link Magazine 2021, #4 by henjuitgevers.nl

DE VERBINDING TUSSEN TECHNOLOGIE, MARKT EN MENS september 2021 | nummer 4 | jaargang 23

BENT U GENOMINEERD? KIJK SNEL OP PAGINA 26!

UITSLAG RONDE 1 ‘JOBBERGEDRAG PAST NIET BIJ LEVERANCIERS DIE COMPLETE MODULES LEVEREN’ VDL, JANSEN EN TBP OVER DE OVERNAME DE BALANS TUSSEN RATIO EN EMOTIE

THEMA (NA) DE PANDEMIE DE VRAAG IS HERSTELD, NU NOG HET AANBOD

TOPMAN RUTGER WIJBURG VAN INFINEON:

‘EUROPESE ‘LOKALISATIE’ SEMICON JAMMER, MAAR BEGRIJPELIJK’

stro ke Y :

73,5 84

25.4 mm/s

48 V D

Elektrisch P 3.5 ba

F 01 : 35

.6 N

F ADD =

Pneumatisch

www.festo.nl

#4/21 12 THEMA

(NA) DE PANDEMIE

DE VERBINDING TUSSEN TECHNOLOGIE, MARKT EN MENS

HOE STAAT DE NEDERLANDSE INDUSTRIE ER NU VOOR? Wat heeft de coronacrisis teweeggebracht? Zijn toeleverketens structureel veranderd? Is er meer sprake van dual sourcen, van local4local, van het overnemen van suppliers? Hoe groot zijn de liquiditeitsproblemen, nu onaffe systemen niet uitgeleverd kunnen worden? En, is het ergste achter de rug, of moet dat juist nog komen?

42 PRODUCTIESTRATEGIE TOPMAN RUTGER WIJBURG VAN INFINEON:

DISCA‘21 EERSTE RONDE DISCA-AWARDS: 351 NOMINATIES

‘ORDERS WORDEN ONNODIG LAAT GESTUURD’ De nominaties voor de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards 2021 zijn gedaan. Het zijn er weer honderden, maar vooral onder de toeleveranciers hadden het er wel meer kunnen zijn. Want ze leveren vaak te laat en communiceren passief, oordelen klanten. De live uitreiking is woensdag 24 november in Utrecht.

‘HET ZOU ONVERSTANDIG ZIJN OM ER NIET AAN MEE TE DOEN’ In de wereldomspannende semicon-keten wordt het werk daar gedaan waar de condities ervoor het best zijn. Een uitgebalanceerde status quo, die echter nu plots de toets van de politiek niet kan doorstaan. Rutger Wijburg over de ‘spannende tijd’ die wacht, waarin competenties zullen worden herverdeeld. ‘Er zal een wereldwijde war for talent losbarsten.’

49 OVER HIGHTECH STARTERS EN HUN INNOVATIES, FINANCIERINGSPROBLEMEN EN ANDERE UITDAGINGEN

Met onder meer een verhaal over het Haagse Robin Radar Systems dat met zijn innovatieve radartechnologie vogels en drones detecteert en identificeert.

INNOVATIE

OVERNAME DE BALANS TUSSEN RATIO EN EMOTIE

Nuvera Fuel Cells zit in meer dan honderd customer engagements

MathWorks: hoe te beginnen met digital twinnen?

Het patiëntperspectief en de marketingmacht bij zorginnovatie

VDL, JANSEN POULTRY EN TBP BLIKKEN TERUG OP HET OVERNAMEPROCES Afgelopen najaar kocht VDL Groep tbp electronics en Jansen Poultry Equipment. De familiebedrijven kozen voor een ‘strategische koper’ en niet voor private equity. Een gesprek over de invloed van klanten, het bepalen van de waarde en het ontstaan van vertrouwen.

STRATEGIE

BKL gaat voor groter, schoner en duurzamer

Hoge target vereist dat veel niet bij het oude blijft bij NieuweWeme

Demcon production staat voor een exponentiële groeicurve

ZIE VERDER PAGINA 5

september 2021

DO YOU HAVE AS MUCH PASSION AS WE DO?

VDL ETG HAS VACANCIES FOR:

Do you like technical challenges? Development and production on the edge of what is possible? Then VDL ETG is a perfect match for you!

SYSTEM ARCHITECT PROJECT MANAGER MECHANICAL ENGINEER SOFTWARE ENGINEER MANUFACTURING ENGINEER QUALITY ENGINEER

www.werkenbijvdl.nl recruitment@vdletg.com

With almost 3,000 colleagues we work on complex and innovative mechatronic systems for high-tech production equipment for the further development of computer chips, breakthroughs in fighting diseases, study the universe and understanding the details in cells and molecules. Working at VDL ETG means a lot of freedom and diversity. Diversity in projects and customers, freedom through the amount of responsibility you will get within your job. The combination of engineering and high-tech production facilities is what makes VDL ETG a unique employer with lots of career opportunities at home and abroad.

VDL Enabling Technologies Group bv De Schakel 22 • 5651 GH Eindhoven • The Netherlands T +31 (0)40 263 86 66 • info@vdletg.com • www.vdletg.com

EN VERDER:

6 25 38

UIT DE MARKT COLUMN Dirigeren of regisseren? INKOOP EN STRATEGIE Innovatie inkopen, inkoop(opleiding) innoveren

PRODUCTONTWIKKELING Timmerije werkt met Swapfiets aan de 100 procent circulaire fiets

HUMAN RESOURCES Vanderlande managet razendsnelle groei personeelsbestand door klant- én mensgericht te zijn

DIGITALISERING Ton Hagens van Pulse is voor digitaliseren in kleine stapjes

CYBERSECURITY Marcel van Oirschot (KPN Security) pleit voor security by design

COLUMN Nieuwe regering: focus op sterke punten!

PROCESVERBETERING Hänel biedt Lavans 535 vierkante meter opslagruimte op 48 vierkante meter vloeroppervlak

PROCESOPTIMALISATIE KSL Solutions leert teamleiders managen

KETENINTEGRATIE Live meeting bij Driessen over het belang van ketenintegratie

SMART CUSTOMIZATION Hoe krijg je sales mee in de omschakeling naar configure-to-order?

PROCESVERBETERING Ontwikkeling klantspecifieke aandrijvingen en robotlijnen centraal in nieuw pand ABI

PARTNERSCHAP Met Metal Work als partner voorziet Leering de wereld van straalmachines

PRODUCTIEOPTIMALISERING Eqrader maakt Factory of the Future van MSP Onions tot showcase automatisch sorteren

PRODUCTONTWIKKELING ProCleanroom springt in op de steeds extremere cleanliness-eisen

UIT DE MARKT (Vervolg)

MARTIN WACHT…. Het is in het begroetingsritueel van industriële managers een standaard antwoord geworden. Op de vraag ‘Hoe is het?’ is de gebruikelijke respons: ‘Druk’, of ‘Heel druk.’ Iets als ‘Het loopt lekker door’ wordt geïnterpreteerd als: ‘Het aantal orders valt tegen.’ ‘Niet super druk’ is synoniem aan: ‘Ik hoop dat we de volgende maand halen.’ Nu had ik laatst een inkoper aan de lijn, van het slag dat zich van nature niet te buiten gaat aan superlatieven. Maar op mijn standaard openingszet kreeg ik als antwoord: ‘Echt, echt, heel, heel, bizar extreem druk.’ Met andere woorden: hij was echt druk. Wat het relevant maakte eens te vragen waarmee dan toch. Met De Tekorten, zo bleek. De orderintake was sinds januari met 30 procent gegroeid, met name vanuit de semicon, maar ook de analytische en medisch-technologische markt wil van alles. Nu werkt de inkoper bij een system supplier die veel van de benodigde onderdelen voor zijn modules inkoopt. Dus hij verveelt zich sowieso nooit. Maar nu was hij extra druk door drukte bij zijn leveranciers. Zo kon hij werk voor een bepaald project niet kwijt bij Nederlandse leveranciers, dus is hij – tijdrovend – gaan shoppen. ‘In Estland: geen tijd; in Hongarije: geen tijd; in Roemenië: geen tijd; in Taiwan: geen tijd. Ze nemen je aanvraag niet eens in behandeling!’ Een beetje inkoper laat zich natuurlijk niet voor één gat – of in dit geval al vijf – vangen en blijft shoppen, net zo lang tot hij op een toeleverancier stuit die als rituele reactie heeft: ‘Het loopt lekker door.’ Normaal zouden bij zo’n inkoper alle alarmbellen afgaan: ‘Weinig omhanden hebben, in deze tijd?! Dat moet echt een prutser zijn!’ Maar nu slaakt hij een zucht van verlichting, dient zijn aanvraag in, accepteert de offerte en wacht op de tijdige-levering-conform-prijs. Nu zijn alarmbellen er natuurlijk niet voor niets, ook al gaan ze niet af. Dus op de leverdatum wordt er niets geleverd, zelfs een verontschuldigend telefoontje blijft uit. Desgevraagd blijkt de leverancier leveringsproblemen te hebben. ‘Die ene chip? Nergens te krijgen.’ Dus belt de inkoper zijn verkoper die zijn klant belt: ‘Het wordt later: leveringsproblemen.’ Klant boos, maar gelukkig wel multinational en proactief: binnen een week regelt hij die chips. Tegen de hoofdprijs en vergezeld van hoge transportkosten, maar de leverancier kan dus verder. Maar dan laat die zijn ware aard als prutser zien en levert iets aan dat niet voldoet aan de specs. Nog drie keer gaat het onderdeel heen en weer voordat het in orde is en de system supplier zijn module kan uitleveren. Weken te laat, tijd die vooral is opgegaan aan zoeken en fouten herstellen. Met alle kosten van dien, plus stress, frustratie en ander mentaal leed. Samengevat: veel mensen zijn momenteel ‘echt, echt, heel, heel, bizar extreem druk’ doordat andere mensen ook druk zijn. Met dus het oplossen van De Tekorten en alle neveneffecten. Vreemd eigenlijk, want als we straks weer met zijn allen in de dagelijkse files staan gaan we ook niet kilometers over de vluchtstrook inhalen, alle automobilisten voor je smeken even aan de kant te gaan, een helikopter huren, je afspraak bellen om alvast jouw kant op te komen, een roestige vouwfiets uit de kofferbak pakken om de resterende afstand daarop af te leggen… De oplossing is nogal zen, maar eenvoudig: adem diep in… en weer uit… en wacht... Wacht tot De Tekorten zijn opgelost.

MARTIN VAN ZAALEN Hoofdredacteur Link Magazine

martin.vanzaalen@linkmagazine.nl @MartinvanZaalen #linkmagazine.nl

COLOFON Magazine

COLOFON

Link Magazine is een managementblad over eigentijdse vormen van samenwerking tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven, (semi-)overheid, universiteiten en hogescholen. Link Magazine verschijnt zesmaal per jaar.

JAARGANG 23, NUMMER 4, SEPTEMBER 2021 UITGEVER H&J Uitgevers Mireille van Ginkel Bosscheweg 76 5151 BE Drunen (010) 451 55 10 06 51 78 41 97 uitgever@linkmagazine.nl www.linkmagazine.nl

RAAD VAN ADVIES ing. P.A.M. van Abeelen (ISAH), J. Beernink MSc (Golden Egg Check), ing. D.M. van Beers (Festo BV), J.C.A. Buis MBA (RR Mechatronics), ing. B. Draaijer (V en M Regeltechniek), F.M. Eisma (Trumpf Nederland), ir. R. van Giessel (voormalig ceo Philips CFT), H. Gijsbers (Thermo Fisher), ir. M.H. Hendrikse (HTSM-boegbeeld), ing. J.B.P. Hol (Legrand Group), ir. T.J.J. van der Horst (TNO), ir. M.W.C.M. van den Oetelaar (Bosch Rexroth), dr. ir. M. Peters (ceo Plantlab), dr. ir. D.A. Schipper (Demcon), E. Severijn (Siemens PLM Software Benelux), J.A.J. Slobbe (VMI), H.G.H. Smid (Variass Group), ir. W.W.M. Smit MMC (DBSC Consulting), ir. H.H. Tappel (Bronkhorst High-Tech), W.B.M. van Wanrooij (IBN Productie), ir. S.J. Wittermans (ASML) AHOOFDREDACTIE Martin A.M. van Zaalen EINDREDACTIE Jan Broeks, Lucy Holl, Wilma Schreiber redactie@linkmagazine.nl CAAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Ton Backx, Michel van Buren, Hans van Eerden, Gijs Ettes, André Ritsema en Paula Vos. COVERFOTO Infineon GRAFISCHE VORMGEVING Primo!Studio, Delft DRUK Veldhuis Media, Raalte

ABONNEMENTEN u 73,75 exclusief BTW per jaar ADVERTENTIE-EXPLOITATIE John van Ginkel john.vanginkel@linkmagazine.nl (010) 451 55 10, 06 53 93 75 89 VOLGEND NUMMER Het eerstvolgende nummer van Link Magazine verschijnt 29 oktober 2021. Het thema van dit nummer is: ‘Data is key – hoe kan het mkb daar winst mee maken?’

ISSN 1568 - 1378 Niets uit Link Magazine mag worden overgenomen of gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. Aan de inhoud van deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.

september 2021

UIT DE MARKT EUROPESE SEMICON: BEZINT, EER GE BEGINT weet Wilfred Poot, country manager Nederland voor Future Electronics. Het van origine Canadese bedrijf is met 5.500 medewerkers en meer dan 5 miljard US dollar omzet een van ’s werelds grootste elektronicadistributeurs. Als grootste familiebedrijf in deze branche bedient het vooral industriële en verlichtingsklanten. De Nederlandse vertegenwoordiger kijkt vooral nuchter en genuanceerd naar de kwestie. ‘Enerzijds wil China al langer de sector domineren en de vraag is of je dat nog kunt tegenhouden. Anderzijds moet je Europa niet onderschatten; kijk alleen al naar de sterke positie van ASML.’ Over het opvoeren van de productie in Europa wordt volgens Poot te makkelijk gedacht. ‘Het is niet één

De halfgeleiderindustrie is in politiek vaarwater verzeild geraakt. Door de coronacrisis en de blokkade van het Suezkanaal dit voorjaar gingen de wereldwijde toeleverketens onderuit. Daardoor is men zich in Europa pijnlijk bewust geworden van de afhankelijkheid van de Aziatische productiebasis. Bovendien groeien de zorgen over de toenemende politieke dominantie van China. Moet de Europese productiecapaciteit in de semicon daarom worden uitgebreid in een streven naar meer zelfvoorzienendheid, local4local? Zo ja, wie moeten daar het voortouw in nemen, de overheden of de bedrijven? Ook in Nederland wordt volop over semicon-politiek gediscussieerd,

DUV-KOSTENVERLAGING NOOPT ASML-TOELEVERANCIERS TE SOURCEN IN LAGELONENLANDEN

fabriek waar je silicium inschuift en vervolgens compleet verpakte chips uithaalt. Je hebt te maken met heel veel puzzelstukjes in front-end en back-end. Als je zou constateren dat er van de schoenenfabrieken wereldwijd te veel in China staan, zou dat nog relatief eenvoudig zijn op te lossen. De semicon is echter een complex verhaal.’ Want als er besloten zou worden tot het bouwen van semiconfabrieken in Europa, dienen zich tal van vragen aan, al was het maar omdat industriepolitiek en mogelijke staatssteun in Europa gevoelige onderwerpen zijn. ‘Wie gaat die fabrieken allemaal neerzetten en waar? Wie gaat het betalen als één fabriek al vijf miljard euro kan kosten? Waar halen we de kennis vandaan, die voor een groot deel is weggevloeid? En waar halen we de mensen vandaan, aan wie nu in de technische sector al een groot gebrek is? ASML haalt ze al uit de hele wereld.’ Dan heeft Poot het alleen nog maar

over de aanbodkant. De vraagkant is zeker zo interessant. ‘De meeste Europese klanten gebruiken oude halfgeleidertechnologie van tien, vijftien jaar terug. Er is hier nauwelijks vraag naar geavanceerde processoren en grote, complexe chips.’ Want die chips zitten bijvoorbeeld in de consumentenelektronica die vooral in Azië wordt gemaakt en niet in de geavanceerde machines die in Europa, onder meer in Veldhoven, worden gebouwd. ‘Als Europa dan wil investeren in de productie van chips voor eigen gebruik, moet het dus gaan investeren in oude technologie. Is dat wel zo verstandig?’ Maar als Europa wel productiecapaciteit voor de nieuwste technologie wil creëren, zal de afzet vooral naar andere continenten gaan en daarmee blijft de wereldwijde wederzijdse afhankelijkheid – waar Europa juist vanaf zou willen – in stand. ‘Bezint, eer ge begint’, luidt daarom het advies van Poot. www.futureelectronics.com

AANTAL SYSTEMEN 2020 Prognose 2021 Prognose 2022 Prognose 2023 PLATFORM XT NXT Totaal

143 77 220

Toename t.o.v. 2020

189 107 296

252 162 414

181 212 393

35%

88%

79%

Verwachtingen ASML productie DUV-systemen 2021-2023. Bron: ASML

Het marktaandeel van ASML in front-end equipment neemt af. Op EUV-terrein heerst de Veldhovense machinebouwer nog volop, in het segment van het minder geavanceerde DUV echter neemt de concurrentie toe, van Nikon en Canon. Vanwege de zeer sterke groei in de semicon door de grote vraag die onder andere AI, 5G en de automotive genereren zal dat zeker niet tot omzetverlies leiden – in tegendeel: er wordt voor 2022 een omzetgroei van 90 procent ten opzichte van 2020 verwacht. Maar het noopt ASML wel de output (wafers per uur) van DUVmachinebouw te verhogen en de kosten ervan flink te verlagen. Van toeleveranciers vraagt het daarom enerzijds (fors) te investeren in gebouwen, mensen en productie- en logistieke systemen, anderzijds op zoek te gaan naar mogelijkheden de kosten te verlagen. Naar verluidt heeft ASML dit voorjaar van een aantal system suppliers gevraagd de

september 2021

kostprijs van hun DUV-toelevering de komende vijf jaar te verlagen met 25 procent. Dit door het herontwerpen van de toelevering in kwestie, maar ook door activiteiten te verplaatsen naar lagelonenlanden, in casu onderdelen in te kopen op de geografisch meest optimale locatie. Voorts door de operationele performance te ver-hogen en door de modulen en componenten toe te leveren via vendor managed inventory (de voorraad-niveaus in het magazijn-distributiecentrum van ASML op peil te houden op basis van de verwachte vraag en vooraf afgesproken niveaus), volgens voorgeschreven standaarden verpakt en voorzien van barcode-identificatie. Vanzelfsprekend zetten de system suppliers deze eisen een-op-een door naar hun eigen toeleveranciers, in ruil voor meer-jarige contracten. Zie ook het interview over de semicon met Infineon-topman Wijburg op pagina 34. www.asml.com

DIGITAAL KLANTEN EN PERSONEEL WERVEN WERKT (NIET ECHT) De communicatie met klanten moest afgelopen jaar vanzelfsprekend vooral langs digitale weg plaatsvinden en de ervaringen daarmee van PM in Dedemsvaart zijn gemengd. Salesmanager Bert Post: ‘We hebben één keer deelgenomen aan een digitale beurs waarvoor we hier fysiek een stand hadden opgebouwd. In gesprekken met klanten vormde die stand dan de achtergrond op het camerabeeld. Op die manier een gesprek voeren met een medewerker van een klant die heeft laten blijken belangstelling te hebben, hem zo een presentatie geven en producten laten zien, dat werkt goed. Maar het vínden van die personen is een stuk lastiger. Op een digitale beurs zie je alleen maar icoontjes van personen langskomen, maar je kunt ze niet in de ogen kijken om te zien of ze interesse hebben.’ PM, ontwikkelaar en fabrikant van lineaire precisielagers, wrijvingsloze sledes en positioneersystemen voor onder meer de semicon, had voorafgaand aan de crisis maar ook tijdens behoefte aan nieuwe mensen en heeft dat nog steeds. Om die te werven zijn ook digitale beurzen georganiseerd, maar met dezelfde

conclusie. ‘Je moet mensen in de ogen kunnen kijken. Door iemand live te spreken ontstaat een betere interactie’, aldus HR-adviseur Aletta Snitjer. Dus ze kijkt uit naar het moment dat er weer open dagen georganiseerd kunnen worden en deelgenomen kan worden aan fysieke banenbeurzen. Tijdens de lockdownperiode zijn veel gesprekken digitaal gevoerd, veelal via Teams. En dat is goed bevallen, meent Snitjer. ‘Onze ICT-inrichting was al voor de coronacrisis op orde. We hebben onze medewerkers hun eigen bureaustoel en beeldscherm thuis bezorgd zodat ze ergonomisch verantwoord konden werken. Maar onze mensen vinden het wel veel prettiger elkaar live te zien, dus een groot deel komt weer naar kantoor, met inachtneming van de coronamaatregelen.’ Mocht er weer een nieuwe virusvariant de kop opsteken, dan kan PM weer snel overschakelen op het thuiswerken. ‘We zijn trots op onze flexibiliteit en kijken positief terug op hoe we ons werk konden blijven doen.’ Zie ook het artikel vanaf pagina 12 waarin PM aan het woord komt. www.pm.nl

HIGHTECH DIENT 60 PROJECTEN IN VOOR IMPULS UIT NATIONAAL GROEIFONDS verdienvermogen, de bijdrage aan de maatschappelijke ambities, de vernieuwingscomponent en de ecosysteemversterking. Dat laatste vind ik echt positief. Het gaat hier om impulsfinanciering, die dus niet structureel is. De vraag is dan hoe het ecosysteem op landsniveau blijvend wordt versterkt. Daar kijkt de commissie nadrukkelijk naar. Als ik zie hoeveel mensen met enthousiasme hier in de voorbereiding tijd en energie in steken, dan geeft dat, naast het geld, al een extra impuls aan de samenwerking.’ Dan moet het met het oordeel van de commissie wel goed komen, wil Van der Horst maar zeggen. Met de selectie van ‘ready to start’projecten heeft de werkgroep ongeveer 60 procent van het budget belegd. Voorstellen die nog onvoldoende gerijpt zijn en nieuwe voorstellen kunnen in een tweede ronde meedingen. www.hollandhightech.nl/ nxtgen-hightech

INTEGRATE

invulling van projecten. ‘Je weet nooit zeker of je iedereen hebt bereikt, maar we komen nu een heel eind.’ Consortia van bedrijven en kennisinstellingen hebben 60 projectvoorstellen ingediend, gemiddeld tussen de 20 tot 40 miljoen euro per stuk. Het zijn projecten, waarvan een deel wordt getrokken door kennisinstellingen en een deel door bedrijven, voor het verder uitdiepen en toepasbaar maken van sleuteltechnologieën, van optomechatronica tot dunne film en plasma. Er kunnen nog voorstellen worden ingediend, maar die gaan niet meer mee in de eerste fase van Nxtgen Hightech. ‘Met die zestig projecten zijn we al blij, want ze vormen een brede inhoudelijke invulling van ons programma.’ Een deel is ‘ready to start’. Die start zal halverwege volgend jaar zijn, verwacht Van der Horst. ‘Eind oktober dienen we ons voorstel in bij de commissie van het Nationaal Groeifonds en die komt met haar oordeel in het eerste kwartaal van 2022. Dat oordeel hangt af van het langetermijn-

Hij is vanuit TNO de trekker van de werkgroep Nxtgen Hightech, die het voorstel ontwikkelt. ‘Het ministerie van EZK heeft een selectie gedaan en daarbij zijn wij positief beoordeeld. Want we hebben het vanaf het begin breed opgepakt en zijn gestart met vragen en strategische ideeën vanuit bedrijven. Ook zijn we al meteen aan de slag gegaan om projecten met bedrijven concreet uit te werken; het was geen abstracte denkoefening. Bovendien levert de hightech equipment sector een belangrijke bijdrage aan het bruto nationaal product en kan de sector zijn verdienvermogen nog versterken door equipment voor nieuwe toepassingsgebieden te ontwikkelen op basis van competenties die bijvoorbeeld in de semicon zijn opgebouwd. Denk aan lasersatellietcommunicatie, equipment voor stamceltherapie en electrolyzers voor waterstofproductie.’ De werkgroep zat met meer dan driehonderd partijen om tafel en organiseerde ruim vijftig expertsessies om te brainstormen over de

ULTI-FORM BRING BARE METAL TO LIFE

Het ultieme buigsysteem Ulti-Form

combineert

LVD’s

hoogstaande

buigtechnologie

met

snelle

programmering van robot en kantbank met ingebouwde gereedschapswisselaar. Het systeem kan ook grote en complexe stukken kanten. •

Alle programmering gebeurt offline - geen robot teaching nodig

•

Hoekprecisie is verzekerd dankzij het Easy-Form® Laser systeem

•

Universele grijper past zich aan het werkstuk aan, ongeacht de geometrie

•

Stukken van 50 x 100 mm tot 1200 x 800 mm

BEND

Dit voorjaar presenteerde het Topteam Topsector HighTech Systemen & Materialen (HTSM), samen met een scala aan partijen, het investeringsprogramma Nxtgen Hightech. Daarmee geeft het topteam invulling aan het kernthema Sleuteltechnologieën, een van de vijf pijlers onder het huidige innovatiebeleid van de overheid, gekoppeld aan de grote maatschappelijke uitdagingen, zoals energie, klimaat, zorg, voedsel en veiligheid. Voor oplossingen is onder meer nieuwe equipment nodig en de Nederlandse sterkte in met name de semicon kan hiervoor worden uitgebouwd naar andere domeinen. Deze filosofie is niet nieuw, maar tot nu toe zat er in het topsectorenbeleid weinig geld om daar ook invulling aan te geven. Het Nationaal Groeifonds biedt nu een kans op serieus geld. Met een voorstel voor de invulling van Nxtgen Hightech mikt de sector op 1,5 miljard euro, waarvan tot de helft moet komen uit dit fonds. De eerste klap bleek een daalder waard, meldt Tom van der Horst.

PUNCH

We help you bring bare metal to life: lvdgroup.com

26 - 29 oktober 2021

LASER

HAL 1 STAND 1713

SHEET METALWORKING, OUR PASSION, YOUR SOLUTION

september 2021

UIT DE MARKT NIEUWE MOTOR CONTROLLER 3T BIEDT SOLAR TEAM TWENTE MINUTEN TIJDWINST Vanwege corona werd de tweejaarlijkse World Solar Challenge in Australië dit jaar afgelast. In plaats daarvan strijden de zonneraceauto’s in oktober dit jaar in de Solar Challenge Morocco, die begint en eindigt in de havenstad Agadir. Een deel van het ruim 2.500 kilometer lange parcours loopt door de Sahara. Net als bij de eerdere edities van deze wedstrijd vroeg Solar Team Twente – het team van studenten van onder andere de Universiteit Twente – aan 3T, expert op het vlak van elektronica en embedded systemen met 75 medewerkers en vestigingen in Enschede en Eindhoven, zijn knowhow in te brengen. ‘Wij hebben al jarenlang een relatie met de UT, waar ook onze roots liggen. En sinds ons 25-jarig bestaan in 2019 zijn we tevens hoofdsponsor van dit project’, vertelt Richard Mijnheer, ceo van 3T. Om innovatie te stimuleren en deelnemende teams uit te dagen, worden bij elke race in het wedstrijdregle-

ment een aantal nieuwe technische eisen opgenomen. ‘Dit keer is bijvoorbeeld een raceauto met drie wielen toegestaan. Wil je aan de top mee blijven doen, dan moet je dus een nieuwe auto bouwen’, stelt Jan Lenssen, engineer bij 3T. ‘Voor Red Horizon (zo heet de auto van deze editie, red.) hebben wij kennis geleverd voor de motor en zelf een volledig nieuwe motor controller ontworpen. Daarbij hebben we met de nieuwste vermogenselektronica voortgebouwd op ons VIPER-platform, dat verder is ontwikkeld om de motor zo efficiënt mogelijk aan te sturen. Dat zit deels in de onderdelen die we gebruiken, zoals galliumnitride, een nieuw halfgeleidermateriaal. En verder in de kennis van de motoraansturing zelf; daar viel ook nog het een en ander te winnen.’ De nieuwe ontwikkelingen hebben geleid tot een procenten hogere energie-efficiëntie (‘de exacte getallen zijn natuurlijk geheim’), van

Met Red Horizon hoopt Solar Team Twente hoge ogen te gooien. Foto: Jerome Wassenaar

wezenlijk belang voor de race. Lenssen: ‘Het team doet zijn uiterste best om enkele minuten eerder dan de concurrentie binnen te komen en heeft daar maanden werk in gestoken. Ik kan wel zeggen dat de motor controller al dat werk de moeite waard maakt en minimaal een paar minuten tijdwinst zal opleveren.’ Na de laatste tests en optimalisaties wordt de auto naar Marokko ver-

scheept. Mijnheer hoopt de samenwerking Solar Team Twente naar een hoger plan te tillen. ‘Voor onszelf heeft het een positief effect bij recruitment en voor onze medewerkers is het, naast de normale werkzaamheden, een leuk project waarbij ze ook nog allerlei extra kennis opdoen.’ www.3t.nl

ALGORITMES EN BLOCKCHAIN WORDEN ONONTBEERLIJK VOOR CONTROLERENDE ACCOUNTANT Het tekort aan handjes in de accountancy neemt toe. Tegelijk groeit de maatschappelijk druk om bedrijven zo goed mogelijk te controleren, om te zorgen dat ze financieel, fiscaal en qua duurzaamheid in de pas blijven lopen met de (toenemende) regelgeving. Gelukkig komt er steeds meer technologie voorhanden die de accountant kan helpen bij het controleren van de boeken, schetst Eric Mantelaers, hoofd Bureau Vaktechniek, RSM Accountants. Medio juni is hij aan de Open Universiteit gepromoveerd op zijn proefschrift ‘An evaluation of technologies to improve auditing’. De technologieën waar hij het over heeft zijn onder andere continuous auditing en de blockchain. Continuous auditing – het niet meer steekproefsgewijs controleren, maar continu en integraal – maakt gebruik van computerrekenkracht en van slimme algoritmes die uit grote hoeveelheden data over de gelden goederenstromen binnen een bedrijf de onregelmatigheden pikken. ‘Er zijn bijvoorbeeld 15 indicatoren ontwikkeld aan de hand waarvan goed is te voorspellen of een bedrijf de komende twaalf maanden overleeft.

september 2021

Maar er zijn ook indicatoren die wijzen op fraude. Simpel voorbeeld: het is een wetmatigheid – Benford’s Law – dat in elke financiële administratie meer cijfers beginnen met een 1 dan met een 9. Is dat niet het geval dan kan dat wijzen op fraude. Hetzelfde geldt voor de volgorde waarin orders worden afgehandeld. Normaal gesproken wordt er eerst besteld, dan geleverd en dat betaald. Door aan elke handeling een tijd en een uitvoerende persoon te hangen, kun je vaststellen hoe vaak de bestelhandeling juist als laatste gedaan is en hoe vaak de besteller, betaler en ontvanger dezelfde persoon waren. Zo kun je je als accountant focussen op alleen die verdachte casussen.’ Ook de blockchain-technologie, een soort digitale kluis waarin onveranderbaar en onweerlegbaar wordt vastgelegd welke administratieve handelingen door wie zijn gedaan, kan de controlerende accountant van dienst zijn, aldus Mantelaers. ‘Daarmee kun je heel goed zorgen dat de waardekringloop sluitend is. Stel je voorraad aan het begin van het jaar is 100, in de loop van het jaar koop je nog 50 en je eindvoorraad is 60, dan moet de conclusie zijn dat de ver-

koop 90 is geweest. In een blockchain is dat te controleren. Verkoper A geeft in zijn blockchain aan dat hij 30 verkocht heeft aan inkoper B die in zijn block vastlegt dat hij 30 heeft gekocht van A. De accountant hoeft die handeling dan überhaupt niet meer te controleren.’ Ook bij het controleren van andere dan geldstromen kunnen deze technologieën het werk van de accountant verlichten. De wetgever maakt dat nodig. Zo is de intentie van de Europese Commissie de NonFinancial Reporting Directive uit te breiden naar alle (ook niet-beursgenoteerde) ondernemingen groter dan 40 miljoen omzet om jaarlijks betrouwbare ‘duurzaamheidsinformatie’ aan te leveren, per 1 januari 2023. Voorts moet per 1 januari 2026 het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) in werking treden, maar de transitieperiode start drie jaar eerder, per 2023. Dat EU-instrument zorgt voor een CO2belasting op producten van buiten de EU. Om zo valse concurrentie te voorkomen voor de Europese bedrijven die maatregelen moeten nemen om hun C CO2-uitstoot te beperken of een CO2-beprijzing moeten beta-

Er komt steeds meer technologie voorhanden die de accountant kan helpen bij het controleren van de boeken, aldus Eric Mantelaers. Foto: RMS

len. Om goed te kunnen nagaan hoeveel CO2 er bij de productie is ontstaan en er dus aan heffing betaald moet worden, moeten die data op een betrouwbare manier vastgelegd, dan wel snel op onregelmatigheden geanalyseerd kunnen worden. ‘Deze nieuwe technologieën nemen de accountant een overdaad aan werk uit handen, zorgen dat hij niet elke handeling hoeft te controleren, maar alleen nog maar de juiste inrichting van het systeem waarbinnen die gedaan zijn’, aldus Mantelaers. www.ou.nl www.rsm.global/netherlands

HOLLAND WATER WIL VERTIENVOUDIGEN MET ZIJN OPLOSSINGEN VOOR WATERBEHEER Holland Water in Driebergen-Rijsenburg is een hoogtechnologisch Nederlands mkb-bedrijf. Het biedt oplossingen met koper- en zilverionisatietechnologie om de schadelijke legionellabacterie in drink- en koelwaterinstallaties in gebouwen tegen te gaan. Het bedrijf staat voor effectiever, duurzamer en goedkoper waterbeheer in het algemeen en legionellabestrijding in het bijzonder. Tot de klanten behoren bijvoorbeeld Pulitzer, Radboudumc, gemeente Rotterdam, Schiphol en Engie. Leo de Zeeuw richtte het bedrijf begin deze eeuw op. De Zeeuw kwam een jaar of twee geleden in gesprek met Rogier van den Brink over de te varen koers van Holland Water. Van den Brink, gepokt en gemazeld als ondernemer/directeur in zeer uiteenlopende marktsegmenten: ‘Holland Water zat tussen tafellaken en servet. Op zich is er niks mis met een klein bedrijf. Het had de r&d kunnen beperken en nog heel lang zijn prima producten kunnen leveren. Maar er zat veel meer in het vat, concludeerden we. Overal hebben gebouwen goede technieken voor

waterbeheer nodig. Wil het bedrijf echt doorstoten naar dat ‘tafellaken’, dan moeten we daarvoor bepaalde fundamenten leggen, besloten we.’ Rogier van den Brink werd ceo van Holland Water en begin 2020 werd een stevig managementteam samengesteld. Eind 2020 kwam investeringspartner OxGreenfield aan boord voor de nodige extra financiën, zodat er geïnvesteerd kon worden in een sterke interne organisatie. Ook was er zodoende geld om branchegenoot Uvidis over te nemen, begin dit jaar. En recent volgde de acquisitie van Ateca. Holland Water wil binnen zo’n zeven jaar doorgroeien naar tien keer de huidige omzet. Hoeveel die omzet nu is, maakt Van den Brink niet bekend. ‘We willen een fullservice provider voor waterbeheer zijn, met diverse oplossingen voor onze klanten. Met de overname van Uvidis hebben we ons productportfolio al verbreed: Uvidis is expert in ultraviolet-lichtoplossingen, een preventieve technologie voor waterbeheer. Holland Water en Ateca bieden slimme koper- en zilver-

ionisatietechnologie, om biofilms in water af te breken en legionella en andere watergedragen ziekteverwekkers te bestrijden.’ Holland Water verbreedt daarmee zijn portfolio in Nederland en België. Het wil elders in de wereld intensief met distributeurs gaan werken, en dan met veel meer distributeurs dan in de zes landen tot nog toe. Van den Brink: ‘Er is een enorme behoefte aan ons soort technologie. Waar water stroomt in gebouwen, is kans op vervuiling. Veel bedrijven zoeken het nu nog in bijvoorbeeld het doorspuiten van hun leidingen, maar waarom zou je dat doen als er slimme oplossingen-op-maat voorhanden zijn. Waterbeheer stopt niet bij het dogmatisch opvolgen van standaard beheersregels. Wij combineren nu de beste hoogwaardige technologieën in één bedrijf. We schalen stevig op en blijven uitkijken naar goede aanvullingen op termijn, dat zouden bijvoorbeeld adviesbureaus of installatiebedrijven kunnen zijn.’ Holland Water vormt met de overname nu al de grootste aanbieder van koper- en zilverionisatietechnologie

Ceo Rogier van den Brink. Foto: Holland Water

in Europa, het Midden Oosten en Afrika en onderstreept graag de voortrekkersrol van Nederland in de internationale watersector. Pim de Joode, partner van OxGreenfield: ‘De waterbeheersector is groot en groeiende, maar ook echt toe aan modernisering. Holland Water en Ateca zullen dit proces de komende jaren verder aanjagen.’ www.hollandwater.com www.oxgreenfield.nl

Hoe toekomstbestendig is uw besturingsplatform? Yaskawa opereert wereldwijd, met de focus op industriële automatisering versterken we de concurrentiekracht van onze klanten. Met uitgekiende concepten voor machinebesturingen blijft u flexibel om te anticiperen op veranderingen. Onze motion controllers zijn gebaseerd op een open software standaard; IEC 611131-3. Yaskawa heeft meer dan 20 miljoen servosystemen verkocht. De toepassingskennis die dat oplevert, vindt u terug in softwarebibliotheken, kosteloos beschikbaar voor onze motion controllers. Het resultaat? Besparing van integratietijd, verlaging van projectrisico’s én kortere doorlooptijden. Klantgericht, betrouwbaar en resultaatgericht. Dat is Yaskawa.

Yaskawa Benelux BV · Brainport Industries Campus 1 · 5657 BX Eindhoven · +31 40 289 5500 · info.nl@yaskawa.eu.com · www.yaskawa.nl

september 2021

MORE TOUCH. MORE PC. MORE POWER. www.br-automation.com/multitouch

< < < < < < < < <

UIT DE MARKT ABN AMRO PUBLICEERT STAPPENPLAN VOOR SERVITIZATION

ABN AMRO zoomt samen met Praetimus in op de kansen van servitization. Foto: ABN AMRO

Servitization is het proces waarbij dienstverlening een steeds grotere rol krijgt in het bedrijfsmodel van maakbedrijven. Het aanbieden van diensten levert in sommige gevallen enkele tientallen procenten extra omzet op. Tegelijk is servitization niet weggelegd voor ieder type maakbedrijf en is uitbreiding buiten de traditionele kernactiviteit complex. ABN AMRO publiceerde begin deze maand een rapport over hoe bedrijven gericht meer kunnen inzetten op servitization: ‘Services als verdienmodel voor de industrie’. David Kemps, sector banker Industrie van ABN AMRO: ‘Binnen de industrie is servitization relevanter dan ooit. De toegevoegde waarde van productieactiviteiten neemt af door snel kopieergedrag van concurrenten. Bovendien eisen klanten meer maatwerk, ondersteuning en aftersalesservices. Storingen moeten direct, al dan niet op afstand, ver-

holpen worden door de fabrikanten.’ Servitization in de industrie kan eruit bestaan dat bedrijven naast hun kernproducten ook proactief reparatie- en revisiediensten, reserveonderdelen en trainingen aanbieden. Maar ook bredere diensten als consultancy, financiering, verzekeringen en logistiek vallen onder servitization. Grote machinebouwers halen inmiddels wel 20 tot 40 procent van hun omzet uit diensten. Volgens Kemps worstelen veel maakbedrijven met servitization. Daadwerkelijk omzet halen uit service vergt nadenken over ambities en strategie, en het opzetten een werkbaar bedrijfsplan. Uit onderzoek blijkt daarnaast ook dat de mate van succes van servitization afhankelijk is van de groei en volatiliteit in de markt. In een snelgroeiende markt hebben industriële bedrijven vaak een tekort aan personeel, machines, bedrijfsruimte en kapitaal. Ze kunnen hun beperkte middelen daarom beter inzetten voor verkoop en marketing. In een volwassen markt met weinig groei zorgt investeren in servitization wel voor een hogere bedrijfswaarde. ABN AMRO schreef in 2016 een eerste rapport over servitization, sindsdien zijn er vijf externe ontwikkelingen die aanzetten tot servitization: meer uitbesteding, verdergaande digitalisering, toenemende vraag van afnemers naar as-a-service-oplossingen (PaaS), een sterker accent op duurzaamheid en het feit dat veel bedrijven door de coronacrisis meer zijn gaan nadenken over de toekomstbestendigheid hun businessmodel. Daarnaast zijn ook veel

It all begins with a beating heart. We believe that every new life deserves the best start, driven by a reliable heart. That’s why we create the beating heart of electronics: PCBAs. Find your beating heart at:

bedrijven intern klaar voor een volgende stap. Ze hebben sterk geautomatiseerd en gestandaardiseerd en kunnen nu hun blik nog meer naar buiten richten. ABN AMRO heeft het rapport geschreven samen met adviesbureau Praetimus. Uit hun praktijkervaring blijkt dat het merendeel van de bedrijven in de industrie zich nog in de eerste volwassenheidsfasen van servitization bevindt. Servitization is ook niet altijd de beste oplossing voor ieder type maakbedrijf. De reis

van servitization is complex en niet zonder risico’s. Kemps: ‘Het is niet puur een technisch en organisatorisch probleem, maar ook een culturele uitdaging. Organisaties zijn vaak gebouwd op het (steeds meer) verkopen van producten, mede dankzij verkoopprikkels en bonussen. Die oude manier van denken werkt niet meer. Alle medewerkers moeten mee in een nieuwe, servicegerichte wijze van werken.’ Het rapport is te downloaden via https://abn.com/3yE3ooA

LEYDENJAR SCHAALT BATTERIJENPRODUCTIE OP Start-up bedrijf LeydenJar Technologies heeft 22 miljoen euro opgehaald in een nieuwe investeringsronde. Het gebruikt de financiële injectie voor het opschalen van de productiefaciliteit en de verdere ontwikkeling van de batterijtechnologie. Op deze Foto: LeydenJar manier bereidt LeydenJar zich voor op massaproductie tegen een concurrerende prijs. De technologie van LeydenJar voorziet in batterijen met 70 procent meer energiedichtheid dan de beste batterijen die momenteel op de markt verkrijgbaar zijn. Dit maakt elektrische auto’s met een

veel grotere actieradius mogelijk, smartphones die minder vaak hoeven te worden opgeladen of zelfs elektrisch aangedreven vliegtuigen. Het uiteindelijke doel is om de energietransitie te versnellen met innovatieve batterijtechnologie. www.leyden-jar.com

Wil je inzicht in dé KPI’s die jouw maakbedrijf echt vooruit brengen? Kijk op de achterpagina

Maak het met Isah.

+31(0)24 352 5666 | www.eprpartner.com

september 2021 15-04-2021 11 16:58

ZOLANG SOURCINGSPROBLEMATIEK BESTAAT IS CORONACRISIS VOOR INDUSTRIE NIET VOORBIJ

THEMA

DE VRAAG IS HERSTELD, NU NOG HET AANBOD

(NA) DE PANDEMIE: HOE STAAT DE NEDERLANDSE INDUSTRIE ER NU VOOR? Hoe stonden ondernemers er in maart 2020

Dit wordt de grootste crisis ooit! Zo was in maart vorig jaar in de Nederlandse industrie alom de verwachting. In de automotive – waar het vóór de corona al crisis was – werd hard op de rem getrapt. En zo ook in andere segmenten zoals de food, die werd geconfronteerd met een horeca die volledig op slot moest. Toch bleek al gauw dat het meeviel. De impact op de industrie bleek beperkt en in veel segmenten trok de vraag snel en fors aan. Maar dat leverde wel flinke supplychain-problemen op. En die zijn (voorlopig) nog niet opgelost.

voor en wat waren toen hun verwachtingen? En hoe komt het dat het voor hun onderneming is mee- of tegengevallen: doordat ze toevallig in een coronagerelateerde markt zaten wellicht of vooral door goed management? Is er niet overgereageerd, te zeer afgeschaald, waardoor later logistieke problemen ontstonden en er tekorten aan elektronica en materialen kwamen? Zijn de toeleverketens structureel veran-

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

‘I

n de automotive, maar ook elders – bijvoorbeeld de fietsenindustrie – waren een tijdlang geen leveringscontracten uitgevraagd, raakten de buffers leeg en moest sneller dan verwacht een dubbele inhaalslag gepleegd worden. Het besef van de kwetsbaarheid en de afhankelijkheid van de mondiale supplychains is door deze crisis enorm toegenomen’, duidt Luddo Oh, senior managing consultant bij Berenschot. Hij is een van de opstellers van het Strategie Trendsonderzoek 2021 dat het Utrechtse organisatieadviesbureau recent uitbracht, met veel aandacht voor de impact van de coronacrisis.

WEINIG RESHORING Of dat besef zich ook snel vertaalt in het verleggen of verdubbelen van de supplychains is nog even afwachten, meent Oh, refererend aan een ander recent onderzoek naar reshoring, uitgevoerd in opdracht van Innovation Quarter en Rotterdam Partners. ‘Van regelrechte reshoring is nog weinig sprake. Nearshoring, van China naar Oost-Europa, of het meer spreiden van de supply, dat gebeurt wel. Maar het is vooralsnog vooral

een onderwerp van gesprek in de boardrooms. Het veranderen van toeleverketens is kostbaar en ook niet iets wat in een week geregeld is. Of de coronacrisis daadwerkelijk de supplychains wijzigt weten we over een jaar.’ Zichtbaar is nu al wel de behoefte aan meer buffercapaciteit, constateert Ohs collega en senior consultant strategy & innovation Jasper Hofenk. ‘Veel bedrijven proberen nu grotere voorraden aan te leggen. Net als in het voorjaar met het toiletpapier versterkt het hamstergedrag momenteel wel de huidige tekorten in de industrie.’ Ook wordt er veel geïnvesteerd in digitalisering van de processen, iets wat ook terug te vinden is in de strategische voornemens van bedrijven, aldus het Berenschot-onderzoek. Maar die inzet zien Oh en Hofenk niet direct als een reactie op de supplychain-problemen. Hofenk: ‘Goede forecasts van de klant en goed zicht op obsoleties geven wel meer inzicht, maar niet meteen meer grip. En veel bedrijven beschikten al over geavanceerde ERP-systemen.’ Het gegroeide belang dat in de industrie gehecht wordt aan digitalisering is meer terug te voeren op de communicatiemogelijkheden die het biedt. ‘Het van huis uit digitaal samenwerken heeft zich bewezen’, aldus

derd? Is er meer sprake van dual sourcen, van local4local, van het overnemen van suppliers? Hoe groot zijn de liquiditeitsproblemen, nu veel cashflow is opgesoupeerd door systemen die – onaf – niet uitgeleverd kunnen worden? En, is het ergste nu achter de rug, of moet dat juist nog komen nu de overheidssteun stopt?

• ‘Of de coronacrisis daadwerkelijk de

supplychains wijzigt weten we over een jaar.’ • ‘Het is veel schikken en aanpassen.’ • ‘Het betaalt zich uit dat we met onze

vestigingen op twee continenten zitten.’ • Juist in deze tijd is het van het grootste belang

dat je creatief en oplossingsgericht bent.’ • ‘De Europese elektronicaproductiecapaciteit

moet snel flink vergroot worden.’

Oh. De thuiswerktrend heeft het budget voor digitalisering verruimd, niet de sourcingsproblematiek. Evenwel zijn die problemen groot.

PANDEMIE NIET VOORBIJ VERWACHTE GROEI EN EFFECT COVID Welke invloed heeft de COVID-crisis op uw organisatie?

> 10%

5-10%

0-5%

< 0%

50% 40% 30% 20% 10%

Zeer negatief

Beperkt negatief

Neutraal

Beperkt positief

Bedrijven die een negatieve impact van corona hebben ervaren, hebben ook sterke groeiverwachtingen. Bron: Strategie Trendsonderzoek 2021, Berenschot

september 2021

Zeer positief

‘De pandemie is nog niet voorbij. We ervaren dagelijks de effecten’, bevestigt Miel Timmers. Hij is woordvoerder van VDL Groep waarin meer dan honderd bedrijven zijn verzameld, actief op uiteenlopende terreinen, van auto- en bussenbouw tot de ontwikkeling en fabricage van diverse modules voor de semicon. Veel van de vragen over de effecten en lessen van de coronacrisis beantwoordt Timmers dan ook met ‘dat ligt eraan over welke markt we het hebben’. Maar, als het gaat om de huidige tekorten aan materialen is hij stellig: ‘Die raken vrijwel al onze bedrijven. Ze betreffen niet alleen de elektronische componenten, ook staal, hout en kunststoffen zijn schaars. Dus gaan de prijzen omhoog en is plannen lastig. Van leveranciers horen we bijvoorbeeld: “Ik dénk dat je het dan en dan hebt.” Het is veel schikken en aanpassen.’

HERSTEL HEEL FRAGIEL Illustratie: Tom van Dun

Ook voor Core-TeQ in het Noord-Hollandse Andijk is de pandemie nog niet voorbij, stelt sales director Mark Jaski. CoreTeQ maakt assen, rollen en cilindrische onderdelen voor verschillende marktsegmenten. Jaski: ‘In april vorig jaar schoven veel klanten ineens hun orders naar achteren en verloren we zo’n beetje de helft van onze omzet. Sinds begin dit jaar zitten we wel weer op het niveau van voor deze crisis, maar dat herstel is nog heel fragiel. In Nederland is het politieke beleid elke week weer anders en dat geldt ook voor Maleisië, waar we onze tweede vestiging hebben. Dan is het lastig managen. De vaccinatiegraad in Maleisië is nog niet hoog (medio augustus was 31 procent volledig gevaccineerd, red.), in mei liepen de besmettingen er op en sinds eind mei geldt er weer een complete lockdown. Wij hebben als zogeheten essentieel bedrijf een ontheffing om op 60 procent van onze capaciteit te werken en door nu 24/7 te draaien hebben we dat weten te verhogen tot 75 procent. Maar we kunnen daardoor niet altijd onze planning halen. En dat wordt versterkt doordat een aantal van onze lokale leveranciers geen ontheffing heeft gekregen en dus gewoon niets kan leveren. Ook hebben we te maken met de wereldwijde schaarste aan materialen met bijbehorende prijsstijgingen.’

Ik heb zelfs een klant die zegt: “Ik begrijp je probleem, maar het is niet mijn probleem dus ik houd je aan de afspraak.” Niet toevallig een partij waar we niet samen mee ontwikkelen, maar eentje die bij ons alleen op prijs inkoopt. Maar de rest – mits je het ze goed uitlegt – betoont wel flexibiliteit en accepteert dat je later levert en dat je je momenteel niet committeert aan een bepaalde prijs en levertijd.’

OEM’ER IN ANDERE REALITEIT

OP TWEE CONTINENTEN

De hele wereld kampt met dezelfde pandemie. Dat zorgt weliswaar voor begrip bij klanten, wanneer een leverancier aangeeft dat hij de toegezegde levertijden niet haalt. Of aan zijn prijzen de voorwaarde verbindt dat die verhoogd kunnen worden als de marktprijs met meer dan 5 procent stijgt. Toch vraagt dat van Jaski vaak de nodige overtuigingskracht. En soms is zelfs dat niet voldoende. ‘Wij leveren veel aan grote oem’ers die zelf niets meer maken, maar alleen nog assembleren of ontwikkelen en verkopen. Die hoeven zelf niet op zoek naar dat ene, schaarse onderdeeltje om te kunnen uitleveren. Daardoor hebben ze niet altijd een goed beeld van de realiteit.

Intussen heeft Core-TeQ de nodige inzet gepleegd om de eigen flexibiliteit te vergroten, om het hoofd te kunnen bieden aan die – blijvend – fragiele omstandigheden. Ondanks de steunmaatregelen van de overheid moest er in Nederland vorig jaar personeel weggesaneerd worden. Een deel daarvan is inmiddels weer aangenomen, maar nu op basis van een tijdelijk contract. Ook heeft procurement director Michael Scherpenzeel van Core-TeQ andere toeleverlijnen aangelegd. ‘Het betaalt zich uit dat we met onze vestigingen in Maleisië en in Andijk op twee continenten zitten. Toen we vorig jaar assen niet kwijt konden bij een modulebouwer

HALFGELEIDERINDUSTRIE: TEKORT AAN IC’S DUURT NOG WEL EVEN Het tekort aan IC’s duurt nog wel even voort, in elk geval nog tot volgend jaar, zo is de verwachting van Rutger Wijburg van chipontwikkelaar en -fabrikant Infineon. Het bedrijf heeft vorig voorjaar de productie wel even iets afgeschaald toen de onrust in de markt door alle onzekerheid erg groot was. Belangrijker is dat sindsdien de vraag uit de markt fors is toegenomen. ‘Vanuit de automotive, extra gestimuleerd door de vraag naar elektrische auto’s. Maar ook voor andere oplossingen is de vraag toegenomen. Zoals voor windenergie, waarvoor wij IC’s en discrete devices maken.

En ook voor edge computing, dat al dan niet in combinatie met kunstmatige intelligentie veel data kan verwerken zonder dat die naar de cloud hoeven.’ Ook spelen de geopolitieke spanningen tussen de VS en China een rol: ‘Die zorgen her en der voor blokkades en vertragingen in de toeleverketens’, zo constateert de topman van het Duitse semiconbedrijf (zie ook het uitgebreide interview met hem op pagina 34 van dit nummer).

• www.infineon.com

van VDL in Maleisië, konden we die in tweede instantie vanuit Andijk wel leveren aan Nijdra in Middenbeemster. Bepaald productiewerk dat we allang uitsluitend in Maleisië doen, willen we nu ook hier gaan doen, al is het maar voor 5 procent van het totaal. Zodat we hier die productievaardigheid bij onszelf én bij onze leveranciers op peil houden en kunnen switchen van Maleisië naar hier, als dat nodig is. Maar of we daardoor werk definitief terughalen? Als ooit de pandemie echt achter de rug is, gaat de klant die paar euro’s goedkoper toch weer belangrijk vinden.’

MINDER HARDWARE NODIG Bij Lenze zijn ze blij dat het aandeel software in hun aandrijfsystemen de afgelopen jaren is toegenomen. Software die ook nog eens draait op het open platform Linux, zodat de vrijheid bij het kiezen van gestandaardiseerde softwareoplossingen – uit het Lenze FAST-portfolio – steeds groter is geworden. Daardoor kan de klant zijn machines sneller en gemakkelijker klantspecifiek configureren, zo vertellen Eric van den Broek en Marc Vissers, respectievelijk managing director en marketingmanager van Lenze Benelux en VK. Bovendien is de rol van hardware in de aandrijfoplossingen afgenomen, wat de huidige sourcingsproblemen waar ook Lenze mee kampt verkleint. Evengoed zijn die problemen nog altijd significant, aldus Van den Broek. ‘Ze doen een groot beroep op de creativiteit van mijn applicatieteam. Er is momenteel een tekort aan alles, en het is veel duurder. Dat geldt voor kunststof onderLEES VERDER OP PAGINA 14

september 2021

THEMA (NA) DE PANDEMIE: HOE STAAT DE NEDERLANDSE INDUSTRIE ER NU VOOR? kunnen in grote liquiditeitsproblemen komen als ze een machine niet kunnen uitleveren omdat daar enkele componenten in ontbreken.’ Snelheid kan Lenze bieden doordat het in nauw contact staat met de eigen fabriek in Duitsland die rap een gevraagde configuratie kan aanpassen aan de componentbeschikbaarheid op de markt. ‘En als dat niet voldoende soelaas biedt dan wijzen we de weg naar bedrijven die wellicht wel de oplossing hebben. Zeker in deze tijd is het van het grootste belang dat je creatief en oplossingsgericht bent én open en eerlijk naar de klant.’

uitvraag, en kunnen we daarmee onze eigen leveranciers informeren.’ PM heeft nog geen reden gehad de supplychains anders te gaan inrichten, vervolgt Lennips: ‘Voor de gangbare producten spreidden we de risico’s al door met meerdere toeleveranciers te werken. De klantspecifieke modules beleggen we wel bij meestal één, soms twee leveranciers. Met hen sluiten we contracten af met dezelfde voorwaarden als in de contracten die wij met onze klanten aangaan.’

NIET AAN AFNAME HOUDEN SAMEN VUIST MAKEN ‘Wij leveren veel aan grote oem’ers die zelf niets meer maken. Die hoeven niet zelf op zoek naar dat ene, schaarse onderdeeltje om te kunnen uitleveren. Daardoor hebben ze niet altijd een goed beeld van de realiteit’, duidt Mark Jaski van Core-TeQ. Foto: Paul Voorham

VERVOLG VAN PAGINA 13

delen, maar ook voor verpakkingsmateriaal als papier en plastic en het hout voor pallets. Maar het zwaarst weegt het grote tekort aan chips en andere elektronicacomponenten die wij in onze producten gebruiken.’ De software mag dan tegenwoordig veel meer functionaliteit bieden, Van den Broek en zijn mensen worden momenteel dagelijks geconfronteerd met forse uitdagingen om voor bijvoorbeeld niet beschikbare cpu’s of fpga’s (field-programmable gate arrays) alternatieven te vinden. ‘Dan kiezen we voor snellere cpu’s, of voor andere bussystemen als die wél snel beschikbaar zijn.’

LIQUIDITEITSPROBLEMEN Want snelheid is voor menig machinebouwer van groot belang, weet Vissers: ‘Sommige klanten

PERSONEEL OVERGEHEVELD Als bedrijvengroep kan VDL Groep personeel uitwisselen tussen bedrijven actief op uiteenlopende markten. Ook tijdens de pandemie was dat een voordeel, vertelt woordvoerder Miel Timmers. ‘Van die mogelijkheid maken we altijd al gebruik, want het komt voortdurend voor dat markten wat meer of juist wat minder inzet vragen.’ Vorig voorjaar waren de verschillen alleen extremer, zo maakt Timmers duidelijk: ‘VDL Nedcar heeft toen zes weken lang stilgelegen. Ook VDL Bus & Coach had het lastig omdat er geen busreis meer plaatsvond en touroperators hun orders naar achteren schoven. Dit terwijl we bijvoorbeeld bij VDL ETG alle zeilen moesten bijzetten om de vraag uit de semicon aan te kunnen. Ook is het voor onze bedrijven in de food, health en infra goed doorgelopen. Dus zijn automotive-medewerkers overgeheveld naar VDLbedrijven in die sectoren.’

• www.vdlgroep.com 14

september 2021

Vissers en Van den Broek hopen ook dat de actie van hun ceo Christian Wendler effect gaat sorteren. Wendler heeft recent, samen met zijn collega’s van andere grote Duitse industriële bedrijven, de Duitse regering met klem gevraagd aan de bel te trekken bij grote chipfabrikanten als Intel en TSMC. ‘Samen kunnen we hopelijk een vuist maken’, aldus Van den Broek, die tegelijk benadrukt dat de supplychains veel korter moeten worden. ‘De Europese elektronicaproductiecapaciteit moet snel flink vergroot worden. We hebben het Suezkanaal-debacle gehad, momenteel ligt er weer een Chinese haven plat door een corona-uitbraak en er is een tekort aan schepen. Die problemen hebben we niet als chips en andere elektronica in Europa worden geproduceerd.’

Ook Landes High End Machining werd vorig jaar geconfronteerd met klanten die hun afnameafspraken niet konden nakomen. ‘Dit jaar wordt qua omzet al weer een beter jaar dan 2020. En ook qua resultaat ziet het er goed uit’, vertelt directeur Herman Koning van de metaalbewerker uit Emmen. Maar bij het ontstaan van de crisis vorig voorjaar schroefde Airbus de productie van de A350 al snel terug van 9 à 10 toestellen per maand naar 6 à 4 en vervolgens naar circa 3. Landes belevert de vliegtuigbouwer via het Duitse Diehl Aviation, dat zich daardoor niet aan de afnameafspraken kon houden. ‘Ik had dat hoog kunnen laten opspelen, maar heb dat om commerciële redenen niet gedaan. Wél heb ik met ze afgesproken dat ze de voorraad die ik voor hen heb afnemen als dat om redenen van liquiditeit nodig zou zijn. Maar dat is niet nodig gebleken.’

‘TOT NU 100 PROCENT UITGELEVERD’ Hoewel vrijwel elk bedrijf in de industrie VRAAG FORS OMHOOG momenteel sourcingsproblemen heeft, geven Immers, met het leveren van onderdelen voor de sommige ondernemingen aan ‘alles onder conF35-straaljager en de NH90-helicopter is Landes trole te hebben’. PM, ontwikkelaar en fabrikant ook actief in de militaire aerospace. Koning: ‘Als van lineaire precisielagers, wrijvingsloze sledes de vraag in de civiele luchtvaart inzakt, gaat in de en positioneersystemen voor de halfgeleider-, militaire tak de druk juist omhoog.’ Ook de vraag medische, technische en analytische markt, vanuit de semicon, waaraan Landes onder andere rekent voor dit jaar op een groei van 20 procent. via VDL ETG in Almelo toelevert, ging vorig jaar De markten van PM hebben zich inmiddels weer al fors omhoog. Voor dit jaar verwacht ASML 35 volledig hersteld. En dus moet het Dedemsvaartprocent meer om te zetten dan vorig jaar en voor se bedrijf er vol tegenaan, zegt operations volgend jaar rekent de chipmachinebouwer op manager Gert Lennips. Alle daarvoor benodigde een omzetstijging van 90 procent in vergelijking grondstoffen en (elektronische) componenten met 2020. Dit met name dankzij de EUV-machitijdig ontvangen vergt wel ‘wat extra geduld’. nes NXE en de opvolger EXE (< node 5 nm), zo ‘De levertijd van aluminium is opgelopen van dagen naar weken. De levertijden verschillen per component, maar we zijn van gemiddeld 12 naar 16 tot 18 weken gegaan. Desondanks hebben we tot nog toe 100 procent van onze orders binnen de planning kunnen uitleveren.’ Cruciaal zijn betrouwbare forecasts, ‘De levertijden van componenten zijn van gemiddeld 12 naar 16 tot 18 weken gegaan. Desondanks hebben we tot nog toe 100 procent van aldus salesmanager onze orders binnen de planning kunnen uitleveren’, aldus Gert Lennips Bert Post. ‘Inmiddels van PM (rechts). Naast hem Bert Post, salesmanager bij PM. Foto: PM hebben we weer een goed zicht op de

liet ceo Peter Wennink onlangs weten. Werden er in het eerste kwartaal van dit jaar 9 EUV-systemen uitgeleverd, voor heel 2022 wordt in de supplychain een capaciteit voor 55 systemen opgebouwd en voor 2023 zelfs voor 60 systemen.

SOURCING ONDER CONTROLE De diverse marktontwikkelingen vergen van Landes alle aandacht voor het op orde houden van de voorraden. Koning: ‘Voor de semicon heeft onze klant VDL gebruikgemaakt van de eigen inkoopkracht en heeft het bedrijf voor ons voor verschillende projecten voldoende titanium ruwmateriaal gealloceerd. Met bijvoorbeeld Priva in de agrotech, waaraan wij onderdelen voor

met onze leveranciers voor de levering van het type rvs en de kunststoffen die we voor de Priva-orders nodig hebben.’

TOELEVERING GROOTSTE UITDAGING Uit het Strategie Trendsonderzoek 2021 van Berenschot dringt zich het beeld op dat corona een kortdurend forse impact heeft gehad, maar dat menig industrieel ondernemer deze crisis al bijna is vergeten en optimistisch naar de toekomst kijkt. Gevraagd naar welk onderwerp de grootste impact heeft op de strategie worden in plaats van ‘Covid-19’ ‘digitalisering’, ‘innovatie’ en ‘arbeidsmarkt’ genoemd. Gevraagd naar de verwachte omzet- en budgetontwikkeling is de industrie veel optimistischer dan de gemiddelde Nederlandse ondernemer: 71 procent rekent op een groei van 5 procent of meer; bijna de helft verwacht zelfs een plus van meer dan 10 procent. Luddo Oh van Berenschot kijkt er niet van op: ‘Alleen de bedrijven in de aerospace blijven achter, want het herstel van de luchtvaart kan lang duren, áls die zich überhaupt al herstelt. De vakantieganger komt wel terug, maar de zakelijke reiziger, op weg naar congressen en meetings, veel minder. In alle andere industriële sectoren worden bedrijven

‘ER IS EEN TEKORT AAN ALLES, EN HET IS VEEL DUURDER’

waterreinigingssystemen voor kassen leveren, zijn we in gesprek gegaan om goed zicht te krijgen op Priva’s forecast voor volgend jaar. Het bedrijf heeft zich gecommitteerd aan uitvraag voor een bepaalde periode tegen een vaste prijs; wij hebben vervolgens vergelijkbare afspraken gemaakt

Landes werd vorig jaar geconfronteerd met klanten die hun afnameafspraken niet konden nakomen. ‘Afgesproken is dat ze de voorraad die ik voor hen heb zouden afnemen als dat om liquiditeitsredenen nodig zou zijn. Maar dat is niet nodig gebleken’, aldus Herman Koning. Foto: Landes

geconfronteerd met een enorme vraag, de semicon voorop.’ Het herstel van de vraag is dus niet zozeer het probleem; die adequaat beantwoorden is door de grote toeleverproblemen momenteel de grootste uitdaging.

• www.berenschot.nl/publicaties/ strategy-trends-onderzoek • www.core-teq.com • www.lenze.com • www.landes.nl • www.pm.nl

Waar zou dit brood zijn zonder Kepser?

Goed voedsel begint bij gedegen productieprocessen. Weten wat exact de bron of samenstelling van een product of productonderdeel is, wordt dan ook steeds belangrijker. Kepser werkt daarom altijd volgens protocollen die de voedselveiligheid binnen de foodsector garanderen. Wij hebben sanitair laswerk tot een kunst verheven, kennen alle ins-and-outs van food contact materials en leggen alles minutieus vast voor de traceability. Trek in meer? Lees het verhaal op kepser.nl

september 2021

09:51

THEMA (NA) DE PANDEMIE: HOE STAAT DE NEDERLANDSE INDUSTRIE ER NU VOOR?

CORONA BRENGT BIJ ITEQ EFFICIENCYSLAG IN STROOMVERSNELLING

POWER TO THE PRODUCTION De belangrijkste les van de afgelopen coronamaanden voor ITEQ in Nijkerk? De werkvloer kan veel meer zelf dan je denkt. Plus de positieve invloed van GPI NXT, het platform voor jonge managers in de plaatverwerkende industrie van branchevereniging NEVAT.

DOOR ANDRÉ RITSEMA

e zijn het er snel over eens, salesmanager Menno Bos en operations manager Martijn Engwerda van plaatbewerker ITEQ. Wat er in de afgelopen maanden bij ITEQ het meest is veranderd? ‘Het eigenaarschap is meer op de productievloer komen te liggen’, zo zeggen ze. ‘De teamleiders van de verschillende afdelingen zijn veel meer aan de slag gegaan met hun eigen planning en hun eigen agenda. En dat is zo goed bevallen dat we daar zeker mee doorgaan. We hebben geleerd dat de werkvloer veel meer zelf kan dan je denkt.’ ITEQ telt in totaal zo’n honderd medewerkers en bestaat uit drie bedrijfsonderdelen: ITEQ Engineering, ITEQ Industries en ITEQ Vietnam. Het bedrijf is gespecialiseerd in fijnmechanische plaatbewerking en onder andere actief in de apparatenbouw en de medische industrie. In maart vorig jaar, aan het begin van de pandemie, zagen ze de vraag ineens teruglopen, zegt Engwerda. ‘Klanten stelden de orders uit of trokken de forecast in. Vanaf dag 1 was duidelijk dat er iets moest gebeuren.’ Omdat thuiswerken in de maakindustrie niet echt eenvoudig is, zette ITEQ in op zo veel mogelijk beschermende maatregelen: ruime afstanden op de productielocatie, veel testen op kantoor en verschoven diensten en pauzes zodat er minder mensen tegelijkertijd bij elkaar waren.

MINDER VRAAG, MEER ONRUST Daarnaast was het motto: veel luisteren, veel praten. ‘In het begin liep de vraag enorm terug. Als de medewerkers niet weten wat dat concreet betekent, krijg je onrust’, aldus Engwerda. ‘We moesten de mensen continu bijpraten en daarnaast meekrijgen in een nieuwe werkwijze. En dat betekent: veel communiceren.’ In zogeheten kantinesessies werden medewerkers op de hoogte gehouden. Van de omvang van de orderportefeuille tot wat te doen bij een zieke thuis. ‘In kleine groepjes konden ze alle vragen bij ons kwijt. En wij gaven daar dan zo eerlijk mogelijk antwoord op. Communication is key, om het zo te zeggen.’

STAPPEN IN EFFICIËNTIE Ook de werkwijze zelf werd tegen het licht gehouden. Want een teruglopende werkplanning had natuurlijk gevolgen voor de centrale planning van de productie. ‘Het plannen van het werk

werd al snel gedaan door de verschillende teamleiders zelf In plaats van door een centrale planner. Elk van hen stelde, in overleg met de andere teamleiders, per dag de werkzaamheden van zijn eigen team vast. En die vrijheid werkte wonderwel. Zelfs zo goed dat we daarmee doorgaan’, zegt Bos. ‘Ook omdat een dergelijke werkwijze zorgt voor meer begrip tussen de afdelingen.’ Bos en Engwerda vinden het lastig om te zeggen dat corona het bedrijf weerbaarder heeft gemaakt, maar de pandemie heeft merkwaardig genoeg wel geholpen. ‘Noodgedwongen zijn indirecte uren meer direct ingezet. Hierdoor werden processen nog beter onder de loep genomen, zijn we verder gaan optimaliseren en borgen. En door ook meer te digitaliseren, hebben we weer grote stappen gezet in efficiëntie. Daar waren we al wel mee begonnen, maar door corona hebben we dat versneld ingevoerd. En we merken dat iedereen in de fabriek er blij mee is.’

JONGE GENERATIE Een ander houvast in coronatijd bleek de NEVAT Groep Plaatwerk Industrie (GPI) NXT, waar Bos en Engwerda beiden lid van zijn. Om de jonge generatie te helpen met het beantwoorden van vragen over bijvoorbeeld het voortzetten, behouden en uitbouwen van hun bedrijf voor de toekomst, ontwikkelde NEVAT een next generation-programma waarin het samen ontwikkelen, ondernemen en ontmoeten centraal staat. GPI NXT bestaat uit zo’n tien (jonge) managers en directeuren van Stills uit een bedrijfsfilm van ITEQ. Het eigenaarschap is meer op de productievloer komen te liggen. Bron: ITEQ plaatverwerkende bedrijven, die periodiek samenkomen en met elkaar praten over alles waar ze tegenaan lopen. ‘Dat heeft ons erg geholpen’, zegt Engwerda. ‘Je kunt je problemen bespreken, horen hoe anderen Dat denken Bos en Engwerda ook. ‘Het is fijn en het aanpakken. Dat vind ik erg waardevol.’ goed om met elkaar te praten. En contact te Het is een uniek concept, zegt Edwin Dekker, houden via bijvoorbeeld een groepsapp. Verder is branchemanager bij NEVAT, ‘omdat de tien er dit najaar ook weer een fysieke bijeenkomst. deelnemers in feite concurrenten van elkaar zijn. Daar zien we naar uit’, zegt Bos. En toch praten ze met elkaar heel eerlijk en open over zaken als persoonlijk leiderschap, relevante ontwikkelingen in de sector, kansen in de markt. Ik denk dat we daarmee in een grote behoefte www.iteq.nl voorzien.’ www.nevat.nl

• •

september 2021

THEMA (NA) DE PANDEMIE: HOE STAAT DE NEDERLANDSE INDUSTRIE ER NU VOOR?

KMWE WIL INVESTEREN IN CAPACITEITSUITBREIDING, NU VOOR SEMICON, STRAKS WEER VOOR AEROSPACE

‘MAAR, LATEN WE EERST DE STORM UITZITTEN’ Door corona is de voor KMWE zo belangrijke markt van civiele aerospace ineengezakt.

CAPACITEITSPROBLEEM

Gelukkig is dat goeddeels gecompenseerd door de snelle ramp-up in de semicon. Die markt goed bedienen is echter door alle actuele componententekorten en hoge transportkosten niet eenvoudig. Vandaar dat de Eindhovense system supplier op het punt staat een vestiging te openen in China. Verdere capaciteitsuitbreiding moet komen van overnames.

Ondanks de gestegen omzet kent KMWE in Maleisië flinke uitdagingen om de capaciteit op niveau te houden. ‘Het covid-beleid in Maleisië verschilt van dag tot dag. Er zijn veel controles, op iedere keer weer andere punten, vanwege steeds weer andere regels. We hebben periodes van lockdown gehad waarin we maar op 60 procent van onze capaciteit mochten draaien, om het aantal mensen dat tegelijk op de werkvloer is zo laag mogelijk te houden. Door 24/7 te draaien hebben we dat nog wel kunnen verhogen. Toch is personeel er nu ook een probleem. Doordat de grenzen er gesloten zijn komen de Nepalezen en de Indiërs, die normaal het minder-geschoolde werk doen, het land niet in. Ook hebben we er last van te weinig beschikbare materialen.’

UIT INSTALLED BASE

KMWE-ceo Edward Voncken: 'We zetten al onze creativiteit in om toch uit te leveren. Soms door missende onderdelen uit een bestaande machine te halen.' Foto: Bart van Overbeeke

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

e civiele aerospace is voor KMWE altijd een belangrijke markt geweest. Dus hakte het erin, toen vorig voorjaar plots de ‘Airbussen’ van deze wereld hun productie naar waakvlamniveau terugschakelden. De militaire aerospace – KMWE levert toe voor onder andere de JSF en F16 (mro) – bleef wel overeind, maar is door het wegvallen van de civiele markt een heuse vechtmarkt geworden, vertelt KMWE-ceo Edward Voncken. ‘Iedereen zoekt naar bezetting. De verwachting is dat de civiele aerospace pas in 2023 op pre-covidniveau zit. Misschien dat het iets sneller gaat; overheden hebben hun steunmaatregelen voor luchtvaartmaatschappijen gekoppeld aan duurzaamheidseisen. Dat vraagt van de maatschappijen dat ze investeren in zuinigere vliegtuigen. Maar dat herstel kan nog wel even duren. Dus zullen er flink wat leveranciers wegvallen,

september 2021

omdat ze failliet gaan of hun heil meer in andere markten gaan zoeken.’

SNELLE RAMP-UP Dat laatste geldt ook voor KMWE. Behalve de aerospace liet ook de industriële markt waarin het Eindhovense bedrijf actief is (en waartoe toelevering aan onder meer de solar- en de inkjetindustrie behoort) in Q3 en Q4 een flinke terugval zien. De medische markt bood lange tijd een gemengd beeld, met weliswaar een grote vraag naar alles wat coronagerelateerd was, maar met daarnaast ook een inzakkende vraag naar de rest. De semicon, de vierde markt waarin KMWE zit, liet echter juist al heel snel in 2020 een snelle ramp-up zien, zo schetst Voncken. Dus heeft hij veel capaciteit voor die halfgeleidermarkt gealloceerd. ‘Onze vestiging in Maleisië is actief in het back-end-segment en is echt als een speer omhooggegaan. Daar hebben we dit jaar al meer omzet gedraaid dan in geheel 2020.’

De tekorten gelden voor KMWE naast Maleisië ook in Eindhoven. ‘Soms mis je slechts enkele componentjes waardoor je niet kunt uitleveren. Elektronica, maar ook bevestigingsmaterialen als titanium bouten. Zeker, die kunnen we zelf maken. Maar als het om flinke aantallen gaat zijn we natuurlijk veel te duur. Uitgangsmaterialen als aluminium en koper zijn duur door alleen al de sterk gestegen transportkosten. We zetten al onze creativiteit in om toch te kunnen uitleveren. Soms door bepaalde onderdelen die we missen uit een bestaande machine te halen. Of door uit te leveren zonder bepaalde opties, met de toezegging die zo snel mogelijk bij de klant te komen toevoegen. Vanzelfsprekend alleen in nauw overleg met en na akkoord van de klant.’

KOSTENREDUCTIE GEVRAAGD Zo zet KMWE alles op alles voor met name die geëxplodeerde semiconmarkt. Het bedrijf bedient die over de hele range, front-end en back-end, voor zowel de meer mature DUV (deep ultraviolet)-machines, EUV (extreme ultraviolet)-apparatuur als protobouw. Als het om de leveringen voor DUV-machines gaat, wordt door ASML ook van KMWE een kostenreductie van 25 procent over de komende vijf jaar gevraagd. Voncken: ‘Dat betekent dat ook wij goed moeten nadenken waar we wat laten maken. We moeten – zeker met de huidige hoge transportkosten – voorkomen dat we materialen en gereed werk heen en weer over de wereld gaan vervoeren. Daarom maken we in Eindhoven de zaken voor Europa, en in

Maleisië voor Azië. En gaan we ook een vestiging in China openen. Alles daarvoor is al gereed, het wachten is nu nog op het moment dat we weer kunnen gaan reizen.’ Aldus Voncken, die daarover alleen nog kwijt wil dat die nieuwe vestiging een plek krijgt in de ‘achtertuin’ van een grote semicon-klant.

FINANCIEREN WERKVOORRAAD Maar dus ook de financiering van die Chinese vestiging is rond. Daarvoor kan KMWE een beroep doen op Aalberts Investments, het investeringsvehikel van Jan Aalberts, dat 52 procent van KMWE in handen heeft. Voncken: ‘Jan is

‘OOK WIJ MOETEN GOED NADENKEN OVER WAAR WE WAT LATEN MAKEN’

nauw betrokken bij onze business en regelmatig hier in Eindhoven. Ik heb vrijwel dagelijks persoonlijk contact met hem.’ Die gesprekken gaan dan ook over de overnames die de system supplier voor de komende tijd gepland heeft. ‘Maar als het om financiering gaat, praten onze cfo John

BEHOEFTE AAN MEER GRIP OP DE SUPPLY CHAIN LEIDT TOT MEER OVERNAMES De covid-19-pandemie heeft een enorme impact op de markt van mergers & acquistions (M&A) gehad. Met name in het tweede kwartaal van 2020 waren er fors minder transacties in de maakindustrie, aldus Aeternus. Volgens de specialist in fusie- en overnameadvisering komt dit voort uit zowel de onzekerheid die in Q2 bij de ondernemers leefde als de terughoudendheid van banken. In het tweede halfjaar van 2020 is de overnamemarkt weer aangetrokken, zo constateert de consultancy in een vorig maand gepubliceerd rapport. Desgevraagd liet het bureau medio augustus weten ‘de laatste weken reeds veel deals geclosed’ te hebben. Voor het tweede halfjaar van 2021 voorziet Aeternus een flinke toename van het aantal acquisities. Het afbouwen van overheidssteun zal zorgen voor problemen bij de nodige ondernemingen, zodat die eieren voor hun geld kiezen en zich laten overnemen. Ook speelt mee dat door de pandemie het voor veel ondernemers

lastig is om hun gestelde groeidoelen te halen. Door te acquireren kan die groei toch worden gerealiseerd, kunnen schaalvoordelen worden benut, kan de ondernemer totaaloplossingen gaan aanbieden en krijgt hij – als toeleveranciers worden overgenomen – meer grip op de supplychain. Voorts telt dat private equity, mede door de lage rente over goed gevulde kassen beschikt. Dat geld zal zijn weg naar de markt vinden, zoals de afgelopen jaren in de metaalsector al het geval is geweest, zo illustreert het Aeternus-rapport. KMWE heeft met support van Aalberts Investments in 2019 KGS Tools en ATM Mould Cleaning overgenomen. Dumaco heeft PE-ondersteund recent maar liefst vier overnames gedaan. Parcom Capital nam 247TailorSteel over en Borromin Capital & Kempen lijfde Wilvo Metaalbewerking in.

Eijgendaal (voormalig cfo Aalberts Industries, red.) en ik natuurlijk ook met banken en klanten. Het gaat niet alleen om een overnamesom en geld voor een gebouw, equipment en mensen, maar ook om de investering in de werkvoorraad.’

STORM UITZITTEN

maar er vanwege supplychain-problemen niet uitgeleverd kan worden omdat er leveranciers uit de keten zijn weggevallen, wie bekostigt dan mijn werkvoorraad die staat de wachten in de file? Het is afwachten hoe zich dat ontwikkelt. De pandemie is nog niet achter de rug. Laten we eerst de storm uitzitten.’

Met dat laatste raakt Voncken weer aan het begin van zijn betoog: ‘Als de aerospace weer aantrekt,

• www.kmwe.com

• www.aeternuscompany.nl

www.variass.nl

september 2021

WE BUILD YOUR EXPERTISE

ProCleanroom is jouw partner voor clean air solutions PROFESSIONALS IN CLEANROOM TECHNOLOGY De kracht van ProCleanroom Bij ProCleanroom geloven we dat de beste cleanrooms en flowkasten worden gerealiseerd rondom de expertise die in deze stofarme ruimtes plaats gaat vinden. Dus nemen we het kritische proces van onze klanten als startpunt voor de ontwikkeling van onze cleanrooms en laminaire flowkasten. Vanuit kennis over jouw expertise ontleden we het kritische proces in de stofarme omgeving en ontdekken zo de eisen waaraan onze producten moeten voldoen. ProCleanroom is jouw partner voor clean air solutions. Van ontwerp, fabricage, installatie en ISO-validatie tot het inrichten van de ruimtes, accessoires en consumables. Onze oplossingen sluiten naadloos aan op jouw behoeften.

Kwaliteit en snelle levering Meer dan 16 jaar ervaring Permanent en mobiel Flexibel ontwerp

Meer informatie? Neem contact met ons op:

+31 (0)40 400 28 74 info@procleanroom.com www.procleanroom.com

THEMA (NA) DE PANDEMIE: HOE STAAT DE NEDERLANDSE INDUSTRIE ER NU VOOR?

STÄUBLI BELEVERT VANUIT EUROPA SNELGROEIENDE FARMA, WERELDWIJD

CORONA STIMULEERT VRAAG NAAR HYGIËNISCHE ROBOTS Door de coronacrisis viel de vraag naar robots sterk terug in sectoren als automotive en machinebouw. De farmaceutische industrie daarentegen schakelde juist naar de hoogste versnelling en Stäubli Robotics profiteerde daarvan, met name in België. De Frans-Zwitserse leverancier bouwde de schone en snelle robots die werden gevraagd en had daarbij – in Frankrijk – weinig last van leveringsproblemen. De laatste jaren verscheept Stäubli ook meer en meer robots naar China en India. DOOR HANS VAN EERDEN

GEEN MONDIALE TOEVOER

ig farma is groot in België, met bedrijven als Pfizer, GSK, Janssen, Baxter en Takeda. In Puurs, onder Antwerpen, staat bijvoorbeeld Pfizers op een na grootste productielocatie wereldwijd. In 2019 startte er een project voor een nieuwe afvullijn voor vaccinproductie. Vanuit een container met vaccin worden flacons afgevuld. Een robot depallettiseert de lege flacons en voert ze aan, een andere robot voert de gevulde flacons weer af. Toen corona zich begin 2020 aandiende, werd de lijn in opbouw meteen ‘omgekat’ naar het Pfizer-coronavaccin. Zo’n lijn moet opereren onder zogeheten grade-A-condities, schoon wat betreft biologische verontreinigingen zoals bacteriën. Stäubli heeft er hygiënische robots voor ontworpen, waaronder de Stericlean-robot die volledig bestand is tegen het agressieve reinigingsmiddel waterstofperoxide. Ook kent deze robot, net als andere modellen, een gesloten structuur waarin alle motoren en bekabeling zijn afgeschermd; zo kan er geen vervuiling in de robot achterblijven, terwijl de gladde buitenkant eenvoudig te reinigen is.

Via integrator Actemium kon Stäubli in eerste instantie drie robots voor deze lijn leveren, vertelt Benjamin Parent, sales engineer voor België en Luxemburg bij Stäubli Robotics. Voor een kopie van deze lijn volgden vorige maand nog eens drie robots Benjamin Parent, sales engineer robotics voor België en Luxemburg bij Stäubli en inmiddels is er via dezelfde Robotics: ‘Sinds de coronacrisis heb ik het absoluut drukker gekregen.’ Foto’s: Stäubli integrator een bestelling binnen voor een vergelijkbare lijn in een weer robots voor het afvullen, dit keer van buisjes Amerikaanse Pfizer-fabriek. ‘Sinds de coronamet testvloeistof. De grootste uitdaging was de crisis heb ik het absoluut drukker gekregen. Veel grote capaciteit, tot 70.000 kits per dag. Stäubli integrators kiezen voor onze hygiënische robots droeg er zijn snelle TP 80 picker voor aan. en eindklanten vragen er bij integrators al om. Deze robot kan met een nauwkeurigheid van In de farma zijn wij marktleider.’ 0,05 millimeter tot 200 picks per minuut doen De grote vraag is voor Stäubli geen probleem, en bijvoorbeeld schroefacties heel gecontroleerd zegt Parent. ‘Wij kunnen binnen acht weken leveuitvoeren. Een robotoplossing was voor KUM ren. Al onze robots produceren we in Frankrijk Technic noodzakelijk vanwege de vereiste en heel veel componenten krijgen we toegeleverd capaciteit en de benodigde flexibiliteit met het vanuit Frankrijk, Zwitserland en Duitsland.’ oog op eventuele toekomstige aanpassingen. Van de stagnatie in de mondiale toevoerlijnen, door de coronacrisis en dit voorjaar door de Ever Given die het Suezkanaal blokkeerde, heeft VERDERE AUTOMATISERING Stäubli dan ook weinig last gehad. In sectoren als food, farma en health deed de robotica het goed tijdens de coronacrisis; in automotive en machinebouw juist slecht. ‘Als we kijLIJN VOOR ken naar de effecten van de crisis op de middelPCR-ZELFTESTKITS lange en lange termijn, kan het juist een positief Belangrijk voor de fareffect op automatisering hebben’, was Stäubli-ceo maceutische aanwezigGerald Vogt dit voorjaar ook voor die sectoren heid in België is volgens optimistisch. ‘Bedrijven halen productie terug Parent dat er naast prouit lagelonenlanden en daarvoor is verregaande ductie ook veel research automatisering nodig. Bovendien zagen ze zit, bij de bedrijven en medewerkers uitvallen door Covid-19. Verdere aan universiteiten. Stäuautomatisering is nodig om de continuïteit van bli heeft er een ander hun productieprocessen te waarborgen.’ coronagerelateerd project In de farma is het terughalen van productie niet aan te danken. De Uniaan de orde, reageert Parent. ‘Stäubli is ook actief versiteit van Luik ontwikin China en India. Vanuit Frankrijk sturen we al kelde samen met een heel veel robots naar China, met name voor de bedrijf een PCR-zelftest farmaceutische en de fotovoltaïsche (zonne-eneren de Waalse machinegie) industrie, en meer en meer ook naar India bouwer-integrator KUM Stäubli-robots in een assemblagelijn voor PCR-zelftestkits. Een snelle TP 80-robot Technic bouwde een voor farmaproductie.’ Wel groei, geen reshoring. (rechts) zet twintig buisjes rechtop in een rek, de gele, zesassige robot voert het rek assemblagelijn voor de eerst toe aan de vuleenheid en na afvulling aan een tweede TP 80 (linksboven), die een dop op elk buisje schroeft. testkits. Stäubli leverde www.staubli.com

•

september 2021

THEMA (NA) DE PANDEMIE: HOE STAAT DE NEDERLANDSE INDUSTRIE ER NU VOOR?

‘IN 2020 ZATEN WE OP 22,5 MILJOEN, DIT JAAR OP RUIM 50 MILJOEN’

BOOMING BUSINESS IN DE LOGISTIEK Vorig jaar lieten Nederlandse consumenten een slordige 20 miljard euro aan producten thuisbezorgen. Dat is 43 procent meer dan het jaar daarvoor, wat grotendeels komt door de coronacrisis en strenge overheidsmaatregelen. E-commerce bedrijven waren wereldwijd de grote winnaars en de logistieke wereld profiteerde mee, in de B2C én B2B. Wat zagen system integrator Inther Group, verpakkingsmachinebouwer Sparck Technologies (voorheen Quadient) en AI-softwareleverancier Fizyr gebeuren afgelopen tijd?

Intralogistieke systemen zijn al complex, maar de markteisen nemen alleen maar toe, aldus Inther Group. Foto: Inther

DOOR LUCY HOLL

an het begin van de coronacrisis stond Inther Group, Sparck Technologies en Fizyr exact dezelfde verrassing te wachten. Nadat eerst de markt vrijwel helemaal instortte, veranderde dat na een paar maanden compleet. ‘Klanten beseften dat ze niet anders konden dan toch te gaan investeren’, zegt managing director Stefan Kleijngeld van Inther Group in Venray (300 medewerkers, verwachte omzet dit jaar 50 miljoen euro). ‘Toen hebben we duidelijk gemaakt dat we capaciteit konden inplannen voor hen als ze het snel aangaven. En dat ze anders achteraan moesten sluiten.’ Fizyr in Delft (26 medewerkers, omzet vertrouwelijk) was aanvankelijk voorzichtig met investeringen en nieuwe mensen aannemen, zegt ceo Herbert ten Have. ‘Het was echt schrikken. We hebben bijvoorbeeld de grote Italiaanse brillenproducent Luxottica als klant. Daar lag alles compleet stil. Maar vervolgens zeiden alle bestaande klanten dat ze weer volle bak doorgingen. Bovendien kwamen er ineens nieuwe klanten bij.’ De e-commercebusiness groeide voor de coronacrisis natuurlijk al enorm, met tientallen procenten per jaar. ‘Tel daar rustig nog een procent of tien corona-effect bovenop’, zegt Piet Fellinger, purchasing director bij Sparck Technologies (240 medewerkers, jaaromzet 40 miljoen euro) in Drachten. Bedrijven investeren steeds sneller en

september 2021

meer in hun logistieke systemen. ‘Daarbij willen ze toekunnen met minder mensen op de werkvloer vanwege corona en ook omdat het steeds lastiger is om mensen te vinden. Dan helpt het als je een machine kunt neerzetten die maar 10 procent van de menskracht nodig heeft vergeleken met handmatig verpakken.’

MEER DAN DUIZEND DOZEN Sparck Technologies was tot voor kort de Nederlandse tak van de Franse Quadient-holding. Standard Investment uit Amsterdam kocht de Nederlandse producent van hightech inpakmachines voor ruim 20 miljoen euro en gaat nu voor verdere uitbouw. De nadruk komt te liggen op de continu variabele verpakkingsmachines (cvp’s) die pakketten in warehouses snel en met zo weinig mogelijk verpakkings- en opvulmateriaal van de band laten rollen. Klanten zijn onder meer Boots, Cdiscount en bol.com. Die laatste kocht zeven jaar geleden de eerste cvp. De allernieuwste machine, de CVP Everest, kan tot 1.100 dozen per uur maken. De tak voor envelopvulmachines wordt komende jaren langzaam maar zeker door Quadient overgenomen. Piet Fellinger: ‘We gaan onze portfolio voor automated packaging solutions vast verder uitbouwen, maar we willen eerst drastisch uitbreiden met onze bestaande machines. Dat gaat nu als een speer. De ceo van Quadient focust vooral op de digitale kant, er was minder oog voor de machinebouw.

• ‘Klanten beseften dat ze niet anders konden dan

toch te gaan investeren.’ • ‘De coronacrisis stuwt de omzet, maar heeft

overduidelijk nadelige effecten op de supplychain.’ • ‘Opdrachtgevers verlangen bovendien veel kortere doorlooptijden.’ • ‘We hebben medewerkers ingezet van een partner die normaal alleen mee installeert.’ • ‘Bedrijven zetten veel strategischer op robotisering in.’ Nu kunnen we daar vol voor gaan. In een verpakkingsmachine zit zóveel kennis en kunde: die ontwikkeling en productie moet je niet allemaal willen uitbesteden.’ De installed base begint aardig te groeien, wereldwijd staan zo’n 80 machines bij gerenommeerde klanten. Dit jaar komen er enkele tientallen bij. ‘We willen over een jaar of drie toegroeien naar honderd machines per jaar. We zitten onder meer in Nederland, Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten, en zijn begonnen met het opnieuw optuigen van een stevig internationaal netwerk nu we uit de Quadient-groep zijn.’

KANTJE-BOORD Sparck Technologies is samen met zijn partners ook druk met het opschalen van de productie. Fellinger: ‘In het begin kochten we losse onderdelen, toen subassemblies, nu ook complete modules. We besteden relatief veel uit in Nederland. De coronacrisis stuwt de omzet, maar heeft overduidelijk nadelige effecten op de supplychain. Transportkosten zijn hoger dan ooit, containers staan ineens op andere plekken dan gewenst.’ De verpakkingsmachines zitten vol elektronica. ‘We sturen forecasts uit en horen terug dat tijdig leveren niet kan. Het kost veel energie om de continuïteit te waarborgen. Er zijn veel kantje-boord-situaties.’

GROEISTRATEGIE Inther Group is in de afgelopen kwart eeuw uitgegroeid tot een system integrator voor complexe intralogistieke systemen voor vooral fijnmazige distributie vanuit warehouses. In het begin lag de nadruk op het eigen Warehouse Execution System (Inther LC), maar nu wordt naast software ook de bijbehorende high-end hardware geleverd. Inther Group heeft veel klanten in de farmacie (zoals de farmaceutische groothandels Pluripharm en Uniphar), de foodprocessing en ondernemingen die hun fysieke winkel combineren met e-commerce zoals Zeeman, Estée Lauder en HEMA. Een jaar of drie

geleden is een duidelijke groeistrategie ingezet. De complete organisatie is daar verder voor klaargemaakt en dat is maar goed ook, want die groei gaat – onder meer door de coronacrisis – harder dan voorzien. ‘In 2019 zaten we op 18 miljoen euro, in 2020 op 22,5 miljoen, dit jaar op ruim 50 miljoen en in 2025 gaan we voor 100 miljoen’, aldus Stefan Kleijngeld. Er zijn meer projecten, maar de projecten worden bovenal ook steeds groter en complexer. Logistiek was lang een ondergeschoven De allernieuwste machine, de CVP Everest van Sparck Technologies, kan tot 1.100 dozen per uur maken. Foto: Sparck kindje, aldus Kleijngeld. Maar dat is verleden tijd: klanten willen steeds sneller, steeds systemen wilden. Kleijngeld: ‘Dat is verleidelijk, gedane investeringen betalen zich nu uit. Let wel, beter. De groei in e-commerce geeft uitdagingen maar we blijven bij onze leest. We hebben andere in de coronapandemie zat het verkoopvolume in hun dagelijkse operatie. Intralogistieke systepartijen aanbevolen, al zaten die natuurlijk ook iedere dag op ‘Black-Fridayniveau’, weet Kleijnmen zijn al complex, maar de markteisen nemen aardig vol. We concentreren ons echt op de waregeld. Wat HEMA over een aantal jaren aan omzet alleen maar toe. Eén stuk of een paar stuks picken house solutions en moeten daarin zorgvuldig uit e-commerce wilde bereiken, is nu al gehaald. komt steeds vaker voor. Klanten willen absolute keuzes maken.’ Het bedrijf heeft een sterk toe‘We hebben echt wel wat aanpassingen op hun flexibiliteit, gezien de wereldwijde onvoorspellevernetwerk. Ook dat is anders opgebouwd: van systemen moeten doen. Vanuit de softwarekant baarheid van de markt. Wie voorheen vooral in voorheen 300 toeleveranciers zijn er nu iets van kunnen we processen optimaliseren, zonder de fysieke winkeldistributie zat, stoomt vol op 40 strategische partners, voor subassemblages, meteen heel veel hardware bij te pluggen. Wij naar e-commerce. Kleijngeld: ‘Opdrachtgevers soms voor complete machines. ‘We hebben op dit ondersteunen onze klanten 24/7 en hebben waar verlangen bovendien veel kortere doorlooptijden. moment minimale problemen in onze supplynodig resident engineers om downtime te voorWe hebben recent een 20 miljoen euro plus-syschain, maar als ik naar de oplopende levertijden komen en continue pieken aan te kunnen. teem afgeleverd. Kon je daar vroeger misschien in de markt kijk… We staan pas aan het begin Dat is best even schakelen voor alle partijen; we twee jaar over doen, tegenwoordig is dat een jaar.’ van de impact ervan, vrees ik.’ Er is ook onzekerhebben bijvoorbeeld medewerkers ingezet van heid over de aanwas van nieuwe mensen. ‘We een partner die normaal alleen mee installeert.’ hebben veertig vacatures openstaan, daarom RESIDENT ENGINEERS zetten we nog sterker in op employer branding.’ Met klant HEMA zet Inther Group al sinds 2017 BIJ EIGEN LEEST BLIJVEN in op e-commerce, met aparte intralogistieke Inther Group kreeg door de coronacrisis ineens systemen en aparte distributiecentra voor de ook heel andere klanten op zich af, zoals pakketonline verkoop en de toevoer naar de winkels. De bedrijven die danig omhoog zaten en sorteerLEES VERDER OP PAGINA 25

THE INTEGRATOR

COMMITTED TO YOUR RESULT Linking industry and innovation SPECIALISTEN IN OPLOSSINGEN VOOR: Machine automatisering

Proces automatisering

Service & onderhoud

Motion control

Renewable energy

Elektrificeren machines

www.vse.nl

september 2021

MATLAB SPEAKS

MACHINE LEARNING With MATLAB® you can use clustering, regression, classification, and deep learning to build predictive models and put them into production.

@2021 The MathWorks, Inc.

nl.mathworks.com/machinelearning

MICHEL Michel van Buren is directeur van BLMC in Hoevelaken. Dit bureau gebruikt supplychain management om organisaties, of onderdelen daarvan zoals inkoop, productie, logistiek en planning, succesvol te laten groeien. Samen met Jack van der Veen, hoogleraar supply chain management aan Nyenrode Business Universiteit, schreef hij het boek ‘Regisseer de keten – Een managementmethode die leidt tot wendbaarheid en waarde voor organisaties, mensen en maatschappij’.

DIRIGEREN OF REGISSEREN? Ik loop op Broadway in New York en mijn oog valt op een enorm spandoek met daarop Jaap van Zweden, dirigent van het New York Philharmonic. Mijn gedachten dwalen af naar de indrukwekkende Nederlandse serie Een maestro op wereldtournee, over het leven en werk van deze gerenommeerde dirigent. In een aflevering is te zien hoe Van Zweden het orkest tijdens een repetitie bijna letterlijk dicteert hoe een stuk uitgevoerd moet worden. Hij staat stevig op de bok en schroomt er niet voor om muzikanten die het net even anders doen dan hij wil, aan te spreken en te corrigeren. Strak dirigeren dus. Of in managementtermen: planning & control. Terug in Nederland volg ik een workshop van regisseur Martin Koolhoven, onder andere bekend van de films Brimstone en Oorlogswinter. Hij vertelt dat hij met iedere film een verhaal wil vertellen: een reeks opeenvolgende gerelateerde gebeurtenissen die emoties oproepen bij de kijker. Want dat is zijn doel en diepste overtuiging: het publiek emotioneel raken omdat dat het verschil maakt tussen een goede en slechte film. Mensen onthouden niet het verhaal, wel de emotie die de film oproept. Om dat voor elkaar te krijgen, geeft Koolhoven volop ruimte aan de interpretatie en het vakmanschap van de acteurs. Dat is regie: het beste uit elke acteur halen om samen de film tot een succes te maken.

www.blmc.nl www.regisseerdeketen.nl

VERVOLG VAN PAGINA 23

VISUEEL BREIN Bij Fizyr, een spin-off van de TU Delft, kunnen zo zes nieuwe mensen beginnen gezien de onstuimige groei. De AI-software van Fizyr wordt wereldwijd gebruikt om met robots parcels te picken uit bulk, om te (de)palletiseren en om containers te ontladen. Het bedrijf focust op de logistieke markt en werkt samen met zo’n twintig system integrators: dat zijn bedrijven zoals Vanderlande en Inther Group met hun greenfieldprojecten, en klanten als AWL met veel brownfield-projecten gericht op bestaande installaties bij pakketdiensten en e-commercebedrijven. Het aantal partners groeit gestaag. Logistiek was

Is ketensamenwerking nu een kwestie van dirigeren, waarbij je alles tot in detail in de hand probeert te houden? Of regisseren, waarbij je zorgt dat partijen vanuit hun eigen kracht samenwerken aan een gemeenschappelijk doel? Jack van der Veen en ik schreven er samen een boek over en zijn bijzonder duidelijk: regisseren. In mijn werk als adviseur van directies die in- en externe ketensamenwerking tot stand willen brengen, heb ik talloze keren het model van planning en control zien mislukken. Want natuurlijk kan een individu nooit een hele keten tot in detail doorgronden en aansturen. Wij introduceren in ons boek Regisseer de keten daarom het concept van de regisseur van waarde. Als je wilt regisseren, moet er in de eerste plaats sprake zijn van een gemeenschappelijk doel. Een belangrijke rol van de regisseur van waarde is het expliciet maken van dat gezamenlijke doel. Daarnaast zullen ketenpartners alleen willen meewerken aan dat doel als zij er zelf ook beter van worden: ‘What’s in it for me?’ Ook daar moet een ketenregisseur rekening mee houden. Die doelen hoeven niet eens economisch van aard te zijn. Het economisch succes is vooral een gevolg van het verhaal waar je samen aan bouwt. Een mooi voorbeeld hiervan is het succes van Tony’s Chocolonely. Dit bedrijf heeft de inkoop en productie van cacaobonen in de keten transparant gemaakt, draagt bij aan het terugdringen van slavenarbeid in de cacaoketen, heeft veel trouwe klanten én staat er financieel goed voor. Hoe? Vooral door vanuit een zinvolle gezamenlijke doelstelling de keten te regisseren.

voorheen moeilijk te automatiseren met robots, omdat er veel variatie in zit. Elk doosje, elk zakje is anders. Herbert ten Have: ‘Onze computervisionsoftware, het visuele brein van de robot, kan omgaan met allerlei variaties in grootte, vorm, kleur, materiaal en manier van opstapeling. Het systeem segmenteert, classificeert en bepaalt de optimale manier van oppakken.’

robotisering inzetten. Ze zien dat het tekort aan medewerkers structureel is en hebben nu al enorme uitdagingen om te kunnen leveren. Bij een Coolblue, een bol.com, wordt veel online gekocht en ook weer teruggestuurd. Alle retouren moeten ook weer behandeld worden.’ De businesscase is duidelijk, robots kunnen steeds meer in de logistieke afhandeling, magazijnen worden er geschikt voor gemaakt.

STRATEGISCHER INZETTEN OP ROBOTS

Er zitten veel klanten in de pijplijn, aldus Ten Have. Soms is Fizyr wel twee jaar bezig met een potentiële klant. ‘Vaak heeft die het eerst zelf geprobeerd en zelf software ontwikkeld. Dat is prima, dan weten ze precies waar de problemen liggen en waarderen ze ons des te meer. De meeste concurrenten van ons weten 80, 85 procent van de items te picken. Maar stel dat je één op de tien objecten níet kan picken, dan moet daar toch weer een mens bij. Wij zitten dicht tegen de 100 procent. De beperking zit ’m vaak in de gripper, niet in de software.’ Door de coronacrisis heeft de omzet tijdelijk een tik gehad omdat implementaties hier en daar. vertraagd zijn. ‘Maar het langetermijneffect is dat bedrijven De computervisionsoftware van Fizyr kan omgaan met variaties in grootte, vorm, kleur, materiaal en manier van opstapeling. De robot pikt bijna 100 procent correct. Foto: Fizyr veel strategischer op

MEER KAPITAAL Tegelijkertijd is er sterke concurrentie in computervisionoplossingen. Ten Have schat het op een stuk of twintig partijen wereldwijd, waarvan er veel in Amerika zitten. ‘Het is een pittige markt. Sommige concurrenten verbranden tientallen miljoenen dollars per jaar om onze technologie te benaderen, ze zetten hun systemen in eerste instantie soms zelfs gratis weg bij klanten.’ Vorig jaar zorgde Value Creation Capital uit Bilthoven voor een nieuwe investering in Fizyr. Dat draagt bij aan een verdere internationale groei. ‘Wij hebben bewezen dat we geld kunnen verdienen in deze markt. Wij hebben de beste technologie en een trots en gedreven internationaal team. En we doen het echt samen met de system integrators.’

• www.packagingbyquadient.com (de nieuwe site is eerdaags live) • www.inther.nl • www.fizyr.com september 2021

UITSLAG EERSTE RONDE DISCA’21: 351 NOMINATIES

‘ORDERS WORDEN ONNODIG LAAT GESTUURD – DEZE DRIE KLANTEN ZIJN ALTIJD OP TIJD’ Ook dit jaar zijn er weer meer dan 175 toeleveranciers genomineerd. Een groot aantal, maar het hadden er meer kunnen zijn. Want er wordt vaak te laat geleverd, dikwijls door de wereldwijde sourcingproblemen. Nu hebben veel klanten dáár nog wel begrip voor, maar niet voor toeleveranciers die passief communiceren. De onvrede is klaarblijkelijk niet wederzijds,

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

nder de 351 nominaties zitten 173 klantbedrijven die zijn genomineerd voor de Best Customer Award. Zo’n 63toeleveranciers zijn genomineerd voor de Best Knowledge Supplier Award en 115 voor de Best Process & Parts Supplier Award. Wederom is een flink aantal bedrijven in meerdere categorieën genomineerd. Zoals AAE, VariAss en Demcon, niet toevallig allemaal eerstelijns toeleveranciers die – logischerwijs – zowel door oem’ers (voor de supplier-awards) als door toeleveranciers (voor de customeraward) genomineerd kunnen worden.

BEST PROCESS & PARTS SUPPLIER De prijs voor Best Process & Parts Supplier is speciaal ingesteld voor toeleveranciers die, geconfronteerd met vaak (extreem) grote sourcingproblemen toch (min of meer) op tijd, tegen de afgesproken prijs hebben weten te

september 2021

want genomineerde klanten zijn er volop. In dit artikel een peiling van de stemming in de Nederlandse industriële ketens. De nominaties zijn gedaan voor de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards 2021. De – gelukkig weer – persoonlijke en altijd feestelijke uitreiking is woensdag 24 november in Utrecht.

leveren. Die wisten te presteren – ondanks corona, ondanks de grote logistieke problemen en de sterk gestegen transportkosten. Doordat ze heel voorzienig tussenvoorraden aanhielden, toeleveranciers hebben op meerdere continenten, heel goed op de hoogte zijn van douaneregels en over IT-systemen beschikken waarmee ze goederenstromen kunnen volgen. Deze award is dus voor de leverancier die zich onderscheidt met zowel betrouwbare productie en distributie van parts, als met het uitstekend op orde hebben van zijn bedrijfsprocessen.

BEST KNOWLEDGE EN CUSTOMER Voor de Best Knowledge Supplier Award konden toeleveranciers worden genomineerd met eigen r&d (inclusief engineering) in Nederland. In deze categorie vallen de bedrijven die – dankzij eigen ontwikkelen engineeringsinspanningen – uitblinken in het toevoegen van waarde aan het eindproduct van de klant. Ook behoren hiertoe ingenieursbureaus en bedrijven die door re-

engineering zorgen dat de productiekosten lager worden. Kortom: door kennis toe te voegen dragen knowledge suppliers er substantieel aan bij dat met het eindproduct meer geld wordt verdiend en/of de kosten ervan verminderen. Voor de Best Customer Award konden Nederlandse industriële uitbesteders op oem- of first tier supplier-niveau worden genomineerd, met eigen r&d/engineering die productie en/of ontwikkeling/engineering uitbesteden. In deze categorie vallen bedrijven die hun toeleveranciers door transparantie, heldere communicatie en het nakomen van afspraken in staat stellen zo veel mogelijk toegevoegde waarde te leveren en zo de waarde van het eindproduct te verhogen of de kosten ervan te verlagen.

GRETIG NOMINEREN Onderscheidend aan de DISCA is dat bedrijven zich niet zelf kunnen voordragen, maar daarvoor afhankelijk zijn van hun klant of toeleverancier. Jaarlijks maakt Link Magazine een rond-

gang langs een zeer groot aantal bedrijven, met de vraag of ze een of meerdere toeleveranciers of klanten willen nomineren voor de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards. Veel uitbesteders en toeleveranciers gaan daar gretig op in, eager om hun goede relatie met ketenpartners voor het voetlicht te brengen, getuige de lange lijst van genomineerde bedrijven.

NIET TEVREDEN Maar er is ook altijd een flink aantal directeuren en managers die niet nomineren. Om twee redenen: te druk of te weinig tevreden. Die eerste reden snijdt natuurlijk geen hout: als je een relatie werkelijk op prijs stelt, máák je daarvoor tijd. Dus moet het vooral gezien worden als een beleefde versie van die tweede reden: niet tevreden genoeg over de prestaties en werkwijze van leverancier of klant om die voor te dragen. Nederlanders mogen dan mondiaal vermaard – of berucht – zijn om hun directe, niet mis te verstane wijze van kritiek leveren. Maar dat is natuurlijk een generalisering. Veel verkopers en sales engineers, maar ook inkopers gaan liever niet de confrontatie aan met respectievelijk hun klant en hun toeleverancier.

‘NEUTRAAL’ BLIJVEN Een rondgang door de redactie langs een aantal van de weigeraars, om naar hun motivatie te vragen, leverde dan ook gesprekken op die met meel in de mond werden gevoerd. Anderen

DISCA’21 OP 24 NOVEMBER: SPANNEND, BOEIEND EN – GELUKKIG WEER – HÉÉL PERSOONLIJK. Met velen van ons gevaccineerd staan alle seinen op groen voor de De DISCA kent altijd een boeiende talkshow met een 20e DISCA-viering, op woensdag spraakmakende line-up. Een impressie uit 2019. 24 november 2021, vanaf 15.30 Foto: Sam Rentmeester uur in Boerderij Mereveld, vlakbij de stad Utrecht. Na de digitale versie van vorig jaar is er nu weer een event waarbij we elkaar persoonlijk zullen ontmoeten. Om van elkaar te horen hoe we de coronatijd zijn doorgekomen, welke tegenvallers overwonnen zijn en welke meevallers in dankbaarheid aanvaard. Maar natuurlijk ook om, onder het genot van een diner, Kees Klomp. Zij worden geïnterviewd door de mee te beleven wie er dit jaar naar huis gaan met aimabele maar scherpe Carolien Meijer, manager de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards strategic marketing bij Bronkhorst High-Tech in (DISCA). En, om de talkshow mee te maken. Ruurlo, en de doortastende Hans Streng, voormalig Daarvoor verwelkomen we – alsnog – in de ceo van onder meer Luxexcel en Epyon en tegendynamiek van een meelevende zaal de line-up van woordig investment-adviseur bij SET Ventures. tafelgasten die vorig jaar aan zouden schuiven: Link Magazine organiseert de DISCA jaarlijks in ondernemer Joop Roodenburg van de gerenomsamenwerking met ING en ISAH Business meerde megakranenbouwer Huisman, serial entreSoftware. Voor nadere informatie kijk op www.linkpreneur Crijn Bouman van ROCSYS, de fascinerenmagazine.nl of mail naar disca@linkmagazine.nl. de duizendpoot en ondernemer Emo van Halsema Via dit adres kunt u zich nu ook al aanmelden. en de spraakmakende lector Betekeniseconomie

LEES VERDER OP PAGINA 29

HOOGNAUWKEURIGE MEETTASTERS Nu geschikt voor Europese PLC’s

september 2021

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN GENOMINEERDEN BEST CUSTOMER, RONDE 1 BEST LOGISTICS SUPPLIERS • 3T • AAE • Accerion • Achterberg Besturingstechniek • Adimec Advanced Image Systems • Admesy • Airios • Alfa Laval • Alfen (ICU) • Alstom Transport • AME • Amgen Europe • Anatech • ASML • AWL • Bandall Productie • BD Kiestra • BELO Groep • Belvac Decorating Systems • Berco Truck Components • Bercomex • BESI Netherlands • Bestronics • Bever Innovations • BluePrint Automation • Bond3D • Boon Edam • Bronkhorst High-Tech • BTG Special Products • Buhrs • Canline Systems • CardioTek • Case Packaging Systems • Cerescon • Cleantron • Cosine Measurement Systems • Craftworks Production • Cremer Speciaalmachines • Demcon • DeVi-Comfort • Dorel Juvenile Group Europe • ELITech Group • Engineering Spirit • Esdec • EV-Box • Fawic • Felan Innovations • FMI Improvia • Frencken Mechatronics Europe • GOMA • Gooiland Elektro • Hanskamp • HBI Bisscheroux • Head Electronics • HedoN Electronic developments

Enschede Helmond Venlo Veenendaal Eindhoven Ittervoort Veldhoven Nijmegen Almere Ridderkerk Eindhoven Breda Sittard Veldhoven Harderwijk Heemskerk Drachten Linschoten Dongen Schijndel Hoorn Duiven Veldhoven Zierikzee Woerden Enschede Edam Ruurlo Oud-Beijerland Zaandam Eersel Sittard Stramproy Heeze Nieuw-Vennep Warmond Nieuw-Vennep Lisse Enschede Obdam Helmond Dieren Nieuwersluis Deventer Amsterdam Almelo Renswoude Best Eindhoven Hengelo (Ov) Hilversum Doetinchem Geleen Katwijk aan Zee Delft

VERVOLG VAN PAGINA 27

stortten hun hart uit om vervolgens, na lezing van de uitgeschreven tekst, bevangen te raken door koudwatervrees. ‘Ik wil niemand tekort doen, maar ook niemand dit jaar die pluim

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2021 • Heliox • Hieselaar Nederland • Hitec Power Protection • Hittech Comac • Hittech Multin • Holiday ICE Beheer • Holmatro Hydraulics • Hoopman Equipment & Engineering • Hörmann Nederland • Hosokawa Micron • HP Well Screen • HTC Parking & Security • Huhtamaki Fiber Packaging • IAI industrial systems • IHI Hauzer Techno Coating • IME Technologies • IMS • INNO Metaal & Assembly • Inther Conveyor Equipment • J&V Techniek • Kaak Food Processing Systems • KANON Loading Equipment • Ko Hartog Verkeerstechniek • Koninklijke Otolift Trapliften • Koninklijke Auping • Kverneland Group Mechatronics • LAN Handling Technologies • Lantech.com • Lely Industries • Lumicks • Machinefabriek Westerhof • Malvern-PANalytical • Manders Automation • Manter International • Marel Stork Poultry Processing • Menicon • Meyn Food Processing Technology • MHS EUROPE • Mic-O-Data • Micro Elektronische Producten • Moba • Morphotonics • Mpac Langen • MPS Systems • MSD Nederland • Mubion • Nearfield Instruments • Nedap • Neways Electronics International • Neways Leeuwarden • Nijdra Group • Novioscan • Nowi • NTS-Group • Patient Lifting Solutions • Pentair Haffmans • Philips Consumer Lifestyle • Plasmacure • Priva

Best Schoonhoven Almelo Deurne Den Haag Sint Nicolaasga Raamsdonksveer Aalten Alkmaar Doetinchem Wierden Waddinxveen Franeker Veldhoven Venlo Waalre Almelo Eindhoven Venray-Oostrum Nieuw-Lekkerland Terborg Zeewolde Heerhugowaard Bergambacht Deventer Nieuw-Vennep Tilburg Malden Maassluis Amsterdam Denekamp Almelo Venray Emmen Boxmeer Emmen Oostzaan Den Bosch Hengelo (Ov) Amsterdam Barneveld Veldhoven Wijchen Arnhem Oss Neede Rotterdam Groenlo Son Leeuwarden Middenbeemster Nijmegen Delft Eindhoven Renswoude Venlo Drachten Eindhoven De Lier

geven. Ik geef er nu de voorkeur aan om neutraal te blijven, omdat we alle leveranciers hard nodig hebben’, aldus in tweede termijn de inkoper van een medtech-bedrijf in het noorden des lands. Nadat hij eerder heeft laten weten geen toeleveranciers te hebben genomineerd want: ‘Er

• Productronics • Protonic • PWR Pack International • Q-Fin Quality Finishing • Quooker • Rademaker • Raith • RAVO Benelux • Resato International • RoboFlex • ROCSYS • Roosen Mechatronica • Royal Boskalis Westminster • Salland Electronics • Sanovo Technology Netherlands • Settels Savenije • Sioux • Smink Group • Solmates • Spierings Mobile Cranes • Stertil • Stintum Holding • Summa Hardware • Sunshower • Symach • Taks Handling Systems • Tata Steel Nederland • Technolution • Tembo • Terberg • Terberg Machines • TFT • Thales Cryogenics • Thales Nederland • The Baker Company Benelux • The Jekill and Hyde Company • The Ocean Cleanup • Thermo Fisher Scientific • Tobroco Giant • Utilicht • Vanderlande • VDL ETG • VDL Metaal • Vekoma Rides Manufacturing • Vencomatic Group • Venne Electronics • Vention Technologies • Verbruggen Palletizing Solutions • Verstegen Grabs • VIRO • Viscon Group • Visser Group (Horti Systems) • VitalFluid • VMI Holland • Voortman Steel Machinery • Wassenburg Medical • WEMO Nederland • WILA • Zuidberg Frontline Systems

Weert Zwaag Ede Bergeijk Ridderkerk Culemborg Best Alkmaar Assen Oosterhout Rijswijk Eersel Papendrecht Zwolle Aalten Eindhoven Eindhoven Veghel Enschede Oss Kootstertille Nijkerk Weert Amsterdam Terneuzen Etten-Leur IJmuiden Gouda Kampen Benschop IJsselstein Asten Eindhoven Hengelo (Ov) Utrecht Belfeld Rotterdam Eindhoven Oisterwijk Weert Veghel Almelo/Eindhoven Hapert Vlodorp Eersel Maastricht-Airport Eindhoven Emmeloord Nieuwegein Hengelo (Ov) 's-Gravendeel 's-Gravendeel Eindhoven Epe Rijssen Dodewaard Den Bosch Lochem Ens

is er niet één die zich heeft weten te onderscheiden, niet in kwaliteit, noch in leverbetrouwbaarheid en pro-activiteit.’ En zeker dat laatste laat hij zwaar wegen. LEES VERDER OP PAGINA 30

september 2021

VERVOLG VAN PAGINA 29

‘J OBBERGEDRAG’ De medtech-onderneming is een zeer breed georiënteerde multinational die sterk geraakt wordt door de tekorten, onder andere van elektronica en kunststoffen. ‘Dus snap ik het best als een leverancier van een subassembly niet op tijd kan leveren. Maar laat het me tijdig weten. Nu krijg ik regelmatig te horen “Alles ligt op schema”, maar als het al te laat is ineens de mededeling “Er is toch vertraging”.’ De inkoper beoordeelt dat als ‘jobbergedrag’. ‘En dat past niet bij leveranciers die complete modules leveren. Vaak leveranciers waarmee we al jaren zaken doen, al toen dit nog een puur Nederlands bedrijf was, vóór de overname door de Amerikaanse multinational zo’n tien jaar geleden. Sindsdien hebben wij een flinke professionaliseringslag gemaakt. Leveranciers moeten daarin mee, maar ze zijn daartoe niet allemaal in staat. Zeker waar het commodities betreft ga ik dan om me heen kijken, gebruikmaken van ons wereldwijde inkoopnetwerk en onze grote inkoopkracht voor het vinden van alternatieve suppliers.’

LEVERANCIERS HELPEN Maar, hij benut dat netwerk en die kracht ook om zijn leveranciers te ondersteunen. ‘Voor printed circuit boards bijvoorbeeld doe ik nu al keiharde orders uit voor 2022, zodat ik zeker weet dat mijn leveranciers dan niet zonder zitten. En als leveranciers zelf aangeven moeite te hebben om aan bepaalde componenten te komen, zet ik onze inkooporganisatie voor ze in – zeker als het een door ons niet-geforecaste spoedorder betreft. Als multinational heb je nu eenmaal een beter netwerk en meer in de melk te brokkelen dan een kleine leverancier.’

CHINEZEN SNELLER EN GOEDKOPER Een inkoop-collega van een machinebouwer uit Oost-Nederland, die evenmin met naam, toenaam en uitleg over zijn onvrede in de media

De drie klanten die Thom van Oss van Apex Dynamics voor DISCA’21 genomineerd heeft, zijn klanten ‘die weten dat ze op tijd moeten bestellen’. Foto: Com-magz

september 2021

wil, geeft aan geen Nederlandse toeleveranciers genomineerd te hebben omdat ze te duur, te traag en te vaag zijn. ‘Zeker 85 procent van het verspaan-, draaien freeswerk laten wij toeleveren vanuit China. Als je bedrijven daar een De laatste live DISCA-uitreiking was twee jaar geleden. Toen wonnen Mevi Fijnaanvraag stuurt, heb je mechanische Industrie, MTA en Bronkhorst High-Tech. Vorig jaar kregen Masévon Technology, Veraa Metaal en Priva de awards uitgereikt op de eigen werkvloer. altijd binnen 24 uur Foto: Sam Rentmeester bevestiging, plus een offerte. De levertijd is minder dan vier weken. De kwaliteit van het werk is goed en de prijs veel als we te laat zijn proberen we de klant zo goed lager dan die van metaalbewerkers in ons land. mogelijk uit te leggen waardoor dat komt. En Natuurlijk, in China leggen we de wat eenvoudidan is er vrijwel altijd begrip. Andersom tonen gere zaken neer die niet veel engineering vragen wij begrip als onze leverancier goed kan uitlegen dus ook geen intensieve communicatie over gen waarom hij de levertermijn niet haalt. Jamen weer. Ook bij ons in de regio zitten zat mer is wel dat die informatie zelden proactief bedrijven die dat werk goed zouden kunnen, verstrekt wordt. Gebeurt dat wel dan kun je erop maar een opdrachtbevestiging blijft vaak uit, anticiperen en scheelt dat veel ergernis.’ Overizodat je niet weet waar je aan toe bent. En ze gens, voegt hij er relativerend aan toe: ‘Dit alles zijn duur door allerlei additionele kosten die de geldt voor Nederlandse toeleveranciers, maar de Chinezen niet berekenen.’ buitenlandse scoren zeker niet beter.’

OP TIJD BESTELLEN

Harald IJpelaar van Frencken Mechatronics windt er geen doekjes om. Hij heeft voor het tweede opeenvolgende jaar geen suppliers genomineerd. Dit omdat geen van hen heeft voldaan ‘aan de door ons gestelde targets op gebied van kwaliteit en/of leverbetrouwbaarheid’. En dat heeft zeker te maken met het feit dat de system supplier uit Eindhoven steeds hogere eisen stelt, erkent de senior buyer. ‘Want onze klanten leggen de technische lat steeds hoger en stellen steeds hogere kwalitatieve en logistieke eisen. Die steeds lastiger te halen zijn. Zo mag van een bepaalde module slechts 1 op de 10.000 stuks een fout bevatten. Als die module bestaat uit 100 onderdelen mag een leverancier van een van die onderdelen een foutmarge hebben van slechts 1 op de miljoen. Dat gaat hij natuurlijk niet halen.’

Apex Dynamics is een bedrijf dat – voor de verandering – géén leveringsproblemen heeft. En wél genomineerd heeft. ‘Onze tandwielkasten en rondsels zijn gemaakt van staal en daar is weinig gebrek aan. Als we al later leveren is dat hooguit één of twee weken en dat is vrijwel steeds terug te voeren op het transport. Als een schip niet kan aanmeren in een haven die in lockdown zit, heb je die vertraging al gauw te pakken’, verhaalt Thom van Oss, general manager van de Benelux-vestiging in Helmond. ‘Maar als je dat uitlegt, heeft de klant er begrip voor.’ Dat geldt zeker voor de drie klanten die hij voor de DISCA’21 genomineerd heeft, in de categorie Best Customer. ‘Dat zijn trouwe klanten waarmee wij al vele jaren samenwerken. Die weten bijvoorbeeld dat ze op tijd moeten bestellen. Ik maak het geregeld mee dat een order pas op het laatste moment wordt ingestuurd, terwijl al maanden bekend is dat ze die tandwielkasten, tandheugels of rondsels dan en dan nodig hebben. Deze drie klanten zijn altijd ruim op tijd.’

BUITENLANDERS SCOREN NIET BETER

ADVIEZEN TER HARTE

Om toch in de buurt van die gestelde eisen te komen, heeft Frencken een kwaliteitsorganisatie in huis die heel veel van de fouten onderschept voordat de producten richting klant gaan. ‘En wij helpen onze leveranciers bij het opzetten van een eigen systeem om hun kwaliteit goed te borgen. Onze engineers en kwaliteitsmensen steken daar veel tijd en energie in.’ Maar, vanzelfsprekend leidt dat alles tot hogere kosten en mogelijke vertraging waardoor Frencken niet op tijd kan leveren. ‘De kosten van afkeur zijn voor rekening van de betreffende leverancier. Maar

Voorts heeft hij ze genomineerd omdat het klanten zijn die de adviezen van Apex ter harte nemen. ‘Heel veel producten worden overgespecificeerd. Dan wil de engineer heel graag een tandwielkast met zo min mogelijk verdraaispeling. “Want dat is nauwkeuriger.” Maar als die bestemd is voor een transportband die altijd in dezelfde richting draait, kun je volstaan met een gearbox met een speling van bijvoorbeeld zeven boogminuten. Die is niet alleen goedkoper, maar vaak ook nog veel sneller te leveren. Deze genomineerden staan daar open voor.’

‘‘JOBBERGEDRAG’ DAT PAST NIET BIJ LEVERANCIERS DIE COMPLETE MODULES LEVEREN’ LAT STEEDS HOGER

FLINK HOGER IN DE KETEN IHI Hauzer Techno Coating heeft, in de categorie Best Parts & Process Supplier, één toeleverancier genomineerd. Een metaal- en kunststofverwerker die is doorgegroeid naar een flink hogere positie in de keten, vertelt Ruben Linssen, manager purchasing & logistics van de machinebouwer uit Venlo. ‘Ze hebben, al vóór de coronacrisis, fors geïnvesteerd in nieuwbouw en extra productietechnologie. Voorheen konden we alleen het draaien freeswerk bij hen kwijt, nu doen ze voor ons ook het laswerk. Daarnaast kopen ze ook – door ons voorgeschreven – delen in. Daardoor kunnen we nu complete subassemblies bij hen kwijt. Dat ze die performance-stappen hebben gezet is natuurlijk vooral hun eigen prestatie, maar ik denk dat onze inkoper daar ook een rol in speelt. Hij is erg enthousiast en dat slaat over op deze toeleverancier. Dit succes komt van twee kanten.’ En dat komt IHI Hauzer, fabrikant van vapour deposition coating-machines die geleverd worden aan sectoren als de automotive en gereedschapsmakerij, heel goed uit. ‘Want we hebben het erg druk. Sinds eind vorig jaar zijn we flink gegroeid. Niet alleen de automotive is aangetrokken, maar ook vanuit de toolmarkt en de decoratiemarkt is de vraag naar onze coatingsystemen flink toegenomen. We hebben recent een geautomatiseerd inline-systeem op de markt gebracht, dat volledig geïntegreerd kan worden in een productielijn. Daarvan hebben we er inmiddels twee verkocht. Dat draagt er zeker aan bij dat we zo druk zijn’, aldus Linssen.

VIJF BEST KNOWLEDGENOMINATIES Aart van Nieuwenhuizen, senior purchaser van AWL, heeft vijf bedrijven genomineerd in de categorie Best Knowledge Supplier. En dat heeft veel te maken met het feit dat die leveranciers de system integrator uit Harderwijk bijstaan bij het opereren op de logistieke markt. ‘Een markt die voor ons nog betrekkelijk nieuw is. En dan is het prettig als je kunt samenwerken met kennispartijen die daarop veel meer ervaring hebben dan wij.’ AWL bedient de logistieke sector met klantspecifieke, maar modulaire, gerobotiseerde systemen voor onder meer het sorteren, scannen en gemixt (de)palletiseren van producten. Daarvoor levert bijvoorbeeld een van de genomineerde partijen niet alleen de sensoren, maar ook de software voor het bouwen van apps om die sensoren goed te integreren in de besturing. Een tweede supplier levert vision-oplossingen waarmee, in combinatie met de robot en het grijpersysteem, een slimme totaaloplossing geboden kan worden. Een derde leverancier levert de transportbanen met bijbehorende besturingssoftware.

Harald IJpelaar van Frencken Mechatronics (hier tijdens de DISCA-uitreiking van enkele jaren geleden) nomineerde geen suppliers omdat geen van hen heeft voldaan ‘aan de door ons gestelde targets’. En dat heeft zeker te maken met het feit dat Frencken steeds hogere eisen stelt. ‘Want onze klanten leggen de lat steeds hoger.’ Foto: Sam Rentmeester

systemen die wij als system integrator op de logistieke markt brengen. Dat vereist wel openheid en transparantie in de samenwerking. Wij, als relatieve nieuwkomer op deze markt, maar wel met veel kennis van robotisering, stellen ons zo op en dat is wederzijds. Het zijn stuk voor stuk warme relaties die we met deze partijen onderhouden’, aldus Van Nieuwenhuizen. Voorts helpt het dat het leveranciers zijn die modulaire hard- en software bieden. ‘Anders dan de automotive, waarop we al veel langer actief zijn, is de logistieke sector een veel minder gereguleerde. Meer vrijheid, maar ook meer onduidelijkheid als je niet oppast. En dan is het een uitkomst als je je systemen louter uit gestandaardiseerde bouwblokken kunt opbouwen.’

WEDERZIJDSE OPENHEID Zo stellen de diverse leveranciers AWL in staat complete logistieke systemen geheel gebruiksklaar op te leveren. ‘Het zijn allemaal partijen die met hun kennis waarde toevoegen aan de

• www.frenckengroup.com • www.apexdyna.nl • www.hauzertechnocoating.com • www.awl.nl

do you want to make impact? VISIT CAREERSATDEMCON.COM

WE ARE LOOKING FOR YOU, APPLY NOW! We make technologically complex systems. They come from bright minds like yours. From technology-minded people. From engineers, operators, project managers and staff who look for meaningful work. So, whatever your role at Demcon is: you make an impact.

imagine tomorrow. challenge today.

september 2021

Bestel makkelijk & snel

DE VEILIGE ROBOTCEL!

E-Shop! pilz.nl/e-shop

Hekschakelaar 1. PSENmlock

Heksensor 2. PSENslock

Knoppenunit 3. PITgatebox

RFIDsysteem

Van safetysysteem naar safety solution

4. Pitmode Fusion

Configuratietool 5. PNOZmulti 2

De complete beveiliging in en rondom de robotcel De samenwerking met robots is niet meer weg te denken uit de huidige industriële omgevingen. Door de mogelijkheid van opschaling in productie en het verkorten van productietijd gaan de ontwikkelingen op dit gebied razendsnel. De veiligheid en beveiliging van deze omgevingen staan vaak laatste in de rij. Pilz helpt u graag met de vraagstukken van de beveiliging in en rondom de robotcel.

VERVOLG VAN PAGINA 31

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN (VERVOLG) GENOMINEERDEN BEST KNOWLEDGE SUPPLIER, RONDE 1 • 3T • A. Bogaert Fijnmetaal • AAE • Aartec Engineering • Actemium Solutions & Services • Avular • B&R Industriële Automatisering • Beckhoff Automation • Boers & Co Precision Solutions • Bosch Rexroth • Bronkhorst High-Tech • CPJ Techniek • CICT Innovations • CITC • CN Rood • Connect Group Nederland • Contour Covering Technology • D&M Vacuümsystemen • Demcon • De Koningh Advanced Technology • Elect • EPR Technopower • Exerion Precision Technology • Festo • Fizyr • Frencken Europe • Gebrema • Hankamp Gears • Hellings Machinebouw • Post en Dekker • Kanters Special Products • KMWE Precision Systems • Lastechniek Best • Marvu Machine- en Apparatenbouw • Masévon Technology • Mevi Fijnmechanische Industrie • MI-Partners • MTA • Multifix Assembly • Nebo Special Tooling • Nijdra Group • Nobleo Technology • NTS-Group • Omron Electronics • Oreel • Phix • PhotonFirst • PI Benelux • PM • Polyketting • Prodrive Technologies • Ruvu Robotics • Sentech • Settels Savenije • Sick • Sioux • SMC • Spin Pompen • Staubli Robotics Benelux

Enschede Heeze Helmond Nunspeet Veghel Eindhoven Breda Haarlem Schiedam Boxtel Ruurlo Winkel Veenendaal Nijmegen Zoetermeer Veldhoven Winterswijk Budel Enschede Arnhem Weerselo Nijmegen Ulft Delft Delft Eindhoven Nuenen Enschede Sint-Oedenrode Amsterdam Heinenoord Eindhoven Best Sint-Oedenrode Hardenberg Helmond Eindhoven Helmond Bergeijk Eindhoven Middenbeemster Eindhoven Eindhoven Hoofddorp Hallum Enschede Alkmaar Sint-Oedenrode Dedemsvaart Zelhem Eindhoven Best Nieuwkuijk Eindhoven Bilthoven Eindhoven Amsterdam Assen Bissegem (B)

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2021

• Tol Plaatwerk • VDL ETG • VHE Industrial automation • Woolderink Metal Products

Volendam Eindhoven Eindhoven Almelo

GENOMINEERDEN BEST PROCESS & PARTS SUPPLIER, RONDE 1 • A. Bogaert Fijnmetaal • Aandrijftechniek Limburg • ABB Robotics • ABI • ACE Wikkeltechniek • Actemium Solutions & Services • Almi • Arrow CE International • B&R Industriële Automatisering • Batenburg Industriële Elektronica • Bax Metaal • Benchmark • Bestronics • BMI-Thegon • Bos Rubber • Bosch Rexroth • Bretech Roestvast Staal • Bus Industrial Tools • Cimar • Connect Group Nederland • Coolen • Debets Mechanical Support • Destaco Benelux • Doeko • DVC Machinevision • ebm-papst Benelux • Edumar Metaalbewerking • Egmond Plastic • Eleo Technologies • Eltrex Motion • Endress+Hauser • EPR Technopower • Eriks Nederland • Erovisie Fijnmetaal • ETI • Farnell Netherlands • Fijnmechanische Industrie Oostwegel • Freddomatic • GAB Metaal • Gebr. Stork Metaal • Global Electronics • GML Instruments • GMO Nederland • GOcontroll • Hanna Instruments Nederland • Hartman Fijnmechanische Industrie • Heico Benelux • Holland Hydraulics • Horstra Technology • HTM Technologies • Huben Fijnmechanica • ifm electronic • IMS Nederland • Insight Enterprises Nederland

Heeze Sittard Rotterdam Haarlem Horst Veghel Vriezenveen Houten Breda Neede Bergeijk Almelo Veghel Baak Schagerbrug Boxtel Steenwijk Zwolle Veenendaal Veldhoven Eindhoven Stein Uithoorn Beuningen Breda Beek en Donk Someren Alkmaar Helmond Breda Naarden Nijmegen Alkmaar Nistelrode Aalten Utrecht Heerlen Maastricht Bergeijk Soest Haaksbergen Hardenberg Hapert Ulft Nieuwegein Groenlo Groningen Hengelo (Ov) Hardenberg Hengelo (Ov) Eindhoven Harderwijk Zwijndrecht Apeldoorn

• itsme • Joppen Metal Solutions • Kleventa Solar • Klinse • Koridon Industriële Plaatbewerking • Landes • Leuze Electronics • Linak • LM Systems • Luma Hengelo • Machinefabriek De Valk • Machinefabriek JMBA • MAG45 • Makso Assemblage • MBK • MCB Nederland • Mevo Precision Technology • Molcon Interwheels • Motrac Hydrauliek • Mouser Nederland • Mparts • MTA • OPS • Oreel • Panasonic Electronic Works Sales Western Europe • Parts on Demand • Phoenix 3D Metaal • PI Benelux • Rapid Center • Refitech Composites • Rittal • ROBA Metals • Rovadel • Schneider Electric • Schurter Electronics • Schuurman Groep • Settels Savenije • Sick • Slingerland Techniek • Smink Group • SNL Group • Swagelok Nederland • Terlouw Techniek • Tieltjes Precision Parts • TMI Group • Tonasco • Tosec • Unidrive Automation • Van de Molengraft Fijnmetaal • Van den Broek Metaalbewerking • Van Egmond Elektrogroothandel • Variass • VDL ETG • VDL ETG • VDL TBP Electronics • Vekon Technische Assemblage • Veraa Metaal • VGI-Willems RVS Machinebouw • World Bearing Trade • Yamada Europe • Zilvertron

Raamsdonksveer Beringe Lichtenvoorde Tilburg Zaandam Emmen Geldermalsen Breda Veenendaal Hengelo (Ov) Valkenswaard Someren Eindhoven Veenendaal Klazienaveen Valkenswaard Ruurlo Heinkenszand Zutphen Eindhoven Lisse Helmond Goirle Hallum Best Utrecht Eindhoven Sint-Oedenrode Houten Waalwijk Zevenaar IJsselstein Zoetermeer Hoofddorp Hardenberg Breda Eindhoven Bilthoven Amersfoort Veghel Schijndel Waddinxveen Kudelstaart Ulft Hengelo (Ov) Middenmeer Zwolle Zeewolde Eindhoven Boekel Doetinchem Veendam Eindhoven Almelo Dirksland Made Bergeijk Hapert Vlaardingen Hengelo (Ov) Schoonhoven

september 2021

PRODUCTIESTRATEGIE

INFINEON-TOPMAN WIJBURG: EUROPESE ‘LOKALISATIE’ SEMICON JAMMER, MAAR BEGRIJPELIJK

‘HET ZOU ONVERSTANDIG ZIJN OM ER NIET AAN MEE TE DOEN’

In de loop van de afgelopen decennia zijn chips steeds sneller en energiezuiniger geworden en de technologie om ze te produceren dientengevolge steeds complexer. De spelers in de semicon-keten zijn allemaal specialisten, wereldtoppers in één of twee stappen in die waardeketen. Een wereldomspannende keten waarin het werk daar gedaan wordt waar de condities ervoor het best zijn. Een uitgebalanceerde status quo, die echter nu plots de toets van de politiek niet kan doorstaan. Een gesprek met Infineon-topman Rutger Wijburg over de ‘spannende tijd’ die wacht, waarin competenties zullen worden herverdeeld. ‘Er zal een wereldwijde war for talent losbarsten.’ DOOR MARTIN VAN ZAALEN

‘C

hips? Die kunnen we wel inkopen. Halfgeleiders ontwikkelen en produceren is een te cyclische bezigheid, die ons teveel afleidt van onze kernactiviteiten. Die kunnen we dus beter buiten de deur zetten.’ Kortweg zal dat de overweging geweest zijn van de directies van Philips en Siemens toen ze begin deze eeuw besloten hun halfgeleiderdivisies af te stoten. Die gingen zelfstandig verder als respectievelijk NXP en Infineon. In de jaren erna is duidelijk geworden dat IC’s een rol vervullen in alle haarvaten van de economie, net als olie dat (nog altijd) doet. Chips zijn bepaald niet cyclisch gebleken, zijn tegenwoordig onontbeerlijk in elke economische sector en spelen een cruciale rol in het oplossen van de grote uitdagingen waar de mensheid voor staat. Ze zitten in elk elektronisch product, zijn onmisbaar in de elektrische auto en windturbines, en essentieel voor Industrie 4.0 (smart industry) die alleen met innovaties als edge computing en kunstmatige intelligentie gerealiseerd kan worden. Toch wil Rutger Wijburg de beslissing van de Philipsen Siemens-directies geen ‘inschattingsfout’ noemen.

facturing-plant (IDM), waarin zowel IC-ontwikkeling als fabricage wordt gedaan, een foundry die zich helemaal toelegt op het produceren van chips voor klanten die ze zelf ontwikkelen. In 2018 verkaste Wijburg naar Infineon Technologies, voorheen dus onderdeel van Siemens AG. Niet toevallig ook gevestigd in Dresden, vandaag de dag wereldwijd het vijfde halfgeleider-ecosysteem waar ook Bosch Semiconductor Manufacturing en het Fraunhofer Instituut deel van uitmaken – vóór Eindhoven/Leuven dat de zesde plaats inneemt. Sinds afgelopen januari bekleedt Wijburg op het hoofdkantoor van Infineon in München de functie van executive vice president, global manager front-end.

ANDERE TIJDGEEST Hij opent het interview met hem via Webex met de verzuchting ‘eindelijk weer eens een gesprek in het Nederlands te kunnen voeren’ en verontschuldigt zich op voorhand voor germanismen

• IC’s vervullen een rol in alle haarvaten van de

economie. • De snel groeiende macht van China maakt de

economieën van Europa en de VS kwetsbaar. • ‘Je moet zoeken naar wederzijdse techno-

logische afhankelijkheid.’ • ‘Je zult beslist niet alles lokaal kunnen

opbouwen.’

Het is nu eenmaal onmogelijk alle technologische en marktontwikkelingen te voorzien. En de tijdgeest was anders. De huidige geopolitieke spanningen, met name tussen China en de VS, bestonden niet. Dus werd dit type besluiten genomen.’ Beslissingen die eraan hebben bijgedragen dat allerlei gespecialiseerde bedrijven zijn ontstaan, maar wel goed geïntegreerd in een wereldwijd verspreide halfgeleiderindustrie. ‘Waarin deelactiviteiten daar werden gedaan waar daarvoor de beste resources tegen de laagste prijs beschikbaar waren.’

EUROPESE SLEUTELPOSITIES Dankzij de beschikbaarheid van talent kon ASML zo uitgroeien tot een machinebouwer zonder welke de enorme efficiencyslag van de semicon – binnen dertig jaar van duizenden naar miljarden transistoren per vierkante millimeter IC – niet mogelijk was geweest. Talent deels afkomstig van het even verderop gelegen Imec in Leuven, dat

SEMICON-CARRIÈRE

‘DOEL IS WEER 20 PROCENT IN EUROPA TE GAAN ONTWERPEN EN MAKEN’

Wijburg is bepaald niet de eerste de beste om naar zijn oordeel over deze kwestie te vragen, zo maakt zijn cv duidelijk. Hij begon zijn carrière bij Philips Semiconductors in Nijmegen en bleef daar tot 2011 toen het al geruime tijd NXP was. Vandaar maakte hij de overstap naar de GlobalFoundries-vestiging in het Oost-Duitse Dresden. Daar maakte hij van de voormalige fabriek van het Amerikaanse AMD een Integral Device Manu-

en anglicismen in zijn taalgebruik. Vervolgens komt het gesprek al vlot op die keuze van de Siemens- en Philips-directies om hun halfgeleiderproductieactiviteiten te verzelfstandigen. ‘Nee, een inschattingsfout wil ik dat niet noemen.

september 2021

zich ontwikkeld heeft tot hét researchinstituut op het gebied van het IC-fabricageproces. Infineon Dresden kon, na de val van de Muur, met de nodige EU-gelden uitgroeien tot wereldwijd de grootste plant voor het ontwikkelen en produce-

Infineon-topman Rutger Wijburg over de keuze van de toenmalige Siemens- en Philips-directies om hun halfgeleiderproductieactiviteiten te verzelfstandigen. ‘Nee, een inschattingsfout wil ik dat niet noemen. De tijdgeest was anders. En de huidige geopolitieke spanningen bestonden niet.’ Foto’s: Infineon

ren van ‘discrete devices’ en ‘power IC’s’ voor het efficiënt omvormen van stroom. Essentiële technologie voor elektrische mobiliteit en wind- en zonne-energie en daarmee voor het tegengaan van klimaatverandering. Ook heeft Infineon, samen met NXP, een vitale positie in de ontwikkeling en productie van chips nodig voor edge computing, essentieel voor het hanteerbaar houden van de gigantische datastromen die Industrie 4.0 met zich meebrengt. Aldus Wijburg over een paar van de sleutelposities van Europa in de wereldwijde semiconketen.

TOP 4 ECOSYSTEMEN Maar Azië en de VS hebben die ook. Niet voor niets is de top 4 van grootste semicon-ecosystemen buiten de Oude Wereld gesitueerd. Nummer 1 is tegenwoordig te vinden in Taiwan met in TSMC veruit de grootste foundry ter wereld, voor IC’s voor nagenoeg elke toepassing, ook de meest geavanceerde in het 5-nanometerbereik; vanaf 2023 hoopt het bedrijf zelfs 2-nmchips te gaan produceren. Een bedrijf met een omzet van 38,3 miljard euro (2020) dat tot in de finesses het uiterst delicate productieproces beheerst, bestaande uit zevenhonderd tot duizend verschillende stappen, dat na twee tot drie maanden resulteert in 300-millimeter-wafers. De VS hebben met bedrijven als LAM Research en Applied Materials machinebouwers in huis die andere – niet veel minder cruciale – processtappen in handen hebben. En de Amerikanen beschikken met big-techbedrijven als Amazon, Apple, Microsoft en Google over de veruit

belangrijkste dataverwerkers/clouddienstverleners in casu toepassers van halfgeleidertechnologie.

najaar in het Oostenrijkse Villach een compleet nieuwe plant in gebruik.

INEFFICIËNTIES POLITIEK PROBLEEM Zo op het oog een redelijk mooie verdeling van de verschillende noodzakelijke semiconcompetenties over de drie continenten, die lange tijd goed gefunctioneerd heeft en aan de basis ligt van de enorme innovatieslag die de sector heeft geslagen. Om geopolitieke redenen is die verdeling echter niet meer uitgebalanceerd genoeg. Intel was lange tijd de leidende chipproducent, in staat de meest geavanceerde chips te produceren. TSMC heeft die positie overgenomen en het afgelopen jaar is dat plots een politiek probleem geworden. Hetzelfde geldt voor de ‘slechts 8 procent’ van de chipfabricage die op Europees grondgebied plaatsvindt. Dat heeft alles te maken met de snel groeiende macht van China die de VS naar de kroon steekt. En dat maakt, ook in de ogen van niet-politicus Wijburg, de economieën van Europa en de VS kwetsbaar. ‘Want wat als China besluit hun “afvallige provincie” Taiwan in te nemen? Vandaar dat Intel zijn productiecapaciteit wil gaan uitbouwen, in de VS maar ook in Europa. En dat TSMC een grote foundry gepland heeft in de VS en – samen met Sony en Toyota – in Japan. En verder dat GlobalFoundries zijn productievestigingen in Duitsland en de VS uitbreidt, en ook wij onze capaciteit vergroten’, aldus Wijburg. Infineon heeft de wafer-productie (front end) altijd in Europa gehouden, deze recentelijk uitgebouwd in Dresden en neemt dit

Peter Wennink van ASML heeft zich inmiddels publiekelijk ‘volledig gecommitteerd’ aan de wens van de Europese Commissie om de chipproductie in Europa te versterken, maar liet tijdens een webinar van de digitale Hannover Messe in april nog weten geen voorstander te zijn van semiconsupplychains per continent. ‘Van chipdesign tot een chip ingebouwd in een mobieltje vergt meer dan duizend processtappen waarbij zo’n zestig landsgrenzen worden gepasseerd. De chipbouwers in Zuid-Korea, Taiwan en de VS hebben daarvoor onze technologie nodig. En wij hun business. Je moet niet zoeken naar Europese technologische soevereiniteit, maar naar wederzijdse technologische afhankelijkheid.’ Rutger Wijburg vindt dat een ‘goede gedachte van Peter’. ‘Want lokaliseren – local4local – zal zeker zorgen voor inefficiënties in de semicon. En je zult beslist niet alles lokaal kunnen opbouwen.’

WAR FOR TALENT Een ASML per continent lijkt haast uitgesloten. Maar ook de materiaalontwikkeling zoals die bij Imec plaatsvindt, laat zich niet gemakkelijk kopiëren. De genoemde ecosystemen als in Eindhoven/Leuven en Dresden met hun innovatiekracht laten zich niet dupliceren, weet Wijburg. Maar als het om fabricage gaat, is dat LEES VERDER OP PAGINA 37

september 2021

VERVOLG VAN PAGINA 35

een ander verhaal – ook voor Infineon. De meer fundamentele technologieontwikkeling doet het bedrijf in Europa, het ontwikkelen van producten en systemen voor de markt wordt hier en in de VS gedaan, maar het innoveren aan packagingtechnologie (die chips met de omliggende technologie verbindt) is ondergebracht in Aziatische vestigingen van het concern. ‘Die verdeling willen we zo houden, maar ik realiseer me dat er een wereldwijde war for talent zal losbarsten.’

CHINESE ASML ‘De wereld moet niet verrast zijn als China probeert een eigen ASML op te bouwen. Van de speciale exportcontrole van de VS van kritische technologieën en/of tools naar China hebben Huawei en SMIC beslist last. Dus zal China proberen alle benodigde technologie voor chipproductie in eigen land te lokaliseren. Ook de Amerikanen lokaliseren, onder meer door TSMC uit te nodigen een grote nieuwe plant in Arizona te bouwen. Europa, dat met onder andere ASML en Imec belangrijke troeven in handen heeft, heeft ook lokalisatieplannen. Want dit continent produceert nu maar 8 procent van de chips voor de markt van kritische applicaties, terwijl we 20 procent van die wereldwijde markt in handen hebben. Doel is dus weer 20 procent in Europa te gaan ontwerpen en maken.’ Infineon gaat daaraan bijdragen. Begin augustus meldden bronnen in de industrie dat TSMC in gesprek is met een groep partijen, bestaande uit Infineon, Robert Bosch en NXP, over de bouw van een plant die moet voorzien in de behoefte

HybridPACK, de drive power module voor elektrische auto’s van Infineon.

aan mature chips voor belangrijke markten als de automotive. Gevraagd naar de druk die Intel uitoefende om EU-steun te krijgen voor een geavanceerde fabriek in Europa, zei Reinhard Ploss, ceo van Infineon, dat de Amerikaanse chipfabrikant geen nauwe technologische fit heeft met Infineon. TSMC daarentegen wel. ‘De technologie die TSMC produceert, staat dichter bij de onze’, zo sloeg de ceo een piketpaal.

SPANNENDE TIJD Wijburg: ‘Wij vergroten onze productiecapaciteit in Europa om afhankelijkheid te voorkomen en om markten als de Europese automotive, medi-

sche technologie en industriële automatisering te kunnen voorzien. Dat de semicon-ontwikkeling en -productie lijkt te moeten gaan lokaliseren, is jammer maar om machtspolitieke redenen wel begrijpelijk. En het zou onverstandig zijn om er niet aan mee te doen. Infineon is dan een Europees bedrijf en dat zal zo blijven. Europa ligt cultureel nu eenmaal het meest dichtbij.’ ‘Het is een spannende tijd. Dit heb ik in mijn dertig jaar in de semicon nog niet meegemaakt’, zegt hij, terwijl hij vrolijk in de webcam kijkt.

• www.infineon.com

EZK GEEN VOORSTANDER VAN LOKALISERING, WEL VAN VERSTERKING EUROPESE SEMICON In antwoord op vragen van Tweede Kamerlid Mustafa Amhaouch (CDA) aan de minister van Economische Zaken en Klimaat, Stef Blok, over het wereldwijde chiptekort en de noodzaak van een sterke, onafhankelijke Europese halfgeleiderindustrie, blijkt de bewindspersoon tegen lokalisering van de mondiale semicon. ‘Het ministerie van EZK ziet een sterke Europese halfgeleiderindustrie als van cruciaal belang. De hoge kapitaalen r&d-intensiteit van de halfgeleiderindustrie leent zich echter niet voor een ontkoppeling van de waardeketen in verschillende geografische regio’s. Daarnaast is het een dusdanig verweven mondiale waardeketen dat alle regio’s in de wereld voor bepaalde delen van deze waardeketen van elkaar afhankelijk zijn. Onszelf afsnijden van de mondiale waardeketen is niet in het belang van Europa, omdat daarmee de koploperspositie die Europa op bepaalde onderdelen in de waardeketen heeft niet behouden kan worden’, aldus de minister medio juni. Dat gezegd hebbende, memoreert Blok dat op 7 december 2020 Nederland, samen met negentien andere lidstaten de Joint declaration on processors and semiconductor technologies ondertekende. Hierin wordt de intentie uitgesproken tot het versterken van het Europese halfgeleider-ecosysteem en een opmaat gegeven voor het vormen van een Important Project of Common European Interest (IPCEI) en het vormen

van een Industry Alliance voor deze industrie. ‘Nederland is zeer intensief betrokken bij de totstandkoming en verdere invulling van de strategische richting van de IPCEI Micro-elektronica 2 (IPCEI ME2). Nederland wordt hier door de Europese Commissie gezien als een land met een sleutelpositie in de mondiale waardeketen. Duitsland heeft in zijn Recovery & Resilience Plan (RRP) een bedrag van 1,5 miljard euro gereserveerd en ook Frankrijk heeft in deze ordegrootte een post opgenomen in zijn RRP. Nederland kijkt momenteel welke mogelijkheden er zijn ten aanzien van financiering, met inbegrip van het RRP.’ Een andere insteek die de minister noemt om het Europese halfgeleider-ecosysteem te versterken, zijn de al lopende Europese r&d-programma’s, zoals het Key Digital Technologies (KDT) Partnership en ECSEL Joint Undertaking. ECSEL ondersteunt industriële r&d&i-inspanningen binnen de sector elektronische componenten en systemen (ECS) door middel van gezamenlijke medefinanciering door de Europese Unie en deelnemende landen. Nederland is, met Duitsland en Frankrijk, één van de grotere participanten in ECSEL. Mustafa Amhaouch vindt de reactie van de minister ‘scherper en alerter dan tot nog toe als het over de industrie ging. Ook met Thierry Breton, Eurocommissaris voor de Interne Markt, hebben we iemand die er

bovenop zit en met zijn verleden bij Thompson (en Atos, red.) weet van de hoed en de rand. Het draait om het herstellen van de balans in de chipproductie. Met 8 procent scoort Europa te laag en zijn we te afhankelijk geworden van Azië waar 70 procent van die productie plaatsvindt.’ Als het om chipproductieequipment gaat, heeft Europa met in Nederland bedrijven als ASML en ASMI mondiaal gezien een zeer sterke positie. ‘Die moeten we behouden. Maar de onbalans in de chipproductie moet hersteld worden.’ Wat het Kamerlid betreft, gebeurt dat niet zozeer door in de productie van ‘oude’ siliciumchips te investeren, maar juist geld te steken in de ontwikkeling en productie van fotonische chips waarin Nederland met onder andere Smart Photonics (waarin het kabinet vorig jaar 20 miljoen euro heeft geïnvesteerd) een stevige positie heeft, over de hele keten. ‘Die moeten we samen met Frankrijk, Duitsland en België uitbouwen. Nederland is zeer intensief betrokken bij de totstandkoming en verdere invulling van de strategische richting van de IPCEI ME2. Daar zitten miljarden euro’s in die we kunnen benutten voor het versterken van de productiecapaciteit van fotonische chips in Europa.’

• www.tweedekamer.nl/kamerstukken/ kamervragen/detail?id=2021D23603

september 2021

INKOOP EN STRATEGIE

RONDETAFELDISCUSSIE OVER DE INDUSTRIËLE INKOPER VAN DE TOEKOMST

INNOVATIE INKOPEN, INKOOP(OPLEIDING) INNOVEREN In de maakindustrie moeten inkopers meer en meer strategisch opereren, met een focus op innovatie. Door de waan van de dag – gestuurd door actuele prijsontwikkelingen en beschikbaarheidsproblemen voor materialen en componenten – komen zij daar echter onvoldoende aan toe. In opdracht van Nevi deed Berenschot onderzoek naar de industriële inkoper van de toekomst. Samen met beide partijen hield Link Magazine er half juni een virtuele rondetafeldiscussie over, aan de hand van vier stellingen.

DOOR HANS VAN EERDEN

De grootste uitdaging voor inkopers is invulling geven aan duurzaamheidsdoelstellingen

Joost Krebbekx van Berenschot opent de discussie met een stelling die aanhaakt op een verrassende uitkomst van het onderzoek: verduurzaming scoort op urgentie en impact lager dan veel andere ontwikkelingen. ‘De huidige prioriteiten van de inkooporganisatie maken het onmogelijk om te voldoen aan de duurzaamheidsdoelstellingen’, interpreteert hij. De rondetafeldeelnemers zijn het echter juist eens met de stelling. ‘Je hebt geen keuze’, reageert Steven Soederhuizen van

Fokko Leutscher: ‘In de maakindustrie telt, veel meer dan in de procesindustrie, de mate waarin je een core/non-corediscussie moet voeren.’ Foto: Frencken Group

september 2021

Neways. ‘Kijk naar Shell. Als de overheid verduurzaming niet oplegt of je hebt zelf geen plan, dan keert de maatschappij zich tegen je. Dus moet je nadenken over hoe je het gaat organiseren en niet zeggen dat je andere prioriteiten hebt.’ Sterker nog, de stelling is niet alleen van toepassing op inkoop, maar op heel veel functies binnen een bedrijf, aldus Fokko Leutscher van Frencken. De top moet dan wel het voortouw nemen. ‘Anders loop je ertegenaan dat in de dagelijkse gang van zaken de prioriteiten op korte termijn anders liggen.’ Lely heeft recent die resources vrijgemaakt voor verduurzaming, zegt Gerlof van den Haak. ‘Ik zie dit primair als een keuze vanuit de top van de organisatie. Als die het niet op de agenda zet, gaat het niet gebeuren.’ Derk te Bokkel van Moba maakt zich daarover geen zorgen. ‘Ik zie een boeggolf van maatschappelijke druk rond verduurzaming. Soms is die al vastgelegd in normen. Wij zijn nu bijvoorbeeld bezig met de overgang van IE2- naar IE3-motoren (met een hogere energie-efficiëntie volgens de Europese IE-normering, red.).’ Remco van Haastrecht van Eriks herkent de overwegingen. ‘Verduurzaming, circulariteit en toegang tot grondstoffen zijn voor ons als technisch dienstverlener zó cruciaal dat we daar gewoon mee aan de slag moeten. Het zou mooi zijn als we voor elke ontwikkeling een blik mensen kunnen opentrekken, maar de realiteit is niet zo, dus moeten we keuzes maken. Wel kunnen we meer efficiëntie behalen met prioriteiten zoals digitalisering en robotisering. Als je daar serieus werk van maakt, kun je er capaciteit mee vrijspelen in je bedrijf.’ De drive voor verduurzaming komt meer van onderop dan bovenaf, vult Leutscher nog aan. ‘Dat heeft te maken met de gemiddelde leeftijd van mensen hoog in de organisatie. Ik generaliseer, maar millennials hebben meer gevoel bij verduurzaming. Het zit nu echter nog nergens in targets en focus en dat komt er alleen als je het top-down organiseert.’ Hans Bruins, vanaf de pionierstijd veertig jaar geleden inkoper bij Bronkhorst High-Tech: ‘Wij hebben het geluk dat

• ‘Als de overheid verduurzaming niet oplegt of je

hebt zelf geen plan, dan keert de maatschappij zich tegen je.’ • ‘Het zou mooi zijn als we voor elke ontwikkeling een blik mensen kunnen opentrekken, maar de realiteit is niet zo.’ • ‘Bij innovatie zijn snelheid en samenwerking met toeleveranciers essentieel.’ • ‘Je hebt ‘local for local’ supplychains nodig vanuit kennisbehoud en geopolitieke drivers.’

we producten maken die een enorme bijdrage leveren aan duurzaamheid. Beter doseren met hulp van onze flowregelaars zorgt voor minder verspilling. Dat zit dus al een beetje in de genen van ons bedrijf, waardoor je mensen makkelijker betrokken krijgt als je in productontwikkeling nog verder wilt met die verduurzaming.’

Het managen van een meer technische supplychain is complexer dan van een niet-technische supplychain

De tweede stelling is ‘wat stigmatiserend’, vindt Van den Haak. ‘Natuurlijk hebben we in de maakindustrie productinnovatiegerichte inkopers, die op zoek zijn naar nieuwe technologie. Anderzijds zijn we vanuit de bestaande business erg bezig met risicomanagement, bijvoorbeeld voor de beschikbaarheid van materialen.’ Ook Van Haastrecht, die veel ervaring in de retail opdeed, weet niet of er veel verschil is. ‘In inkoop moet je van elkaar goed begrijpen wat er noodzakelijk is om iets te bereiken. Of het nu om prijzen, beschikbaarheid of technische implicaties van producten gaat. Daarom hebben wij ook niet een specifiek profiel voor technische inkoop.’ Krebbekx vindt dit iets te makkelijk gedacht. ‘Fokko, jij verkoopt modules. Als ik dat wat stigmatiserend afzet tegen de verkoop van toiletrollen in de retail, dan is voor die techniek de inkoop toch wel iets moeilijker?’ Dat kan Leutscher beamen. ‘In de maakindustrie telt, veel meer dan in de procesindustrie, de mate waarin je wel of niet verticaal geïntegreerd bent en een core/non-core-discussie moet voeren. Dat is bepalend voor de taak van de inkoper, degene

van r&d’ers en ontwerpers. Als daarmee resultaat kan worden bereikt, mogen de regeltjes best een keer overboord. Maar dat is dodelijk in de procesmatige inkoop, als de innovatie een succes is geworden en de volumes omhooggaan. Want dan ben je juist aan het borgen, zekerheden aan het stellen, omdat je altijd wilt kunnen leveren. Dus ook in de maakindustrie komen beide typen inkoop voor.’ Van Haastrecht: ‘In de retail zoek je naar de laagste prijs voor toiletpaper, maar ontwikkel je bijvoorbeeld ook specifieke maaltijden, zoals voor diabetici. Dus is ook daar dat ander type inkoper nodig.’

DEELNEMERS • Derk te Bokkel, allround executive, adviseur en

• •

Steven Soederhuizen: ‘Over tien jaar hebben we een volledig geïntegreerde keten in Europa, één in Azië en één in Amerika, met cross-functionele verbanden.’ Foto: Neways

die alles moet inkopen wat je niet zelf doet. Dan krijg je een complexe supplychain, die je behapbaar kunt maken door halffabrikaten, geteste submodules, in te kopen.’ Bruins zorgt voor nuancering. ‘Bij innovatie zijn snelheid en samenwerking met toeleveranciers essentieel. Dan heb je creatieve inkopers nodig die ad hoc heel snel kunnen reageren op vragen

Een situatie zoals met de Ever Given is een geschenk

• • •

De enigszins provocerende derde stelling, die verwijst naar de recente blokkade door het containerschip Ever Given van het Suezkanaal, gaat over de kwetsbaarheid van ketens. Komt er een beweging richting ‘local for local’ en worden wereldwijde supplychains ontkoppeld? Te Bokkel: ‘In 2015 hebben wij al een fabriek in China gebouwd, en die fabriek heeft zelf een lokale supplychain ingericht. Onze klanten doen het ook.’ Krebbekx: ‘Jij koppelt het incident dus los van de LEES VERDER OP PAGINA 40

investeerder, momenteel cto a.i. bij Moba, fabrikant van eiersorteermachines Hans Bruins, procurement manager bij Bronkhorst High-Tech, fabrikant van flowmeters en -regelaars Gerlof van den Haak, director operations bij Lely, robotproducent voor de melkveehouderij, bekend van de melkrobot Remco van Haastrecht, supply chain director Europe bij industrieel dienstverlener Eriks Joost Krebbekx, senior managing consultant bij organisatieadviesbureau Berenschot (gespreksleider) Fokko Leutscher, president van de mechatronicadivisie van Frencken Group Steven Soederhuizen, coo bij elektronicaconcern Neways Arjan van Weele, emeritus inkoophoogleraar TU Eindhoven en voorzitter Nevi Research Commissie

• www.berenschot.nl • www.bronkhorst.com • www.eriks.nl • www.frenckengroup.com • www.lely.com • www.moba.net • www.nevi.nl • www.newayselectronics.com

de kracht van pressie

Metal Work Nederland B.V. Voltastraat 9, 6716 AJ EDE Tel. + 31 (0)318-665 111 www.metalwork.nl

Metal Work België - Belgique Mechelsesteenweg 277, B-1800 VILVOORDE Tel. + 32 (0) 2-751 6120 www.metalworkpneumatic.be

septmber 2021

ONDERZOEK NAAR OPLEIDINGSBEHOEFTE VOOR INDUSTRIËLE INKOOP

TU’S BIEDEN TE WEINIG In opdracht van Nevi, de Nederlandse vereniging voor inkoopmanagement, deed Berenschot onderzoek naar de industriële inkoper van de toekomst. Diens functie krijgt steeds meer een strategisch karakter, waar het opleidingsaanbod echter nog onvoldoende op is afgestemd.

De mondiale ontwikkelingen bij de grote industriële bedrijven hebben de afgelopen jaren een vlucht genomen. Veel ontwikkelingen op inkoopgebied komen daar dan ook vandaan. ‘De industrie loopt op een aantal punten voorop’, stelt Arjan van Weele, voorzitter van de Nevi Research Commissie (NRC) en voormalig inkoophoogleraar aan de TU Eindhoven. ‘Wij willen daarom graag de relatie met onze industriële koplopers in Nederland verdiepen.’ Pijnlijk in dat opzicht is dat de TU/e bij Van Weele’s pensionering drie jaar geleden vanwege andere prioriteiten besloot de leerstoel Purchasing and Supply Management niet te continueren. Nevi wil het inkoopvak door kennisontwikkeling naar een hoger niveau brengen en doet dat onder meer met het co-financieren van vijf leerstoelen. Die zijn er nu in Maastricht, Tilburg, Rotterdam en Utrecht en tot voor kort dus Eindhoven. Van Weele: ‘Onze vraag was of het zinvol is om nog geld te besteden aan een vijfde leerstoel, gericht op inkoop voor industriële bedrijven. Zo ja, op welke thema’s moet die zich dan richten?’ Voor de NRC was het aanleiding om Berenschot een onderzoek te laten uitvoeren; in augustus verscheen er een whitepaper over. Prioriteiten en kwetsbaarheden Het onderzoek ‘Inkoop in de industrie’ is breed opgezet en begint bij de betekenis van de Nederlandse industrie. Die heeft een sterke positie op het wereldtoneel, meldt onderzoeker Fabian Nullmeier, consultant operational excellence bij Berenschot. Succesfactoren zijn onder meer de hoge productiviteit, de logistieke kruispuntfunctie, de samenwerking in clusters en ketens, en de grote inbreng van het toeleverende mkb. Uitdagingen zijn de schaarste op de arbeidsmarkt, het niet meer dan gemiddelde niveau van r&d-investeringen, de (tot voort kort) onvoldoende beschikbaarheid van kapitaal voor start-ups en scale-ups, en het moeizame inspelen op trends als verduurzaming en digitalisering. Zes voor inkoop relevante ontwikkelingen zijn door de respondenten gerankt op urgentie en impact. Niet onverwacht staat het actuele ‘Prijsontwikkelingen grond- en hulpstoffen’ bovenaan. ‘Verduurzaming, circulariteit en toegang tot grondstoffen’ daarentegen scoort relatief laag op urgentie en zelfs het laagst op impact. Dat is nog achter ‘Human Capital’, ‘Wetgeving, regulations, IP’, ‘Digitalisering en robotisering’ en ‘Geopolitieke veranderingen’. De toeleveringsketen heeft geprofiteerd van de globalisering, maar moet de eigen kwetsbaarheden onder ogen zien. Daarbij is het belangrijk te beseffen dat inno-

september 2021

Arjan van Weele: ‘Veel ontwikkelingen op inkoopgebied komen van grote industriële ondernemingen.’ Foto: arjanvanweele.com

vatie in de industrie zich gestaag naar de uiteinden van de keten beweegt, weg van productie, assemblage en sales. Waardetoevoeging vindt juist plaats met r&d vooraan in de keten of met aftersales. Strategische functie Nu automatisering van de operationele taken grotendeels is afgerond en voor de tactische inkoop is geagendeerd, wordt inkoop volgens Berenschot meer en meer een strategische functie. Ketens worden immers complexer, de focus verschuift naar total cost of ownership en het belang van relatiemanagement richting toeleveranciers neemt toe. Dus moet inkoop binnen een onderneming meer een strategische businesspartner worden die goed betrokken is bij de innovatie, een steeds breder perspectief op de waardeketen inbrengt en integraal onderdeel wordt van de supplychain-organisatie. De onderzoekers zien wel een verschil tussen de procesindustrie (food, farma en (petro)chemie) en de maakindustrie (semicon, machinebouw). In de supplychaingedreven procesindustrie moeten inkopers vooral risico’s, relaties en prijzen beheren. In de technisch gedreven maakindustrie komt het voor inkopers meer aan op innovatie, productoptimalisatie en waardecreatie. Dan is het handig als inkopers een technische achtergrond hebben en een opleiding op academisch niveau, omdat ze conceptueel moeten kunnen denken. De technische universiteiten hebben de industrie momenteel echter weinig te bieden, nu de leerstoel in Eindhoven is opgeheven en er alleen een inkoopleerstoel is in Twente. Gezien de schaarste aan inkopers en alle uitdagingen in een veranderende (industriële) wereld is actie geboden.

VERVOLG VAN PAGINA 39

trend van glocalization die al langer speelt.’ Van den Haak wil ook niet van een geschenk spreken. ‘Wij sourcen lokaal, vanuit risicomanagement. De Ever Given illustreert wel het risico dat wij al gezien hebben. Het incident leidt nu tot een schaarste aan containers en is daarom voor ons een probleem. Maar ‘local for local’ is niet per se onze doelstelling; wij laten ons primair leiden door kwaliteit en snelheid.’ Leutscher kijkt er eveneens pragmatisch naar. ‘‘Local for local’ heeft onze voorkeur, maar als het te duur wordt of kennis en competenties lokaal niet aanwezig zijn, blijven we gebonden aan een global supply chain. Voor de inrichting van onze toeleverketen sluiten we aan bij de strategie van onze klanten. Als die uitgaan van operatie in Azië, Amerika en Europa, dan is het geen goede propositie als wij alles vanuit Nederland blijven leveren.’ Eriks heeft het ‘geschenk’ vooral hoofdpijn opgeleverd, zegt Van Haastrecht. ‘We halen geen extreem groot volume uit Azië, maar op de boot lagen wel twee containers voor ons. Maar het zijn vooral de schepen die erachteraan kwamen. Ons is wel duidelijk geworden dat we meer inzicht moeten hebben in de shipments van onze goederen in de supplychain en daarvoor ook moeten kijken naar onze first- en second-tier leveranciers. Wij dachten altijd dat die snel kunnen schakelen, maar zij halen ook weer spullen uit Azië.’ Soederhuizen wil aan de discussie nog ‘geopolitieke elementen’ toevoegen. ‘In steeds meer kennisintensieve industrieën wordt geëist dat daar waar wordt geïnvesteerd ook kennisontwikkeling plaatsvindt. Over tien jaar hebben we een volledig geïntegreerde keten in Europa, één in Azië en één in Amerika, met cross-functionele verbanden. Dus heb je ‘local for local’ supplychains nodig, niet eens vanuit prijs- en kwaliteitsperspectief, maar vanuit kennisbehoud en geopolitieke drivers. Toch moet je ook dan nog steeds cross-functionele verbanden kunnen leggen, want grondstoffen zijn alleen in bepaalde werelddelen verkrijgbaar.’

Inkopers hebben een technischacademisch opleidingsniveau nodig om succesvol te zijn in de industrie

Uitdagingen genoeg voor inkoop; waar zijn de nieuwe mensen met technisch-academisch opleidingsniveau om ze aan te gaan? ‘Voor de strategische rol zoals door Berenschot verwoord, zie ik geen enkele opleidingsorganisatie die daarin voorziet’, uit emeritus inkoophoogleraar Van Weele zijn zorgen. ‘Wij richtten ons in Eindhoven op bedrijfskundestudenten, maar studenten industriële vormgeving, werktuigbouw of elektronica kunnen veel beter het toekomstige inkoopkader gaan vormen.’ Lely heeft inderdaad veel moeite om de strategische inkooprol in te vullen, reageert Van den Haak. ‘Wij werken daarom veel met interimkrachten, maar daardoor verliezen we wel een stuk duurzaamheid in de

bezetting.’ Bruins: ‘Het is goed om mensen die al een bepaalde vakrichting hebben gekozen het inkoopvak bij te brengen, zodat je vanzelf de combinatie van disciplines krijgt. Zorg bijvoorbeeld dat een werktuigbouwer in zijn studie een gedegen inkoopopleiding krijgt.’ Soederhuizen: ‘Waarom kan het inkoopvak aan de TU’s niet onderdeel zijn van industrial engineering, met een technische opleiding die ook een business-

‘INKOOP IS GOED BEGRIJPEN WAT DE ANDERE KANT VAN DE TAFEL BEWEEGT’

kant heeft? Bij werktuigbouw en elektrotechniek heb je veel mensen die vooral kiezen voor de techniek, terwijl inkopers toch wel businessmensen zijn.’ Te Bokkel relativeert het belang van een academische opleiding. ‘Ik geloof dat topinkopers niet op de universiteit worden gemaakt, maar voortko-

men uit selectie binnen de bedrijven. Laat mensen verschillende disciplines zien, kiezen voor bijvoorbeeld inkoop en dan doorleren, zoals met een in-house bedrijfsgebonden opleiding. Mensen die bijvoorbeeld ooit in r&d zijn begonnen, later naar manufacturing zijn gegaan en dan landen bij inkoop, die weten écht van de hoed en de rand.’ Ook Van Haastrecht wil mensen stimuleren om vanuit de eigen organisatie de overstap te maken naar inkoop. ‘Inkoop is goed begrijpen wat de andere kant van de tafel beweegt. Het geeft je zoveel voorsprong als je op beide stoelen hebt gezeten. Wij proberen intern te stimuleren dat mensen cross-overs maken, van verkoop naar inkoop, van businessunit naar de lijn, enzovoort. Dan behoud je kennis, terwijl mensen zich kunnen blijven ontwikkelen. Voor specialismen kun je het beste technische mensen uit de eigen organisatie halen.’ Het voorkomt ook nog eens verzuiling. Bij Bronkhorst hebben ze daarvoor zogeheten commodity teams, verklaart Bruins. ‘Daarin is de hele keten vertegenwoordigd, met ontwerpers, operationele en strategische inkopers. In zo’n team worden alle besluiten genomen, multidisciplinair.’

NIEUWE OPLEIDING? Van Weele steekt veel op van de discussie. ‘Het leidt voor mij tot aanscherping van opvattingen en eventueel een aanpassing van ons advies aan het Nevi-bestuur naar aanleiding van het Berenschot-onderzoek. Twintig jaar geleden heeft Nevi het Purchasing Executive Program ontwik-

Derk te Bokkel: ‘Ik zie een boeggolf van maatschappelijke druk rond verduurzaming.’ Foto: Moba

keld voor zij-instromers in het inkoopvak. Nu heb ik het idee dat we misschien een soortgelijk programma – minder zwaar, net zo pragmatisch – kunnen maken voor engineers die op innovation sourcing worden gezet en crossfunctionele inkoopteams moeten aansturen.’ Zo blijft de inkoop(opleiding) innoveren.

HIGH PERFORMANCE MACHINING EQUIPMENT

We manufacture high-tech components, modules and systems, with the highest precision.

We operate with the deepest conviction to make things better. Every Day.

Want to know what we can do for you? Discover more at KMWE.COM

OVERNAME

VDL BLIKT MET DGA’S JANSEN POULTRY EN TBP ELECTRONICS TERUG OP HET OVERNAMEPROCES

ZOEKEN NAAR DE BALANS TUSSEN RATIO EN EMOTIE Vorig najaar nam VDL Groep de familiebedrijven tbp electronics en Jansen Poultry Equipment over. Het zetten van de handtekeningen markeerde voor de twee dga’s het einde van een lang opvolgingstraject dat eindigde met de keuze voor een ‘strategische koper’ en niet voor private equity. Een gesprek met de twee mannen en hun VDLonderhandelingspartners. Over de invloed van klanten, het bepalen van de waarde, het ontstaan van vertrouwen en over emotie. ‘Soms bekruipt je dan het gevoel van: “Ik hád geen problemen en nu heb ik er ineens talloze. Laat maar!”’ DOOR MARTIN VAN ZAALEN

ls Willem van der Leegte de twee ondernemers ziet zitten, door het glas van de grote vergaderruimte op de directievloer van het VDL-hoofdkantoor in EindVan links naar rechts Rolf-Jan Zweep, Paul Mencke, Ton Plooy en Ab Jansen. Foto’s: Com-magz hoven, komt hij meteen even binnen voor een praatje met Ab Jansen en Ton ik gesteld: “Het moet nú gebeuren, anders is er VIER BULLETS Plooy. ‘Na het eerste bezoek bij tbp’, verhaalt hij, wéér een nieuwe accountantsverklaring nodig en Onderdeel van die voorbereiding is het opstellen ‘zei mijn vader: “Hier hoeven we toch niet lang zijn we zo weer een halfjaar verder.” Op 23 van de voorwaarden waaronder het bedrijf van over na te denken.” Corona bracht voor ons in december, twee dagen voor de kerst, zijn de de hand mag gaan. Plooy werkte met een kort eerste instantie veel onzekerheid, dus heeft het handtekeningen gezet.’ lijstje met vier bullet points: de nieuwe eigenaar allemaal veel langer geduurd. Maar het is toch moest verder willen met de huidige klanten, het gelukt!’, exclameert de VDL-president-directeur zittend personeel moest kunnen aanblijven, het RUIM DE TIJD NEMEN over de twee overnames. In oktober vorig jaar onroerend goed moest worden overgenomen en Voor Plooy betekende het de afronding van een werd Jansen Poultry Equipment aan VDL Groep opvolgingsproces waarmee hij reeds vijf jaar eerde prijs moest goed zijn. ‘Ja, in die volgorde van toegevoegd, in december volgde het EMS-bedrijf der gestart was. Een lang traject, maar het is prioriteit. Het klantenbestand heb ik over een tbp electronics. uiterst belangrijk ruim de tijd te nemen voor de periode van dertig jaar zorgvuldig opgebouwd. verkoop van het bedrijf waar je als ondernemer Die wilde ik niet opzadelen met een nieuwe eigedecennia lang je ziel en zaligheid in gestopt hebt, HANDTEKENINGEN GEZET benadrukt hij. ‘Voordat je het in de verkoop doet, Waarop Van der Leegte weer afscheid neemt en moet je zorgen voor een goed managementteam, zijn stoel beschikbaar komt voor Rolf-Jan Zweep, • ‘De grote klanten namen geen enkel risico.’ zorgen dat de voorraad op orde is, dat het onroedirectielid en de dealmaker van VDL. Die zal ‘tien • ‘Geld dat rendement zoekt, is er genoeg rend goed en het bedrijf – activiteiten, mensen en minuten’ later aanschuiven om een gesprek met middelen – in aparte bv’s zitten en dat er geen een mogelijke volgende overnamekandidaat ‘op in de markt.’ tantes of ooms zijn die nog op kosten van de zaak een goede manier te kunnen afronden’. De deal • ‘Je bent geneigd qua prijs wat aan de hoge kant tanken.’ Jansen heeft iets korter de tijd genomen, stemt hem zonder meer tevreden, vertelt Plooy te gaan zitten.’ maar onderstreept het belang van een goede intussen, maar het uitstel was vervelend. ‘Als het • ‘De klik tussen de nieuwe directeur en de voorbereiding, onder meer om onroerend goed proces zo lang duurt, met grote tussenpozen, ondernemer is van groot belang.’ en bedrijf goed van elkaar te scheiden, voordat je moet elke deelnemer aan de besprekingen iedere • ‘Behoud van de werkgelegenheid in Nederland het aanbiedt. ‘Het bedrijf heb ik aan VDL verkeer weer alle uitgangsposities scherp op het netis een doel op zich.’ kocht, maar het onroerend goed verhuren we. vlies krijgen. Intussen verandert de markt, veranZodat ik dat kan nalaten.’ deren de cijfers. Dus in december vorig jaar heb

september 2021

naar met misschien andere plannen dan hen net zo goed te bedienen als ik altijd gedaan heb.’

KLANT WIL DUIDELIJKHEID De grote partijen in dat klantenbestand – bedrijven als ASML, Philips én VDL – zijn voor de industrialisatie en productie van hun printed circuit board assemblies in belangrijke mate afhankelijk van de capaciteit van tbp. Die namen dan ook geen enkel risico, zo maakt Plooy duidelijk. ‘Vanaf het moment dat ik 65 werd (hij is nu 71, red.) werd het steeds als het belangrijkste punt op de agenda van meetings gezet: “Aan wie draag je het over?” Om zo snel mogelijk duidelijk te krijgen of tbp de belangrijke, betrouwbare capaciteitsleverancier zou blijven die het altijd was geweest.’ Die opstelling van klanten sloot in zee gaan met private equity eigenlijk al vrijwel meteen uit. ‘Je kunt kopers opdelen in drie categorieën’, duidt Paul Mencke van Govers Accountants & Adviseurs, de vierde gesprekspartner aan tafel en degene die VDL als extern adviseur bij de twee overnames heeft bijgestaan: ‘Interne kopers – in geval van een management buy-out, strategische kopers en financiële kopers. Private equity behoort tot die laatste categorie. Die zijn in staat hoge bedragen op tafel te leggen. Zeker nu, want geld dat rendement zoekt, is er genoeg in de markt. Maar dat is ook het enige wat deze partijen interesseert: rendement maken door het bedrijf binnen vijf tot zeven jaar tegen een hogere prijs weer te verkopen.’

ZELF GEEN GELD ‘Ik heb ze aan tafel gehad en was steeds snel klaar’, vertelt Plooy. ‘Ze noemen in eerste instantie een hoge prijs. Maar dan blijkt al snel dat ze dat geld zelf niet hebben, dat ze daar een investeerder bij moeten gaan zoeken. Je zit dan wel met de overnemende partij aan tafel, maar niet met degene die in feite uiteindelijk de eigenaar wordt. Wat die met de onderneming van plan is, blijft dus vaag. Gaat die het van de hand doen aan een grote multinationale corporate die jouw bedrijf alleen nog maar intern laat toeleveren? Of verkast die binnen de kortste keren de hele boel naar China? In beide gevallen zijn mijn opdrachtgevers een betrouwbare leverancier kwijt. En in het laatste geval onze medewerkers hun baan.’

STRATEGISCHE UITGANGSPUNTEN Voor Jansen Poultry, oem’er van pluimveesystemen, was de bemoeienis van de klantenbasis minder groot, maar verder zijn er veel gelijkenissen, schetst Ab Jansen. Bij het zoeken naar een overnemende partij had hij geen lijstje met bullets, maar ‘vijf strategische uitgangspunten’ die hij ook altijd als ondernemer als leidraad gebruikte: de klant is koning, zorg dat je winst maakt, innoveer je producten zodat je je blijft onderscheiden, automatiseer je processen zodat je niet te duur wordt en respecteer de dealer. ‘Wij verkopen onze systemen ook rechtstreeks aan de grote pluimveehouders wereldwijd, maar de meeste omzet boeken we via dealers. Ik heb mijn

verkopers altijd op het hart gedrukt die dealers niet te omzeilen.’ Waarmee hij dus niet wil zeggen dat die dealers in het verkoopproces een vergelijkbare rol hebben gespeeld als de sleutelklanten van tbp. ‘De invloed van klanten’, verduidelijkt Mencke, ‘is voor een capaciteitsleverancier, zeker als die ook nog eens meeontwikkelt zoals tbp dat doet, veel groter dan voor een oem’er als Jansen, met een veel groter aantal kleinere klanten en met dealers die veel minder afhankelijk van hem zijn.’ Evengoed kaartten deze dealers, ook vanaf het moment dat Jansen de leeftijd van 65 bereikte, het onderwerp ‘Wat als jij stopt met werken?’ graag bij hem aan.

GERUCHTENSTROMEN In zijn zoektocht naar een antwoord op die vraag was ook Jansen snel klaar met private equity: ‘Ik vroeg ze naar hun plannen met mijn bedrijf. “Wij willen het over vier, vijf jaar weer verkopen.” “Dan zijn we nu uitgepraat”, zei ik ze dan.’ Meer diepgang kregen de gesprekken met strategische kopers, die in het te overnemen bedrijf een goede aanvulling op hun bestaande bedrijfsactiviteiten zagen. Er volgden in de loop van een aantal jaren met verschillende van die partijen serieuze gesprekken. Tot deals kwam het niet. Evengoed waren de onderhandelingen vaak voeding voor geruchtenstromen op beurzen waar de standbemensing indruk wilde maken met een heus LEES VERDER OP PAGINA 45

De maakindustrie verandert. Verandert u mee? U vraagt zich misschien af, ‘waarom zou ik investeren in een modern ERP’? Het antwoord: ‘omdat de maakindustrie verandert’. Nieuwe businessmodellen, samenwerkingsverbanden, producten, (internationale) locaties en regelgeving moeten worden ondersteund, oudere technologie vormt dan vaak een belemmering. Trends als cloud, internet of things, smart customization en big data bieden kansen en voordelen. Maar alleen indien u moderne technologie toepast. Profiteer daarom van het beste van twee werelden: Infor Cloudsuite Industrial (Syteline) ERP in de multi tenant cloud en 20 jaar implementatie ervaring in de maakindustrie van Quartess; de Nederlandse Infor Gold Channel Partner voor de maakindustrie. Infor Cloudsuite Industrial (Syteline) ERP: Dé toekomst voor de maakindustrie.

Quartess | www.quartess.eu | 0488 470 165 | sales@quartess.eu

september 2021

In de de bestuurskamer van VDL in Eindhoven. Rolf-Jan Zweep (rechts): ‘Het komt voor een belangrijk deel toch aan op het vertrouwen dat ontstaat in de gesprekken met de ondernemers en tijdens de bezoeken aan de bedrijven.’

VERVOLG VAN PAGINA 43

nieuwtje, ondanks de non-disclosure afspraken met Jansen.

de machines, naar de medewerkers en hoe ze met elkaar omgaan.’ Op basis daarvan beslist dealmaker Zweep of hij een aankoop steunt. Zo ja, dan vormt hij in feite ‘de ambassadeur’ voor de kandidaat in het directieteam van VDL Groep.

WAARDEBEPALING Aan die onrust is dus in oktober vorig jaar – na de nodige coronavertraging – een eind gekomen met het tekenen van de overnamecontracten met VDL. Een belangrijk feit in die documenten is vanzelfsprekend het overnamebedrag. Het daarover eens worden was bepaald niet de enige uitdaging, maar toch wel een belangrijke, zo maken de heren aan tafel duidelijk. Bij het bepalen van de vraag- c.q. biedprijs zijn beide partijen niet over één nacht ijs gegaan. Jansen huurde daarvoor Syntacc Corporate Finance in, tbp electronics nam Rembrandt Fusies & Overnames in de arm. VDL deed voor het boekenonderzoek (financial due diligence) een beroep op Paul Mencke. Voor de beoordeling van de bedrijven op marktpositie, cultuur en technologie zette VDL voorts eigen mensen in met veel kennis van de markt van de overnamekandidaat. Voor tbp werd een beroep gedaan op Geert Jakobs, directeur van VDL ETG, voor Jansen werd Brian van Hooff betrokken, toen directeur VDL Agrotech, inmiddels de nieuwe directeur van Jansen. Hoe dan ook blijft waardebepaling een subjectief proces, stelt Mencke: ‘Wetenschappers hebben wel acht verschillende berekeningsmethoden ontwikkeld, maar allemaal komen ze tot een andere uitkomst. Het waarderen van een bedrijf is geen wetenschap.’

VERTROUWEN Dus komt het voor een belangrijk deel toch aan, aldus de inmiddels aangeschoven Rolf-Jan Zweep, ‘op het vertrouwen dat ontstaat in de gesprekken met de ondernemers en tijdens de bezoeken aan de bedrijven. De allereerste indruk bij de receptiebalie is zeker belangrijk. Het eerste bezoek weegt heel zwaar. Ik kan daarin niet een specifiek moment aangeven, waardoor ik het ineens zie zitten of niet. Er moet in die twee uur die zo’n bezoek vaak duurt een congruent beeld ontstaan van de ondernemer en het bedrijf. Dat je de kwaliteit van de bedrijfsvoering die de ondernemer in zijn verhaal schetst, herkent als je later rondloopt over de werkvloer, als je kijkt naar

SPIEGEL In het proces dat dan volgt, krijgt de verkopende directeur een spiegel voorgehouden, bevestigt Plooy. ‘Je weet als geen ander wat alles gekost heeft. Welke investeringen bijvoorbeeld je machines gevergd hebben. Natuurlijk, je weet dat er zoiets als afschrijving bestaat. “Maar ze zijn toch altijd, op basis van dure servicecontracten, goed

‘HET WAARDEREN VAN EEN BEDRIJF IS GEEN WETENSCHAP’

Zweep: ‘Bij de verkoop van een bedrijf waar de ondernemer tientallen jaren al zijn energie in gestopt heeft, komt altijd emotie kijken. Voor ons is het daarom van groot belang dat we een nieuwe directeur vinden met wie die ondernemer een klik heeft. Aan wie hij zijn bedrijf durft toe te vertrouwen. Die hij in aanloop naar dat moment als coach het ondernemerschap wil leren, iets wat je niet uit een boekje kunt halen. In Ab en Ton hebben Brian en Joost (van Haperen, red.) de beste coaches; betere zijn niet te vinden.’

TERUGBLIK Post-closing terugblikkend is Zweep heel tevreden met de twee overnames. ‘Al onze verwachtingen zijn tot nog toe bewaarheid geworden.’ Tevredenheid die ook valt te beluisteren bij Jansen en Plooy. De laatste heeft daarvoor nog een VDLspecifieke reden: ‘Binnen VDL heeft elk bedrijf zijn eigen resultaatverantwoordelijkheid. VDL is een belangrijke opdrachtgever van tbp, maar de tbp-directeur bepaalt hoe en aan welke klant hij zijn capaciteit toebedeelt. De directeur heeft dus alle vrijheid om alle opdrachtgevers zo goed mogelijk te bedienen.’

NOG GEEN AFSCHEID onderhouden”, redeneer je dan.’ ‘Of je zit al jaren met een incourante voorraad’, illustreert Jansen. ‘Zelf heb je de overtuiging dat je die nog wel een keer van de hand kan doen. Dus ben je geneigd qua prijs wat aan de hoge kant te gaan zitten.’ Dan is het de taak van de adviseurs om die spiegel voor te houden en tot een reëlere vraagprijs te komen.

EMOTIE Belangrijk is dat de ondernemers in kwestie de detailonderhandelingen aan de adviseurs overlaten. ‘Ik weet zeker’, stelt Plooy op basis van zijn ervaringen met eerdere geïnteresseerden, ‘dat wanneer ik bij alle besprekingen met VDL aanwezig was geweest, ik op een gegeven moment de stekker eruit getrokken zou hebben. Want daarbij gaat het niet alleen over geld, maar ook over afspraken over het personeel, over de opdrachtgevers, over milieukwesties... Dan bekruipt je het gevoel van: “Ik hád geen problemen en nu heb ik er ineens talloze. Laat maar!”’

Mede daarom hebben klanten geen reden te vertrekken en blijft – ‘dat is een doel op zich’ – de werkgelegenheid bij tbp – en evengoed bij Jansen – in Nederland behouden. Dat is een ‘houdbaar doel’, ook in de steeds verder rationaliserende mondiale industrie, stelt Zweep. ‘Mits onze bedrijven blijven investeren in innovatie en automatisering. Deze twee bedrijven doen dat volop.’ De industriële werknemer in Nederland hoeft zich momenteel ‘elke dag weer minder zorgen te maken over zijn baan’, constateert Plooy tot slot: ‘China wordt elke dag duurder. Boven op de kwaliteit, de lagere transportkosten en de kortere levertijden is dat elke dag meer reden zaken te blijven doen met ons.’ ‘Met ons’ dus. De deal is definitief gesloten, maar het afscheid van de onderneming is nog niet aan de orde.

• www.vdlgroep.com • www.jpe.org • www.vdltbpelectronics.com • www.govers.nl september 2021

PRODUCTONTWIKKELING

TIMMERIJE WERKT MET SWAPFIETS AAN DE 100 PROCENT CIRCULAIRE FIETS

‘WE WILLEN GEEN AFVAL MEER’

Kunststof heeft zijn imago tegen. Helemaal onterecht, zeggen ze bij spuitgieterij Timmerije in het Achterhoekse Neede. Want kunststof heeft juist alles in zich, mits op een goede manier – en circulair – gebruikt. En daar weten ze bij Timmerije alles van, getuige een bijzonder samenwerkingsverband met Swapfiets. DOOR ANDRÉ RITSEMA

oms loop je de toekomst op een onverwachte plek tegen het lijf. Midden tussen de maïsvelden bijvoorbeeld, in het buurtschap Noordijk, waar al sinds 1932 een fabriek staat. Eerst was het een smederij, later een machinefabriek en weer later een spuitgieterij. En nu staat er op diezelfde plek een fabriek waar niet alleen tal van kunststofproducten worden gemaakt, maar ook hard wordt Martijn Obers (rechts) en Rogier van de Meerendonk op het hoofdkantoor van Swapfiets in Amsterdam. Swapfiets wil zo snel mogelijk naar een fiets die helemaal te recyclen is. Foto: Danny de Jong gewerkt aan de ontwikkeling van circulair plastic. Zo wordt op de afdeontwikkeld op het gebied van de verwerking en ling R&D onderzocht in hoeverre het mogelijk is waarin met een paar duizend bar het kunststof toepasbaarheid van recyclaten, de her te gebruiom recyclaat van PET-flessen opnieuw te gebruiin de juiste vorm wordt geperst om vervolgens ken kunststoffen. En we brengen die producten ken, maar dan in spuitgietproducten (antwoord: automatisch op de band te worden gelegd. gevraagd en ongevraagd onder de aandacht van nog niet, maar dat weerhoudt de afdeling er niet onze klanten.’ van te blijven zoeken naar oplossingen). KNOP OM Volgens het bedrijf is de omslag richting herEen jaar of acht geleden, zegt Van de Meerengebruik in allerlei opzichten noodzakelijk. Niet donk, ging bij Timmerije de knop echt om. LANGE HISTORIE alleen vanwege de druk op het milieu, maar ook Sindsdien zet het bedrijf expliciet in op duurSpuitgieterij Timmerije is kortom een bedrijf met omdat ‘Den Haag’ wil dat het bedrijfsleven vanaf zaamheid: kunststof heeft weliswaar grote vooreen lange historie (volgend jaar wordt het 902030 voor 50 procent circulair werkt – en vanaf jarige jubileum gevierd) met veel aandacht voor 2050 voor 100 procent. ‘We moeten gewoon stapde toekomst. Waarop het goed is voorbereid: in pen zetten’, zegt Van de Meerendonk. ‘Maar niet de fabriekshallen (waar 200 werknemers actief alle klanten zien op dit moment al de noodzaak. zijn, onder wie medewerkers op de afdeling In dat opzicht voelen we ons ook wel een beetje assemblage met een afstand tot de arbeidsmarkt) zendeling.’ staan meer dan 50 spuitgietmachines. Die voorzien, indien nodig 24/7, met behulp van matrijzen de (internationale) klanten van alle mogelijke VOOROPLOPEN kunststof producten: van koffiezetapparaten, Een klant die al wel de onvermijdelijkheid van baby- en bureau-onderdelen, kappen voor circulair produceren inziet, is Swapfiets, dat zocv-ketels tot aan onderdelen voor caravans en geheten abonnementsfietsen aan de man brengt. campers. Deze Delftse start-up werd in 2014 bedacht en Commercieel manager Rogier van de Meerenopgericht ‘om iedereen zorgeloos te kunnen donk loopt er trots rond. Wijst, laat zien, legt uit. delen, maar er moet veel nadrukkelijker aandacht laten fietsen voor een vast bedrag per maand’. Het netwerk aan buizen bijvoorbeeld, die de komen voor het hergebruik ervan. ‘Er zijn vanaf Inmiddels heeft het bedrijf meer dan 230.000 verschillende stromen kunststof naar de juiste die tijd al heel wat stappen gezet’, aldus Van de gebruikers in negen landen. Naast gewone machine brengen. En de loodzware matrijzen, Meerendonk. ‘We hebben veel kennis en kunde stadsfietsen biedt Swapfiets ook abonnementen

‘WE MOETEN GEWOON STAPPEN ZETTEN’

september 2021

voor luxere fietsen en e-bikes aan. Als het gaat om duurzaamheid en milieubewust zijn wil Swapfiets vooroplopen, aldus medeoprichter Martijn Obers. ‘We kunnen als industrie en samenleving niet maar blijven doorgaan met het maken van producten om die na gebruik of bij een defect gewoon weg te gooien. Wij willen zo snel mogelijk naar een fiets die helemaal te recyclen is. Dat dus alle onderdelen van de fiets, en dat zijn er toch al snel tussen de 180 en 200, herbruikbaar zijn. We willen geen afval meer. Sterker nog, als Swapfiets streven we ernaar in 2025 een fiets op de markt hebben die 100 procent circulair is.’

ACCU-COVER Die ambitie leidde tot een bijzonder samenwerkingsverband tussen Timmerije en Swapfiets: de ontwikkeling en productie van een onderdeel voor de e-bike. Want als alle onderdelen gerecycled moeten kunnen worden, geldt dat natuurlijk ook voor de accu van de e-bike en de beschermende cover eromheen. Tot voor kort was die van virgin kunststof, maar voor Swapfiets ontwikkelde Timmerije een cover die voor de volle 100 procent uit regrind bestaat, in dit geval gerecycled polyamide. Van de Meerendonk: ‘Dat is een nylon. Een taai product, dat niet snel breekt. Maar, dat moet gezegd, wel wat krasgevoeliger. Gelukkig zit de cover aan de onderkant van de fiets, dus zie je de eventuele krassen minder gauw.’ Bovendien, vult Obers aan, ‘hecht onze doelgroep meer aan een goed hergebruikt pro-

duct dan aan een krasbestendige variant die niet of slecht is her te gebruiken.’ De accu-cover wordt nu aan Swapfiets geleverd. Hoeveel moet Timmerije er eigenlijk van gaan maken? Obers: ‘De cover wordt in beginsel straks op elke e-bike gemonteerd. Momenteel zitten we

‘HOEVEEL REGRIND WE KUNNEN TOEVOEGEN AAN DE VIRGIN STROMEN?’ op zo’n 13.000 elektrische fietsen en dat groeit de komende jaren naar verwachting flink. Dat betekent dus behoorlijk wat werk aan de winkel voor Timmerije.’ Het bedrijf is er klaar voor, zegt Van de Meerendonk. ‘We gaan ze met veel plezier maken en hebben ze straks op voorraad liggen.’

DOORLOPEND ONDERZOEK Ondertussen gaat Timmerije door met het ontwikkelen, testen en maken van regrinds voor zijn productfolio, vertelt de commercieel manager. ‘En we blijven onderzoeken hoeveel regrind we

SWAPFIETS: EIGEN ONTWERP Swapfiets kent een klassiek ontstaan. Een groepje vrienden die een goed idee hebben en dat gaan uitproberen. Voor een vast bedrag per maand krijgt de klant een Swapfiets en het bedrijf zorgt ervoor dat die fiets het altijd doet. Het bleek een uitstekend concept. Na een periode van zelf fietsen opknappen is Swapfiets op het punt gekomen dat het een eigen - duurzame - fiets heeft ontworpen en dat de service naar steeds meer steden gaat. Op alle fietsen wordt de blauwe voorband gemonteerd. Zo blijft het altijd duidelijk welke fietsen van Swapfiets zijn.

• www.swapfiets.nl kunnen toevoegen aan de virgin stromen van bestaande producten. Dat is sterk afhankelijk van het type materiaal en de toepassing van het betreffende kunststof onderdeel. Inmiddels zijn we erin geslaagd om ook glasgevuld kunststof 100 procent her te gebruiken. Het zijn dingen waar we ook de komende jaren nog druk mee bezig zullen zijn. Er is nog een lange weg te gaan, maar we gaan er zeker komen. Geen afval meer, dat is en blijft ons streven.’

• www.timmerije.nl

september 2021

HIGHLY REGARDED SUPPLIER OF

Systems, modules and high-end parts

• High-Tech • Industry • Implants and Medical instruments We design, produce and assemble complete integrated systems, mechanical modules, mechatronical modules and high-end parts for a wide range of industries.

More added value Maximum involvement

www.fmi.nl www.werkenbijfmi.nl

FLINK bericht over de wereld van starters en hun innovaties, financieringsproblemen en andere uitdagingen. De naam, FLINK, haakt natuurlijk aan bij die van dit magazine, maar duidt bovenal op een wezenlijke karaktereigenschap van elke startende hightech ondernemer waar de interesse van (formal) investors naar uitgaat – meer nog dan naar de innovatie in kwestie: heeft de starter doorzettingsvermogen, weet hij mensen voor zich te winnen met zijn overtuigingskracht, durft hij beslissingen te nemen?

IN DEZE FLINK: 52 Q-Fin richt zich met ontbraammachines nu vooral ook op Duitsland 55 - Ingebouwd in mobieltjes hoopt Innatera flinke omzet te gaan draaien - SolarDuck wil de wereldmarkt op met zonnecentrales 56 Keiron: in anderhalf jaar volwassen worden

Of koning Willem-Alexander al klant is, kan Siete Hamminga van Robin Radar niet bevestigen. Wél dat voor de Formule 1-race begin deze maand op Zandvoort gebruik is gemaakt van zijn technologie. Foto: Com-magz

SLIMME TECHNOLOGIE, MARKETING EN GOED WERKGEVERSCHAP MAKEN VAN ROBIN RADAR SYSTEMS SNELLE SCALE-UP

‘DE NEXT LEVEL FUNDING BELOOPT TIENTALLEN MILJOENEN’ Nadat het Haagse Robin Radar Systems verliesgevende jaren kende, is de scale-up inmiddels gelauwerd als een great place to work en een van ’s lands snelste groeiers. Dit door geld en energie te steken in goed werkgeverschap, marketing en een innovatieve radartechnologie die vogels en drones detecteert en identificeert. Voor die technologie hebben zich de laatste jaren steeds meer markten geopend, van luchthavens en kerncentrales tot en met paleizen en de Formule 1. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

ij de ruime entree vallen ze direct op: vliegtuigdelen, een drone en een pop in het uniform van een militaire vlieger. Op de eveneens ruim ingerichte eerste verdieping springen meteen de drie veelkleurige ‘hangstoelen’ in het oog, omzoomd door een gefotografeerd bos. Iets verderop in de grote

open ruimte is een deel voorzien van vliegtuigstoelen en een podium met een spreekgestoelte. Bestemd voor presentaties aan klanten, maar ook voor meetings met het personeel. Aan de wanden een serie posters die allemaal betrekking hebben op projecten en acties die van Robin Radar de prettige werkplek maken die het volgens Great Place To Work al jaren achtereen is. ‘Ik heb veel jonge mensen in dienst die veel meer geïnteres-

seerd zijn in een fijne werkplek dan in een zo hoog mogelijk salaris’, licht ceo en oprichter Siete Hamminga toe. Even later vertelt hij weliswaar te zijn opgeleid als een techneut, maar zich veel meer een marketeer te voelen. ‘Een van mijn sterktes is het vertalen van techniek in aansprekende marktproposities.’ Het HR-beleid van Robin Radar is ook marketing en vice versa, wil hij maar zeggen.

BAKKIE MET DE BAAS Een van de acties waarin marketing en goed werkgeverschap samenkomen duidt hij met ‘een bakkie met de baas’. Twee maanden na binnenkomst hebben nieuwe medewerkers een gesprek met Hamminga. ‘Ik wil dan van ze horen hoe de LEES VERDER OP PAGINA 50

september 2021

VERVOLG VAN PAGINA 49

onboarding – het inwerken – is verlopen en wat ze met hun nog frisse blik van de buitenstaander is opgevallen. Dan hoor ik vaak dat ze hun ontvangst als een warm bad hebben ervaren. Maar ook dat, wanneer ze vaststellen dat iets nog niet goed geregeld is, collega’s die hier al langer werken het steeds vergoelijken met: “We zijn ook nog maar een start-up.” Terwijl we dat natuurlijk niet meer zijn. Misschien ben ik soms wat te zelfkritisch, erger ik me er te snel aan als dozen langer dan vijftien minuten ergens staan waar ze niet horen. Ik weet dat we hier veel zaken beter voor elkaar hebben dan menig grote corporate. Maar ik weet ook dat een nette, innovatieve uitstraling het beeld versterkt van de r&d-intensieve onderneming die we zijn. Potentiële klanten willen zich daardoor eerder aan ons verbinden. Het zijn ménsen die zakendoen met mensen.’

GOLDEN EARRING Een andere opvallende activiteit die zowel medewerkers als klanten aansprak, ontstond toen dit voorjaar bekend werd dat George Kooymans, gitarist van Golden Earring, aan ALS lijdt. ‘Een Haagse band, met als grootste hit Radar Love. Dus heeft het personeel – veelal thuis aan het werk – een online veiling georganiseerd. De een bood een cursus stand-up comedy aan, van de ander kon je een uurtje wandelen met zijn geit of een zeilles krijgen. De opbrengst – meer dan 16.000 euro – is naar de ALS-stichting gegaan. Ook al nemen klanten er zelf niet aan deel, ze zíen dat ook. Het versterkt het werkplezier, en helpt bij recruiting. We leveren dan wel fysieke radarsystemen, maar we zijn vooral een softwarebedrijf en dus altijd op zoek naar die schaarse software developers en IT-specialisten. De meeste sollicitanten – vorig jaar zevenhonderd – komen uit het netwerk van onze eigen mensen.’

KRACHTIGE SCALE-UP Recruitment is belangrijk voor Robin Radar. Zelfs in coronatijd, sinds medio maart vorig jaar, heeft het Haagse bedrijf 30 mensen aangenomen.

De anti-dronesystemen van Robin Radar worden ook gevraagd door organisaties van politieke topmeetings. Foto: Yves Herman

september 2021

Dit jaar gaat Siete Hamminga op zoek naar de geschikte private equity. ‘Investeerders met ook met kennis van en ervaring met het internationaliseren. Want we gaan van Robin Radar een wereldbedrijf maken.’ Foto: Com-magz

Er zijn nu 70 mensen in dienst, bij een omzet die vorig jaar door de grens van 10 miljoen euro brak. Met recht mag dus gesteld worden dat de onderneming van Hamminga geen start-up meer is. In 2016 verviervoudigde de omzet, sinds dat jaar is het bedrijf een krachtige scale-up. In de jaren erna belandde het op plek 33 van de Deloitte Fast 50 en werd het onderscheiden met de FD Gazellen Award. Voor een groeiversnelling die het zonder de opkomst van de drone niet had kunnen realiseren, duidt Hamminga.

MOOIE TECHNOLOGIE, GOEDE OPLOSSING Hamminga richtte Robin Radar Systems op in 2010, in een tijd waarin hij zich als consultant toelegde op het versneld naar de markt brengen van innovaties. ‘TNO vroeg mij toen eens te kijken naar een radarproject, genaamd ‘Robin’. Ik zag er een mooie technologie in, als een goede oplossing voor een duidelijk probleem.’ Hamminga betaalde TNO voor de intellectuele eigendomsrechten (IP), en startte een bedrijf dat een technologie biedt voor het voorkomen van de vele aanvaringen van vliegtuigen met vogels. ‘Wereldwijd gebeurt dat jaarlijks zo’n 25.000 keer. Soms met grote gevolgen, zoals de crash van het Hercules-vliegtuig in Eindhoven in 1996, en de benauwde landing van een Airbus in de Hudson River in 2009. Vaker met alleen schade aan vleugel of motor, maar dan altijd gepaard gaande met hoge kosten.’

EERST VERLIESGEVENDE JAREN Het leverde Robin Radar contracten op met luchthavens. Ook militaire organisaties en de eerste windmolenparken toonden belangstelling. Financieel gesteund met investeringen door pensioenfonds ABP en uit het Mainport Innovation Fund was de start veelbelovend. Een stevige impuls kwam van de Nuclear Security Summit in 2014

in Den Haag, waar maar liefst 58 staatshoofden tegen onder andere drone-aanvallen beveiligd moesten worden. ‘De militaire radars van toen konden geen onderscheid maken tussen vogels en drones. De overheid schreef daarom een challenge uit voor een oplossing, 38 bedrijven namen eraan deel en wij wonnen.’ Toch was die victorie nog niet voldoende om de verliezen te compenseren. Het kostte tijd om de markt te ontwikkelen. ‘2013, 2014 en 2015 waren jaren waarin we door de valley of death in innovation gingen. De r&d-kosten stegen elk jaar, maar veel tenders waarop we inschreven liepen steeds weer vertraging op en leidden niet tot voldoende omzet.’

NIEUWE MARKTEN Sindsdien is de vraag naar anti-dronesystemen snel gegroeid, wat vanaf 2016 ook blijkt uit de omzet van Robin. Vragen komen niet alleen vanuit de civiele en militaire luchtvaart, maar dus ook van organisaties van politieke topmeetings. Daarnaast tonen gevangenissen belangstelling, moeten ook kerncentrales tegen drones beveiligd worden en willen koningen en presidenten hun paleizen met het systeem van Robin Radar zekerstellen. Of koning Willem-Alexander al klant is kan Hamminga niet bevestigen, wel dat voor de Formule 1-race begin deze maand op Zandvoort gebruik is gemaakt van zijn technologie. Ook heeft hij inmiddels twee projecten lopen in de VS, waar luchthavens volgens gegevens van de Amerikaanse luchtvaartautoriteit FAA geplaagd worden door gemiddeld honderd drones per maand. ‘Nog dit jaar zetten we onze eerste stappen in Amerika. Dat willen we doen samen met grote lokale spelers in de militaire en burgerluchtvaart, zoals Boeing, Raytheon, Moog en Lockheed Martin.’

HET KOMT AAN OP DE TECHNOLOGIE Is de concurrentie op vogeldetectiemarkt nog niet groot, op de drone-detectiemarkt is die dat wél. Dat Robin Radar zich ook daar weet te onderscheiden, heeft vanzelfsprekend niet primair te maken met marketing of een doordacht personeelsbeleid. Het komt vooral op de technologie aan. ‘Radars’, begint Hamminga zijn uitleg,

‘zijn vanouds goed in het over grote afstand waarnemen van grote objecten. Ze zenden een krachtig elektromagnetisch signaal uit, en leiden uit de weerkaatsing op het object af waar dat zich bevindt. Kleine objecten als vogels verdwijnen

radar zelf in. Meer specifiek ging het om scheepsradars. ‘Maar die hebben als makke dat ze alleen in 2D kijken’, zegt Hamminga. ‘En dat voor de helft naar beneden, vanwege de deining van een schip. Niet handig als je juist naar boven wil kijken. Dus zijn wij onze eigen 3D-radars gaan ontwikkelen.’ Robin Radar doet dat deels samen met TNO. ‘De start van de ontwikkeling van onze detectietechnologie lag dus ooit bij TNO, de actuele technologie bevat er echter nauwelijks nog iets van. Toch werken wij nog altijd veel met TNO samen aan het antennedesign. We hebben het instituut inmiddels voor veel meer geld ingehuurd dan ik in 2010 betaald heb voor de IP-overdracht.’

‘NOG DIT JAAR ZETTEN WE ONZE EERSTE STAPPEN IN AMERIKA’

echter in de ruis. Onze software en algoritmes filteren uit die ruis de signalen die wijzen op de aanwezigheid van vogels. In eerste instantie konden we alleen vogel-intensiteit identificeren, nu ook individuele objecten, hun omvang en vluchtpad. En dat in 3D. Ook weten we of het vogels of drones zijn.’ Voor dat laatste verschil gebruikt de scale-up --technologie, die kan vaststellen of het object tegengestelde bewegingen vertoont. ‘Zoals een rotor die zowel van je af als naar je toe beweegt’, zegt Hamminga. ‘En recente ontwikkelingen op het gebied van deep learning gaan weer nieuwe mogelijkheden bieden.’

EIGEN RADARS Bij de start in 2010 concentreerde Robin Radar zich vooral op de filtersoftware en kocht het de

WEER VERSNELLEN Dankzij de innovatieve technologie – waarvoor dankbaar gebruik is gemaakt van het op de markt komen van steeds snellere chips die steeds meer ruisdata kunnen ontrafelen – en het ontstaan van nieuwe markten heeft de coronacrisis slechts geleid tot een geringe groeivertraging. De geplaagde luchtvaartsector is nog steeds een markt van importantie, toch bleek er genoeg geld voor het overnemen van Scarecrow, een Britse onderneming gespecialiseerd in het verjagen van vogels. Post-corona wil Siete Hamminga de groei

MEER EN MEER UITBESTEDEN Robin Radar Systems ontwikkelt, assembleert en test de radarsystemen die het op de markt brengt. Alle (klantspecifieke) onderdelen koopt het bedrijf in. In het kader van de strategie van snelle groei wil het bedrijf het assembleerwerk ook meer en meer gaan uitbesteden. Inmiddels wordt de samenbouw van de 2D-radar ELVIRA gedaan door Hittech MPP, even verderop gevestigd op het bedrijventerrein in Ypenburg bij Den Haag. Mede door het toenemend protectionisme voorziet de onderneming op de lange termijn een local for local-strategie, waarbij de radars voor de Amerikaanse markt in Amerika worden gemaakt, in Europe voor Europa en in Azië voor Azië.

• www.robinradar.com weer versnellen. ‘De eerste twee projecten in de VS lopen dus. We zien die als een kansrijke markt en willen ons daar ook vestigen. Voorts hanteren we een buy and build-strategie: we willen complementaire vogel- en drone-detectiebedrijven overnemen. De next level funding die we nodig hebben beloopt tientallen miljoenen.’ Dit jaar gaat Hamminga op zoek naar de geschikte private equity. ‘Investeerders met niet alleen geld, maar ook met kennis van en ervaring met het internationaliseren. Want we gaan van Robin Radar een wereldbedrijf maken. Vóór 2030 willen we de 150 miljoen euro omzet aantikken.’

Voor hoogvliegers in hightech! Gedreven en energiek, nuchter en perfectionistisch! Dat is Masévon. Met ons ijzersterke team bouwen we aan de meest geavanceerde engineeringsprojecten op hightechgebied. Van ontwerp tot bouwen. We make complex easy. Meer weten?

masevon.com/vacatures

september 2021

SCALE-UP Q-FIN RICHT ZICH MET Z’N ONTBRAAMMACHINES NU VOORAL OOK OP DUITSLAND

ELK JAAR TWEE INNOVATIES VOOR EEN PLEK IN DE EUROPESE TOP 3 De ideale ontbraammachine was er tien jaar geleden nog niet, zo vonden de oprichters van Q-Fin. Dus gingen ze er in Bergeijk vanaf 2013 zelf mee aan de slag, groeide de omzet elk jaar met dubbele cijfers en is het bedrijf de status van start-up inmiddels ontgroeid. Tenminste, in Nederland. Want in Duitsland heeft Q-Fin naar eigen zeggen nog een wereld te winnen, om als bedrijf mede daardoor in 2025 tot de top 3 van Europese producenten van ontbraammachines te behoren. ‘We willen nu eenmaal geen middenmoter zijn.’ DOOR JAN BROEKS

ij het betreden de showroom van Q-Fin Quality Finishing Machines springt de ruime opzet in het oog. Meerdere uitvoe- Patrick van Scherpenseel (links) en Anton Bax in de showroom van Q-Fin in Bergeijk. ‘Klanten laten met onze machines zien dat ze een stap verder zijn ringen van de eigen machines met het optimaliseren van hun productieproces.’ Foto: Vincent Knoops staan er breed uitgestald, via de glazen pui valt het daglicht royaal naar gefocust op onze machines, nu kijken we veel binnen. Zo’n presentatie: klanten zien het graag, MEER FOCUS OP PRODUCT meer naar het product. Vandaar ook zo’n weet Anton Bax, eigenaar en medeoprichter van Q-Fin is gespecialiseerd in machines voor het omkeerunit. We dachten eerst dat de markt er het bedrijf. ‘De wereld is veranderd, ook die van ontbramen, afronden en finishen van metaal en geen behoefte aan zou hebben, terwijl we er in ons. Weg met die stoffige omgeving, klanten werin installaties voor de afzuiging van slijpstof. korte tijd al meerdere van hebben verkocht. Dat ken het liefst schoon. Onze machines dragen Ontwikkelen, produceren en verkopen: het zit ’m in de technologie, maar net zo goed in een daaraan bij; klanten laten ermee zien dat ze een gebeurt allemaal hier in het Brabantse Bergeijk, duidelijk verhaal: de ROI (return on investment, stap verder zijn met hun productieproces.’ met een voorname rol voor r&d. Elk jaar minred.) op onze omkeerunit is hoog, een bedrijf Uitstraling is belangrijk, zegt Bax, net als een stens twee innovaties, zo luidt de zelfopgelegde heeft ’m binnen anderhalf jaar terugverdiend.’ intuïtieve bediening. ‘Een machine van Q-Fin opdracht. Zo ging vorig jaar de door Q-Fin moet zo autonoom mogelijk werken, onafhanontwikkelde unit voor het automatisch keren kelijk van wie ’m bedient. Dus werken we daar van plaatwerk bij een klant de testfase in en is SCHUURKRACHT EN PROCESBEHEERSING voortdurend aan. In de loop van volgend jaar inmiddels een derde keerstation bij een klant Borstels, snelheid en druk bepalen gezamenlijk moeten we alle borstels en druk zodanig kunnen geplaatst. Dit jaar ontwikkelde het bedrijf een hoe krachtig en efficiënt een ontbraammachine meten dat de machines volledig programmeermachine voor het gelijktijdig onder- en bovenwerkt. Of, zoals ze bij Q-Fin zeggen, wat de zelfbaar zijn. Zodat ook het beladen en ontladen zijdig verwijderen van slakken van metalen delen, benoemde GrindingPOWER® de klant oplevert. automatisch verloopt, en een operator alleen die met plasma of autogeen gesneden zijn. Dat Accountmanager Patrick van Scherpenseel opent maar het programma hoeft te kiezen. Dat laatste Q-Fin ook voor die toepassing nauw samende transparante deur van een van de ontbraamgaat via een HMI-touchscreen, dat intuïtief werkt werkte met een klant, past volgens Bax bij een machines en toont hoe dicht de onderdelen zich en de keuze biedt uit meerdere talen.’ nieuwe visie op de markt. ‘Voorheen waren we bij elkaar bevinden. ‘Hoe compacter, hoe minder

september 2021

doorvoertijd. Tel dat op bij de hoge doorvoersnelheid van de machines en je hebt een grote besparing qua arbeidsuren.’ Veel staat hier in het teken van het verbeteren van schuurkracht, vertelt Van Scherpenseel, al telt volgens hem ook het belang van procesbeheersing. ‘Het is momenteel de voornaamste ontwikkeling in de markt; de kwaliteitsnormen komen steeds hoger te liggen. En dat reikt ver, tot en met de ergonomie. We hebben al meegemaakt dat de HR-afdeling van een klant nadrukkelijk betrokken was bij de aanschaf van onze machines. Een soepele bediening was geen pre maar simpelweg een eis.’

FIKSE AMBITIE Inmiddels heeft Q-Fin op het verkoopkantoor in Düsseldorf twee mensen in dienst en zijn er plannen voor een showroom. Laten de coronamaatregelen het toe, dan verwacht Bax veel van het aandeel in Duitsland. ‘Dit jaar komt iets te vroeg, maar volgend jaar zal de omzet in Duitsland die in Nederland toch moeten overtreffen.’ Kijkend naar de jaaromzet van Q-Fin, verwacht Bax dat die in 2021 uitkomt op een kleine 8 miljoen euro. Verdubbelt de groei dan net als in de afgelopen jaren nog een paar keer met dubbele cijfers, dan

BLIK OOSTWAARTS Q-Fin telt momenteel zo’n 25 medewerkers. Machines van het bedrijf staan inmiddels over de hele wereld. Zo’n twintig in Australië, een stuk of vijf in de Verenigde Staten en veel in Europa. Ook in Duitsland krijgt Q-Fin meer en meer voet aan de grond, en juist op dat land richt Q-Fin de blik. Een GmbH in Düsseldorf werd in 2019 al opgericht, en aan het eind van het jaar volgde de award voor oppervlaktebehandeling tijdens de Blechexpo in Stuttgart. Een paar maanden later ging het land door corona op slot. Bax kan niet wachten weer die kant uit te kunnen. ‘Webinars, Teams-meetings: ze werken hoor en we hebben er ook machines door verkocht, maar niets kan op tegen een echt gesprek. We willen in Duitsland weer kunnen deelnemen aan beurzen. Bezoekers moeten onze machines live zien. Hun eigen producten invoeren, bedienen en ervaren.’

‘ONZE MACHINES MOETEN OPTIMAAL RENDEREN’

komt realisatie van de eigen ambitie in zicht: in 2025 behoren tot de Europese top 3 van producenten van ontbraammachines, zoals Q-Fin al sinds de oprichting laat weten. ‘We willen nu eenmaal geen middenmoter zijn’, stelt Bax. ‘In dat opzicht zouden we onze ambitie nog scherper kunnen neerzetten.’ Bovendien, zo vult Van Scherpenseel aan, is zo’n fikse ambitie wel zo duidelijk. ‘Door die doelstelling is hier vanaf het begin al ingezet op professionalisering op elk

gebied. We weten met z’n allen waar we naartoe werken. Onze machines moeten optimaal renderen. Oók qua handling en logistiek, zodat de machine eenmaal bij de klant niet onnodig staat te wachten op de operator.’

ONLINE DEALERPLATFORM Q-Fin levert z’n machines als standaardproduct en produceert ze met series van telkens minimaal drie. ‘Dat maakt dat we zeer snel kunnen leveren’, zegt Van Scherpenseel. ‘Plaatst een nieuwe klant een order en is een snelle installatie gewenst, dan zijn de machines en monteurs daar vrijwel direct voor beschikbaar.’ Standaardisatie zorgt ervoor dat machines uit voorraad leverbaar zijn, daarnaast heeft Q-Fin de afgelopen tijd extra voorraad aan losse artikelen aangehouden. ‘Leveringsproblemen hebben we hier dus niet gehad’, zegt Bax, die naast de plannen voor Duitsland ook werk maakt van Q-Fins dealernetwerk. ‘We zijn niet bang voor de wereld, onze machines zijn er klaar voor. Maar dat vraagt wel om goede dealers. Zij moeten wereldwijd kunnen bieden wat wij vanuit Bergeijk ook bieden. Een online platform gaat daarvoor zorgen, met ondersteuning voor onder andere training en marketing. Ook komt er dit jaar nog een configurator, waarmee we online kunnen zien wat onze dealers doen en aanbieden. Zij zijn ons verlengstuk en moeten met ons meekunnen. Dat vraagt wat, want de lat ligt hier hoog.’

• www.q-fin.nl

Trusting in experience. Benefitting from innovation. Advancing sensor technology.

Optimale oplossingen, afgestemd op uw behoeften: Ervaar state-of-the-art technologieën en innovaties met industriële sensoren en systemen van Pepperl+Fuchs – het maakt de weg vrij naar volledig gekoppelde productieprocessen voor de toepassingen van de toekomst. www.pepperl-fuchs.com

september 2021

Human connections We know that quality, reliability, and trust are of paramount importance in medical technology. Our precision drive systems are not only used in surgical robots, respirators, and insulin pumps, but also in implantable systems. Together, we always find a solution. medical.maxongroup.nl

Precision Drive Systems

KORT INGEBOUWD IN MOBIELTJES WIL INNATERA FLINK OMZET GAAN DRAAIEN Innatera Nanosystems, in 2018 ontstaan als spin-off van de TU Delft, is momenteel druk doende de analoge chip die het ontworpen heeft naar de markt te brengen, samen met verschillende launching customers. Die klanten zijn met name bedrijven in de consumentenelektronica, maar de spiking neural processor (SNP) van Innatera kan ook aantrekkelijk zijn voor fabrikanten van medische toepassingen (vital signs monitoring) en van IoT-applicaties voor edge computing. De chip is bij uitstek geschikt voor draadloze en/of mobiele sensortoepassingen. Dit omdat die voor het – met kunstmatige intelligentie – herkennen van en acteren op een audio- of radarsignaal tot duizend keer minder elektriciteit nodig heeft dan de gebruikelijke digitale chips. Aldus Marco Jacobs, vice-president marketing & business development van de start-up. Dat de SNP van Innatera zoveel

minder stroom (minder dan 1 picoJoule per berekening) verbruikt heeft te maken met de radicaal andere neurale processorarchitectuur van de IC. Nadat een traditionele, digitale chip een analoog signaal (bijvoorbeeld audio of radar) heeft ontvangen, wordt het eerst gedigitaliseerd en vervolgens opgedeeld in bits. Het vergt veel rekenwerk en energie om die bits voor een AI-toepassing te gebruiken, want voor elke berekening – interpretatie van het signaal – zijn vele schakelingen nodig. Moderne chips die voorzien zijn van miljarden schakelingen per vierkante millimeter kunnen dat intelligente rekenwerk razendsnel doen, maar dat kost relatief veel stroom. De analoge intelligente chips van Innatera werken dan een stuk efficiënter. De signalen bestaan uit piepkleine stroomstootjes (spikes). Uit de tussenpozen tussen het ontvangen van de stroomstootjes destilleert de SNP

de precieze waarde van het signaal, net zoals dat in het menselijk brein gebeurt. Zo kan de chip ingezet worden voor allerhande AI-toepassingen die niet De spiking neural processor naast een muntje van tien eurocent. Foto: Innatera veel stroom mogen verbruiken. ‘Goed getraind met behulp consumentenelektronica als mobielvan veel gelabelde signalen kan het tjes, koptelefoons en smart homezo, bijvoorbeeld als onderdeel van apparatuur. ‘Want dan hebben een draadloze koptelefoon met noise we het al gauw over volumes van cancelling, wel spraak van een 10 miljoen terwijl het bij IoT-toepasfamilielid doorlaten’, zo illustreert singen voor de industrie eerder om Jacobs. ‘Maar de technologie zou ook tienduizenden stuks zal gaan.’ Innakunnen worden ingezet voor ondertera mikt erop in de loop van 2022 houdsdoeleinden, in bijvoorbeeld met de SNP, ingebouwd in een proeen draadloze sensor die uit het duct, op de markt te komen en dan geluid van een lager de mate van significant omzet te gaan draaien. slijtage afleidt.’ Onlangs meldde de start-up in een Samen met enkele klanten is Innapersbericht met trots dat hoogleraar tera momenteel doende om het proAlberto L. Sangiovanni-Vincentelli totype van de chip geschikt te maken toegetreden is als voorzitter van de voor specifieke toepassingen en voor raad van commissarissen. Hij brengt, het produceren in grote volumes als medeoprichter van Cadence en door TSMC of Samsung, op de Synopsys, twee belangrijke leveranbestaande productielijnen. Klantciers van softwaretools voor het namen kan hij niet noemen, maar ontwerpen van chips, veel technoduidelijk maakt hij wel dat Innatera logische kennis en een waardevol de pijlen vooral gericht heeft op het netwerk mee, duidt Jacobs. binnenhalen van partijen actief in de www.innatera.com

SOLARDUCK WIL DE WERELDMARKT OP MET DRIJVENDE OFFSHORE ZONNECENTRALES Het Nederlandse SolarDuck heeft een innovatieve, drijvende zonnecentrale ontwikkeld die naar verluidt ideaal is voor offshore-omstandigheden. De start-up – een spin-off van Damen Shipyards – richt zich op megasteden en grote bedrijven in het Middellandse Zeegebied, het Caribisch gebied, Zuidoost-Azië en – in het algemeen – op markten in regio’s met veel zonnestraling. De drijvende structuur is ontworpen om zeekustcondities en orkaanstormen aan te kunnen en is bestand tegen golven van meer dan drie meter hoog. De drijvende basisplatforms zijn driehoekige structuren van 16x16x16 meter. Ze kunnen flexibel aan elkaar worden gekoppeld. Door de platforms te verhogen krijgen ze veel minder golfweerstand en – meer dan 3 meter boven het wateroppervlak – worden de PV-modules minder snel

geraakt door golven en worden microscheurtjes voorkomen. De afstand tot het wateroppervlak zorgt er ook voor dat de modules en andere onderdelen droog blijven – ook dat voorkomt slijtage. SolarDuck claimt voorts dat de grote omvang van de platforms ervoor zorgt dat ze minder bewegen, wat resulteert in een stabielere vermogensopbrengst. Ook maakt de specifieke configuratie het gebruik van conventionele PVmodules mogelijk. ‘Van bewezen commerciële producten met de hoogste duurzaamheid. En zo maak je gebruik van de nieuwste ontwikkelingen in de zonne-industrie’, voegt SolarDuck cto Don Hoogendoorn toe. De Chinese fabrikant Astronergy leverde de modules voor de eerste proefprojecten. De Nederlandse materiaalspecialist DSM levert highperformance polyolefin endurance backsheets, die op de modules zijn

De drijvende basisplatforms bestaan uit driehoekige structuren van 16x16x16 meter. Foto: SolarDuck

aangebracht. De eerste proefprojecten zullen worden geassembleerd bij Damen Shipyards, waarbij Norsk Hydro Extrusion de aluminium profielen levert. SolarDuck heeft van de provincie Gelderland 350.000 euro gekregen voor de uitvoering van het eerste proefproject, in samenwerking met de Nederlandse waterstofproducent Voyex. De eerste full-scale demonstrator is in april gelanceerd, op on-shore water. De drijvende zonnecentrale is inmiddels operationeel en

te bezichtigen in de buurt van Tiel. Een tweede pilotproject wordt begin volgend jaar gebouwd in de Belgische Noordzee. Om door te kunnen in het huidige ontwikkelingstempo bereidt SolarDuck een financieringsronde voor. De ambitie is om op lange termijn waterstof te produceren met behulp van drijvende zonne-eilanden op zee, om de scheepvaartsector en andere zware toepassingen te bevoorraden. www.solarduck.tech

september 2021

ERVAREN START-UPPER RICHARD VISSER COACHT JONGE ONDERNEMERS

IN ANDERHALF JAAR VOLWASSEN WORDEN ‘Ze waren briljant, energiek en gedreven, maar onervaren’, zo vat Richard Visser zijn eerste indruk van Keiron samen. Deze start-up brengt nieuwe techniek naar een nieuwe markt – zo nieuw, dat ze nog niet eens precies weten welke markt. Dus zijn er veel gesprekken: met avontuurlijke klanten, enthousiaste investeerders en gemotiveerde engineers. Voor Richard Visser bekend terrein, waar hij de jonge ondernemers graag wegwijs maakt. Met resultaat.

Chin. ‘Op alle fronten: technisch, commercieel, financieel en organisatorisch. Dus vroegen we Richard om meer tijd vrij te maken en dat heeft hij de afgelopen anderhalf jaar gedaan.’ Visser lacht: ‘Het was een afspraak voor een jaar, maar ik vind het te leuk om ermee te stoppen.’

GELD IN DE POT Vijftiger Richard Visser heeft veel ervaring met het opstarten en opschalen van hoogtechnologische bedrijven. Zo richtte hij in 2011 Smart Photonics op en werkte hij bij ASML en bij Philips Innovation. ‘Ik word blij van wat deze jongens presteren en ik zie dat een beetje input van mij een enorm verschil maakt, doordat ze het snel oppikken. Daarbij heb ik een paar stokpaardjes. Zo vraag ik bij elk gesprek hoeveel geld er nog in de pot zit. Als ondernemer móet je daar mee bezig zijn. Ook praten we over waar ze naartoe willen, als organisatie en als mens; zit je in de rol die het best bij je past, bijvoorbeeld. Zo hebben Jimmy en Marco in het begin nog van positie gewisseld.’

KLANTGESPREKKEN

Ceo Jimmy Sy-A-Chin (links) en cco Marco van Hoorn: ‘Een jaar geleden zaten we nog te zweten in nette overhemden en leren schoenen. Nu dragen we waar we ons goed bij voelen.’ Foto's: Keiron

DOOR PAULA VOS

MEER DAN EEN MENTOR

eirons ceo Jimmy Sy-A-Chin en cco Marco van Hoorn zijn begin twintig en dragen tijdens het interview een T-shirt, met het logo van Keiron. Dat doen ze tegenwoordig ook bij klanten en investeerders. Sy-A-Chin: ‘Een jaar geleden zaten we daar nog te zweten in nette overhemden en leren schoenen. Sinds die tijd hebben we enorm veel geleerd, ervaring opgedaan en we zitten veel beter in onze rol. Nu dragen we waar we ons goed bij voelen en waar we voor staan: een techniek waarmee dingen mogelijk zijn die tot nu toe onmogelijk waren. Daarmee kunnen we een enorme impact maken en dat is onze belangrijkste drijfveer.’ Van Hoorn vult aan: ‘Daar blijven we elke dag graag een paar uur extra voor wakker.’

september 2021

Die drive valt Richard Visser op als hij de twee in 2020 hoort spreken bij een presentatie van HighTechXL, de acceleratororganisatie die vanuit Eindhoven techniek naar de markt brengt door er de juiste mensen bij te zoeken. Sy-A-Chin en Van Hoorn, beiden met een commerciële achtergrond, vormen op dat moment samen met techneuten Stefan van Waalwijk van Doorn en Prakhyat Hejmady de hele Keiron-organisatie. ‘Ik was onder de indruk van hun verhaal. Enthousiasme hebben alle start-ups, maar bij hen wist ik het zeker: die gaan het voor elkaar krijgen. Ik merkte ook dat ze nog veel ervaring misten. Toen ik daar wat van zei, nodigde Marco me uit om te komen praten.’ De traditionele mentorrol, waarin je een uurtje per week met elkaar praat, bleek al snel niet genoeg. ‘Er was gewoon heel veel te doen,’ erkent Sy-A-

Ook bij de commerciële strategie blijkt Visser een waardevolle gesprekspartner, vertelt Van Hoorn. ‘Samen met klanten onderzoeken en testen we verschillende toepassingen, waaronder in de microfluïdica. Dat gaat bijvoorbeeld over kleine microchips waar je bloed en speeksel doorheen kunt pompen om vervolgens diagnoses uit te lezen. Met onze technologie kun je pompjes in de microkanalen maken, wat met bestaande technologie nog niet mogelijk is. Het betekent voor klanten dat ze een innovatief avontuur aangaan

DE TECHNOLOGIE VAN KEIRON Keiron ontwikkelt laser-based technologie voor het contactloos, digitaal en lasergestuurd printen van materialen (waaronder metalen) op elke ondergrond, tot op de micrometer nauwkeurig. Deze technologie biedt interessante mogelijkheden voor onder andere micro-elektronica, lab-on-a-chip applicaties en in de microfluïdica. Op dit moment werkt de Eindhovense start-up aan machines die het printproces geautomatiseerd kunnen uitvoeren. De techniek kent veel toepassingsgebieden, waaronder de gezondheidszorg.

• www.keirontechnologies.com

en ze moeten dus vertrouwen in ons hebben. Ik had niet veel ervaring met zulke gesprekken, dus dan belde ik Richard: waar moet ik rekening mee houden? Ook de prijsstrategie hebben we met hem overlegd. Die vormt nu een solide commerciële basis vanwaaruit we werken.’

INVESTEERDERS Naast klanten zijn investeerders voor elke startup ontzettend belangrijk. Van Hoorn: ‘De set-up voor de research staat bij TNO, we bouwen nu een eigen set-up die ons in staat stelt toepassingen te toetsen en waarmee we voor klanten kun-

TOEKOMSTPLANNEN? ‘SNEL GROOT GROEIEN’

nen printen ‘as a service’. Daarmee verdienen we geld en bouwen we kennis op, die meteen aan de klant ten goede komt. De volgende stap is het bouwen van machines waarmee klanten zelf kunnen printen.’ Voor deze ontwikkelingen is natuurlijk geld nodig. Keiron heeft daarvoor onder andere een subsidie gekregen van NWO en er is geïnvesteerd door venturecapitalist FOR-

WARD.one. Visser: ‘De afgelopen anderhalf jaar zijn Jimmy en Marco gegroeid in zulke gesprekken. Ze staan nu boven de materie en kunnen zich goed verplaatsen in het perspectief van de investeerder.’ Sy-A-Chin knikt: ‘Richard legde bijvoorbeeld uit in welke fasen zo’n traject verloopt; in elke fase moet je wat anders brengen. En natuurlijk is het belang Het Keiron-team: ‘De energie van zo’n start-up werkt aanstekelijk en je kunt echt van een goede pitch niet te het verschil maken.’ onderschatten.’ Een nieuwe uitdaging is het vinden van mensen met applicatie. Dus kijken we ook naar de halfgeleiervaring in de mechatronica, die de machines van dermarkt en naar integratie in glas, zoals in smart Keiron gaan ontwikkelen en bouwen. ‘Een heel glasses. We hebben een langetermijnvisie maar leuke kans voor jonge engineers’, benadrukt behouden ook de flexibiliteit om op kansen te Visser. ‘De energie van zo’n start-up werkt aankunnen inspelen.’ stekelijk en je kunt echt het verschil maken.’ Richard Visser heeft nog een advies dat hij alle start-ups wil meegeven: ‘Een hoogtechnologisch bedrijf starten en groot maken is moeilijk. Dat TOEKOMST doe je niet vanuit een zolderkamer. Er is geld Gevraagd naar de toekomstplannen gaan de ogen nodig voor ruimte, faciliteiten, mensen; het is glimmen. Sy-A-Chin: ‘Groot groeien en dat snel geen avontuurtje. Een platform zoals Highdoen.’ Om dat direct te nuanceren: ‘De techniek TechXL kan een goede basis bieden, maar kijk biedt zo veel mogelijkheden. Vooralsnog richten ook om je heen naar organisaties of mensen met we ons op toepassingen waar nog geen goed ervaring die je mogelijk willen helpen. Daar zijn alternatief voor is, zoals microfluïdica. Het mooie er meer van dan je denkt en die hoef je echt niet aan zo’n nieuwe markt is ook dat we met onze allemaal formeel in te huren. Durf te vragen en klanten kunnen meegroeien. Tegelijkertijd willen ga ervoor.’ we voorkomen dat we ons blindstaren op één

september 2021

HUMAN RESOURCES

VANDERLANDE MANAGET RAZENDSNELLE GROEI PERSONEELSBESTAND DOOR KLANT- ÉN MENSGERICHT TE ZIJN

‘WE LATEN EEN COLLEGA NOOIT “GEWOND OP HET SLAGVELD” ACHTER’ Vanderlande (7.500 medewerkers, 1,8 miljard euro verwachte omzet dit jaar) met het hoofdkantoor in Veghel had ingeschat dat het in 2021 zo’n 1.000 nieuwe mensen zou werven. Dat is al snel opgehoogd: het worden er nu waarschijnlijk 1.400. Vooral in de VS en Azië heeft de wereldmarktleider voor logistieke procesautomatisering op luchthavens en in de pakket- en warehousemarkt nieuwe mensen nodig. Hoe houd je dan toch die cultuur van een familiebedrijf in stand? Hoe blijft het employee engagement, zoals dat tegenwoordig heet, hoog? DOOR LUCY HOLL

af Lamberts is nu ruim drie jaar chief human resources officer bij Vanderlande en werkte hiervoor in hrm-functies bij onder meer Philips Lighting (nu Signify), Foot Locker en Kraft Foods. Zijn belangrijkste rol is de verdergaande groei en mondialisering bij Vanderlande mee vorm te geven, zegt hij. ‘We zijn lang in staat geweest om vanuit de centrale organisatie onze mensen naar projecten over de hele wereld uit te zenden. Maar dat is niet meer te behappen gezien de wereldwijde expansie. Dus zetten we teams op drie continenten neer die de lokale markten bedienen. Om iedereen overal op de wereld dan harmonieus te laten samenwerken in ons middelgrote bedrijf: dat is een transformatie die niet vanzelf loopt. Daar is aandacht en sturing voor nodig, zodat mensen meeontwikkelen.’ Naast de hoofdlocatie Veghel zijn er nu grote competentiecentra in Marietta, vlak bij Atlanta in de Amerikaanse staat Georgia, en in Shanghai waar klantprojecten uitgewerkt worden. In Pune (India), iets ten oosten van Mumbai, is een engineering competence center. Overal ter wereld heeft Vanderlande bovendien serviceteams om ter plekke projecten op te leveren of onderhoud te doen. ‘En iedereen moeten we met hart en ziel aan Vanderlande verbonden houden.’ Wat is de Vanderlande-cultuur? ‘We hebben officiële kernwaarden, waaronder Every day better, Ownership, Team play en Safe base, waarmee we een goede reputatie bij onze klanten opbouwen en hen helpen hun concurrentiepositie te verbeteren. Maar als ik het in een paar woorden uitleg, maken twee zaken onze organisatie uniek: we zijn enorm klantgericht én mensgericht. We laten een klant nooit of te nimmer in de kou staan, ongeacht de consequenties voor de doorlooptijd van een project, uren of kosten. Als er een probleem is, lossen we het op. Dat combineren we met extreme mensgerichtheid. We sturen medewerkers naar projecten in

september 2021

de verste uithoeken, waar ze zelfstandig de meest optimale beslissingen moeten nemen. Als er onverwacht iets gebeurt – en een collega bijvoorbeeld een beslissing neemt die niet goed uitpakt – dan laten we die collega nooit “gewond op het slagveld” achter. Wij zorgen dat iemand altijd weer terugkomt op zijn thuisbasis en vervolgens nog sterker zijn weg kan vervolgen. Die enorme klanten medewerkergerichtheid leidt tot loyaliteit en engagement. De groei en financiële resultaten die we neerzetten zijn een logisch gevolg, een afgeleide van die twee cultuurcomponenten, zeg ik wel eens.’ Hoe behoudt een steeds grotere organisatie het karakter van een familiebedrijf? ‘We selecteren niet alleen op vakinhoudelijke competenties, maar kijken bovenal ook naar de culturele fit. We willen ondernemende mensen die altijd mogelijkheden zien en plezier hebben in het oplossen van problemen van klanten. Tegelijkertijd opereren mensen bij ons vanuit een safe base, vanuit een eigen team. Ze dragen zorg voor elkaar. De uitdagingen waar we in onze markten voor staan, zijn dusdanig groot dat we die alleen samen kunnen aangaan. Het mooie is dat zowel in Europa als in de VS en Azië mensen zich aangesproken voelen en floreren in onze organisatie. Gezien de aantallen nieuwkomers geven we veel aandacht aan onboarding. De eerste negentig dagen willen we medewerkers op kruissnelheid krijgen. Wie zijn we, waar staan we voor als bedrijf? Dat is minstens even belangrijk of misschien nog wel belangrijker dan de functionele onboarding. We hebben onze eigen Vanderlande Academy. Training ging voor corona relatief traditioneel: we haalden mensen naar Veghel en zetten ze in een lokaal bij elkaar. Nu gaat het veel meer via blended learning, dus een combinatie van offline en online leren.’ Wat vraagt dit van leidinggevenden? ‘Met name op het middenmanagementniveau wordt het verschil gemaakt als het gaat om het leiden van teams en het coachen van mensen.

• ‘We kijken bovenal ook naar de culturele fit.’ • ‘Mensen opereren bij ons vanuit een safe base.’ • ‘Elk halfjaar vragen we medewerkers naar hun

betrokkenheid, wat ze prettig vinden aan hun werk, wat beter kan.’ • ‘Na corona krijgen medewerkers structureel de ruimte om tot 40 procent van hun werk te doen op de plek die hun het beste past.’

Een van onze belangrijkste pijlers in het hrmbeleid is next generation leadership: gericht investeren in de ontwikkeling van de competenties van onze leiders van de toekomst. We hebben ook een “luisterstrategie” ingericht: samen met Glint (People Success Platform, een onderdeel van LinkedIn, red.) bevragen we elk halfjaar onze medewerkers: hoe zit het met hun betrokkenheid, wat vinden ze prettig aan hun werk, wat kan beter? De respons bij zo’n employee experience survey ligt bij Vanderlande gemiddeld boven de 80 procent. Dat is opvallend hoog. Managers gaan aan de hand van de uitkomsten elke keer weer gericht de dialoog aan met hun teams en formuleren concrete acties. Tijdens een eerdere peiling gaven medewerkers bijvoorbeeld aan dat ze met het groter worden van de organisatie informatie missen en silo’s zien ontstaan. Het wordt lastiger om de verbinding over bedrijfsonderdelen heen te leggen. We hebben dat niet weggemoffeld of ontkend, je moet daar echt iets mee. Daar zijn onder meer de high performing team journeys uit voortgekomen, waarin – toekomstige – leidinggevenden met elkaar optrekken. We passen zo nodig ook de organisatie aan: FLEET, onze nieuwe, flexibele oplossing gebaseerd op autonome voertuigtechnologie, was eerst een stand-alone organisatie naast de reguliere business. Dat gold ook voor de global services-organisatie en system engineering. Een aantal van die activiteiten hebben we nu in de reguliere business ondergebracht, zodat mensen deel uitmaken van een breder team en meer gezamenlijk optreden richting klanten.’ Sinds vier jaar zijn jullie onderdeel van Toyota Industries Corporation, wat merk je daarvan? ‘De invloed op ons hrm-beleid is beperkt. Toyota Industries is producent van onder meer vorkheftrucks in grote volumes. Wij doen projecten en zijn de system integrator die niet noodzakelijk

Raf Lamberts: ‘Als ik het in een paar woorden uitleg, maken twee zaken onze organisatie uniek: we zijn enorm klantgericht én mensgericht.’ Foto: Vanderlande

alle benodigde onderdelen zelf vervaardigt. Het is een andere tak van sport. Wij passen in Toyota’s visie om de complete keten voor material handling te bedienen. We versterken elkaar. Maar ze realiseren zich ook dat onze business andere managementwijzen en andere expertise vereist.

‘IEDEREEN MOETEN WE MET HART EN ZIEL AAN VANDERLANDE VERBONDEN HOUDEN’

Ze hebben vertrouwen uitgesproken in onze manier van werken en we krijgen de ruimte om ons eigen beleid te voeren.’ Zie je naast de trend centraal naar decentraal nog andere trends die de werkwijze beïnvloeden? ‘Een tweede ontwikkeling is de shift van hardnaar software: waar we vroeger simpel gezegd transportbanden aan elkaar knoopten, komt de toegevoegde waarde voor onze klanten nu meer dan ooit ook uit de intelligentie van de geleverde logistieke systemen. Dus hebben we meer ICTexpertise nodig. Een derde trend is de evolutie van engineering-to-order naar configure-to-order. We werken meer en meer met goed doorontwik-

kelde bouwstenen, standaardblokken die de doorlooptijd van projecten verkorten, ons sneller op klantbehoeften laten inspelen, een nog betere kwaliteit borgen en de kosten verlagen. Dat vraagt veel meer systemisch denken van onze engineers.’ Half februari hebben jullie de Climate Pledge ondertekend, een wereldwijd initiatief om al in 2040 een CO2-voetafdruk van 0 te bereiken, tien jaar eerder dan ‘Parijs’. Wat brengt dat teweeg? ‘Medewerkers én klanten vinden het overduidelijk steeds belangrijker dat we als bedrijf oog hebben voor een leefbare wereld. Dus is het niet meer dan logisch dat duurzaamheid en ook circulariteit prominent op onze strategische agenda staan. Mensen willen actief deel van de oplossing zijn en hebben veel ideeën voor een lagere voetafdruk. In een leiderschapsprogramma voor young potentials keek één van de groepen recentelijk naar ons wereldwijde toelevernetwerk en kwam met acties om die supplychain te verduurzamen.’ Als je dat stimuleert, komt er van alles los? ‘Jazeker. Dan heb je het over de fameuze 3 P’s: people, planet en prosperity. In Noord-Amerika ontstond heel spontaan het plan om een diversity & inclusion council in het leven te roepen. Dat begint als stand-alone initiatief. Dat zoiets uit de organisatie zelf komt, is des te krachtiger.’

Hoe heb je de coronacrisis ervaren? ‘Projecten in het airport-segment kwamen op een lager pitje te staan, aanvragen in de markt van pakketten- en warehouse-oplossingen namen toe. We hebben mensen omgeschoold en ze switchten van werk. Ik heb een belangrijke les geleerd wat betreft leiderschap: vertrouw op de intrinsieke motivatie van je medewerkers. We stuurden maart 2020 van de ene op de andere dag 2.000 medewerkers in Veghel naar huis en wisten niet hoe dat zou uitpakken. We hadden ook geen idee hoe we al die projecten wereldwijd konden laten doordraaien. Niemand wist het. We gaven onze mensen de ruimte, de vrijheid en het mandaat om naar eer en geweten door te gaan en de juiste keuzes te maken. In alle chaos en onzekerheid konden ze hun werk zo inrichten dat het voor het bedrijf en voor henzelf het beste was. Dat heeft goede resultaten opgeleverd en de betrokkenheid enorm versterkt. We hebben nu besloten dat medewerkers structureel de ruimte krijgen om tot 40 procent van hun werk te doen op de plek die hun het beste past.’ Wat zijn mogelijke bottlenecks? ‘Vanderlande is een prachtig Brabants innovatief familiebedrijf en maakt nu de omslag naar een middelgrote wereldwijde speler. Hoe doe je dat zonder de eigenheid en kracht te verliezen? Als ik kijk hoe groot de uitdagingen afgelopen tijd waren… Onze mensen hebben het fantastisch gedaan. Ik maak me daarom niet echt grote zorgen.’

• www.vanderlande.com september 2021

NIEUW!

Bespaar 7 minuten tijd per montage met onze nieuwe koppelingen: ROFLEX® SH & ROTEX® ZS-DKM-SH

ROFLEX® SH

ROTEX® ZS-DKM-SH

Dé nieuwe standaard in onderhoudsgemak. Alle specificaties vind je op ktr.com/nl of bel voor meer informatie 074 255 3680.

DIGITALISERING

TON HAGENS VAN PULSE BEPLEIT HET DIGITALISEREN IN KLEINE STAPJES

OVERSTAPPEN OP EEN DATAGEDREVEN BUSINESSMODEL START MET WAAROM-VRAAG Digitaliseren wordt steeds belangrijker voor de maakindustrie. Bijvoorbeeld om flexibel te reageren op de klantvraag en de groeiende internationale concurrentie aan te kunnen. Bedrijven die hun processen op orde hebben verleggen soms de focus van B2B naar B2B2C: via een eigen e-commerce platform krijgen ze meer klantdata en meer inzicht in de wensen van de eindgebruiker. Inzicht dat ze vervolgens gebruiken om hun producten of diensten te verbeteren. Hoe maak je de overstap naar zo’n datagedreven businessmodel? ‘Begin klein en gefaseerd’, aldus Ton Hagens van Pulse. DOOR GIJS ETTES

e eerste stap is het beantwoorden van de waarom-vraag, stelt Ton Hagens, managing director bij Pulse Business Solutions met vestigingen in Venlo en Deventer. ‘Waarom wil je digitaliseren, waar zitten je grootste pijnpunten en welke kansen maken een digitale reis de moeite waard? Breng de huidige situatie in kaart. Verouderde systemen die niet meer doorontwikkeld worden, kunnen je ambities in de weg zitten. Verder zal het automatiseren van een onlogisch proces niet tot betere resultaten leiden. Het kan zelfs averechts werken, omdat je meer rigide processen creëert die moeilijk zijn te optimaliseren.’ Soms hebben bedrijven de basis op orde en zien ze mogelijkheden om te groeien door eindklanten direct te bedienen. Steeds meer maakbedrijven verleggen daarom hun focus van B2B naar B2B2C. ‘In de wereld van B2B2C staan ze in rechtstreeks contact met hun eindklanten, terwijl ze ook via tussenhandelaren verkopen. Door via een eigen e-commerce platform te verkopen, krijgen ze meer controle over de klantrelatie en inzicht in de (veranderende) wensen van de eindgebruiker. Zo kunnen ze vervolgens hun producten of diensten verbeteren.’

VOORKEUR Uit onderzoek van Forrester blijkt dat B2B2C voor een vijfde van de maakbedrijven het voorkeursbedrijfsmodel is. Het is echter geen kant-enklare oplossing om zomaar de bestaande werkwijzen te vervangen, maar vereist een zorgvuldige aanpak en een heroverweging van supplychain structuren en partnerships. Hagens: ‘Je wilt bijvoorbeeld geen bestaande distributiepartners voor het hoofd stoten en daarmee je kernactiviteiten schaden. Je zult jezelf bekend moeten maken met B2C-inkoopplatforms en inzicht moeten krijgen in de eindklant en welke koopervaring die verwacht.’ Digitaliseren omdat het moet of omdat de con-

currentie het doet, is niet het juiste uitgangspunt. Heldere doelstellingen zijn nodig en een businesscase kan helpen die scherp te krijgen, aldus Hagens. ‘Hiermee maak je inzichtelijk wat je wilt bereiken en hoe je de investeringen denkt terug te verdienen. Bijvoorbeeld door repeterende taken te automatiseren, meer inzicht uit data te halen of doordat mensen in het veld meer IT-tools krijgen.’ Een businesscase helpt ook om de organisatie mee te krijgen in een verandering. Het digitaliseren van processen gaat immers gepaard met nieuwe Ton Hagens, managing director Pulse Business Solutions: ‘Waarom wil je werkwijzen. ‘Pas als je vakmensen begrijpen waarom zaken anders moe- digitaliseren? Breng eerst de huidige situatie in kaart.’ Foto: Pulse ten en wat daarvan de voordelen zijn, rapportage en analyse voor betere forecasting. zullen ze een verandering volledig omarmen.’ ‘Het verzamelen van data op een centrale plek betekent bovendien dat je wijzigingen slechts één KLEIN EN GEFASEERD keer hoeft door te voeren. Dit levert tijdwinst op Hagens adviseert maakbedrijven klein en gefaen verkleint tegelijkertijd de kans op fouten.’ seerd te beginnen, om een te grote impact op hun corebusiness te voorkomen. ‘Hierdoor duurt je digitale reis weliswaar langer, maar je kunt sneller CASH COW SERVITIZATION? van start, eenvoudiger bijsturen en anticiperen Veel maakbedrijven kijken met grote belangstelop veranderingen. Dankzij voortschrijdend ling naar de mogelijkheden van de ‘cash cow’ inzicht maak je betere keuzes en beperk je genaamd servitization. Daarvoor is wel inzicht risico’s. En door kleine successen te vieren, krijg nodig. Welke klanten hebben je machines in je de organisatie mee en creëer je geleidelijk de gebruik, waar staan ze en hoe worden ze ingezet? benodigde cultuuromslag.’ Maken je klanten al gebruik van service en wat Zit er een businesscase in datagedreven bedrijfszijn hun verwachtingen? voering? Volgens Hagens is het niet altijd nodig Hagens concludeert dat bedrijven op tal van meteen grote investeringen in state-of-the-art manieren schaalbaar en zonder grote risico’s systemen te doen. ‘Het begint vaak met het veren/of investeringen hun organisatie kunnen optizamelen van relevante data, het valideren ervan maliseren met behulp van digitalisering. ‘Kleinere en het samenbrengen en op elkaar laten aanstappen helpen je gestaag je doelstellingen te sluiten van verschillende databronnen’, zegt hij. realiseren, zonder dat je corebusiness eronder ‘Want ook hier geldt “Garbage in, garbage out”. lijdt. En heb je op een gegeven moment de digitaWerken met schone data is behapbaar en levert le basis op orde, dan ligt er een mooi fundament direct voordeel op.’ Door gegevens netjes te labeom verder te stroomlijnen en onderscheidend in len en veilig te bewaren op een centrale plek – in je markt te blijven.’ de cloud – weet een ondernemer wat hij heeft en kan hij er sneller iets mee doen. Denk aan www.pulse.nl

•

september 2021

WATERSTOFTECHNOLOGIE

NUVERA FUEL CELLS VAN CEO LUCIEN ROBROEK ZIT IN MEER DAN HONDERD CUSTOMER ENGAGEMENTS

‘WE ZIJN NOG STEEDS AAN HET ZAAIEN’ De markt van mobiliteit op waterstof is zeer uitdagend en weinig transparant. Prognoses buitelen over elkaar heen. ‘De enige constante is dat de voorspellingen alleen maar optimistischer worden’, aldus Lucien Robroek van Nuvera Fuel Cells in Billerica (Massachusetts), net boven Boston. Nuvera ontwikkelt en produceert heavy-duty, zero-emission brandstofcel-motoren voor toepassingen als bussen, trekkers, (graaf)machines en vorkheftrucks. Een jaar of zes geleden kocht Hyster-Yale, fabrikant van voertuigen voor materials handling, het Amerikaanse bedrijf. Robroek weet het zeker: ‘De markt voor waterstoftoepassingen op dit moment is bijna niet bestaand, vergeleken met die over tien jaar.’ Lucien Robroek is ceo van Nuvera, dat vorig jaar zijn eigen waterstofmotoren op de markt introduceerde. De grootschalige productie van die motoren moet nog op gang komen. ‘Alles gaat langzaam, alles is nieuw, ook voor onze klanten.’ Foto's: Nuvera

DOOR LUCY HOLL

‘N

uvera is geen kleine start-up’, benadrukt de ceo. ‘Wij zijn een volwassen bedrijf met alle mogelijkheden tot serieproductie, en met een sterke moeder en steeds meer sterke partners. Samen stralen we vertrouwen uit in deze beweeglijke markt.’ Nuvera bestaat al sinds 2000, toen twee bedrijven, één in Italië en één in Boston, samengingen en zich vooral toelegden op projecten in waterstoftechnologie. Na de overname door Hyster-Yale werd het bedrijf een uitgesproken productorganisatie, met de nadruk op de eigen Nuvera® E-Series brandstofcelmotoren. Voertuigfabrikanten kunnen die motoren integreren in alle mogelijke elektrische aandrijflijnen. Robroek: ‘We hebben onze eigen geavanceerde en gepatenteerde fuel cell stack-technologie, eenvoudig gezegd het elektrochemisch fabriekje waar waterstofgas en zuurstof omgezet worden in water en elektriciteit. Om die stacks zitten allerlei ondersteunende componenten en controle-elementen, zodat fabrikanten het geheel – de motor – kunnen inbouwen in hun voertuigen.’

EIGEN IDENTITEIT De beursgenoteerde Hyster-Yale Group (bijna 8.000 medewerkers, 2,8 miljard dollar omzet in 2020) verkoopt al langer elektrische vorkheftrucks, naast de exemplaren met verbrandingsmotoren. Maar de toekomst is helemaal elektrisch, weet het concern. ‘Naast volledig batterijgedreven moet daarom ook waterstofgas ingezet kunnen worden voor emissievrij rijden’, zegt Robroek. ‘Met name bij de grotere voertuigen en machines red je het niet met alleen batterijen die steeds weer naar oplaadstations moeten. Of het is simpelweg niet mogelijk om voldoende oplaadcapaciteit te plaatsen.’

september 2021

Na de overname werkte Nuvera met al zijn kennis en ervaring aanvankelijk vooral aan producten voor Hyster-Yale. Inmiddels biedt het bedrijf de ontwikkelde motoren ook daarbuiten aan: meer volume is nodig om de kosten te verlagen. ‘De band binnen de groep is sterk, we helpen elkaar waar nodig. Maar we hebben als Nuvera onze eigen identiteit en zijn redelijk autonoom.’ Er is volgens Robroek ook geen gedwongen winkelnering. Als Hyster-Yale een ander product geschikter vindt voor een specifieke toepassing, kan het daarvoor kiezen.

en -intensiteit. ‘We zijn nog steeds aan het zaaien en hebben een beperkt aantal concrete toepassingen waarover we openlijk kunnen praten, zoals onze motoren voor voertuigen van HysterYale en voor haventrucks van het Amerikaanse Capacity Trucks. Het Chinese Zhejiang Runfeng Hydrogen Engine Co. levert waterstofsystemen voor elektrische bussen met onze technologie erin.’ Het vraagt veel investeringen en veel vertrouwen in de toekomst, stelt Robroek, plus een sterke

NOG GEEN GROTE VOLUMES Nuvera introduceerde zijn eigen waterstofmotoren vorig jaar op de markt. De grootschalige productie moet nog op gang komen. ‘Alles gaat langzaam, alles is nieuw, ook voor onze klanten. Ze zitten in eenzelfde soort overgang als we eerder bij Hyster-Yale hebben doorgemaakt: klanten wilden eerst naar hybride of volledig elektrischebatterijtoepassingen, en zetten nu voorzichtig een volgende stap richting een waterstofmotor. Ze ontdekken steeds meer mogelijkheden. Producenten kopen één motor van ons, bouwen die in een voertuig in en proberen het uit. We hebben wereldwijd een heel team klaarstaan om hen daarmee te helpen. Maar je bent al snel anderhalf jaar verder voordat klanten echt kunnen beslissen om er een hele vloot of productgroep mee uit te rusten. Sommigen zijn al wat verder, maar het is nog lang geen groot-volumemarkt. Dat betekent dan ook dat we onze toeleveranciers mee moeten laten ontwikkelen.’ Robroek geeft aan dat er meer dan honderd customer engagements lopen, wat verder gaat dan een eerste gesprek voeren. Het is uitgebreid samen kijken waar waterstoftoepassingen passen en hoe het uitpakt bij de gevraagde gebruiksduur

‘PARTIJEN MOETEN ELKAAR GAAN AANSTEKEN IN HUN ENTHOUSIASME’ moederorganisatie met geduld. Omzet komt nu bijvoorbeeld al wel binnen door productie van Nuvera BBR’s: batterybox replacement units, zoals de complete systemen voor elektrische vorkheftrucks die Hyster-Yale verkoopt heten.

DUURTESTEN Robroek hield zich in het verleden jarenlang bezig met Big Truck Products van Hyster-Yale in Nijmegen. Hij was net begonnen als algemeen directeur bij transportbedrijf De Rooy, toen Rajiv Prasad, destijds coo van Hyster-Yale Group, hem in 2018 terugvroeg. Of Robroek wat hij in Nijmegen had gedaan – het opbouwen van een com-

plete productlijn – bij Nuvera wilde gaan doen. Het is mooi om te werken aan producten die er echt toe doen en die de wereld nodig heeft om te verduurzamen, dacht Robroek, dus zei hij ‘ja’. Op hoofdlocatie Billerica (ca. 160 mensen) bevinden zich inkoop, productontwikkeling, productie, hrm en ICT. De vestiging in Italië (ca. 18 mensen) is een mooie uitvalsbasis voor Europa: in Osio, vlakbij Milaan, is recent de vernieuwde en vergrote Nuvera Fuel Cell Engine Test Module geopend. Op maximaal acht motoren tegelijkertijd worden daar alle mogelijke duurtesten en simulaties voor toepassingen van klanten gedaan. In China houden nog een paar medewerkers daar de vinger aan de pols. China lijkt af te stappen van plug-in elektrische bussen op enkel batterijen en wil waterstofmotoren toevoegen. De E45 en E60-motoren van Nuvera zijn er al gecertificeerd, maar ook die markt is wispelturig. ‘We hebben al voorbereidingen gedaan om daar productie voor toekomstige Chinese klanten centraal te gaan doen. Maar nu vereisen de subsidieregels dat je in specifieke demoregio’s ter plekke moet produceren. Dat werkt voor ons nog niet gezien de te geringe volumes.’

COMPLEXERE TOEPASSINGEN Grote, bestaande partijen komen intussen ook met veel kabaal de waterstofmarkt op: zo kondigden het Duitse auto- en truckconcern Daimler en de Zweedse vrachtwagenbouwer Volvo recent aan dat ze in 2025 beginnen met de Europese productie van brandstofcellen voor waterstoftrucks en daarvoor een aparte fabriek neerzetten. Eerder

richtten ze al de joint venture cellcentric op. Bandenproducent Michelin en producent van auto-onderdelen Faurecia willen onder de naam Symbio op grote schaal waterstofbrandstofcellen produceren. Toch blijft voor goede techniek, ook van relatief kleinere, gespecialiseerde partijen, ruimte op de markt, weet Robroek zeker. ‘Wij proberen ons niet te veel te richten op heel grote oem’ers Nuvera introduceerde die alles zelf in huis hebben. Er zijn zijn eigen waterstofmotoren vorig jaar op de markt. echter vele andere toepassingen. Dan heb ik het bijvoorbeeld over de markten van de complexere, soms grotere machines en voertuigen, waarbij je geen tienmaar zeker meer waterstoftankstations. Toch is duizenden motoren per jaar verkoopt, maar die het nog steeds een beetje de kip of het ei: hoe wel heel interessant zijn voor ons als onafhanmeer productievolume en hoe meer toepassinkelijk leverancier.’ gen, hoe aantrekkelijker en betaalbaarder de Bovendien onderscheidt Nuvera zich doordat waterstofoplossingen en hoe meer investeringen het nu al zijn motoren in serie en steeds meer in de infrastructuur. geautomatiseerd kan produceren. Robroek: ‘Veel Lucien Robroek noemt de markt dit jaar ‘bijna opkomende bedrijven zitten nog in de prototypeniet bestaand, vergeleken met die over tien jaar. fase. Onze producten zijn klaar om gemaakt en Het is voor ons nu elke keer weer heel spannend verkocht te worden, met alle aftersales en service of een klant na een testfase volmondig “ja” zegt erbij.’ en met vervolgopdrachten komt voor zeg de eerste tientallen motoren. Partijen moeten elkaar gaan aansteken in hun enthousiasme. Hoe meer VOLMONDIG ‘JA’ ZEGGEN klantprojecten we concreet kunnen laten zien, Waterstof heeft de afgelopen decennia veel ups en hoe beter. Iedereen was tot nog toe toch nog een downs gekend qua interesse, al lijkt de hype nu beetje in het geheim bezig.’ wel voorbij. Voertuigfabrikanten moeten vergroenen en kijken serieuzer dan ooit naar toepassingen. Wat meewerkt, is dat energiebedrijven actief www.nuvera.com investeren in infrastructuur. Er komen langzaam www.hyster-yale.com

• •

september 2021

STRATEGIE

ALS ONDERDEEL VAN ANVIL KRIJGT HIJS- EN HEFSPECIALIST MEER REIKWIJDTE

BKL GAAT VOOR GROTER, SCHONER EN DUURZAMER Onder de vlag van Anvil Industries kan BKL grotere projecten uitvoeren en meer investeren. Zo komen er in Nuenen een enorme cleanroom en ruimte voor serieproductie bij en zet de hightech toolingleverancier ook in op internationalisering. Door lokaal service en support te verlenen – en tools niet meer de hele wereld over te laten vliegen voor reparatie in Nuenen – kan het bedrijf voorts bijdragen aan de duurzaamheidsambities van klanten.

DOOR HANS VAN EERDEN

KL verzorgt productontwikkeling, engineering, assemblage en service voor complexe tooling, met name hijs- en hefapparatuur, in hightech industrieën als semicon en optica. Het ambitieniveau is omhooggegaan sinds het bedrijf in 2019 onderdeel werd van Anvil Industries, zegt commercieel directeur Coen Aarts. Anvil, van de Eindhovense investeringsmaatschappij VADO Beheer, omvat inmiddels zeven bedrijven: metaalbewerkers, system suppliers en leveranciers van behuizingen. ‘We waren een klein clubje in een competitieve wereld, Coen Aarts bij een van de complexe tools die BKL ontwikkelt en bouwt met inbreng van collega-Anvil-bedrijven. Foto: Vincent Knoops met Anvil zitten we nu in een groep van 450 medewerkers en 100 miljoen euro omzet. Dat klinkt toch anders dan 50 en 17. al toeleverancier is bij de betreffende klant. GROTERE CLEANROOM Door samenwerking binnen de groep doen we nu Voor BKL pleit dat het van alle Anvil-bedrijven BKL kan met ramp-up en ramp-down, vanouds mee in projecten waarvoor we eerder niet in aande meeste ervaring heeft met het managen van karakteristiek voor de semicon, goed omgaan. merking kwamen.’ Dankzij het toetreden vorig complexe projecten. ‘Klopt, maar bij CAS is ook ‘Wij zijn een projectenorganisatie met een supply jaar van Contour Covering Technology en Convoldoende kennis aanwezig. Van renewable enerbase die uitgebalanceerd is voor open afschaketour Advanced Systems (CAS) is Anvil inhoudegy bijvoorbeeld hebben wij geen kaas gegeten. len. We ontwikkelen een product, maken er een lijk breder geworden, vervolgt Aarts. ‘Met CAS als Safety is onze kerncompetentie, dus als dat in een paar stuks of misschien enkele tientallen van, mechatronisch system supplier bestaan de meeste project met behulp van risicoanalyse en -reductie daarna één of twee per jaar of misschien een paar raakvlakken en bij elkaar hebben we toch vijftig moet worden geborgd, kom je bij ons terecht.’ jaar helemaal geen. Tot wel 25 jaar borgen we het engineers. Wij zijn van oudsher sterk in de Overigens werkt BKL voor projecten niet alleen tpd (technisch productdossier, red.) en zo nodig semicon, zij zitten onder meer in de logistiek en met Anvil-bedrijven. ‘We hebben in de loop der doen we nieuwe ontwikkeling, bijvoorbeeld bij renewable energy. Samen doen we al de eerste jaren goede contacten opgebouwd met externe end-of-life issues met componenten of voor aanprojecten voor nieuwe klanten.’ Daar kunnen ook leveranciers. Die supply base houden we zorgvulpassing aan de nieuwste versie van de Machinede covering-tak van Contour of de metaalbedrijdig in de lucht, want als je alles uit de eigen keten richtlijn (CE-markering, red.).’ Ook in de semiconven binnen Anvil aansluiten. ‘Met engineering, haalt, kijk je niet meer naar de beste fit. Dat doen roadmap gaat BKL mee, zoals voor reinheid. ‘De frees- en plaatwerkdelen en behuizingen heb je wij juist wel, omdat we competitief moeten blijeisen gaan weer naar een next level. Mocht je in dan een perfect project, waarbij BKL of CAS het ven. Soms kunnen de eigen bedrijven mee, soms het verleden producten afleveren op grade 4 en als integrator in elkaar zet.’ niet en soms zijn ze niet geïnteresseerd, omdat er kon je dat bereiken door ze achteraf schoon te te veel druk op levering zit. Het huidige ramp-up poetsen, nu gelden die eisen op onderdeelniveau. scenario van ASML slurpt gigantisch veel capaDus moeten we vooraf de onderdelen reinigen en BESTE FIT citeit in de regio op. Ook bij ons. Het orderdan schoon monteren. Daarvoor hebben we een Hoofdaannemer is idealiter het Anvil-bedrijf dat niveau voor de eerste helft van dit jaar is gelijk de meeste waarde toevoegt in een project, vergrotere cleanroom nodig.’ Die neemt BKL dit aan dat voor heel 2018.’ klaart Aarts. Praktisch is dat vaak het bedrijf dat najaar in gebruik in een nieuwe bedrijfshal.

september 2021

Kansen zijn er ook in de medische markt. ‘Er wordt nu veel geïnvesteerd in medicijnproductie, bijvoorbeeld voor vaccins, en daar gaan de reinheidseisen ook omhoog. We zien cleanroomleveranciers worstelen met de inrichting van productie met automatiseringsspullen die aan die hoge eisen moeten voldoen. Vanuit de semicon snappen wij deze ontwikkeling.’

een simpel onderdeel, en ging dan weer terug. We hebben nu manuals gemaakt waarmee medewerkers van de klant het lokaal kunnen doen. Zij waren altijd onzeker over hun verantwoordelijkheid. Wij zeggen nu dat als zij het op de juiste manier volgens onze manuals doen, de verantwoordelijkheid van BKL intact blijft.’

GEOGRAFISCHE MARKTVERBREDING Geografisch werkt BKL eveneens aan marktverbreding. Het heeft een productielocatie in Brno (Tsjechië) en kan met collega-bedrijven uit de Anvil-/VADO-portefeuille meeliften naar Duitsland of Azië. ‘Bij ons staat Azië nog niet op de agenda, omdat we niet op te veel borden tegelijk willen schaken. Wel hebben we een kantoor in de VS geopend, nabij ASML in Wilton. Van daaruit gaan we hen en ook andere Amerikaanse klanten met engineering en service bedienen. Voordat we daar lokaal gaan produceren, duurt echter nog wel een tijdje. En service verlenen we nu vooral nog vanuit Nuenen.’ Dat betekent veel reizen, van BKL-medewerkers naar Wilton of van tools vanuit Wilton naar Nuenen voor bijvoorbeeld reparatie. ‘24/7 service is een van de pijlers voor onze groei. Het gaat om steeds complexere machines in productieomgevingen waar ze niet mogen stilvallen. Als dat wel gebeurt, is de vraag hoe snel we ter plekke kunnen zijn en of support niet online kan, bijvoorbeeld met virtual reality. Een bepaald type kraan kwam altijd van klanten in de VS en Azië naar Nuenen, voor het vervangen van

‘24/7 SERVICE IS EEN VAN DE PIJLERS VOOR ONZE GROEI’

OLIEVLEK Die werkwijze sluit goed aan bij de duurzaamheidsambities van ASML, dat onder meer CO2emissies wil reduceren. Aarts: ‘Daarbij kijken ze naar hun eigen machines, die heel veel vermogen gebruiken. Maar hun supply base, goed voor 30 tot 40 procent van het aan hen gerelateerde energieverbruik, laten ze natuurlijk niet liggen. Door hen te helpen en servicetools niet meer de wereld over te vliegen maar lokaal te laten repareren, valt voor ons omzet uit service weg. Anderzijds krijgen we aan de voorkant commitment

voor nieuwe ontwikkelingen. Het eerste resultaat is een reductie van 90 procent voor het transport van die kranen. Deze zomer hebben we, als tweede supplier, een intentieovereenkomst met ASML getekend voor hun sustainability-project. We hebben al een elektrisch wagenpark en zonnepanelen op het dak en gaan ook CO2-emissies reduceren voor de eigen fabricageprocessen. Binnen Anvil kan dat een olievlek worden. We vinden het gaaf om daaraan te werken en er ook nieuwe business mee te genereren. Hier lopen we mee voorop.’

MEER SERIEPRODUCTIE Punt van aandacht blijft de sterke afhankelijkheid van ASML. ‘Risico’s reduceren doen wij al 35 jaar voor hen en het laatste decennium hebben we daarmee een enorme groei doorgemaakt. Hoewel we druk zijn met onze salesactiviteiten daar, ligt onze acquisitiefocus helemaal buiten ASML, bij andere semiconbedrijven en in andere markten, zoals automatisering en cleanroominrichting. Als er maar complexe, klantspecifieke dingen moeten worden ontwikkeld. Zo willen we van 17 naar 30 miljoen omzet groeien, onder meer door repeteerbaarheid in ons werk te brengen. Daarvoor bouwen we in Nuenen nog een nieuwe hal, met een celinrichting voor serieproductie van veiligheidgerelateerde producten.’ Ook dat past in BKL’s strategie voor duurzame groei.

• www.bkl.nl • www.anvil-industries.nl

FARMING THE FUTURE INNOVATING TOGETHER FIND OUT MORE AT MTAGROUP.NL

september 2021

DIGITALISERING

HET PRAKTIJKRECEPT VAN MATHWORKS

HOE TE BEGINNEN MET DIGITAL TWINNEN? De digitale tweeling is het boegbeeld van de digitaliseringstrend in de industrie. Hartje zomer wijdde MathWorks, ontwikkelaar van software voor data analytics en model-based

• ‘Ik vind het indrukwekkend om te zien hoe

design, er een virtueel seminar aan. De belangrijkste uitdaging voor veel bedrijven is hoe te beginnen met digital twinnen, zo bleek uit een peiling van MathWorks onder de deelnemers. Link Magazine ging in gesprek met de hosts, Mohamed Anas, regional engineering manager Benelux en Zwitserland, en Marcel Stakenborg, managing director MathWorks Benelux.

• • •

DOOR HANS VAN EERDEN

athWorks is een leidende ontwikkelaar van software voor data-analyse en modelgebaseerd ontwerp. De bekendste platforms, MATLAB®, Simulink® en Simscape™, vormen een natuurlijke basis voor het bouwen van digital twins. In de definitie van MathWorks is dat een gestaag evoluerende digitale representatie van een product, proces of systeem die de status daarvan berekent en informatie genereert. Zo kan, gedurende de hele levenscyclus,met geïntegreerd, systematisch gebruik van gegevens en modellen, de besluitvorming worden ondersteund voor ontwerp en operatie van dat product, proces of systeem. Het is daarom niet meer dan logisch dat MathWorks zich profileert als leverancier van software en support op dit gebied en er digital innovation workshops en seminars (online) voor organiseert.

SLIMME MACHINES Zo vond begin juli het virtuele seminar ‘Digital Twinning of Smart Machines’ plaats. Stakenborg: ‘We hadden bijna 200 deelnemers uit diverse industrietakken. Het bevestigt dat dit een hot

topic is.’ Anas beaamt dat: ‘Toen jij en ik zo’n vijftien jaar geleden gingen werken bij MathWorks, was digital twinning nog slechts een abstracte term. Kijk naar de wereld nu; die is getransformeerd.’ Stakenborg: ‘Ik vind het indrukwekkend om te zien hoe sommige van onze klanten digital twinning omarmen, om zo de manier waarop ze hun producten en diensten ontwikkelen opnieuw vorm te geven.’ Daarmee verwijst Stakenborg naar de keynotes tijdens het seminar. Van onder andere ASM Pacific Technology, bouwer van semiconductormachines. Die zet een digital twin in voor dynamische simulatie om de prestaties en nauwkeurigheid van een nieuw machineontwerp te optimaliseren. Anas: ‘Wij helpen klanten om de mogelijkheden van digital twinning te onderzoeken. Samen met hen bepalen we de beste strategie op basis van de beschikbare data en interne resources. Daarnaast bieden we kant-en-klare software voor de multi-domein fysische en dynamische simulatie van een machine. Dat legt een directe koppeling met de fysieke prestaties van die machine.’ Een andere keynote werd verzorgd door Vintecc dat bedrijven helpt hun machines ‘smarter’ te maken met digitalisering en modelbased design. Het bedrijf gebruikt een digital

GROOTSTE UITDAGINGEN VAN DIGITAL TWINNING Geen idee hoe te beginnen

Geen ervaring met ontwikkelen van digital twin

Geen infrastructuur voor dataverzameling

Geen inzicht in de waarde van digital twin

Geen data beschikbaar

Overig

40% 30

•

sommige van onze klanten digital twinning omarmen’ ‘Beginnen houdt voor elk bedrijf ook iets anders in.’ ‘Digital twinning is geen panacee; het is beter om per geval de case te beoordelen.’ ‘Leveranciers zoals MathWorks hebben kant-en-klare oplossingen.’ ‘Als bedrijven on premise niet voldoende rekenkracht hebben, moeten ze eenvoudig kunnen schakelen naar de cloud.’

twin onder meer voor ‘virtual commissioning’, om de besturingssoftware van een machine te testen, valideren en optimaliseren voordat deze in bedrijf gaat. Een andere bekende toepassing van een digital twin is predictive maintenance: onderhoudskosten en machine-downtime minimaliseren door de planning van onderhoud met behulp van voorspellingen te optimaliseren.

AUTONOMIE, CONNECTIVITEIT EN MODULARITEIT De best practices van dergelijke bedrijven kunnen inspireren, maar veel collega-bedrijven hebben moeite om te beginnen, zoals weer eens blijkt uit de peiling van de uitdagingen (zie infographic). Stakenborg: ‘Deze terughoudendheid zien we regelmatig tijdens onze online seminars wereldwijd terugkomen.’ Anas: ‘Beginnen houdt voor elk bedrijf ook iets anders in. Sommige bedrijven hebben geen data beschikbaar, maar springen toch op de rijdende trein van digital twinning.’ Stakenborg: ‘Dat is niet altijd verstandig. Bedrijven zouden zich eerst moeten afvragen wat voor hen de businesscase is. Bovendien hebben ze intern veel verschillende stakeholders, die elk hun eigen perspectief en belang hebben. Als je die er niet allemaal bij betrekt en alleen met de softwareontwikkelaars begint, krijg je later problemen.’ Anas: ‘Digital twinning is geen panacee; het is beter om per geval de case te beoordelen.’

ENABLER VAN MODULARITEIT 20

17% 10

15%

13% 9% 6%

0 Bron: Peiling tijdens virtueel seminar van MathWorks met tweehonderd deelnemers

september 2021

De twee collega’s verwijzen daarmee naar de actuele uitdagingen in de maakindustrie: toenemende complexiteit, afnemende time-to-market en beperkte resources (zoals technisch geschoold personeel). Digital twinning biedt volgens hen uitkomst, doordat het kan fungeren als enabler voor autonomie (voor besturing van machines en processen zijn minder menselijke experts nodig), connectiviteit (met internet of things kan de

verbinding tussen virtuele en fysieke wereld worden gelegd) en modulariteit.

MODULAIR EN HIËRARCHISCH OPGEBOUWD Met dat laatste begrip doelen Anas en Stakenborg op zowel productfamilies als productieprocessen die modulair en hiërarchisch zijn opgebouwd. Dit om de complexiteit te verminderen en eenvoudig klantspecifiek Marcel Stakenborg, managing director Benelux: ‘Steek eerst veel energie Mohamed Anas, regional engineering manager Benelux en Zwitserland: in het nadenken over digital twinning: doelen, tijdlijn, benodigde interne en ‘Wij geven klanten een kickstart met digital twinning. Naast onze simulatiemaatwerk te bieden. externe expertise. Wij helpen met een assessment. Begin vervolgens klein software bieden we veel services rond de implementatie, van het leggen De digital twinen bouw een prototype. Wij doen met klanten projecten van drie tot zes beschrijvingen van de van de connectie met de cloud tot het trainen van medewerkers.’ maanden voor een proof of concept.’ Foto’s: MathWorks verschillende modules vormen dan de basis voor de configuratie van het betreffende product slag te gaan, waarschuwt Stakenborg. ‘Ze nemen KLAAR VOOR? of proces. Stakenborg: ‘Met behulp van de digital meteen jonge softwareontwikkelaars en data Een uitdaging is ook de al aanwezige, veelal wat twin kun je uitspraken doen over de effectiviteit scientists aan en gaan modellen bouwen. Na een oudere medewerkers mee te nemen in de digitalivan de gekozen systeem- of machineconfiguratie.’ jaar moeten ze soms concluderen dat het toch seringsslag. Stakenborg: ‘Engineers die al met Maar ook een digital twin zelf kan een modulaire beter was om eerst wat langer na te denken over onze tools werken, kunnen zelf de modellen voor en hiërarchische structuur hebben, vult Anas aan. wat ze precies willen bereiken. De vraag is ook een digital twin bouwen, met hulp van data ‘Modellen voor verschillende onderdelen kunnen hoeveel je als bedrijf zelf wilt doen; leveranciers scientists. Daar kunnen wij bij ondersteunen. zoals MathWorks Op die manier kunnen zij hun domeinkennis hebben kant-eninbrengen en hoeven ze niet van scratch af aan klare oplossingen. te beginnen.’ Als je alles zelf ontBedrijven maken zich zorgen over hun readiness wikkelt, moet je je er voor de digitaliseringsslag, weet ook Anas. ‘Niet wel van bewust zijn alleen van hun mensen, maar ook van hun techdat een digital twin nologie. Als ze bijvoorbeeld een real-time twin vijf tot tien jaar gebruiken voor besturing van machines, moeten operationeel moet ze hun computercapaciteit ‘elastisch’ kunnen blijven en onderinzetten. Als ze in eigen huis (on premise) niet houd nodig heeft.’ voldoende rekenkracht hebben, moeten ze Een andere uitdaging is de visualisatie van de uit verschillende bronnen komen, elk met een eenvoudig kunnen schakelen naar de cloud.’ omvangrijke data die een digital twin genereert. verschillend niveau van diepgang, bijvoorbeeld in ‘Hoe presenteer je die op een inzichtelijke manier de fysische beschrijving. Mission-critical onderONEINDIGE LOOP aan de managers en welke dashboards moet je delen wil je met veel diepgang en betrouwbaarMaar als een bedrijf het goed voorbereidt, klein daarvoor maken?’ En dan is er nog het versieheid kunnen modelleren.’ begint en vervolgens digital twinning gestaag uitbeheer, vult Stakenborg aan. ‘Hoe vaak moet bouwt, dan wenkt het perspectief van een oneinje een digital twin updaten en hoe regel je het dige loop van ontwerp, test, operatie en feedback. EERST NADENKEN beheer daarvan? Zo zijn er veel zaken waar Die loop verbindt de werelden van ontwikkeling Wanneer bedrijven met digital twinning beginbedrijven pas achteraf over gaan nadenken, nen, lopen ze het risico om te enthousiast aan de en operatie onlosmakelijk met elkaar en kan een nadat ze allang gestart zijn en continu verbeterproces gaande houden. opeens worden geconfronteerd met dit soort vragen.’ nl.mathworks.com

‘DE VRAAG IS OOK HOEVEEL JE ALS BEDRIJF ZELF WILT DOEN’

•

HET DIGITAL TWINNING PRAKTIJKRECEPT VAN MATHWORKS IN DRIE STAPPEN:

De toekomst van digital twinning voor een product, machine of proces: een oneindige verbeterloop van ontwerp, test, operatie en feedback, waarin de werelden van ontwikkeling en operatie onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Bron: MathWorks

1 Definieer het doel van het digital twin model, bijvoorbeeld predictive maintenance, virtual commissioning en/of optimalisering van machine performance. 2 Bouw een virtueel softwaremodel van de machine, inclusief een ‘play button’ om het machinegedrag als functie van de tijd te kunnen simuleren en optimaliseren. 3 Gebruik data uit de praktijk om het gedrag van de machine te optimaliseren.

september 2021

CYBERSECURITY

MARCEL VAN OIRSCHOT (KPN SECURITY) PLEIT VOOR SECURITY BY DESIGN

OOK AANVALLEN ENERGIEVOORZIENING BIEDT CYBERCRIMINEEL BUSINESSCASE

De voortschrijdende digitalisering gaat ook aan de energievoorziening niet voorbij. Het aantal componenten, zoals omvormers en sensoren, groeit met de dag. Net als de hoeveelheid online verbindingen en daarmee ook de mogelijkheden voor kwaadwillende hackers. Toegang via een zonnepaneel tot het systeem van een huishouden is nog tot daaraan toe. Maar wat als zo’n zelfde paneel toegang biedt tot een grotere keten, met impact op ook de industrie? Risico’s negeren is geen optie, stelt Marcel van Oirschot van KPN Security. In plaats daarvan hebben bedrijven volgens hem hun maatregelen te nemen. ‘De vraag is niet óf je wordt gehackt maar wanneer.’

DOOR JAN BROEKS

et is een flinke marge wanneer Van Oirschot het heeft over ‘ergens tussen de 27 en 35 miljard’. Maar goed, het gaat de executive vice president van KPN Security niet om het exacte aantal. Wél om aan te geven hoeveel devices er inmiddels wereldwijd aan het internet zijn gekoppeld. En welke impact al die online verbindingen op ons leven hebben. ‘Digitalisering, software: we zijn er inmiddels 24/7 afhankelijk van. En dat terwijl het gebruik van software steeds ondoorzichtiger wordt. Wie een site wil bouwen, kan dat in een uurtje of twee doen. Zonder enige kennis van programmeren. Maar weet die persoon ook wat een online bouwblok aan software omvat? Het schrijven van software, ermee werken: het is de afgelopen jaren flink veranderd. Iedereen denkt er verstand van te hebben – en intussen loopt het belang van kennis van diezelfde software steeds verder op.’

SYSTEEM PLAT Als dat belang ergens wordt onderstreept, is het wel op het vlak van energievoorziening. In mei dit jaar legden hackers in de Verenigde Staten het systeem van een bijna 9.000 kilometer lange oliepijpleiding van het bedrijf Colonial Pipeline plat. Talloze pompstations in meerdere staten kwamen zonder brandstof te zitten, automobilisten sloegen massaal aan het hamsterden. Losgeld is er volgens Colonial Pipeline niet betaald, al maakte de hack duidelijk welke gevolgen een aanval kan hebben op de energievoorziening. Bovendien, zo

september 2021

benadrukt Van Oirschot, was dit nog een aanval waarbij hackers zich kenbaar maakten. ‘Bedrijven worden ook gehackt zonder het zelf te weten. Hackers vragen dan geen losgeld, maar breken in om intellectueel eigendom te stelen of de maatschappij Marcel van Oirschot van KPN Security ziet een toenemende druk vanuit de markt op sensoren. te ontwrich- ‘Die moeten slimmer worden. Efficiënter. Energiezuiniger. Maar hoe staat het met de veiligheid?’ Foto: Erik van der Burgt ten. Zulke indirecte aanvallen komen vaker voor dan we denken.’ haupt doen, zegt Van Oirschot. ‘De hacker heeft z’n eigen businesscase. Via een omvormer online inbreken bij een particulier heeft niet zoveel TALLOZE INGANGEN impact. Heel anders wordt het wanneer een Ooit was de zwaarbeveiligde energiecentrale de paneel toegang biedt tot een groter geheel, zoals enige plek om in te breken en zo de energievooreen zonnepark.’ ziening te raken. Hoe anders is dat nu. Denk aan sensoren in oliepijpleidingen en windturbines. Aan omvormers in zonnepanelen. Komt een KETENVERANTWOORDELIJKHEID inbreker via zo’n omvormer binnen bij een huisHet gaat er volgens Van Oirschot dan ook om dat houden, dan blijven de gevolgen beperkt. Maar bedrijven zich afvragen wat hun rol in de keten goed, waarom zou een cybercrimineel dat überis. Wie welke verantwoordelijkheid heeft. En wie

waarvoor aansprakelijk is. Dat zorgt voor een spanningsveld, zegt hij. ‘Neem de marktdruk op sensoren. Die moeten slimmer worden. Efficiënter. Energiezuiniger. Maar hoe staat het met de veiligheid? Een monteur moet ervan uit kunnen gaan dat hij een deugdelijk product installeert. Dus zie je bij de producent een lichte verschuiving, met bijvoorbeeld het aanbieden van eenmalige wachtwoorden die direct bij installatie moeten worden aangepast.’

voorkomen en de impact van een eventuele aanval zo veel mogelijk te beperken. Voor afnemers gelden die eisen weliswaar niet, al is het volgens Van Oirschot ook aan de eindgebruiker om te weten waarmee hij werkt en een hack te voorkomen. ‘Zorg voor back-ups, segmenteer het netwerk. Patch systemen en zorg voor voldoende

groter de impact als het fout gaat. Cybersecurity is voor bedrijven dan ook een continu doorlopend thema. Wees je ervan bewust dat een aanval een kwestie van tijd is; de vraag is niet óf je wordt gehackt maar wanneer. Dat is niet iets om direct van te schrikken; het gaat erom wat je telkens met nieuwe kennis doet, dat je daarmee het

SNELHEID GEBODEN Van Oirschot pleit voor security by design, waarbij een producent het aspect veiligheid al in de ontwerpfase meeneemt. ‘Kwetsbaarheden komen vaak aan het licht zonder dat de fabrikant doorhad dat ze er waren. In het meest kritische geval moet een fabrikant een oplossing vinden voor een kwetsbaarheid en kan hij die nog niet herstellen, terwijl cybercriminelen er al wel misbruik van maken.’ Bij zulke zero-day kwetsbaarheden, waarbij de fabrikant niet altijd weet van een zwakke plek en er ook nog geen oplossing voor heeft, is volgens Van Oirschot snelheid geboden. ‘Zeker wanneer je beseft dat zero days nog maar al te vaak voorkomen.’

‘MAAK IN PLAATS VAN FOTO’S EEN FILM VAN JE IT-OMGEVING’

awareness bij de gebruikers. En mocht het misgaan, heb dan een crisisplan klaar. Weet wat je in welke situatie moet doen. In het ene geval moeten zo snel mogelijk alle computers uit, in het andere geval juist niet, om te voorkomen dat loggegevens kwijtraken en een aanval niet meer te herleiden is.’

CRISISPLAN Eerder dit jaar werd de wetgeving rondom cybersecurity aangescherpt. Daardoor moeten beheerders van energie-installaties met een cumulatief nominaal vermogen van 100 megawatt extra maatregelen nemen. Bedoeld om een hack te

VOORTDUREND UP-TO-DATE Met de toename van cybercriminaliteit stijgt ook het belang van cybersecurity, stelt Van Oirschot. ‘Hoe meer parameters en componenten er bijkomen, hoe afhankelijker we worden en hoe

eigen plan op orde houdt. Zie cybersecurity als een constante factor en houd het bedrijf veilig. Ga niet van momentopname naar momentopname, maar maak in plaats van foto’s een film van je IT-omgeving. Up-to-date informatie is daarom onmisbaar. Bij KPN Security helpen we bedrijven daarmee en werken we samen met onderzoeksinstituten als TNO. We vragen ons voortdurend af wat er op de samenleving afkomt. Zo’n vraag kun je alleen beantwoorden met kennis van de laatste innovaties.’

• www.kpn.com/zakelijk/security

Proud to be part of next level life science

september 2021

ZORGINNOVATIE

ONLINE DISCUSSIE OVER PATIËNTPERSPECTIEF EN MARKETINGMACHT BIJ ZORGINNOVATIE

‘MENSEN WETEN NIET ALTIJD WAT HET BESTE VOOR HEN IS’ De kabinetsformatie duurt eindeloos, waardoor we nog altijd geen missionair minister van volksgezondheid hebben. En dat terwijl we in (de nasleep van) een medische én maatschappelijke crisis van ongekende omvang zitten. Toch heeft diezelfde crisis ook laten zien dat een gedeeld gevoel van urgentie ontwikkelingen versnelt. Kan de nieuwe minister daar iets van opsteken? Over dat en meer ging de online discussie die Link Magazine samen met aandrijfspecialist maxon hield.

Pieter De Wilde (Unitron): ‘Resultaten zijn niet alleen afhankelijk van de technologie, maar ook van de patiënt als individu.’ Foto: Unitron

DOOR HANS VAN EERDEN

et gaat bij deze rondetafel wederom over kosten, effectiviteit en de menselijke factor. Net als bij de vorige discussie over zorginnovatie, begin dit jaar. Ook die bijeenkomst organiseerde Link samen met maxon, leverancier van precisiemotoren en ontwikkelpartner voor onder meer medische technologie. Gespreksleider Johan Linssen gooit er bij deze tweede discussie over zorginnovatie meteen een prikkelende stelling in: ‘Mag een technologische oplossing, die geobjectiveerd beter is voor een patiënt én goedkoper is voor de zorg, vóórgaan ten opzichte van de wens van een patiënt?’ De ja’s en nee’s blijken redelijk in evenwicht. Pieter De Wilde van Unitron zegt nee, ‘want resultaten zijn niet alleen afhankelijk van de technologie, maar ook van de patiënt als indi-

september 2021

vidu.’ Pim Kat, van Amazec Photonics en voorheen Technobis, geeft een volmondig ja: ‘Ik ben een technology push man.’ Zijn opvolger bij Technobis John de Kok houdt ook veel van techniek, maar zegt toch nee. ‘Discussies worden vaak door het gehele medische ecosysteem gevoerd, maar de patiënt wordt daar nooit bij gevraagd, terwijl die toch vooropstaat.’ Gerwin Smit van TU Delft onderzoekt handprotheses en mede op basis van eigen observatie onderschrijft hij de stelling. ‘Mensen weten niet altijd wat het beste voor hen is. Het kan kosten heel erg opdrijven als ze alleen maar kiezen voor wat zij denken dat het beste is. Een heel geavanceerde handprothese hoeft functioneel niet beter te zijn dan een eenvoudiger model.’ Jeroen van den Hout van LivAssured kijkt vooral naar het macroniveau en is het dan eens met de stelling, terwijl Lieke Poot van Isala Ziekenhuizen naar nee neigt. ‘Op macroniveau zeggen we misschien wat anders dan op individueel niveau, maar de patiënt heeft uiteindelijk de laatste stem in de regie over zijn behandeling. Bovendien kun je niet geobjectiveerd bepalen wat beter is voor een specifieke patiënt als je die nog niet hebt behandeld.’

U VRAAGT, WIJ DRAAIEN? Fenna Heyning van STZ bepleit shared decision making. ‘Het allerbelangrijkste is welke waarde

• ‘De patiënt wordt er nooit bij gevraagd, terwijl

die toch vooropstaat.’ • ‘Je moet onderscheid maken tussen het proces

en de outcome.’ • ‘Het zijn niet de technologiebedrijven die met

briljante ideeën komen, maar vooral de artsen en chirurgen.’ • ‘De afgelopen periode heeft geleerd dat je soms iets meer risico moet nemen.’

een oplossing kan toevoegen voor de patiënt; soms kan dat zelfs helemaal niets doen zijn. Maar samen beslissen is zeker niet hetzelfde als: u vraagt, wij draaien. Je moet onderscheid maken tussen het proces en de outcome. Want er is ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het budget is niet oneindig en vergeet ook niet de schaarste aan arbeidskrachten in de zorg. Dan is het de rol van de zorgverlener om in gesprek erachter te komen wat belangrijk is voor de patiënt, door dieper te graven naar de vraag achter de vraag. Dat is misschien niet de mri waar de patiënt om vraagt, maar de geruststelling dat hij geen hersentumor heeft. Misschien is die ook wel op een andere manier te geven. Het gaat erom voor de gewenste uitkomst de beste weg daarnaartoe te kiezen.’ Talida Doedens van Patiëntenfederatie Nederland zegt nee, maar kan zich vinden in de nuancering van ‘u vraagt’. ‘Het is wel belangrijk dat de wens van de patiënt in de beslissing wordt meegenomen. Dat hoeft niet per se die mri of handprothese te zijn, maar het probleem dat hij of zij opgelost wil zien.’

ANTIBIOTICA EN THUISBEVALLINGEN De wensen van patiënten zijn deels cultureel bepaald, klinkt het aan de virtuele tafel. In België en zuidelijker landen worden antibiotica veel meer voorgeschreven dan in ons land, weet De Kok. ‘Artsen zijn hier veel strenger. Daardoor is resistentie hier minder een probleem en werken antibiotica beter als ze écht nodig zijn. Een goede professional kan uitleggen dat het beter is om die paar dagen snotterigheid uit te zieken, terwijl te veel toegeven aan de vraag juist problemen kan opleveren.’ Jurriaan van Rijswijk van Games for Health biedt hulp: ‘Wij hebben een onderhandelingsspel gemaakt dat artsen leert omgaan met patiënten die per se antibiotica willen.’ De Wilde, enige Belg in het gezelschap, wijst dan weer op

een Nederlandse ‘eigenaardigheid’: thuisbevallingen. ‘Terwijl er in het ziekenhuis veel minder complicaties optreden en het kind meer kansen heeft als het toch misloopt, worden in Nederland vooral de positieve kanten van thuis bevallen belicht. Dat is ook waarom ik nee zeg tegen de stelling. Veel aanstaande mama’s voelen zich beter in de thuissituatie, en dat aspect mag je bij een technologische oplossing nooit vergeten. Technologie kun je alleen verbeteren door het gesprek aan te gaan en zo de feedback-loop te sluiten.’ Dat is precies waarom Kees Haverkamp als ‘diehard techneut’ tegen de stelling is. ‘De laatste jaren heb ik in de financiële sector gezien dat je met feedback-loops systemen nog beter kunt maken. Die continue cyclus van feedback en optimaliseren heb je altijd nodig. Ga je nu zaken doordrukken zonder überhaupt de wens van de patiënt mee te nemen, dan stop je die innovatiecyclus.’

DIGITALISEREN EN ANTICIPEREN Linssen is blij met de uiteenlopende reacties op de ‘ongenuanceerde’ stelling. Wel vraagt hij zich af – op basis van eigen impressies uit Afrika – of we ons in 2080, als door de vergrijzing het aantal patiënten sterk is toegenomen, de luxe van focus op de individuele patiënt nog wel kunnen veroorloven. Heyning is optimistisch. ‘Ziekenhuis OLVG en Luscii (app-ontwikkelaar, red.) hebben vorig jaar een coronacheck-app ontwikkeld, waarin ongeruste burgers hun symptomen konden invullen. Het algoritme bleek 80 procent te kunnen geruststellen. Twijfelgevallen werden

nagebeld, waarna nog maar een heel klein deel fysiek naar het OLVG hoefde te komen. Dus ook bij grote aantallen patiënten hoef je de individuele behandeling niet te schrappen, maar je moet het wel anders organiseren dan in het verleden; niet altijd iedereen meteen fysiek naar huisarts of ziekenhuis laten komen.’ Van Rijswijk: ‘We zitten nu middenin de gepersonaliseerde zorg, maar in 2080 werken we anticiperend. Dan kunnen we een week van tevoren al voorspellen dat je een hartinfarct krijgt.’ Dit spreekt Doedens aan. Zij werkt in de zogeheten Vliegwiel-coalitie aan digitale transformatie in de zorg, met een voorname rol voor telebegeleiding. ‘We zien nu al dat patiënten beter signalen leren herkennen en daardoor eerder zelf actie ondernemen, zodat patiënten minder vaak voor een controleconsult naar het ziekenhuis hoeven en zelfs opnames worden voorkomen. Juist digitale zorg en technologie dragen eraan bij dat we

Fenna Heyning (STZ) bepleit ‘shared decision making’ door zorgverlener en patiënt: ‘Maar dat is zeker niet hetzelfde als: u vraagt, wij draaien.’ Foto: STZ

de zorgvraag kunnen blijven behappen, terwijl de individuele patiënt keuzevrijheid houdt.’

BULLSHIT OF BEWIJS De tweede stelling is misschien wel net zo prikkelend: ‘Technologiebedrijven claimen vaak dat ze de heilige graal hebben gevonden.’ Gespreksleider LEES VERDER OP PAGINA 73

Hoogwaardige elektronica oplossingen voor intelligente machines en apparaten Protonic ontwikkelt en produceert industriële elektronica voor OEM’ers en heeft hiervoor alle kennis in huis. • Research • Engineering • Productie info@protonic.nl | www.protonic.nl

september 2021

Precision Beast.

Precisie. Ons motto luidt: „beter frezen“. Met alles wat wij overwinnen, wijzigen en optimaliseren, maken we het resultaat beter, preciezer en sneller beschikbaar. Niet voor ons maar voor het succes van onze klanten, die met onze bewerkingscentra de beste resultaten behalen.

www.hermle-nederland.nl Hermle Nederland B.V., info@hermle-nederland.nl

VERVOLG VAN PAGINA 71

Linssen noemt Games for Health ‘een partij die heel goed en slim gebruikmaakt van marketing’. ‘Jurriaan, is de zorg wel bestand tegen jouw marketing zonder te weten of jouw oplossing effectief is?’ Van Rijswijk zat bij Op1 aan tafel om te praten over gamen als oplossing bij lymfeklierkanker. ‘Dan krijg je 15.000 hits per seconde op je website. Maar de belangrijkste ambassadeurs voor onze producten en oplossingen zijn verpleegkundigen. Als zij onze oplossingen in hun dagelijks werk gebruiken, zeker op de ic (zoals een digitaal dagboek dat verpleegkundigen en familieleden bijhouden voor de patiënt, red.), is dit voor mij het bewijs dat we iets goeds hebben gemaakt.’ Poot spreekt regelmatig start-ups die ervan overtuigd zijn dat hun product beter voor de patiënt is en goedkoper voor de zorg. ‘Maar hoe stel je met elkaar vast wat beter en goedkoper is en wat je meeneemt in de berekeningen? Op het moment dat iets op de markt komt wordt het

DEELNEMERS • Talida Doedens, senior adviseur patiëntbelang bij Patiëntenfederatie Nederland;

• Kees Haverkamp, chief technology officer Yes We Can Clinics voor geestelijke gezondheidszorg;

aangeprezen, maar pas na een langere periode van onderzoek en implementatie kun je zeggen of het toegevoegde waarde heeft.’ Het gaat om tijdrovende exercities, weet Linssen. ‘Kan er dan sprake zijn van peer pressure, om toch maar sneller ja te zeggen tegen een nieuw product?’ Kat reageert vanuit zijn ervaring bij Technobis. ‘Het zijn niet de technologiebedrijven die met briljante ideeën komen, maar vooral de artsen en chirurgen die in hun praktijk iets bedenken en zelf overtuigd zijn van het briljante van hun vinding.’ Naast peer pressure kan de marktwerking een rol spelen, vult Poot aan. ‘Als andere ziekenhuizen dat nieuwe product al hebben, kun jij als ziekenhuis niet achterblijven. Een deel van de oplossing is de zorgprofessionals meer een stem te geven bij de vraag of een product echt toegevoegde waarde heeft.’

• Fenna Heyning, opgeleid als internist/hematoloog,

• •

•

• • •

•

nu directeur STZ (Samenwerkende Topklinische opleidingsZiekenhuizen); Jeroen van den Hout, ceo LivAssured, start-up die device voor detectie van epilepsie ontwikkelt; Pim Kat, voormalig eigenaar Technobis Group en medeoprichter Amazec Photonics, start-up die fotonische diagnostiek voor hartfalen ontwikkelt; John de Kok, ceo Technobis Group, ontwikkelaar en leverancier van hightech instrumenten en modules; Johan Linssen, chief strategy officer Yes We Can Clinics (gespreksleider); Lieke Poot, klinisch fysicus en chief medical information officer Isala-ziekenhuizen; Jurriaan van Rijswijk, medeoprichter Games for Health, ontwikkelaar van serious games voor de zorg; Gerwin Smit, universitair docent TU Delft en initiatiefnemer Project Inspiration (ontwikkeling wereldwijd toegankelijk beademingsapparaat); Pieter De Wilde, commercieel directeur Unitron, ontwikkeling en productie van innovatieve life-science producten.

• www.patientenfederatie.nl • www.yeswecanclinics.nl • www.stz.nl • www.livassured.com • www.technobis.com • www.isala.nl • www.gamesforhealtheurope.org • www.tudelft.nl • www.unitron.nl • www.maxongroup.nl

PRAKTISCH KADER, LANDELIJKE RICHTLIJN De vorige discussie over zorginnovatie werd besloten met een brief aan de minister van Volksgezondheid. Deze keer mogen de deelnemers zelf op de stoel van de minister gaan zitten. Pieter De Wilde gaat een ‘zeer praktisch kader’ creëren voor het naar de markt brengen van innovatieve technologie. ‘De feedback-lus moet veel korter.’ Pim Kat wil helpen de valley of death van innovatie, tussen vinding en certificering dan wel markt-

‘DE FEEDBACK-LUS MOET VEEL KORTER’

introductie, te overbruggen. Lieke Poot wil dus kijken wat er valt mee te nemen uit de afgelopen coronaperiode. ‘Dat zit voornamelijk in het versnellen van technische innovatie door samenwerking. Het concurrentiemodel speelde minder, omdat er urgentie was. Dat moeten we zien vast te houden.’ Jeroen van den Hout mikt op een landelijke richtlijn die vastlegt hoe zorginnovaties te implementeren. ‘Nu hangt het af van toeval en marketing of iets bij de patiënt terechtkomt.

Talida Doedens (Patiëntenfederatie Nederland): ‘Er moet ruimte blijven voor maatwerk en tegelijk voor digitalisering van de zorg.’ Foto: Marieke Duijsters

Ieder ziekenhuis, iedere zorginstelling bekijkt het individueel. Veel ondernemers lopen daarin vast, en besteden er ongelooflijk veel geld en energie aan. Dan is het effectiever als je van tevoren houvast hebt.’ Gerwin Smit ziet kansen in het schrappen of verruimen van regels die zorgen dat innovatie heel duur wordt. ‘Het is wel belangrijk om regels te hebben, om de risico’s te verkleinen, maar een deel van die regels creëert vooral schijnveiligheid. De afgelopen periode heeft geleerd dat je soms iets meer risico moet nemen.’

MAATWERK EN SCHAALVOORDELEN Fenna Heyning vat enkele pleidooien samen. ‘Je moet inzetten op de uitkomsten: wat doet er werkelijk toe? Daarvoor hoef je niet méér consultants uit de kast te trekken, maar is naast de wens van de patiënt ook de werkelijke wens van de zorgverlener heel belangrijk.’ De Kok: ‘Zorgprofessionals weten heel goed wat nodig is; daar zal ik als minister van afblijven. Wel wil ik het zorgecosysteem meer vormgeven gericht op samenwerking.’ Talida Doedens gaat het patiëntperspectief structureel meenemen in beleid. ‘Er moet ruimte blijven voor maatwerk en tegelijk voor digitalisering van de zorg.’ Kees Haverkamp wil vanuit zijn ervaring in de financiële wereld het financiële systeem van de zorg tegen het licht houden. ‘Ik zie daar ongewenste prikkels, of juist gewenste die niet ontstaan.’ Ook Jurriaan van Rijswijk verwijst naar andere sectoren. ‘Waarom moeilijk doen door te gaan uitzoeken hoe we in de zorg slimmer kunnen werken? In andere industrieën doen ze dat al en gebeurt het ook nog eens veilig. Ga gewoon bijvoorbeeld een bankapplicatie inzetten in het zorgbedrijf. En kijk ook naar schaalvoordelen: wij doen nu zaken met ziekenhuizen in de VS en Zuid-Afrika die groter zijn dan ons hele zorgstelsel, met een ic-capaciteit die groter is dan die van heel Nederland. Waarom niet alle Nederlandse ziekenhuizen vanuit één organisatieperspectief benaderen?’ De nieuwe minister kan aan de bak.

september 2021

STRATEGIE

GERBEN HILBOLDT MOET NIEUWEWEME ALS MAAKBEDRIJF VAN KOOLEN NAAR 100 MILJOEN STUWEN

HOGE TARGET VEREIST DAT VEEL NIET BIJ HET OUDE BLIJFT

Ben Nieuwe Weme windt er geen doekjes om: hoewel hij de NieuweWeme Groep in ruim dertig jaar naar een omzet van 30 miljoen euro heeft gestuwd, moest voor een versnelling naar 100 miljoen iemand anders aan het roer. Deze zomer nam klant Koolen Industries het Oldenzaalse bedrijf over. En leverde Koolen met Gerben Hilboldt meteen de ideale opvolger van Nieuwe Weme. ‘Hij kan dit bedrijf naar de volgende fase brengen.’

• ‘De productie hier zal professioneler moeten.

Leaner, duurzamer en meer just in time.’ • ‘De kracht van dit bedrijf zit ’m in de sterk

modulaire manier van engineeren.’ • ‘Wij zijn er hier op ingesteld dat de opdrachten-

basis in omvang voortdurend varieert.’ • ‘We zullen zeker investeren in automatisering.’ • ‘De schaalvergroting kan ook betekenen dat we

meer een beroep gaan doen op toeleveranciers.’

een sector die zeer hoge eisen stelt. Ik heb NieuweWeme vanaf de start, in 1989, vanuit de garage opgebouwd tot een onderneming met een omzet van 30 miljoen euro. Het klinkt misschien vreemd om dat van jezelf te zeggen, maar ik ben in die 32 jaar doorgegroeid naar mijn eigen onvermogen. Ik ben niet de man om dit bedrijf naar een volgende fase te brengen. Gerben wel. Hij gaat voor die groeiversnelling zorgen, naar een omzet van 100 miljoen binnen vijf jaar.’

STRAKKER EN LEANER

Gerben Hilboldts (rechts) eerste kennismaking met NieuweWeme volgde uit een opdracht die het bedrijf had uitgevoerd voor Koolen-onderneming SmartGrid: de bouw van een Energy Storage Container. Links Ben Nieuwe Weme. Foto: Com-magz

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

‘I

k wil met de NieuweWeme Groep het maakbedrijf van Koolen Industries worden en ik wil dat jij het gaat leiden… Koffie?’ Ongeveer in die bewoordingen maakte Ben Nieuwe Weme, vlak na Pasen in 2020, zijn bedoeling van het gesprek meteen duidelijk aan Gerben Hilboldt. Die had zijn jas nog aan. Eenmaal om tafel voegde Nieuwe Weme eraan toe dat de overdracht binnen een jaar moest plaatsvinden. Dat werden zestien maanden: per 1 juli wordt de NieuweWeme Groep geleid door Hilboldt en zit Nieuwe Weme de komende anderhalf jaar in een nieuwe, adviserende rol om de wisseling van de wacht soepel te laten verlopen.

september 2021

MAN VOOR DE GROEIVERSNELLING Het interview met beiden vindt plaats in de directiekamer waar nu Hilboldt zetelt. Zelf is Nieuwe Weme net terug van vakantie en binnen het pand ‘nog op zoek naar een nieuwe stek’. De twee kenden elkaar van projecten die NieuweWeme had uitgevoerd voor verschillende bedrijven van Koolen Industries, de investeringsmaatschappij waar Hilboldt is begonnen als cto. Vanwaar de zekerheid bij Nieuwe Weme over Hilboldt? ‘Gerben’, zo steekt Nieuwe Weme van wal, ‘is technisch goed onderlegd, een strak denker, een goede manager met visie. Een ondernemer ook: hij heeft een eigen bedrijf gehad (Logena, tegenwoordig onderdeel van Sioux Technologies, red.), succesvol in de automotive,

Zeer hoge verwachtingen dus, maar Hilboldt is duidelijk niet het type om daar nerveus van te worden. ‘Fijn om te horen’, zo reageert hij. Zo’n hoge target geeft hem ruimte om te ondernemen. En vereist bovendien – per definitie – dat veel zaken niet bij het oude kunnen blijven. En dan komen Hilboldts ervaringen in die strak georganiseerde automotive-sector hem goed van pas, weet hij. ‘De productie hier zal professioneler moeten. Leaner, duurzamer en meer just in time, in een proces waarin de kwaliteit goed gecontroleerd en geborgd wordt. Een organisatie die een grotere schaal aankan, en focust op die opdrachten die goed bij onze competenties passen, op basis van een gedegen nacalculatie. We zullen dus ook af en toe ‘nee’ verkopen.’

NIET CHINA MAAR OLDENZAAL Hilboldt maak weliswaar duidelijk een kritisch oog te hebben voor bedrijfsprocessen, tegelijk is hij heel enthousiast over de maakkwaliteiten van de Oldenzaalse onderneming. Zijn eerste kennismaking met NieuweWeme volgde uit een opdracht die het bedrijf had uitgevoerd voor Koolen-onderneming SmartGrid, waarvan hij – nog steeds – de ceo is (en blijft). SmartGrid is gespecialiseerd in de ontwikkeling en realisatie van energie-opslagsystemen, voorzien van batte-

rijtechnologie en de nodige soft- en hardware voor het opslaan en later weer beschikbaar maken van elektrische energie, bijvoorbeeld uit zonneparken. Hilboldt: ‘Wij hadden drie Energy Storage Containers laten bouwen, twee in China

‘IK BEN IN DIE 32 JAAR DOORGEGROEID NAAR MIJN EIGEN ONVERMOGEN’

conceptueel denken in KOOLEN INDUSTRIES: het kwadraat”. We zorgen GESCHAKEERD ENERGIETECHNOLOGIEBEDRIJF hier dat complexe systemen goed maakbaar zijn, gemakkelijk te bedienen Koolen Industries investeert in bedrijven die oplossingen bieden voor het opwekken en onderhouden. Zo van schone energie en voor opslag, transport en levering van deze schone energie worden hier allerlei op de juiste plaats en het juiste moment. Zo wil Koolen Industries oplossingen creëcontainerized systemen ren die consumenten, bedrijven en overheden helpen om ‘echte meters te maken in ontwikkeld en gebouwd, de transitie naar schone energie en schone mobiliteit’. Oplossingen als uiteenlopende energie-opslagsystemen, maar ook infrastructuur (onder andere laadpalen) voor het voor onder meer het laden van elektrische voertuigen, of een combinatie ervan met intelligente aansturing. ontzilten of het zuiveren Koolen Industries heeft inmiddels (100 procent) deelnemingen in BonGo Solar, van water, maar dus ook NovaVolt en BeSolar; SuperB, SmartGrid, Kraftblock, Elestor en Greenbattery; voor het opslaan van energie.’ Floading Energy, We Drive Solar en Urban Mobility Systems. En zo ook in Proton Door die modulaire aanVentures en Battolyser systems; EIT InnoEnergy, Aziobot en Hardt Hyperloop; pak kunnen systemen Sympower, Deftpower en Skoon. Nu komt daar dus de NieuweWeme Groep bij. gemakkelijk worden uitgebreid, wat heel belangwww.koolenindustries.com rijk is voor de bedrijven van Koolen Industries. De aanpak heeft inmiddels geresulteerd in een compleet andere setup van de OOK VOOR ANDERE KLANTEN 500 kWh Energy Storage Containers van SmartKoolen Industries had tot nog toe louter geïnGrid, zodat die nu in 10 foot containers passen – vesteerd in start-ups en scale-ups. In bedrijven als half zo groot als voorheen. De containers hebben SmartGrid, Battolyser, Elestor en Proton Ventuallerlei aansluitingen aan de buitenkant. Dat res. Elk ontstaan in een academische setting, met zorgt voor een eenvoudige koppeling met bijeen goed, technisch idee als uitgangspunt. En elk voorbeeld een tweede batterijcontainer, voor de met veel technologische ontwerpkennis aan opslag van elektriciteit voor kortere duur. Of met boord, maar met veel minder knowhow van hoe een container voor langetermijnopslag, waarbij je die kennis omzet in een kwalitatief goed proelektriciteit wordt omgezet in waterstof (het product dat tegen markconforme kosten in serie te duct van Battolyser, een ander bedrijf van Koolen Industries). LEES VERDER OP PAGINA 77

•

en één door NieuweWeme. De verschillen waren groot, en het was evident dat we die systemen hier in Oldenzaal moesten gaan bouwen. Dat was voor mij de aanleiding om nader met Ben en zijn onderneming kennis te maken.’

MODULAIRE AANPAK Sindsdien – vanaf december 2019 – is Hilboldt duidelijk geworden dat NieuweWeme een maakbedrijf pur sang is. ‘De kracht van dit bedrijf zit ’m in de sterk modulaire manier van engineeren. Volgens het motto “E=MC2, eenvoud is modulair

REVOLUTIE IN ONTBRAAMTECHNIEK

Q-FIN.NL

ONTBRAMEN

DE NEDERLANDSE METAALDAGEN STAND NR. 5.C006

AFRONDEN

FINISHEN september 2021

ADVERTORIAL

WE DELIVER SOLUTIONS HELPT OEM’ERS OP WEG NAAR DUURZAME MAAKBAARHEID

KETENREGISSEUR VOOR CONTINUÏTEIT EN CIRCULARITEIT We Deliver Solutions (WDS) ondersteunt oem’ers bij het ontwikkelen van hoogwaardige, duurzame producten en systemen die efficiënt zijn te produceren. WDS, met wortels in de metaalbewerkende industrie, bestrijkt de complete levenscyclus van producten en systemen. Desgewenst verzorgt WDS als turnkey systeemleverancier ook projectmanagement en ketenintegratie.

WDS kan als systeemleverancier volledige assemblage en montage verzorgen.

eze zomer is Deborah Leroy-Blom gestart als business development manager voor We Deliver Solutions. Onder haar leiding gaat WDS een duurzaam concept uitrollen in de maakindustrie, waar kernbegrippen als productontwikkeling, ketensamenwerking, circulaire ontwerpstrategie, kennisdeling en partnership een grote rol spelen. Leroy heeft in de metaalindustrie meer dan tien jaar ervaring op het gebied van R&D, innovatie en co-creatie. ‘Ik heb al vaak bij klanten aan tafel gezeten om te praten over productontwikkeling, engineering en het samenbrengen van productietechnieken. Vanuit mijn ambitie om een bedrijf te leiden, heb ik nu gekozen voor WDS. Twee gerenommeerde maakbedrijven hebben met WDS een interessant concept in de markt gezet. Mijn taak is het om WDS als zelfstandige onderneming op te bouwen.’

SOLIDE BASIS We Deliver Solutions (WDS) is een initiatief van twee ondernemingen in de metaalbewerking die binnen Europa koploper zijn met proces-optimalisatie en automatisering. Om continuïteit, slagkracht, capaciteit en ontwikkeling te borgen, zijn ze samen WDS gestart. De BOZ Group (120 medewerkers) in Bergen op Zoom is leverancier van precisieplaatwerk, gespecialiseerd in ontwikkeling en engineering, plaatbewerking, poedercoaten, assemblage, machinebehuizingen en laserlassen. Expert in metaalbewerking Kasteel Metaal (110 medewerkers) in Alphen a/d Rijn verzorgt engineering, produceert plaatwerk, constructies en lassamenstellingen, en bouwt machines en apparaten. Beide bedrijven bedienen uiteenlopende sectoren, van hightech, elektrotechniek en energie tot food, medisch en agro.

DUURZAME MAAKBAARHEID Het gebeurt nog altijd dat maakbedrijven pas in een laat stadium hun kennis van maakbaarheid kunnen inbrengen. Leroy: ‘We zien vaak dat we te laat aan tafel komen. Op tekeningen valt dan nog veel winst te behalen, door bijvoorbeeld kritisch te kijken naar verbindingstechnieken, de noodzaak van bepaalde toleranties of de mogelijkheid om functies te combineren. Hetzelfde geldt voor de inzet van automatisering en robotisering. Wij willen als strategische partner eerder bij de oem’er aan tafel om samen te ontwikkelen en tot een geoptimaliseerde maakbaarheid te komen.’ Maar dan gaat het niet meer alleen over maakbaarheid. Circulariteit en duurzaamheid zijn tegenwoordig belangrijke thema’s, weet Leroy uit eigen ervaring. ‘Dat gaat verder dan hergebruik van staal. In 2030 moet het gebruik van

primaire grondstoffen met 50% zijn teruggedrongen en in 2050 wil Nederland een circulaire economie zijn.’

Deborah Leroy, business development manager We Deliver Solutions: ‘Wij willen samen met de oem’er komen tot een geoptimaliseerde maakbaarheid, met inbegrip van circulariteit en duurzaamheid.’

ECODESIGN De eindverantwoordelijkheid van oem’ers voor hun producten wordt uitgebreid. Leroy: ‘Hun klanten komen al met vragen. Een oem’er ontwikkelt voor een gebruiksduur van 10-20 jaar en daarna staat de klant weer met het product op de stoep: ‘Wat ga jij er nu mee doen?’ Kan de oem’er het een nieuw leven geven, ‘repurpose’, het opknappen, ‘refurbish’, of recyclen? Daar moet die nu al in de ontwerpfase over nadenken. Is lassen wel de juiste techniek, of moet je met boutverbindingen werken, voor eenvoudiger demontage? Of moet je bijvoorbeeld een andere coating toepassen als je weet dat je die er over tien jaar weer moet afhalen?’

KETENREGISSEUR Er zijn veel bureaus die adviseren over circulaire strategieën binnen de maakindustrie, maar het uitvoeren ervan moet de oem’er zelf doen. ‘Wij kunnen dat voor hen in gang zetten, partners zoeken en de keten regisseren. We willen de oem’er ook eindproducten gaan leveren en alle benodigde stappen als ketenregisseur in gang zetten, oftewel het aansturen van toeleveranciers, montage en assemblage, verpakking en distributie.’ Prospects tonen al interesse, zegt Leroy. ‘Zelf komen ze onvoldoende toe aan de vragen van klanten over circulariteit en duurzaamheid. Ze vinden het interessant dat wij niet alleen meedenken maar het ook voor hen regelen. Dat is nodig, want klanten gaan oem’ers selecteren op dit onderwerp, bijvoorbeeld op de carbon footprint van hun producten. Als oem’ers dat niet op orde hebben, kunnen ze orders gaan missen. We starten nu pilotprojecten met klanten en willen uitgroeien tot een volwaardig bedrijf, met R&D’ers, engineers, projectmanagers en consultants voor circulariteit.’

We Deliver Solutions T +31 (0)85 018 77 30 E info@wedeliversolutions.nl I

www.wedeliversolutions.nl

TON Ton Backx is gepensioneerd hoogleraar Modelgebaseerde Regeltechniek aan de Technische Universiteit Eindhoven en onder meer oud-directeur van het Institute for Photonic Integration

www.tue.nl

NIEUWE REGERING: FOCUS OP STERKE PUNTEN! Nu de coronapandemie in ons land over haar hoogtepunt heen lijkt, gaat alle aandacht uit naar het weer opstarten van onze samenleving. De keuzes bij het opstellen van het stimuleringsbeleid bepalen in belangrijke mate onze toekomstige economische positie in de wereld en daarmee onze welvaart en welzijn. Als handelsnatie is het van belang wereldwijd te kijken naar maatschappelijke ontwikkelingen en naar domeinen waarin we sterk zijn: precisiemachines, met ASML als belangrijk voorbeeld, maar ook waterbeheersing, landbouw/agrotech, transport en opslag van direct hernieuwbare energie, en geïntegreerde fotonische circuits en systemen. Al deze sterke kennisposities zijn het resultaat van eerder door de overheid gevoerd langetermijnbeleid en gerichte langetermijninvesteringen in onderzoek en ontwikkeling. Zo is na de Watersnoodramp van 1953 een aantal decennia geïnvesteerd in gedegen onderzoek naar systemen voor de beheersing van waterstromen en voor bescherming van het land tegen extreme stormvloed, stijgend zeewaterniveau en sterk wassende rivieren. Door die kennis toe te passen in eigen land heeft Nederland nu wereldwijd een toppositie op het gebied van watermanagement. Verder stimuleerde Nederland na de voedselschaarste tijdens WOII de intensieve landbouw en veeteelt. Het hieraan gekoppelde onderzoek en de ontwikkelactiviteiten binnen en rond de Universiteit van Wageningen leverden ons eveneens een hoge kennispositie op, zowel voor het veiligstellen van de voedselproductie voor de groeiende wereldbevolking als voor de noodzakelijke productieaan-

passingen vanwege klimaatverandering. Ten aanzien van de globale opwarming heeft Nederland als belangrijke Europese energienatie de afgelopen zestig jaar fors geïnvesteerd in kennis van met name opslag en transport van energie. In licht aangepaste vorm is deze kennis direct in te zetten voor opslag en transport van moleculaire energiedragers – op dit moment nog de belangrijkste bottlenecks voor een snelle en gedegen energietransitie. Door hierin verder te investeren, kan Nederland ook op dit gebied relevante economische activiteiten ontplooien. Tot slot is ons land wereldwijd een belangrijk knooppunt voor datadistributie en opslag. Geïntegreerde fotonica is een volgende-generatie-technologie waarmee tegen een veel lager energieverbruik per bit veel grotere hoeveelheden data parallel verwerkt kunnen worden. Met het nationale plan op het gebied van (geïntegreerde) fotonica (PhotonDelta) wordt de huidige kennispositie verder uitgebouwd, doorontwikkeld en onder meer toegepast in de zeer snelle verwerking van sterk groeiende datastromen en nieuwe sensorsystemen. Kortom, gedegen langetermijnoverheidsbeleid gecombineerd met forse investeringen in onderzoek en ontwikkelprogramma’s zijn een zeer sterke motor voor onze toekomstige economische positie. De nieuwe regering moet zich dan ook realiseren dat het langetermijnlandsbelang haar eerste prioriteit is. Want gedegen toekomstgericht beleid en goede langetermijnkeuzes gebaseerd op onze sterktes zijn bepalend voor welvaart en welzijn in onze samenleving.

VERVOLG VAN PAGINA 75

NIEUWEWEME GROEP: VEELZIJDIG MAAKBEDRIJF produceren is. Die maakbaarheidskennis moet NieuweWeme dus gaan toevoegen. Maar, al is het 100 procent in eigendom van Koolen Industries, het is uitdrukkelijk de bedoeling dat ook andere klanten van die kwaliteit kunnen (blijven) profiteren. ‘“Moet ik op zoek naar een nieuwe leverancier?”, vroeg een van mijn klanten me’, vertelt Nieuwe Weme. ‘Nee, dat hoeft hij absoluut niet. Wij zijn er hier op ingesteld dat de opdrachtenbasis in omvang voortdurend varieert. Nieuwe klanten voor de bestaande afdelingen blijven altijd van harte welkom. Meer capaciteit? Verloop hebben we nauwelijks en mensen komen hier graag werken. Tachtig procent van de stagiairs blijft hangen.’

OP SLEEPTOUW De komende maanden wordt Gerben Hilboldt door Ben Nieuwe Weme ‘op sleeptouw’ genomen, door de onderneming in Oldenzaal en langs relaties. ‘Zo wil ik een nog beter inzicht krijgen in de mensen, de teams, de processen, in hoe de kern van dit bedrijf precies in elkaar steekt’, zegt Hilboldt. ‘Ik wil kennismaken met de klanten – bestaande en potentiële – en met natuurlijk ook de toeleveranciers.’ Immers, de beoogde verdrievoudiging van de omzet betekent niet dat het huidige personeelsbestand van zo’n 130 mensen navenant wordt verruimd. Hilboldt: ‘We zullen

zeker investeren in automatisering. Maar de schaalvergroting kan ook betekenen dat we meer een beroep gaan doen op toeleveranciers.’

ROLVERDELING

De NieuweWeme Groep bestaat uit vier bedrijven: NieuweWeme de Lasserij, NieuweWeme de Machinefabriek, NieuweWeme Technische Montages en NieuweWeme Products. Daarmee bestrijkt het Twentse bedrijf een breed scala aan activiteiten en producten, en doet het de engineering, productie, paneelbouw, assemblage en installatie voor uiteenlopende markten. Van zorg en onkruidbestrijding (onder de handelsnaam HOAF) tot waterzuivering en afvalverwerking. En sinds een aantal jaren dus ook voor de (duurzame) energiesector, in dit geval Koolen Industries. Zo heeft NieuweWeme voor Proton Ventures speciale ammoniakcontainers gebouwd en voor Battolyser een containerized systeem, waarin elektriciteit wordt omgezet in waterstof, en vice versa. Zo wordt op het bedrijfsterrein in Oldenzaal de laatste hand gelegd aan het prototype dat binnenkort dienst doet voor een offshore windpark. Daarnaast worden voor SmartGrid de Energy Storage Containers, Energy Racks en Energy Trailers geïndustrialiseerd en gebouwd. Bij de verkoop van de NieuweWeme Groep is 100 procent van het bedrijf – de mensen, middelen en de operationele activiteiten – overgegaan naar Koolen Industries. De gebouwen echter zijn in handen gebleven van Ben Nieuwe Weme. Hij verhuurt die. Vanwege de verwachte groei van de onderneming neemt de behoefte aan ruimte toe. Vandaar dat Nieuwe Weme in Oldenzaal een optie heeft genomen op 8.000 vierkante meter, voor nieuwbouw.

Na afloop van het gesprek, tijdens de wandeling over de werkvloer, valt meteen het enorme aantal laadpalen in aanbouw op. Ze volgen uit een opdracht van het Koolen-bedrijf We Drive Solar, en zijn voor de gemeente Rotterdam. ‘Een order van 4.650 stuks’, verklaart Nieuwe Weme. ‘We gaan nu naar een productiewww.nieuweweme.nl niveau toe van 200 per week. Moet dat verder omhoog, dan moeten we intern toe naar nieuwere, verbeterde en nog moderne productie en logistieke methoden.’ En dit alles met de tot Koolen Industries behorende bedrijven in de rol van productontwikke-

•

laars, Nieuwe Weme als industrialisatie- en productiebedrijf en de suppliers als build-toprint-leveranciers. Die rolverdeling zal, met het groeien van omzet en de schaalvergroting, ook voor veel andere orders gaan gelden.

september 2021

PROCESVERBETERING

HÄNEL BIEDT LAVANS 535 VIERKANTE METER OPSLAGRUIMTE OP 48 VIERKANTE METER VLOEROPPERVLAK

MET ELKE NIEUWE MAGAZIJNLIFT KOMT ER 20 PROCENT OPSLAGRUIMTE BIJ Een grotere opslagcapaciteit en de geïntegreerde besturing – lees: eenvoudige bediening – waren voor Lavans de twee belangrijkste argumenten om voor de Multi-Space® van Hänel te kiezen. Ook het feit dat deze plateaulift is uit te breiden met modules voor artikellocatiebeheer en traceability droeg daaraan bij. ‘We kunnen nu van elk product de hele historie volgen, tot op de seconde nauwkeurig.’ DOOR WILMA SCHREIBER

avans in Helmond telt zo’n 225 medewerkers en verhuurt al ruim negentig jaar bedrijfskleding, vloerhygiëne (wissers en droogloopmatten) en sanitairproducten. Dat doet het bedrijf aan meer dan 10.000 Nederlandse ondernemingen, hoofdzakelijk mkb-bedrijven in onder andere de food- en maakindustrie. In 2019 betrok Lavans een duurzaam nieuwbouwpand en opende het in datzelfde jaar ook een eigen productielocatie in NoordMacedonië. Dankzij dit naaiatelier met circa 50 medewerkers, waar ook kleinere producties worden gemaakt, is de levertijd van doek tot kledingstuk bij de klant teruggebracht van soms wel 14 naar 3 tot 4 weken. Ook verbeterde zo de voorraadpositie van Lavans, wat de continuïteit en snelheid ten goede komt. Verder investeerde het bedrijf vorig jaar in een cleanroomwasserij, specifiek voor het reinigen van kleding voor de microtechnologie en farma.

NIEUWE STAP De eerste kennismaking met Hänel dateert van 2001, toen Lavans vijf Lean-Liften® aanschafte voor de opslag van kleding. Bij een verbouwing in 2011 werden de liften afgebroken, weer opgebouwd en in gebruik genomen voor de opslag van logo- en tekstmatten. Weer tien jaar later was het tijd voor een nieuwe stap. ‘Het systeem was inmiddels verouderd, waardoor onderdelen niet altijd meer voorradig waren. Dat was voor ons het sein om over te gaan naar een nieuw type lift’, zegt Willy Vlemmings, productiemanager bij Lavans. ‘Omdat we tevreden waren over de liften van Hänel, hebben we weer voor het bedrijf gekozen.’

PROCES ONDER DE LOEP Het Duitse familiebedrijf Hänel, met een Nederlandse vestiging in Alblasserdam, levert al sinds de jaren 50 magazijnoplossingen voor intra-

september 2021

logistiek en kantoororganisaties. Naast zes vestigingen heeft het bedrijf twee productielocaties in Duitsland en één in Zwitserland. Daarmee is Hänel naar eigen zeggen een van de grootste fabrikanten van plateauliften en paternosters, en heeft het naast ontwikkeling en productie ook montage en service in eigen beheer. Het klantenbestand is divers: van bedrijven in de zware metaal tot ziekenhuizen en chipproducenten. Om Lavans goed te kunnen adviseren over de aanschaf van een De Hänel Multi-Space® bestaat uit meerdere gekoppelde plateauliften en één beweegbare nieuwe magazijn- drieassige slede, die producten ook horizontaal kan transporteren. Foto: Hänel lift, werd allereerst het proces onder de loep genomen. ‘Daarbij plateauliften en één beweegbare drieassige slede, kijken we naar aantallen inbound en outbound die producten ook horizontaal kan transporteproducten, benodigde vierkante meter opslag, ren. ‘Dat betekent dat er ook maar één werkopetoekomstige groei en dergelijke. Op basis daarvan ning is, zodat medewerkers minder heen en weer was de Multi-Space de beste keus’, stelt Reinier hoeven te lopen’, zegt Atzema. ‘Bovendien heb je Atzema, rayonmanager bij Hänel. meer vierkante meters ter beschikking voor je containers, 20 procent meer dan in een LeanLift.’ Lavans schafte twee Multi-Space-systemen HORIZONTAAL TRANSPORTEREN aan, met drie secties en 132 plateaus. Op 48 vierAnders dan een plateaulift van het type Lean-Lift kante meter vloeroppervlak wordt zo 535 vierbestaat de Multi-Space uit meerdere gekoppelde

kante meter opslagruimte gerealiseerd. In totaal liggen daar circa 800 matten van verschillende kwaliteit en afmetingen, uiteenlopend van 50 bij 100 centimeter tot 400 bij 300 centimeter, van 3 tot 10 matten op een plateau tot maximaal 250 kilo. Vlemmings: ‘Per werkdag van 8 uur worden

‘MEDEWERKERS HOEVEN MINDER HEEN EN WEER TE LOPEN’

Multi-Space. ‘Dat scheelt natuurlijk in de kosten en is een stuk duurzamer. Verder waren we gecharmeerd van de energieterugwinning, de goede kwaliteit en de servicedeal die we hebben kunnen sluiten. Het voornaamste was echter de eenvoudige bediening’, zegt hij. ‘En dat gaat straks nog makkelijker als het systeem is aangesloten op ons ERP-systeem. Dat is momenteel in voorbereiding.’ De Multi-Space is uitgerust met de zogeheten MP14-N-besturing, waarbij alle activiteiten via een touchscreen aan de lift kunnen worden afgehandeld. Atzema: ‘Een operator kan producten scannen op categorie en de lift draait de juiste bak voor. Dit is volledig geïntegreerd in de besturing van de lift, je hebt daar geen aparte pc of andere randapparatuur voor nodig. Een kwestie van de netwerkstekker in het systeem pluggen en de opdracht versturen.’

DUBBELE BESTURING

hier zo’n 80 tot 100 matten in- en uitgeslagen, oftewel 160 tot 200 bewegingen per dag dan wel 20 tot 25 per uur. Met zo’n beperkt aantal picks is snelheid van minder belang, het gaat ons met name om de grote opslagcapaciteit op een beperkt aantal vierkante meters.’

EENVOUDIGE BEDIENING Gevraagd naar andere pluspunten, noemt de productiemanager het feit dat alle containers uit de bestaande lift konden worden hergebruikt in de

Ook bij de implementatie ondersteunt Hänel klanten, bijvoorbeeld door het uploaden van bestaande data, zoals artikelnummers, in het besturingssysteem van de lift. ‘Dat doen we van tevoren, hiervoor stellen we demo-besturingen ter beschikking’, aldus Atzema. ‘De lift is al getest voor de klant ermee aan de slag gaat. Echt plug & play dus.’ Daarnaast heeft de Multi-Space een redundant besturingssysteem. Atzema: ‘Als er een print op de besturingsplaat kapotgaat of een sensor of benaderingsschakelaar defect is, kun je dankzij die dubbele uitvoering van de besturing toch je containers veilig naar beneden halen. Praktisch

als de lift wat ouder is, of wanneer de monteur van verder weg moet komen: het proces wordt niet verstoord en dus is je uptime hoger.’

HISTORIE INZICHTELIJK Vlemmings toont zich tevreden over de ondersteuning (‘die is van begin tot eind heel goed verlopen’) en ook over de extra traceability-module die Lavans heeft aangeschaft. ‘Normaal gesproken moet je er maar op vertrouwen dat alles goed gaat in de magazijnkast. Maar dankzij die module kunnen we nu van elke mat de hele historie volgen: of de mat uit de kast is gehaald tot wanneer deze bij de klant is neergelegd. Tot op de seconde nauwkeurig is te zien wat erin en eruit gaat.’ Via een module voor artikelen locatiebeheer kunnen de operators bovendien op de terminal bij de lift indien gewenst een product verschuiven van de ene naar de andere categorie; ook hier is geen pc voor nodig. Vlemmings en Atzema kijken allebei tevreden terug op het project. Atzema: ‘We hebben de montage in twee fasen doorgevoerd, om de drukte bij de klant en onszelf te nivelleren. En de goede voorbereiding heeft eveneens zijn vruchten afgeworpen.’ Vlemmings sluit zich hierbij aan: ‘De montage is vlot en soepel verlopen en de eerste ervaringen met de Multi-Space zijn goed. Rest nog de koppeling met ons ERP-systeem, dan is het helemaal optimaal.’

• www.lavans.nl • www.haenel.nl

Van concept tot eindproduct, wij regelen het voor u Confed ontwerpt, innoveert en ontzorgt. Engineering en ontwikkeling

Kabelassemblage, kabelconfectie en

Protoshop

paneelassemblage

PCB assemblage

Inkoop en logistiek

Modulebouw

Life cycle management

Vind ons

op www .confed. of bel 03 eu 3-454134 0

Seriematige assemblage

september 2021

PROCESOPTIMALISATIE

KSL SOLUTIONS IS DE MARKT OP MET ONLINE VERSIE SUCCESVOL JAARPROGRAMMA

TEAMLEIDERS LEREN MANAGEN, IN KLEINE STAPJES Teamleiders zijn goed in hun vak, maar het managen moeten ze vaak nog leren. KSL Solutions in Huizen heeft een methode ontwikkeld om juist deze groep leidinggevenden te leren hoe ze hun afdeling beter kunnen laten functioneren: in kleine stapjes en met veel herhaling. Het is een succesvolle methode, waarin wekelijks contact centraal staat. Toch was juist persoonlijk contact de afgelopen tijd niet mogelijk. Daarom heeft KSL de lockdownperiode benut voor de ontwikkeling van een online versie, die sinds maart live is. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

ls er een nieuwe teamleider of voorman gevonden moet worden, kiezen veel maakbedrijven de beste vakman binnen het team of de afdeling. Hij is immers degene die het snij-, frees- of laswerk tot in de puntjes beheerst, die alle machines door en door kent en exact weet hoe hij kleine storingen oplost. Maar – heel vaak – is dat niet meteen de persoon die een afdeling efficiënter kan laten draaien, die zijn mensen zo kan managen dat de output hoger wordt. Het zijn veelal, zo heeft René Kindervater in zijn vijftien jaar praktijkervaring gemerkt, mensen die graag vasthouden aan de manier van werken die ze zelf gewoon zijn. Die – vanzelfsprekend – blij zijn met de promotie, maar zich eigenlijk het liefst toeleggen op waar ze goed in zijn: snijden, frezen of lassen. Het leidinggeven aan mensen, om die hun werk goed en steeds beter te laten doen, is een kwaliteit die ontwikkeld moet worden. KSL Solutions, waarvan Kindervater dga is, helpt ze daarbij.

René Kindervater van KSL Solutions (links) met naast hem een van de teamleiders die het Teamleiderjaarprogramma volgt. Foto: KSL

projecten heeft gedraaid. Belangrijk in het begeleiden van teamleiders is dat de overdracht van inzicht en vaardigheden in kleine stapjes gebeurt. Kindervater en zijn (zeven) KSL-collega’s gaan daarom elke week bij ze langs. ‘Bij VD Leegte Metaal – de bakermat van VDL Groep – begeleidde ik op een gegeven moment acht teamleiders. Dan heb ik met elk van hen elke week een gesprek van een uur.’

LEREN ZIEN Les 1 is het leren zien van de ‘rode activiteiten’. Activiteiten, zo maakt Kindervater duidelijk, die voor de klant geen toegevoegde waarde opleveren, maar wel tijd kosten. En dat kan alles zijn:

ELKE WEEK LANGS KSL Solutions is een consultancybureau dat maakbedrijven helpt met het ontwikkelen van de operationele strategie en het implementeren daarvan, met instrumenten als data-analytics, procesverbetering en sociale innovatie. Het ondersteunen van teamleiders, om leidinggevenden te worden van steeds beter functionerende teams, valt onder die laatste twee noemers. KSL heeft dat werk inmiddels gedaan voor een lange lijst van industriële bedrijven. Toch hanteert Kindervater tijdens het gesprek graag VD Leegte Metaal en acht andere VDL-bedrijven als voorbeeld van organisaties waar KSL verbeter-

september 2021

truck heeft gezet, tot het moeten zoeken van een stuk gereedschap of onderdelen die onmisbaar zijn voor het werk. ‘In eerste instantie hebben veel teamleiders het idee dat er nauwelijks wat te verbeteren valt. “Iedereen werkt toch keihard?” Maar bij VD Leegte Metaal hadden we op een gegeven moment in de verschillende teams in totaal duizend verbeterpunten. Door die aan te pakken hebben we inmiddels een forse efficiencyverbetering gerealiseerd’, meldt Kindervater trots.

OPLOSSINGEN Hoe die rode activiteiten uit te bannen, in casu die verbeteringen te realiseren, is het onderwerp van les 2. ‘Natuurlijk heb ik na vijftien jaar heel veel rode activiteiten gezien en al snel ideeën hoe ze zouden kunnen worden aangepakt, maar ik geef de teamleiders alle ruimte om zelf met oplossingen te komen.’ Om bijvoorbeeld het zoeken naar gereedschap te voorkomen, is het werken met een bord waarop alle tools een plek krijgen een geëigend middel: waar wat thuis hoort valt af te lezen aan een label en een ‘schaduw’ in de vorm van het gereedschap. ‘Dat kan gecombineerd worden met de afspraak

‘IN EERSTE INSTANTIE HEBBEN VEEL TEAMLEIDERS HET IDEE DAT ER NAUWELIJKS WAT TE VERBETEREN VALT’

van iets kleins als het elke dag weer opzij moeten schuiven van een prullenbak die de schoonmaker de avond ervoor half op het rijpad van de hef-

dat de gebruiker een kaartje met zijn naam op de lege plek hangt, en dat aan het eind van elke dag alles weer op zijn plaats is.’

KLEINE STAPJES Vervolgens – in les 3 – komt het erop aan dat de teamleider en zijn medewerkers zich ook aan die afspraken houden, en dat blijvend. Juist voor het borgen van een nieuwe manier van werken is de wekelijkse contactfrequentie van groot belang, maakt Kindervater duidelijk. ‘De teamleiders krijgen elke week een les om aan te werken. Vervolgens wordt in het gesprek nagegaan of een afspraak is nagekomen en zo nee, waarom niet. Wat heeft hij nodig om wel zover te komen? Kleine stapjes dus. Op die manier neemt de teamleider ook makkelijker zijn eigen mensen mee, in kleine stapjes. Zo kan elke dag zichtbaar worden gemaakt dat er wat is gebeurd, dat er verbeterd is. Met veel ruimte voor reflectie en eigen ideeën, want de efficiencyverhoging moet ervaren worden als het werk van het hele team.’

ONLINE JAARPROGRAMMA Zo werkten Kindervater en zijn collega’s in korte, maar wel wekelijkse en persoonlijke sessies met de teamleiders aan het elimineren van rode activiteiten, zodat er uiteindelijk alleen ‘groene’ – productieve – overblijven. Maar toen brak de coronapandemie uit en was het met die persoonlijke manier van communiceren ineens gedaan. Gelukkig had Kindervater de KSL-manier van begeleiden een jaar eerder tot in detail uitgewerkt

OMGAAN MET WEERSTAND EN DE WAAN VAN DE DAG Het Teamleiderjaarprogramma is speciaal samengesteld voor teamleiders in de maak- en procesindustrie en de logistiek. Leidinggevenden die typisch zijn doorgegroeid vanaf de werkvloer en die nu moeten communiceren met leveranciers, klanten, directie en – bovenal – het eigen team. Het programma bestaat uit 44 modules die gegeven worden in vier blokken van elk elf weken, gericht op het vinden van de juiste balans tussen het continu uitvoeren van verbeteractiviteiten en de waan van de dag. Ook het omgaan met weerstand is een belangrijk aandachtspunt. Het borgen van de stof gebeurt door herhaling. Zo kan een teamleider worden gevraagd een foto te maken van het volledig ingerichte gereedschapsbord of whiteboard. Na zes weken wordt hem dat weer gevraagd, als reminder… Het jaarprogramma wordt in drie vormen aangeboden. De eerste is ‘Forum’, waarin de teamleiders over hun

in een script. Dat vormde de basis voor het online Teamleiderjaarprogramma waaraan KSL tijdens de lockdown hard heeft gewerkt. Veel tijd is gaan zitten in het opnemen van een groot aantal korte filmpjes. ‘Bijvoorbeeld over de verspillingen die in veel maakbedrijven voorkomen. Maar ook over wat je kunt doen om medewerkers die vasthouden aan de oude manier van werken toch in beweging te krijgen. En waarom video’s? Onze doelgroep bekijkt nu eenmaal liever een filmpje dan dat ze een hoofdstuk uit een lesboek lezen.’ Het basisprogramma is opgedeeld

vragen of opmerkingen over het online lesmateriaal kunnen chatten met de KSL-coaches. De tweede vorm is ‘Online begeleiding’, met virtuele klassen waarin maximaal tien deelnemers van diverse bedrijven zich maandelijks verzamelen om over hun vragen en ervaringen van gedachten te wisselen. En – post-corona – de derde en persoonlijke vorm is ‘On-site’. René Kindervater van KSL Solutions: ‘Als er in een bedrijf vier of meer teamleiders het programma volgen komen we maandelijks op bezoek.’ Verder is er, na het basisjaar, ruimte voor ‘verdieping’ met het aanleren van verbetertechnieken Lean, Six Sigma of Total Productive Maintenance. En dat naar keuze, afhankelijk van het type bedrijf waarin de deelnemer werkzaam is.

• www.ksl-solutions.nl/teamleider-jaarprogramma in vier blokken van elf weken; 44 weken per jaar. ‘Het complete programma kost deelnemers dus niet meer dan 50 uur theorie per jaar.’

LIVE GEGAAN In maart is het programma live gegaan en inmiddels zijn diverse industriële bedrijven ermee aan de gang, waaronder de IJB Groep, Timmerfabriek Neede en VD Leegte Metaal.

• www.ksl-solutions.nl

september 2021

KETENINTEGRATIE

LIVE MEETING BIJ DRIESSEN OVER HET BELANG VAN KETENINTEGRATIE

KETEN HEEFT LAST VAN ZWAKSTE SCHAKEL, MAAR GOEDE INTEGRATIE LOST PROBLEEM OP Wat doe je als je als – relatief klein – metaalbedrijf aandacht wilt voor meer ketenintegratie? Dan organiseer je gewoon zelf een interactieve bijeenkomst, waar je klanten en toeleveranciers voor uitnodigt. Dat was precies wat Metaalcenter Driessen in Weert deed. DOOR ANDRÉ RITSEMA

e fabriekshal is glimmend gepoetst, zo’n vijftig witte stoelen staan klaar voor een opgebouwd podium. Aan de zijkant een bar met koffie, thee en Limburgse vlaai. In de koelkast liggen bier en cola te wachten. Het is een bijzondere setting. Maar het is dan ook een bijzonder bedrijf. Antal Driessen leidt al zo’n 27 jaar Metaalcenter Driessen in Weert, dat met 25 medewerkers alle mogelijke soorten metaalbewerking doet, De forumleden hebben elk een stelling aangedragen voor de discussie. Met van links naar rechts Job Kool (Custers Hydraulica), Antal Driessen (Metaalcenter Driessen), Richard Cornet (Abrahams Metaalbewerking), Erik Spikmans (MCB Nederland), van lasersnijden en boren tot kanten en zetten. Dat doet Driessen met veel gevoel Bart Verhoeven (WiCAM Benelux) en Jan Maas (Maas Coating). Foto’s: Driessen voor innovatie. Zo lanceerde hij in 2019 een live-productieplanning, waarbij op grote ca, Richard Cornet van Abrahams MetaalbewerDUIDELIJKE AFSPRAKEN schermen wordt getoond hoever de medewerkers king, Erik Spikmans van MCB Nederland, Bart De zaal mag per mobieltje reageren op meerdere en de machines zijn met de bewerkingen. Niet Verhoeven van WiCAM Benelux en Jan Maas van stellingen, die elk zijn aangedragen door één van toevallig won Driessen deze zomer ook nog Maas Coating. Allemaal klanten of toeleverande forumleden. Daarna is er per stelling ruimte eens de Smart Manufacturing Award van de voor verdieping en discussie. ‘De keten is net zo Metaalunie (zie kader). sterk als de zwakste schakel’, luidt de eerste. Daar is de zaal het mee eens. Maar, zo zegt iemand in de zaal, de keten in z’n geheel lost ook het proPRIKKELEN VOOR MEER SAMENWERKING bleem op van die zwakste schakel. ‘Het gaat erom Maar nu staan de stoelen dus klaar voor een ander opvallend initiatief van Driessen: een event dat iedereen in ieder geval zijn eigen zaakjes op over ketenintegratie voor klanten en toeleveranorde heeft.’ Even later gaat het over de stelling ciers. Opvallend, want zoveel kleine bedrijven van Cornet: ‘Ketenintegratie vraagt om duidelijke houden zich niet actief bezig met het thema – afspraken.’ Ook daar is de zaal het in overgrote laat staan dat ze anderen ermee ‘lastigvallen’. meerderheid mee eens. Maar dan wel afspraken Antal Driessen vindt het een belangrijk ondervan iedereen in de keten, van leverancier tot werp, zo zegt hij. ‘Met goede ketenintegratie kun eindklant, zo zegt iemand in de zaal, ‘anders heb je als bedrijf ontzorgen. Ik wil prikkelen om meer je er nog niet zoveel aan’. En een ander zegt: samen te werken. Daar helpt zo’n event bij, denk ‘Je merkt dat de hele keten er last van heeft als ik.’ één van de partijen zich niet aan de afspraken Langzamerhand komt het publiek binnen en is houdt.’ ciers van Antal Driessen, die zelf natuurlijk ook het tijd voor een interactief forum, met mede‘Ketenintegratie creëert een gezamenlijk belang op het podium zit. Paul Egelmeers, vennoot van werking van zes mannen op barkrukken op het door de klant centraal te stellen’, zo luidt de organisatieadviesbureau SpartnerS, is de podium. Dat zijn Job Kool van Custers Hydraulivolgende stelling. Eens, oordeelt de zaal per gespreksleider.

‘GOED LUISTEREN IS ESSENTIEEL OM HET VERTROUWEN VAN DE KLANT TE WINNEN’

september 2021

mobieltje. Uit de discussie die volgt, blijkt dat goed luisteren naar de klant eigenlijk nog veel belangrijker is. ‘Vroeger moest je als verkoper een gouden tong hebben, tegenwoordig gouden oren’, zegt iemand in de zaal. ‘Goed luisteren is essentieel om het vertrouwen van de klant te winnen, om iets gegund te krijgen.’

‘BEL JE KLANT GEWOON!’ Na de stellingen presenteert Paul Egelmeers een aantal opvallende uitkomsten van verschillende onderzoeken. Zo ligt de focus van ketenintegratie vaak op de kostprijs. Maar wat heeft de grootste invloed op die kostprijs, vraagt Egelmeers. Met name de inkoop en de productie, meent de zaal. Fout, zegt hij. De kostprijs wordt voor zo’n 70 procent bepaald door engineering, 18 procent door werkvoorbereiding en maar 7 procent door de productie. En nog een vraag van het bureau: waardoor staat de relatie klant–toeleverancier onder druk? Door het niet nakomen van afspraken, de druk op de levertijden en het niet delen van informatie komt de zaal tot een top 3. Het allerbelangrijkste is het niet delen van de benodigde informatie, zo blijkt. Paul Egelmeers van SpartnerS snapt overigens niet dat dit gebeurt. ‘Als je je planning niet haalt, of andere afspraken niet kunt nakomen, bel je klant gewoon! Pak de telefoon en overleg. Zo moeilijk kan het toch niet zijn.’ Er volgt een optreden van auteur en spreker Jos Burgers over ketenintegratie en klanttevredenheid. Een echte eyeopener, aldus Antal Driessen.

‘VOORBEELDIG METAALBEDRIJF’ Op 1 juni won Antal Driessen met zijn Metaalcenter Driessen de landelijke Smart Manufacturing Award 2021 van de Metaalunie. De prijs werd overhandigd door jury- en MKB Nederland-voorzitter Jacco Vonhof. Aan lovende woorden ontbrak het niet in het juryrapport: ‘Metaalcenter Driessen is een voorbeeld van een metaalbedrijf dat organisatorisch innoveert. Met een bevlogen eigenaar, die vanuit een platte organisatie met een no-nonsense cultuur een bijzonder mooi bedrijf heeft opgebouwd. Smart zit volledig in het DNA. Het is ook een voorbeeld voor de QRM-gedachte. Het proces is de rode draad door het hele bedrijf.’ Metaalcenter Driessen werd gekozen uit acht districtswinnaars. Naast de award

PREDICTIVE PRODUCTION? Na afloop is het tijd voor een borrel en een goed netwerkgesprek. Driessen kijkt meer dan tevreden terug op de bijeenkomst. ‘Ketenintegratie is van wezenlijk belang in de relatie tussen de verschillende partijen. Hiermee kun je daar verdieping aan geven. Je kunt met z’n allen even wat verder kijken. Zakendoen is elkaar vertrouwen. En met een goede ketenintegratie werk je ook aan dat vertrouwen.’

ontvangt Driessen een coachingstraject en een check van 5.000 euro.

• www.mcdriessen.nl Volgend jaar weer? Er komt zeker weer een dergelijk event, zegt Driessen, maar niet per se over ketenintegratie. ‘We gaan kijken hoe de markt zich ontwikkelt. Volgend jaar is er wellicht een ander, actueler thema om met elkaar over te praten. Predictive production bijvoorbeeld; dat je nu al maakt wat je klant straks nodig heeft. Ik ben er in ieder geval van overtuigd dat dergelijke events belangrijk zijn. Voor ons en voor de klant.’

september 2021

STRATEGIE

DEMCON PRODUCTION STAAT VOOR EEN EXPONENTIËLE GROEICURVE

‘MET SELECT AANTAL LEVERANCIERS GAAN WE GELIJKWAARDIGE PARTNERSHIPS AAN’ Demcon begon ooit als mechatronisch ingenieursbureau en is uitgegroeid tot een hightech ontwikkelbedrijf met, al ruim tien jaar, eigen productie. Demcon production bewees vorig jaar zijn kunnen toen aan het begin van de coronacrisis de vraag naar de beademingsmodules van Demcon explodeerde. Nu telt het productiebedrijf negentig medewerkers en staat het aan de vooravond van een exponentiële groei. ‘We worden steeds meer leverancier van complete systemen, waarvoor we ook integratie en testen verzorgen.’

systemen waarin we die modules integreren. Bedrijven werken voor hun r&d en innovatie meer en meer samen met gespecialiseerde bedrijven zoals Demcon. Fundamentele research doen ze misschien nog zelf, maar het ‘d-stuk’, de hele producten systeemontwikkeling, besteden ze uit. Ze willen met een complete oplossing worden ondersteund; dan is het handig dat Demcon naast ontwikkeling ook productie doet. Klanten kiezen bewust voor ons als one-stop shop.’

MAAK- EN TESTBAARHEID Het is nu mede aan Damen om die combinatie van ontwikkeling en productie optimaal in te zetten. ‘Een idee en functioneel model kunnen omzetten in een seriematig product; daarvoor zitten wij als productie steeds vroeger bij de engineers aan tafel en brengen we elk onze eigen competenties in. Globaal heeft het ontwikkelbedrijf de verantwoordelijkheid voor de validatie van het product en zijn wij verantwoordelijk voor de validatie van het productieproces. We focussen op maak- en testbaarheid, en zorgen ervoor dat het product repeterend, schaalbaar en betrouwbaar is te produceren. Marcel Damen: ‘We willen een veilige omgeving creëren waar mensen continu kunnen blijven leren en zich ontwikkelen, want dat moeten we Succesvol industrialiseren heeft ook als bedrijf.’ Foto: Arjan Reef vooral te maken met elkaars specifieke competenties respecteren en op de juiste manier samenwerken.’ nog beter te kunnen bedienen. Tot nu toe leunen we voor opdrachten nog vrij sterk op onze engiDOOR HANS VAN EERDEN neeringbedrijven (met name Demcon advanced INPUT VANAF HET BEGIN mechatronics, red.). De ambitie is om ook zelfe vacature van managing director bij Het begint volgens Damen al in de haalbaarstandig productiewerk binnen te halen, waar dan Demcon production in Enschede heidsfase, met een functioneel model dat aanmogelijk nog engineering aan vastzit. Klanten kwam voor Marcel Damen eind vorig toont dat de functies die de klant vraagt worden leggen dan bijvoorbeeld een bestaand product jaar als geroepen. ‘Ik kon leunen op gerealiseerd. ‘Wij geven dan al onze input en in bij ons neer, mede omdat ze Demcon zien als een de ervaring die ik had opgedaan bij volwassen de daaropvolgende alfa-protofase denken we na mogelijke partner voor de ontwikkeling van een productiebedrijven als Enrichment Technology over hoe we het uiteindelijke product kunnen nieuwe productversie.’ en Thales, en moest tegelijk nieuwe dingen bouwen. Daar leren we van voor de volgende oppakken, onder meer op commercieel gebied. fase, de bèta-proto. Dan haakt ons hele team aan Het is fijn nu te werken voor een bedrijf met een en werken we intensief samen met de engineers, VAN MODULES NAAR SYSTEMEN ceo/eigenaar die de blik op de lange termijn waarbij wij geleidelijk steeds meer activiteiten De naam Demcon production is overigens een heeft.’ Damen duidt op Dennis Schipper, medebeetje misleidend, erkent Damen. ‘Wij spreken oppakken richting uiteindelijke vrijgave voor oprichter van Demcon en ceo van de Demcon over productie, maar het is eigenlijk assembleren. serieproductie. Naast 30 mensen in group. Onze kernactiviteiten zijn industrialiseren, productie/assemblage hebben we zo’n 25 mensen De groep telt nu 800 medewerkers, meer dan tien assembleren, integreren en testen van complexe die meewerken aan NPI (new product introduclocaties en veertien bedrijven, waaronder Demmodules en systemen. Productiemachines vind tion, red.). Zij bouwen mee aan prototypes, dencon production. Damen: ‘We zijn een succesvol je hier niet, het meeste werk is handmatig.’ ken na over seriematige assemblage en testbaarproductiebedrijf dat verder moet groeien in De verwachte groei zit ’m in zowel de omvang als heid, geven het productieproces vorm, schrijven omvang en volwassenheid om veeleisende markaard van het werk. ‘We maken een transitie door werkinstructies, houden zich bezig met kwaliteit ten als semicon, medical, aerospace en defense in het leveren van losse modules naar complete en richten de supplychain in.’

september 2021

10 TOT 10.000 STUKS

BEHEER LEVERANCIERS

Ontwikkeling doet Demcon op meerdere locaties in Nederland, productie alleen in Enschede. ‘Daar heb je een bepaald volume voor nodig. Tot eind 2023 passen we in het huidige pand (Demcon Technology Center, red.), waar ook nog andere bedrijven zitten. In ons deel kunnen we groeien tot 200 medewerkers. Vorig jaar, op de productiepiek voor beademingsmodules, werkten er hier al 150, in ploegen.’ Medisch vormt nu nog de hoofdmoot, met naast de beademingsmodules onder meer bloeddrukmeters en pompen voor oogchirurgie. ‘Maar we groeien in diversiteit, met meer aanvragen vanuit markten als hightech systems, defense en agri & food. We doen niet heel grote series, maar 10 tot 10.000 stuks, van complexe systemen waar wel een manjaar werk in zit tot kleine wearables. Boven de 10.000 ga je nadenken over productieautomatisering en dat is een andere tak van sport, die ook andere competenties vergt.’ Die competenties heeft de Demcon group overigens wel in huis, bij Demcon industrial systems. ‘Zij ontwikkelen productieprocessen en automatiseringsoplossingen. Samen met hen denken we na over de ontwikkeling van productieprocessen; hoe kun je die bijvoorbeeld zo inrichten dat je het eerst handmatig doet om met kleine aantallen te testen of een product succesvol is in de markt? En hoe maak je daarna een soepele stap naar automatisering? Zo kunnen we op basis van de competenties en specialismen binnen de groep verschillende productiemodellen aanbieden; daar gaan we flexibel mee om.’

De focus op assemblage betekent dat componenten, zoals elektronica, worden toegeleverd. De selectie van toeleveranciers lag tot nu toe vooral bij de ontwikkelaars, maar de voortgaande groei van productie vraagt om een strategischer beheer van de leveranciers. ‘We willen voorkomen dat elk nieuw project leidt tot een wildgroei aan nieuwe leveranciers en dat we bij de overgang van ontwikkeling naar serieproductie moeten wijzigen van leverancier. Engineers hebben tijdens ontwikkeling soms andere behoeften dan wij

‘WE HEBBEN OVER TWEE TOT DRIE JAAR DRIE KEER ZOVEEL VOLUME’ voor serieproductie. Daarom moeten we zorgen dat aan de voorkant de creativiteit en snelheid erin blijven, terwijl we aan de achterkant stabiliteit en betrouwbaarheid realiseren. We moeten goed kijken welke leveranciers passen bij onze behoeften. Met een select aantal leveranciers gaan we partnerships aan. Bedoeld om een meer gelijkwaardige, win-winsituatie te creëren. Jaren-

lang zijn we geleidelijk gegroeid met productie, nu zien we een exponentiële groeicurve voor ons, waardoor we over twee tot drie jaar drie keer zoveel volume hebben. Om daarop te anticiperen moeten we op een aantal fronten gas geven.’

MENSEN ZOEKEN Het aantrekken van technisch personeel wordt dan alleen maar een grotere uitdaging. ‘We zoeken mensen voor inkoop, logistiek, magazijn en vooral ook de assemblage, met name mbo’ers mechatronica of elektronica op niveau 3 en 4. Die hebben we vooral voor de complexere opdrachten nodig. Punt is wel dat ze na mbo 4 vaak nog een kopstudie doen om vervolgens op kantoor te gaan werken. Voor ons is het de kunst te zorgen dat ze assemblage blijven doen, door het werk aantrekkelijk en afwisselend te houden. Dat doen we bijvoorbeeld door ze te betrekken bij de voorfase, waar ze kunnen meewerken aan innovatie, onder meer door het vergroten van de maakbaarheid.’ Het past allemaal bij de ambities van Demcon production, zegt Damen. ‘Op een gezonde manier groei realiseren met mensen die op hun plek zitten, plezier in hun werk hebben en de ruimte en het vertrouwen krijgen om hun talenten te ontwikkelen. Zo creëren we een veilige omgeving waar mensen continu kunnen blijven leren en zich ontwikkelen, want dat moeten we ook als bedrijf.’

• www.demcon.com

UW WERKVLOER LIEVER PAPIERLOOS AANSTUREN? Scan de QR-code en ontdek hoe slimme software uw productiebedrijf kan ondersteunen www.ecisolutions.com

september 2021

Uw sector is ons vertrekpunt.

Als ondernemer wilt u graag een bank die aandacht heeft voor uw sector. Onze sectorspecialisten denken graag met u mee. Zij zijn op de hoogte van de actuele ontwikkelingen binnen de industrie. En weten wat nu nodig is om uw plannen op korte en lange termijn te realiseren. Voor meer informatie: abnamro.nl/industrie

SMART CUSTOMIZATION

HOE KRIJG JE SALES MEE IN DE OMSCHAKELING NAAR CONFIGURE-TO-ORDER?

SCHIER EINDELOOS COMBINEREN MET MODULES

Het platform Smart Customization|CtO van Link Magazine kwam voor de zomer voor de tweede keer bijeen, live bij BluePrint Automation in Woerden. De deelnemers kregen onder meer de resultaten van een kort cto-onderzoekje te horen. En gastheer en productmanager Franc Magnee vertelde hoe BluePrint, producent van geautomatiseerde verpakkingslijnen, de ommezwaai maakt naar modulair. ‘Salesmedewerkers sturen aan op gebruik van beschikbare modules.’

DOOR LUCY HOLL

ij het platform Smart Customization| CtO zijn bedrijven betrokken als BluePrint Automation, Boon Edam, Gietart, Moba, Selo, Buhrs, AWL, Broshuis, Heering, BD Kiestra, GSE Dispensing, DGS,

VMI, Selmers, Nedschroef Machinery, Colubris Cleantech en Dinnissen. Voorafgaand aan de bijeenkomst bij BluePrint Automation vulden de deelnemers een enquête in over de rol van sales bij een cto-aanpak. Over de eerste vraag – staan klanten of markten centraal? – is bijna iedereen het eens. De klanten dus. ‘Marktbenadering heeft

geen zin als klanten niet voor je kiezen’, klinkt het. En: ‘We bouwen oplossingen voor problemen van onze klanten.’ Configure-to-order (cto) moet de levertijd van producten verkorten en ‘80 tot 90 procent van de klantapplicaties afdekken met standaardmodules’, aldus de respondenten.

FUNCTIES OF OPLOSSINGEN? Maar worden er dan vooral functies of technisch gespecificeerde oplossingen verkocht? Functies, reageren sommigen, want communiceren met klanten over hun applicaties is toch het eenvoudigst. Klanten hebben een bepaald proces dat ze bijvoorbeeld geautomatiseerd willen hebben en waarbij duidelijke functies te definiëren zijn. Bij LEES VERDER OP PAGINA 89

‘ECHT ALLES STANDAARDISEREN VRAAGT NOG VEEL ENGINEERINGSWERK’ Familiebedrijf BluePrint Automation begon ooit als engineeringsclub, maar levert nu complete verpakkingslijnen met simpel gezegd drie hoofdfuncties: product handling, case handling en verpakkingsmodules die de producten in de dozen doen. De fabrikant groeit van one-offs steeds meer toe naar oplossingen opgebouwd uit slimme LEGO-blokken: machines die 24/7 kunnen draaien, onderhoudsvrij en makkelijk te bedienen zijn. Productmanager Franc Magnee: ‘We creëren mechatronische modules waarmee we 80 procent van iedere order kunnen configureren. Bovendien willen we nieuwe functies met veel waarde voor onze klanten toevoegen. Samen met hen bedenken we unieke samenstellingen – en dus nieuwe producten. Op een gegeven moment kunnen we eindeloos combineren.’ Het is een intensief proces om te kijken welke modules nodig zijn, wat er al is en wat (her)ontworpen moet worden. ‘Dat gebeurt tussen de bedrijven door en vooral ook door heel veel orders te verwerken’, aldus Magnee, die ook applications engineering aanstuurt, het technisch aanspreekpunt voor klanten. ‘Het vraagt nog veel engineeringswerk voor alles echt gestandaardiseerd is.’ Slim beheer BluePrint Automation werkt nu op basis van meer dan 1.000 modules. Dat is wel erg veel, reageren de aanwezigen. Dat is op een gegeven moment toch niet meer te onderhouden? Elk systeem voor een klant telt vijf of zes modules. En een deel van de vele modules wordt misschien sporadisch toegepast. ‘Allemaal waar’, weet Franc Magnee. ‘Een erfenis uit het verleden. We bieden

een veelheid aan gespecialiseerde verpakkingsmachines voor zeer uiteenlopende producten en soorten verpakkingen: het handlen van diepvriesproducten is iets anders dan chips verpakken. We kijken momenteel welke functies overeenkomen en hebben intern ook afspraken gemaakt, zodat alles mechanisch, elektrisch en softwarematig beter op elkaar aansluit, Franc Magnee. en modules met elkaar Foto: BluePrint Automation kunnen communiceren.’ BluePrint Automation is een samenwerking aangegaan met Yellax en Post en Dekker, specialisten voor het optimaliseren van ontwerpprocessen, waarbij een methode ontworpen wordt voor het mechatronisch cto-ontwerp en -beheer. Dit wordt vervolgens mogelijk getoetst op een case binnen BluePrint Automation. ‘We weten hoe we een machine moeten configureren, maar als je dezelfde modules ook in andere machines wilt gebruiken, is slim beheer noodzakelijk. Stel dat een mechanicus bedenkt om in een bepaalde module een zwaardere motor te gebruiken: welke gevolgen heeft dat voor de elektronica en de software, en voor toepassing van die module in andersoortige machines?’

Prijsvoordeel Wat betekent cto voor de manier van verkopen van systemen? ‘Salesmedewerkers sturen aan op gebruik van beschikbare modules’, zegt Magnee. Ze moeten duidelijk maken dat hergebruik prijsvoordeel en ook wat levertijdvoordeel oplevert, vooral door cto-orders voorrang te geven. ‘Natuurlijk blijft (deels) maatwerk mogelijk en nodig, maar de kosten daarvan moeten wel goed doorberekend worden en zichtbaar zijn in de calculatie.’

• www.blueprintautomation.com september 2021

“Kijk hier! In 1 oogopslag inzicht in al mijn productie data.’’

E202100338

Breng al je productieprocessen samen in 1 systeem De voordelen van onze slimme productiesoftware: + Stuur het gehele productieproces vanuit 1 systeem + Van planning tot facturatie inclusief boekhouden + Optimaliseer voorraadniveaus met MRP + Leverbetrouwbaarheid met sprongen omhoog + Ondersteunt meer dan 40 wetgevingen en talen

Ontdek alle andere voordelen van onze software op exact.nl/productie

VERVOLG VAN PAGINA 87

anderen draait het om technisch gespecificeerde oplossingen, want ‘hiermee zijn onze verkopers en klanten bekend’, stelt iemand. ‘We verkopen een technische oplossing, dat wil zeggen een configuratie van standaardmodules, die een bepaalde functie vervult’, zegt een ander. Het is maar net hoe je het omschrijft. Vaak gaat het om een mix: ‘De basis is functioneel gespecificeerd, maar per project is een aanzienlijk deel technisch gespecificeerd.’

SALES COÖRDINEERT De rol van sales in het verkoopproces is volgens de deelnemers bovenal het coördineren van het totale proces, het adviseren van de klant en het begeleiden naar een optimale oplossing. Die rol is doorslaggevend in het proces van lead tot deal. Salesmensen hebben intensief contact met de klant, zij moeten de klantvraag helemaal helder krijgen. Ze zijn (terzijde gestaan door de engineers) de sparringpartner van de klant. In een cto-organisatie krijgen ze er wel een belangrijke rol bij, benadrukt iemand: ‘Als ze werken met een productconfigurator, is het zaak vooral standaardmodules te verkopen en zo min mogelijk klantspecifiek te werken.’

‘VOORTBORDUREN OP OUDE ONTWERPEN WERKT NIET’ Tijdens de discussie bij BluePrint Automation kwam ook de rol van software als PLM, PDM en ERP voorbij. Moet beheer van modules en de onderlinge Melanie van Beek. Foto: Broshuis uitwisseling in PLM gebeuren of volstaat bijvoorbeeld een productconfigurator? Vanuit een historisch gegroeide situatie alles moeten omzetten, is nog niet zo eenvoudig. Melanie van Beek, manager Innovation & Design bij Broshuis in Kampen, fabrikant van (semi)diepladers, vlakke opleggers en containerchassis, stelt dat PLM leidend moet zijn in het databeheer. ‘Broshuis zit in een transitie van projectdenken naar het configureren met standaard-modules die in alle typen opleggers van al onze diverse productgroepen te gebruiken zijn. 80 procent van onze orders raakt engineering nu al niet meer. meest optimale modules voor de toekomst.’ Het complete beheer tijdens de levenscyclus gebeurt in Daarbij speelt een soortgelijke uitdaging als bij BlueWindchill PLM-software, inclusief alle bijbehorende data Print Automation. Van Beek: ‘Het lastigste is onze en werkinstructies. We zetten daarbij echt een knip klanten met zo min mogelijk modules een zo groot tussen hoe we het tot nu toe hebben gedaan en hoe mogelijke variatie te bieden.’ we het voortaan gaan doen. Simpelweg voortborduren op oude ontwerpen werkt niet. Dan blijf je met een erfenis zitten. In projectgroepen ontwikkelen we de www.broshuis.com

•

GENOEG DRIVERS Wat maakt het voor sales aantrekkelijk in te stappen in smart customization? Drivers zijn er genoeg: ‘Sales kan klanten sneller een oplossing aanbieden en offreren. Er zijn minder interne discussies in de organisatie, kortere levertijden en hogere marges’, vat een deelnemer het kort en bondig samen. Salesmensen weten precies wat ze verkopen tegen welke prijs en welke levertijden. ‘Wij zijn het cto-proces gestart aan de verkoopkant met een drastische reductie van het aantal productvarianten. Dat maakt het verkoopproces en resultaat ook transparanter en succesvoller.’

LINK-PLATFORM SMART CUSTOMIZATION|CTO Het platform Smart Customization is een initiatief van Link Magazine en cto-experts Post en Dekker Engineers|Consultants uit Amsterdam, IPL Advies uit Eindhoven, MTA Group uit Helmond en Yellax uit IJsselstein. De platformpartners willen bedrijven bewust maken van de uitdagingen rond configureto-order (cto) en kennis aanreiken. Cto betreft het ontwikkelen van machines vanuit een klantgerichte gedachte, met modularisering – het denken in standaardmodules – als basis. Vervolgens kan met beperkte engineering vrijwel elke specifieke klantvraag efficiënt afgedekt worden.

• www.postendekker.nl • www.ipl.nl • www.mtagroup.nl • www.yellax.com

KAPSTOK Is de klant eigenlijk wel gecharmeerd van smart customization? ‘De klant hoeft er wat ons betreft niks van te merken, anders dan voordelen in prijs, tijd en kwaliteit’, stelt iemand. De klant kan heel goed denken dat hij een tailormade oplossing krijgt, terwijl intern bij de toeleverancier vooral cto wordt gewerkt. Bovendien heeft die klant er ook veel profijt van: een configureerbare machine is sneller en goedkoper te leveren, en veelal beter doorontwikkeld. ‘Cto is een kapstok, geen doel op zich. Je verkoopt de klant geen smart customization, je neemt hem mee in het creëren van zijn unieke oplossing. Hij krijgt volledig de keuze in het samenstellen van zijn special: die wordt alleen gegenereerd uit een overcomplete blokkendoos die al op de plank ligt.’ De klant is primair geïnteresseerd in wat hij krijgt en minder in de precieze voortbrenging.

PLUSPUNTEN Smart customization gaat als het goed is gepaard met kortere levertijden en lagere integrale kosten. Hoe doen bedrijven daar hun voordeel mee? ‘Uiteindelijk versterkt het onze concurrentiepositie’, meent één van de deelnemers. Een ander: ‘Door de kortere doorlooptijden zien we over het geheel de omzet stijgen met gelijkblijvende personeelslasten.’ Ook een pluspunt: ‘Er komt capaciteit beschikbaar om nieuwe producten te engineeren.’ En: het leidt tot ‘integrale operationele optimalisatie’.

ANDERE ORDERSTROOM Hoe zit het na invoering van smart customization dan met de orderacceptatie? Dat zal veelal een

samenspel van sales, engineering en operations blijven, omdat er vaak nog wel klantspecifiek werk is, stellen de respondenten. Orderacceptatie heeft met zoveel aspecten te maken, van prijs tot levertijd en contractvoorwaarden: daar verandert smart customization weinig aan. Sommige orders met veel standaardmodules kunnen wel makkelijker en sneller de productie in dan orders die toch nog veel maatwerk vereisen. Er ontstaan langzamerhand dus wel meer verschillende routes.

TARGETS EN BONUSSEN? Wat te doen met targets en bonussen voor sales in een cto-gestuurde organisatie? Lastige of niet te beantwoorden vraag, reageren sommigen. ‘Het doel moet zijn zo veel mogelijk standaardmodules te verkopen. De organisatie zit niet te wachten op specials’, stelt iemand resoluut. ‘Het percentage opdrachten via engineering-to-order moet zo laag mogelijk zijn. Maak de bonus afhankelijk van de winstmarge of van het percentage standaardmodules in een order.’

EENVOUDIGER OPSCHALEN Kan er meer aan sales worden gedaan dankzij smart customization? Is opschalen eenvoudiger? Ja, zeker wel, menen de aanwezigen. Salesmedewerkers kunnen sneller werken en hebben meer houvast aan standaardmodules. Kennis is makkelijker te delen en de klant is niet afhankelijk van die ene verkoopspecialist met jaren ervaring. Bovendien kunnen ook derden uitontwikkelde configureerbare producten veel makkelijker verkopen.

september 2021

PROCESVERBETERING

ONTWIKKELING KLANTSPECIFIEKE AANDRIJVINGEN EN ROBOTLIJNEN CENTRAAL IN NIEUW PAND

SLECHTS 700 METER VERDEROP, MAAR EEN WERELD VAN VERSCHIL Toen ABI in juni zijn nieuwe pand betrok, overzag directeur Jolanda de Bie vanuit de grote vergaderruimte met glazen wand de lean manufacturing-vloer en ze wist dat ABI klaar was voor de toekomst. Dat is maar goed ook, want de vraag naar aandrijvingen en robotlijnen groeit hard. Het maatwerk, dat tot in het kleinste onderdeel intern gemaakt kan worden, krijgt hier alle ruimte. Daarnaast is het pand duurzaam, aangenaam licht en stimuleert het teamwork.

DOOR PAULA VOS

e producent van aandrijftechniek, motion control en robotica kan alles maken, daar komt het in het kort op neer. Directeur Jolanda de Bie, die samen met haar broer Peter Paul het bedrijf in Haarlem runt, zegt het lachend: ‘Wij worden blij van de gekkere opdrachten, van de ingewikkelde opgaven. Voor een standaard motor ‘We blijven werken conform onze drie speerpunten, alleen efficiënter, duurzamer en prettiger. Zo blijven we in staat het maatwerk te leveren waar klanten ons om waarderen’, aldus Jolande de Bie, directeur bij ABI. Foto: Danny de Jong moet je niet bij ons zijn. Onze verkopers zijn zelf primair technici die Om dat te ervaren, lopen we een rondje door niet alleen met de inkopers praten maar ook VAN FOOD TOT VOERTUIGEN het lichte, ruime pand, te beginnen bij de verspamet de engineers van de klant. Vanaf het eerste De producten van het familiebedrijf worden in ningsruimte, waar de hightech frees- en draaicontact werken we technisch samen om de beste veel verschillende sectoren toegepast, van de machines staan. Een unicum in Nederland, want oplossingen te creëren.’ food, de verpakkingsindustrie, toegangstechniek, maar weinig aanbieders in deze branche hebben halfgeleiderindustrie, voertuigtechniek tot de zulke faciliteiten nog zelf in huis, vertelt De Bie: medische industrie. Met name de voedingsROBOTINNOVATIE ‘De meeste onderdelen kunnen we tot op een middelenindustrie is een grote afnemer. ‘Een van Dat doet ABI op drie fronten. Ten eerste de aanduizendste millimeter nauwkeurig maken.’ onze specialismen zijn roestvrijstalen motoren drijftechniek: elektromotoren en vertragingsmovoor de foodindustrie, met een zeer gladde toren die onderdeel worden van een machine of rvs-behuizing. Die zijn bijzonder geschikt voor een productielijn. Ten tweede de motion control, LEAN MANUFACTURING deze branche, waar de hygiëne-eisen alleen maar de besturingssystemen die door ABI worden De assemblagehal is ingericht als een lean manustrenger worden. Ook de robots en robotlijnen geprogrammeerd. En tot slot de snel groeiende facturing-straat. De indeling is gebaseerd op de die we bouwen, houden daar rekening mee. robotica. De Bie: ‘Dat begon met onze Delta stappen van de werkprocessen en houdt rekening Bovendien is het een interessante industrie met Robot, ooit een ontwerp van ABB waar het met de volgorde van de productie, de juiste het soort uitdagingen waar wij van houden.’ patent van is afgelopen. Daar hebben we op gereedschappen en faciliteiten per stap en arbodoorontwikkeld. Vaak zijn in een productielijn technische aspecten. Ook nieuw is de belevering namelijk meerdere robots achter elkaar nodig. van deze werkstations. Waar medewerkers voorOVER ELKE STAP NAGEDACHT In ons ontwerp kun je de robots dichter op elkaar heen zelf de benodigde materialen pickten in het De verhuizing kwam geen dag te vroeg. Het oude plaatsen, wat veel extra mogelijkheden biedt in de pand uit 1986 was in 1997 al eens uitgebouwd, magazijn, worden ze nu beleverd door het interne configuratie. Daardoor kunnen klanten veel dure maar groei maakte verdere uitbreiding noodlogistiek centrum, op basis van de planning. Dat productieruimte besparen, echt een uitkomst. zakelijk. Dat was tevens het moment om de is efficiënter en maakt het werk voor de logistiek Op deze Wide Delta-robottechniek hebben we inrichting optimaal te laten aansluiten op de medewerkers diverser. Tot slot is er een geklimatipatent.’ werkprocessen. seerde kamer waar 3D-metingen aan onderdelen

september 2021

worden uitgevoerd en een testruimte om vast te stellen of producten precies doen wat de klant wil. De robothal is geïsoleerd van de rest. Met opzet, legt De Bie uit. ‘We bouwen hier losse robots en hele robotlijnen, bijvoorbeeld met tien robots in een frame, inclusief de benodigde aansturing. Voor klanten is dit techniek waarmee ze zich onderscheiden, daarom zijn we vaak gehouden

‘Zo wordt het niet te rumoerig, maar ontstaat er toch meer verbinding tussen de afdelingen,’ verklaart De Bie. ‘Daarnaast zijn er focuskamers voor collega’s die geconcentreerd willen werken aan een ontwerp.’ Op dezelfde verdieping vinden we sales en de overige kantoormedewerkers. En veel meer vergaderruimtes. Een van de mooiste is de vergaderkamer op de eerste verdieping, die met een glazen wand van plafond tot vloer uitkijkt op de lean manufacturing-hal en een inkijkje biedt in de verspaningsruimte verderop. ‘Hier ontvangen we klanten graag. Je kunt nog zo vaak uitleggen wat er allemaal mogelijk is, het gaat pas echt leven als ze het zien.’

‘DE MEESTE ONDERDELEN KUNNEN WE TOT OP EEN DUIZENDSTE MILLIMETER NAUWKEURIG MAKEN’

aan non-disclosure agreements. Tijdens een project is deze ruimte alleen met een pasje toegankelijk voor directbetrokkenen.’

ENGINEEREN IN EEN GLAZEN HUIS Ontwikkelen is teamwork en daarom zitten in het nieuwe pand de mechanical engineers en de software engineers dichter bij elkaar. Tussen de twee afdelingen bevindt zich een grote glazen wand.

HEIPALEN EN BLINDGANGERS

De realisatie van het pand was geen appeltje-eitje. Dat lag niet aan de bouw – die verliep behoorlijk voorspoedig en was binnen een jaar voltooid. De aanloop daarnaartoe was wel een ingewikkeld dossier. Want op het nieuwe terrein stond tot in de jaren 60 van de vorige eeuw een gashouder, met daaronder 1.922 heipalen – tot zover de bekende informatie. De Bie: ‘Helaas wist niemand waar die zaten en van wat voor materiaal ze waren. Dat onderzoek nam maanden in beslag. De gashouder was bovendien

doelwit geweest in de Tweede Wereldoorlog, dus we moesten ook zeker stellen dat er geen blindgangers meer in de grond zaten.’ Gelukkig nam de gemeente haar verantwoordelijkheid en kon begin 2020 het sein voor de bouw op groen.

GASLOOS Het familiebedrijf vindt het welbevinden van zijn medewerkers net zo belangrijk als de effectiviteit en efficiëntie van het productieproces. Naast de prettige werkruimten, getuigen ook de kantine met voetbaltafel, biljart en dakterras daarvan. Duurzaamheid is eveneens een belangrijke factor. Zo is het pand gasloos, liggen er 630 zonnepanelen op het dak en wordt het verwarmd met een warmtepomp. Zelfs de planten op het dakterras zijn speciaal gekozen op hun bij-vriendelijkheid. Alles bij elkaar leverde het ABI een GPR-gebouwscore van 8 op voor duurzaamheid. De nieuwe locatie van ABI is slechts 700 meter verwijderd van de vorige, maar het is een wereld van verschil. De Bie concludeert: ‘We zijn helemaal klaar voor de toekomst. Nu produceren we zo’n 20.000 motoren per jaar, dat kunnen er veel meer worden en ook in de robotica hebben we voldoende ruimte om de verwachte groei aan te kunnen. We blijven werken conform onze drie speerpunten, alleen efficiënter, duurzamer en prettiger. Zo blijven we in staat het maatwerk te leveren waar klanten ons om waarderen.’

• www.abi.nl

september 2021

PARTNERSCHAP

MET METAL WORK ALS PARTNER VOORZIET LEERING DE WERELD VAN STRAALMACHINES, PRESIDENT BIDEN INCLUIS

‘WETENSCHAPPERS CONCLUDEERDEN DAT ER NIETS TE OPTIMALISEREN VIEL’ Vanuit Hengelo voorziet Leering de wereldmarkt van A-kwaliteit straalmachines. Zelfs de president van de VS behoort tot de klandizie. De Twentse machinebouwer dankt die positie aan de eigen ‘cycloontechnologie’ – inmiddels veertig jaar oud, maar zelfs door de wetenschap niet te verbeteren – en aan de keuze voor langdurige partnerships. Zo ook met Metal Work, dat de complete pneumatiek al veertig jaar toelevert.

maar al gauw voor alle pneumatiek die we nodig hebben.’ Die pneumatiek heeft in de straalmachines van Leering twee hoofdfuncties: ervoor zorgen dat het straalmiddel met kracht op het te behandelen werkstuk geblazen wordt en – in de (deels) geautomatiseerde machines – dat het werkstuk een zodanige positie heeft dat het aan alle kanten en in alle hoeken gestraald wordt.

DRIE PRODUCTLIJNEN

Freek van der Waardt van Metal Work (links) en André Zoeteweij van Leering tonen de besturingstechnologie in een van de straalmachines. De technologie van Metal Work is herkenbaar aan de feloranje kleur. Foto: Com-magz

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

p de productievloer bij Leering staat, in allerlei uitvoeringen, een groot aantal straalmachines. Deels omdat er voorzien moet worden in een grote vraag, deels omdat uitlevering vertraagd wordt. En dat laatste omdat dat ene onderdeeltje mist; een sourcingprobleem dat in deze coronatijd veel bedrijven treft. Een van de machines staat er inmiddels vier maanden, bestemd voor een Amerikaanse eindklant. Uitlevering is niet mogelijk: er mist een pneumatisch component, dat de door de klant voorgeschreven leverancier niet levert. Dus is Leering met de vaste pneumatiekleverancier Metal Work in overleg: of die een oplossing kan bieden? Voorafgaand aan het interview met Link hebben directeur operations André Zoeteweij en salesmanager Freek van der

september 2021

Waardt van Metal Work het knelpunt al besproken. ‘Ik moet het nakijken, maar ik denk dat we het onderdeel op de plank hebben en het morgen hier kunnen hebben’, stelt Van der Waardt zelfbewust. ‘Als dat zo is’, aldus Zoeteweij, ‘gaan wij met de klant praten. Goede kans dat hij er dan in meegaat. Hij wil die machine nu toch écht een keer geleverd krijgen.’

LANGDURIGE PARTNERS Metal Work is een van de pakweg zestig toeleveranciers van Leering. Het gaat om vooral Nederlandse en Duitse bedrijven, die in veel gevallen al jaren deel uitmaken van de supply base van de machinebouwer. ‘Als wij eenmaal een geschikte partner hebben nemen we daar niet gauw afscheid van’, vertelt Zoeteweij. ‘Met Metal Work doen we al veertig jaar zaken. Eerst voor een beperkt aantal pneumatische componenten,

Leering ontwikkelt en fabriceert de straalmachines onder eigen merknamen in drie productlijnen. De eerste is Normfinish, waarmee het veertig jaar geleden begon. ‘Van A-kwaliteit tegen een A-prijs’, duidt Zoeteweij. ‘Maar op een gegeven moment wilden we ook de Zuid- en Oost-Europese markt bedienen en hebben we een tweede, goedkopere lijn – Mistral – ernaast gezet. We gebruiken daarvoor iets goedkopere onderdelen, maar het hart van de machine met de straaltechniek is vergelijkbaar.’ Sinds een jaar of zeven is er ook een derde lijn, onder de naam Normfinish 3D, voor het oppervlakte-behandelen van 3D-geprinte producten. In de drie lijnen kan de handling (deels) geautomatiseerd zijn, al staan op de vloer tijdens de rondleiding vooral machines voor handmatige bediening. Ook ontwerpt en bouwt Leering omvangrijke straalhallen. Beschermd door een speciaal pak doet de straler daarin zijn werk.

PRESIDENT VS Met die drie lijnen, de hallen en ook de spare parts en verbruiksartikelen zoals straalmiddelen behaalt Leering een groot deel van de omzet. En dat wereldwijd. Tachtig procent van de straalmachines is voor de export. Het grootste deel belandt op de Europese markt, maar ook daarbuiten weten klanten het Nederlandse mkbbedrijf (dertig personen sterk) te vinden. Leering levert, licht Zoeteweij toe, aan multinationals, maar ook aan loonstraalbedrijven en vrijwel elk type metaalverwerkend bedrijf. Die gebruiken het equipment voor klanten in de automotive, aerospace en medische technologie, maar ook in bijvoorbeeld de fietsindustrie. Bedoeld voor de kleine series, om werkstukken te ontroesten en op te ruwen voordat ze gecoat worden, maar ook voor revisiewerk, om oude coating te verwijderen. En dus ook om het ruwe oppervlak van 3D-geprinte

werkstukken te behandelen. Zoeteweij, trots: ‘We behoren tot de wereldtop: er staat zelfs een machine van ons in een kamer speciaal ingericht om voor de president van de VS skeletdelen van titanium te printen, mocht dat nodig zijn.’

KERN ONGEWIJZIGD Op de productievloer zijn de straalmachines in uiteenlopende maten, al dan niet voorzien van automatische kantelsystemen, terug te vinden. Toch is de kerntechnologie overal hetzelfde, en in de afgelopen decennia alleen op details doorontwikkeld, aldus Zoeteweij. De technologie bestaat uit een pneumatisch systeem, voorzien van óf een drukvat óf een venturi-systeem, waarbij een in een kanaal aangebrachte vernauwing het passerende medium sneller laat stromen en voor een vacuüm zorgt. De pneumatiek zorgt

den. Zoeteweij: ‘Het is van groot belang dat dat goed gebeurt. Want zo houdt de operator goed zicht op zijn werk en kan gebruikt straalmiddel zo veel mogelijk duurzaam worden hergebruikt. De kern van onze cycloontechnologie heeft zich de afgelopen veertig jaar bewezen. Een aantal jaar geleden hebben we wetenschappers gevraagd te zoeken naar optimalisatiemogelijkheden, maar die kwamen tot de conclusie dat er niets te optimaliseren viel.’

BESTURINGSTECHNOLOGIE Geïnnoveerd wordt er wel volop aan de besturingstechnologie. Waar het de pneumatiek betreft gebeurt dat samen met Metal Work. ‘In de kleppen voor het bedienen van de kantelmechanismen en in de ventielen en de ventieleilanden komt steeds meer elektronica en software waar-

FAMILIEBEDRIJF LEERING Leering is oem’er van straalmachines en brengt die zelf en via dealers op de wereldmarkt, al dan niet onder de eigen merknamen Normfinish, Normfinish 3D en Mistral. Verder biedt het bedrijf verbruiksartikelen zoals straalmiddelen en verspanende gereedschappen, opspantools en meetinstrumenten. In Hengelo ontwikkelt, assembleert en test Leering de machines. Al het maakwerk wordt uitbesteed aan zo’n 75 toeleveranciers, waaronder Metal Work voor de pneumatiek, van losse componenten tot complete samenstellingen. Metal Work is voor Leering mede-engineer. Ook denkt het bedrijf mee over het op peil houden van de pneumatiek-voorraad bij de partner. Leering Hengelo is een familiebedrijf opgericht in 1939. Inmiddels is het bedrijf in handen van de familie Gaalman.

• www.leering.nl • www.metalwork.nl

‘WE BEHOREN TOT DE WERELDTOP’

ervoor dat het straalmiddel met kracht via een nozzle op een product wordt geblazen. En dat in een straalcabine, waaruit het straalmiddel en het stof worden afgezogen en vervolgens in een ‘cycloon’ centrifugaal van elkaar worden geschei-

mee ze kunnen worden aangestuurd’, licht Van der Waardt toe. ‘Technologie die het mogelijk maakt veel meer te meten.’ Bijvoorbeeld de luchtflow naar het stoffilter, waaruit valt af te leiden of het filter aan vervanging toe is. ‘Zo kan ongeplan-

de stilstand worden voorkomen.’ Het is volgens Zoeteweij nog niet zo dat de markt vaak om dergelijke monitoring vraagt. ‘Het vakmanschap van de straler weegt nog altijd zwaar. Die weet precies wanneer slijtdelen zoals de nozzle aan vervanging toe zijn. Maar de nieuwe technologie biedt die monitoring al wel, dus willen we besturingstechniek ontwikkelen die de klant meer inzicht kan bieden. Metal Work is daarvoor één van onze belangrijke partners.’

september 2021

PRODUCTIEOPTIMALISERING

EQRADER MAAKT FACTORY OF THE FUTURE VAN MSP ONIONS TOT SHOWCASE AUTOMATISCH SORTEREN

‘NIET ÉÉN VERKEERDE UI ERTUSSEN, DAT KUNNEN WE GARANDEREN’ Zeeland is voor even het epicentrum voor uienverwerkend Nederland en de rest van de wereld. Bij MSP Onions in Nieuwdorp staat ’s werelds grootste geautomatiseerde uienverwerkingslijn, gerealiseerd door Eqraft in Emmeloord, met daarin geïntegreerd de optische sorteerder Eqrader. De lijn is 40 meter lang, met 16 uitgangen voor precies de gewenste ui: qua formaat, kleur, vorm, gewicht en zowel interne als externe kwaliteit. De totstandkoming had een roerige voorgeschiedenis, maar is nu achter de rug: ‘Afgelopen laagseizoen konden we anticyclisch groeien, terwijl de hele sector aan het zakken was.’

steeds minder, zeker als volumes en draaiuren toenemen. Dat terwijl kwaliteit, garantie en traceability steeds belangrijker worden voor klanten.’ Een optische sorteerder is dan een logische ontwikkeling. ‘We zijn nu op het niveau dat de computers, software en analysetechnieken zo slim en ontwikkeld zijn dat je een betere kwaliteit kunt garanderen dan bij sorteren door mensen.’

ZES CAMERA’S

Lindert Moerdijk (links) en Rutger Keurhorst bij de optische uiensorteermachine Eqrader in de nieuwe fabriek van MSP Onions in het Zeeuwse Nieuwdorp. Moerdijk: ‘Deze sorteertechniek wordt nog niet heel breed ingezet in de sector, dat biedt ons kansen.’ Foto: Nico Nieuwenhuize, ZICHZACH

DOOR WILMA SCHREIBER

qraft richt zich op de agrobulkmarkt van uien en aardappelen, met af en toe een uitstapje naar de peulmarkt (granulaten, noten, erwten, zaden, et cetera). Kenmerkend is dat het bedrijf alles in huis doet – van engineering tot assemblage en samenstellen van machines, maar ook elektra en software – om klanten een totaaloplossing te kunnen bieden. Markten bevinden zich wereldwijd waar arbeid schaars of duur is, zoals Nieuw-Zeeland, Australië en de westkust van de VS. ‘Daar stijgen de lonen, wat handmatig sorteren duurder maakt en de behoefte aan automatisering groter. Waar we vroeger te duur waren, gaat het sommetje steeds beter kloppen’, aldus Rutger Keurhorst, commercieel manager en tevens verantwoordelijk voor sales engineering bij Eqraft.

september 2021

Klanten krijgen hiermee ineens een geheel ander spectrum van sorteermogelijkheden. Zo selecteert een optische sorteerder op externe kwaliteit, maat en vorm, kleur, interne kwaliteit en gewicht. ‘Uit een partij van 500 ton kun je de perfect ronde ui in een bepaalde millimeterklasse eruit halen voor die staafverpakking in de supermarkt met extreem hoge kwaliteit. Of juist de uien die wat verwering aan de buitenkant hebben maar verder goed zijn, en daarmee geschikt voor verre bestemmingen omdat de buitenste schil er toch wel af gaat bij transport’, illustreert Keurhorst. De selecties zijn vervolgens te koppelen aan een uitgang. De kortste Eqrader heeft zes uitgangen en het aantal is in principe eindeloos – een kwestie van lengte aan de machine toevoegen. Bij het bepalen van de kwaliteit wordt gebruikgemaakt van een zelflerend systeem dat data combineert. ‘Per positie hangen er zes camera’s voor een zo groot mogelijke overlap: shot ene kant ui, ui kantelen, shot andere kant’, beschrijft Keurhorst. ‘Dankzij infraroodtechnologie detecteert de Eqrader tevens rot binnenin de ui, vanaf 2 procent van het bolvolume. Iets wat het menselijk oog niet ziet, maar wel cruciaal is voor de kwaliteit.’

EXTRA DIMENSIES

EENVOUDIGER FLOW

Met de Eqrader kunnen klanten uien sorteren op stuksniveau, onder meer op interne kwaliteit. ‘Als een product vanuit Nederland zes weken lang

De evolutie van kennis en ontwikkeling trok de aandacht van MSP Onions in het Zeeuwse Nieuwdorp. Samen met Eqraft is daar de Factory of the Future gebouwd: een compleet nieuwe, volledig geautomatiseerde fabriek, met oog voor de kwetsbaarheid van de ui. Hier staat tevens de grootste Eqrader: 40 meter lang met 16 uitgangen. Vijf man volstaan om de fabriek op volledige capaciteit te laten draaien. De enige heftrucks die er rijden, zijn bedoeld voor het laden van de vrachtwagens. ‘We hebben de hele logistieke flow uitgepluisd’, vertelt Keurhorst. ‘Uiteindelijk is gekozen voor een

‘MET ÉÉN MUISKLIK KUN JE EEN COMPLETE PRODUCTIELIJN OMGOOIEN’ onderweg is naar Indonesië, wil je aan de voorkant weten dat een product bij aankomst goed door de keuring komt’, zegt Keurhorst. ‘Bovendien wordt de kwaliteit van manueel sorteren

ROERIGE VOORGESCHIEDENIS fabriek in drie lagen, met een eenvoudiger flow. Daarbij leggen uien een kortere weg af en gaan ze na ontvangst één keer naar boven, daarna alleen maar naar beneden – gentle product handling – tot ze op de pallet liggen. Veertig jaar ervaring met uien sorteren en verpakken gecombineerd met nieuwe technieken heeft geleid tot flexibiliteit op de lijn en geringe omsteltijden. Met één muisklik kun je een complete productielijn omgooien.’

ANTICYCLISCH GROEIEN Sinds de ingebruikname van de uienverwerkingslijn in september vorig jaar, heeft MSP Onions elke dag energie gestopt in het ontdekken van alle mogelijkheden. ‘In april waren we zo ver dat klanten konden aangeven welk type ui ze wilden en wij 100 procent kwaliteit konden garanderen, met niet één verkeerde ui ertussen. Dat was de grootste winst, garantie op de export. Daardoor konden wij anticyclisch groeien in het laagseizoen, terwijl de hele sector aan het zakken was’, stelt Lindert Moerdijk, sales director bij MSP Onions. Een ander belangrijk voordeel betreft de inzet van personeel. ‘Traditioneel had ik wellicht zo’n zeventig man nodig, nu kan ik met één man de capaciteit van de sorteerder verdubbelen. Dat doet commercieel wel wat.’

SAMEN MET PARTNERS Bij het project werkte Eqraft verder samen met Symach (inrichting en palletiseersystemen), Modesta (luchtbehandeling, stofafzuiging, waste

De showcase in Nieuwdorp kent een roerige voorgeschiedenis. Net toen de bouw van de lijn zou starten, ging Eqraft failliet aan een samenloop van omstandigheden: organisatieverandering, nieuwe mensen, groot project, meningsverschillen, tegenzittende markt en financiële tegenslagen. ‘Vanwege het gezamenlijke belang hebben we toen een tijdelijke project-bv opgezet, waarbij MSP ons hielp met de cashflow zodat wij de fabriek konden afbouwen’, verklaart Keurhorst. Inmiddels is Eqraft back in business onder leiding van een nieuw management. Engineering, softwareontwikkeling, projectmanagement, inkoop, productie en service zijn geconcentreerd in Emmeloord, waarbij de dagelijkse leiding in handen is van general manager Marcel Kampes. En in Goes richten Keurhorst en zijn team zich op advisering, project engineering, verkoop en

marketing. In twee jaar tijd werd het vertrouwen in de markt teruggewonnen, het medewerkersbestand uitgebreid van achttien naar vijftig, werden er zo’n vijftig projecten uitgevoerd en schrijft het bedrijf zwarte cijfers. ‘We werken efficiënter, waardoor we nu ook marge maken. Daarnaast groeien we flink en is onze orderen offerteportefeuille goed gevuld. Als organisatie proberen we strategisch verder vooruit te kijken en zijn we nu al bezig met projecten in 2025. Want je weet niet wat er gebeurt, corona stond ook in geen enkel businessplan. Collega’s zitten niet stil. Die wereld is zo dynamisch, daarom moet je continu aan het roer blijven om koers te houden.’

management) en Deprez (interne logistiek). ‘Met deze partijen zijn we wereldwijd actief. Engineers, mensen op de werkvloer, uitvoering en assemblage kennen elkaar, dan ga je steeds net een stapje verder.’ MSP belegde de overkoepelende software en sturing eveneens bij Eqraft. Door een koppeling tussen fabriekssturing en ERP-systeem, uitgevoerd door Eqontrol, is de fabriek dusdanig slim dat, als bestellingen binnenkomen, de fabriek precies weet welke uien op voorraad zijn en op basis daarvan een intelligent productieschema inricht. ‘Dankzij de enorme drive bij alle betrokkenen hebben we de finish gehaald en

kunnen we de wereld laten zien wat er mogelijk is.’ Moerdijk onderschrijft dit: ‘Uiteindelijk zijn we er met de capaciteiten van beide bedrijven in geslaagd dit project tot een goed einde te brengen. En nu draaien we naar tevredenheid met de nieuwe fabriek.’ Plannen heeft de sales director van MSP Onions nog genoeg. ‘Ik zie honderdduizend mogelijkheden voor nieuwe projecten, maar het is nog een beetje te vroeg om concreet te worden. Eerst dit businessplan verder uitbouwen. Deze sorteertechniek wordt nog niet heel breed ingezet in de sector, dat biedt ons kansen.’

• www.eqraft.nl • www.msp-onions.com

SMC als eerste CETOP-Approved

SMC is het eerste opleidingscentrum in Nederland dat zich CETOP-Approved Education Centre Pneumatiek Level 3 mag noemen. Met de CETOP-erkenning van de FEDAcademie voldoen we aan de Europese normen en kwaliteitseisen die gesteld worden vanuit de koepelorganisatie voor hydrauliek en pneumatiek in Europa.

www.smc.nl

Dé kennispartner voor veilige en duurzame technologie in de industriële automatisering

september 2021

PRODUCTONTWIKKELING

PROCLEANROOM SPRINGT IN OP DE STEEDS EXTREMERE CLEANLINESS-EISEN

SCHOON, SCHONER, SCHOONST. TOT OP MOLECULAIR NIVEAU Hoe kleiner de details, hoe strenger de eisen voor stofarme ruimtes. Zo weten ook bedrijven in de supplychain van onder andere ASML. Inmiddels zijn de standaarden voor de keten verschoven naar verontreiniging door deeltjes tot op moleculair niveau. Aan fabrikanten van stofarme ruimtes om op die ontwikkeling in te spelen. Zoals ook ProCleanroom in Valkenswaard dat doet, met onder meer de ontwikkeling en productie van ultraclean storage cabinets en cleanroomoplossingen voor de meest kritische processen. DOOR JAN BROEKS

och bijzonder, vindt Niels Ferguson. ProCleanroom, het bedrijf waarvan hij directeur-eigenaar is, vindt zijn oorsprong in de vacuümtechniek. En laat nou net diezelfde techniek meer dan ooit hét thema zijn voor bedrijven die zoeken naar manieren om zo schoon mogelijk te produceren, te assembleren of te reinigen. ‘We hebben er veel affiniteit mee’, zegt Ferguson, die zich met ProCleanroom richt op de ontwikkeling, productie en installatie van flowkasten en cleanrooms. ‘De kennis die we toen hebben opgebouwd, komt nu goed van pas.’

AANSCHERPING CLEANLINESS GRADES Over de rol van ProCleanroom later meer. Want laat Ferguson eerst de ontwikkelingen van de afgelopen tijd schetsen, zo stelt hij voor, bekeken vanuit de rol van ASML. Deze chipmachinefabrikant legt de lat voor reinheidsstandaarden hoog. En wel zodanig, dat de GSA cleanliness grades, waarin de reinheidseisen van ASML beschreven staan, voor de markt leidend zijn als het gaat om stofarme ruimtes. Gold grade 4 lange tijd als standaard in de keten, zo’n zes jaar geleden schoof de standaard langzaam op naar grade 2. En sinds twee jaar is de hoogste standaard, oftewel grade 1 vereist. Met die aanscherping gaat het allang niet meer om verontreiniging door alleen deeltjes. In plaats daarvan is de aandacht voor moleculaire verontreiniging groter dan ooit.

IMPACT TOELEVERANCIERS Met de huidige standaarden is ASML’s supplychain flink veranderd qua cleanliness, vertelt

september 2021

Nu de cleanliness grades worden aangescherpt, komt de kennis van vacuümtechniek die ProCleanroom eerder opbouwde goed van pas, stelt directeur-eigenaar Niels Ferguson. Foto’s: ProCleanroom

Ferguson. ‘Jarenlang verzorgden de cleaning service providers het reinigen en verpakken volgens grade 4 voor bedrijven in de keten. Dat veranderde toen de volumes voor toeleveranciers toenamen, en het voor second- en vooral firsttier-leveranciers interessant werd veel grade-4activiteiten zelf in huis te halen. Veel cleaning service providers richten zich inmiddels dan ook vooral op grade 2 en grade 1 om zich te blijven onderscheiden. Bedoeld voor de high-end-activiteiten die bedrijven nu liever nog uitbesteden.’ De internationale normering ISO 14644-1 benoemt onder andere de grenzen voor de maximaal aanwezige luchtgedragen deeltjes in stofarme ruimtes per classificatie. Maar let op, benadrukt Ferguson: ASML’s grade 4 staat niet gelijk aan ISO-klasse 4. ‘Grade 4 realiseer je in een cleanroomomgeving met ISO-klasse 7, voor een grade-2-proces is typisch een ISO-klasse 6- of ISO-klasse 5-omgeving nodig. Er is dus een correlatie. Waarbij voor de ISO-classificaties geldt dat de maximale concentratie deeltjes per stap logaritmisch met telkens een factor 10 afneemt.’

JUISTE BASIS Tijd om verder in te zoomen op ASML grade 1. Oftewel op de vereiste dat bedrijven in de supplychain hun activiteiten schoon moeten (laten) verrichten tot op moleculair niveau. Het vraagt allereerst om de juiste basis, vertelt Ferguson, die begint bij een afgesloten ruimte. ‘Je wilt inbreuk van gecontamineerde lucht voorkomen.

Daardoor kom je al snel uit op paneelsystemen, waarbij die van ons zijn voorzien van een clean safe coating. De wanden zijn daardoor snel te reinigen en verontreiniging hecht zich er nauwelijks aan.’ Naast afscheiding speelt ook ontgassing van gebruikte materialen een rol. Ferguson: ‘Denk aan flexibele pvc-lamellen. Daar zitten weekmakers in; wat je ruikt, zijn moleculen afkomstig uit het materiaal. Niet zichtbaar, wel schadelijk voor sommige processen.’

UITSTOKEN EN METEN Componenten optimaal reinigen kan onder andere door ze uit te stoken. Tijdens zo’n bakeout cycle worden onderdelen in een hoogvacuümomgeving verhit en ontgast, wat zorgt voor een extreme reinheid van de onderdelen. Een RGA (residual gas analyzer) kan vervolgens meten hoe groot de moleculaire verontreiniging nog is. Zo’n RGA en bake-out; voor Ferguson staan de tooling en bijbehorende processen symbool voor een verandering qua bewustzijn. ‘Gaat het om moleculaire verontreiniging, dan red je het niet meer met alleen IPA (isopropyl alcohol, red.) en een UV-A-inspectielamp. Het is precies vanwege dat bewustzijn waarom wij een goede gesprekspartner zijn. We kennen de wereld van de vacuümtechniek en kunnen de klant adviseren over de juiste toepassingen, zonder dat die te extreem worden.’ Aan overdimensioneren heeft een klant dan ook niets, benadrukt Ferguson. ‘Fit for purpose is waar het om gaat, zeker met zulke investeringen.’

ACTIEVE KOOL Om tot de ideale randvoorwaarden voor reinigingsprocessen te komen, moeten schadelijke moleculen dus uit de lucht worden verwijderd. Maar hoe zorg je daarvoor, met in een cleanroom ook apparatuur zoals reinigingsbaden? En dat naast het gegeven dat een cleanroom zo’n 90 pro-

‘FIT-FOR-PURPOSE IS WAAR HET OM GAAT, ZEKER MET ZULKE INVESTERINGEN’

cent van de lucht recirculeert? De oplossing zit ’m volgens Ferguson onder meer in een moleculair filter, zoals een actief-koolpakket. ‘Eenmaal aangebracht in de filtertrap van een flowkast of cleanroom, absorbeert het pakket schadelijke moleculen, waaronder organische componenten, oplosmiddelen en andere procesgassen.’

CLEAN STORAGE CABINET De ontwikkelingen voor een moleculair filter verlopen volgens Ferguson steeds sneller en maken betere oplossingen mogelijk. Een dergelijk mole-

culair filter kan tevens onderdeel zijn van ProCleanrooms clean storage cabinet. Dat systeem is begin dit jaar ontwikkeld en recentelijk is een model geleverd aan Hukseflux Thermal Sensors in Delft. Ferguson: ‘De kast is verrijdbaar of te gebruiken als vaste opstelling. Zie het als een flowkast in een cleanroom, waarbij het systeem wordt gespoeld met gefilterde lucht. Ook is de kast uit te rusten met moleculaire filtering zoals actief-koolpakketten, voor het bewaren van producten die net uit een bake-out komen. Een ultracleane opslag dus, die de klant in staat stelt te voldoen aan de eisen voor reiniging tot op moleculair niveau.’

VERANDERING VENTILATIETECHNIEK Dat voor ProCleanroom de klantspecifieke reinheidseisen steeds strenger worden, blijkt ook uit de cleanroom die het bedrijf onlangs opleverde bij Innovar Cleaning Control in Eindhoven. De cleanroom omvat zo’n 300 vierkante meter, voldoet qua afwerking aan de hoogste eisen en is onder andere voorzien van een actief-koolpakket. Bovendien heeft de cleanroom nog iets wat volgens Ferguson te zien is als een andere ontwikkeling, waarbij hij doelt op de ventilatietechniek. ‘Er zijn nog steeds producenten die voor de aandrijving van de ventilatoren AC-wisselstroommotoren gebruiken. Die zijn in aanschaf wat goedkoper dan gelijkstroommotoren, maar vragen uiteindelijk wel meer onderhoud. Bovendien geven ze meer warmte af en verbruiken ze meer stroom dan DC-motoren. Vandaar dat die DC-

ProCleanroom leverde recent een clean storage cabinet aan Hukseflux Thermal Sensors in Delft.

motoren, en dan meer specifiek de EC-motoren voor elektronisch geregelde gelijkstroom, steeds vaker worden toegepast. Zo ook door ons. ECmotoren kosten bij aanschaf wellicht iets meer, maar zorgen direct voor lagere operationele kosten. En daar heeft een klant het meest aan.’

• www.procleanroom.com

Focus on cost drives out quality Focus on quality drives out cost Electronics Manufacturing Services (EMS)

vdltbpelectronics.com

september 2021

HIGHLY REGARDED SUPPLIER OF

Systems, modules and high-end parts

More added value Maximum involvement

www.fmi.nl www.werkenbijfmi.nl

UIT DE MARKT CO2-UITSTOOTVERLAGING: BENUT STIMULERINGSMAATREGELEN, WANT VERPLICHTINGEN KUNNEN VOLGEN In 2050 moet de CO2-uitstoot – niet alleen die van de burgers en niet alleen die van Shell, maar ook die van elk industrieel bedrijf – zijn teruggebracht naar nul. Dat betekent dat de carbonfootprint van alle denkbare processen de komende jaren fors moet worden verlaagd. De overheid heeft dan ook een flink aantal regelingen opgetuigd die de keuze voor duurzamere energiesystemen moeten stimuleren. Zo zijn er meerdere regelingen gebundeld onder de noemer Topsector Energie (TSE). De TSE heeft als doel innovaties te stimuleren die duurzaamheid koppelen aan economische groei, om zo onder andere de CO2-doelstellingen uit het Klimaatakkoord te behalen. Die regelingen hebben voorts gemeenschappelijk dat ze een percentage van de kosten subsidiëren die bedrijven maken voor CO2-reductie. ‘Neem de TSE-regeling Versnelling Klimaatinvesteringen Industrie’, illustreert Eric Berns van het Eindhovense bedrijf De Subsidie-

specialist, een zusterbedrijf van Govers Accountants/Adviseurs. ‘Deze regeling is speciaal bedoeld voor grootschalige investeringen in bewezen CO2-besparende maatregelen die door de industrie gedaan gaan worden.’ Een andere, wegens succes verlengde TSE-regeling, de DEI+ (Demonstratie Energie en Klimaatinnovatie) biedt de mogelijkheid een subsidie te ontvangen voor pilots en/of demonstraties van nieuwe innovatieve technologie die CO2-uitstoot vermindert. ‘Het exacte subsidiepercentage varieert tussen de 25 en 75 procent: grote bedrijven krijgen minder, het mkb meer.’ De TSE-regelingen kunnen aantrekkelijk zijn voor alle soorten en maten bedrijven, of ze nu groot, middelgroot of klein zijn, starter of gevestigd, winstmakend of niet. Voorts zijn er ook regelingen die het fiscaal aantrekkelijk maken te investeren in energiebesparingsmaatregelen. Bijvoorbeeld het vervangen van conventionele lampen door led-verlichting. Deze EIA-regeling

(Energie-InvesteringsAftrek) biedt een investeringsaftrek van 45,5 procent. ‘Voor ledverlichting is dit overigens wel gemaximeerd en je moet dus wel winst maken’, nuanceert zijn collega Jorick van der Pas. ‘Als dat zo is kun je dat percentage van de investering in mindering brengen op de vennootschapsbelasting. Onder de streep levert dit dan ongeveer 11 procent voordeel op.’ Evenwel, deze stimulerende regelingen zijn in de industrie populair, weten de twee subsidiespecialisten. Het door dwang versnellen van het verduurzamen van processen daarentegen is dat – vanzelfsprekend – veel minder. Berns: ‘Per 1 juli 2019 is er de Informatieplicht Energiebesparing die mkb-ondernemingen die meer dan 50.000 KWh elektriciteit of 25.000 kubieke meter aardgas verbruiken verplicht om te rapporteren welke energiebesparende maatregelen uitgevoerd zijn. Daarnaast hebben deze bedrijven een energiebesparingsplicht die vereist dat alle energiebesparende maatregelen

binnen vijf jaar zijn terugverdiend. Maar de interpretatie van de wetgeving is niet helemaal duidelijk en opvolging zien we nog niet veel. Maar kan wel komen.’ Het afdwingen van investeringen lijkt Berns en Van der Pas niet haalbaar en effectief. ‘Een ondernemer die net geld heeft gestoken in een nieuwe minder duurzame machine kun je niet dwingen die investeringen versneld af te schrijven en te investeren in zeer duurzame, vaak duurdere oplossingen.’ Maar Berns waarschuwt ook: ‘Bedrijven, groot én klein, zouden nu zo veel mogelijk gebruik moeten maken van de stimuleringsmaatregelen. Want de toekomst is ongewis en striktere verplichtingen kunnen volgen.’ Uitgelekt is inmiddels dat op Prinsjesdag het demissionair kabinet uitpakt met 6 tot 7 miljard euro aan extra klimaatmaatregelen. Dat geld gaat vooral naar subsidies. www.subsidiespecialist.nl/ subsidieregelingen

september 2021

UIT DE MARKT ‘LOKALISERING’ SEMICON: SPIN-OUT ITEC GAAT VOOR VERVIJFVOUDIGING OMZET ITEC ontwikkelt en fabriceert assemblage-, test-, inspectie- en smart-productieplatforms, gericht op massavolumeproductie van kleine signaal- tot power MOS-semiconductors. Tot nog toe komen die inspanningen alleen ten goede aan Nexperia – waar ITEC onderdeel van uitmaakt – en aan NXP en Ampleon, andere bedrijven uit de Philips-schoot. Een inzet die resulteert in ongeveer twintig systemen per jaar die die ‘interne klanten’ een plek geven in de productielijnen van hun assemblage- en testfabrieken. Schaalgrootte is door de toenemende technologische complexiteit in de halfgeleidersector steeds belangrijker geworden. Daarom leek het het management en de Chinese eigenaar (Wingtech) van Nexperia twee jaar geleden een goed, kostenefficiënt idee na te gaan of er ook ‘externe klanten’ geïnteresseerd zouden zijn in de ITEC-apparatuur. Uit die marktoriëntatie bleek dat dat het geval is, verhaalt Marcel Vugts, general manager van ITEC. En dat verbaast hem niets. ‘Wij hebben onze systemen altijd nauwgezet gebenchmarkt met die van concurrenten als ASM Pacific en Besi. Op

basis daarvan kwamen we steeds tot de conclusie dat, door de grotere betrouwbaarheid en duurzaamheid en hogere snelheid van onze apparatuur, de cost of ownership ervan 20 tot 50 procent lager is dan die van de concurrent.’ Die hoge kwalificatie heeft volgens hem onder meer te maken met het Zuid-Nederlandse ecosyteem waarvan ITEC – met de r&d-vestiging in Nijmegen – onderdeel uitmaakt. ‘Er is in deze regio veel unieke kennis van mechatronica en system engineering voor hoognauwkeurige toepassingen.’ Door nu ook voor derden te gaan werken wordt niet alleen de schaal vergroot, Vugts denkt ook dat het de kwaliteit van de ITEC-apparatuur ten goede zal komen. ‘Met name de subcontractors van Nexperia, die bevraagd zijn over de verzelfstandiging, hebben hun belangstelling laten blijken. Door ook voor die partijen aan de slag te kunnen gaan, krijgen wij meer en veelzijdigere marktervaring terug waarmee wij onze r&d kunnen voeden.’ De huidige geopolitieke spanningen tussen de VS en China raken met name de semicon en het is voor een halfgeleiderbedrijf niet meer van-

zelfsprekend dat het zonder problemen wereldwijd de markt kan beleveren. ASML ervaart dat al enige tijd. Of derhalve ook Amerikaanse bedrijven als Intel belangstelling zullen tonen voor de ITEC-technologie – die dus een Chinese eigenaar heeft – is voor Vugts dan ook geen zekerheid. Maar zorgen maakt hij zich ook niet: ‘Ik heb van dat soort terughoudendheid nog geen enkel signaal ontvangen’, duidt hij. Tegelijk kunnen die spanningen de huidige semicon-boom verder versterken. De roep om het vergroten van de chipmanufacturingcapaciteit op Europees en Amerikaans grondgebied is op dit moment luid. ‘Er is momenteel een grote behoefte aan productiecapaciteit. De nu gewenste uitbreiding op de diverse continenten biedt ons extra kansen.’ ITEC wil komende vijf jaar groeien naar 100 systemen per jaar. Min of meer een vervijfvoudiging van de omzet dus. Daarvoor is het niet voldoende ITEC onder te brengen in een aparte BV en het personeelsbestand van nu 150 mensen te vergroten, ook moet de interngerichte cultuur binnen ITEC veranderen. ‘Wij zijn nu bezig sales- en productmana-

ITEC wil komende vijf jaar groeien naar 100 systemen per jaar, aldus Marcel Vugts. Foto: ITEC

gers aan te trekken. En er is hier nooit sprake geweest van gedwongen, interne winkelnering. Wij zijn een Nederlands bedrijf, maar juist die combinatie met de Chinese drive geeft een enorme energie voor ambitieuze plannen. Zoals deze verzelfstandiging.’ ITEC is sinds juli een aparte BV, maar blijft wel onderdeel van Nexperia Group. Ook blijft het opereren vanuit de huidige huisvestiging in het Nijmeegse hoofdkantoor van Nexperia. Het bedrijf heeft voorts een kantoor in Hongkong voor customer support en het ontwikkelen van klantspecifieke applicaties. www.nexperia.com/about/ ITEC-equipment-and-automationtechnologies.html

ARJAN ESTER WIL NA AEBI SCHMIDT ANDERE BEDRIJVEN HELPEN MET SERVITIZATION Een ‘disruptieve verandering voor het concept smart industry’, zo kondigde Arjan Ester zijn start-up Spearteq eerder al aan. Ester kan zich er met zijn compagnon Raoul Diederen fulltime op gaan richten, nu hij onlangs is teruggetreden als ceo bij Aebi Schmidt. Bij dat bedrijf, dat onder andere strooimachines en veegmachines produceert, was Ester dertien jaar in dienst. ‘In die tijd hebben we veel mooie dingen gedaan. Aebi Schmidt is van puur een machinebouwer veranderd in een solution provider. Ook hebben we vormgegeven aan een circulair businessmodel, als ultieme vorm van servitization. Ik kijk daar met trots op terug.’ Servitization. Dienstverlening toevoegen aan een maakproduct. Ester krijgt er naar eigen zeggen energie van, en stopt die energie nu in Spearteq. De start-up gaat volgens Ester dienen als online platform voor oem’ers die laagdrempelig met

servitization aan de slag willen. ‘Spearteq bundelt, standaardiseert en ontsluit. Het platform gebruikt bestaande technologie en biedt gestandaardiseerde producten voor dienstverlening aan op abonnementsbasis. Denk bijvoorbeeld aan een SLA (service level agreement, red.): een bedrijf neemt die maandelijks bij ons af en heeft er verder geen omkijken naar. Ook niet naar updates, want die verzorgen wij.’ Er zijn volgens Ester genoeg oem’ers die meer willen met servitization. ‘Maar het ontbreekt ze vaak aan de mankracht en tijd. Los van de investeringen die een servitization-strategie vraagt. Met Spearteq nemen we die drempels weg; via ons platform kan een bedrijf snel met eigen diensten aan de slag. Dat bespaart kosten en versnelt het proces.’ Aan Spearteqs pakket van in totaal zo’n vijftig dienstverleningsproducten wordt momenteel gewerkt; Ester verwacht een eerste lancering in het

eerste kwartaal van 2022. ‘Wel kunnen bedrijven met ons al aan de slag met een business selfie. Waar staan ze nu? Wat is nodig om de servitization-strategie vorm te geven? We beantwoorden die vragen graag – en zoeken daarvoor nog launching customers.’

Een fikse groeiambitie hebben Ester en Diederen in elk geval. ‘We zetten in op pre-sales, net als volledige ondersteuning qua technologie. Daarbij zorgt ook Raoul voor veel ervaring, die hij opdeed met trans> LEES VERDER OP PAGINA 103

september 2021

101

UIT DE MARKT MOTRAC LEVERT NIET ALLEEN AANDRIJFLIJN, MAAR COMPLETE ELEKTRISCHE ‘WERKTUIGDRAGER’ Motrac (een naam samengesteld uit Motion en Traction) Industries is gespecialiseerd in het ontwikkelen en bouwen van aandrijflijnen. Lange tijd waren dat voornamelijk dieselhydraulisch aangedreven lijnen, maar inmiddels verzorgt het bedrijf uit Zutphen ook volledig emissievrije, vol-elektrische lijnen, vertelt directeur Maarten Vinkesteijn. Die worden ontwikkeld in nauwe samenwerking met de klant, fabrikanten van landbouwwerktuigen, mijnbouwvoertuigen, grondverzetmachines en ook veegmachines en onkruidbestrijders. Dit zijn oem’ers in, wat Vinkesteijn noemt, de midmarket: ‘Dus niet de John Deere’s en Caterpillars, maar de bedrijven die circa 100 tot 500 machines per jaar produceren. Die voorzien wij van complete, klantspecifieke elektrische aandrijflijnen, bestaand uit elektromotoren, batterijen, besturingen en alle systemen voor de bediening van zaken als de hydraulische laadklep of de veegtools.’ Als de klant zelf de benodigde competenties niet in huis heeft, ontwik-

102

september 2009

kelt en bouwt Motrac Industries ook de ‘proof of concept’ dan wel het prototype van het complete voertuig. ‘Waarna de klant deze in serieproductie kan nemen. Soms wil de klant ook dat wij ook de eerste series bouwen, zolang de vraag naar volledig-elektrische voertuigen nog beperkt is en hij geen eigen lijn op wil zetten.’ Met die kennis en ervaring heeft Motrac inmiddels een volgende stap gezet. In 2018 vroeg Jean Heybroek (net als Motrac Industries onderdeel van moederbedrijf Royal Reesink) om de elektrificatie van een bestaande ‘werktuigdrager’, een multifunctioneel voertuig waaraan allerlei werktuigen gehangen kunnen worden, voor bijvoorbeeld het vegen van de straat, het weg borstelen van onkruid of het strooien van zout. Dit in afstemming met de fabrikant van die originele werktuigdrager. Die bedacht zich echter in 2019, om de ontwikkeling en bouw zelf ter hand nemen. Voor Jean Heybroek was inmiddels duidelijk dat er voldoende vraag was naar de machine,

dus werd besloten die zelf op de markt te gaan brengen. Samen met Motrac Industries is de machine compleet ontwikkeld. ‘Wij weten dus alles van aandrijflijnen en hadden zelf ook al het chassis voor elektrische voertuigen De RECO eTrac. Foto: Jean Heybroek ontwikkeld en gebouwd. Voor de ontwikkeling en bouw van de cabine voor de wendbaarheid en een ergonomisch-verantwoorde cabine. hebben we Mathieu, een dochterbeBelangrijk voor het succes is het feit drijf van de FAYAT Groep, bij het dat de ontwikkeling is gedaan met project betrokken.’ ‘goed zicht op de markt’, duidt VinDe machine, gedoopt als RECO kesteijn. ‘Jean Heybroek kent die eTrac, is inmiddels in diverse, klantmarkt als distributeur en servicespecifieke uitvoeringen geleverd aan meerdere klanten en rijdt nu rond in dienstverlener als geen ander.’ Dit najaar wordt de productie verder onder meer Amsterdam, Rotterdam, opgeschaald. Utrecht en Den Haag. Emissievrij En hoever is die fabrikant inmiddels? dus, uitgerust met een krachtige ‘Die zijn naar verluidt nog steeds lithium batterij waardoor die acht bezig met ontwikkelen.’ uur per dag inzetbaar is, voorzien www.motracindustries.com van een fusee achterwielbesturing

TEKORTEN? BENUT JE INSTALLED BASE Door de huidige supplychainproblemen zijn er tekorten aan van alles en nog wat. Dat terwijl er een enorme voorraad is aan printplaten, batterijen en elektronische en mechanische componenten, althans, als onderdeel van de installed base. Natuurlijk, zolang die machines en apparatuur in gebruik zijn kun je die voorraad niet aanspreken, maar zodra ze aan het eind van hun life cycle geraken is dat wel het geval. Het is deze ‘geïnstalleerde voorraad’ die Bluetron wil helpen benutten, legt Bluetron-marketingman Carlo van Pelt uit. ‘Wij houden ons als 25 jaar met die problematiek bezig: hoe kun je de installed base aan elektronica circulair maken? Wij weten hoe we elektronica of batterijen op een zo efficiënt mogelijk manier uiteen kunnen nemen zodat de onderdelen kunnen worden gerefurbished of geremanufactured. Dat laatste houdt in: als nieuw produceren, met dezelfde functionaliteit, garantievoorwaarden et cetera. En ze vertonen minder uitval dan nieuwe omdat de zwaktes er inmiddels uit zijn.’ Tot nog toe stonden veel toeleveranciers daar niet voor open. Zij krijgen

immers de opdracht van hun klant een module of een component met een bepaalde functionaliteit te engineeren en te produceren. Daarvoor willen ze nieuwe, virgin materialen gebruiken, waarvan de kwaliteit vaststaat en geen gebruikte, waarvan de kwaliteit voor hen twijfelachtig is. ‘Maar die houding verandert nu, moet nu veranderen. Want menige systeemleverancier komt nu in de liquiditeitsproblemen als hij niet kan uitleveren, omdat hij dat ene component mist. Dan is het ineens wel interessant naar die installed base te gaan kijken.’ Bluetron kan bedrijven helpen de schaarsteproblematiek te lenigen, wil Van Pelt maar zeggen. Met alle voordelen voor de korte termijn. ‘Gebruik maken van de installed base is het plukken van het laaghangende fruit. Door te analyseren wat zich goed leent voor hergebruik en hoe je dat praktisch organiseert kun je op korte termijn tekorten oplossen.’ Behalve op het voorkomen van schaarste (en verspilling) op de korte termijn, wil de onderneming dat met haar ‘Circularity-to-Profit’benadering ook regelen voor de lange termijn. ‘Voor de lange termijn

> VERVOLG VAN PAGINA 101

mee treedt Schothuis toe tot de RvB van Aebi Schmidt, en treft hij daar Ester. Want Aebi Schmidt definitief verlaten? Dat doet Ester niet. ‘Ik blijf als non-executive director voorzitter van de RvB van Aebi Schmidt. En geef er zo de ingezette servitizationstrategie verder mee vorm. Het is fijn betrokken te blijven.’ www.spearteq.com www.aebi-schmidt.com/nl/

formatietrajecten voor servitization bij meerdere maakbedrijven. ‘Samen bieden we vijftien jaar aan ervaring met servitization, waarvan de maakindustrie optimaal kan profiteren.’ De nieuwe ceo bij Aebi Schmidt is Patrick Schothuis, die voorheen bij onder andere Komatsu – producent van bouwmachines – werkte. Daar-

is het zaak dat al tijdens het ontwerpen van modulen, dus in de r&d-fase, rekening wordt gehouden met het kunnen ontmantelen en hergebruiken.’ Maar, dit design for circularity, tekent Van Pelt daar meteen bij aan, heeft ook hoofdzakelijk pas op de lange termijn effect en vergt dus een lange adem. ‘Grote oem’ers als ASML of IBM – klanten van Bluetron – zijn met een circulair businessmodel bezig. Omdat ze hun maatschappelijke verantwoordelijkheid willen nemen Bluetron helpt de schaarsteproblematiek te lenigen door gebruik te en in het besef dat maken van de installed base. Foto: Bluetron ze zo tegelijk hun aantrekkingskracht vergroten op de jonge talenten. Maar nog niet zover. Een module of een dat businessmodel verandert het component met een specifieke funcwerk voor alle onderdelen van de tionaliteit engineeren en produceren waardeketen. Want circulair worden is vaak al zo complex dat deze supheeft niet alleen implicaties voor pliers geen trek hebben ook nog eens r&d, maar evengoed voor productie, na te moeten denken over de vraag service, maintenance en sales. Die hoe die module ontworpen kan moeten ook allemaal mee, terwijl de worden zodat die gemakkelijk en effecten van circulair design op winstgevend gerefurbished of gerebeschikbaarheid en het milieu pas op manufactured kan worden. Maar de lange termijn optreden.’ hun oem-klant gaat die vraag wel Veel grote oem’ers zetten inmiddels stellen. Wij kunnen hen daarbij de eerste strategische stappen naar met advies, engineering en service een circulair verdienmodel, net als ondersteunen en zorgen dat ze snel enkele eerstelijns toeleveranciers als de eerste stappen gaan zetten.’ Neways en Prodrive, weet Van Pelt. www.bluetron.nl ‘Maar de meeste toeleveranciers zijn

Benieuwd welke stappen nodig zijn om KPI’s inzichtelijk te maken binnen jouw maakbedrijf? Kijk op de achterpagina

Maak het met Isah.

15-04-2021 17:00

september 2009

103

ADVERTORIAL

GOVERS ACCOUNTANTS/ADVISEURS PASSIE VOOR DE FINANCIËLE PERFORMANCE VAN BEDRIJVEN IN DE MAAKINDUSTRIE

QLTC EN UW ACCOUNTANT EN BELASTINGADVISEUR U bent actief in een industriële en hightech omgeving en stelt hoge eisen aan uw leveranciers van goederen en diensten. U verwacht van uw toeleveranciers goederen en diensten van uitstekende kwaliteit en een hoge leverbetrouwbaarheid. U wilt dat ze hun knowhow up to date houden, en state-of-the-art oplossingen bieden. En dat alles tegen een redelijke prijs. Het is onze ervaring dat dit evengoed geldt voor de diensten van accountants en belastingadviseurs.

e zijn een middelgroot kantoor – met een historie van meer dan 90 jaar – in het hart van de Brainport-regio. We hebben een sterke focus ontwikkeld op ondernemingen in de toeleverketens van semicon, automotive, energy & infrastructure, industrial, food processing en medical. We ondersteunen oem’ers, 1st en 2nd/3rd-tier suppliers, start-ups en scale-ups in hun groeiambities. Onze klanten behoren tot de top in hun sector, of wij ondersteunen hun ontwikkeling daarnaartoe. Dat doen we door een grote kennis van hun bedrijfsactiviteiten en van de supply chains waarin ze actief zijn. Door accountancy en belastingadvies in te bedden in de strategische context van onze klanten. Door een actieve oriëntatie op de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen met aantrekkelijke verdienmodellen, gebruik makend van fiscale faciliteiten. Door een continue focus op productiviteit en performanceverbetering. Uitgangspunten zijn het leveren van een hoge toegevoegde waarde en het realiseren van een aantrekkelijk rendement.

Wij helpen ondernemersdromen realiseren. Benieuwd wat we voor u kunnen doen? Neem contact op met: • Paul Mencke via + 31 (0) 6 10 92 37 30 of mail via mencke@govers.nl • Harm Kolen via +31 (0) 6 51 46 72 51 of mail via kolen@govers.nl

BUY & BUILD Wij willen klanten in de specifieke fase waarin ze zich bevinden bijstaan met concrete adviezen. Bijvoorbeeld bij de uitvoering van hun groeistrategie. Dat kan door een focus op autonome groei, maar ook door een combinatie van autonome groei en overnames, of door strategische samenwerking. Wij denken mee bijvoorbeeld bij het maken van duurzame afspraken met strategische partners, en bij het kritisch doorlichten van overnamekandidaten (due diligence).

Govers Accountants / Adviseurs Beemdstraat 25 5653 MA Eindhoven Tel. +31 40 2 504 504 www.govers.nl

UIT DE MARKT HIGH TECH CAMPUS EINDHOVEN KOMT IN AMERIKAANSE HANDEN Het is een van de grootste vastgoedtransacties in de Nederlandse geschiedenis: de verkoop van High Tech Campus Eindhoven (HTCE) door investeerder Marcel Boekhoorn aan het Amerikaanse Oaktree Capital Management. De verkoop omvat naar verluidt 1,1 miljard euro en wordt in september dan wel

oktober afgerond. Boekhoorn kocht de campus in 2012 voor 425 miljoen euro. Zelf heeft Oaktree aangegeven HTCE de komende jaren te laten groeien en bestaande en nieuwe huurders te ondersteunen bij het versnellen van hun business. www.hightechcampus.com, www.oaktreecapital.com

EX-BANKIER DENEKAMP WIL FINANCIERING MKB TOEGANKELIJKER MAKEN Rick Denekamp, ex-sector banker industrie van ING, is een eigen adviesbureau begonnen: RD+P in Zeist, voor ondernemers in de maakindustrie. Hij wil financieel advies beter bereikbaar maken voor ondernemers. ‘Het is niet eenvoudig om als onderneming een goed financieel advies of financiering te krijgen. Het financieringslandschap is de afgelopen jaren sterk veranderd. RD+P ziet een herschikking in dat landschap. Cofinanciering is de nieuwe werkelijkheid. Wij helpen het mkb met het mogelijk maken van een kapitaalmix van financiële dienstverleners, lokale overheden en informal investors. Traditionele bancaire oplossingen worden zo versterkt en aangevuld met gelden van andere partijen’, zo motiveert Denekamp zijn stap. Denekamp is een ex-zakenbankier die ‘na jarenlang te hebben moeten toezien’ dat financiering steeds moeilijker bereikbaar (b)lijkt voor ondernemers, heeft besloten hier

wat aan te gaan doen. ‘RD+P heeft als met als missie de Nederlandse maakindustrie te helpen met hun waarderings-, investerings- en financieringsvraagstukken. Als regisseur van bedrijfsfinancieringen combineren wij kapitaalsoorten tot de best passende oplossing, waarbij naast bancaire financiering ook achtergestelde leningen kunnen worden ingezet.’ Rick Denekamp heeft een track record in financial services en strategisch management, en met meer dan 200 (internationale) transacties op zijn naam weet hij hoe je een bedrijf moet waarderen, (ver)kopen en financieren. Naast zijn Master in Strategic Management aan de Rotterdam School of Management werkte Denekamp als docent strategic business planning voor de RSM en heeft hij een Master in International Finance behaald aan de universiteit ESADE in Barcelona. www.rdpartners.eu

PERSONALIA

Samen met EVBox Group en ENGIE wil MercedesBenz Trucks toe naar een compleet ecosysteem voor elektrisch vervoer. Het systeem moet laadopBert-Jan Woertman is onlangs begonlossingen voor vrachtwagendepots nen als directeur van Mikrocentrum. gaan omvatten, en Hellings vormt daarmee Hij volgt er Geert op, die een aanvulling op de gezamenlijke ruim 18 jaar directeur is geweest van de levering van elektrische vrachtwanetwerkorganisatie voor de hightechgens. Terwijl Mercedes-Benz Trucks en maakindustrie. Woertman werkte voor de voor klantmeerdere tot een start-ups, gebruikersproeerder de fiel komt, EVBox Group High Techverzorgen Campus Eindhoven en enPhilips. ENGIE dewas analyse van klantdepoOok hij betrokken bij de sito’s. moet ditIndustries leiden tot een start Samen van de Brainport infrastructuur en energievoorziening Campus. Woertman: ‘Na 20 jaar opervaring maat. Ook nemen EVBox Group in internationale innovatieve enomgevingen, ENGIE hetheb onderhoud de ik ervaren aan dat samenlaadstations op zich, naast advies werken in slimme netwerken het en technische trainingen. verschil maakt. Mikrocentrum speelt www.mercedes-benz-trucks.com hierin een centrale rol.’ www.evbox.com www.engie.nl Josepha van Kollenburg is sinds augustus de nieuwe directeur van het Fieldlab Industrial Electrification (FLIE) in Rotterdam. Ze komt uit de kunststofindustrie, waar ze zich bij onder andere PlasticsEurope richtte op concrete stappen naar verduurzaming. Dit laatste gaat ze ook doen voor FLIE, en dan meer specifiek voor de klimaatdoelstellingen van Rotterdam. ‘Het versnellen van elektrificatie-technologieën is essentieel voor de energietransitie’, aldus Van Kollenburg. ‘FLIE is het eerste

fieldlab in de regio dat technologieën op deze schaal samen met de bedrijven test.’ Van Kollenburg is bij FLIE de opvolger van Jeroen van Woerden. De Koninklijke Staalfederatie krijgt met Yorick Lieffering een nieuwe branche-

manager. Lieffering begint er 1 oktober, nadat hij de afgelopen jaren binnen brancheorganisatie FME ervaring opdeed met verenigings- en projectmanagement voor ondernemers in de procesindustrie. FME en de Staalfederatie gaan intensiever met elkaar samenwerken. Lieffering wordt de opvolger van Rob Greve, die na 32 jaar bij de Staalfederatie met pensioen gaat.

Harold de Graaf is 1 september

gestart als algemeen directeur van de federatie Nederlandse Rubber- en Kunststofindustrie (NRK). De Graaf gaat zich bij de branchevereniging richten op de zichtbaarheid en positionering van zowel de sector als ook de ruim vierhonderd NRK-leden. ‘Als rubber- en kunststofindustrie zichtbaar en actief bijdragen aan de green deal is de maatschappelijke opdracht.’

SOLUTION PROVIDER voor de maakindustrie Consultancy

Engineering Realisatie

www.sttproducts.nl

september 2021

105

ABI. INNOVATIE IN UITVOERING. De kracht van het idee blijkt uit de realisatie. Als specialist op het gebied van aandrijvingen, motion control en robotics weten we waar we het over hebben. Of het nu om standaard oplossingen of specialistisch maatwerk gaat: alles begint met DENKEN. In een zo vroeg mogelijk stadium. Wat is de werkelijke vraag? Welke oplossing sluit hier perfect op aan? En dat dan tot in de puntjes uitvoeren. Dat is wat we het best KUNNEN, als familiebedrijf met bijna 100 jaar ervaring. De dienstverlening van ABI gaat van advisering tot realisatie. Inclusief naadloos aansluitende begeleiding en professionele trainingen. En altijd vanuit bevlogen vakmanschap. Dat is waar we het voor DOEN.

AANDRIJVINGEN - MOTION CONTROL - ROBOTICS

www.abi.nl

SMARTGELEVERD GEÏNVESTEERD Link Magazine bericht over de levering van of de investering in smart technologie en de toegevoegde waarde daarvan voor de gebruiker. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

GEÏNVESTEERD METAAL

OPPERVLAKTETECHNIEK

247TailorSteel start bouw derde Duitse fabriek

Hevami gaat op nieuwe locatie ook reviseren

In het Zuid-Duitse Langenau start 23 september de bouw van de nieuwe productielocatie van 247TailorSteel. De fabriek van 15.000 vierkante meter moet werk bieden aan 200 medewerkers en is naar verwachting najaar 2022 volledig in gebruik. Met de nieuwe productiefaciliteit wil 247TailorSteel, dat via eigen software en een online

portaal lasergesneden metaalproducten levert, klanten in BadenWürttemberg, Beieren en Oostenrijk beter bedienen. De fabriek in Langenau is de derde Duitse vestiging. Ongeveer een jaar geleden ging de productielocatie in Hilden van start. Daarvoor opende 247Tailorsteel al een fabriek in Oyten. www.247tailorsteel.com

Hevami Oppervlaktechniek is in Veghel, op zo’n anderhalve kilometer van de huidige locatie, gestart met de bouw van een nieuw bedrijfspand. Op een perceel van 1.360 vierkante meter verrijst op een oppervlakte van zo’n 380 vierkante meter een hal van 9 meter hoog. Ervoor komt op 200 vierkante meter een kantoorruimte van twee lagen. Hevami heeft zich gespecialiseerd

in de levering van onder andere straalmachines, bandschuurmachines en ontbraam- en polijstmachines. In het nieuwe pand wil het bedrijf ook machines kunnen terugnemen en reviseren en ze zo een tweede leven geven. Hevami wil aan het einde van het eerste kwartaal van 2022 actief zijn op de nieuwe locatie. www.hevami.nl

METAAL

QUANTUMTECHNOLOGIE

Doorstart voor Rademakers Nadat Rademakers Gieterij in Klazienaveen in juni failliet ging, is inmiddels duidelijk dat het bedrijf alsnog een doorstart kan maken. Volgens directeur Werner Velthuis kunnen daardoor 60 van de 100 medewerkers weer bij het bedrijf aan de slag. Vanwege de financiële nood wilden aandeelhouders eerder niet meer investeren in de gieterij. Meerdere opdrachtgevers hebben nu

aangegeven dat wél te doen, om er zo zeker van te zijn dat ze de onderdelen krijgen voor hun eigen producten. Volgens Velthuis maakt Rademakers de doorstart met een volle orderportefeuille. En doet het bedrijf dat bovendien met een optimalisatie van het machinepark, waarmee al vooraf aan het faillissement werd gestart. www.rademakersgieterij.com

Microfonds helpt quantum start-ups LightSpeed Fund 1, zo heet het nieuwe microfonds van Quantum Delta NL. Het fonds omvat 2 miljoen euro en moet quantum startups ondersteunen tijdens hun eerste fase. Een van die start-ups is het Delftse QuantWare, dat quantum processoren ontwikkelt en als eerste deelnemer aan het LightSpeed-

programma een funding heeft ontvangen. Quantum Delta NL wil als stichting een boost geven aan het aantal succesvolle quantum start-ups. Zijn dat er nu nog zeven, in 2027 moet de teller zijn uitgekomen op minstens honderd. www.quantumdelta.nl, www.quantware.eu

Hänel Lean-Lift® Flexibiliteit, effectiviteit en rendabiliteit Economie, efficiëntie en ergonomie – dat zijn eisen waaraan een moderne intralogistiek moet voldoen. Met de Hänel Lean-Lift® bieden wij een hoogwaardig hightechsysteem voor magazijnorganisatie en beschikbaarstelling van materiaal aan, dat tijd, opslagruimte en kosten bespaart en een aanzienlijk efficiënter arbeidsproces mogelijk maakt. Hänel Lean-Lift® – overtuigende nde argumenten Meer dan 60 % ruimtebesparing ng o ve r formatie t® vindt in Ergonomisch en veilig r e e M if l Lean-L Efficiëntie de Häne website. e z u op o n Tijdsbesparing an-lif t nl/lm/le / m o .c s Optimaal onderdelenenellink w w w.ha management

Hänel Kantoor- en Magazijnsystemen Nieuwland Parc 13a NL - 2952 DA Alblasserdam E-Mail: info@haenel.nl www.haenel.nl

september 2021

107

UIT DE MARKT FONTYS START SPECIALISATIE ‘ICT & SMART INDUSTRY’ Fontys Hogescholen start vanaf dit schooljaar met de specialisatie ‘ICT & Smart Industry’. De opleider, die ruim 44.000 studenten en 4.400 medewerkers telt, doet dat naar eigen zeggen om de ICT-professionals van de toekomst voor te bereiden op de uitdagingen van de huidige digitalisering in de maakindustrie. Productieprocessen en systemen worden slimmer, autonomer en meer datagedreven, en het is volgens Fontys aan maakbedrijven én het onderwijs om daar zo goed mogelijk mee om te gaan. Tijdens de specialisatie van Fontys Hogeschool ICT leren studenten wat smart industry betekent en welke kernvaardigheden zij later nodig hebben. Denk aan machine-tomachine communicatie, informatiedeling, sensor-dataverzameling en visualisatie. Ook wil Fontys de specialisatie inzetten voor een goed begrip van zowel procesmatig werken als de downstream impact van interventies. ‘De digitale transitie raakt alle productieprocessen, wat het voor

organisaties lastig maakt om dat gestructureerd aan te pakken’, vertelt Suzana Andova, docent ICT en coördinator ICT & Smart Industry. ‘Je hebt te maken met de integratie van oudere machines en slimmere productieprocessen en het ophalen van data voor nieuwe IoT-infrastructuren. Een tweede vraag is hoe je die vervolgens kan visualiseren en inzetten voor slimmere productie. Het vereist een nieuwe manier van denken.’ Dat Fontys zich met de specialisatie richt op ICT-studenten, heeft alles te maken met de impact van software. Het zijn immers niet de machines die slimmer worden, maar de software die ze aandrijft en achterliggende systemen die op data draaien en de informatieflow van een geheel proces mogelijk maakt. Andova: ‘Machines bouwen is software development geworden. Het proces van digitalisatie versnelt omdat enabling technologies als IoT, big data, cloud computing, AI en robotica inmiddels enorm geavanceerd zijn. Onze studenten begrijpen de moge-

lijkheden en leren hoe deze in een productieproces te integreren zijn. Dat doen ze samen met partnerbedrijven via specialistische modules Studenten worden klaargestoomd voor de smart industry. Foto: Fontys naar eigen dent die zich richt op IoT, zal leren keuze. Ze leren daar bijvoorbeeld te over de huidige protocollen, cloudwerken met industriële IoT, indusopslag en veiligheidsissues. Een triële automatisering, data engiander kiest voor intelligent manageneering, human-machine interactie ment, en leert meer over supplychain of intelligent management.’ management, maar over ook dataTijdens de opleiding Smart Industry analyse.’ specialiseren de studenten zich: ‘Het Innovatieve bedrijfspartners geven is belangrijk dat ze de basis van die workshops en studenten werken aan globale transformatie begrijpen, gerichte smart-industry-projecten. maar de verschillende toepassingen ‘Zodat zij direct hun kennis toe in de industrie zijn zo breed dat je een focusgebied kiest. Op die manier kunnen passen en ervaring op doen in het werkveld.’ doen studenten gericht kennis op www.studynavigatorfontysict.nl van bepaalde technologie. Een stu-

Maak een sprong in het diepe… Samen met ons!

www.wjadvocaten.nl

anders | durven | denken

september 2021

109

ADVERTORIAL

NEDINSCO ONTWIKKELT ZICH TOT ORIGINAL MODULE MANUFACTURER VOOR ZICHTSYSTEMEN

STEEDS MEER TOEPASSINGEN IN BEELD Nedinsco is voor hoogwaardige, betrouwbare zichtsystemen al een eeuw lang ‘hofleverancier’ van defensieorganisaties. Inmiddels bedient het Venlose bedrijf meer en meer ook andere uitdagende markten, van halfgeleider tot offshore. Zo groeit Nedinsco uit tot een Original Module Manufacturer die compleet geteste, extreem betrouwbare, ‘ruggedized’ camerasystemen levert.

edinsco (120 medewerkers) is gespecialiseerd in de ontwikkeling en fabricage van optomechatronische systemen. Het bedrijf in Venlo levert al 100 jaar hoogwaardige producten zoals camerasystemen, dagen nachtzichtoplossingen, 360-gradencamera’s, sensorplatformen en periscopen. Daarvoor beschikt het over een stevige R&D-afdeling en productie-, montageen cleanroomfaciliteiten van wereldklasse. Nedinsco heeft alle disciplines in eigen huis – mechanica, elektronica, software – en werkt conform de relevante certificeringen, waaronder AS 9100.

Arno Bouwmeester, directeur van Nedinsco: ‘Innovatie, kwaliteit en betrouwbaarheid staan bij ons centraal voor alle klanten en partners.’

Precisie-assemblage van optiek is een van de competenties die Nedinsco in de vingers heeft.

‘RUGGEDIZED’ Begonnen voor de defensiemarkt, bedient Nedinsco de laatste decennia in toenemende mate ook klanten wereldwijd in markten als halfgeleider, meteorologie, offshore, luchtvaart en ‘streetview’. De betrouwbare oplossingen van Nedinsco geven het beste zicht onder zware omstandigheden, van regen en zandstorm tot extreme temperaturen en trillingen. Dat is te danken aan een bijzonder specialisme, ‘ruggedizen’, oftewel het ontwerpen en bouwen van robuuste, ‘ruggedized’ systemen. Dankzij de combinatie van de juiste mechanica, elektronica en software in het design van de Nedinsco-producten, blijven de systemen altijd functioneren, jaren achtereen, zelfs in de meest uitzonderlijke omstandigheden. De klanten van Nedinsco zijn sterk afhankelijk van de zichtsystemen, ze moeten erop kunnen rekenen dat die altijd werken. GROEIEN EN INNOVEREN Nedinsco wil verder groeien en diversifiëren, ook buiten de defensiemarkt. Daarom blijft het bedrijf innoveren voor uiteenlopende applicatiegebieden, vertelt Arno Bouwmeester, die vorig jaar is aangetreden als directeur. ‘Want de uiteenlopende marktdynamieken versterken elkaar en kunnen elkaar opvangen. In al die verschillende markten tellen hoe dan ook de kwaliteit en de langetermijnrelaties waar Nedinsco zich mee onderscheidt.’ UNIEKE COMBINATIE Zo ontwikkelt Nedinsco allerlei systemen die steeds hogere zoomen zichtfactoren combineren tot de perfecte zichtoplossing – in een robuuste behuizing en met de elektronica en software die ervoor zorgen dat het systeem altijd blijft werken. ‘Deze combinatie is uniek in de wereld en willen we zo ver mogelijk uitwerken. We bouwen complete systemen, waaronder periscopen voor onderzeeboten, maar ook 360-gradensystemen zoals die voor streetview worden gebruikt. Andere toepassingen zijn bijvoorbeeld cameradetectie voor pijpleidingen, vogeldetectie op luchthavens, meteorologie en applicaties voor de offshoreindustrie. Ook werken we aan nieuwe systemen om in de bodem te kunnen kijken, voor het detecteren van bermbommen.’

Nedinsco is al 100 jaar gevestigd in Venlo.

intelligentie om beelden te vertalen naar informatie, voor herkenning van voertuigen en andere objecten, en om beelden met elkaar te combineren, bijvoorbeeld uit dagen nachtzicht. Daarin ligt onze toekomst, reden waarom wij investeren in kennisontwikkeling op deze gebieden. Gecombineerd met onze state-of-the-art hardware kunnen wij dan kant-en-klare, compleet geteste optische systemen ontwerpen en bouwen. We leveren onze complexe producten op met inbreng van onze eigen technologie, waarvoor we in de loop der jaren IP hebben opgebouwd.’

AANTREKKELIJKE WERKGEVER Kortom, Nedinsco wil in de tweede eeuw van haar bestaan in allerlei opzichten doorgroeien en is daarvoor continu op zoek naar nieuwe medewerkers. ‘Wij zijn een aantrekkelijke werkgever’, zegt Bouwmeester. ‘Bij een groot bedrijf kun je maar bijdragen aan een stukje van de oplossing, bij Nedinsco kan elke medewerker op zijn of haar manier het verschil maken. We kunnen iedereen voldoende ontwikkelingspotentieel bieden; je kunt hier doorgroeien in een internationaal bedrijf. Technologisch opereren we op het scherp van de snede en je werkt hier aan een tastbaar en zichtbaar high-tech product.’

Nedinsco Jan van Riebeeckweg 5 5928 LG Venlo

ORIGINAL MODULE MANUFACTURER Om die uiteenlopende applicatiegebieden goed te kunnen bedienen, streeft Nedinsco naar een positie als Original Module Manufacturer. ‘Elektronica en software worden steeds belangrijker voor het verder uitontwikkelen van dit soort systemen. Daar komt nog bij de

T +31 (0)77 355 87 77 E info@nedinsco.com I www.nedinsco.com

SAMENONDERNEMEN Link Magazine signaleert overnames, fusies en allianties (en de beëindiging daarvan) in de industrie. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

OVERNAMES

ALLIANTIES

MARITIEM

AANDRIJFTECHNIEK

Breman versterkt zijn maritieme positie

Partnerschap moet Archimedes Drive doorbraak bezorgen

Met de overname van Wesco IJmuiden doet Breman Machinery van zich spreken op de maritieme markt. Breman in Genemuiden is gespecialiseerd in grote machinale bewerkingen en maakt onderdelen voor onder andere de offshore industrie. Daarnaast doet Breman veel plaatwerk, waarvoor het momenteel in Genemuiden een nieuwe productielocatie bouwt.

Ook Wesco IJmuiden richt zich op de dredging en offshore markt. Het bedrijf is gespecialiseerd in engineering van nieuwbouw en modificaties, montage en onderhoud aan boord van schepen. Tot het productportfolio van Wesco behoren onder meer installaties voor de windmolenindustrie. www.wescoijmuiden.nl, www.breman-machinery.com

Het Delftse IMSystems kan vanaf 2022 zijn Archimedes Drive grootschalig en wereldwijd gaan produceren. Dit als gevolg van een strategisch partnerschap met Linamar, dat bovendien samen met Finindus en InnovationQuarter zorgt voor een series-A-investering van 3 miljoen euro. De Archimedes Drive van IMSystems zorgt er als transmissiesysteem voor dat het

‘hart’ van een robot nauwkeuriger functioneert, waardoor kracht efficiënter wordt overgebracht. Volgens IM-Systems kan een productierobot met de Archimedes Drive in dezelfde tijd tot 40 procent meer werk leveren dan met een andere drive. www.imsystems.nl, www.linamar.com, www.finindus.be, www.innovationquarter.nl

FOODINDUSTRIE

AUTOMATISERING

VHE zet na overname door Torqx in op meer schaalgrootte

Ook INSynQ maakt nu deel uit van SAP-fusiebedrijf

VHE Industrial Automation werd onlangs definitief overgenomen door Torqx Capital Partners, dat twee derde van de aandelen overneemt van de vorige eigenaar Greendelta Corporate Investments. De overige aandelen blijven bij managementleden Joop Essing (ceo) en Marc van Happen (cto/coo). Vanuit vestigingen in Eindhoven en Veldhoven ontwikkelt, ontwerpt en produceert VHE

bedieningspanelen, modules en kabelaansluitingen voor oem’ers in meerdere sectoren. Met de overname kan het bedrijf verder bouwen aan de beoogde groei. Essing: ‘We kunnen nu nadrukkelijker op zoek naar acquisities van bedrijven die ons port-folio aanvullen en onze technische competenties verder vergroten.’ www.vhe.nl, www.torqxcapital.com

Nadat SAP-partners Asecom, Serac en Xperi eerder al de handen ineensloegen voor meer gezamenlijke slagkracht, is nu ook INSynQ partner van het fusiebedrijf. Samen zorgen de vier softwarebedrijven naar eigen zeggen voor de grootste SAP-partner voor de middenmarkt in de Benelux. Dat ook INSynQ, dat meerdere vestigingen heeft in Nederland, aansluit is niet zonder

reden. Met INSynQ erbij zorgt de groep ervoor dat er een leidende rol ontstaat voor elk van de drie pijlers van SAP: SAP S/4HANA, SAP Business ByDesign en SAP Business One. Met steun van investeerder Mentha Capital wil de groep snel groeien in West-Europa. www.insynq.nl, www.asecom.nl, www.serac.nl, www.xperi.nl

Robots voor het leven. Of het nu gaat om een standaard of steriele omgeving, high-end of routine taken, Stäubli robots leveren propere, consistente prestaties en garanderen het hoogste niveau van producthygiëne, veiligheid, ﬂexibiliteit en productiviteit. Proﬁteer van onze know-how en ontdek de nieuwe automatiseringsmogelĳkheden van intelligente en veilige robottechnologie. Stäubli Robotics Days 27 – 28 oktober Technopolis Mechelen (BE) Stäubli – Experts in Man and Machine www.staubli.com

ROBOTICS

Nieuwe life science automatiseringsoplossingen Stäubli Benelux N.V. Tel. +32 56 36 40 04, robot.be@staubli.com

september 2021

111

isah.com

KPI’S INZICHTELIJK EN GRIP OP PROCESSEN? MAAK HET MET ISAH

De rol van veel controllers in de maakindustrie is aan het verschuiven van scorekeeper naar

Wilt u weten welke processtappen essentieel zijn om KPI’s inzichtelijk te maken?

navigator. In die nieuwe rol zijn KPI’s een

Download het gratis whitepaper:

onmisbare tool om mede de koers te bepalen,

blog.isah.com/kpi

de organisatie te adviseren en bij te dragen aan de strategische doelstellingen.

Maak het met Isah.