERNATIONALE BANDEN AANHALEN het ontwikkelen van Terug naar de OESO-kwalificatie van dé Italiaanbusinessmodellen op zak durfde hij het aan in se industrie-hub, Bergamo. Het samenwerkingsVERVOLG VAN PAGINA 49 deze onderneming te investeren en de leiding verband van 35 ontwikkelde landen beveelt de over te nemen. Een van zijn eerste ingrepen was regio aan meer te focussen op technologische 4E VERSUS 44E de productie compleet over te hevelen van Italië activiteiten met een hogere toegevoegde waarde. Toch heeft ook de industrie in Bergamo en naar Bangkok. ‘Hier waren de loonkosten veel Voorts moet er flink geïnvesteerd worden in met omstreken niet dezelfde concurrentiekracht als hoger en het was een slecht geleide vestiging met name jonge mensen, om mee te kunnen in de die in Nederland. Bestudering van ‘OECD Terrieen matige arbeidsmoraal’, licht hij toe. snelle (digitale) veranderingen in de internatiotorial Reviews: Bergamo, Italy’ van eind vorig jaar nale industrie. Ook bepleit de OESO het promoleert dat Bergamo weliswaar een omvangrijke ten van innovatienetwerken voor mkb-bedrijven industrie heeft, maar die heeft de afgelopen tien GESLOTEN EN KLEINSCHALIG en onderzoeksinstellingen; samenwerking verjaar veel van zijn glans: lag de productiviteit per Onder zijn leiding is Vittoria uitgegroeid tot ‘de loopt nu moeizaam omdat overheden en instelcapita in 2000 nog 33 procent boven het grootste fabrikant van premium racefietsbanden lingen op regionaal, provinciaal en nationaal OECD/OESO-gemiddelde, in 2011 was daar nog ter wereld’. Vooral de laatste jaren heeft zijn niveau allemaal hun eigen agenda volgen. Ten maar 14 procent van over. Bergamo wordt meeonderneming een flinke groei-impuls gekregen, slotte, meest opvallend is de aanbeveling aan de gezogen in de economische malaise waarin Italië een succes met wel een Italiaanse geestelijke provincie de banden met de internationale al sinds de crisis van 2008 verkeert. Een inzakvader, verklaart Campagne, een techneut die alles industrie aan te halen door waar mogelijk lokale kende binnenlandse vraag, veel bureaucratie en wist van grafeen, een koolstofmateriaal met bijuitbesteding te vervangen door grensoverschrijinflexibele arbeid. Ook over het opleidingsniveau zondere eigenschappen – 200 keer sterker dan dende, om zodoende meer investeerders uit het van de provincie staat de OESO niet te juichen: staal, flexibel en zeer dun – die juist racefietsbanbuitenland aan te trekken. studenten scoren nog bovengemiddeld, de den extra kwaliteit geven. Het meer fundamentele beroepsbevolking als geheel scoort onder het onderzoek aan het grafeen gebeurt nog steeds in De volledige versie van dit artikel is te vinden op gemiddelde. Ook vergeleken met de rest van Italië, maar het ontwikkelen van de compounds www.linkmagazine.nl. Lombardije is Bergamo innovatief, gelet op het vindt plaats in Thailand, waar veel kennis van aantal patenten dat gevestigd wordt. Maar sinds rubbertechnologie aanwezig is. En dat is geen 2000 heeft het zich internationaal gezien niet toeval, maakt Campagne duidelijk: ‘Hier in Italië www.brembo.com weten te verbeteren. heb je veel briljante mensen die de meest bijzonwww.kilometrorosso.com Het ‘Country Report Italy 2016’ van de Europese dere dingen uitvinden, maar in plannen zijn ze www.dana.com Commissie over de Italiaanse economie schetst niet sterk. Nieuwe ontwikkeling starten ze www.technix.it een vergelijkbaar beeld, met nóg negatievere kwazomaar ergens, waardoor ze vaak drie, vier keer www.vittoria.com lificaties: Italië raakt sinds 2008 steeds verder opnieuw moeten beginachterop bij het Europese gemiddelde met een nen. Daardoor kost het 40 bbp op het niveau van 2000, een achterblijvende vaak meer dan bijvoorproductiviteit bij relatief hoge loonkosten (Italië beeld in Duitsland. Dus 35 heeft in de EU de hoogste impliciete belastingbeperken Italiaanse voet, het totaal aan directe en indirecte belastininnovaties zich tot voor- 30 gen plus sociale lasten uitgedrukt als percentage al gebruiksproducten, van de arbeidskosten), te weinig investering in design, maar dat doen ze 25 het scholen van de beroepsbevolking en ‘suboptiwel met heel veel inspi20 male’ samenwerking tussen bedrijven en kennisratie en creativiteit.’ instellingen (zie de infographic). Ten slotte, Campagne heeft daarom 15 scoort ons land op de Global Competitiveness alles aan het bedrijf 10 Index 2016-2017 van het World Economic Vittoria veranderd, Forum een vierde plek, Italië moet het doen met maar niet de merknaam. 5 een 44e. Italianen, constateert Campagne ook, zijn 0 50-249 medewerkers 250+ medewerkers hiërarchisch ingesteld. MATIGE ARBEIDSMORAAL 10-49 medewerkers Dit soort culturele verRudie Campagne, de Nederlandse presidentDuitsland Frankrijk Spanje Italië EU schillen zorgt er naar directeur en oprichter van de Vittoria Group, met zijn mening voor dat er hoofdkantoor in Bergamo, heeft wel een idee van Italië kent een relatief laag percentage innovatieve bedrijven dat samenwerkt met hogeronderwijsinstellingen. Bron: Country Report Italy 2016, Europese Commissie (cijfers uit 2012) vooralsnog niet zoveel de oorzaak van de opgelopen achterstand van de

september 2017

MATHWORKS MANAGEMENTDINER OVER DE UITDAGINGEN VAN SERVITIZATION

MET ‘WELLBEING AS A SERVICE’ ALS HOGER DOEL

TOPIC SERVITIZATION

Hoever zijn industriële bedrijven met het ontwikkelen van servitization-businessmodellen, wat zien zij als de belangrijkste uitdagingen op dat pad en wie moet/mag de benodigde software ontwikkelen? Deze drie vragen stonden centraal eind juni tijdens het managementdiner van MathWorks en Link Magazine. Een verslag van geanimeerde tafeldiscussies. STRATEGISCHE KEUZES

• Data zijn key voor de wijze waarop producten ontworpen worden. • ‘Mature, ‘gesilode’ bedrijven moeten markten gaan bedienen die ze niet kennen.’ • De transitie begint niet met sessies waarbij het complete bedrijf betrokken is. • Zonder software geen servitization.

Servitization is het vertalen van productfuncties naar de diensten die ermee kunnen worden aangeboden. Dat MathWorks juist dit onderwerp heeft gekozen als thema van het managementdiner, dat het aansluitend op de MATERVARING LAB EXPO 2017 samen met Link De verschillende tafels worden bezet door manaMagazine organiseert, is dan ook gers van r&d- en engineeringsafdelingen van geen toeval. Juist het ondersteunen – veelal grote – industriële oem-bedrijven als van bedrijven bij het maken van Vanderlande, ASML, Damen Shipyards en Lely. strategische keuzes is de ambitie Die, zo blijkt, al de nodige ervaring hebben met van zijn onderneming, schetst de inzet van systemen die servitization mogelijk Marcel Stakenborg, managing maken. Zo geeft technology innovation manager director van MathWorks Benelux, Fred Verstraaten aan dat zijn Vanderlande reeds bij de aftrap van het diner. Veel de nodige servicecontracten met klanten heeft bedrijven erkennen dat de digitaliafgesloten. Daartoe zijn de sorteersystemen, sering van de industrie – dooropgesteld in warehouses overal ter wereld, voorgaans geduid met ‘smart industry’ zien van sensoren die meten in hoeverre items – kansen biedt, maar durven nog buiten een bepaald window glijden. ‘Als we op niet voluit in deze technologie te onze remote diagnostics-systemen zien dat dat investeren. MathWorks wil van het steeds vaker gebeurt, kunnen we de klant tijdig strategische niveau binnen bedrijlaten weten dat binnen een aantal weken of Uiteindelijk draait het om ‘wellbeing as a service’, definieert Katya Vladislavleva, ceo van Datastories, het hogere doel van servitization. ven horen wat de servitizationmaanden op een specifieke plaats een band te uitdagingen zijn. Om daarmee de glad wordt en vervangen moet worden. Onze eigen software en dienstverlening klant koopt sorteerprocessen en betaalt voor een te kunnen optimaliseren voor het creëren van hoge uptime. Voor ons is service derhalve geen DOOR MARTIN VAN ZAALEN waarde in de vorm van diensten. kostenpost meer, maar een waarde voor de klant athWorks’ belangrijkste softwareproducten zijn MATLAB en Simulink. MATLAB biedt een programmeerSURVEY: RUIM EEN DERDE VAN KOPLOPERBEDRIJVEN omgeving voor het ontwikkelen van BEPROEFT AL SERVITIZATION algoritmes, het analyseren van data en het visualiseren van de uitkomsten. Het wordt gebruikt voor machine learning, het verwerken van signaVoorafgaande aan het managementdiner heeft Mathwaarde voor klanten’ (89 procent vindt dat belangrijk), len en beelden, het ontwerpen van besturingen, Works, samen met Link Magazine, een klein onderzoek gevolgd door het oogmerk ‘voor klanten een meer strateet cetera. Simulink biedt een grafische omgeving gehouden onder de deelnemers. Ruim een derde (37 gische partner worden’ (79 procent). Het laagste scoort voor simulatie en model-based design van dynaprocent) van de bevraagde bedrijven, veelal koplopers ‘met servitization de serviceorganisatie meer voorspelbaar mische en embedded systemen. Traditioneel worin hun industriële sector, geeft aan reeds met een pilot maken’ (42 procent). De ‘grootste uitdagingen’ zijn het den deze twee tools gebruikt voor het ontwerpen een servicegericht businessmodel te beproeven op een veranderen van de mindset van de eigen organisatie van hightech systemen. Maar ze kunnen ook beperkt aantal geselecteerde klanten. Geen enkele res(53 procent) en het ontwikkelen van een servitizationworden ingezet voor ondersteuning van businesspondent laat weten servitization al volledig in de organibusinessmodel met de bijbehorende software (ook modellen die gebaseerd zijn op dienstverlening. satie, van r&d en productie tot en met aftersales, ge53 procent). Software die de respondenten bij voorkeur Door – industriële – bedrijven die hun marge implementeerd te hebben. Veruit het belangrijkste doel (47 procent) binnen de eigen organisatie ontwikkelen. vooral met dienstverlening denken te kunnen van servitization is ‘het creëren van toegevoegde maken, met servitization.

september 2017

en een belangrijke inkomstenbron voor Vanderlande.’

DETAILINZICHT GEVEN Siebe Rooijakkers, development engineer van Damen, schetst in aanvulling hoe de scheepsbouwer nu al in pilots experimenteert met remote Aan het managementdiner van MathWorks en Link Magazine nemen vooral managers van r&d- en engineeringsafdelingen van – veelal grote – industriële oem-bedrijven monitoringsystemen deel. Foto’s: Bart van Overbeeke en condition-based maintenance. ‘Door customer care-segment opgericht, dat zich vollehet om ‘wellbeing as a service’, definieert ze het deze feedback van boord krijgen we inzicht in dig focust op deze belangrijke aspecten.’ hogere doel van servitization. ‘En dat zal weer een hoe onze schepen gebruikt worden en presteren, grote impact hebben op de wijze waarop produckennis die we in nieuwe ontwikkelingen meeten ontworpen worden: ‘Circulair’, duurzamer, nemen. Ook zijn die systemen en de inzichten die KLEIN BEGINNEN zodat ze bijvoorbeeld veel minder onderhoud ze opleveren van belang om op de middellange Het is heel lastig in één keer de cultuur binnen nodig hebben. Data zijn daarvoor key. Om daar termijn onze klanten leasecontracten te kunnen het gehele bedrijf service-minded te maken, geeft business uit te halen, is er slimme software als aanbieden, met alle voordelen van customer Stakenborg aan, ‘Je zult met kleinschalige projecvan MathWorks nodig om die data te genereren, intimacy van dien.’ Lely, bouwer van melkrobots, ten binnen het bedrijf of goede voorbeelden van te filteren en om te zetten in zinvolle informatie staat evenmin op nul als het gaat om met data buiten – als Uber – moeten laten zien dat er met voor de ontwerper.’ waarde te creëren voor de klant, vertelt Oscar service geld te verdienen valt.’ Rooijakkers: ‘De Moers, senior manager technical service support. wil is er wel binnen de verschillende afdelingen, ‘Wij weten al ontzettend veel over de koeien van maar een electrical of een mechanical engineer DEZELFDE TAAL onze klanten. Wat het vetgehalte is in de melk van De tweede vraag in de survey is naar de ‘belangelk afzonderlijk dier, of het drachtig is, een uierrijkste uitdagingen’ die bedrijven het hoofd moeLEES VERDER OP PAGINA 55 ontsteking heeft, et cetera. Juist door die data ten bieden om servitization in steeds verder te verfijnen en de boer dus steeds hun business te implementemeer detailinzicht te geven in zijn veestapel, ren. Aan tafel wordt een voorkunnen we onze voorsprong behouden. Onze zet gegeven: ‘Hoe zorg je dat de systemen automatiseren de zorg voor het vee al oude en nieuwe garde engizodanig dat veel van onze klanten er een baan neers dezelfde taal gaan sprenaast kunnen hebben. Veel van onze eigen ken?’ Bij Lely, maakt Moers medewerkers zijn veehouder.’ duidelijk, viel tot voor kort ook de datagedreven dienstverlening onder de wat verouderde DRIETAL VRAGEN term ‘aftermarket’ en was inDe discussies aan de tafels worden gevoerd aan de novatie voor velen binnen de hand van een drietal vragen uit de survey vooraf onderneming nog het syno(zie kader). In antwoord op de eerste vraag – ‘Wat niem voor het verbeteren van wil je bereiken met servitization?’ – heeft bijna het product, de melkrobot. ‘De iedereen de optie ‘Extra waarde creëren voor de mindset binnen de organisatie klant’ aangekruist. Iets wat een aantal inmiddels is langzaamaan aan het verandus al praktiseert. Katya Vladislavleva, ceo van deren, meer gericht op het Datastories, een ontwikkelaar van data-analyseleveren van total service & oplossingen en leverancier van tools voor MATproduct-concepten. Die verLAB, stelt: ‘Of je nu lampen, matrassen, machieisen een meer integrale nes, ic’s of compressoren op de markt brengt, samenwerking tussen de veruiteindelijk gaat het erom dat die producten schillende afdelingen, zoals bijvoorzien in de behoefte van de eindklant. En die voorbeeld tussen productie en klant – bij uitstek de millennial-generatie – hoeft it. Om deze uitdaging aan te daarvoor dat product niet langer te bezitten. Het Het is heel lastig in één keer de cultuur binnen het gehele bedrijf service-minded te maken, aldus Marcel Stakenborg, managing director van MathWorks Benelux. gaan, is inmiddels een apart kunnen gebruiken volstaat. Uiteindelijk draait

september 2017

VERVOLG VAN PAGINA 53

zal pas echt zijn bijdrage aan servitization kunnen leveren als hij zich ook verdiept in it, services en automatisering. De complexiteit van nieuwe diensten vergt goed multidisciplinair samenwerken.’ ‘Grote, mature, ‘gesilode’ bedrijven, die decennialang geld hebben verdiend met het verkopen van producten, moeten nu ineens markten gaan bedienen die ze niet kennen. Waarop ze ook nog ’ns nauw moeten gaan samenwerken met de klant. En terwijl dat perspectief voor deze bedrijven nog niet duidelijk is, moeten ze een stuk wendbaarder, meer agile worden’, schetst Verstraaten een aantal uitdagingen. Hij erkent dat die transitie niet begint met sessies waarbij het complete bedrijf betrokken is. ‘Dat worden Poolse landdagen. Het verbinden van de diverse disciplines, het creëren van wendbaarheid om tot nieuwe businessmodellen te komen die de competenties van verschillende afdelingen benutten, kan het beste neergelegd worden in de nucleus van kleine projectgroepen van gedreven mensen. Met goede steun van de leiding kunnen de perspectieven die deze projecten bieden de mindset van een onderneming geleidelijk veranderen.’ Aan een andere tafel worden de bevindingen samengevat door te stellen dat het een kwestie is van ‘gewoon door blijven gaan en de klant erbij te betrekken.’ Daarvoor kan het best een klein, multidisciplinair team worden opgetuigd dat waar mogelijk de klant erbij betrekt. ‘Zo blijf je dicht bij zijn behoeften. Zelfs als bepaalde zaken niet blijken te werken, zal de klant begrijpen waarom deze uitgeprobeerd zijn. En het eigen management overtuigen dat bepaalde innovaties nodig zijn, lukt het best met de steun van een krachtige klant.’

WIE ONTWIKKELT? Iedereen in de dinerzaal van het Eindhovense Van der Valk-hotel lijkt het er wel over eens dat bij het ontwikkelen van servicegerichte businessmodellen software cruciaal is. Elke onderneming zou min of meer een softwarebedrijf moeten worden. In die zin dat de ip waarmee het bedrijf zich onderscheidt softwaregebaseerd is. Zonder soft-

Aan alle tafels wordt voor het ontwikkelen van de software voor servicegerichte businessmodellen de combinatie van uitbesteden en zelf doen gepropageerd.

ware dus geen servitization. De derde vraag, bediscussieerd tijdens de derde dinergang, peilt door wie bedrijven deze software willen laten ontwikkelen. Uit de survey blijkt een sterke voorkeur voor zelf doen, maar de gesprekken aan de tafels bieden meer nuance: het hangt ervan af om welke software het precies gaat en waarin de onderscheidende kennis van het bedrijf zit. ‘Embedded software, waarin de kerntechnologie van onze onderneming zit, die ontwikkelen we zelf ’, duidt Moers van Lely. ‘Maar voor het plannen van de service-activiteiten kun je beter de standaard-planningssoftware inkopen.’ Rooijakkers geeft aan dat Damen pakketten als Simulink en MATLAB graag benut om zelf de datamodellen mee te ontwikkelen. ‘Tools zelf ontwikkelen is riskant, omdat er fouten in kunnen ontstaan. Maar het toepassen ervan, door er bijvoorbeeld kwaliteitscontroletools mee te ontwikkelen, dat doen we zelf. Zodat we precies snappen wat we op de markt brengen en welke vragen we onze toeleveranciers moeten stellen.

Ook het analyseren van de data die we terugkrijgen van onze schepen, waarmee we onze producten weer kunnen optimaliseren, dat besteden wij niet uit. Daarvoor bevat dat werk te veel domeinkennis. Maar het bouwen van serviceapps en software voor statistische dataverwerking gaan we uitbesteden.’

IN CONTROL Ook aan de andere tafels wordt de combinatie van uitbesteden en zelf doen gepropageerd: ‘Als je zelf bouwt heb je alle controle, maar het kost veel tijd en geld. Daarom kan het beter zijn off-theshelf software aan te schaffen en die naar eigen wens aan te passen. Om vervolgens helemaal in control te blijven over de data die erin en eruit gaan. Want dat is waar je je geld mee verdient.’ www.damen.com www.lely.com www.mathworks.nl www.vanderlande.com

SERVITIZATION VERGT DE INTEGRATIE VAN DRIE WERELDEN De digitalisering van de industrie vergt het bijeenbrengen van drie werelden: industriële automatiseringssoftware (IA, equipment en operation technology), businesssoftware (IT) en productlifecyclemanagement (PLM), zo stelt Fred Verstraaten van Vanderlande. Tot voor kort waren alleen de data van bepaalde sensoren en actuatoren in de machines en apparaten beschikbaar. Dankzij internet of things-technologie is het nu mogelijk van zowat elke denkbare asset online gegevens te verzamelen: behalve van de machines en de (sub)modules waar die uit zijn opgebouwd ook van consumentenproducten, cctv-camera’s, vorkheftrucks, vrachtauto’s, mensen, et cetera. Maar om daar bruikbare, betekenisvolle informatie van te maken, moeten data gecombineerd en geïnterpreteerd kunnen worden. Als nu een machine een storing

heeft, is dat voor een manager zichtbaar, maar niet de exacte status van de reparatie en hoe lang die duurt. Laat staan dat er automatisch een signaal uitgaat naar het businesssoftwaresysteem (ERP) en de leverancier van het betreffende kapotte onderdeel. Een cctv (bewakings)camera is in staat een alarm af te geven als een pallet met bederfelijke waar te lang op één plek staat, maar dat signaal wordt nog niet omgezet in een boodschap aan de klant dat zijn levering een bepaalde vertraging oploopt. Hetzelfde geldt voor de batterij van een agv: de data zijn van wezenlijk belang voor doorontwikkelingen en zouden teruggekoppeld moeten worden naar de leverancier ervan, zodat die daarmee in PLM deze component kan verbeteren. Daarom zou de hiërarchische ‘Industrie 3.0-piramide’ – bestaande uit machines, een besturings-, een MES- en

een ERP-systeem – die in de huidige industrie nog geldt, vervangen moeten worden door een vernetwerkte ‘Industrie 4.0-kubus’. Een kubus met een IA-, een IT- en een PLM-dimensie, waarin data centraal staan. Het daadwerkelijk integreren van die drie werelden vergt echter nog heel veel standaardisatie, aldus Verstraaten. ‘Nu heeft elke servomotor nog zijn eigen taal. Met een standaard als OPC-UA kan die uitgelezen worden, maar er kan pas efficiënt betekenis aan de data worden gegeven als fabrikanten het eens worden over universele functies. Aan het verticaal en horizontaal integreren van de IT-software in waardeketens is al heel veel gedaan, voor IA- en PLM-software staat dat nog aan het begin. Pas als dat voor elkaar is, kunnen die drie werelden werkelijk verbonden worden.’ En is de weg vrij voor servicegebaseerde businessmodellen.

september 2017

AEBI SCHMIDT PRESENTEERT INSPIRERENDE CASE IN BIJEENKOMST VAN LINK EN TU/E

MINDER ZOUT, MEER DATA

TOPIC SERVITIZATION

De beste machines maken, dat is van oudsher het streven van veel machinebouwers. Maar willen klanten daarvoor wel betalen? Het gaat hun immers niet om de kwaliteit van de machines, maar om de resultaten die zij ermee behalen. Reden voor Aebi Schmidt, fabrikant van onder meer zoutstrooimachines, om een nieuwe missie te definiëren: de prestaties van de klant verbeteren en een leverancier van ‘schone weg’-oplossingen worden. Benodigde ingrediënten: modularisatie, digitalisering en servitization. DOOR HANS VAN EERDEN

egin februari organiseren Link Magazine en de vakgroep ITEM (Innovation, Technology Entrepreneurship & Marketing) van de TU Eindhoven (TU/e) een eerste rondetafel over het thema ‘Smart Industries: Transitie van oem’ers van productie en r&d (productverkoop) naar servitization (dienstverlening)’. Dit positief ontvangen initiatief krijgt half juli een vervolg bij Aebi Schmidt in Holten. Bedrijven hebben er behoefte aan om hun problemen rond servitization te delen, constateert ITEM-hoogleraar Ed Nijssen. Want het klinkt mooi: ‘nieuwe waardeproposities en businessmodellen ontwikkelen’ om klanten complete oplossingen – vaak in de vorm van dienstverlening – te bieden in plaats van slechts producten. Maar hoe maak je die omslag? Eerst maar eens zorgen dat je die producten en de productie ervan goed in de greep hebt. Modularisatie is daarvoor het moderne succesrecept: een product klantspecifiek opbouwen uit standaardmodules die meerdere varianten en opties kennen om de klantvraag efficiënt te beantwoorden (smart customization). Veel bedrijven worstelen daar nog mee. Sterker nog, een van de aanwezigen spreekt van een interne stammenstrijd rond modularisatie. En als bedrijven zich dan meer op diensten gaan toeleggen, hebben ze vaak moeite om daarmee geld te verdienen. Denk aan de software die van oudsher ‘gratis’ met de hardware, de machine, werd meegeleverd. Aebi Schmidt is een voorbeeld van een bedrijf dat daarin al stappen heeft gezet, zegt Nijssen. ‘Zij hebben modularisatie doorgevoerd en verkopen solutions, bundels van producten en services.’

LAGERE STROOIBELASTING Arjan Ester, directeur van Aebi Schmidt Nederland en België en verantwoordelijk voor de verkooporganisatie, trapt af met een introductie en een rondleiding door de fabriek. Aebi Schmidt

september 2017

Nederland (het vroegere Nido, ruim 200 medewerkers, zestig miljoen euro omzet) is onderdeel van de Zwitserse Aebi Schmidt Arjan Ester, directeur Aebi Schmidt Nederland en België: ‘Met de performancedata uit onze machines doen we al veel, maar met servicedata kunnen we nog een slag maken.’ Holding (ASH). Deze produceert strooien veegmachines voor het schoonhouden van snelmoderne strooitechnologie ervoor dat met uitgewegen, straten en pleinen gedurende het jaar. kiende techniek zuiniger en via voorgeprogramVoor gladheidbestrijding (de Nederlandse tak) meerde routes nauwkeuriger kan worden heeft Aebi Schmidt op de wereldmarkt een aangestrooid. Daardoor is de gemiddelde strooibedeel van 35 procent en in Nederland zelfs van 75 lasting afgenomen van veertig naar nog geen tien procent. ‘Holten’ bouwt ongeveer 2.000 machines gram zout per vierkante meter weg, per strooiper jaar in een hooggeautomatiseerde lean & beurt. Dat staat los van klimaatverandering, zegt mean assemblagelijn die is ingericht volgens de Ester. ‘Die heeft de laatste decennia wel invloed gehad op de frequentie van sneeuwval. Het deicen, door zoutstrooien ijsvorming voorkomen, is eigenlijk niet veranderd, zelfs iets toegenomen. Door kwakkelwinters, met temperaturen rond • Is modularisatie van hun product het vriespunt en een vochtige lucht, blijft regelgeregeld, dan ligt voor bedrijven de weg matig strooien noodzakelijk, zowel preventief als open naar een focus op dienstverlening. curatief.’ • ‘Van hardwareleverancier worden we een ontzorger met geïntegreerde oplossingen.’ • ‘Software verkopen hebben we echt moeten leren.’

modernste inzichten (overeenkomstig die van de Scania-truckfabriek in Zwolle). Dankzij de modulaire machineopbouw en een strakke productiebesturing weet Aebi Schmidt een interne leverbetrouwbaarheid van 99,7 procent te behalen richting de eigen verkooporganisaties. Het milieu staat daarbij hoog op de agenda, bij zowel de productie als het gebruik van de machines. Zo wordt poedercoating – oplosmiddelvrij en zonder zink in de primerlaag – als oppervlaktebehandeling toegepast voor bescherming tegen het agressieve zout. Verder zorgt Aebi Schmidt’s

DIENSTVERLENINGEN Is de modularisatie van het product geregeld, dan ligt de weg open voor een focus op dienstverlening, het ontzorgen van de klant. Voor Aebi Schmidt gesneden koek, het biedt al dertig jaar full-service-contracten aan opdrachtgevers, voor negentig procent overheden zoals Rijkswaterstaat, provincies en gemeenten. Dat ontzorgen strekt zich uit van instandhouding van machineparken tot daadwerkelijke uitvoering van het strooien door inschakeling van aannemers, inclusief de wegenzoutleverantie. Een belangrijk deel van de omzet bestaat al uit – eveneens modulair ingerichte – dienstverlening in allerlei vormen. Hiervoor introduceerde het bedrijf in 2013 onder de noemer ASH Services een abonnementsmodel met negen servicemodules, variërend van consultancy tot trainingen voor chauffeurs en monteurs en van onderhoud tot complete mobiliteitsoplos-

Rondleiding in Holten. Foto’s: Jeannette Klarenbeek

singen. Intussen is het aanbod geëvolueerd tot ASH Services 2.0, met liefst 62 verschillende dienstverleningen. Uiteindelijk wil Ester naar een circulair businessmodel, mede omdat ‘circulair’ overheidsklanten bezighoudt. ‘Dat doen we in stappen. Een daarvan is het refurbishen van gebruikte machines. Dankzij de modulaire opbouw van onze producten lukt dat relatief eenvoudig. We doen nu een project met een grote gemeente voor het refurbishen van tien van hun strooimachines.’ Volledig circulair is Aebi Schmidt voorlopig nog niet, het productontwerp is er nog niet op ingericht. ‘Het lastigste is om de hele keten erbij te betrekken, waaronder de leverancier van de gekleurde kunststof voor onze zoutstrooiers. We hebben nu contact met de recyclingmarkt, die het materiaal kan verwerken tot nieuwe grondstof. Hoewel we nog een route hebben af te leggen, ondernemen we volgens professor Jan Jonker (hoogleraar duurzaam ondernemen in Nijmegen, red.) door onze business model innovation toch al voor 75 procent circulair.’

ANDERS VERKOPEN De transformatie die Aebi Schmidt doormaakt, noopt verkopers om anders te gaan nadenken

over hoe ze hun waar aan de man brengen, stelt hoogleraar Nijssen. Arjan Ester beaamt dat, hij heeft onlangs de organisatie daar nog op aangepast. Hij tekent aan dat het klantenbestand met overwegend overheden sowieso een eigen verkoopaanpak vereist, vanwege de meestal verplichte aanbesteding. ‘Tenders zijn onze hobby.’ Tegelijkertijd heeft het bedrijf ook nog altijd ‘pure machineverkopers’ in dienst. ‘Dat terwijl we een oplossing gaan verkopen, met uiteraard als onderdeel daarvan een machine erbij. Want van hardwareleverancier worden we een ontzorger met geïntegreerde oplossingen. Daarmee spelen we in op de megatrends: oplossingen in plaats van producten, beschikbaarheid in plaats van eigendom. Dat onze machines een modulaire opbouw hebben, kunnen we niet als verkoopargument gebruiken. Wel dat we de klant kunnen ontzorgen in zijn onderhoud, of dat we kunnen refurbishen, wat dan weer wel te danken is aan die modularisatie. Software verkopen, bijvoorbeeld, hebben we echt moeten leren.’ Niet voor niets heeft Aebi Schmidt nieuwe salestools ontwikkeld, zoals een quick scan en een aansluitende smart scan van de zoutstrooi-, c.q. schone-wegprestaties en -behoeften van een potentiële opdrachtgever. Tot slot is er een productconfigurator om het exacte pakket aan diensten en machines voor de klant te bepalen. ‘Wij zijn ook in de salesorganisatie ‘productmanagement’ gaan invoeren. Voor al onze dienstverleningen zijn eigen ‘stuklijsten’ gedefinieerd.’

ONTZETTEND VEEL DATA

‘Digitalisering is belangrijk, maar het gaat ook om de communicatie tussen mensen en afdelingen’, concludeert hoogleraar Ed Nijssen.

Voorwaarde voor succesvolle servitization is ook digitalisering, voor toegang tot de data die de machines genereren. Daar had Aebi Schmidt een vooruitziende blik: dertig jaar geleden al stopte het een geheugenkaart in zijn machines. Ester: ‘Tegenwoordig hebben machines een datacontroller. Want voor ons serviceaanbod hebben we kennis nodig van de inzet van onze machines door de klant.’ Eind 2014 nam Aebi Schmidt daarom het Wageningse DMi (Data Mining Innovators) over. Ester onderscheidt twee soorten data: performancedata die helpen de efficiency van het strooien (het primaire proces van de klant) te verbeteren en servicedata waarmee de klant wordt ontzorgd op basis van predictable maintenance, dus maximale inzetbaarheid en beschikbaarheid. ‘Met die performancedata doen we al veel, maar met servicedata kunnen we nog

een slag maken. Ik wil bijvoorbeeld op tijd zien aankomen dat een onderdeel aan vervanging toe is, zodat ik niet op kerstavond een monteur uit bed hoef te bellen voor een storing. Als ik technische data in algoritmes stop, wil ik daaruit voorspellingen kunnen halen over de servicebehoefte van mijn klanten.’ Lely is ook al volop met data aan de slag, vertelt Oscar Moers, senior manager technical service support bij de fabrikant van melkrobots. ‘Wij hebben ontzettend veel klantdata, die we in dashboards aan onze klanten presenteren. De volgende stap is nu om op basis daarvan die veehouders ook advies te geven. In het gebruiken van de machinedata zien we nog ruimte om te verbeteren.’ Optimaal gebruik van de data kan het mogelijk maken om prestatiecontracten af te sluiten met de klant. Toegang tot die data uit de machines of producten is dan wel essentieel, klinkt het aan tafel in Holten. Niet vanzelfsprekend, zo blijkt. Klanten hechten, al dan niet terecht, aan vertrouwelijkheid, of zijn bang zich te veel te binden aan die ene leverancier die schijnbaar alles van hen weet. ‘Als het om een deel van het totale bedrijfsproces van de klant gaat, zou er toch geen bedreiging hoeven te liggen in het openstellen van de data’, zegt Ed Nijssen. ‘De connectivity daarvoor moet je meenemen in je productontwerp, maar je moet ook de hele organisatie in dat proces betrekken. Digitalisering is belangrijk, maar het gaat ook om de communicatie tussen mensen en afdelingen’, concludeert Nijssen onder dankzegging – met een kwinkslag – aan gastheer Arjan Ester van Aebi Schmidt. ‘Het was beslist geen zouteloos verhaal.’

www.aebi-schmidt.nl www.item-eindhoven.nl

VOLGENDE STOP: LELY De TU/e-vakgroep ITEM en Link Magazine bieden samen een platform aan bedrijven die zich oriënteren op servitization en willen leren van best practices bij collega’s. Na een rondetafel begin februari in Eindhoven en de bijeenkomst deze zomer bij Aebi Schmidt is de volgende stop dit najaar bij Lely in Maassluis.

september 2017

WE ARE A SPECIAL BREED OF ENGINEERS TMC is a unique collection of self-starting, highly skilled and almost self-employed technical professionals. Rxu#xqsdudoohohg#Hpsor|hqhxuvkls#prgho#rļhuv#hqjlqhhuv# # # # # # # from all backgrounds the comforts of employment and the opportunities of entrepreneurship. This makes for a challenging, stimulating environment.

EMPLOYENEURS The term Employeneurship might sound unfamiliar. It is because we invented it. Not just as a word but as a way of working, a paradigm even. Basically Employeneurship is about thinking and acting like an entrepreneur, with the security of employment. But more than anything, it is a guarantee for continuous development and the opportunity to really be responsible for the direction of your career. Our Employeneurship model is based on 5 principles: d#orqj0whup#zrunlqj0uhodwlrqvkls/#lqglylgxdo#surĽw#vkdulqj/# # # # # # # business cells, YOUniversity and The Entrepreneurial Lab.

MORE THAN QUALIFIED TECHNICAL TALENT Our unique Employeneurship model facilitates the development of our Employeneurs in the broadest sense of the word. For starters, instead of sticking to one place they get to work at various companies. All the while TMC remains their home base with a smart coaching program. Our Employeneurs can only give their all at their jobs, if our vwdļ#dw#WPFġv#rĿfhv#jlyh#wkhluv1#Zh#wdnh#vshfldo#sulgh#lq#wkh# # # # # # # # # # # # # way we look after our engineers, our esteemed partners and the opportunities we create together.

WORLD WIDE # # # # # # # # # Zlwk#rĿfhv#lq#wkh#Qhwkhuodqgv/#Ehojlxp/#Iudqfh/#Vsdlq/#Lwdo|# and Dubai we are an international high-tech organization. Comprised of talented Employeneurs with more than 30 nationalities who provide services to customers all over the world. From Madagascar mining sites to Chinese high-tech pdqxidfwxuhuv>#rxu#Hpsor|hqhxuv#ihho#uljkw#dw#krph1#Zh#h{fho#lq# # # # # # # # # # # research development and engineering.

tmc-employeneur tmc-employeneurship.com ship.com

MENS EN ORGANISATIE

LINTJE VOOR SMART INDUSTRY-PIONIER CAREL VAN SORGEN (247TAILORSTEEL)

MEER ROBOTS, MEER AGV’S ÉN MEER PERSONEEL Deze zomer vierde 247TailorSteel in Varsseveld zijn tienjarig bestaan. De status van voorloper in smart industry werd bekrachtigd met de officiële opening van het fieldlab Smart Bending Factory. En als klap op de vuurpijl had het Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander behaagd ceo Carel van Sorgen te benoemen tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau vanwege zijn pionierswerk. DOOR HANS VAN EERDEN

ndernemer Carel van Sorgen deed in 1998 zijn Winterswijkse plaatwerkbedrijf Sorba van de hand en ontwikkelde in de jaren daarna een vooruitstrevende visie op de rol van internet in de conservatieve metaalindustrie. In 2007 begon hij 247TailorSteel, dat een portal aanbood voor het online bestellen van gesneden plaat; later kwam daar gesneden buis bij. Het hele orderproces is geautomatiseerd: de software van SOPHIA (Sophisticated Intelligent Analyser) analyseert het door de klant aangeleverde bestand en brengt offertes uit binnen één minuut zonder menselijke tussenkomst en nagenoeg foutloos. De indirecte kosten zijn daardoor zeer laag, dus is plaatwerk vanaf enkelstuks te bestellen tegen een relatief gunstige prijs.

FIELDLAB Gesneden plaatwerk moet vaak nog worden gebogen (gekant), dus heeft 247TailorSteel voor een completer aanbod inmiddels ook kantbanken staan. Uitbreiding van de orderautomatisering van twee (vlakke plaat) naar drie dimensies (gebogen plaat) is echter wel een uitdaging. Daarom nam Van Sorgen het initiatief tot het Smart Industry fieldlab Smart Bending Factory, waarin hij samen met klanten en kennisinstellingen dat complexere buigproces digitaal volledig in de greep wil krijgen. Vorig jaar kwam daarvoor subsidie vanuit het programma OP Oost van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO), het ministerie van Economische Zaken (EZ) en de provincies Gelderland en Overijssel. Van Sorgen c.s. gingen van start en deze zomer bezocht demissionair minister van EZ Henk Kamp de fabriek in Varsseveld om het fieldlab officieel te openen en het bijbehorende fieldlabbordje te overhandigen. Achterhoeker Kamp was er trots op dat zijn eigen regio een voorloper in smart industry als 247TailorSteel had voortgebracht.

De kersverse Officier Carel van Sorgen (rechts) leidt burgemeester Bengevoord (links) en minister Kamp rond. Foto: 247TailorSteel

LINTJE Namens het kabinet bedankte de minister Carel van Sorgen voor zijn inzet voor de digitalisering van de industrie. Die dank nam de fysieke vorm aan van een lintje toen burgemeester Joris Bengevoord van Winterswijk, de woonplaats van de ondernemer, diens benoeming tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau bekendmaakte. ‘Van Sorgen voorzag al vroeg dat de Nederlandse industrie zich anders moest gaan organiseren om op internationaal niveau te kunnen blijven concurreren’, aldus de motivatie. ‘Ook had hij al vroeg in de gaten dat de handel via internet een grote vlucht zou nemen. Vanuit die visie ontwikkelde hij het concept voor de ‘fabriek van de toekomst’. Met 247TailorSteel ontketende Van Sorgen een ware revolutie in de metaalsector. Binnen tien jaar groeide zijn bedrijf naar een omzet van bijna veertig miljoen euro met zo’n 247 medewerkers, verdeeld over vestigingen in Varsseveld, Winterswijk en Bremen (D). Zo heeft hij de Nederlandse maakindustrie een geheel nieuw toekomstperspectief geboden. Van Sorgen heeft zijn visie al in een vroeg stadium gedeeld met collega-ondernemers en ontvangt regelmatig delegaties die de praktijk van de smart industry met eigen ogen willen zien.’

JONGEREN VERLEIDEN In zijn dankwoord betrok Carel van Sorgen zijn gezin en de medewerkers: ‘We zijn bij 247TailorSteel één grote familie. Disruptieve innovatie kan

alleen daar slagen waar mensen zich veilig voelen. Werknemers worden hier continu bijgeschoold om bij te blijven in de nieuwste stand der techniek en zich senang te voelen in het ‘nieuwe werken’. Zo is een werkomgeving gecreëerd waarin mensen ook daadwerkelijk met elkaar durven veranderen en verbeteren.’ De gelikte bedrijfsvideo sluit daarom af met ‘Return to the human touch’. De kersverse Officier kondigde verdere groei aan, met onder meer nieuwbouw in Bremen en gestage personeelsuitbreiding: vorig jaar zeventig mensen erbij, dit jaar al weer veertig. Dat blijft intrigeren aan 247TailorSteel: de hoge graad van automatisering (naast het volledig gedigitaliseerde orderproces onder meer robots en automatisch geleide voertuigen in productie) gecombineerd met een snelle groei van de werkgelegenheid. Bij het verwerken van de lasergesneden producten is handwerk (nog) efficiënter dan automatisering en aan de kantbanken staan operators, (nog) geen robots. Beschikbaarheid van voldoende technisch geschoold personeel is dan ook – ondanks de groeiende instroom in het technisch onderwijs, mede dankzij het Techniekpact – de grootste bottleneck voor de smart industry, erkende desgevraagd minister Kamp. Van Sorgen komt daarom in actie en wil een 247TailorSteel Academy opzetten: ‘Ik wil jongeren verleiden om hier meester in hun vak te worden.’ www.247tailorsteel.com

september 2017

INNOVATIE

FESTO GAAT DIGITAAL VOOR OPTIMALE ADAPTIVITEIT, FLEXIBILITEIT EN PRODUCTIVITEIT

‘TOOLBOX VULLEN VOOR INSTAP IN INDUSTRIE 4.0’ Producten-in-wording die iedere stap in de montagelijn vertellen ‘dit ben ik’ en ‘voer die bewerking op mij uit’. Zodat je op het eind van de rit totaal verschillende producten en/of productvarianten hebt – net zo snel geproduceerd en voor hetzelfde prijskaartje als (groot)serieproductie. Zo werkt dat in de Open Integrated Factory die Festo en SAP samen ontwikkeld en – in het klein nog – gebouwd hebben. Begin juli was die draaiend te zien bij SAP in Parijs.

DOOR PIM CAMPMAN

ndustrie 4.0, digitalisering, software en internet of things (IoT); daar ging het vooral over tijdens de internationale persconferentie van Festo begin juli in Parijs. Niet toevallig daar, want Festo Frankrijk bestaat zestig jaar. En waar kun je beter een ‘revolutie’ aankondigen – Industrie 4.0, oftewel de vierde industriële revolutie – dan in de ‘stad van de revoluties’?

MINDER COMPLEXITEIT Een van de producten die deze revolutie in de optiek van Festo gaat drijven, is zijn nieuwe Motion Terminal (FMT). ‘De fusie van mechani-

Julia Duwe, hoofd van Festo’s nieuwe groep Future Motions Solutions: ‘Van de pilot-gebruikers die met onze Motion Terminal werken, krijgen we heel positieve feedback.’

september 2017

Automatisering vergt een goede mens-machinesamenwerking. Daar voegt BionicCobot, een pneumatische, lichtgewicht robot met menselijke bewegingspatronen, gevoel aan toe. Foto’s: Festo

ca, elektronica en software in onze FMT transformeert een pneumatisch product in een heus Industrie 4.0-systeem’, claimt de specialist in automatiseringstechniek. Voeren de gangbare ventielen één ‘kunstje’ uit, de nieuw ontworpen ventielen in de FMT bieden zowat alle denkbare functionaliteiten – volledig afgestemd op waar de apparatenbouwer het best mee is geholpen. Die functies zijn desgewenst via de Ethernet-interface te configureren en te activeren door middel van motion apps – vandaag een tiental en straks veel meer, belooft Festo. Wie nu een FMT-device koopt – vanaf dit najaar zijn ze leverbaar, in versies met vier of acht ventielen – kan later simpel motion apps toevoegen en upgraden. Een revolutie? Afgaande op de lange trits verbeteringen en nieuwe mogelijkheden die het device biedt, zou dat best eens kunnen. Om er een paar te noemen: digitalisering, functie-integratie, sensoren, motion apps en doorontwikkelde piëzotechnologie maken tot vijftig losse componenten overbodig. De ventielwerking is heel nauwgezet op klantapplicaties te finetunen: niet alleen aan/uit, maar traploos instelbaar, dus weg schokbrekers. Het proces is volkomen transparant: luchtlekkage wordt automatisch, real-time gedetecteerd én opgelost. Verder zijn gigantische besparingen op luchtverbruik (tot zeventig procent met de app ‘Eco-Fahrt’) en energieverbruik (op het piëzo-stuk tot 99 procent) haalbaar. Dat resulteert voor machine- en apparatenbouwers in

minder complexiteit in hun proces- en productontwikkeling, meer adaptiviteit en flexibiliteit in de productie, productiviteitsstijging en lagere kosten, zowel in massa- als in gepersonifieerde enkelstuksfabricage.

PILOT-GEBRUIKERS Theorie of werkelijkheid? Meer en meer dat laatste, meent Julia Duwe, hoofd van Festo’s nieuwe groep Future Motions Solutions. ‘Van de pilotgebruikers die met onze FMT werken, krijgen we heel positieve feedback.’ Ook intern heeft Festo er al goede ervaringen mee, onder meer in de technologiefabriek in Scharnhausen, nabij Stuttgart (D). En in de nieuwe, 7-assige robotarm, binnen Festo’s Bionic Learning Network ontwikkeld. Dankzij traploos instelbare posities en (pneumatische) druk benadert de cobot de werking van de menselijke arm/hand: soft voor delicate producten, krachtig voor zware/robuuste. Ook extern heeft de FMT de eerste bewijzen van zijn kunnen ondertussen geleverd, schetst Duwe. Zoals onder stoelen van de Californische onderneming MediaMation. Om bioscoopbezoekers een zintuigenprikkelende ervaring te geven, bewegen de stoelen mee met wat er op het scherm gebeurt en worden meer effecten (geluid, wind, geur, water) ingezet. Dankzij de FMT, met zijn programmeerbare functies, krijgt MediaMation dat makkelijker voor mekaar – met kleinere faalkans en 65 procent ruimtewinst onder de stoelen.

HIER PRODUCEREN In de Open Integrated Factory in het SAP Expérience Business Center in Parijs speelt de FMT eveneens een belangrijke rol. Opgezet als leerproject toont die opstelling aan dat een montagelijn en een manufacturing execution system (MES), in dit geval uiteraard van SAP, naadloos te verknopen zijn. De crux zit ’m in twee dingen: de producten-in-wording dragen parameters (Festo Product Key) met zich mee die elke bewerkingsstap in de montagelijn vertellen wie ze zijn en welke bewerking die moet doen – en elke stap heeft zelf de intelligentie (Festo zweert bij decentrale aansturing) om dat feilloos en snel te doen. Op die manier kunnen op één montagelijn, in elke volgorde en batch size, totaal verschillende producten gemaakt worden, in liefst zestien varianten. Ansgar Kriwet, salesverantwoordelijke in de Festo-board: ‘Steeds meer eindgebruikers willen geïndividualiseerde producten. Maar ze willen daar niet meer voor betalen. Oplossingen als de FMT helpen dat mogelijk te maken én om productie in hogekostenregio’s te behouden.’ Maar daar komt meer bij kijken, vertelt hij in de Parijse Festo-vestiging. ‘Veel klanten vertellen: ‘Ik wil graag in de smart fabriek-van-de-toekomst investeren; ik snap de enorme potentie, maar worstel met vragen als ‘Hoe laat ik het in mijn geval werken en hoe verdien ik m’n investeringen terug?’ Dat is begrijpelijk: één out-of-the-box oplossing, één ‘stuk Industrie 4.0’ van het schap

kopen en klaar ben je, zo werkt dat niet. Wat voor jou het beste is, hangt af van jouw toepassingen in jouw bedrijf en sector. Dus gaat het erom de Industrie 4.0-toolbox te vullen en te customizen op grond van de vereisten van de klant – die allemaal anders zijn. Met entry-level solutions die eenvoudig te implementeren zijn en aantoonbare voordelen opleveren – om van daaruit grotere stappen te maken. Een digital customer journey, daar werken we samen met onze klanten hard aan’, aldus Kriwet.

ROBOT IS PARTNER Dat in de smart factory amper plek is voor mensen, daar gelooft hij niks van. ‘Automatisering maakt beter, sneller, kostenefficiënter produceren mogelijk. Daarvoor is goede mens-machinesamenwerking een noodzaak. De robot is geen vijand, maar partner van de werknemer. Verdeel het werk op de juiste manier en beiden hebben er voordeel van. Maar dat betekent wel dat de werknemer beter opgeleid moet zijn. Festo investeert daar fors in, vooral in trainingen die in het werkproces geïntegreerd zijn. Geen off-site trainingen van twee dagen, maar on-site een halfuur hier, een uur daar – altijd in de productieomgeving. Dus ook educatie verandert, dat laten we zien in de leerfabrieken die wij in veel onderwijsinstellingen ingericht hebben.’ Digitalisering verandert de wereld radicaal, zegt Ansgar Kriwet tot slot. ‘Ziekenhuis 4.0, Verkeer 4.0, Overheid 4.0, noem het maar. Industrie 4.0 is

Ansgar Kriwet, salesverantwoordelijke in de Festo-board: ‘De mogelijkheden zijn enorm, we krabben nog maar aan het oppervlak.’

een tamelijk klein onderdeel. Voor ons betekent dit dat we straks een onderneming zijn die meer en meer silicium en software verkoopt. De mogelijkheden zijn enorm, we krabben nog maar aan het oppervlak.’ www.festo.com www.festo.nl www.festo-didactic.com

september 2017

KETENINTEGRATIE

KEIZERS METAAL DIGITALISEERT ZICH HOGER DE KETEN IN

PORTAL KARIN EN ADVISEURS MOETEN EFFICIENCYVERHOGING BORGEN ‘Ondernemerschap, doorzettingsvermogen, doen wat je zegt. En de beste willen zijn.’ Dennis Grolleman kreeg het mee van zijn vader, Dick, eerder partner in het familiebedrijf Grolleman. ‘Met diezelfde drive ben ik bezig Keizers Metaal naar een hoger niveau in de keten te tillen. Omdat we uiteindelijk het beste metaalbedrijf willen zijn in deze regio.’

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

ennis Grolleman nam Keizers Metaal in Haakbergen nu bijna twee jaar geleden over. Met name het laatste half jaar heeft hij veel geïnvesteerd in het metaalverwerkende bedrijf. In de bouw van een nieuwe hal van 900 vierkante meter (afgelopen zomer gereed gekomen) en in automatisering. Hij hanteert voor dat laatste zijn 70-80/30-20 regel: ‘Alles wat effectief geautomatiseerd kan worden – dat zal voor 70 tot 80 procent van alle activiteiten gelden – gaan we automatiseren.’ Hij laat zich daar-

voor inspireren vanuit zijn rol als machinebouwer. Immers, Grolleman is, nu 3,5 jaar geleden, DGS gestart, een bouwer van apparatuur voor de vleesverwerkende industrie. ‘Een machinebouwer wil snelheid kunnen maken. Snelheid is leidend tegenwoordig. Die wil niet zagen, walsen en snijden. Die zit niet te wachten op het toegeleverd krijgen van een groot aantal verschillende, losse onderdelen die hij ook nog eens moet coaten of verzinken. Werk waarvoor hij lastig mensen krijgen kan en – als hij ze eenmaal in huis heeft – vaak niet voldoende werk heeft. Die machinebouwer wil ontwerpen en assembleren en al het

‘OEM’ERS EN TOELEVERANCIERS LEVEN ELK IN EIGEN WERELD’ Keizers Metaal heeft al langer twee vlakbedlasersnijmachines van Trumpf in huis. Eind augustus is gestart met de installatie van een TruLaser Tube 7000, die in staat is met een 3,6 kW CO2 3D-laserkop de buis in alle richtingen te snijden. Een apparaat dat buis met een diameter van 254 millimeter en 6,5 meter lengte aankan en materiaal tot een dikte van tien millimeter. De machine snijdt buizen tot onderdelen desgewenst voorzien van nauwkeurige pen-gatverbindingen die vervolgens zonder nabewerking geassembleerd kunnen worden. Met alle tijdsbesparing van dien, maakt Jos Diepenmaat, verkoopadviseur van Trumpf, duidelijk. Maar, geeft hij ook aan, het is niet zo dat een 3DSTEP-file van de klant volledig automatisch vertaald kan worden in programmering voor de machine. ‘Daarvoor leveren wij eigen software mee, die werkvoorbereiders kunnen gebruiken om snel de machine te programmeren.’ Diepenmaat ziet het overigens als een voordeel dat

september 2017

Keizers met DGS, een fabrikant van eindproducten, in één groep zit. ‘Dikwijls leven bedrijven met eigen producten en toeleveranciers elk helemaal in hun eigen wereld, waardoor er tekeningen richting de metaalbewerker gaan die nooit uitgevoerd kunnen worden en dus met een serie opmerkingen weer terug moeten. Dennis Grolleman heeft nu met deze twee bedrijven beide takken van sport in huis. DGS zal met de maakkennis binnen de eigen groep veel beter begrijpen wat gemaakt kan worden en wat niet, waardoor die samenwerking veel beter zal verlopen.’

www.trumpf.com

• ‘De klant kan nu 24/7 via een portal heel snel een offerte krijgen.’ • ‘Veel werkvoorbereidingswerk vervalt, maar ik wil niemand laten gaan.’ • ‘Ook in het buitenland is een markt van bedrijven die graag volledig ontzorgd willen worden.’

metaalproductiewerk zoveel mogelijk bij zijn toeleverancier neerleggen. Zo’n totaalleverancier, die zijn klant volledig ontzorgt, willen wij met Keizers zijn.’

PORTAL KARIN Om al dat werk op een efficiënte, snelle manier te doen, moet er dus wel geautomatiseerd worden. Inmiddels is het complete softwarepakket van Radan (zie kader op volgende pagina) uit Ede geïmplementeerd. Daarbij draait het niet alleen om de CAD/CAM-software, maar ook om modules voor het verwerken van aanvragen, het uitbrengen van offertes, het bestellen en het tracken & tracen van onderhanden werk door de fabriek, schetst Grolleman. ‘De klant kan nu 24/7 via een portal – we hebben die Karin genoemd – heel snel een offerte krijgen. Vervolgens kan hij zijn 3D-STEP-files uploaden. De software controleert of de 2D- of 3D-CAD-tekeningen ook daadwerkelijk maakbaar zijn. Want een ontwerper kan alles tekenen, maar als bijvoorbeeld een zetting te scherp is voor een kantbank, zijn er aanpassingen nodig. Met ons systeem kunnen we dat zo vroeg mogelijk vaststellen, zodat óf wij óf de klant die veranderingen zo snel mogelijk kan doorvoeren en niet pas nadat er al van alles geproduceerd is en dus over moet.’

NIEMAND LATEN GAAN Behalve in software heeft Grolleman ook reeds geïnvesteerd in hardware, in een 3D-buislasersnijmachine van Trumpf (zie kader). De machine wordt eind september in gebruik genomen en opgesteld in lijn met de verwerkingsmachines die Keizers reeds heeft staan: twee Trumpf-plaatlasersnijders (met een bereik van 3 bij 1,5 meter en 4 bij 2 meter) en zes kantbanken van Safan. De komende jaren komt daar nog de nodige apparatuur bij voor geautomatiseerde handling van de werkstukken en de tools. ‘De logistiek tussen de verschillende machines, om het werkstuk te verplaatsen van de ene bewerking naar de volgende, gebeurt nu nog handmatig. Maar ook dat wil ik

voor de klant. Van groot belang, want de automatisering leidt alleen tot efficiencyverhoging als de klant tekeningen op de juiste wijze digitaal aanlevert. En, ook al automatiseren we waar mogelijk, zo houden we het klantcontact persoonlijk. Ook daarmee onderscheiden wij ons straks op de markt van metaalbedrijven.’

BLIJVEN INVESTEREN

De metaalbewerker Dennis Grolleman laat zich inspireren door machinebouwer Dennis Grolleman: ‘De machinebouwer wil ontwerpen en assembleren en al het metaalproductiewerk zoveel mogelijk bij zijn toeleverancier neerleggen. Die totaalleverancier willen wij met Keizers zijn.’ Foto: Com-magz

gaan automatiseren. Net als de toolhandling.’ Voorts wil Grolleman geld wil steken in de automatische, online programmering van al die apparatuur aan de hand van de goedgekeurde teke-

ning, iets wat nu nog handmatig wordt gedaan. ‘Ja, dat betekent dat veel werkvoorbereidingswerk vervalt. Maar ik wil niemand laten gaan. Werkvoorbereiders worden omgeschoold tot adviseurs

Keizers wil de komende jaren elk jaar een grote investering doen. ‘En dat kan, zolang we met dit bedrijf genoeg geld verdienen.’ De afgelopen jaren is dat zeker het geval geweest, aldus Grolleman, getuige de groei van 25 procent het afgelopen jaar. Onder meer dankzij de klandizie van DGS, dat onlangs een joint venture is aangegaan met de Nieuw-Zeelandse multinational Milmeq, een fabrikant van zogeheten ‘dozenvriezers’. Daarin worden dozen met vlees, via een paternostersysteem, in een gecontroleerde cyclus snel ingevroren, klaar voor transport naar bijvoorbeeld China. Een enorme groeimarkt. Niet voor niets is DGS vorig jaar nog sneller gegroeid, met 35 procent. ‘Inmiddels bouwen wij hier, voor de Europese markt, onder de merknaam Milmeq, vrijwel de gehele vriezer. Al het metaalwerk wordt gedaan door Keizers.’ Toch maakt het DGS-werk hooguit vijf procent van de omzet uit, benadrukt Grolleman. ‘De diversiteit van ons klantbestand is gigantisch: we leveren aan de machinebouw en aan elk industrieel bedrijf, in de breedste zin van het woord. Voor de bouw doen we eveneens veel. Voor klanten in het binnenland, maar ook in het buitenland. Daar is ook een markt van bedrijven die graag volledig ontzorgd willen worden.’

www.keizersmetaal.nl

‘ANNO 2017 MOET DE TOELEVERANCIER NOG ALTIJD OVERTIKKEN’ Radan levert Keizers Metaal de automatiseringsoplossingen voor werkvoorbereiding en productieaansturing en heeft de portal Karin gebouwd. Via dit kanaal kan de klant zijn 2D- en 3D-CAD-model naar Keizers sturen en een offerte aanvragen. Door met de 3D-CAD-data van de klanten te werken, kan Keizers zowel het snijden als het buigen van plaatwerk via de portal aanbieden. Het 3D-plaatwerkmodel vormt ook de basis voor het programmeren van zowel de lasersnijmachines als de kantbanken. ‘Nu nog zetten veel opdrachtgevers zelf hun 3D-tekeningen om in 2D alvorens die naar hun toeleveranciers te sturen’, weet Radan-directeur Ton Derksen. ‘Omdat ze dat zo gewend zijn én omdat veel plaatwerktoeleveranciers nog niet in staat zijn in 3D te werken. Maar het nadeel daarvan is wel dat in de 2D-tekening niet altijd rekening wordt gehouden met de juiste productieparameters. Daardoor kan de productkwaliteit niet gewaarborgd worden. Maar ook het 3D-model bevat niet alle benodigde informatie; bijvoorbeeld functionele maten en toleranties ontbreken nog. Nu wordt die informatie in een tekening in pdf meegestuurd. Veel leveranciers van software en machines proberen een nieuwe standaard te creëren. Meestal zonder succes. Als het initiatief van eindgebruikers komt, is de kans op succes groter. ASML is een van de gangmakers in

Nederland. En er is, geïnitieerd door het Amerikaanse ministerie van Defensie, een beweging gaande naar een gestandaardiseerd format van een 3D-STEP-file waarin al die informatie over toleranties en functionele bematingen is opgenomen.’ Daarmee is echter de ideale digitale wereld, wat Derksen betreft, nog lang niet bereikt. Dat is pas het geval als alle informatie besloten in 3D-CAD-files automatisch wordt omgezet in volledige en correcte machinebesturing én logistieke ERP-data. Bij die omzetting gaat nu nogal wat ‘intelligentie’ verloren, duidt de directeur. Juist in het voorkómen daarvan – in het slaan van die brug van CAD naar CAM – ligt het businessmodel van zijn bedrijf. ‘Door omzetting van CAD naar CAM gaat bijvoorbeeld verloren wat plaatwerk is en wat niet. En dat is een probleem, omdat ontwerpers vaak weinig besef hebben van het maakproces dat nodig is om hun ontwerp te produceren. In CAD-software kun je bijvoorbeeld vier millimeter dik plaatstaal buigen met een radius van 0,1 of zelfs nul millimeter. Maar met dat soort CAM-informatie kun je een kantbank echt niet aansturen. Immers, ga je materiaal van die dikte buigen dan heb je toch echt een radius van minimaal vier millimeter nodig.’ Ook de ERP-informatie gaat bij de omzetting verloren, vervolgt Derksen: ‘In de CAD-files is veelal de complete bill of material opgeno-

men: uit hoeveel onderdelen een eindproduct bestaat, welk aantal van elk onderdeel nodig is, van welk materiaal ze moeten worden gemaakt, of ze op een bepaalde manier gesneden moeten worden omdat ze later nog een poedercoating moeten krijgen... Al die informatie is al gedigitaliseerd, maar moet de toeleverancier – anno 2017 – nog altijd overtikken in het ERP- en CAM-systeem, alleen al om daarmee een offerte te kunnen maken.’ De portal van Keizers biedt wat de logistiek betreft in zoverre soelaas dat de klant een Excel-file met alle orderregels met de tekening kan meesturen of in de portal, door het beantwoorden van vragen, op gestructureerde wijze per onderdeel kan opgeven hoeveel van een bepaald onderdeel nodig is, et cetera. ‘Maar in beide gevallen moet er informatie worden overgetikt die al eerder gedigitaliseerd is. Om te komen tot een universeel formaat, moeten ook op dit logistieke terrein nog flinke stappen worden gezet.’ Partijen als MKG en Isah zijn daar mee bezig, weet Derksen. Voor standaardisatie van 3D-CAD-data is in Nederland ASML een van de ‘gangmakers’.

www.radan.nl

september 2017

PARTNERS

SYNERGIE ACAL BFI EN OPIJNEN OP SNELGROEIENDE MARKTEN VOOR TRANSFORMATOREN

‘SAMEN KLIMMEN WE STEEDS HOGER IN DE KETEN’ Noratel, een van de grootste Europese producenten van transformatoren en voedingssystemen, is sinds twee jaar in handen van Acal plc, het moederbedrijf van Acal BFi. Met de overname haalt de Britse onderneming, met snelgroeiende vestigingen in onder meer Eindhoven en Zaventem (B), vooral specifieke kennis in huis. Maar ook voor partners van Noratel pakken de gewijzigde eigendomsverhoudingen goed uit. Transformatorspecialist Opijnen Transformer Solutions is in ieder geval positief.

DOOR JOS CORTENRAAD

pijnen Transformer Solutions, gevestigd in het Gelderse Opijnen, is een van de honderden Nederlandse mkb-bedrijven met zeer specialistische kennis. In dit geval op het gebied van transformatoren. ‘Al bijna veertig jaar’, zegt oprichter en eigenaar Barend van Arkel. ‘We verkopen al jaren niet alleen standaardproducten van Noratel, maar produceren ook zelf kleine series en assembleren complete systemen. We kunnen pas echt onze toegevoegde waarde bewijzen als we door onze klanten in een vroeg stadium betrokken worden bij het ontwerpen van bijvoorbeeld een machine of installatie. Sinds Noratel eigendom is van Acal BFi, krijgen we die kans steeds vaker. Acal BFi bedient heel veel interessante klanten in de Benelux en daarop kunnen wij meeliften.’

Van links naar rechts: Pieter-Jan Rovers en Robert Ermers van Acal BFi en Barend van Arkel van Opijnen Transformer Solutions met enkele transformatoren. Foto: Bart van Overbeeke

KENNIS Andersom is ook Acal BFi blij met de samenwerking. ‘Opijnen mag dan een klein bedrijf zijn, het weet alles van transformatoren’, zegt Pieter-Jan Rovers, managing director van Acal BFi Benelux, gevestigd naast de startbaan van Eindhoven Airport en in het Belgische Zaventem. ‘Juist die kennis hebben we nodig om onze klanten zo goed mogelijk te bedienen. Acal BFi is weliswaar van origine een componentengroothandel, de oem’ers en ook kleinere maakbedrijven leggen de lat steeds hoger. Ze eisen meedenkende toeleveranciers met diepgaande productkennis. Tien jaar geleden heeft ons moederbedrijf de omslag gemaakt en zijn we vooral gaan investeren in kennis. Het is ondoenlijk om in elk specialisme eigen mensen op te leiden. Daarom concentreert het Engelse moederbedrijf zich vooral op de acquisi-

september 2017

‘We bekijken wat wij extra kunnen betekenen voor elkaars klanten’

tie van producenten van sensoren en elektrische en andere hoogwaardige componenten. Met de overnames kopen we omzet én kennis die we bij bestaande en nieuwe klanten kunnen inzetten. Bij fabrikanten werken immers specialisten die de nieuwste, diepgaande technische ontwikkelingen

volgen. Wij op onze beurt weten weer wat de oem’ers willen en kunnen deze wensen direct terugkoppelen naar onze zusterbedrijven, zoals Noratel. Zo klimmen we steeds hoger in de keten.’

TRANSFORMATOREN Hoger de keten in, met kennis van Noratel én van kleine specialisten als Opijnen. ‘Voor veel machine- en apparatenbouwers is de transformator het sluitstuk’, zegt Van Arkel. ‘Noodzakelijk voor de werking, maar verder niet interessant. Onterecht. Begeeft de transformator het dan valt de machine stil. Dat gebeurt meestal als er te weinig koeling of ventilatie is, de ruimte te vochtig is of inferieur materiaal gebruikt wordt. De transformator wordt dan te heet en brandt door. Met alle gevolgen van dien, zoals stilstand, brand en veel schade. Daarom zitten we graag aan tafel bij de engi-

neers, om te verzekeren dat de transformator op de juiste plek en voor de juiste toepassing gemonteerd wordt. We leveren uitsluitend producten van Noratel. Indien gewenst zijn deze UL- en CSA-gecertificeerd, gekeurd en hierdoor geschikt voor de export. Of we stellen een systeem precies samen volgens de specificaties van de klant. Zeker bij grote machines en complexe installaties gaat het om maatwerk. Naast levering van standaardtrafo’s customizen we dus ook.’ Opijnen verwacht de komende jaren sterk te groeien, mede door de samenwerking met Acal BFi. ‘Fabrikanten en ook bedrijven zoals Opijnen krijgen in één keer toegang tot ons netwerk en klantenbestand’, legt salesengineer Robert Ermers van Acal BFi uit. ‘Het gaat ons om samenwerking, synergie en kennisdeling. Een win-winsituatie waar vooral de klant beter van wordt. We stemmen bijvoorbeeld zoveel mogelijk af met Opijnen. En op diverse beurzen hebben we samen één stand bemand met één boodschap naar de bezoeker: ‘Wij helpen u met de juiste transformator bij uw machine of apparaat.’ We bekijken wat wij extra kunnen betekenen voor elkaars klanten.’

KAPITAALKRACHTIG Barend van Arkel knikt. Hij ziet nog een voordeel in de overname van Noratel. ‘Acal BFi is erg kapitaalkrachtig. In onze wereld gaat het steeds vaker om langlopende opdrachten met grote aantallen. Opdrachtgevers willen zeker zijn van levering over lange termijn. Dat betekent dat wij buffers

KENNISSTRATEGIE SUCCESVOL Acal’s strategie gericht op het verhogen van de kennisintensiviteit van de activiteiten is een succesvolle, zo blijkt uit de laatste jaarverslagen van moederbedrijf Acal plc, genoteerd aan de beurs in Londen. De cijfers laten een stabiele groei zien, die dit jaar opnieuw met dubbele cijfers geschreven wordt. De omzet van Acal BFi Europa tikt dit jaar de 400 miljoen euro aan. De winst steeg in het in maart afgesloten boekjaar met een kleine 23 procent. Er werken nu in totaal circa 3.800 mensen. Het klantenbestand in Europa is de 20.000 gepasseerd. Indrukwekkende cijfers, al zijn ze natuurlijk sterk

moeten aanhouden en voorproduceren. Acal BFi is bereid garanties te geven en mee te denken over voorfinanciering. We zijn nu met enkele partijen in onderhandeling over grote opdrachten. Die kunnen we nu ook aannemen. Met Acal BFi hebben we er een gedegen partner bij die ons weer sterker in de markt maakt.’ Ook Pieter-Jan Rovers ziet zijn vestigingen in Nederland en België de komende jaren verder groeien. Aangejaagd door de stormachtige digitale ontwikkelingen en het internet of things die de vraag naar elektronische componenten verder opdrijven. ‘En door de transformatie in de energiesector van fossiele brandstof naar alternatieve bronnen zoals zon en wind. Juist in die sector is een modern, en vooral hoogwaardige transformator cruciaal.’

gekleurd door de overnames. Alleen al bij Noratel werken 2.400 mensen. Het hoofdkantoor is in Noorwegen gevestigd en productielocaties zijn er in Finland, Sri Lanka, Polen, Zweden, China en binnenkort India. ‘Een grote overname’, bevestigt Pieter-Jan Rovers. ‘Erg belangrijk voor ons. Transformatoren zijn onmisbaar in vrijwel alle elektrische apparaten en machines, van telefoons tot en met cruiseschepen en vliegtuigen, van datacenters tot en met medische apparatuur en windmolens. Als adviseur en leverancier van componenten en systemen moeten we daar alles van weten.’

OPLOSSINGEN Robert Ermers: ‘Bij Acal BFi zelf draait alles om samenwerking. Er zijn nu 35 medewerkers die zich bezighouden met adviseren en in- en verkoop. Ook verzorgen we de logistiek van de gekochte componenten en systemen die via ons distributiecentrum in Frankfurt naar de klant gaan. We hebben competentiecentra opgezet op verschillende locaties in Europa. Samen met alle betrokkenen zijn we bedenkers van oplossingen. Zeker de kleinere bedrijven waarderen dat omdat zij deze technische kennis niet in huis hebben.’ www.acalbfi.nl www.acalbfi.be www.opijnen.com

september 2017

ADVERTO RIAL

FIBER SENSING IN AEROSPACE BECOMES REALITY WITH INTEGRATED PHOTONICS

TECHNOBIS LAUNCHES THE AEROGATOR, A MINIATURE MULTIPLEXED FBG INTERROGATOR Technobis, the most innovative Dutch manufacturer of Integrated Photonics based fiber sensing systems and devices has launched its new miniature fiber sensing product the AeroGator, which is specifically designed towards multi-parameter aerospace applications.

“Full solid state, multi-channel, fiber sensing versatility, fitting into a miniature turnkey solution, has not been easy, but we made it work”, says Program Manager Aeronautics and Space, Rolf Evenblij. “Aircraft manufacturers and avionics suppliers have been waiting a long time for airworthy devices to make fiber sensing technically and economically viable in aircraft.” Technobis is developing and providing fiber sensing systems since 2006 for a wide range of applications and environments. Starting with free-space optics, now since 5 years based on Photonic Integrated Circuit (PIC) technology, Technobis has introduced sensing solutions providing up to sub-femtometer wavelength shift detection resolutions, sub-nanometer displacement sensing resolution and sampling rates up to 20Mhz. Using miniature and high performance acquisition and control electronics, combined with ease of compatible PIC packages replacement allows multi-parameter fiber sensing solutions, such as damage and impact detection, load monitoring, shape sensing, distributed FBG sensing and more.

The launch of the AeroGator demonstrates great versatility, providing channel multiplexing up to 32 channels, high resolution sensing, high sampling speeds per channel and programmable multiplexing profiles. With its small dimensions 100x70x37mm, its weight of less than 300 grams and low power consumption, the AeroGator is by far the smallest footprint multi-channel FBG interrogator currently available. Following this launch, different fiber sensing chipsets for sensors per fiber channel and higher resolution are being developed as we speak. To learn more about the AeroGator, contact Rolf Evenblij at +31 72 3020052, or email, rolf.evenblij@technobis.com, or via the website at www.technobis.com.

Technobis Fibre Technologies BV Pyrietstraat 2

T +31 (0)72 3020040

1812 SC Alkmaar

E info@technobis.com

The Netherlands

I www.technobis.com

FLINK bericht over de wereld van starters en hun innovaties, financieringsproblemen en andere uitdagingen. De naam, FLINK, haakt natuurlijk aan bij die van dit magazine, maar duidt bovenal op een wezenlijke karaktereigenschap van elke startende hightech ondernemer waar de interesse van (formal) investors naar uitgaat – meer nog dan naar de innovatie in kwestie: heeft de starter doorzettingsvermogen, weet hij mensen voor zich te winnen met zijn overtuigingskracht, durft hij beslissingen te nemen?

De sensor van Accerion, gemonteerd op een robot. Foto: Vincent Knoops

IN FLINK:

ACCERION EN NOBLEO ONTWIKKELEN TECHNOLOGIE EN APPLICATIES VOOR POSITIONERING ROBOTS

70 Luxexcel met baanbrekend 3D-printplatform voor brillenglazen de markt op 72 KORT: - Een levenslijn voor start-ups in levenswetenschappen - Eindhovense proeftuin brengt zorgketen samen - Geluidloos heien ontziet zeedieren - The House 10 jaar

SAMEN NAVIGEREN NAAR VEELBELOVENDE MARKTEN Autonome voertuigen zoals mobiele robots moeten in fabrieken en magazijnen zelf hun weg kunnen vinden. Start-up Accerion ontwikkelt er een eenvoudige en robuuste positioneringstechnologie voor die – à la de computermuis – alleen afgaat op de ondergrond. De jonge club heeft daarbij een ‘solide partner’ in Nobleo Technology. Het hightech consultancybureau, met ambities als projectenbedrijf, brengt zijn kennis van autonome

LIGHTYEAR NAAR AUTOMOTIVE CAMPUS HELMOND

voertuigen in, biedt testfaciliteiten aan en ontwikkelt nieuwe applicaties.

Een commerciële zonneauto die op één batterijlading 800 kilometer kan afleggen. Die verwachten de oprichters van de start-up Lightyear – elf oud-studenten van de TU Eindhoven die eerder opzien baarden met hun zonneauto Stella – eind volgend jaar te gaan presenteren. De markt neemt dat serieus, want ongezien zijn al tien exemplaren van de vierwielaangedreven ‘Lightyear One’ verkocht – ondanks het prijzige kaartje van 119.000 euro, ex btw. Het Eindhovense bedrijf zal die op de Automotive Campus in Helmond

DOOR HANS VAN EERDEN

A Foto: Lightyear

gaan assembleren, zo werd onlangs besloten. Kennisdelen en profiteren van het netwerk van tientallen automotive-bedrijven en -kennisinstellin-

gen aldaar zijn daarvoor de belangrijkste argumenten.

fkomstig van DAF Trucks startte WillemJan Lamers een eigen automotive-bedrijf voor engineering en modelstudies. Om zijn bevindingen te kunnen toetsen aan de werkelijkheid, ontwikkelde hij eigen producten zoals een sensor voor positiebepaling. Die kon ook geschikt zijn voor robots en met dat idee meldde hij in 2015 zijn start-up, nu Accerion geheten, aan voor Startupbootcamp HighTechXL in Eindhoven.

www.lightyear.one

LEES VERDER OP PAGINA 68

september 2017

VERVOLG VAN PAGINA 67

ACCERION EN NOBLEO ONTWIKKELEN TECHNOLOGIE EN APPLICATIES VOOR POSITIONERING ROBOTS

SAMEN NAVIGEREN NAAR VEELBELOVENDE MARKTEN In de business accelerator van Startupbootcamp HighTechXL kwam Accerion’s Willem-Jan Lamers in contact met Eddy Allefs, business developer bij Nobleo Technology, die als mentor fungeerde. Het plan was een voederrobot voor de agrarische sector te ontwikkelen die veel beter kon positioneren dan bestaande systemen. Lamers: ‘Aan de hand van het Lean Startupmodel kwamen we er samen met Eddy achter dat een complete robot ontwikkelen niet handig was. Dat kost veel kapitaal, je hebt slechts één applicatie en er zijn al marktpartijen met veel meer kennis van het voederproces. Uniek was onze positioneringstechnologie, dus daar moesten we ons op richten. Die is veel beter schaalbaar, want in veel markten toepasbaar. Zo ontdekten we dat de industriële automatisering en de logistieke markt veel interessanter waren en gemakkelijker om in te starten, omdat die markten groter zijn en beter geconditioneerde omgevingen kennen dan de agrarische. Vincent Burg was er vanaf het begin bij betrokken – onder de druk van een business accelerator leer je wat je echt aan elkaar hebt – en dit jaar is hij als mede-eigenaar ingestapt.’ Burg heeft een werktuigbouwkundige achtergrond en houdt zich bij Accerion vooral bezig met business development en financiering. ‘Ik heb meegedraaid in het bootcamp en daar vooral veel over

Willem-Jan Lamers (links) toont de sensor van Accerion, die rechts op de robot naast Vincent Burg is gemonteerd. In het midden Frank Sperling van Nobleo: ‘Het is fantastisch om samen mensen en markten te overtuigen van een nieuwe technologie.’ Foto: Vincent Knoops

marketing geleerd. Hoe communiceer je je verhaal naar (potentiële) klanten, medewerkers, investeerders, toeleveranciers en andere partners. Iedere keer moet je het weer anders aanscherpen.’

CONSULTANT WORDT PROJECTPARTNER

SNELLE FINANCIERING Eind 2015 kwam Accerion uit de business accelerator, nu zit de start-up – met inmiddels zeven medewerkers en een drietal vacatures – midden in de ‘valley of death’ en in 2018 hopen ze serieproductie te starten. Gesprekken met mogelijke assemblagepartners lopen al – tot nu besteedt Accerion productie wel uit maar doet het assemblage zelf om ervan te leren voor productverbetering. Al met al best snel, met dank onder meer aan het innovatiekrediet van RVO.nl en de investeerders Kickstart Venlo (opgericht door Rabobank) en Industriebank LIOF (met het Limburg Business Development Fonds) die vlug met een deal over de brug kwamen. Hun voorwaarde was een verhuizing naar logistieke hotspot Venlo. ‘Dat vonden ze in Brabant wel jammer. Voor ons is het handig dat we dicht bij Duitsland als grote potentiële markt zitten’, aldus Willem-Jan Lamers. Hij noemt de snelle financiering een van de hoogtepunten in zijn start-uploopbaan, naast het vinden van launching customers. ‘Dan weet je dat je een goed product hebt.’

september 2017

Een van de partners is Nobleo Technology. ‘We zijn in 2011 als mechatronicahuis, voor insourcing en consultancy, begonnen’, vertelt technisch directeur Frank Sperling. ‘In 2015 kwam Eddy Allefs, met zijn contacten in de start-upwereld, bij ons aan boord en hebben we als ambitie uitgesproken dat wij niet alleen consultancy willen doen maar ook projecten uitvoeren. Zoals Accerion is gaan inzoomen op positiebepaling als kerncompetentie, zo zijn wij gaan kijken waar wij goed in zijn. Dat is onder meer autonome voertuigen en daarvoor hebben wij nu een partnerschap met Accerion. Wij kijken naar nieuwe applicaties, kunnen hun sensor integreren met verschillende voertuigen en hebben testvoertuigen voor het uitvoeren van duurtesten met de sensor.’ Burg: ‘Vragen uit de markt waar wij nog niets mee kunnen, leggen we bij Nobleo neer. En het werkt ook goed dat wij als jonge club een solide partner achter ons hebben die verder kijkt dan alleen de sensor.’ Zo fungeert Nobleo als ondersteuner, die in de ontwikkelfase ook deskundigen had geplaatst bij Accerion, en anderzijds als marktontwikkelaar. Sperling: ‘Het is een tweezijdige koppeling op twee fronten.’

ROBUUSTE TECHNIEK Om te beginnen was die samenwerking op technisch gebied nuttig, want positionering is minder makkelijk dan het op het eerste gezicht lijkt, verklaart Lamers. Autonome voertuigen moeten navigeren, obstakels ontwijken en positioneren, en dat doen ze meestal met hulp van vision of infrastructuur die hun vertelt waar ze zijn. Ingewikkeld en omslachtig. ‘Gps bijvoorbeeld werkt indoor niet. Men zoekt al heel lang naar oplossingen. Denk aan railsystemen, magneten of rfid in de vloer, radiobakens aan de muur of lasersystemen die de omgeving verkennen. Altijd heb je die omgeving nodig, voor een infrastructuur of om objecten af te tasten. Wij hebben een technologie uitgevonden die onafhankelijk is van de omgeving en uitgaat van de natuurlijke vloer. Dat is conceptueel een compleet ander systeem.’ De sensor van Accerion maakt – à la de optische computermuis – continu opnamen van de ondergrond. Daaruit is de relatieve positie ten opzichte van een beginpunt af te leiden, oftewel de verplaatsing van het voertuig. Daarin sluipt onvermijdelijk een zekere fout, de zogeheten drift, en om daarvoor te corrigeren wordt ook de absolute positie bepaald. Dat gebeurt door de actuele opnamen te vergelijken met eerdere (‘ingeleerde’) opnamen van referentieposities. Deze combinatie van relatieve en absolute positiebepaling is uniek, aldus Lamers. Het optische systeem is – met hulp van partners als Blue Engineering en NTS Optel

– doorontwikkeld tot een systeem dat veel nauwkeuriger is dan de optische muis. In absolute zin kan het met submillimeter-nauwkeurigheid positioneren, in relatieve zin is een afwijking van niet meer dan een millimeter op een meter haalbaar. Daarmee heeft Accerion een robuuste en nauwkeurige oplossing in handen, die ongevoelig is voor omgevingsinvloeden en geen infrastructuur vereist.

RUIMTE IN SYSTEEMARCHITECTUUR Afhankelijk van de geheugencapaciteit die aan de sensor wordt gekoppeld, in het ‘kastje’ zelf of (voor later) in de ‘cloud’, kan een oppervlak tot wel 40.000 vierkante meter (vier hectare) worden ingeleerd. Lamers: ‘Als een robot daar met onze sensor overheen rijdt, krijg je een constante stroom berichten van ‘hier ben ik, hier ben ik, hier ben ik, ...’. In de systeemarchitectuur die Accerion, samen met Nobleo, voor zijn sensorsysteem heeft gedefinieerd, is al rekening gehouden met volgende stappen. Zoals genoemde koppeling aan de cloud en het combineren van de informatie die een complete vloot van robots in een warehouse genereert, waardoor ‘deelkaarten’ van elke robot kunnen worden samengevoegd tot één grote kaart. Of kunstmatige intelligentie toevoegen om veranderingen in de ondergrond als gevolg van bijvoorbeeld slijtage of vervuiling te kunnen onderkennen zodat niet opnieuw complete kaarten hoeven te worden ingeleerd. Burg:

‘We hebben een lijst opgesteld met functionaliteiten waarvan we weten dat ze belangrijk zijn voor klanten, maar hebben ook rekening gehouden met deze nieuwe ontwikkelingen en met dingen die we onverwacht kunnen tegenkomen.’ Accerion sprak niet alleen met potentiële klanten, zoals robotleveranciers, maar ook met eindgebruikers. ‘Wij willen begrijpen wat er in de logistiek en in de fabriek gebeurt.’ Het maakt van marktintroductie een soort tweetrapsraket: Accerion moet launching customers vinden die de sensor eerst intern gaan beproeven en vervolgens zelf weer launching customers, eindgebruikers, gaan zoeken. Burg kreeg de glimlach niet meer van zijn gezicht toen de eerste repeatorder binnenkwam van een Amerikaanse launching customer. ‘Het is mooi om samen mensen en markten te overtuigen van een nieuwe technologie’, zegt Frank Sperling. Hij spreekt van een fantastische samenwerking met Accerion, een van de twee start-ups waarmee Nobleo nu een intensieve relatie onderhoudt om invulling te geven aan de projectenambitie.

DYNAMISCHE OMGEVINGEN Accerion focust vooralsnog op de industrie en de logistiek, relatief rustige omgevingen. De volgende uitdaging ligt in professionele serviceomgevingen. Denk aan winkels of ziekenhuizen, voor intern transport of beveiliging. Juist in die dynamische omgevingen, waar meer interactie met

Accerion focust vooralsnog op toepassing van zijn sensor in de industrie en de logistiek. Foto: Accerion

mensen is, hebben bestaande technieken zoals vision het zwaar. Accerion’s robuuste, omgevingsonafhankelijke oplossing maakt ook daar kans. Wel zijn de robots er relatief goedkoop, reden waarom Accerion nog een low-cost versie van zijn sensor moet ontwikkelen. Kortom, de vooruitzichten zijn goed, maar natuurlijk loopt het niet allemaal van een leien dakje. ‘Alles duurt langer dan gedacht, dingen zitten soms tegen, je werkt op het scherp van de snede aan iets dat nog niemand heeft gedaan’, zegt Vincent Burg. ‘Veel mensen verklaarden ons voor gek: dat gaat niet werken. Wij zijn gek genoeg geweest om er toch mee door te gaan.’ Willem-Jan Lamers tot slot: ‘Een Belgische professor die we op dit gebied spraken, zei ook dat het niet kon. Dit was volgens hem de heilige graal voor positionering. Nu kunnen we het laten zien en snapt iedereen dat het wel kan werken.’ www.accerion.tech www.nobleo.nl

Innovatie is nog maar het begin Innoveren betekent voor SMC aanpassen aan nieuwe ontwikkelingen. U vertrouwt op de kwaliteit van onze automatiseringssystemen. U wilt machines of productielijnen bouwen die energiezuinig zijn, een veilige werkomgeving bieden en ook minder CO2 uitstoot opleveren. Maar wat u nog meer bezighoudt, is hoe onze producten en technische kennis bijdragen aan uw voorsprong in de markt. Daarom voelen wij ons niet alleen verantwoordelijk voor innovatieve producten en oplossingen, waarvan wij er jaarlijks zo’n vijftig introduceren. Wij begrijpen vooral uw uitdagingen om het nog beter te doen. Dus helpt SMC u om de beste in uw markt te worden.

www.smcpneumatics.nl

september 2017

LUXEXCEL MET BAANBREKEND 3D-PRINTPLATFORM VOOR BRILLENGLAZEN DE MARKT OP

STAPSTEEN NAAR GROEIMARKTEN Het Vlaams-Nederlandse Luxexcel verscheept binnenkort ’s werelds eerste 3D-printer voor brillenglazen naar een Amerikaanse klant – inclusief de software die het proces van opticien tot brildager sterk versimpelt en verkort. Dat baant de weg naar lens-specials die voorheen onmogelijk waren, of peperduur. En te zijner tijd ook naar aanpalende markten, zoals die van augmented & virtual reality (AR/VR), blikt ceo Hans Streng al vooruit. ‘We hebben met z’n allen afgesproken dat een exit niet ons doel is.’ DOOR PIM CAMPMAN Luxexcel-ceo Hans Streng: ‘We zijn ambitieus, zeker, maar gecontroleerd groeien is het devies.’ Foto: Kees Beekmans

en sterk team formeren, focusseren én... vaart maken. Dat hebben Hans Streng – sinds november 2015 aan boord – en zijn mensen voor elkaar gebokst. Het resultaat: een innovatief platform dat de wijze waarop brillenglazen worden gemaakt, wel eens compleet overhoop zou kunnen gooien. Slijpen, polijsten, op montuurmaat zagen – al die bewerkingsstappen maken plaats voor één 3D-printproces. Aangestuurd door in eigen huis ontwikkelde integratie- en designsoftware. Kort gezegd: voer digitaal in welk glas je wilt (sterkte, bi-, tri- of multifocaal, prisma, vorm, kleur...) en de Luxexcelprinter bouwt het druppelsgewijs op. In één geintegreerde stap heb je een customized en passend glas, dat aan alle kwaliteitseisen voldoet en klaar is voor de finale bewerkingsstap: het coaten (harden, ontspiegelen, uv-beschermen, et cetera). Weg die complexiteit. Weg die dure voorraden aan blanks (de halffabrikaten die geslepen en gepolijst worden) en de handling die daarbij komt kijken. Weg materiaal- en waterverspilling en afval. En waarom nog laten produceren in ‘Verweggistan’ als je het voor hetzelfde geld zelf kunt, bij een drastisch verkorte levertijd?

UNIEKE SPECIALS Dit businessmodel heeft een historie. Vóór de komst van Streng richtte Luxexcel zich op het 3D-printen van producten. Toen dat niet het gewenste resultaat opleverde, namen de investeerders Streng in de arm om het bedrijf een scherpere focus te geven, op datgene waar het bedrijf echt uniek mee kan zijn. Dat heeft geresulteerd in een 3D-printplatform speciaal voor het printen

september 2017

van brillenglazen. Een sterk businessmodel, dat móet slagen, aldus Streng. Al is het geen gelopen race. ‘Elke disruptieve technologie stuit op weerstand van gevestigde partijen. In ons geval zijn dat de opthalmische (oogheelkundige, red.) lens-casters, de makers van de blanks of halffabrikaten. Dat die onze oplossing als een bedreiging zien is niet vreemd, maar voor de andere spelers in de keten ligt het toch echt anders. Voor hen is ons platform geen vervanger van hun mainstream business, maar een aanvulling daarop – en daarmee naadloos te integreren. En we stellen hen in staat om zich te onderscheiden in specials die ze eerder niet konden maken, of waar door veel handwerk een erg hoog prijskaartje aan hing. We bieden dus een opportunity en de creatieve vrijheid om unieke, customized producten te maken.’ Voorbeelden zijn te zien in de Luxexcelvestiging in Turnhout (B): een brillenglas speciaal voor golfers (die willen zowel een put als de green haarscherp zien), of voor piloten (die de instrumenten boven zich ook loepzuiver willen zien); gewone glazen-met-onzichtbare-chip die je kunt omschakelen in een zonnebril; glazen die in jouw AR-/VR-bril voor een ongeëvenaarde ervaring zorgen.

GOED GEVOEL De grote potentie van de Luxexcel-propositie wordt op waarde geschat. De belangrijkste investeerders stonden achter de focusstrategie die eind 2015 werd ingezet en snel leidde tot resultaten waarmee het businessmodel kon worden gevalideerd. In de laatste financieringsronde,

afgelopen voorjaar, stapte KLA-Tencor in. Samen met de bestaande investeerders zorgde die grote, Amerikaanse machinebouwer voor een kapitaalinjectie van tien miljoen dollar. ‘Zij zitten niet in 3D-printing, maar zien de potentie ervan. We zijn dus complementair, dat geeft een goed gevoel. Daarnaast hebben we nauwe banden met leveranciers die ook met KLA werken. Zoals NTS-Group in Eindhoven: KLA klopt er regelmatig aan voor prototypebouw en wij laten delen van onze 3D-printer bouwen bij NTS en diens deelneming Q-Sys in Helmond. Veel handen op een buik dus.’

NIET OVERETEN In maart stond Luxexcel in New York op de Vision Expo East, de grootste ‘brillenbeurs’ ter wereld. Hans Streng: ‘De leads stroomden binnen. Waarop we voor de grap een bordje ‘Sold Out’ hebben opgehangen. Onze machines in de markt wegzetten zal het probleem niet zozeer zijn. Wat we echt moeten voorkomen, is dat we te hard gaan. Dit is zó nieuw voor iedereen dat je overeten een valkuil is. We zijn ambitieus, zeker, maar gecontroleerd groeien is het devies. Eerst in de brillenmarkt. Als we bewezen hebben die hele businessline draaiend te kunnen krijgen, kunnen we in no time aanpalende markten aanboren. Op eigen houtje, als beursgenoteerde onderneming of als divisie binnen een grote partij; we zullen het zien.’

www.luxexcel.com

KORT 75 MILJOEN VOOR VEELBELOVENDE START-UPS EN SCALE-UPS Hoogwaardige kennis op de technische universiteiten en bij TNO en ECN versneld omzetten in succesvolle (internationale) bedrijven en hightech scale-ups ondersteunen om te groeien. Daarvoor is het technologiefonds Innovation Industries opgericht. De komende tien jaar gaat dat 75 miljoen euro investeren in circa twintig veelbelovende Nederlandse hightech bedrijven. Het fonds wordt gevoed door het Europese Investe-

ringsfonds, PME (Pensioenfonds van de Metalektro), de tu’s van Twente, Eindhoven en Wageningen, alsmede TNO, ECN, Oost NL, Topfonds Gelderland en Innovatiefonds Overijssel. Verder participeert een groep van overwegend Twentse investeerders die eerder in het succesvolle voorloperfonds, Twente Technology Fund, zaten. De focus ligt op bedrijven die met hun producten of technologieën een positieve bijdrage

leveren aan de grote maatschappelijke uitdagingen van dit moment, waaronder klimaatverandering, zorg, mobiliteit en voeding. Een eerste investering heeft Innovation Industries, samen met de bestaande investeerder Mainport Innovation Fund, gedaan in het Nederlandse internet-of-things (IoT) bedrijf Undagrid. Tezamen met voorgaande financieringsrondes heeft Undagrid in totaal enkele mil-

joenen binnengehaald. Het bedrijf krijgt de financiering om hun IoTsensorplatform internationaal verder uit te rollen en de groei te versnellen. Undagrid gebruikt zeer energiezuinige sensoren om complexe logistieke processen slimmer en succesvoller te maken in voornamelijk de luchtvaartindustrie. www.innovationindustries.com www.undagrid.com www.mainportinnovationfund.nl

EINDHOVENSE PROEFTUIN BRENGT ZORGKETEN SAMEN GGZ Eindhoven en de Coöperatie Slimmer Leven de incubator Health Tech Yard opgericht. In deze ‘proeftuin’ in de regio Eindhoven komen hightech, healthcare, academische kennis en het regionale mkb samen en worden zij uitgedaagd om in cocreatie ideeën uit te werken, te testen Het draagbare sensorsysteeem van JimFit geeft fysiotherapeut en en te ontwikkelen patiënt feedback over uitgevoerde oefeningen. Foto: JimFit tot een concrete innovatie. De Health Tech Yard biedt desgewenst De TU Eindhoven en High Tech NL hebben samen met de Stichting Kien, ook hulp bij businessontwikkeling.

Start-up Jimfit, een van de eerste concrete projecten, heeft een draagbaar systeem ontwikkeld dat fysio-

therapeuten gaat helpen oefeningen meer patiëntgericht te maken en te meten. www.healthtechyard.nl

THE HOUSE 10 JAAR The House of Technology (THOT) bestaat tien jaar. Kern van THOT’s netwerk is het matchen van technisch specialisten bij bedrijven, met de laatste tijd meer vraag naar systeemarchitecten. Daaromheen zijn in de loop der jaren veel activiteiten ontwikkeld gericht op ontmoeting en kennisdeling. Zo is vijf jaar geleden gestart met de CTOclub, waar technisch eindverantwoordelijken dieper op de inhoud van hun vak ingaan en leren van col-

lega’s. Inmiddels zijn er CTO-clubs voor oem’ers, mkb-toeleveranciers en grote toeleveranciers. THOT publiceert whitepapers en artikelen en biedt tools om kennis van specialisten vroeg en laagdrempelig te kunnen betrekken. Denk aan innovatiescans, technologiemapping en -assessment, maar ook direct inzetbare designtools, zoals Design for Excellence, FMEA en Design of Experiments. www.thehouseoftechnology.nl

GELUIDLOOS HEIEN ONTZIET ZEEDIEREN Ben Arntz en Nick Noordam van GBM Works in Den Haag hebben een methode ontwikkeld om funderingen voor windmolens (monopiles) geluidloos in de zeebodem te plaatsen. De vinding, waarmee het tweetal de Philips Innovation Award 2017 won, kan flink kosten besparen. Als werkstudent bij Heerema zag Arntz tweeënhalf jaar geleden het nut in van een stille plaatsing van monopiles. ‘Bij de aanleg van pijpleidingen voor de kust van Australië, waarbij ik was betrokken, moest eerst een aantal palen in de zeebodem worden geslagen. Dat gaat niet zonder slag of stoot: de hamer die de palen in de zeebodem slaat, produceert een hoog geluidsniveau dat schadelijk is voor zeedieren, vooral zoogdieren.’ In

september 2017

onder meer Duitsland geldt strikte wetgeving: de geluidssterkte mag de 160 decibel niet overstijgen. Het idee van GBM Works is te zorgen dat een monopile nagenoeg geluidloos de zeebodem ingaat. Daartoe willen de innovators de hamer vervangen door liquefactie, het geologische verschijnsel waarbij de grond zijn samenhang en sterkte verliest. De grond wordt als het ware tijdelijk vloeibaar zodat de fundering erin kan zakken. ‘Binnenkort gaan we de eerste testen uitvoeren’, vertelt Arntz. Einddoel is een gevalideerde methode voor het geluidloos plaatsen van een monopile met een diameter van acht meter en een lengte van zeventig meter. Dan zal de prijs van het heien én van windenergie

Innovators Ben Arntz (links) en Nick Noordam van GBM Works. Foto Havenbedrijf Rotterdam

dalen, is hun verwachting. Voor de Rotterdamse haven kan de innovatie van GBM Works gunstig zijn, omdat de innovatie ook toepasbaar is voor

het stil aanleggen van nieuwe kades, damwanden en aanmeerpalen. www.gbmworks.com

Uw sector is ons vertrekpunt.

Als ondernemer wilt u graag een bank die aandacht heeft voor uw sector. Onze sectorspecialisten denken graag met u mee. Zij zijn op de hoogte van de actuele ontwikkelingen binnen de industrie. En weten wat nu nodig is om uw plannen op korte en lange termijn te realiseren. Voor meer informatie: abnamro.nl/industrie

INNOVATIE

BOSCH TRANSMISSION TECHNOLOGY (BTT) SPINT GAREN BIJ EFFICIENCY CVT

DAF’S ‘PIENTERE POOKJE’ STEEDS SLIMMER EN SUCCESVOLLER In auto’s worden energiezuinigheid én comfort steeds belangrijker. Bosch Transmission Technology (BTT) spint daar garen bij: de afgelopen drie jaar verdubbelde het aantal verkochte duwbanden, het kernonderdeel van de continu variabele transmissie (cvt). Nu al blijkt de cvt efficiënter dan de meeste (automatische) versnellingsbakken. De nieuwste innovatie, de ‘single loopset belt’, kan deze voorsprong met nog eens twee procent verhogen. BTT ontwikkelt die in nauwe afstemming met klanten en materiaalleveranciers.

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

osch boekte over 2016 een omzetgroei van 3,6 procent, naar 73,1 miljard euro. De automotive-activiteiten groeiden nog wat sneller, met 5,5 procent. In Europa deden vooral die laatste het heel goed, aldus directeur Bosch Benelux Patrick Incoletti. Groei die de onderneming in belangrijke mate dankt aan de investeringen in r&d: het afgelopen jaar werd daar 9,5 procent van de omzet aan besteed. Opvallend veel geld – 300 miljoen euro – wordt gestoken in de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie voor mobiele oplossingen die autorijden veiliger en stressvrijer moeten maken. ‘Omdat deze technologie bijdraagt aan geautomatiseerd rijden en ook zoiets als een parkeerplek vinden makkelijker maakt.’ In Nederland verkocht het Bosch-concern vorig jaar voor net iets meer dan één miljard euro. De totale omzet van in ons land gevestigde Boschbedrijven bedroeg het dubbele. Die werd behaald door onderdelen als Bosch Rexroth – dat vanwege de ingezakte olieprijs overigens een ‘moeilijk’ jaar had – en Bosch Transmission Technology. BTT ontstond in 1995 door de overname van de Tilburgse plant waar DAF zijn Variomatic produceerde: een continu variabele transmissie (cvt) met als kernonderdeel een ‘duwband’. BTT heeft een sterk 2016 achter de rug, in lijn met de voorgaande jaren. Het bedrijf deed er dertig jaar over om 25 miljoen duwbanden te produceren; de afgelopen drie jaar verdubbelde dat tot 50 miljoen banden.

ENERGIEZUINIG Die sterke groei heeft alles te maken met het rijcomfort en de energiezuinigheid die de moderne cvt biedt, verklaart Han-Hein Spit, vice president van BTT. De cvt (een uitvinding van Hub van Doorne) bestaat uit twee poelies, een hydrauli-

september 2017

sche pomp, een schakelmechanisme en de duwband. Die laatste vergroot genoemde toegevoegde waardes. De band zorgt er namelijk voor dat de motor bij elke snelheid op het optimale toerental draait, zodat die het Volgens Han-Hein Spit van BTT hoeft de samenwerking met cvt-bouwers niet zo intensief te zijn dat het bouwen van de cvt’s beter in één hand gehouden zou kunnen worden. ‘Wij beschikken over een meeste koppel levert groep engineers die alles van de complete cvt weet.’ Foto: Com-magz tegen het laagst mogelijke brandstofverbruik. Afgezet tegen zowel handgeschakelde als automainnovatie ervoor dat de gehele aandrijving twee tische, kettingaangedreven versnellingsbakken procent efficiënter draait. ‘En dat is heel veel in de blijkt de cvt doorgaans het efficiëntst (zie graautomotive.’ Bedoeling is de innovatie in april fiek). Cvt’s met duwband van BTT worden in2020 op de markt te brengen. gebouwd in hybride en brandstofauto’s in alle De kwaliteit van het materiaal waaruit de band maten en soorten, van kleine stadsauto’s tot en wordt opgebouwd, luistert zeer nauw. BTT heeft met grote suv’s. eerder een poging ondernomen om tot een single

VOETGANGERSVEILIGER Momenteel wordt de voorlaatste hand gelegd aan een nieuw type duwband dat het energieverbruik nog verder verlaagt én makkelijker te assembleren is en zo uitval voorkomt, vervolgt Spit. Gerekend over de diverse varianten waarin de duwband op de markt wordt gebracht, bestaat die uit gemiddeld 450 metalen plaatjes, bijeengehouden door twee snarensets. De nu ontwikkelde single loopset belt bevat nog maar één snarenset, wat materiaal en gewicht scheelt. Dankzij de geometrie treden er minder wrijvingsverliezen op en kan de band ook buiten de poelies lopen, waardoor het toerentalbereik (regelbereik) – en daarmee de ruimte om het ideale toerental te benutten – groter wordt. Voorts maakt de band het mogelijk de cvt lichter en compacter – lager – te bouwen, hetgeen oem’ers in staat stelt een motorruimte te ontwikkelen die voetgangersveiliger en aerodynamischer is. Alles bijeen zorgt deze

MU-NAUWKEURIG PRODUCTIEPROCES Om in Tilburg de single loopset belt te kunnen testen en produceren, in veel hogere aantallen dan waarin de banden tot nog toe werden gemaakt, investeerde BTT de afgelopen jaren tientallen miljoenen euro’s in het ontwikkelen en bouwen van productielijnen. Het produceren van de plaatjes moet met mu-nauwkeurigheid (mu = micrometer = 0,001 millimeter) en het snijwerk gebeurt met hoogwaardige lasertechnologie. Een proces ontworpen door Bosch’ eigen procesengineers en uitontwikkeld en gebouwd in samenwerking met machinebouwers als AAE en VDL. youtu.be/B4YdJF8MhCw

Japan

USA loopset belt te komen. ‘Maar toen was het metaal nog niet zuiver genoeg’, aldus Spit. Voor materiaalontwikkeling werkt de Tilburgse onderneming samen met onder meer Tata Steel en ArcelorMittal. Om het geluidsniveau te verlagen en de degelijkheid te testen, wordt gebruik gemaakt van de kennis en ‘geluidscamera’ van het Eindhovense Sorama.

Mileage over Manual Transmission (%)

10 MT -10

BETER

-20 20

Europa

China 10 MT -10 -20 800

1000

1200

1400

1600

1800

800

Vehicle weight (kg) De grafiek toont de energie-efficiency van automatische versus handgeschakelde versnellingsbakken in benzineauto’s in verschillende gewichtsklassen. In alle klassen scoort de

CVT-BOUWERS

cvt goed. Er staan meer groene dan witte dots in de grafiek omdat er meer belt- dan chain-

1000

1200

AT = automatic transmission CVT = continuously variable transmission DCT = dual clutch transmission

modellen op de markt zijn. De gegevens zijn afkomstig van autofabrikanten. Bron: Bosch

De ontwikkeling van de band gebeurt in samenwerking met de cvt-bouwers, specialisten als het Japanse Jatco Transmissions en het Belgische Punch Powertrain, en oem’ers als Honda. Maar, maakt Spit duidelijk, de samenwerking hoeft niet zo intensief te zijn dat het bouwen van de cvt’s beter in één hand gehouden zou kunnen worden. ‘Poelies zijn niet zo complex als de duwband. Wij beschikken over een groep engineers die alles van de complete cvt weet. Die doet designaanbevelingen voor de poelies aan onze klant; die kan deze overnemen of niet – het risico ligt dan bij hem. In het verleden hebben wij complete cvt’s gebouwd, maar daar zijn we van

afgestapt omdat poelies produceren een heel ander vak is, alleen al omdat het vergt dat je smeedstukken kunt produceren. Ook telt dat we liever geen concurrent zijn van onze eigen klant.’ Op vergelijkbare wijze werkt BTT aan het geschikt maken van de cvt voor nieuwe hybride modellen of auto’s uitgerust met een start-stop (ghost)-systeem. Op klantspecificatie – en dus ook helemaal op eigen initiatief – wordt op de Tilburgs plant in de ‘garage’ gesleuteld om bestaande modellen aan te passen die dan als demo aan de klant kunnen worden getoond. Het toepassen van de cvt in volledig elektrische auto’s

1400

Vehicle weight (kg)

1600

1800

4AT 6AT 8AT belt-CVT chain-CVT wet-DCT dry-DCT

– waar nu geen versnellingsbak in zit – staat echter nog wat in de kinderschoenen. ‘Uit onderzoek, ook van universiteiten, blijkt dat een elektromotor voorzien van een cvt veel efficiënter kan draaien en ook bijvoorbeeld een caravan kan trekken. Had je mij twee jaar geleden gevraagd naar de langetermijntoekomst van de cvt, in een volledig geëlektrificeerd wagenpark, dan was ik pessimistisch geweest. Inmiddels ben ik dat niet meer’, aldus Han-Hein Spit. www.bosch.nl

september 2017

KETENINTEGRATIE

GOMA LEERT PROGNOSES VAN KLANTEN TE INTERPRETEREN MET BIG DATA

DE ONVOORSPELBARE KLANT VOORSPELBAAR MAKEN ‘Voorraad is verleden tijd’, zo luidt al jaren de mantra van fabrikanten. Zij willen op order van klanten produceren en verwachten just-in-time belevering van hun toeleveranciers. Want voorraad – ingangsmaterialen, eindproducten – kost geld, neemt ruimte in beslag en kan ‘over de datum gaan’. Voorheen bood de eigen voorraad zekerheid, nu moet de toeleverancier levering kunnen garanderen, ook bij een sterk fluctuerende vraag. En dat lukt die supplier alleen met hulp van... voorraad. Plaatwerkleverancier Goma bouwt er een nieuw magazijn voor en probeert greep te krijgen op de prognoses van klanten.

DOOR HANS VAN EERDEN

oma in Hengelo (Gld) is gespecialiseerd in productie en assemblage van hoogwaardig plaatwerk zoals behuizingen en omkastingen voor machines en apparaten in diverse markten. Het sterk groeiende bedrijf (160 medewerkers) leverde veel aan de bouwsector, maar neemt daar langzaam afscheid van. Directeur Foppe Atema. ‘De laatste vijf jaar zijn we een andere fabriek geworden. We leveren nu meer direct aan de ‘baan’, waar klanten hun producten assembleren. Op afroep, wekelijks maar soms ook wel elke dag. Dat geeft een andere orderstroom dan de schokgolven die je bij het projectmatige in de bouw hebt.’

gen, maar ook haperingen in de aanvoer bij ons. Denk aan ruwe materialen die niet goed zijn besteld, een machine die het even laat afweten, of een bepaalde vakman die ziek is. Die voorraad is ook strategisch, voor als zich een echte calamiteit voordoet, zoals een machine die langere tijd eruitligt.’

VOORSPELKWALITEIT PROGNOSEKLANTEN ‘We hebben steeds meer prognoseklanten’, verklaart Atema. Hij duidt op de prognose, of forecast, die deze klanten wekelijks afgeven voor de orders die zij – gefaseerd per week – verwachten te plaatsen in de komende periode (van een maand of drie). Deze werkwijze is al zo ingeburgerd dat de prognose voor de eerstkomende week als order wordt verwerkt, zonder dat er nog een expliciete inkooporder komt. Voor daarna is de prognose echter vrijblijvend, illustreert Atema. ‘Vandaag hoorde ik dat we een bepaald artikel niet op tijd kunnen leveren. Wat blijkt, de orders van de klant lopen anderhalve week voor op zijn prognose, terwijl we een buffervoorraad van slechts een week hebben. Een andere klant had vijf maanden achtereen overgeprognosticeerd en in juni opeens ondergeprognosticeerd. Dat gaat een tijdje goed, maar dan raakt de buffer, of veiligheidsvoorraad, leeg. Die hebben we altijd nodig om vraagfluctuaties bij de klant op te van-

september 2017

De hamvraag is hoe groot die veiligheidsvoorraad moet zijn: Goma-directeur Foppe Atema (links) in gesprek met Isah-consultant Robert Plasman bij containers groot genoeg om ver- met producten voor een klant: ‘De voorraad is verschoven naar ons, maar in de keten als geheel wel verminderd.’ Foto: Arjan Reef storingen op te vangen, zo klein mogelijk met het oog op kapitaal- en ruimtebeslag. Goma prognoses zien als er bij de klant een mutatie is bepaalt dat proefondervindelijk, op basis van geweest. In principe wordt de binnenkomende kennis van de eigen processen en de kwaliteit van prognose automatisch overgezet naar planning de klantprognose. ‘We worden nog regelmatig en shopfloor control, maar soms moeten we er verrast door grote afwijkingen ten opzichte van eerst met een paar mensen naar kijken om evende vorige opgave. Nu ontwikkelen we instrumentueel een nieuwe bufferomvang te bepalen.’ ten om het verloop te leren interpreteren. Met de big data van al die prognoses willen we het gedrag GEEN SAMENWERKING van klanten bestuderen en kennis opdoen van Klanten worstelen natuurlijk ook met deze proghun voorspelkwaliteit. Een klant blijkt bijvoornoseproblematiek, maar van samenwerking tusbeeld altijd twintig, dertig procent te veel te sen klant en leverancier is op dit punt geen spraprognosticeren ten opzichte van de afgegeven ke, verklaart Atema. ‘De klant doet marktanalyses orders. De ene inkoper of planner interpreteert en daar zou ik best willen meekijken, maar wij gegevens anders dan de andere en communiceert staan op afstand. In de prognoses die hij ons daarover ook anders. Je kunt het soms in de geeft, zit al heel veel bewerking en interpretatie.

Hij kan dingen zien aankomen, bijvoorbeeld dat een bepaald product goed aanslaat of dat er meer vraag komt door een actie, maar dat krijgen wij niet meteen mee. Op hun beurt hebben klanten vaak te maken met dealers die zelf hun marktinterpretatie hebben of vanwege taakstellingen en bonuskortingen lang te hoge prognoses blijven afgeven, totdat de bom klapt en ze met hun vraag achterblijven. Dan blijkt er lucht in hun vraag en zit de hele keten ermee.’

KETENINTEGRATIE Robert Plasman, businessconsultant bij Isah, leverancier van de ERP die Goma voor z’n productieplanning gebruikt, herkent de worsteling van bedrijven met de prognoses van hun klanten. ‘Wij zien dat toeleveranciers soms beter dan hun klanten het vraagverloop in de gaten hebben.’ De software van Isah helpt er greep op te krijgen. ‘Die kan de onderinname en prognose naast elkaar zetten en de verschillen visueel maken.’ Ook bij het voorraadbeheer helpt Isah, met Mobile Logistics, dat onder meer het scannen van qr-codes op producten faciliteert. De aankomende ERP-release biedt weer volgende stappen in ketenintegratie, meldt Plasman. ‘We verwerken daarin de eerste resultaten van het Smart Industry fieldlab Smart Connected Supplier Network voor het uitwisselen van gegevens tussen verschillende systemen met een uniforme taal zodat niet telkens een vertaling nodig is. En we breiden de mogelijkheden uit voor het online uit-

CYBERSECURITY Informatiedelen via internet vraagt om cybersecurity, heeft Foppe Atema inmiddels ondervonden. Machines kunnen bijvoorbeeld worden gehackt; het overkwam Goma door een ransomware-aanval. ‘Een paar gates die even te lang openstonden en een medewerker die op een verkeerde link in een mailtje klikte. Verder hadden we intern alles goed op slot; we hoefden alleen de machinebesturing opnieuw te installeren en hebben geen bitcoins betaald. Natuurlijk vervelend dat er kantbanken hebben stilgestaan. Ook dit is een interne verstoring waarvoor je buffervoorraad nodig hebt.’

wisselen van documenten en plannings- en voortgangsinformatie. Engineers van de klant kunnen daarmee bijvoorbeeld zien wat bij toeleveranciers de logistieke consequenties zijn van ontwerpwijzigingen in al voor productie vrijgegeven modules.’ Foppe Atema is geïnteresseerd in de nieuwe mogelijkheden, maar sceptisch over de online informatie-uitwisseling. ‘Ik heb ervaring met een klant die meekijkt. Er was nooit een noodsituatie, maar op elke afwijking die hij zag kwam hij meteen in actie. Zo waren we erg druk met elkaar, we werden er nerveus van. Het heeft een jaar geduurd voordat de klant inzag dat dit ons pak-

kie-an was en hij er niet bovenop moest gaan zitten.’ In de praktijk was er eigenlijk altijd al communicatie over de voortgang van orders, reageert Robert Plasman. ‘Maar het kostte veel meer tijd om de informatie beschikbaar te krijgen en te delen met de andere partijen in de toeleverketen. Deze informatie was dan snel achterhaald, waardoor onterecht het beeld kon ontstaan dat er sprake was van een ‘noodsituatie’. Het doel van het Smart Industry fieldlab is om gemakkelijker en dus sneller te communiceren en informatie te delen.’

LEVERBETROUWBAARHEID Alle inspanningen betalen zich al wel uit, meldt Foppe Atema tot slot vergenoegd. ‘Dit eerste halfjaar halen we 99 procent leverbetrouwbaarheid. Daarvoor is de voorraad verschoven naar ons, dat klopt, maar in de keten als geheel is die wel verminderd. Vroeger lag er voorraad bij de klant én de toeleverancier, want je wist maar nooit. Met mekaar zijn we wel betrouwbaarder geworden. En ja, uiteindelijk betaalt de klant voor die voorraad bij ons. In de huidige tijd, met zoveel werk, is het belangrijker dat hij op tijd wordt beleverd dan dat hij de laatste cent uit de prijs haalt. Alle dingen zijn belangrijk, maar sommige dingen – de leverbetrouwbaarheid – belangrijker dan andere.’ www.goma.nl www.isah.nl

september 2017

INDUSTRIËLE DIENSTVERLENING

OVERNAME IPH, INCLUSIEF BIESHEUVEL TECHNIEK, KRIJGT GROEN LICHT VAN EU

MEGA-CONSOLIDATIE IN DISTRIBUTIELAND Biesheuvel Techniek wordt onderdeel van Europa’s grootste technische distributieorganisatie voor producten voor de industrie. Afgelopen juni bracht Advent International, een van de grootste private equity firma’s ter wereld, een bod uit op IPH Group, het moederbedrijf van Biesheuvel. PAI Partners, eigenaar van IPH en eveneens een grote private equity investeerder, accepteerde dat. Eind augustus gaf de Europese mededingingsautoriteit groen licht voor de overname. Een schets van de huidige stand van zaken aan de hand van eerdere publicaties.

DOOR PIM CAMPMAN

CONSOLIDATIESLAG

In de Europese distri- Vorig najaar opende Biesheuvel Techniek een ultramodern distributiecentrum in Venlo. Foto: Bart van Overbeeke buteurswereld voor onderhoud, reparatie en revisie (mro) is al jarenlang een consolidatiepartner.’ Wat de overname Biesheuvel gaat brenslag gaande. Zowel IPH als Brammer deden daargen, valt nog te bezien. Maar gezien de constante aan mee: zij kochten naar hartelust kleine en groei – Biesheuvel wint al jaren op rij een FD grotere partijen op. Vandaag bestaat het IPHGazelle award voor snelle groei –, het grote en netwerk uit 280 vestigingen in negen landen almaar groeiende klantenbestand met ook grote (jaaromzet rond 1,2 miljard) en Brammer heeft ondernemingen als Heineken en Océ, plus de er nog wat meer, in meer dan twintig landen innovatie-impulsen die het via zijn competence (omzet ietsje onder 1 miljard euro). centers inbrengt, lijkt dat wel snor te zitten. Ter vergelijking: Eriks, momenteel de grootste in Europa, kwam vorig jaar uit RUIMTE VOOR GROEI op zo’n 1,2 miljard jaaromzet. In die Wat nog wel een dingetje is: straks heeft de nieuschaalvergroting blaast het Nederlandse we entiteit een hoofdkantoor in Son bij EindBiesheuvel Techniek, onder aanvoering hoven (te weten Biesheuvel Techniek) en één in van directeur Meino Noordenbos, zijn Haarlem (Brammer). En enkele van de zestien partij mee. De afgelopen jaren nam dat Nederlandse vestigingen van Brammer zullen tal van lokale ‘verdelers’ over, dit jaar ongetwijfeld overlap hebben met de veertig van weer vijf. Het doel: dicht bij klanten zitBiesheuvel. Bemoedigend is dat Advent Interten om hen zo goed en snel mogelijk te national in de overname-annonce liet weten in ontzorgen – niet alleen als productenverdere groei te zullen investeren. En Biesheuvel leverancier, maar desgewenst ook door heeft ook onder eerdere private equity investeerhet beheer van hun magazijnen en de ders (Prudential Investments (PGIM), Investcorp complete inkoopadministratie over te en PAI Partners) de ruimte gekregen om te groeinemen. En ook door businessunits en. Hoe het ook zij, de nieuwe entiteit IPH(‘competence centers’) te vormen die Brammer vergroot haar presentie in Europa fors. meedenken met de klant over welke Zo krijgt het IPH-deel er in één klap het Verenigd spullen hij het beste in zijn nieuwe Koninkrijk en Nordic bij, verdubbelt het zijn machine kan gebruiken. presentie in Spanje en versterkt het zich verder in Duitsland. Volgens schattingen heeft het daarmee twee à drie procent van de Europese mro-markt, MEEDENKENDE PARTNER geraamd op circa 150 miljard euro omzet per Anno nu telt de Biesheuvel Groep ruim jaar, te pakken. veertig vestigingen verspreid over het Wat Advent International voor de overname van gehele land – en een groeiende presenIPH betaalt, is niet bekendgemaakt. tie in België. Plus tot nu toe drie competence centers: voor mechatronica (aandrijftechniek), tooling & meettechwww.biesheuveltechniek.nl niek en pneumatiek/perslucht. ‘Size www.group-iph.com matters’, zei Noordenbos in een recent www.adventinternational.com interview. ‘Van technische groothandel www.brammer.co.uk Drie jaar geleden opende Brammer in Haarlem een nieuw, nationaal distributiecentrum en een Centre of Excellence. Foto: Brammer Nederland zijn we doorgegroeid naar meedenkend www.paipartners.com

erder dit jaar lijfde Advent (39 miljard dollar belegd vermogen; voor PAI Partners is dat 8,3 miljard euro) IPH’s branchegenoot Brammer in, dat daarmee van de London Stock Exchange verdween. Door de samenvoeging IPH-Brammer ontstaat nu een groot, wijdvertakt Europees conglomeraat met een jaaromzet van circa 2,1 miljard euro (peiljaar 2016).

september 2017

ONDERWIJS

SEMINAR HAN-LINK MAGAZINE: SMART WORDEN VERGT RUIMTE VOOR EXPERIMENTEREN

STUDENTEN VAAK TE SNEL EN AGILE VOOR HUN STAGEBEDRIJF Met zijn ‘makathons’ propageert 3D Makerszone een snellere, meer agile, trial & errorachtige wijze van ontwikkelen. En neemt afstand van de trage, voorzichtige wijze van ontwikkelen, gestoeld op de angst afgerekend te worden op fouten, gangbaar binnen veel industriële bedrijven, zo schetst Kathelijn Rombaut. Zij was een van de keynote speakers tijdens het drukbezochte seminar ‘Smart Industry en Smart Onderwijs, een paar apart?’, dat de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) en Link Magazine eind juni organiseerden. Centraal stond haar stelling: ‘Het onderwijs ligt vóór op het bedrijfsleven.’

vertrouwde territorium kwijt te raken. Individuen en bedrijven laten zich nu te vaak leiden door hun voorzichtige omgeving, van collega’s en toeleverketens, terwijl ze juist door te innoveren een voorsprong kunnen vergaren op die omgeving’, zo stelt Rombaut. In zo’n behoudende werkomgeving kunnen studenten snel gedesillusioneerd raken. ‘Juist door in zo’n open, vrije omgeving als een makathon samen te werken met jonge mensen, bind je ze aan jouw onderneming en kom je tot innovaties die je concurrentiepositie verstevigen.’

INFORMELE SFEER

Tijdens het seminar van HAN en Link stond centraal de stelling: ‘Het onderwijs ligt vóór op het bedrijfsleven.’ Foto: HAN

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

D Makerszone organiseert workshops voor lagere scholen, om zo de affiniteit met technologie in het primaire onderwijs te vergroten. Het bedrijf biedt kinderen inzicht in wat technologie is en de onderwijzers en ouders in de (tot dan verborgen) talenten van het kind. Ook verzorgt het Haarlemse instituut lessen voor het middelbaar onderwijs, over 3D-printen of smart sensoring in sectoren als de bouw en de gezondheidszorg. En er worden voor het hoger en middelbaar beroepsonderwijs en bedrijven zogeheten ‘makathons’ georganiseerd (naar analogie van de hackathons), waarin groepen van soms wel honderd mensen – studenten en medewerkers van verschillende bedrijven – in twee of drie dagen een conceptuele oplossing voor een concreet probleem ontwikkelen. ‘Oplossingen die soms voor de hand lijken te liggen, maar juist gevonden worden doordat partijen heel intensief samenwerken en out-of-the-box mogen denken zonder op slechte ideeën afgerekend te worden’, aldus onderwijscoördinator Kathelijn Rombaut.

september 2017

FOUTEN MAKEN MAG De stelling die Rombaut in haar voordracht op het seminar poneert, luidt: ‘Het onderwijs ligt vóór op het bedrijfsleven.’ ‘Door aan innovaties te werken in omgevingen als de makathons, raken studenten – van techniek en andere richtingen – vertrouwd met heel snel, lean en agile handelen. En dan is het hun kwaliteit dat ze, zodra ze zien dat een spoor doodloopt, snel van koers kunnen veranderen om een andere oplossingsrichting uit te werken. In feite zijn ze constant aan het testen en hebben daarvoor in een makathon alle benodigde slimme materialen en technologieën – 3Dprinters, sensoren, drones – voorhanden. Maar belangrijker is de makathon-cultuur waarin fouten gemaakt mogen worden. Waarin ze alle vrijheid krijgen om, als dat zo uitkomt met 300 post-its, een oplossing te zoeken, die uit te proberen en verder uit te werken of weg te gooien. Binnen veel bedrijven krijgen studenten die kans niet. Daar hebben ze met vaste, vaak trage overleg- en beslissingsstructuren te maken, met weerstand van mensen die bang zijn dat hun expertise haar waarde verliest, die bang zijn voor verandering. Maar ook met bedrijven die bang zijn hun

Jan-Willem Boezel, de tweede keynote speaker, is cto van Van Raam, ontwikkelaar en bouwer van speciale (e-)fietsen voor onder anderen mensen met een handicap. Nadat hij heeft verteld hoe hij zijn onderneming uit Varsseveld smarter maakt (zie kader), schetst hij, in reactie op Rombaut, hoe hij ervoor waakt dat zijn bedrijf door de snelle groei niet inflexibel wordt. ‘Wij zijn daarom met lean bezig. En het hangt ervan af hoe het management ermee omgaat: ik ben zelf wars van vergaderen, dus probeer dat zo min mogelijk te doen. Voor innovatievoorstellen waar jonge medewerkers mee komen, proberen we in de informele sfeer tijd vrij te maken, juist omdat we weten dat we continu moeten innoveren’, zo geeft hij aan in het DWDD-onderdeel van het seminar. Voorstellen die vaak gedaan worden in het kader van afstudeer- of stageprojecten. ‘Onze studenten krijgen van ons alle vrijheid het onderwerp van projecten zelf in overleg met een bedrijf te bepalen, vertelt Witek ten Hove, coördinator van de

‘Belangrijk is de makathoncultuur waarin fouten gemaakt mogen worden’

minor Smart Industry van de HAN, ook aan de DWDD-tafel aangeschoven. ‘Dat vinden ze spannend, maar ze komen er altijd uit. Wij merken dat ze van dat bedrijf vervolgens de vrijheid krijgen. Zo kunnen ze het bedrijf een spiegel voorhouden en komen ze vaak tot ideeën waar het management zelf nog nooit aan gedacht heeft.’

SLIMME FIETS GEEFT TERUGKOPPELING RRUIMTE VOOR EXPERIMENTEREN? Maar het moet natuurlijk altijd wel passen in de op dat moment actuele planning, zo duidt vanuit de zaal Boudewijn van Achter, bestuurslid van ICT Valley uit Veenendaal. ‘Voor experimenteren is toch vaak geen ruimte’, is zijn ervaring. Boezel: ‘Wij zijn een heel platte organisatie. Als er bij ons iemand met een goed idee komt, krijgt hij de gelegenheid dat te gaan uitwerken, onder werktijd.’ ‘Wat zou helpen’, verwoordt een van de Smart Industry-studenten vanuit de zaal, ‘is dat je met meerdere studenten van verschillende richtingen aan een project kan werken, zodat je kunt sparren met iemand van hetzelfde niveau en samen iets multidisciplinairs kunt bieden.’ Henry Klein Hesselink van de Pillen Group uit Lichtenvoorde: ‘Wij willen zelf met kortere opdrachten van hooguit zes weken voor studenten van verschillende richtingen gaan werken, meer informele projecten die we de ruimte geven om organisch te groeien en dan zien wat eruit komt.’ De programmamanager Smart Industry van de HAN, Deny Smeets, adviseert tot besluit de aanwezige managers studenten vroeg bij hun bedrijf te betrekken en ruimte te geven: ‘Wacht daar niet mee tot ze zijn afgestudeerd, want dan hebben ze al besloten wat ze gaan doen.’

www.3dmakerszone.com www.han.nl

Van Raam-cto Jan-Willem Boezel zet tijdens het Smart-Industry-seminar uiteen hoe zijn onderneming druk is met het smarter maken van de processen. Het bedrijf maakt vrijwel louter one-offs en wil graag naar een one-piece-flow-productie. In het decentrale deel van het seminarprogramma in Arnhem illustreert een van de Smart-Industry-studenten van de HAN, Rick de Jonge, het aan de hand van zijn project bij Van Raam. Hij heeft een analyse gemaakt van het ‘inleggen’ van de lasmallen, een complexe klus waar- Met een app kan Van Raam direct contact onderhouden met de eindgebruikers én met hun fiets. Foto: Van Raam bij snel iets fout kan gaan. Om nieuwe medewerkers gemakkelijte onderhouden met de eindgebruikers én met hun fiets. ker, op uniforme wijze te kunnen instrueren – rekening Van Raam kan nu bijvoorbeeld op afstand de onderhoudend met de gewenste toleranties –, deed hij in zijn steuning van de rechtertrapper van een elektrische fiets project de aanbeveling een 3D-animatie te maken van bijstellen zodat die gehandicapte met een zwak rechterhet inlegwerk. Een communicatiemiddel dat, juist been comfortabeler de trappers rond krijgt. En omdat doordat het in digitale vorm beschikbaar is, eenvoudig de oudere eindgebruikers de app niet zo snel weten te kan worden aangepast aan de hand van het 3D-CADvinden, heeft Van Raam er met een ‘slimme accu’ voor model van de te produceren fiets. gezorgd dat zijn e-fietsen altijd op het internet aanSmart is ook de wijze waarop Van Raam doende is gesloten zijn. steeds meer data van zijn fietsen af te halen en te gebruiken voor het verlenen van service aan de klant én het verbeteren van volgende modellen. Het bedrijf heeft een app ontwikkeld die het in staat stelt direct contact www.vanraam.nl

H I G H P R EC I S I O N PA RT S , P ROTO A N D S E R I A L SYST E M S , S P EC I A L M AC H I N E S , P R I N T I N G & A SS E M B LY AU TO M AT I O N

The Ar t of Mechatronics

AAE, The Art of Mechatronics, is an advanced high-tech machine manufacturer located in Helmond with an international reputation. With more than 200 highly motivated employees we make products which are subdivided into three business units: high precision parts, proto and serial systems and our own assembly and printing machines (Grauel). We also develop and produce special machines which are 100% customer specific. By combining knowledge of technology and pure craftsmanship with passionate people we are able to find solutions that always seamlessly meet the demands, require-

www.aaebv.com www.grauel.com

ments and preferences of our customers. Co-development means to think, dare and act together. This is our great strength.

A AE The Ar t of Mechatronics

september 2017

INNOVATIE

DUBBELE REVOLUTIE VRAAGT VEEL NIEUWE INTELLIGENTIE VAN ABB

DIENSTVERLENING BIEDT ‘BELANGRIJKSTE KANS’ Elektriciteit is het levenselixer van de moderne samenleving. De IoT-revolutie vergroot die afhankelijkheid nog verder. Dat terwijl door verduurzaming van de opwekking de stroomvoorziening instabieler kan worden. ABB heeft daarom fors geïnvesteerd in het ontwikkelen van nieuwe technologie die de stroomvoorziening niet alleen efficiënter en duurzamer, maar ook betrouwbaarder en veiliger moet maken.

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

BB doet jaarlijks voor z’n vier divisies een r&d-investering van meer dan 1,5 miljard dollar, op een totaalomzet van 34 miljard, behaald in meer dan honderd landen, meldt cto Bazmi Husain. Een van de uitdagingen voor het Zweeds-Zwitserse concern is de snelle verduurzaming van de energieopwekking. Dagelijks worden er, volgens cijfers van de International Energy Agency, wereldwijd meer dan een half miljoen zonnepanelen geïnstalleerd. Dat terwijl de elektriciteitsbehoefte, mede door de digitalisering, tussen nu en 2040 met bijna zeventig procent zal groeien, zo voorspelt de International Energy Outlook 2016. ‘Alleen al dit jaar komen er meer dan veertig nieuwe modellen elektrische auto’s op de markt. En Volvo Buses heeft onlangs aangekondigd dat het op dit moment bezig is met de ontwikkeling van de laatste generatie dieselaangedreven bussen’, aldus Husain. Hij signaleert twee, gelijktijdige revoluties. De ‘energierevolutie’ zorgt voor een sterk fluctuerend aanbod en kent een opwekking steeds vaker in woestijnen of op zee, op grote afstand van waar het verbruik plaatsvindt. En de ‘Industrie 4.0-

STROOMONDERBREKERS MET OGEN ABB heeft met succes het ABB Ability Electrical Distribution Control System (EDCS) proefproject met het Italiaanse openbare waterbedrijf Consorzio di Bonifica Veronese (CBV) voltooid. Dit systeem helpt onderhoudstijd en operationele kosten van stroominstallaties aanzienlijk terug te brengen. Het EDCS, onderdeel van het digitale aanbod van ABB Ability, koppelt stroominstallaties met de cloud, waardoor klanten real-time informatie en historische trends ontvangen en zo de prestaties van hun volledige elektrische systeem kunnen verbeteren. Het EDCS maakt gebruik van het Microsoft Azurecloudplatform voor het verzamelen, verwerken en opslaan van gegevens. ‘Zo hebben we onze stroomonderbrekers ogen en oren gegeven. Met onze algorit-

september 2017

revolutie’, inclusief virtual reality/augmented reality, de blockchain en talloze op het internet aangesloten apparaten, zal de vraag naar elektriciteit sterk vergroten. Deze twee snelle ontwikkelingen vergen veel nieuwe intelligentie van het ABB-concern – uitmondend in digitale technologie, van vermogensautomaten en schakelaars tot transformatoren, voor laag-, ABB-cto Bazmi Husain signaleert twee, gelijktijdige revoluties: de ‘energierevolutie’ en de ‘Industrie midden- en hoog4.0-revolutie’. ‘Die twee snelle ontwikkelingen vergen van ABB veel nieuwe intelligentie.’ Foto: ABB spanningsnetwerken, en in toepassingen in alle markten waarin de onderneming actief is: en productieprocessen, die daardoor autonomer Utility, Industry en Transport & Infrastructure. en efficiënter worden. In deze nieuwe wereld is een effectieve digitalisering de sleutel tot prestatieverbetering. ABB speelt daarop in met ABB INDUSTRIE 4.0 Ability. Met dit aanbod combineert het digitale Industrie 4.0 zorgt ervoor dat digitale systemen, modules, apparatuur en oplossingen met diginetwerkcommunicatie en grootschalige gegevenstaalgestuurde diensten, om zo een sprong vooranalyses steeds verder integreren in de zakelijke waarts te maken in industriële digitalisering. Tarak Mehta, directeur van ABB’s Electrification Products divisie, licht toe: ‘Op het gebied van EN OREN stroomdistributie biedt de digitalisering ons een aantal belangrijke drijfveren: we moeten het voor onze klanten gemakkelijker maken om zaken met men kunnen we de besluitvorming van onze klanten ons te doen. Daarbij maakt het niet uit of het ondersteunen, waarbij ze hun werkzaamheden via een gaat om de levering van digitale informatie of om intuïtieve online interface kunnen monitoren en beheren’, hulpmiddelen voor productkeuze, configuratie en zegt ABB’s Tarak Mehta. ‘Dit project is een uitstekend orderbeheer. Verder wordt een grotere functiovoorbeeld van wat ABB Ability kan betekenen voor onze naliteit verwacht, waaronder connectiviteit en klanten. In lijn met onze Next Level Strategy kunnen we integratie van producten en systemen. Hierdoor met behulp van het industriële internet of things instalkunnen individuele oplossingen met hetzelfde laties van onze klanten digitaliseren en zo hun totale ruimtebeslag meer bieden. Ten slotte, de belangbedrijfskosten en energieverbruik verminderen.’ Riccarrijkste kans: het bieden van externe diensten voor do Tosi van CBV verwacht dat de operationele kosten bewaking en preventief onderhoud die de promet dertig procent en de onderhoudstijd met veertig ductiviteit op een locatie of van een compleet procent zullen verminderen wanneer het EDCS volledig elektrisch systeem verbeteren.’ Een voorbeeld is geïmplementeerd. van dat laatste is het ABB Ability Electrical Distribution Control System, een innovatief, www.portale.bonificaveronese.it cloud-computerplatform voor het bewaken,

optimaliseren en bedienen van een elektrisch systeem (zie kader).

ENERGIE-REVOLUTIE ABB’s r&d-investeringen in verduurzaming van de energieopwekking hebben geresulteerd in een van de grootste industriële portfolio’s van omvormertechnologie voor zonne-energie, voor vermogensbereiken van enkele kW’s tot meerdere MW’s. De technologie wordt ondersteund door een uitgebreid pakket aan communicatie-, monitoring- en besturingsoplossingen, die speciaal zijn ontworpen om maximaal te profiteren van zonne-energie, schetst Giovanni Frassineti, hoofd afdeling zonne-energie bij ABB: ‘Wij zijn ervan overtuigd dat zonnetechnologie een toonaangevende duurzame energiebron is voor gedistribueerde stroomproductie en gebouwtoepassingen. Wij blijven daarom voortdurend investeren en innoveren in deze sector. Door gebruik te maken van de digitale mogelijkheden van ons bedrijf, als onderdeel van ABB Ability, ontwikkelen we binnen de markt toonaangevende pv-oplossingen en -productplatforms.’

SMART LAB Veel van die nieuwe technologie staat uitgestald in het nog nieuwe Smart Lab van ABB in het Italiaanse Bergamo, in een regio waar de multinational een groot aantal fabrieken heeft. In de labruimte zijn op een levensgrote foto van een bestaande installatie een aantal nieuwe sensoren

gemonteerd. ‘Door alle fluctuatie die duurzameenergiewinning met zich meebrengt, heeft een transformator veel meer te lijden’, vertelt productmarketingmanager Federico Monizza. ‘Dit instrument meet het niveau van de koelolie in het systeem en kan heel eenvoudig op een installatie van veertig jaar oud worden gemonteerd. Hetzelfde geldt voor deze sensor, die de hoeveelheid corrosiebeschermend gas in de olie meet.’ Hij wijst vervolgens op de blauwe lijnen op ‘Deze sensor meet de hoeveelheid corrosiebeschermend gas in koelolie en kan heel eenvoudig op een installatie van veertig jaar oud worden gemonteerd’, aldus productmarketingmanager de vloer, die in een Federico Monizza. Foto: Com-magz gymzaal niet zouden misstaan en van de ene straten in plaats van een complete wijk.’ Aldus middenspanningsverdeler naar de andere lopen. Monizza, te midden van de nieuwste innovaties ‘Die geven symbolisch de middenspanningskavan ABB. ‘Dit lab is overigens niet alleen voor bels weer. De verdelers zijn onderling draadloos demonstratiedoeleinden, maar ook om samen of bedraad met elkaar verbonden, zodat de appamet klanten specifieke oplossingen uit te ratuur onderling lokaal met elkaar kan commuontwikkelen.’ niceren en zo heel snel een uitval kan lokaliseren. Met als voordeel dat een storing in het netwerk dan beperkt kan blijven tot hooguit enkele www.abb.com

Always on the cutting edge of excellence • • • • • •

Verspaning Assemblage Additive Manufacturing Sheet Metal Fabrication Thermisch Spuiten Engineering

www.kmwe.com

september 2017

DUURZAAMHEID

PANALYTICAL EN IPS TECHNOLOGY VERLAGEN DE TOTAL COST OF OWNERSHIP

INVESTEREN IN HIGHTECH VERPAKKEN LOONT De verpakking mag dan ‘slotstuk’ zijn van productontwikkeling, daarin investeren loont wel. Het nieuwe verpakkingsontwerp voor de röntgenbuizen van PANalytical draagt bij aan de branding en bevordert hergebruik – van de verpakking én het kostbare product. Alleen was het gekozen materiaal, expandeerbaar polypropyleen, nog niet gangbaar voor industriële verpakkingen. Met een uitgekiend ontwerp van de interieurs, voor verschillende buistypen, en uitgebreid testen kon IPS Technology aan PANalytical de benodigde zekerheid verschaffen. ‘Wij wilden niet zomaar afscheid nemen van de vertrouwde kartonnen dozen.’ DOOR HANS VAN EERDEN

ij de ‘röntgenbuizenfabriek’ van PANalytical in Eindhoven is Arjan Noordermeer verantwoordelijk voor productmarketing en ‘milieu’. Beide aspecten speelden mee in de ontwikkeling van nieuwe verpakkingen, rond 2010 gestart. Partners waren, naast IPS Technology, onder meer het Eindhovense VanBerlo (industrieel design van de complete rönt-

Peter Geerts van IPS (links) toont Arjan Noordermeer (PANalytical) het interieur van de nieuwe verpakking voor de kleine röntgenbuizen De verpakking eronder, voor de grotere buizen, is eind dit jaar klaar voor de markt. ‘Er komen al veel meer buizen retour. Met deze verpakking willen we de laatste slagen maken.’ Foto: Bart van Overbeeke

gensystemen, de buizen en bijbehorende verpakkingen) en HSV Technical Moulded Parts uit Ede, specialist in de verwerking van expandeer-

bare kunststoffen zoals polypropyleen. ‘Onze buizen zijn kritische onderdelen van de systemen, niet goedkoop ook. Dat moet de klant terugzien

CIRKEL ROND VOOR PHILIPS-AFSTAMMELINGEN Ze stammen allebei uit het Philips-nest en zijn altijd samen blijven optrekken, PANalytical en IPS Technology. PANalytical, sinds 2002 onderdeel van de Britse Spectris Group en onlangs samengevoegd met zusterbedrijf Malvern Instruments, ontwikkelt en bouwt röntgenapparatuur voor analytische toepassingen (in Almelo) en produceert daar de röntgenbuizen voor (met ongeveer 85 medewerkers in Eindhoven). Malvern Instruments past vooral lasers toe in zijn materiaalanalyseapparatuur. De twee zijn van een vergelijkbare omvang (rond 1.000 medewerkers), bedienen veelal dezelfde markten en hun producten vullen elkaar aan. IPS Technology was bij Philips het verpakkingsbedrijf. Dat ontwikkelde, testte en produceerde verpakkingen en nam met acht pakkerijen in het Eindhovense, waaronder bij het toenmalige Philips Analytical, ook het feitelijke verpakken voor zijn rekening. ‘Centurion’ Jan Tim-

september 2017

mer verzelfstandigde IPS in de negentiger jaren en vorig jaar kwam het bedrijf onder de hoede van Meilink Industriële Verpakkingen, dat in Borculo zetelt en de Best Logistics Award 2016 van Link won. ‘Met zo’n grote partner kunnen we ook internationaal onze vleugels uitslaan’, verklaart IPS-directeur Peter Geerts. ‘Ik heb de afgelopen jaren veel gereisd naar klanten in het buitenland en heb nergens één bedrijf als het onze gezien. Terwijl er toch wel een markt voor het verpakken van hightech producten moet zijn.’ Binnen Meilink werkt IPS vooral samen met de Schijndelse vestiging (voorheen Schijndel Industriële Verpakkingen), die een moderne timmerfabriek heeft. IPS telt nu zeventig medewerkers, beschikt over een gecertificeerd testlab en een eigen cleanroom, waar het – onder de naam Innovar – hightech producten kan reinigen en schoon verpakken. ‘We zijn onlangs gestart met het verpakken van producten voor ASML, in onze

cleanroom en ook bij hen in huis, waarvoor wij profijt hebben van de synergie met Schijndel. Zo hebben wij weer een ‘pakkerij’ bij een bedrijf dat uit Philips is voortgekomen, en is de cirkel voor ons rond.’ Een pakkerij heeft IPS nu niet bij PANalytical in Eindhoven, wel werken ze nauw samen bij de ontwikkeling van nieuwe verpakkingen voor de buizen. Voor ‘Almelo’ ontwikkelt IPS de verpakking van de complete systemen en werkt daarbij weer samen met moeder Meilink, dat vanuit Borculo een deel van de verpakkingen levert.

www.panalytical.com www.spectris.com www.ips-technology.com www.meilink.eu

in hun uitstraling en daar hoort een passende verpakking bij. Daarnaast nemen wij, al sinds de Philips-tijd, deel aan de meerjarenafspraken met de overheid over energiebesparing (MJA, red.)’, verklaart Noordermeer. ‘Materiaal besparen levert ook energiebesparing op. Daarom zijn we gaan kijken naar de recycling van onderdelen en streven we naar het terughalen van gebruikte buizen. Een gemakkelijke manier van verpakken kan stimuleren om ze terug te sturen.’ Sommige onderdelen kan PANalytical één-op-één in nieuwe buizen hergebruiken, uit andere worden materialen teruggewonnen.

ERVARING EN TRIAL & ERROR Voor de overgang van de rechttoe-rechtaan kartonnen doos naar een ‘designverpakking’ diende zich als nieuw materiaal expandeerbaar polypropyleen (EPP) aan. Dat betitelen als piepschuim, wat er hetzelfde uitziet maar van een ander materiaal (polystyreen) is gemaakt, vindt Noordermeer ‘wel heel oneerbiedig’. ‘EPP is sterk en veerkrachtig, en het heeft een hightech uitstraling.’ De overstap naar EPP was voor PANalytical echter geen vanzelfsprekende. ‘Wij hadden nooit transportschade aan onze buizen, dus wilden we niet zomaar afscheid nemen van de vertrouwde kartonnen dozen.’ Bovendien werd EPP rond 2010 nog niet veel gebruikt als verpakkingsmateriaal. ‘Voor HSV was het een van de eerste applicaties voor een zichtproduct.’

Als specialist in het ontwikkelen en testen van verpakkingen moest IPS zekerheid verschaffen over de geschiktheid van EPP, in eerste instantie voor de nieuwe verpakking voor de kleine röntgenbuizen. In overleg met HSV werd het ontwerp uitgewerkt, waarbij IPS de ‘interieurs’ voor zijn rekening nam. Deze uitwisselbare inzetstukken maken de verpakking op maat voor een specifiek type buis. Geerts: ‘Om te zorgen dat alle producten erin passen en de interieurs door demping de buizen tegen schokken beschermen, hebben we veel berekeningen en metingen van de dempingskarakteristieken uitgevoerd. En we hebben valtesten gedaan om zeker te stellen dat de versnellingen die optreden onder de toegestane waardes blijven.’ De uitdaging daarbij was de verpakking zo klein mogelijk en met minimaal materiaalgebruik te ontwerpen, zonder de dempende werking geweld aan te doen. ‘Daar zat heel veel ervaring van onze kant in. En het was veel trial & error; zeker geen standaardklus.’

WINST De kleine verpakking is inmiddels vier jaar op de markt, in een oplage van enkele duizenden stuks. De productie kost ongeveer even veel energie als bij de oude verpakking, heeft Noordermeer uitgerekend. ‘De winst zit ’m in het hergebruik, wat voor de kartonnen verpakking wegens beschadiging en aangebrachte stickers niet mogelijk was. Ze kunnen zeker zes of zeven keer heen en weer;

we hebben de twaalf keer al eens gehaald.’ Een mooi resultaat, maar ‘peanuts’ vergeleken bij de winst die wordt behaald als de röntgenbuizen zelf terugkomen. ‘Daarin zitten materialen als lood, beryllium, goud en rhodium. Het kost gigantische hoeveelheden energie om die te winnen. Kunnen we die hergebruiken, dan is de energiebesparingswinst in de keten een orde groter dan voor de verpakkingen. Van de grote buizen kwam minder dan vijftig procent terug. Door actiever terughalen zitten we nu boven de tachtig procent. Met de nieuwe verpakking willen we de laatste slagen maken. Die is eind dit jaar klaar voor de markt.’ Verbeteringen op ergonomisch vlak helpen daarbij. De nieuwe, grote verpakking – met handvat – kan de service-engineer veel gemakkelijker meenemen naar de klant dan de oude doos. En ook de tot wel tien kilo zware buis erin plaatsen en eruit halen is veel gemakkelijker. Peter Geerts noemt ook de winst in uitstraling. ‘Uniek in de industriële wereld. De meeste bedrijven stoppen hun spare parts gewoon in een doos, maar missen daardoor bij de klant een stuk presentatie. Knap dat PANalytical daar wel voor kiest en zijn buizen en hun verpakking een eigen smoel geeft. Dat doet mijn verpakkingshart goed. Zij hebben wel die presentatie, tegen dezelfde kosten en met een lagere milieu-impact.’ En de klant kan, dankzij hergebruik van verpakkingen en kostbare materialen, rekenen op een lagere total cost of ownership.

Elektronica-oplossingen voor uiteenlopende toepassingen Protonic ontwikkelt cruciale onderdelen voor de besturing van intelligente machines en apparaten voor uiteenlopende toepassingen. Research, engineering en productie: Protonic heeft hiervoor alles in huis. In co-creatie met u onderzoeken, simuleren, ontwikkelen en testen wij maatwerkoplossingen. Met als resultaat dat u nieuwe producten volgens een beter ontwerp in kortere tijd en tegen lagere kosten op de markt kunt brengen.

info@protonic.nl | www.protonic.nl

september 2017

PARTNERS

ICY KIEST MET ELECTRO-WATT VOOR STABILITEIT EN BETROUWBAARHEID

CO-MAKERSHIP ALS CREDO ICY besloot de inkoop van de componenten en de assemblage van de printed circuit boards voor de nieuwe Campère Plug uit te besteden aan Electro-Watt. Het leverde de kleine elektronicafabrikant uit Lemmer naast een kostenbesparing ook meer flexibiliteit op – plus een kortere time-to-market. DOOR WILMA SCHREIBER

fgelopen zomer op een camping gestaan die u bij vertrek een factuur liet betalen met daarop de exacte hoeveelheid verbruikte elektriciteit? Goede kans dat ICY het bedrijf is dat voor die accuratesse heeft gezorgd. Met zijn producten voor energiemanagement en draadloos beheer richt ICY zich op de leisure- en hospitality-branche – om campings, vakantieparken en hotels te ondersteunen bij hun energiebeheer met als doel energie te besparen. Daarnaast levert het bedrijf apparaten voor accommodatiemanagement (verwarming, beveiliging, rookalarmering) en, voor grotere ketens als Boels en Kwik-Fit, facility management. November 2015 introduceerde ICY de Campère Plug voor campingsitemanagement. ‘Op campings wordt steeds meer elektriciteit verbruikt, bijvoorbeeld voor het opladen van elektrische fietsen en auto’s. De bestaande infrastructuur is daar niet op berekend. Bovendien betaalt elke gast hetzelfde, of die nu veel of weinig elektriciteit afneemt’, aldus ICY-directeur René Nederhoed. ‘De Campère Plug geeft de campingbeheerder inzicht in het werkelijke verbruik en de klant krijgt de gewenste differentiatie in prijs.’

SMART GRID De gedachte is om een smart grid in het klein te maken, gebruikmakend van bestaande schakelkasten. ‘Stel, een terrein telt tien plekken van elk zes ampère. Als een gast minder elektriciteit nodig heeft, houdt een campingeigenaar meer stroom over voor de andere gasten. Zo kan hij, ondanks de geringe capaciteit van zestig ampère, beter aan de wensen van zijn klanten voldoen’, verklaart Nederhoed.

september 2017

Henk Geurtz, verkoopmanager Electro-Watt (links), en René Nederhoed (ICY) met respectievelijk de Campère Plug en de Campère Module: ‘De echte klappers maak je in het ontwerptraject.’ Foto’s: Danny de Jong

Met het oog op de eigen core business besloot hij Electro-Watt in Hilversum in te schakelen voor het assembleren van de componenten. ‘We waren op zoek naar meer stabiliteit en betrouwbaarheid en hadden in het verleden al goede ervaringen met hen opgedaan’, verklaart de ICY-directeur. ‘Daar komt bij dat ik vanwege de kwaliteit het liefst zo veel mogelijk in Nederland wil produceren; klanten verwachten van ons producten met een lange levensduur.’ Electro-Watt is met zijn zeventig jaar geschiedenis de oudste ems’er (voor electronic manufacturing services) van Nederland. ‘In het ontwerp worden risico’s, kansen en bedreigingen bepaald, waarbij alles draait om de kostprijs. Dus zeggen we tegen klanten: kom naar ons op het moment dat je een nieuw idee hebt en laat ons meedenken’, aldus verkoopmanager Henk Geurtz. ‘Vaak krijgen we nog een kant-en-klaar ontwerp en moeten we het laatste dubbeltje eruitpersen bij het inkopen van de componenten. Terwijl je de echte klappers maakt in het ontwerptraject. Co-makership is dan ook essentieel bij engineering en productontwikkeling.’

zelf het mechanisch ontwerp gemaakt en we hebben vanaf de tekentafel overleg gehad over welke componenten ze het beste konden gebruiken en over hun testfilosofie’, vertelt Marinus Quist, directeur van Electro-Watt. ‘Het gaat niet alleen om het inkopen en in-designen van componenten, je kijkt ook of die de komende jaren nog leverbaar zijn. Uitgangspunt is steeds: de eindklant moet beleverd kunnen worden.’ De Campère Plug bestaat uit drie producten met exact dezelfde elektronica: een plug voor een bestaand stopcontact, eentje ter vervanging van het stopcontact en eentje als module in de schakelkast. ‘De vraag is dan: hoe komen we met de componenten uit? Extra uitdaging was de voorwaarde van ICY dat elk product individueel tegen minimale kosten getest moet kunnen worden, om 100 procent zekerheid te hebben over de kwaliteit voor het de deur uit gaat’, aldus Quist. ‘Dat vergde een extra inspanning. Door al in het ontwerpstadium kennis uit te wisselen over hoe er getest moest worden, is het gelukt de testtijd ruim binnen de minuut te houden.’

FORECAST ALS BASIS 100% ZEKERHEID In het geval van de Campère Plug schakelde ICY al vroeg in het proces Electro-Watt in. ‘Ze hadden

De filosofie van Electro-Watt is dat de klant zich moet kunnen richten op new business development en zich geen zorgen hoeft te maken over de

componenten. ‘ICY maakt sterk innovatieve producten, met componenten die minder makkelijk leverbaar zijn. In zo’n single source-geval ben je heel afhankelijk van één partij. Daarnaast is het een relatief kleine partij, met een gering volume, waardoor je bij schaarste achteraan in de rij bij de componentenleverancier staat’, zegt Henk Geurtz. ‘Dan is het aan ons om afspraken te maken over prijzen nu en in de toekomst en over buffers. Verder proberen we producten te maken uit zoveel mogelijk dezelfde componenten. Voor de Campère Plug werken we bijvoorbeeld met een materiaalset met zestig verschillende componenten voor de drie varianten van het product.’ Overleg in het voortraject heeft grote invloed op de levertijd. ‘Normaal gesproken is die voor componenten twaalf weken en bedraagt de productietijd vier weken. Met andere woorden: ICY heeft te maken met zestien weken levertijd’, schetst Geurtz. ‘Als we de componenten hebben liggen, kunnen we in vier weken leveren. In het geval van de Campère Plug zijn we gekoppeld aan verkoop en logistiek bij ICY, zodat we een beeld hebben van wat er verkocht gaat worden. Dan kunnen we tot op het laatste moment beslissen of we bijvoorbeeld in plaats van drie keer 1.000 van elk type plug er 500 van de één en 1.500 van de ander produceren.’

SNELLE MARKTINTRODUCTIE Door het co-makership is de flexibiliteit van ICY fors toegenomen. ‘De levertijd vanuit Electro-

lubrication

dat op 1 april alle campings opengaan, moet alles geregeld zijn, anders ben je weer een jaar verder. Dankzij die toezegging had ik gelijk tien klanten, waaronder een aantal partijen van naam. Afgelopen zomer zijn er nog zo’n veertig klanten bij gekomen’, vertelt René Nederhoed. Electro-Watt kent de uitdagingen van zijn klanten en streeft

‘Doordat Electro-Watt werkt met onze forecast, hoef ik geen concrete order te plaatsen. Dat betekent dat onze voorraden aanzienlijk dalen’

tro-Watt op zijn beurt plaatste wél een concrete order bij een componentenleverancier. ‘We konden een laatste batch van 10.000 componenten kopen en hebben weten te bedingen dat we die over een langere periode op afroep kunnen afnemen. Je werkt toch met elkaar samen.’ Co-makership droeg in dit geval ook bij aan een kortere time-to-market. ‘In november 2015 is de Campère Plug geïntroduceerd op een beurs. Ik heb campinghouders toen beloofd dat ze het product in maart 2016 zouden hebben. Want voor-

services

www.vanmeeuwen.com

Watt is veel korter: vier weken in plaats van vier maanden. Ik kan onze eindklanten in zes weken beleveren; in die tijd kan Electro-Watt leveren en kunnen wij de eindassemblage doen’, zegt Nederhoed. ‘En doordat ze werken met onze forecast, hoef ik geen concrete order te plaatsen. Dat betekent dat onze voorraden aanzienlijk dalen.’ Elec-

systems

info@vanmeeuwen.com

ernaar in de samenwerking in de keten beloften waar te maken, aldus Marinus Quist tot slot: ‘Levertijden gaan niet verdwijnen, maar wij zoeken altijd naar oplossingen om producten succesvol te vermarkten tegen stabiele prijzen, ook in de toekomst.’

www.icy.nl www.electro-watt.com

chemicals

The Netherlands +31 (0)294 494 494

education

Belgium +32 (0)53 76 76 00

september 2017

INDUSTRIEBELEID

NEDERLANDSE E-ELT-PARTNERS ONDANKS RUIME TECHNOLOGISCHE VOORSPRONG NIET ZEKER VAN HUN ZAAK

TE EERLIJK EN TE WEINIG LOBBYERVARING? Een Nederlands consortium werkt al sinds 2003 aan het ontwerp van een hoognauwkeurig bestuurbare draagstructuur, bestemd voor wat ’s werelds grootste telescoop gaat worden. De eerste tenderronde voor ontwerp en protobouw heeft het samenwerkingsverband reeds gewonnen. Maar nu komt het erop aan wie het frame ‘in volume’ mag gaan bouwen. De technologische voorsprong van de Nederlanders op de concurrentie biedt geen garantie.

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

ederland een mátig track record in het binnenhalen van Europese tenders? Zeg maar gerust een ronduit slécht!’ Hans Priem, businessmanager bij systeemleverancier VDL ETG windt er geen doekjes om. ‘Maar’, vult Matthew Maniscalco, business developer bij TNO, aan, ‘dit heeft wel goede redenen.’

‘N

EERLIJK Maniscalco is een Amerikaan die al zes jaar in Nederland woont, de taal nog niet helemaal machtig is, maar zich wel vereenzelvigt met de Nederlanders: ‘Wij zijn eerlijk als we aangeven hoeveel het ontwerpen en engineeren van een product zal gaan kosten. Wij zijn ook zo eerlijk om er niet zomaar vanuit te gaan dat alles in één keer goed gaat. Dat het ontwerp dus nog wel eens aangepast zal moeten worden. Wij calculeren dat re-work mee, terwijl concurrenten uit ZuidEuropa een first-time-right-prijs aanbieden. En dan zijn we sowieso al duurder dan bijvoorbeeld de Italianen, vanwege de sociale lasten.’ De mannen van TNO en VDL ETG zijn daarom nog helemaal niet zo zeker van hun zaak, terwijl ze dat eigenlijk wel zouden mogen zijn. Of ze hun ontwerp ‘in volume’ mogen gaan produceren, zal sterk afhangen van het prijsverschil met hun vijf, zes concurrenten – én van het lobbyvermogen van hun politieke vertegenwoordigers.

798 SPIEGELS POSITIONEREN Maar eerst maar eens over dat ontwerp, voor de draagstructuur van de European Extremely Large Telescope (E-ELT). Een sterrenkijker – zo groot als de Amsterdam Arena – die, in opdracht van het European Southern Observatory (ESO), ontwikkeld en gebouwd wordt voor het astronomische bedrag van plusminus 1,2 miljard euro.

september 2017

Hans Priem (rechts) en Matthew Maniscalco hopen van harte dat VDL ETG en TNO de tender voor de volumebouw van de E-ELTdraagstructuur winnen. ‘Ook omdat we dan kunnen laten zien dat de Nederlandse industrie de hightech kwaliteiten in huis heeft voor de telescoopprojecten die nog op stapel staan.’ Foto: Com-magz

Daarvan is 25 miljoen uitgetrokken voor die draagconstructie: motion control-technologie en een frame waarmee heel nauwkeurig de positie van een spiegel veranderd kan worden. In totaal 798 zeshoekige, buitengewoon vlakke spiegels, elk voorzien van zo’n frame, vormen tezamen een grote schotel met een diameter van 39 meter. Eenmaal geïnstalleerd op de ruim drie kilometer hoge top van de Cerro Armazones in het noorden van Chili gaat Europa daarmee namens de mensheid onder meer op zoek naar leven in andere zonnestelsels.

25 NANOMETER Gesteund door NOVA (Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie, met vier universitaire sterrenkunde-instituten) werken TNO en VDL al sinds 2003 samen. Sindsdien zijn ze bezig, in een sterk iteratief proces, een draagstructuur te ontwerpen en te engineeren die in staat is een spiegel op 25 nanometer (0,000025 millimeter) nauwkeurig te positioneren. Dat is nodig om de telescoop een scherp beeld te laten maken, zestien keer scherper dan dat van de Hubble Space Telescope. ‘Met de E-ELT kunnen we leven op planeten in andere zonnestelsels gaan ontdekken’, duidt een enthousiaste Hans Priem het ultieme doel. ‘Het voordeel van de Hubble (die in een baan om de aarde draait, red.) is dat die geen last heeft van de dampkring met al zijn vocht en gassen’, schetst Maniscalco. ‘Het voordeel van de E-ELT is dat die gemakkelijk onderhoudbaar is. Het nadeel is dat die door de dampkring heen

moet kijken en hinder heeft van temperatuurschommelingen en wind.’ Om onder die omstandigheden toch tot een scherp beeld te komen, heeft ESO het Adaptive Optics System ontwikkeld. Met een krachtige laserbundel wordt op zestig kilometer hoogte, in de ijle mesosfeer van de dampkring, een ster gesimuleerd. Daaraan kan dit systeem de optiek voortdurend ijken en kalibreren. De frames volgens Nederlands ontwerp zorgen ervoor dat de 798 spiegels onder alle omstandigheden samen de perfecte parabool blijven vormen. Het systeem en de draagstructuur samen zorgen – ondanks afwijkingen door zwaartekracht, atmosferische turbulentie of temperatuurdaling – voor beelden van de hoogst mogelijke resolutie van dat zonnestelsel op vele lichtjaren waarop het gericht staat.

BESTE TECHNOLOGIE Het draagstructuurontwerp werd in 2010 door ESO uitgekozen om verder uitgewerkt en getest te worden. Maar nu is de vraag wie de honderden stuks mag gaan produceren. ‘Bovenal wil ESO onafhankelijk blijven en niet gebonden zijn aan ons als ontwerpers. Ook al hebben wij de ip ontwikkeld, in principe hebben wij dezelfde uitgangspositie als onze concurrenten.’ Dat het Nederlandse consortium technologisch de beste papieren heeft, daarover bestaat geen enkele twijfel bij Priem en Maniscalco. ‘TNO is heel goed in staat om de wens van de klant te vertalen naar een functioneel ontwerp. VDL ETG is heel sterk in het vertalen van dat ontwerp in een systeem

dat ook maakbaar is, niet onnodig duur, betrouwbaar en onderhoudbaar. En de astronomen van NOVA bieden voortdurend het perspectief van de eindgebruiker’, definieert de TNO-man. ‘Dat ontwerp is jarenlang heel veel heen en weer gegaan tussen TNO en ons om het iedere keer weer een slagje beter produceerbaar te maken’, schetst VDL ETG’er Priem hoe de gunstige technologische uitgangspositie is ontstaan. Maar het Nederlandse consortium mag dan alles weten van het eigen ontwerp van de draagstructuur. Mag dan het best op de hoogte zijn van de wijze waarop het gebouwd moet worden en mag dan het beste weten wáár tijdens dat traject de risico’s liggen en hoe te zorgen dat het binnen het kritieke pad opgeleverd kan worden, opdat het volgens planning met alle spiegels en andere apparatuur kan worden samengebouwd op de Chileense bergtop. En het consortium mag dan met VDL ETG, als leverancier van de waferhandler voor de euv-chipproductiemachines van ASML, een absolute wereldtopper in motion control aan boord hebben. Toch is het maar helemaal de vraag of die voorsprong voldoende is om de ‘volumefase’ naar Nederland te halen. Vanwege de genoemde ‘eerlijke prijs’ én vanwege de ‘politieke factor’.

LOBBYSPEL ‘Als de concurrentie in een Zuid-Europees land de opdracht per se wil hebben, dan belt hun minister-president met de beslissende commissie

itsme, aangenaam compleet

binnen de ESO. Onze politici hebben daar grote moeite mee: ‘Want dat is niet zo als het hoort’’, verwoordt Priem het. En de samenwerking liet vaak te wensen over. ‘Nederland heeft veel tenders verloren omdat aanbestedende kennisinstellingen en bedrijven enerzijds en de ministeries van OCW en EZ, de politiek en de diplomatie anderzijds van elkaar niet wisten Het ontwerp van de draagconstructie voor elk van de 798 spiegels. Foto: Henri Werij waar ze mee bezig waren. Nu is de wil om goed samen te werken er kunnen dan structureel in de Champions League wel, nu vindt er veelvuldig gezamenlijke afstemgaan spelen waarin China, de VS en India de ming plaats. Maar de ervaring met het lobbyspel komende jaren hun telescopen gaan ontwikkelen ontbreekt nog’, constateert Priem, die hoopt dat en bouwen’, aldus Matthew Maniscalco. ‘Daar oktober – als ESO de knoop doorhakt en de komt nog bij’, vult Hans Priem aan, ‘dat dit soort gunning doet – niet te vroeg komt. projecten veel spin-off kan bieden. VDL ETG Niet alleen omdat met het winnen van de tender ontwikkelt al jaren voor het Europese ondereen opdracht van 25 miljoen euro wordt binnenzoeksinstituut CERN, werk waarvan we heel veel gehaald. Dat is mooi, zeker voor de toeleverketen, geleerd hebben voor opdrachten in totaal andere die ‘zo’n negentig procent’ van de aanneemsom sectoren.’ kan gaan omzetten. ‘Maar ook omdat we dan kunnen laten zien dat de Nederlandse industrie www.tno.nl de hightech kwaliteiten in huis heeft voor de www.vdletg.com telescoopprojecten die nog op stapel staan. Wij www.eso.org

! m a a n e g n aa

Aan het begin van dit jaar zijn ES Elektro en Hoogland-Mennens samengevoegd tot itsme. Als Nederlands familiebedrijf bieden we klanten uit machinebouw en industrie één vertrouwd aanspreekpunt voor elektrotechnische en mechanische techniek en logistiek. Wij stellen ons het hele jaar graag opnieuw aan u voor onder het motto: itsme, aangenaam! itsme staat voor Industrial Technology and Supply for Mechanical and Electrical. In deze spannende tijd van Industrie 4.0 stimuleren wij geïntegreerde oplossingen om uw concurrentiepositie te verbeteren. Dat begint met competente mensen die - zoals u van ons gewend bent - naar u luisteren en uw uitdagingen begrijpen. Maar we zijn natuurlijk pas compleet met een brede en actuele online catalogus, inclusief een handige webshop. Bij ons vindt u wat u zoekt: één unieke catalogus met meer dan 1,4 miljoen(!) elektrotechnische en mechanische artikelen voor machinebouw en industrie. En onze webshop met veel slimme mogelijkheden sluit naadloos aan op uw bestelproces. Wilt u nog meer? Dan versnelt onze klantspecifieke systeemintegratie uw processen. Onze experts delen graag onze ervaring met u! Nieuwsgierig hoe 1,4 miljoen artikelen eruit zien? Neem snel een kijkje op shop.itsme.eu itsme | Making You Succeed! Nederland België Duitsland Roemenië Spanje

itsme Breemes Schultz+Erbse ES Elektro Romania Elektres

www.nl.itsme.eu www.breemes.be www.schultzerbse.de www.eselektro.com www.elektres.es

shop.itsme.eu

september 2017

PROCESVERBETERING

VIRO-TEAM TOONT MET SIMULATIES AAN HOE DE FABRIEKSLOGISTIEK BETER KAN

EERST BEWIJZEN, DAN PAS INVESTEREN De klant bewijsvoering aanreiken. Dat is in de kern wat het simulatieconsultancyteam van internationaal ingenieursbureau VIRO doet. Bewijzen dat een bepaald investeringsconcept voor fabriekslogistiek de beste keuze is, rekening houdend met alle randvoorwaarden die de klant stelt, zo schetst projectmanager Wim Klinkien.

Tecnomatix Plant Simulation, een softwarepakket van Siemens PLM). Het verkrijgen van de juiste input is niet altijd eenvoudig, maakt Klinkien duidelijk. ‘Soms omdat de data er echt niet zijn, maar ook omdat niet alle stakeholders direct overtuigd zijn van het nut van het modelleren van de actuele situatie. ‘Ik weet wel hoe het nú gaat, ik wil juist weten hoe we het in de toekomst beter kunnen doen’, horen we regelmatig terug. Bepaalde gegevens worden pas beschikbaar gesteld als wij aan de hand van het nul-model hebben bewezen dat zonder die data het simulatiemodel niet klopt met de werkelijkheid, dat bijvoorbeeld de totale yield dan veel te laag uitkomt.’

BREDE BLIK Vervolgens wordt, in een brainstorm met de klant, zo breed mogelijk gekeken welke logistieke concepten een verbetering zouden kunnen opleveren. In die brainstorm worden de klant z’n detailkennis van het proces en de ideeën over hoe dat verbeterd kan worden gecombineerd met de ‘helicopterview’, de brede ervaring en het pragmatisme Alle kennis en ideeën van de klant en die van het VIRO-team worden gecondenseerd in een top-drie of -vier van logistieke concepten. Die worden vervolgens van het VIRO-team, zo stelt getoetst met het nul-model, om te bepalen wat het effect is, schetsen Wim Klinkien (links) en Mart Bruggink de gang van zaken. Foto: Arjan Reef Klinkien. ‘Als je dagelijks op de werkvloer staat, tussen de machines, zie je vaak lang niet alles. Onze simulaDOOR MARTIN VAN ZAALEN ment aangetoond zien, voordat de investeringen ties laten het geïntegreerde geheel in de onderlingedaan worden.’ ge samenhang zien. Daar komt bij dat wij in tal IRO biedt, als breed georiënteerd bureau voor projectmanagement en engineering, DATA VERGAREN een ruim scala aan diensten voor factory Behalve de feitelijke opdrachtgever, vaak de direc& plant optimisation. Van analyse en tie, zijn de mensen die namens de klant zitting RUIMTE VOOR OUT-OF-THE-BOX advies tot het begeleiden van complete investehebben in het projectteam belangrijke stakeringstrajecten. Een gespecialiseerde dienst is de holders en dus gesprekspartners voor Klinkien en klant het bewijs leveren voor de wijze waarop hij zijn collega’s. ‘Dit zijn de mensen die direct bij de VIRO’s simulatieconsultancyteam heeft zijn oorsprong zijn interne logistiek het beste kan verbeteren. productie betrokken zijn, vaak procesengineers. in een initiatief van Mart Bruggink, nu ruim drie jaar Essentieel voor die bewijsvoering is dat eerst duiDie weten meestal precies hoe het samenspel geleden. Met kennis van en ervaring met Tecnomatix in delijk wordt wat de klant precies beoogt. ‘Vaak tussen mensen, machines, voorraadsystemen en zijn bagage als afgestudeerde werktuigbouwer modelheeft hij wel een globale doelstelling’, weet Klinkinterne transportsystemen verloopt. En die leerde hij destijds een reeds ‘bevroren’ productieien. ‘Hij wil bijvoorbeeld de productiecapaciteit hebben meestal ook de inhoudelijke procesdata. proces van een klant, om te ontdekken dat met dertig uitbreiden terwijl het aantal fte naar beneden Als het goed is, kunnen zij met cijfers laten zien procent minder transportsystemen en een andere moet. Daarvoor wordt vaak aan automatisering hoeveel producten per uur van een machine routing een hogere capaciteit gerealiseerd kon worgedacht. Maar de bedrijfsleiding heeft niet altijd afkomen, hoeveel storingen er zijn, hoelang een den. Een half jaar later werd het simulatieconsultancyeen onderbouwd beeld of bijvoorbeeld het bijbepaalde activiteit duurt, enzovoorts.’ Gegevens team geboren. ‘Dat is ook het mooie aan werken bij plaatsen van een aantal machines of het inzetten waarmee Klinkien’s collega en simulation consulVIRO, dat je tijd en ruimte krijgt voor out-of-the-boxvan agv’s (automatisch geleide voertuigen, red.) tant Mart Bruggink de bestaande situatie in een initiatieven.’ het beoogde resultaat geeft. Dat wil het managezogeheten nul-model kan programmeren (in

september 2017

van verschillende fabrieken komen, in sectoren als food, verpakking, metaalbewerking en automotive. Plants waar hoge volumes gedraaid worden, of juist kleinere met heel veel verschillende logistieke stromen. Daardoor kunnen wij out-ofthe-box denken. Juist die brede blik maakt dat we gemakkelijker tot praktische oplossingen komen die soms in de ene sector heel gebruikelijk zijn, maar in de andere volledig onbekend.’

concepten of ze voor de klant rendabel zijn qua budget en terugverdientijd’, vult Klinkien aan.

NIEUWE BEWIJSVOERING ‘Met onze ervaring op zak hebben we meestal wel een goede indicatie van waar de klant voor kiest’, geeft Klinkien aan. Een optie kan dusdanig veel besparing bieden dat de klant opteert voor een fabriek met een totaal andere lay-out dan de hui-

natuurlijk helemaal aan de klant.’ Maar vaak krijgt VIRO, met zijn engineeringscapaciteit en supply base, de opdracht de nieuwe automatisering en logistieke systemen te realiseren, duidt Wim Klinkien. Nu, na tientallen casussen met diverse klanten in uiteenlopende markten, breidt zijn team het aanbod uit. Voor fabrikanten van bijvoorbeeld conveyorsystemen of palletwikkelaars kan het nu

HOOGSTE CAPACITEIT OF BESPARING Al die kennis en ideeën van management en werkvloer van de klant en die van het VIRO-team worden gecondenseerd in een top-drie of -vier van logistieke concepten. Die worden vervolgens getoetst met het nul-model, om te bepalen wat het effect is van logistieke aanpassingen die een concept met zich meebrengen. ‘In het ene concept’, schetst Bruggink, ‘kan er sprake zijn van extra logistieke transportmiddelen, om zodoende logistieke bottlenecks te voorkomen, in een ander kan het accent liggen op een groter buffersysteem en in een derde kan een additioneel bevoorradingssysteem zijn meegenomen dat het mogelijk maakt acht uur achtereen onbemand te produceren. Het ene concept zal vooral zorgen voor de hoogste productiecapaciteit, het andere juist voor de grootste fte-besparing en het derde zal later het gemakkelijkst uitbreidbaar zijn.’ Bruggink presenteert van elk concept de resultaten op zo’n manier dat de klant ze goed met elkaar kan vergelijken. ‘Wij toetsen uiteraard voor alle top-

‘Als je dagelijks op de werkvloer staat, tussen de machines, zie je vaak lang niet alles’

dige. ‘Het is dan afgelopen met suboptimaliseren. Veel productieprocessen zijn in de loop van vele jaren geleidelijk aan uitgebreid. Steeds is er weer een nieuw deel aan vastgeplakt, zonder oog voor het geheel.’ Bruggink rijdt nog wel eens langs de plant van een klant waar zelfs het gebouw als gevolg van de nieuwe logistiek is aangepast. ‘Als je twee jaar niet in die fabriek bent geweest, herken je het niet meer terug.’ Als de klant zijn keuze uit de gesimuleerde opties heeft gemaakt, is het zaak die te gaan bouwen. ‘Hoe hij dat realiseert, is

digitale generieke modellen van hun systemen aanmaken, voorzien van een voorgeprogrammeerde user interface. Deze oem’ers kunnen daarmee zelf, virtueel, parameters wijzigen. ‘Die kunnen zo hun potentiële klant bewijzen dat met een specifieke configuratie de gewenste capaciteit gehaald kan worden’, aldus Mart Bruggink, terwijl hij ter illustratie op een scherm een palletwikkelaar zijn virtuele rondjes laat draaien. www.viro.nl

SAMEN SNELLER EN BETER INNOVEREN Samen sta je sterk. Door kennis te delen en intensief samen te werken, brengen we technologie sneller naar de markt: van goed idee naar marktrijp product. Begrip is de basis voor innovatie. Berenschot organiseert dit en brengt bedrijven, kennisinstellingen en overheid samen rond technologische thema’s waar nu kansen liggen. U kunt al aansluiten bij onze ecosystemen op het vlak van fotonica, gebouwgeïntegreerde solar (BIPV), Internet of Things, en printed electronics. Weten waar voor u de mogelijkheden liggen? Kijk op www.berenschot.nl/sameninnoveren

Berenschot september 2017

UIT DE MARKT NEDERLANDS ONTWERP KAN REIZEN RADICAAL VERANDEREN De Hyperloop is een soort buizenpost, maar dan voor het vervoer van mensen. Voor het ontwerpen van deze innovatie hebben de ontwikkelaars van Hardt zo’n beetje alle mogelijkheden van de MathWorks softwaresuite benut. Zoals voor het berekenen van het tracé van de buis de hoogte-informatie gebruiken uit digitale geografische kaarten. Met die detailinformatie was ook snel te bepalen hoe groot de g-krachten in de bochten zullen zijn, of hoe hoog de pilaren moeten zijn waarop de buis steunt. Ook voor het modelleren van de dynamiek van de Hyperloop-capsule en voor het ontwikkelen van de diverse besturingen – voor magnetisch veld, verwarming, verlichting en vacuümborging – is dankbaar gebruikt gemaakt van de software van MathWorks, vertelt Mars Geuze. Hij is cto van Hardt, de

Delftse start-up die eerder dit jaar de designwedstrijd won van het Amerikaanse SpaceX van Elon Musk. Het Nederlandse ontwerp wordt nu getest in een buis van een halve kilometer, langs een hoofdweg in de VS. Volgens planning moet alles op topsnelheid zijn beproefd in 2019. Dan kan Hardt het systeem aan de wereld laten zien. Een transportmiddel dat met een top van 1.200 km/u sneller zal zijn dan het vliegtuig en toch goedkoper dan de trein. En een stuk energiezuiniger dan de bestaande magneetzweeftreinen, omdat de hyperloopcapsule alleen bij het accelereren voortstuwing nodig heeft. Eenmaal op gang profiteert ze van de volledige afwezigheid van luchtweerstand in de vacuüm gezogen buis. Volgens het ideaal-scenario van Geuze start de bouw van het eerste tracé in 2021. Volledig uitgerold in

Foto: Com-magz

Nederland kan – in combinatie met lokaal autovervoer – vrijwel elke plek in ons land binnen 45 minuten worden bereikt, zo claimt Geuze. Hij deed zijn verhaal tijdens de MATLAB

‘DE COMPUTER NEEMT HET ONTWERPEN OVER’ De Cadac Group in Heerlen heeft in juni een compleet productielaboratorium ingericht met 3D-printer, vijf-assige freesmachine, scanner en robotarm. Het lab wordt gebruikt bij de opleidingen die Cadac verzorgt voor afnemers van Autodesken eigen software. Ook middelbare scholen zijn welkom en mkb’ers kunnen de faciliteiten huren. De Benelux-distributeur en -installateur van Autodesk ontwerpsoftware voor bouwen infrabedrijven, machine- en apparatenbouwers en de procesindustrie levert onder de naam Cadac Organice ook zelf ontwikkelde software aan onder-

nemingen in West-Europa, de VS en Australië. Sinds de overname van NedGraphics, specialist in software voor netwerken en digitale kaarten, werken er ruim 200 mensen. ‘De digitalisering dwingt ons om het bedrijfsmodel aan te passen’, zegt oprichter/eigenaar Jan Baggen van Cadac. ‘Bedrijven en organisaties kopen geen software meer, ze huren. We hebben onlangs onze Cadacwebstore geopend, onze verkopers worden consultants die klanten helpen met complexe ontwerpprocessen. Ze bedenken samen met klanten oplossingen, koppelen systemen aan elkaar en zorgen dat de moge-

lijkheden van bijvoorbeeld het internet of things benut kunnen worden.’ Baggen ziet de ontwerpwereld snel veranderen. ‘De computer neemt het ontwerpen over. We gaan heel snel naar een tijd waarin de designer niet zélf iets bedenkt. Hij voert parameters in en kiest vervolgens uit een groot aantal voorstellen die uit de computer rollen. Dat betekent dat bedrijven en particulieren het meer en meer zelf gaan doen. Als Cadac moeten we daarop inspelen, anders zijn we gezien. Daarom hebben we geïnvesteerd in een eigen productielab.’ www.cadac.com

EXPO 2017 van MathWorks, eind juni in Eindhoven. Lees elders in deze Link het verslag van het aansluitende managementdiner. www.hardtglobalmobility.com

AWARDS Anouk Wissink, directeur Supply

Chain & New Business en board member bij Koninklijke Vezet, is verkozen tot Supply Chain Professional 2017. Supply Chain Media en BLMC organiseren de verkiezing. Additive Industries is door het

FD uitgeroepen tot de Nieuwe Kampioen van 2017, als het veelbelovendste bedrijf van Nederland.

september 2017

Uit voorraad leverbaar:

Ø 32 tot Ø 125 slag 10 tot 1500 mm

Afwijkende maten:

Klaar terwijl u wacht 0

Geef de cilinder de cilinder cilinder-maten door door

minuten

Productie start direct

www.metalwork.nl www.metalwork.nl Metal W Wo ork Nederland B.V V. Voltastraat 9, 6716 AJ EDE Tel. + 31 (0)318-665 111 E-mail: metalwork@metalwork.nl Metal W Wo ork België - Belgique Mechelsesteenweg 277, B-1800 VIL LV VOORDE Tel. + 32 (0) 2-751 6120 E-mail: metalwork@metalworkpneumatic.be

minuten

Dezelfde dag afhalen of geleverd

UIT DE MARKT RADINE ONTWIKKELT EN BOUWT MONTAGELIJN MET DRIE YUMI’S Radine heeft voor ABB Ede een montagelijn ontwikkeld, gebouwd en geïnstalleerd voor de assemblage van hollewanddozen. In nauwe samenwerking met ABB Robotics en klant ABB Ede zijn in die Foto: Radine lijn drie ABB Yumi-assemblagerobots geïntegreerd. Dat maakt het systeem flexibel en toegankelijk voor de operator. De Yumi is een tweearmige cobot, ontwikkeld om samen te werken met mensen, speciaal voor de handling van kleine componenten. De lijn kan een tweede product assembleren zonder dat enige ombouw nodig is, aldus Radine in een persverklaring. ‘Als speciaalmachinebouwer met eigen trilvullerbouw richten we ons vooral

op de ontwikkeling en bouw van machines om kleine componenten in elkaar te zetten. Vanwege de toegankelijkheid van de Yumi en de trilvullers, het handlingsgewicht en de flexibiliteit die robots met zich meebrengen, denken wij de Yumi vaker te kunnen toepassen in onze oplossingen’, aldus Radine-directeur Karel Schuitemaker. www.radine.nl www.abb.nl/robotics

PRODUCTIELIJN ‘SLIMME RAMEN’ MERCK IN NOVEMBER VOLLEDIG OPERATIONEEL Eind november is de opening gepland van de productiefaciliteit voor ‘slimme ramen’ die het Duitse Merck in Veldhoven inricht. De ramen zijn slim omdat ze met vloeibaarkristaltechnologie en een druk op de knop – of sensorgestuurd – zonwerend of ondoorzichtig (voor privacy-doeleinden) gemaakt kunnen worden. Casper van Oosten legde er tijdens zijn promotieonderzoek aan de TU/e de basis voor en richtte vervolgens in 2008, samen met Teun Wagenaar, Peer+ op. Dat won meerdere innovatiesubsidies en werd in 2014 overgenomen door Merck. ‘Er gaat al glas over de lijn’, vertelt Van Oosten, nu managing director Merck Window Technologies. ‘Maar dat is alleen nog voor testdoeleinden. We verwachten eind dit jaar voor de markt te gaan produceren.

Ik kan je bestelling alvast aannemen...’ Bestellingen komen uit de grootzakelijke hoek en van de overheid. Voor gebouwen met een bijzondere architectonische uitstraling, waarbij de traditionele zonwering niet past. ‘Denk aan een gebouw met driehoekige ramen; daarvoor is onze oplossing een uitkomst.’ De fabriek in opbouw staat intussen vol met machines van Europese makelij. Of en welke Nederlandse machinebouwers daarbij betrokken zijn, kan Van Oosten nog niet verklappen. Evenmin wat de productiecapaciteit zal worden. ‘Maar een enkel groot kantoorgebouw bevat al gauw duizenden vierkante meters glas’, geeft hij ter indicatie mee. Merck investeert ruim 15 miljoen euro in de plant. www.merck-performancematerials.com

UIT DE MARKT RAPPORT IPL ADVIES STUT ERP-KEUZE, AL SINDS 1991 Met welk ERP-systeem is een productie- of groothandelsbedrijf het beste af? Lastige vraag, want de ERPsystemen van vandaag zitten bomvol functionaliteit en het aantal aanbieders is groot. Onafhankelijk advies kan komen van IPL Advies, dat al meer dan 150 bedrijven heeft ondersteund bij de selectie, implementatie en optimalisatie van een ERP-pakket. En het Eindhovense adviesbureau evalueert al sinds 1991 elk jaar een waaier aan beschikbare ERP-systemen. Dit jaar werden er 33 doorgelicht en dat leverde een rapport (en het boek ‘ERP Systemen voor Productie en Groothandel 2017’) op van liefst 250 pagina’s, met een schat aan informatie over ERP, ERP-selectie, ERP-leveranciers en hun systemen. Voor het eerst is dat boek ook via Bol.com en managementboek.nl te bestellen. De resultaten zijn tevens verwerkt in de online vergelijkingstool. Volgens Ruud Smetsers, partner bij IPL, biedt het rapport ‘een weer bredere doorsnede’ van wat er wordt aangeboden: ‘Nog meer pakketten in

nog meer marktsegmenten binnen de domeinen productie en groothandel.’ ERP-leveranciers vullen de vragenlijst in, waarna wij een dag inplannen om de antwoorden te valideren: ‘Jij zegt dat je dit kunt, laat het maar eens zien.’ Op die manier komen we gezamenlijk tot een complete, valide – lees: onafhankelijk samengestelde – lijst.’ Het rapport geeft geen ranking. ‘Zo werkt dat niet’, legt Smetsers uit. ‘Heel veel factoren bepalen of een pakket goed of minder goed is. In de procesindustrie, waar je met recepten te maken hebt, ligt dat anders dan in de projectgedreven manufacturing – en grote ondernemingen stellen andere eisen dan mkb’ers. Maar uit het rapport kun je wel halen welke pakketten in welke branches goede kandidaten zouden zijn om op de shortlist te komen.’ De aandacht voor connectiviteit is geleidelijk groter geworden. ‘De consumenten- en CRM-wereld hebben de stap naar de cloud al eerder gezet. Nu zien we de wat conservatievere industriesector ook die kant op gaan. Sommige leveranciers

doen mee in Smart Industry fieldlabs die uitwissel-formats definiëren die ketenintegratie bevorderen. En steeds meer klanten vragen om die koppeling. Dus dat leeft, de eerste stappen worden gezet.’ IPL Advies doet de evaluatie samen met het Duitse Fraunhofer IML. Ruud Smetsers: ‘Wij valideren de informatie op het platform voor de pakketten voor de Nederlandse

markt en IML voor de Duitse markt.’ Wat gedetailleerde informatie oplevert om de juiste afweging te maken. ‘De IPL-insteek is klanten te ontzorgen bij het maken van die afweging. Doe je dat niet goed, dan kunnen tijdens het implementatieproces dingen echt fout gaan. ERP raakt alle bedrijfsprocessen.’ www.ipl.nl www.erp-portal.nl

‘SPECIALS HEBBEN WE BINNEN TWINTIG MINUTEN KLAAR’ ‘Een bedrijf dat een storing heeft en op een cilinder zit te wachten, kunnen wij heel snel helpen: de standaardslaglengtes hebben we allemaal op de plank liggen en cilinders met afwijkende slaglengte hebben we binnen twintig minuten voor ze klaar.’ Dat vertelt Freek van der Waardt, salesmanager van Metal Work Nederland in Ede. De distributeur van pneumatische componenten – en meer en meer ook elektri-

sche spindels, tandriemen, motoren en zo meer – heeft de afgelopen tijd fors geïnvesteerd. Zo werd het magazijn vergroot (700 vierkante meter erbij), de logistiek geoptimaliseerd en de assemblageafdeling verdubbeld. ‘Dat heeft er met name mee te maken dat wij ook veel halffabrikaten maken en onze klanten complete systemen leveren. Onze fabriek in LEES HIERNAAST VERDER

DE BASIS VOOR UW SUCCES Innovatieve Innovatieve oplossingen oplossingen van Murrelektronik

EL EK TRONICA IN ELEKTRONICA DE S SCHAKELKAST CHAKELK AST

IINTERFACE NTERFACE

AANSLUITTECHNIEK A ANSLUIT TECHNIEK

I/O I/O S SYSTEMEN YSTEMEN

september 2017

> VERVOLG VAN VORIGE PAGINA

Concesio, Brescia (Italië), levert ons puur de componenten. Maar als de klant graag een compleet systeem van ons wil hebben, dan doen we dat ook.’ Metal Work Nederland belevert klanten in heel ons land en – via het bijkantoor in Vilvoorde – in België. Het bedrijf telt zestien medewerkers, onder wie een club adviseurs. ‘’De komende jaren willen we dat uitbreiden. We zijn echt op zoek naar mensen in de verkoop-buitendienst, met een technisch-commerciële achtergrond. Momenteel is daar heel moeilijk aan te komen’, weet de salesmanager. De voorraadhoudende distributeur maakt deel uit van het Italiaanse Metal Work, dat wereldwijd present is met verkoopkantoren en in totaal meer dan 1.100 mensen in dienst heeft. Begin dit jaar werd in Concesio een nieuwe, hypermoderne fabriek in gebruik genomen, met veel aandacht voor het milieu en heel veel robottechniek. De Nederlandse tak richt zich op een breed scala van markten, waaronder de agrarische sector, wasserijmachines, de houtindustrie, de straalwereld, afzuigingen, trailerbouw en algemene machinebouw. www.metalwork.nl

HOOFDKANTOOR VANBERLO NAAR INNOVATION POWERHOUSE Per 1 augustus is het Eindhovense hoofdkantoor van designbureau VanBerlo verhuisd naar het Innovation Powerhouse op Strijp-T, de voormalige energiecentrale van Philips. Daar wordt de voordeur op termijn gedeeld met andere bedrijven. ‘Een verzamelgebouw sluit aan bij de fase waarin VanBerlo momenteel verkeert’, zegt ceo Thomas Paulen. ‘Cocreëren en samenwerken vormen het fundament van het ontwerpbureau. Het Innovation Powerhouse is open, gericht op samenwerken. Helemaal VanBerlo.’ Initiatiefnemer en founder van VanBerlo, Ad van Berlo, is bezig bedrijven te selecteren. ‘Het moeten ondernemers zijn die, net als wij, bezig zijn om innovaties bij andere bedrijven te bevorderen. Dat kunnen partners van ons zijn, maar dat hoeft niet. Doel is een living lab te creëren voor design, architectuur, hightech harden software, finance, big data, patenten, dat soort disciplines.’ De 2.500 m2 van het Innovation Powerhouse biedt ruimte aan het groeiende aantal medewerkers én de

Artist impression: Atelier VanBerlo

nieuwe manier van werken van VanBerlo: open innovatie. ‘Er zijn plekken waar we samen met klanten, partners en universiteiten intensief aan projecten kunnen werken. De gemeenschappelijke ruimten lenen zich goed voor informele sessies en presentaties. Verder beschikken we over ruimten voor gebruikerstests,

hackathons en scrumsessies’, zegt Paulen. ‘Om relevante oplossingen te kunnen ontwikkelen, heb je verbinding, informatie-uitwisseling, creativiteit en vooral innovatiekracht nodig. De flexibele indeling van de ruimte stimuleert dat.’ www.vanberlo.nl

VHE: ‘SUCCES LEAN VOOR DE HELFT AFHANKELIJK VAN KLANTEN EN LEVERANCIERS’ VHE Industrial Automation, leverancier van complexe kabelbomen en aandrijf- en besturingsunits, is nu een half jaar onderweg in zijn nieuwe, tweede locatie. Daar, in Veldhoven, worden vervolgseries geproduceerd, volgens het lean-principe. ‘We hebben nog een weg te gaan, maar het gaat wel snel steeds beter’, vat directeur Joop Essing de actuele stand van zaken samen. VHE deed de investering in vierkante meters en de operational excellence-methodiek om te groeien. Het Eindhovense bedrijf beperkte zich voorheen tot het samen met de klant ontwerpen, engineeren en uiteindelijk ook bouwen van proto’s of van speciaalmachines die in enkelstuks of hooguit kleine series op de markt werden gebracht. Onder leiding van Essing is gekozen voor een groeistrategie: de klant blijven bedienen, ook als een product op een gegeven moment het stadium van volwassenheid heeft bereikt en de grotere vervolgseries geëngineerd en gebouwd moeten gaan worden. Maar dat vergt van VHE wel dat de prijs naar beneden

gaat en de yield omhoog. Vandaar de implementatie van lean. De werkwijze heeft inmiddels geresulteerd in onder meer het invoeren van een ‘overdrachtsprotocol’ en andere testafspraken, ondersteund door het digitaliseren van de werkplekken. De leane wijze van werken, zo constateert Essing, heeft ook de betrokkenheid op de werkvloer verhoogd. ‘Inherent aan het lean-concept is het gebruiken van de ideeën van je mensen om de processen te verbeteren. Productiemensen voelen zich gehoord als hun suggesties voor bijvoorbeeld het verkorten van de loopafstand of het voorkómen van het zoeken naar een component worden overgenomen.’ Dat laatste is overigens niet alleen een interne kwestie: dat componenten tijdig en op de juiste plek worden afgeleverd, is de verantwoordelijkheid van de leveranciers, vervolgt Essing. Sterker nog: ‘Het succes van lean hangt voor de helft af van de eigen organisatie, voor de andere helft van leveranciers en klanten. Leveranciers moeten bereid zijn tot afspraken over andere

coderingen, of het aanleggen van tussenvoorraden. Klanten moeten heel transparant willen zijn over hun forecast en de gewenste reactietijd.’ Al is er dus nog een weg te gaan, VHE kan inmiddels mooie cijfers laten zien. Het fouten-percentage is na twee maanden lean met 75 procent gedaald en de omzet steeg het afgelopen jaar met 25 procent. Het personeelsbestand groeide sinds januari van 120 naar 150 mensen, een VHE-directeur Joop Essing: ‘Inherent aan het lean-concept is het gebruiken van de ideeën van je mensen om de processen te aanwas nodig om klanten goed, snel en verbeteren.’ Foto: VHE kostenefficiënt te dat een klant eerder in Roemenië kunnen bedienen, ook dus voor de deed, naar Nederland hebben productie van vervolgseries. kunnen terughalen.’ ‘Bestaande klanten, maar ook nieuwe. We doen het zó goed dat we werk www.vhe.nl

september 2017

Turning ideas iinto nto solutions solutio Combining our engineers engineersâ&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122; knowhow and ingenuity with the experience build up in more than 50 years in application areas such as operating rooms, oms, semic semiconductor industry industry, service robots and even outer space, we develop together her with ou our customers high

develop with maxon

#withmaxon

SAMENONDERNEMEN Link Magazine signaleert fusies, allianties en overnames in de industrie. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

OVERNAMES

ELEKTRONICA

OPPERVLAKTEBEHANDELING

De Italiaanse pcb-fabrikant Elco heeft V-PS (voorheen Vermeulen Printservice) in Aarle-Rixtel overgenomen. Dat expertisecentrum voor printplaatassemblage vormt

Ramaer en V-PS fuseren tot Elco Netherlands

Brabant Groep achtste overname Anders Invest Investeringsmaatschappij Anders Invest heeft zeventig procent van de aandelen in de Brabant Groep overgenomen. Het Oosterhoutse bedrijf – met nevenvestigingen in Waspik en Heerenveen, circa honderd medewerkers – is marktleider in het geautomatiseerd stralen en coaten/

conserveren van staalplaten, profielen en grote stalen objecten, voor onder meer de maritieme en procesindustrie en petrochemie. Anders Invest heeft nu acht Nederlandse technische mkb-bedrijven in portefeuille. www.andersinvest.nl www.brabantgroep.nl

MEDISCHE TECHNOLOGIE

Philips blijft overnemen Philips heeft de afgelopen tijd vijf overnames gedaan. De grootste: het Amerikaanse Spectranetics, dat voor de behandeling van hart- en vaatkwalen, herseninfarcten en bepaalde kankervormen slimme, patiëntvriendelijke technologie ontwikkelde. Andere acquisities betreffen de Amerikaanse bedrijven Cardioprolific (echoscopie-oplos-

sing die de aflevering van medicijnen via een katheter in vaatwanden verbetert) en Electrical Geodesics (nieuwe eeg-apparatuur/hersensensoren), het Duitse Tomtec (slimme software voor interpretatie van echobeelden) en het Britse Health & Parenting (apps voor zwangerschap en opvoeding). www.philips.nl/healthcare

samen met het Helmondse Ramaer, bouwer van kleine en middelgrote series pcb’s en in 2014 door de Italiaanse firma ingelijfd. www.elcopcb.com

SOFTWARE

Optosecurity in handen Vanderlande Vanderlande heeft het Canadese softwarebedrijf Optosecurity ingelijfd. Dat heeft een succesvol platform voor bagagescreening en data-integratie op luchthavens ontwikkeld. Gecombineerd met

Vanderlande’s Scannojet-systeem kan de Veghelse onderneming luchthavens nu geïntegreerde, geautomatiseerde oplossingen voor bagageafhandeling bieden. www.vanderlande.com

INDUSTRIËLE AUTOMATISERING

Overname HTS tilt ICT over duizend medewerkers ICT Group heeft technisch dienstverlener High Tech Solutions (HTS) overgenomen. Het Apeldoornse bedrijf (25 medewerkers) doet automatiseringsprojecten en -advisering voor sectoren als tele-

com, healthcare, defensie en hightech. De activiteiten zijn grotendeels complementair aan die van ICT Group, dat nu ruim 1.000 medewerkers telt. ict.eu/nl

HALFGELEIDERINDUSTRIE

ANALYSEAPPARATUUR

Liteq verkocht aan Singaporese K&S

Sioux verkoopt LumiByte aan Innosieve Diagnostics

Het Eindhovense Liteq is verkocht aan het Singaporese Kulicke & Soffa (K&S). Liteq ontwikkelt en fabriceert lithografische advanced packaging-machines die in plaats van de gangbare kwiklampen gebruik maken van lasers. De machine is klaar voor evaluatie door klanten.

K&S, dat begin 2015 ook al Assembléon (plaatsingsmachines) overnam, biedt Liteq de marktkanalen en middelen voor internationale groei. Het nam de aandelen over van de BOM, Sioux en ASML. Sioux blijft technologiepartner. www.liteq.nl, www.kns.com

STAALBOUW

in Nederland. Voor VDL, dat met VDL KTI in het Belgische Mol al een specialist in hoogspanningsmasten heeft, is Kaal een mooie aanvulling op het portfolio. Ger Stappers, afkomstig van VDL Parree in Sevenum, is de nieuwe directeur van Kaal Masten. www.vdlgroep.com

AANDRIJFTECHNIEK

Indutrade-dochters op overnamepad ATB Automation (Mijdrecht), dochter van de holding Indutrade Benelux, heeft Bönnekamp in Maarn overgenomen. Bönnekamp is specialist in mechanische aandrijftechniek, lagers en diverse industriële specials. Een andere Indutrade-dochter, Kin Pompentechniek in Rijen, lijfde begin juli

in combinatie met diagnostische testen van Innosieve Diagnostics, binnen één uur kleine aantallen micro-organismen detecteren in onder meer kraanwater en farmaceutisch producten; met traditionele methoden kost dit een week. www.innosieve.com, www.sioux.eu

ALLIANTIES

VDL versterkt zich in masten Kaal Masten in Oss is overgenomen door VDL Groep, dat daarmee uit 92 bedrijven bestaat. Het Osse bedrijf (125 medewerkers, 19 miljoen euro jaaromzet) ontwerpt, maakt, plaatst en onderhoudt verlichtings-, zend-, camera- en reclamemasten, en is daarin de grootste

Sioux heeft dochter LumiByte aan het Wageningse Innosieve Diagnostics verkocht. Sioux CCM richtte LumiByte in 2012 op vanuit de gedachte dat het detecteren van micro-organismen in vloeistoffen veel sneller moet kunnen. Zijn MuScan detectie-apparatuur kan,

Corode uit Boxtel in. Corode levert kunststof- en rvs-centrifugaalpompen en filtersystemen voor de chemische, galvanische en afvalwaterzuiveringsindustrie. Kin levert allerlei pompen: voor tuinbouw en industrie, maar ook voor in en om het huis. www.indutradebenelux.com

REGIONALE ONTWIKKELING

PPM Oost en Oost NV fuseren tot Oost NL Investeringsmaatschappij PPM Oost en ontwikkelingsmaatschappij Oost NV zijn gefuseerd en gaan door onder de naam Oost NL. PPM Oost investeert met overheidsmiddelen in Gelderse en Overijsselse bedrijven die moeilijk

bankfinanciering kunnen krijgen. Oost NV legt zich onder meer toe op het aantrekken van bedrijven van buiten de regio, exportbevordering en innovatiestimulering. De twee instellingen zitten in Apeldoorn al samen. www.oostnl.nl

MEDISCHE TECHNOLOGIE

Micronit en Surfix verbeteren samen medische thuistesten Micronit Microtechnologies (Enschede) en chemisch technologiebedrijf Surfix (Wageningen) gaan samen medische testen voor thuisgebruik verbeteren, met een r&d-samenwerkingssubsidie uit het EFRO-programma OP Oost. Ze

gaan werken aan een capillairgedreven kunststofchip met lokaal aangebrachte coatings waarmee thuistesten kunnen worden ontwikkeld die nu nog in een lab uitgevoerd moeten worden. www.micronit.com, www.surfix.nl

september 2017

UIT DE MARKT CONSEQUENTE EN EENVOUDIGE FABRIEKS- EN PROCESENGINEERING In de fabrieksautomatisering en de procesindustrie wordt de tijdsdruk bij het op de markt brengen van nieuwe producten steeds groter. Wisseling van producten betekent vaak een uitgebreide, nieuwe engineering. APROL, gebaseerd op het standaardhardwareplatform van B&R (sinds kort onderdeel van de ABB Group), biedt daarvoor een open, objectgeoriënteerd automatiseringsplatform, waarmee plantoperators deze inspanning aanzienlijk kunnen reduceren. Procesingenieurs moeten in steeds kortere tijd verschillende productiehoeveelheden, nieuwe producten en recepturen zowel mechanisch als softwarematig aanpassen. Procesbesturing en fabrieksautomatisering zijn in de loop der jaren echter opgebouwd uit hardware- en softwarecomponenten van verschillende fabrikanten. Bij deze veranderingen zijn vaak veel ingenieurs op verschillende plaatsen betrokken en moet de productie ook nog gewoon doorgaan. Kortom, een flinke uitdaging voor alle partijen. De standaard APROL-bibliotheek

PAL (Process Automation Library) omvat meer dan 100 gestandaardiseerde controlemodulen die alle belangrijke procesbesturingsfuncties afdekken, zoals Version Management, Security Login, Audit Trail en Change Control. Ook zijn er modulen voor Advanced Process Control, Model Predictive Control, Perfor-

mance Monitoring, Condition Monitoring en Asset Monitoring beschikbaar. Voorgeprogrammeerd en getest, zodat de gebruiker ze alleen nog hoeft te activeren en parametreren. Hij kan de bestaande functionaliteiten eenvoudig uitbreiden met eigen bedrijfsknowhow. Tevens kunnen meerdere ontwikkelaars

gelijktijdig aan een project werken. APROL is probleemloos te koppelen aan bestaande procesbesturings- en SCADA-systemen. Het platform is open voor alle belangrijke veldbustechnologieën en biedt een compleet uniform automatiseringssysteem vanaf veld- tot op managementniveau. www.br-automation.com

MANAGERS STA-IN-DE-WEG VOOR SERVITIZATION Servitization verandert de manier waarop bedrijven (meer) geld verdienen fundamenteel. Maar... veel managers hebben een hekel aan de onzekerheid die dit met zich meebrengt. Een recent rapport van PA Consulting Group, gebaseerd op interviews met zestig industriële maakbedrijven, geeft handvatten hoe hiermee om te gaan. Servitization is het proces waarbij dienstverlening een steeds grotere bijdrage levert aan omzet en winst van industriële fabrikanten. In plaats van louter industriële producten/ machines leveren, nemen zij veel

meer operationele – en vaak ook financiële – verantwoordelijkheid voor de output en outcome, met als beloning hogere marges. Volgens PA Consulting blijkt driekwart van de ondervraagde bedrijven te verwachten dat service een belangrijker onderdeel zal zijn van hun omzet en winst over de komende drie tot vijf jaar. Toch heeft slechts dertig procent een servicestrategie ontwikkeld. Liefst drie van de vier bedrijven geven aan dat intern de kernkwaliteiten ontbreken om diensten te kunnen leveren. En 45 procent verwacht dat zij tegelijkertijd

nog altijd producten zullen verkopen, wat bijzondere eisen stelt aan het businessmodel omdat verkoop van services écht anders is dan verkoop van producten. Het PA-rapport geeft adviezen om de huidige positie vast te stellen, strategisch en operationeel. Bedrijven die succesvol zijn realiseren 15-35 procent marge op hun services. Dat is veel meer dan op producten, waar de marges vaak niet hoger zijn dan 5-10 procent. www.paconsulting.com

Electro-Watt Electronica Assemblage

100

september 2017

â&#x20AC;&#x2DC;MANAGEMENT ACTEERT VAAK MINSTENS Ă&#x2030;Ă&#x2030;N NIVEAU TE LAAGâ&#x20AC;&#x2122; De eerste pogingen om te komen tot â&#x20AC;&#x2DC;autonome werkgroepenâ&#x20AC;&#x2122;, met veel verantwoordelijkheid op de werkvloer, stammen al van honderd jaar geleden. Ook bedrijven als Philips en OcĂŠ hebben al verschillende pogingen ondernomen de verantwoordelijkheden lager in de organisatie te leggen. Want werknemers kunnen meer motivatie opbrengen voor werk dat ze zelf hebben kunnen inrichten, zo blijkt uit vele onderzoeken. Voor-

alsnog kenden die pogingen wisselend succes, constateert zelfstandig managementconsultant Huug Wiersma. Hij beschrijft in de roman â&#x20AC;&#x2DC;DFM - De menselijke kant van managenâ&#x20AC;&#x2122; de moeizame strijd voor meer â&#x20AC;&#x2DC;zelfreguleringâ&#x20AC;&#x2122; en â&#x20AC;&#x2DC;zelfsturingâ&#x20AC;&#x2122; aan de hand van de persoonlijke belevenissen van managers en werknemers van het fictieve DFM, een traditionele, hiĂŤrarchisch georganiseerde freestafelproducent.

PERSONALIA Sioux. Hij was strategy director bij industrieel ontwerpbureau VanBerlo.

Op 25 augustus is Karin van Willigen overleden. Ze is zestig jaar geworden. De afgelopen acht jaar was zij directeur van Oost NV, de ontwikkelingsmaatschappij die onlangs met participatiemaatschappij PPM Oost is opgegaan in Oost NL. VDL Groep heeft het directieteam versterkt met twee adjunct-directieleden: Marc van Doorn en Rolf-Jan Zweep. Imke Carsouw is wegens â&#x20AC;&#x2DC;dringende

persoonlijke omstandighedenâ&#x20AC;&#x2122; gestopt als algemeen directeur van Brainport Development (BD) en directeur van Stichting Brainport. Joep Brouwers, adjunct-directeur van BD, neemt waar. Nico van Hulst, tot voor kort catego-

ry manager bij Lely Industries, is de nieuwe manager inkoop bij groenteveredelingsbedrijf Rijk Zwaan in De Lier. Mark Hoevenaars is benoemd tot

director strategy & marketing bij

IN MEMORIAM KOEN DE WAARD Koen de Waard, een van de grondleggers van Q-fin Quality Finishing in Bergeijk, is op 18 juni jongstleden na een slopende ziekte overleden. Ruim dertig jaar ervaring in de metaalbewerking bracht hem op het idee de

Sioux heeft een raad van commissarissen ingesteld, bestaande uit Maarten Steinbuch (hoogleraar TU/e), Henk Tappel (ceo Bronkhorst High-Tech) en Marc de Jong (ceo LM Wind Power, voorheen directeur bij Philips en Phenom-World).

Onder â&#x20AC;&#x2DC;zelfreguleringâ&#x20AC;&#x2122; verstaat Wiersma dat werknemers de ruimte krijgen zelfstandig stappen te ondernemen om hun eigen manier van werken te veranderen, zonder dat daarvoor eerst goedkeuring van hun baas nodig is. â&#x20AC;&#x2DC;Zelfsturingâ&#x20AC;&#x2122; gaat nog een stapje verder: dan mogen werknemers zelf de organisatie aanpassen, bijvoorbeeld door als medewerker van een productieafdeling over productverbeteringen rechtstreeks met de klant te communiceren en niet meer via de kwaliteitsafdeling. Net als binnen het fictieve DFM gaat in de industriĂŤle realiteit de implementatie van zelfregulering en -sturing moeizaam, vanwege allerlei â&#x20AC;&#x2DC;sociaalpsychologischeâ&#x20AC;&#x2122; factoren. â&#x20AC;&#x2DC;Deels liggen die bij het management. Ik ken voorbeelden van verzet tegen initiatieven van de werkvloer, ook al leverden die aantoonbaar verbeteringen op. Dit uit angst de controle te verliezen.â&#x20AC;&#x2122; Daardoor acteert in de industrie het management heel vaak minstens ĂŠĂŠn niveau â&#x20AC;&#x201C; dat van zelfsturing â&#x20AC;&#x201C; of twee niveaus (zelfregulering) te laag en komt het niet toe aan de strategische vraagstukken. Maar, vervolgt Wiersma, ook werk-

nemers houden nogal eens vast aan de traditionele rolverdeling. â&#x20AC;&#x2DC;Engineers bijvoorbeeld willen soms bovenal bezig zijn met techniek en hebben geen trek zelf hun werk te moeten regelen.â&#x20AC;&#x2122; Maar er komt nu wel enig schot in de ontwikkeling naar zelfregulering en zelfsturing. Oorzaak: werknemers zijn steeds beter opgeleid en, dankzij het internet, steeds beter geĂŻnformeerd, aldus Wiersma. Daarbij ziet hij een andere houding bij de generatie Z (geboren na 1992), die eigen verantwoordelijkheid nemen vanzelfsprekend vindt en in de opvoeding heeft meegekregen. Juist de jongeren pakken in zijn boek de strijdbijl op tegen de hiĂŤrarchisch ingestelde managers. www.boekscout.nl

RenĂŠ Versteeg is wegens verschil van

inzicht over de strategie vertrokken als directeur van Apparatenfabriek ARA in Aalten. De dagelijkse leiding berust voorlopig bij twee commissarissen. Martin Leushuis heeft wegens drukke

werkzaamheden elders het voorzitter/directeurschap van Verenigde Maakindustrie Oost (VMO) na veertien jaar neergelegd. Ook bestuurslid en vicevoorzitter Henk Zegerink is vertrokken, na twaalf jaar. Hij is benoemd tot directeur van PCPT. Op 30 november heeft Bert Woltheus zijn laatste werkdag als sectorbanker Industrie bij de ING. Zijn opvolger, Gert-Jan Braam, is medio september in dienst getreden van de bank. Braam was bij Jaarbeurs Utrecht brandmanager industrie.

HELiOS PDM/PLM-OPLOSSING

+(/L26 LV GH NUDFKWLJH HQ HIÄ&#x; FLĂ&#x2022;QWH 3'0 RSORVVLQJ YRRU DO XZ DUWLNHO GRFXPHQW HQ WHNHQLQJEHKHHU 0XOWL &$' LQWHUIDFH +L&$' 6ROLG:RUNV ,QYHQWRU $XWR&$' (3/$1 &RPSDWLEHO PHW 0LFURVRIW 2IÄ&#x; FH EHVWDQGVIRUPDWHQ

technische platformen van de Q-finmachines (voor het ontbramen, slijpen en afronden van metalen onderdelen) te ontwikkelen. Samen met het Q-finteam wist de Zeeuwse doorzetter die tot een klinkend succes te maken. Koen de Waard werd slechts 52 jaar.

ISD Benelux BV +HW =XLGHUNUXLV _ 09 Ĺ V +HUWRJHQERVFK 7HO _ ( PDLO LQIR#LVGJURXS QO

september 2017

101

SMARTGELEVERD GEINVESTEERD

Link Magazine bericht over de levering van of de investering in smart technologie en de toegevoegde waarde daarvan voor de gebruiker. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

METAALBEWERKING

LICHTRECLAME

Larsen & Buhl zet in op automatisering en digitalisering

Stogger introduceert draadloze led-verlichting

Verspaningsbedrijf Larsen & Buhl, begin dit jaar ontstaan uit de fusie van Larsen Premium Precision Parts uit Zeewolde en Buhl Fijnmetaalbewerking uit Hilversum, zet zwaar in op automatisering en digitalisering. â&#x20AC;&#x2DC;In 2030 is alles gedigitaliseerd en geautomatiseerdâ&#x20AC;&#x2122;, zegt Maybritt Larsen, hoofd P&O en marketing. â&#x20AC;&#x2DC;Producten die klanten zelf ontwerpen worden naar de machine gestuurd, er komt een factuur uitrollen en het product wordt snel geleverd.â&#x20AC;&#x2122; Dit voorjaar kreeg de verhuizing van Buhl naar Larsen in Zeewolde beslag. Om plaats te maken voor het

state-of-the-art machinepark van de gefuseerde bedrijven en voor de medewerkers â&#x20AC;&#x201C; samen ongeveer vijftig â&#x20AC;&#x201C;, werd een aanpalende productiehal gekocht die aan de bestaande hal werd gekoppeld. Larsen & Buhl bedient markten als de lucht- en ruimtevaart, apparatenbouw, semicon, medische sector en meeten regeltechniek. Henk Larsen trekt zich gaandeweg terug uit de directie, maar blijft als investeerder aan het bedrijf verbonden. Alfred Konz blijft nog een aantal jaren werken als directeur. www.precisionparts.nl, www.buhl.nl

HALFGELEIDERINDUSTRIE

Ansem ontwikkelt nu ook in Twente Ansem, de Belgische ontwikkelaar van application-specific icâ&#x20AC;&#x2122;s (asics), heeft op Kennispark in Enschede zijn tweede ontwikkelcentrum geopend. De Leuvense spin-off van Imec en de universiteit van Leuven groeit zo gestaag dat een locatie ver van Leuven noodzakelijk is om

voldoende chipontwerpers aan zich te binden. Ansem ontzorgt semiconfabrikanten en oemâ&#x20AC;&#x2122;ers met icdesign, (massa)productie en testing. In Enschede ligt de nadruk op analoge, mixed-signal en rf-applicaties. www.ansem.com

Stogger uit het Limburgse Panningen werkt aan de marktintroductie van zijn nieuwe, draadloze led-verlichtingsconcept voor producenten van lichtreclameletters. Die kunnen daarmee veel handwerk vervangen, zijn af van kabels en kunnen letters egaal met een vierkant lichtbeeld uitlichten. Al met al bespaart het

ONDERZOEK

Japanse AIST naar HTC Eindhoven De High Tech Campus Eindhoven (HTCE) gaat samenwerken met het gerenommeerde Japanse National Institute of Advanced Industrial Science and Technology (AIST). Afgesproken is dat AIST zich vestigt

Tweede draai-freescentrum voor Blokland Blokland Metaalbewerking in Hardinxveld-Giessendam heeft zijn machinepark uitgebreid met een tweede Mazak draai-freescentrum. Dit als aanvulling op de andere

RELIABLE â&#x20AC;&#x201D; ALWAYS AND EVERYWHERE MAXIMUM AVAILABILITY. Stable mechanical design and highly UREXVW É&#x2039; VHULHV WHVWV RYHU É&#x2039;KUV EXPERTISE. Hot standby redundancy Virtual HIL for tests & simulation

www.bachmann.info

102

september 2017

in Eindhoven en HTCE in Tokio, waar in gezamenlijke onderzoeksfaciliteiten kennis en kunde op onder meer nanotechnologiegebied zal worden uitgewisseld. www.hightechcampus.nl

METAALBEWERKING

maritime.automation

TRANSPARENCY. Flexible automation with open software & hardware

Stogger-concept negentig procent productiekosten en zijn de modules bijna zeventig procent zuiniger dan traditionele led-modules. LIOF ondersteunt de doorontwikkeling en marktintroductie vanuit het Limburg Business Development Fonds (LBDF). www.stogger.com, www.liof.nl

18 - 21 Oct. 2016 Kish Island; Booth: 312

Mazak, zes cnc-draaimachines en zeven cnc-freesbewerkingscentra. De nieuwe Mazak Integrex I-500V/5 voor onbemande productie is voorzien van vrijwel alle opties voor

mechanische bewerking. ‘Met zes palletposities, vijf assen en gereedschapsmagazijn voor 120 stuks kunnen we letterlijk alle kanten op. En een tweede klauwplaat maakt ons

nog flexibeler in de werkstukken die we aankunnen’, aldus algemeen directeur Jan Willem Blokland. www.blokland.nl

MACHINEBOUW

Füldner ziet brood in servitization Füldner Machines in Heerlen gaat met steun van LIOF de meerwaarde van servitization (het koppelen van dienstverlening aan productleveranties) verkennen. Door Füldner’s glasbewerkingsmachines uit te rusten met sensoren en communicatiemiddelen (wifi, gsm) voor real-time monitoring en slimme data-interpretatie, is de benodigde service beter te voorspellen en in te plan-

nen, wat het risico op machinedown situaties vermindert en klanten en Füldner zelf voordelen oplevert. Glasverwerkende bedrijven in de Benelux, Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk zetten de machines in bij de productie van onder meer gevels, interieurbouw, keukens en badkamers. www.fuldner.nl www.liof.nl

Eigen 3D-printlab Universiteit Twente Met het Rapid Prototyping Lab beschikt de Universiteit Twente nu over een eigen 3D-printfaciliteit. Die wordt veelzijdig ingezet: voor onderwijsdoeleinden, het printen van onderdelen voor projecten waar UT-onderzoekers en -studenten aan

werken, en onderzoek naar nieuwe applicaties van 3D-printen waarin verschillende materialen, zoals composieten, en (nabewerkings)technieken gecombineerd worden. www.utwente.nl

SOFTWARE

Tweede vestiging Sioux in Randstad Sioux opent een tweede vestiging in de Randstad, vlakbij de campus van de TU Delft. Van daaruit zal aan klanten technische-softwareonder-

steuning worden geboden. Eerder nestelde de technisch dienstverlener zich al in Amstelhoek (onder Amsterdam). www.sioux.eu

METAALBEWERKING

Landes investeert in compacte multi-tasking machine

INDUSTRIËLE DIENSTVERLENING

Bus Industrial Tools bouwt logistiek centrum in Zwolle Technische groothandel Bus Industrial Tools bouwt op bedrijventerrein De Hessenpoort in Zwolle een nieuw logistiek centrum. Dat stelt de grote logistieke dienstverlener in staat om meer dan voorheen maatwerk te leveren aan klanten. Bus Industrial Tools (voorheen: Bus Handelsmaatschappij) bestaat

ONDERZOEK

binnenkort zestig jaar en telt nu twaalf vestigingen, waaronder eentje in Groot-Brittannië. Het nieuwe centrale magazijn krijgt een vloeroppervlak van circa 4.000 vierkante meter, wordt uitgerust met de modernste technieken en software en wordt energieneutraal gebouwd. www.bus.nl

Landes High End Machining in Emmen krijgt vanuit verschillende markten een toenemende vraag naar complexe draai-/freesproducten. Reden om te investeren in een Nakamura WT150II dubbelspindelmachine voorzien van een Fanuc 31i-B besturing. Hiermee kunnen hoognauwkeurige draaidelen en combinaties van draaien freesbewerkingen worden gerealiseerd. De

nieuwe machine staat bekend als een compacte multi-tasking machine met hoge verspaningssnelheden en een hoge mate van stabiliteit. De machine is voorzien van een UR10 robotautomatisering en een ultrasoon reinigingsstation voor volautomatische 24/7 productie. www.landes.nl

Engineering E Engine ng neering eer ng & Projectmanagement P Proje rojectmanageme ectmanagement nt De D e toekomst to oek ekomst mst vormgeven. v rmgeven Dat zien i n we w bij i VIRO V RO als a s de de belangrijkst b belangrijkste langrijkst ngr ks e taak taak ak en uit tdaging g g van v d mo derne ttechnologie. echno nologie. g B d gen aan de o Bijdragen nt kk l ng ntwikkeling g uitdaging de moderne ontwikkeling v n inno van nn va vat a ieve i ve producten, produ te machines machines mac ch n s en en pro p r cessen, cessen d i beant ie ean wo woo orden den innovatieve processen, die beantwoorden morgen. a n de aan ee eisen i en en v van m mo orgen. ge . V RO is een VIRO en internationaal t rn t o aa ingenieursbureau n en eursbureau rs ureau met me vestigingen vestigin es gingen ge in n Nederland, Ned r and Du D uitsland s an en n Oostenrijk Oos en jk en en heeft he f opdrachtgevers opdr pd achtgev ht evers r en projecten proje rojecten e t n over over de de hele he e Duitsland wereld. e e d De De core o e business bu i es is s engineering e gineering engin ee ng en en projectmanagement. projj c man p projectma nagement. geme t VIRO V RO wil wl industriële nd str ë e organisaties organ sat e helpen e pe beter bete ete err te e presteren pr s eren op op de d toepassingsgebieden toe oepassingsgebieden epass ng geb eden P o c Engineering, Product Eng ngineering, g ne r n , M Machinebouw ac i eb uw e en n Industriële I dust i l Projecten. P o e ten. n.

V R O I HAZENWEG VIRO H AZENWEG HA A Z E N W E G 41 4 I 7556 7 5 6 BM B M I HENGELO H E N G O | WWW.VIRO.NL WWW WW WW W.VIRO.NL VIRO NL

september 2017

103

UIT DE MARKT MIDDEN-OOSTEN BELANGRIJKE ‘KOELTEMARKT’ VOOR OXYCOM Oxycom in Raalte levert wereldwijd componenten aan fabrikanten van koelsystemen en luchtbehandelingskasten. Begin dit jaar bracht het bedrijf ook een eigen koelsysteem op de markt, de IntrCooll. ‘We merkten dat er veel behoefte aan producten was waar oem’ers niet op inspeelden. Bijvoorbeeld een goede oplossing voor koeling van grote industriële gebouwen en productiehallen. Die kans hebben wij gegrepen’, aldus productmanager Bart Reinders. Het Midden-Oosten, met weinig producenten van complete koelsystemen, ontwikkelt zich tot een belangrijke markt voor Oxycom. ‘Ook daar zijn bedrijven steeds bewuster bezig met energie en stellen overheden steeds strengere eisen aan het stroomverbruik, waardoor energieverslindende airco’s eigenlijk geen optie meer zijn. En koelen door directe verdamping van water, oftewel adiabatische koeling – de trend van dit moment –, schiet tekort bij hoge temperatuur en luchtvochtig-

heid.’ De IntrCooll, waarmee Oxycom een innovatieprijs won, lost dit probleem op. ‘De buitenlucht wordt eerst indirect gekoeld en in de tweede stap verder doorgekoeld in een direct adiabatisch proces. Hierdoor kunnen we dieper koelen en wordt er minder vocht toegevoegd. Daardoor is het comfort aanzienlijk groter dan bij de traditionele directe verdampingskoeling.’ Ander pluspunt is dat het systeem uitsluitend verse buitenlucht gebruikt. ‘Traditionele koelsystemen pompen de lucht rond met een minimale toevoer van verse lucht, om zo het energieverbruik te beperken.’ Wellicht het meest interessante voordeel is de grote energiebesparing. ‘In vergelijking met een conventioneel koelsysteem verbruikt ons systeem circa tachtig procent minder energie’, stelt Reinders. Inmiddels lopen er diverse projecten in binnen- en buitenland, onder meer in datacentra, supermarkten en op het nieuwe vliegveld in Dubai. Intussen bouwt Oxycom naarstig aan

Foto: Oxycom

zijn distributienetwerk, dat eind 2017 lokale partners in 20 à 25 landen moet tellen. In 2018 wil het een hybride oplossing introduceren voor kantoorgebouwen, meldt Reinders.

‘Een combinatie van ons product met traditionele mechanische koeling, die tot wel zestig procent besparing kan opleveren.’ www.oxy-com.com

KORT Het in Hengelo (Ov) gevestigde STODT Toekomsttechniek, specialist in technische opleidingen voor de maakindustrie, heeft in het Noord-Brabantse Best een volwaardig tweede opleidingscentrum opge-

zet. Met ingang van september 2017 worden hier speciaal voor bedrijven in Zuid-Nederland diverse opleidingen op het gebied van CNC-verspanen (draaien en frezen) aangeboden. www.stodt.nl

UW PARTNER OP GEBIED VAN AANDRIJFTECHNIEK

Waag de sprong…

BESTURINGSTECHNIEK

kom verder…

VERBINDINGSTECHNIEK

Samen met ons!

B E ZO EK O NS O P G R O N E M AN . N L

www.wjadvocaten.nl

anders | durven | denken

september 2017

105

ADVERTORIAL

ALLES OVER VEILIGHEID IN EEN DAG! PILZ EN MASTER OF SAFETY

CONGRES

Op 9 november 2017 organiseert Pilz een uniek veiligheidscongres in Theater De Kom in Nieuwegein. Tijdens het “Master of Safety” congres leren bezoekers in één dag alles over veiligheid. Met toonaangevende gastsprekers en een enthousiaste dagvoorzitter heeft Pilz een divers en inspirerend programma samengesteld.

utomatisering, digitalisering en robotisering zijn termen die je steeds meer te hoort. Een onderwerp dat daar onlosmakelijk mee verbonden is, is veiligheid. Om in deze tijd van automatisering helemaal op de hoogte te zijn van alle zaken omtrent veiligheid, organiseert Pilz Nederland op 9 november het congres Master of Safety in theater de Kom in Nieuwegein. In één dag vol met colleges van specialisten leert de bezoeker alles over risicogedrag, leiderschap, machineveiligheid, voedselveiligheid en cyber security. Uiteindelijk gaat iedereen met het certificaat ‘Master of Safety’ naar huis. We maken een overzicht van een aantal interessante onderwerpen die je in november kunt verwachten.

1 SKO-punt

RISICOGEDRAG EN LEIDERSCHAP De dag begint al vroeg en degene die willen kunnen deelnemen aan het ontbijt dat door Pilz wordt georganiseerd. Dan gaan de bezoekers de zaal in voor een dag vol colleges van experts op het gebied van veiligheid. Jan Tournois is directeur van Pilz Nederland en promovendus op het onderwerp Congres risicogedrag. Hij onderzoekt wat de effecten van veiligheidsregels zijn op productiviteit en frustratie. MASTER OF SAFETY by PILZ Tijdens zijn lezingen vertelt Jan over de oorzakelijke met specialisten op het gebied van aspecten van gedrag en leert u meer over organisatieveiligheid + Certificaat Master of Safety gedrag en de factoren die gedrag beïnvloeden. In zijn lezing over leiderschap behandelt Jan kort een aantal 9 november 2017 onderzoeken die in de praktijk grote waarde hebben De Kom , Nieuwegein gegeven en geven, o.a. het motivational model van Rickli en het onderzoek van Gallup. Jan neemt de bezoekers mee in de wereld van het werkend brein en laat zien wat zich in die bovenkamers afspeelt. Hij vertelt dat veiligheid veel meer is dan regels die je oplegt en het naleven hiervan. De winst zit hem in gepercipieerde rechtvaardigheid, of anders gezegd het snel veranderende (digitale) wereld. Roosendaal neemt tijdens Master of gevoel geaccepteerd en gerespecteerd te worden op een eerlijke wijze. Safety de zaal mee op een reis door de wereld van cybercrime, een reis die wellicht een stuk minder digitaal en technisch is dan je zou verwachten. MACHINEVEILIGHEID Hij toont op basis van praktische voorbeelden waar de echte gevaren Martijn Drost en Ed van Hal houden zich bij Pilz bezig met trainingen zitten en laat zien hoe groot de impact kan zijn als het mis gaat. Met zijn voor machineveiligheid. Zij weten de bezoekers dan ook alles te vertellen inzichten op het gebied van cybercrime geeft Loren een denkkader mee, over de weten regelgeving en machinerichtlijnen. Beiden zijn van huis waardoor bedrijven de uitdagingen op dit gebied beter begrijpen en uit techneuten die altijd trachten om een zo pragmatisch mogelijke sneller kunnen handelen om ervoor te zorgen dat de medewerker en het aanpak en benadering te evenaren. Een belangrijk onderwerp binnen bedrijf veiliger en beter voorbereid in de digitale wereld staan. veilige machines is de CE-markering. Welke regels gelden er rondom deze keuring en hoe pakt je dat het beste aan? Drost en van Hal lichten het toe, wisselen theorie af met praktische geleerde lessen en laten zien dat het Pilz Nederland CE-markeringstraject niet lastig is, maar juist geld kan opleveren. Industriële Automatisering

CYBERCRIME

Havenweg 22

Cyber security is een hot topic. Speciaal voor dit onderwerp heeft Pilz daarom de gastspreker Loren Roosendaal uitgenodigd, oprichter en CEO van ‘IC3D Media’ en ‘Knowingo’. Beide bedrijven leveren ontwikkelen software voor verschillende doeleinden. Hiernaast is hij actief als directeur van het Centrum voor Digitale Transformatie aan de universiteit van Nyenrode. Daar helpt hij de raden van bestuur en directie van bedrijven en multinationals om te gaan met de

4131 NM Vianen T

+31 347 320477

+31 347 320485

E info@pilz.nl W www.pilz.nl

AGENDA

en time-to-value in software-engineering. Meer hierover elders in deze Link. Zie: softwarecentricsystems.com

waredag, PLM Innovation Forum met internationale sprekers, en workshops. Zie: www.plminnovationforum.com

5 OKTOBER 2017

12 OKTOBER 2017

SMART MAINTENANCE - VELDHOVEN Event van Mikrocentrum in samenwerking met World Class Maintenance. State-of-the-art innovaties en businesscases van ‘game changers in smart maintenance’ passeren de revue. Zie: www.smc-congres.nl

EATON TECHNODAG IOT - EDE Voor kleine en middelgrote machinebouwers die aan de slag willen met smart industry, c.q. internet of things (IoT), cloud en objectgeoriënteerd programmeren. Zie: www.eaton.nl

26 SEPTEMBER 2017 SUCCESVOL VERKOPEN IN EEN NIEUWE MARKT - WEBINAR (13-14 UUR) Waardoor lopen techniekondernemers vast als ze een nieuwe markt willen betreden? Hoe maken ze de stap naar structurele interesse en plannen ze het juiste moment voor productlancering? Met live Q&A-sessie. Plek claimen via: outdonl.lpages.co/webinar-nieuwemarkt-26-september-13-uur-link

9 NOVEMBER 2017

10-11 OKTOBER 2017 METAAL 2017 (CONFERENTIE + EXPOSITIE) VELDHOVEN Nieuw kennis- en netwerkevent van Mikrocentrum voor de metaalverwerkende industrie. Zie: www.mikrocentrum.nl

11 OKTOBER 2017

26 OKTOBER 2017

BUSINESS SOFTWARE EVENT - BARNEVELD Over uitdagingen in de maakindustrie tackelen met businesssoftware. Meer hierover elders in deze Link. Zie: www.business-software-event.nl

CADMES EVENT 2017 - BUSSUM Thema dit jaar is ‘Challenging your Engineering’, met presentatie van SolidWorks 2018 en hackathon ter stimulering van de samenwerking tussen bedrijven en onderwijsorganisaties. Zie: www.cadmes.com

NIEUWE BUSINESS MET REMANUFACTURING EN REFURBISHMENT (WORKSHOP) - DELFT Workshop van TU Delft over de vraag: is terughalen van producten en die door refurbishment of remanufacturing geschikt maken voor (andere) klanten een optie? Zie: www.aanmelder.nl/95780

4 OKTOBER 2017

11-13 OKTOBER 2017

7-10 NOVEMBER 2017

SOFTWARE-CENTRIC SYSTEMS CONFERENCE (SC2) - EINDHOVEN Over verbetering van de time-to-market

PLM INNOVATION FORUM - STOCKHOLM (ZWEDEN) Event van TechniaTranscat met soft-

EUROPORT 2017 (CONFERENTIE + EXPOSITIE) - ROTTERDAM Internationaal event op het gebied van

PHOTONIC INTEGRATION CONFERENCE EINDHOVEN Vooraanstaande bedrijven en kennisinstituten uit binnen- en buitenland delen ervaringen met photonic integraO tion. Zie: www.phiconference.com

28 SEPTEMBER 2017

MASTER OF SAFETY (CONGRES) NIEUWEGEIN Event van Pilz Nederland over (machine)veiligheid en het bijbehorende organisatiegedrag, cybersecurity, CE en meer. Zie: www.masterofsafety.nl

9 NOVEMBER 2017 23-26 OKTOBER 2017 OPTICS WEEK - AKEN (D) Derde editie van event over optica en optomechanica, georganiseerd door DSPE. Met symposium, beurs, cursussen en demonstratiedag bij Fraunhofer ILT en IPT (op tijd aanmelden). Zie: www.opticsweek.nl

26 SEPTEMBER 2017

(smart) maritieme technologie. Zie: www.europort.nl

EXCEPTIONAL GROWTH IN INNOVATION (SEMINAR) - EINDHOVEN Lustrum-seminar van Alten met aansluitend networking-event. Zie: www.alten.nl

15-16 NOVEMBER 2017 PRECISIEBEURS (CONGRES EN EXPOSITIE) VELDHOVEN Zeventiende editie van internationaal trefpunt voor precisietechnologie. Zie: www.precisiebeurs.nl

23 NOVEMBER 2017 DISCA’17 (EVENT) - UTRECHT Zestiende editie van Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards, met talkshow en prijzen voor de best knowledge supplier, best logistics supplier en best customer. Meer hierover elders in deze Link. Zie: www.linkmagazine.nl

Betaalt u nog voor een Historian? Niet bij MAPS (Mitsubishi Adroit Process Suite) Een moderne SCADA oplossing kan niet zonder deze en meer geavanceerde functionaliteiten. MAPS is één van de meest moderne, open, geavanceerde en schaalbare SCADA oplossingen. Nieuwsgierig naar de vele mogelijkheden? Neem contact met ons op en laat u informeren wat Mitsubishi Electric voor u kan betekenen.

Meer informatie nl3a.mitsubishielectric.com Telefoon +31 297 250 350

september 2017

107

isah.com

HOGERE LEVERBETROUWBAARHEID? JE MAAKT HET MET ISAH

Dankzij Isah Shop Floor Control realiseert u een hogere productiesnelheid, waardoor u een snellere levertijd kunt waarmaken. Via een touchscreen op de productievloer weten medewerkers exact welke werkzaamheden zij aan een order moeten uitvoeren. Orderspecificaties zijn actueel, registratie van uren en werkzaamheden gebeurt realtime en de foutkans is aanzienlijk lager. Zo neemt u een belangrijke voorsprong op de concurrentie. Maak het met Isah.