Link 2015 04 by henjuitgevers.nl

Magazine

I N N OVE R E N I N TEC H N O LO G I E, MANAG E M E NT E N MAR KETI N G

Magazine

september 2015 | nummer 4 | jaargang 17

KOEKJESMACHINEFABRIKANT HOUDIJK KAN ORDERGROEI AAN DOOR TE KIEZEN NIET UITBREIDEN, MAAR UITBESTEDEN RECORD AAN NOMINATIES BETEKENT NOG GEEN TOENAME LEVERPERFORMANCE VERTROUWDE NAMEN EN NIEUWE ONTDEKKINGEN BIJ DISA

THEMA FIRST TIME RIGHT VAN ONTWERP NAAR PRODUCTIE

JOHN VAN DER VLIET HEINEKEN

TAPT KENNIS AF IN BRAINPORT NIEUW: OVER HIGHTECH STARTERS EN HUN INNOVATIES, FINANCIERINGSPROBLEMEN EN ANDERE UITDAGINGEN

% " !" ( ' "!" " ! & ""

% " " $ " " #% $ # #% ! " $ WE ARE THE ENGINEERS

Smart Industry

Samenwerken in de keten Duurzaam innoveren begint met Festo. Met onze ideeĂŤn over Total Cost of Ownership en SMART-logistics en met aantoonbare resultaten bieden wij u graag de mogelijkheid om uw kosten te verlagen en uw concurrentiekracht te vergroten. Transparantie is daarbij ons uitgangspunt.

Festo BV 015 2518890 www.festo.nl

Magazine

4/15

I N N OVE R E N I N TEC H N O LO G I E, MANAG E M E NT E N MAR KETI N G

THEMA

FIRST TIME RIGHT VAN ONTWERP NAAR PRODUCTIE Traditionele productcreatie: eerst productspecificaties, aansluitend conceptontwikkeling en detailontwikkeling; dan tpd uitwerken en uiteindelijk productie. Dat kost echter te veel tijd. Ontwerpers zouden hun producten in één keer goed moeten ontwerpen, gelijktijdig met het bijbehorende productieproces. Maar hoe zit het met de communicatie, de toeleverketen, het zicht op kosten en testbaarheid, de digitale hulpmiddelen? Wat kan Model Based Design betekenen? En is ook het mkb er klaar voor?

Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards 2015

DISCA 2015 RECORD AAN NOMINATIES BETEKENT NOG GEEN TOENAME LEVERPERFORMANCE

INNOVATIE JOHN VAN DER VLIET (HEINEKEN) TAPT KENNIS AF IN BRAINPORT

VERTROUWDE NAMEN EN NIEUWE ONTDEKKINGEN BIJ DISCA

CORTEXON DRAAGT BIJ AAN ‘BIER-REVOLUTIE’ DOOR NIEUW TAPSYSTEEM

Uitbesteders en toeleveranciers hebben weer honderden respectievelijk leveranciers en klanten genomineerd voor de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards 2015, een recordaantal zelfs. Met als resultaat drie lijsten, voor best knowledge supplier, best logistics supplier en best customer, met veel vertrouwde namen. Maar ook met tal van ondernemingen die schijnbaar uit het niets naar voren worden geschoven. Overigens kwamen er soms stevige argumenten voor het juist niet nomineren.

Een revolutie in de bierwereld. Zo betitelt bierbrouwer Heineken zijn nieuwe tapsysteem Brewlock dat momenteel wereldwijd uitgerold wordt. Niet alleen de CO2-flessen worden overbodig, ook de stalen fusten zijn verleden tijd. Cortexon uit Veghel, fabrikant van klantspecifieke elektronicabehuizingen, ontwikkelde de compressor en levert daarmee een essentiële bijdrage aan het innovatieve tapsysteem.

INNOVATIE

NIEUW:

56 58

STRATEGIE KOEKJESMACHINEFABRIKANT HOUDIJK KAN GROEIENDE ORDERSTROOM AAN DOOR TE KIEZEN

NIET UITBREIDEN, MAAR UITBESTEDEN Focusseren. Dat is wat Bart Houdijk heeft gedaan. Op strikt koekjeshandlinglijnen en alleen op de kopen staartactiviteiten. Met ondersteuning van een stevige supply chain gaat hij daarmee met succes de hele wereld over. En hij wil nog verder inzoomen, door ook een deel van de engineering aan toeleveranciers over te laten. Om het hoofd te kunnen bieden aan een orderstroom die stevig groeit, onder meer dankzij de nieuwe Houdijk Capper.

Smart Industry navigeert richting boerenerf Schuitemaker en ARA ontwikkelen autonoom voerdoseersysteem Additive manufacturing in plaatbewerking Borit ontsluit met hulp Sirris een potentieel gigantische markt ‘Kneiterhard silo’s opheffen’ Ketenintegratie must voor internationale koppositie groente- en fruitsector

INDUSTRIËLE DIENSTVERLENING

OVER HIGHTECH STARTERS EN HUN INNOVATIES, FINANCIERINGSPROBLEMEN EN ANDERE UITDAGINGEN

Interne kennisdeling als groeirecept Onderhoudsspecialist Stork verlegt de koers met model ‘Performance Maintenance’ Eigen productie opvoeren, banden met nabewerkers aanhalen Vacuüm-standaardprogramma Jeveka combineert kwaliteit en snelheid

ZIE VERDER PAGINA 5

september 2015

Parlez-vous MATLAB? Modeling electric potential in a quantum dot. Contributed by Kim Young-Sang at HYU. This example available at mathworks.nl/ltc

ÂŽ

The language of technical computing

Image: Kim Young-Sang, Jeong Hee-Jun, Quantum Device Lab, Hanyang Univ. ÂŠ2015 The MathWorks, Inc.

Over one million people around the world speak MATLAB. Engineers and scientists in every field from aerospace and semiconductors to biotech, financial services, and earth and ocean sciences use it to express their ideas. Do you speak MATLAB?

EN VERDER: 7

MARTIN

UITGANG

UIT DE MARKT

COLUMN Simplificeren is nog niet zo simpel Het structureel verlagen van complexiteit vergt een gedisciplineerde benadering

PARTNERS Snelle diagnostiek iTRAK-technologie helpt AGR Automation doorlooptijd fors te verkorten

COLUMN Uitbesteding van ontwikkeling – businessmodelinnovatie met grote kansen Een mooie toekomst voor Nederlandse hightech leveranciers

PARTNERS Kostendeling en kennisuitwisseling Ook het Noorden gaat samenwerken aan 3D-printing

PARTNERS Snelheid door vrijheid Hauzer en Vernooy bouwen partnership op ondernemerschap en vertrouwen

PROCESVERBETERING Sprinten naar PLM Tempress Systems is klaar voor meer outsourcing

BRAINPORT INDUSTRIES Samen sneller vooruit in Zuid-Duitsland Cluster hightech suppliers en overheid sluiten convenant

PROCESVERBETERING Ook in de sigaren- en cognacbranche moet het sneller Niche-drukkerij Vrijdag verkort zijn doorlooptijd met QRM

LAUNCHING CUSTOMER Medium and low voltage, high safety Eaton zet hek open voor machineveiligheidconsultancy Tumakon

KORT

AGENDA

Begin deze zomer hoorde ik van een op handen zijnde overname in de ‘mechatronicasfeer’ in het Eindhovense. Geen namen, toch genoeg reden het direct aan onze vele sitebezoekers te melden. Want dit soort ‘transfernieuws’ kan de verhouding binnen het Nederlandse hightech ecosysteem veranderen. Maar ook omdat er een rechtstreeks verband is met het ‘Future Mode of Operations Plan’ van ASML. Dat wil om de supply chain management-kosten te drukken minder key suppliers. Om precies te zijn nog maar tien, idealiter. Elk van die tien zou maximaal vijftien procent van z’n omzet bij ASML mogen verdienen. Immers, kleine, kwetsbare, afhankelijke toeleveranciers kunnen mogelijk niet het financiële uithoudingsvermogen opbrengen om mee te ontwikkelen en zijn gevoeliger voor de conjuncturele schommelingen. En dat kan resulteren in vertragingen, zo stelt ASML in een risicoanalyse in zijn jaarverslag 2014. Een rekensom leert dat elk van die tien minstens 200 miljoen euro moet omzetten. Om dat te halen moet er nog het een en ander geconsolideerd worden. Tel even mee. ‘White box’ oem’er VDL ETG – volledig verantwoordelijk voor ontwerp en productie van de waferhandler – haalt wel 200 miljoen omzet, dus die kun je veilig noteren. Idem Frencken: de business in Azië meegerekend tikt die alleen al aan mechatronica-activiteiten de 250 miljoen aan. Neways zit, inclusief de overgenomen BuS Group, op ruim 300 miljoen euro. Voorts is er Festo, dat begin dit jaar ook ‘promoveerde’ tot ‘white box’-toeleverancier van ASML. En we hebben natuurlijk Zeiss, Trumpf en Heidenhain, drie andere Duitse miljardenondernemingen. Plus het Japanse Kyocera. Acht toeleveranciers, waarvan vijf met het kenniszwaartepunt buiten Nederland. En dus nog twee te gaan die je in Nederland niet eenvoudig bij elkaar fuseert. NTS, een van de grootste system suppliers, kwam in 2014 tot 125 miljoen, Prodrive zit ook in die buurt, Hittech inclusief het vorig jaar geacquireerde Prontor komt op ongeveer 100 en KMWE zit op plusminus 80. Voorts zijn er partijen als Demcon, Sioux, Norma, Variass, elk goed voor ‘slechts’ enkele tientallen miljoenen omzet. Vorig jaar bij een jubileumfeestje van Norma mopperde ASML-cto Martin van den Brink lustig op onze toeleverindustrie. Van de omzet (toen ruim vijf miljard euro) was 85 procent inkoop. De Nederlandse toeleveranciers droegen daar 1,7 miljard euro aan bij, de Duitse zaten iets lager, op 1,3 miljard. Komt het echter aan op ‘white box oem’ verantwoordelijkheid, dan winnen de Duitsers. Van de Nederlandse suppliers levert driekwart nog ‘build-to-print’, onze oosterburen daarentegen zijn voor tweederde white box oem’ers, aldus een strenge Van den Brink. Het Rathenau Instituut becijferde onlangs dat de overheidsbijdrage aan wetenschappelijk onderzoek en innovatie tussen 2013 en 2019 met 7,6 procent gaat dalen. Moet je als bedrijf met goedopgeleide mensen de internationale concurrentiestrijd voeren, dan is een dergelijke korting wel een probleem. ‘ASML haalt niet voor niets zoveel mensen uit het buitenland’, concludeerde eerder al TU/e-voorzitter Jan Mengelers. De Nederlandse hightech heeft niet de schaal om het ASML-supply-beleid te volgen, noch heerst er hier het door ‘Veldhoven’ gewenste industriële en politieke klimaat. Het zwaartepunt van de supply base van de parel van de Nederlandse industrie schuifelt langzaam maar zeker richting de uitgang. MARTIN VAN ZAALEN Hoofdredacteur Link Magazine

COLOFON Magazine

COLOFON

Link Magazine is een managementblad over eigentijdse vormen van samenwerking tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven, (semi-)overheid, universiteiten en hogescholen. Link Magazine verschijnt zesmaal per jaar.

JAARGANG 17, NUMMER 4, SEPTEMBER 2015 UITGEVER H&J Uitgevers Mireille van Ginkel Postbus 101, 2900 AC Capelle a/d IJssel (010) 451 55 10 06 51 78 41 97 (010) 451 53 80 (fax) www.linkmagazine.nl

REDACTIEADVIESRAAD J. Beernink MSc (Golden Egg Check), ing. B. Draaijer (KLS Netherlands), ing. G. van der Endt (Trumpf Nederland), J.A.L.M. van Erp MSc (Holland High Tech), ir. J.F.M.E. Geelen (Océ), ir. R. van Giessel (voormalig ceo Philips CFT), ing. A.L. Goudriaan MBA (Bosal), ir. T.J.J. van der Horst (TNO), prof. dr. ir. J.G.H. Joosten (Dutch Polymer Institute), ir. W. Jouwsma (Bronkhorst High-Tech), R.J.C.M. Kok (voormalig president OTB Group), ir. M.W.C.M. van den Oetelaar (Bosch Rexroth), ir. Th.J.O. Pehrson (Festo), dr.ir. D.A. Schipper (Demcon), E. Severijn (Siemens PLM Software Benelux), H.G.H. Smid (Variass Group), ir. W.W.M. Smit MMC (DBSC Consulting), ing. N.J.F. van Soerland MBA (Philips Healthcare), prof. dr. L.H.J. Verhoef (TU Eindhoven), W.B.M. van Wanrooij (IBN Productie), ir. S.J. Wittermans (ASML) HOOFDREDACTIE Martin A.M. van Zaalen EINDREDACTIE Pim Campman, Hans van Eerden, redactie@linkmagazine.nl AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Paula Buit, Alfons Calders, Jos Cortenraad, Fred van Houten, Wilma Schreiber, Wim Steenbergen, Gerard Westerveld COVERFOTO Kees Beekmans GRAFISCHE VORMGEVING Primo!Studio, Delft DRUK Ten Brink Offset, Meppel

martin.vanzaalen@linkmagazine.nl @martin.vanzaalen #linkmagazine.nl

ABONNEMENTEN u 63,50 per jaar ABONNEMENTENADMINISTRATIE EN OFFICEMANAGEMENT Mireille van Ginkel mireille.vanginkel@linkmagazine.nl (010) 451 55 10, 06 51 78 41 97 (010) 451 53 80 (fax) ADVERTENTIE-EXPLOITATIE John van Ginkel john.vanginkel@linkmagazine.nl (010) 451 55 10, 06 53 93 75 89 VOLGEND NUMMER Het eerstvolgende nummer van Link Magazine verschijnt 22 oktober 2015. Het thema van dit nummer is ‘Obsoletie-management – steeds uitdagender, steeds belangrijker’. ISSN 1568 - 1378 Niets uit Link Magazine mag worden overgenomen of gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. Deze uitgave is met grote zorgvuldigheid samengesteld. Desondanks kan de uitgever geen aansprakelijkheid aanvaarden bij eventuele onjuistheden. Aan de inhoud van deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.

september 2015

Twente, de meest ondernemende hightech regio van Nederland. Smart materials voor de auto’s van de toekomst In 2013 koos het wereldwijd opererende Apollo Vredestein ervoor om haar R&D afdeling in Twente te vestigen. Dit high-tech R&D Center speelt een hoofdrol in de ontwikkeling van technologie en innovatie van toekomstige personenwagen- en bestelwagenbanden. Daarnaast begon de bandengigant in 2014 aan het ambitieuze project Menger 8. Met een nieuwe bedrijfshal en een reusachtige ‘menger’ specialiseert de bandengigant zich in de ‘mengsels van de toekomst’; unieke rubberbanden voor supercars als de Porsche 911, Lamborghini Gallardo en de Audi R8.

TenCate introduceert vlamwerende weefsels TenCate Protective Fabrics in Europa introduceert nieuwe weefsels voor thermische barrière en voering voor gebruik in brandweeruitrukkleding. Deze innovatie is gebaseerd op de TenCate Defender™ M vlamwerende weefsels die al worden toegepast in militaire gevechtskleding. Er wordt gebruik gemaakt van de TenCate Coolderm™ technologie voor een betere isolatie en bescherming tegen hitte, in combinatie met een verkoelend effect door verdamping om de huid koeler en droger te houden. Dit draagt bij aan een vermindering van de hittestress waaraan brandweerlieden blootstaan en aan hun algehele veiligheid.

Twente zoekt jou! 1000+ vacatures HBO en WO Op zoek naar een baan, stage- of afstudeer opdracht? Twente.com biedt ook een

Twente in het teken van Smart Materials Smart Materials; ze zijn overal om ons heen en toch weten we vaak niet van hun bestaan. Wist je bijvoorbeeld dat de huidige Dreamliners al voor 50% uit composieten bestaan? Bij TPRC in Enschede onderzoeken ze hoe deze materialen straks ook op grote schaal in de auto-industrie kunnen worden toegepast. Bij TenCate worden weefsels ontwikkeld die

vacaturebank voor hoogopgeleiden met

brandweermannen beschermen tegen hitte en op Saxion wordt gebreid met een 3D-printer.

meer dan 1000 vacatures!

Ook op Universiteit Twente wordt onderzoek gedaan naar de innovatieve materiaaltoepassingen. Kijk op de home van twente.com naar de Twenty/Twente: 20 verhalen over

twente.com/vacatures

Smart Materials.

Meer weten over ondernemend hightech Twente?

twente.com

UIT DE MARKT ZUID-AFRIKA INVESTEERT 200 MILJARD EURO De komende tien jaar wil Zuid-Afrika 200 miljard euro investeren in de opbouw van sectoren als energie, logistiek, luchtvaart en defensie, waarin nu staatsbedrijven actief zijn. De Industrialisation Supplier Development Association (ISDA) heeft van de overheid de opdracht gekregen met het geld voor die sectoren toeleverketens te gaan ontwikkelen. Zelf heeft Zuid-Afrika daarvoor niet de kennis in huis. Vandaar dat in juni een delegatie van Zuid-Afrikaanse industriële bedrijven, onder leiding van Mandlenkosi Gobingca van ISDA, de Nederlandse maakindustrie bezocht. Dit op initiatief van ISAH Business Software en RVO.nl. Gobingca: ‘Zuid-Afrika wil snel de stap maken naar onder meer duurzame energie, maar ons ontbreekt de kennis van solar- en windtechnologie. Chinese bedrijven willen vooral zelf de energiecentrales neerzetten en onderhouden – en de ontwikkeling en productie van de benodigde technologische equipment zoveel mogelijk in eigen land onderbrengen. Maar wij willen dat minstens zeventig procent van die

200 miljard euro in Zuid-Afrika besteed wordt, zodat zich dat vertaalt in banen – we hebben meer dan 25 procent werkloosheid. Wij hopen in Nederland partners te vinden die wél bereid zijn hier samen te werken met bedrijven en daarin te investeren, om zo samen tot producten en processen te komen die voldoen aan de modernste internationale standaarden.’ Bezocht werden bedrijven als ISAH, Bronkhorst High-Tech, HP Valves, Aeronamic, Wouter Witzel en Boessenkool. Gobingca: ‘De kennis van Bronkhorst van (flow)meting is heel interessant voor onze energiebedrijven. Dat geldt ook voor de competenties van Wouter Witzel voor het ontwikkelen en produceren van heel grote kleppen. Om de stap naar een hoger kwaliteitsniveau te kunnen maken, is ook de software nodig en die kan een partij als ISAH leveren. Daarbij gaat het ons er steeds om langetermijnsamenwerkingen aan te gaan.’ Er liggen businesskansen in ZuidAfrika, bevestigt directeur Paul van Abeelen van ISAH. Het Tilburgse

bedrijf heeft het Manufacturing Accelerator Program (MAP) ontwikkeld, waarmee het inmiddels diverse industriële bedrijven daar heeft geholpen effectiever en efficiënter te gaan opereren. Vanuit de gedachte, aldus Van Abeelen, dat de ERP-syste-

men van ISAH alleen zinvol geïmplementeerd kunnen worden als de cultuur en de processen op orde zijn. ‘Daardoor hebben we daar inmiddels een aantal mooie klanten.’ www.isda.org, www.mapprogram.info www.isah.com

BETROKKENHEID BEDRIJFSLEVEN LICHTPUNT VOOR VSL Minister Henk Kamp van EZ sluit niet uit dat het bedrijfsleven meer moet meebetalen aan de financiering van het Nederlands metrologisch instituut VSL. ‘Daarbij geldt de onafhankelijke positie van VSL als uitgangspunt.’ Wat, als het aan de minister ligt, blijft staan is de bezuiniging op het instituut: de komende drie jaar vijftien procent minder budget. VSL-directeur Albert Dalhuijsen is teleurgesteld. ‘Daarmee komt de continuïteit van VSL in gevaar.’ De bezuiniging betreft een huidige overheidsbijdrage van een kleine tien miljoen euro; nog eens plusminus vijf miljoen euro wordt

door de klandizie opgebracht. Wel gaf de minister aan het budget voor volgend jaar gelijk te houden aan dat van dit jaar, ‘om de dienstverlening aan het bedrijfsleven op het huidige niveau te houden’. De minister heeft VSL eerder gevraagd om een plan dat duidelijk maakt wat de gevolgen zijn van de saneringen. Dat plan heeft EZ inmiddels binnen en zal, aldus Kamp, ook met het bedrijfsleven worden besproken. Een oplossing ziet de minister in meer samenwerking tussen de nationale metrologische instituten in ➤ LEES VERDER OP PAGINA 9

PEOPLE DRIVE TECHNOLOGY WWW.TMCPORCH.COM

september 2015

Haal meer uit uw machines met

iTRAK Het intelligente lineaire aandrijfsysteem

Verhoog uw productie, verklein het machineoppervlak en verminder het onderhoud Een modulair en schaalbaar aandrijfsysteem dat meerdere movers onafhankelijk kan aansturen op één enkele geleiding. Het is flexibel en gemakkelijk te installeren en te onderhouden. iTRAK® is een revolutionaire uitvoering van een hoog dynamische, lineaire motor-oplossing voor bijvoorbeeld de verpakkings-, handling & assemblage industrie.

Ontdek On ntdek iTR iTRAK AK op

www.rockwellautomation.com/nl_NL/go/itrak/ w ww.rockw wellautomation.com/nl_NL/go/itrak/ a Copyright C opyright © 2015 R Rockwell ockwell A Automation, utomation, IInc. nc. All R Rights ights R Reserved. eserved. iTRA iTRAKK is a trademar trademarkk of R Rockwell ockwell A Automation, utomation, IInc. nc.

UIT DE MARKT FIELDLAB VOOR ÉÉN ‘KETENTAAL’ KRIJGT AFWIJZING Brainport Industries en TNO hebben samen met bedrijven het fieldlab ‘De Digitale Fabriek: the Smart Networked High Tech Supply Chain’ opgericht. Volgens Sam Helmer van ‘trekker’ TNO is het overall doel:

‘Twintig procent hogere productiviteit van de toeleverketen door betere informatie-uitwisseling over bedrijfsgrenzen heen.’ De deelnemers in het Smart Industry fieldlab willen die ketenproductiviteitsstijging reali-

➤ VERVOLG VAN PAGINA 7

dienstverlening op Europees niveau haalbaar is.’ Dalhuijsen is teleurgesteld: ‘De grootste winst is dat toegezegd wordt om het bedrijfsleven te betrekken. Dat is nieuw. Maar hoe dat zal gebeuren is nog onbekend. En voor de rest is er weinig tot niets veranderd. Conclusie is dus dat de minister vooralsnog gewoon vasthoudt aan de geplande taakstelling. Van uitstel of afstel van de taakstelling is geen sprake. Het geld moet blijkbaar ergens anders vandaan komen. Kortom, het probleem is nog niet van de baan. In diverse brieven aan de minister hebben het bedrijfsleven en onze raad van deskundigen juist aangedrongen op uitstel van de bezuinigingen. Mijns inziens een zeer belangrijke voorwaarde.’ www.vsl.nl

Europa, leidend tot het uitwisselen van hun standaarden. Nederlandse bedrijven zouden voor het kalibreren van bepaalde innovaties naar bijvoorbeeld het Duitse ijkwezen, de Physikalisch-Technische Bundesanstalt (PTB), moeten uitwijken. Nederlandse bedrijven gaven al aan daarin weinig vertrouwen te hebben. ‘Het geeft toch vaak voorrang aan opdrachten van Duitse klanten waarmee ze vertrouwd zijn. Dat verlengt onze time-to-market’, aldus André Boer van Krohne. Op Kamervragen daarover zegt de minister: ‘De signalen dat buitenlandse (Nederlandse) bedrijven worden achtergesteld bij het metrologisch laboratorium in Duitsland zijn mij bekend. (...) Ik zal onderzoeken of, en zo ja hoe,

seren door beter en vooral eenduidiger te communiceren met klanten en andere toeleveranciers. ‘Nu hanteert elke oem’er zijn eigen kwaliteitsstandaarden en eigen ERP-systemen’, aldus Helmer. ‘Daardoor moeten orders, en alle wijzigingen daarop, in het eigen systeem worden overgetikt. Daarnaast is lang niet altijd duidelijk wat precies wordt bedoeld met bepaalde begrippen. Elke oem’er hanteert zijn eigen dialect. Met name tussen ontwerpers en productiemensen kunnen daardoor gemakkelijk misverstanden ontstaan. Een oud probleem, maar geen van de partijen in de keten heeft de macht om een uniforme werkwijze af te dwingen.’ Inzet is nu om een open taal te ontwikkelen, onafhankelijk van de ictleverancier – zodat het werkt voor de hele keten, van oem’er tot en met derdelijnsleveranciers. De eerste stap die TNO ICT in het fieldlab wil nemen, is dan ook het ontwikkelen van een ‘vertaaltabel’ voor de definitie van allerhande begrippen bij zowel oem’ers als leveranciers. Vervolgens moeten ERP-leveranciers die

tabel een plek geven in hun ERPpakketten, zodat die zich automatisch instellen op orders van de ene of juist de andere klant en die zonder overtikwerk en foutloos kunnen worden ingelezen.’ De Digitale Fabriek zou in september starten met het inventariseren van de ‘dialecten’ en de eerste testcases met de ERP-software zouden volgend jaar gaan draaien. Maar of het fieldlab daadwerkelijk start, hangt af van het overleg deze maand met EZ en het Smart Industry Team. Dat is nodig omdat eerder deze zomer van de vier fieldlabvoorstellen die bij EFRO-Zuid werden ingediend, er drie zijn afgewezen: Flexible Manufacturing, Ultra Personalised Products and Services en De Digitale Fabriek. Alleen Campione – voorspelbaar onderhoud in de procesindustrie – werd gehonoreerd. Helmer: ‘Een grote teleurstelling. Dit bevestigt hoe ineffectief het is om een landelijk actieprogramma te laten afhangen van regionaal geld met zijn eigen spelregels.’ www.smartindustry.nl/fieldlabs

dat zie je goed Deze tekst staat op z’n kop. Sterker nog, het hele blad staat andersom. Dat is – technisch gezien – wat je ogen echt zien en je brein zet het recht. Werken met innovaties vraagt om inzicht in een wereld die soms op z’n kop lijkt te staan of het begrip te boven gaat. Wij zijn gewend aan deze omgeving en zetten belangrijke zaken recht. Gewoon anders.

www.wjadvocaten.nl

september 2015

HOW TO FORTIFY YOUR INNOVATIONS, IDEAS AND TRADEMARKS

Innovaties, modellen en merken zijn een waardevol bezit voor een onderneming. Ze versterken het onderscheidend vermogen, zorgen voor meer slagkracht, verstevigen de concurrentiepositie en maken het bedrijf aantrekkelijker voor investeerders. Alle reden om Intellectuele Eigendom een prominente plek te geven binnen de bedrijfsstrategie. Wij kunnen u hierbij ondersteunen door uw innovaties, modellen en merken te beschermen en te verrijken. Dankzij ons uitgebreide dienstenpakket en de expertise van onze merken-, modellen- en octrooispecialisten, die oplossingen vinden waar anderen niet aan denken. Wij zijn dan ook het grootste adviesbureau op het gebied van Intellectuele Eigendom van Nederland en een van de meest toonaangevende bureaus van Europa. Wilt u meer weten, kijk dan op www.nlo.eu

UIT DE MARKT ESPS OPENT ROBOTICS EXPERIENCE CENTER Het eerste Robotics Experience Center van Nederland staat bij ESPS in Almelo. De systeemintegrator die onder meer robots installeert, heeft het initiatief genomen om samen met toeleveranciers proefopstellingen te bouwen met de laatste stand der techniek. Bedoeld voor ondernemers en kennisinstellingen. ‘Het aantal toepassingen groeit bij wijze van spreken met de dag’, zegt Ilse Buter, marketingmanager bij ESPS. ‘Daarom hebben we een testen demonstratiecentrum ingericht waar belangstellenden kunnen experimenteren en ervaren wat er mogelijk is met robots. Een permanente en dynamische tentoonstelling, met een werkende productielijn die telkens gemodificeerd en aangevuld kan worden. We verwachten veel belangstelling, ook uit het buitenland. Er heeft zich al een Chinese delegatie gemeld die volgend jaar wil komen kijken met achttien bedrijven. Praktijk spreekt altijd meer tot de verbeelding.’ De opening van het center viel samen met de viering van het tienjarig bestaan van ESPS in juni. Het bedrijf was tot 2005 onderdeel van Texas Instruments. Nu maakt ESPS samen met IMS deel uit van de WWINN Group. ‘IMS levert productielijnen voor complexe en kleine producten, wij zijn als systeemintegrator gespecialiseerd in automatisering en robotisering’, legt salesmanager Björn van de Graaf uit. ‘Wij hebben de kennis opgebouwd om robots op de beste manier te integreren in productielijnen. En we leveren er de software, besturingen en support bij. Steeds meer maakbedrijven in steeds meer sectoren willen robots inschakelen om efficiënter te kunnen produceren en snel om te schakelen naar nieuwe producten. Wij vormen de schakel tussen de robotproducenten en de vragende bedrijven.’ Intensieve samenwerking ligt dus voor de hand. ‘Het centrum is interessant voor alle partijen. Wij laten naast robotica en automatiseringssystemen ook een complete gerobotiseerde productielijn zien, een smart factory. Dat doen we met de systemen en componenten van onder meer Bosch Rexroth, Fanuc, Stäubli en Denso. Ook zij halen potentiële klanten naar het Experience Center. We verwachten dat er nog meer partijen aansluiten.’ De initiatiefnemers willen er ook universiteiten en hoge-

scholen bij betrekken, meldt Ilse Buter tot slot. ‘De samenwerking tussen mens en robot krijgt gestalte, in de vorm van collaborative robots. En dan is er nog Industrie 4.0, produc-

tieprocessen worden op afstand gestuurd via het internet. Het spreekt voor zich dat robotisering een grotere rol krijgt in technische opleidingen. Hier gaan bedrijfsleven en

kennisinstellingen onderzoek doen naar nieuwe toepassingen en andere innovaties.’ www.esps-nl.com www.roboticsexperiencecenter.com

‘VOLDOET UW B2B-MARKETING VAN ‘ZENDEN’ NOG WEL?’ Online b2b merken marketingactiviteiten dringen door in de bedrijfsstrategie van industriële bedrijven. Dat bleek tijdens het congres ‘De digitale toekomst van B2B’, op 30 juni op de High Tech Campus Eindhoven. Communicatieadviseur Björn Smets van Damen Shipyards vertelde er dat het scheepsbouwbedrijf de afgelopen jaren stevig heeft geïnvesteerd in zijn website. ‘Voorheen was onze online-aanwezigheid beperkt; het verkoopproces was grotendeels gebaseerd op offline-activiteiten met tijdrovende en kostbare salesbezoeken over de hele wereld. De onlineinvesteringen lonen inmiddels; de Damen-website kan delen van het verkoopproces, zoals de oriëntatieen informeerfase, nu afvangen – en schepen worden inmiddels ook online besteld. Steve Vaughan van het Amerikaanse Hubspot –gespecialiseerd in inbound

marketing-tools – liet zien dat tegenwoordig meer dan vijftig procent van het verkoopproces kan worden afgedekt met digitale marketing-tools en een goede content-strategie. Inbound marketing is, weet hij, de nieuwe manier om prospects te interesseren en te overtuigen. De juiste content op de bedrijfswebsite, gebaseerd op gedefinieerde buyer persona’s, trekt geïnteresseerde productoriënteerders. Het gaat hierbij om het weloverwogen toespitsen van onder meer bedrijfs- en productcontent op enkele typen medewerkers aan de zijde van (potentiële) klanten: eindgebruiker, onderhoudstechnicus, inkoper, aankoopeindbeslisser, et cetera. Vaughan richting de ondernemers in de zaal: ‘Voldoet uw b2bmarketing van ‘zenden’ nog wel?’ Steve Muylle, hoogleraar aan Vlerick Business School (België), spiegelde digitale impact voor bij prospect- en

klantinteractieprocessen zoals search, authentication, payment, logistics, configuration en collaboration. Zijn betoog liet de kracht van digitale transformatie zien. In de wereld van digitale marketing en sales geldt ‘meten is weten’. Maar verlies jezelf niet in de details en weet wat de sleutelfactoren zijn voor groei van de business, aldus Muylle. Je kunt makkelijk op een zijspoor raken door de hoeveelheid data die voorhanden is. Stappen maken in digitale marketing en sales is een kwestie van beginnen, uitbouwen wat werkt en stoppen met wat niet effectief is, aldus diverse sprekers. Natuurlijk is visie van belang: ‘Met welk businessmodel met bijbehorende strategieën gaat uw bedrijf de digitale B2B toekomst in?’ www.dfb2b.nl

LOET!

september 2015

67% faster development? Experience . www.br-automation.com/mapp

< < < < < <

67% faster machine software development More time for innovations Increased software quality Lower maintenance costs Reduced investment risk Increased machine availability

www.br-automation.com/mapp

PRODUCTPARTNERS BESTAND TEGEN SCHUDDENDE BRANDWEERWAGENS De Duitse oem’er Ziegler Brandweertechniek – sinds twee jaar in Chinese handen – onderscheidt zich onder meer met schuimblusvoertuigen die zeer nauwkeurig, en dus zuinig, schuimmiddel doseren. Voor het pneumatisch bedienen van de installatie nam Ziegler contact op met Aventics, specialist in pneumatische oplossingen, dat al eerder ventielsystemen aan Ziegler leverde. Ziegler maakte exact duidelijk aan welke vereisten de oplossing moest voldoen, vertelt accountmanager Herbert Sturing van Aventics. ‘Het moest een robuust systeem zijn, bestand tegen verontreinigingen en het schudden en trillen van de brandweerwagen. De betrouwbaarheid woog zwaar, juist omdat ze in het verleden nogal eens met lekkages geconfronteerd zijn. Voorts wilden ze een compact systeem en liefst licht, want minder kilo’s scheelt

brandstofkosten. Daarnaast is gesproken over hoeveel liter doorlaat per minuut vereist is, de ventieluitvoeringen, hoe snel de aansturing van de kleppen moet zijn. En natuurlijk kwamen ook de prijs en leversnelheid ter sprake.’ De engineers van Aventics adviseerden uiteindelijk het ventielblok AV03, in een klantspecifieke configuratie. ‘Dat type kan volledig uit standaardcomponenten opgebouwd worden. Daardoor, en omdat wij wereldwijd aanwezig zijn, kunnen wij overal snel spare parts leveren. Dat weegt des te meer nu voor Ziegler de Chinese markt belangrijker is geworden.’ Doordat de zuiger van het ventiel diagonaal is geplaatst, is het veel compacter en lichter dan oudere ventielsystemen. In bedrijf stellen gaat snel en makkelijk en aansturen kan zowel digitaal – via een veldbus – als analoog. Engineers

van Aventics stelden de eerste configuratie van de AV03 samen, maar in het vervolg kunnen Zieglertechnici dat goeddeels zelf, verzekert Sturing. ‘Met onze configurator kan Ziegler via internet zelf de configuratie aanpassen op nieuwe klanteisen. Dan beschikken zij direct over een complete beschrijving, een 3D-file, maatvoeringen, benodigde besturingssoftware Foto: Aventics en een uniek artikelnummer.’ jaar maakte Aventics deel uit van Ziegler zit in Winschoten (zestig Bosch Rexroth. Primaire reden personen), Aventics in Boxtel (25). voor de verzelfstandiging was de In de hoofdvestiging nabij Hannovernieuwde focus op de pneumaver (D) heeft Aventics zijn r&d- en tiekmarkt. logistiek-centrum. Op zes plaatsen www.ziegler.de in de wereld is er productie, in www.advanced-valve.com Nederland voor pneumatische syswww.aventics.com temen en -kasten. Tot vorig voor-

september 2015

UIT DE MARKT SIEMENS WIL VOORBEELD IN CYBERSECURITY GEVEN â&#x20AC;&#x2DC;Er zijn twee soorten bedrijvenâ&#x20AC;&#x2122;, stelt Rolf Reinema, head technology field IT-security van Siemens: â&#x20AC;&#x2DC;Zij die gehackt zijn en zij die dat nog niet in de gaten hebben.â&#x20AC;&#x2122; Hij was in juni in Nederland om eigen medewerkers en klanten te informeren over de gevaren van cybercrime en het indammen van de risicoâ&#x20AC;&#x2122;s. Reinema richt zich nadrukkelijk ook op de eigen organisatie: â&#x20AC;&#x2DC;Hackers zijn creatieve mensen; het is ook voor ons niet eenvoudig ze steeds een pas voor te blijven. Daarom hebben we ze ook zelf in dienst, om voortdurend ons eigen netwerk te testen. En wij investeren een flink deel van ons it-budget in cybersecurity.â&#x20AC;&#x2122; De wijze waarop Siemens werkt aan de eigen internetveiligheid, neemt Reinema expliciet mee in zijn contacten met klanten. â&#x20AC;&#x2DC;Zij zijn zich over het algemeen wel degelijk bewust van de gevaren. Maar ze hebben vaak geen idee hoe ermee om te gaan.â&#x20AC;&#x2122; Dus leren ze

graag van Siemens. De toenemende digitalisering â&#x20AC;&#x201C; Industrie 4.0 â&#x20AC;&#x201C; vergroot de kans dat processen gehackt en verstoord worden. Dat geldt ook voor het risico concurrentiegevoelige informatie kwijt te raken. â&#x20AC;&#x2DC;Als je dan in het contract met je klant ervoor getekend hebt diens informatie te borgen, kan dat je niet alleen het vertrouwen van de klant kosten, maar ook je goede naam in de markt. Grote ondernemingen kunnen specialisten inhuren, maar kleinere bedrijven zijn niet in staat om op de hoogte te blijven van de gevaren die er gisteren nog niet waren. Zij weten niet wat te doen, hoe ze bijvoorbeeld kunnen voldoen aan de internationale veiligheidsstandaarden.â&#x20AC;&#x2122; Om die bedrijven handvatten te geven, vertelt Reinema over de best practices van Siemens: â&#x20AC;&#x2DC;Hoe groot we ook zijn, ook wij zijn niet in staat voldoende cybersecurity-professio-

Rolf Reinema: â&#x20AC;&#x2DC;Cybersecurity is niet iets waar je ĂŠĂŠn keer mee bezig bent, het heeft voortdurend aandacht nodig.â&#x20AC;&#x2122; Foto: Siemens

nals in te huren; die zijn er simpelweg niet. Dus is het belangrijk dat de hele organisatie zich heel goed bewust is van de verantwoordelijkheid in het borgen en voortdurend verbeteren van de veiligheid. Voorts trainen wij onze mensen, zodat bijvoorbeeld een softwareontwikkelaar

veilige code kan schrijven. Ook participeren wij in diverse information sharing networks. Daarnaast voeren wij assessments uit bij klantbedrijven. Ja, wij zijn soms echt verrast hoe eenvoudig het is om in te breken.â&#x20AC;&#x2122; www.siemens.com

CREATING MACHINES TOGETHER

MTA is een innovatieve, flexibele en hightech System Integrator gespecialiseerd in het ontwikkelen en bouwen van complete mechatronische machines en systemen. Onze afdeling New Business onderscheid zich als ontwikkelpartner op het gebied van mechatronica, kennis van nieuwe productietechnieken en kennis op het gebied van dunne films en substraten. Onze afdeling Regular Business onderscheid zich als realisatiepartner in het produceren, assembleren en functioneel testen van machines en systemen binnen een optimale organisatie van kwaliteit, flexibiliteit, innovatiekracht en kostenbeheersing.

Waterbeemd 8 Ĺ&#x201D; Industrieterrein 8949 Ĺ&#x201D; 5705 DN Helmond Ĺ&#x201D; U +31 (0)492 47 49 92 Ĺ&#x201D; G +31 (0)492 47 45 10 Ĺ&#x201D; JOGP!N U B OM Ĺ&#x201D; www.m-t-a.nl 14:47

september 2015

COLUMN GERARD WESTERVELD SIMPLIFICEREN IS NOG NIET ZO SIMPEL Gerard Westerveld IT transformation expert, PA Consulting Group implicity is a prerequisite for reliability, wist Edsger Wybe Dijkstra al in de jaren zeventig. De ‘eerste programmeur van Nederland’ was fan van het KISS-principe: Keep It Simple Stupid. Het streven naar eenvoud is nobel, maar in de Nederlandse maakindustrie nog een grote opgave, zo blijkt uit recent kwalitatief onderzoek van PA Consulting. Bedrijfscomplexiteit is, net als hoge bloeddruk, een sluipmoordenaar. Bedrijven worden bijna ongemerkt steeds complexer als gevolg van autonome groei, wildgroei in assortimenten, en overnames. Het klantorderontkoppelpunt komt steeds verder stroomopwaarts in de productieketen te liggen. Daarnaast zijn onder één dak vaak meerdere businessmodellen aanwezig. Complexiteit is niet per definitie slecht. Net zoals medici ontdekten dat er goede en slechte cholesterol bestaat, onderscheiden organisatieadviseurs goede en slechte complexiteit. Bedrijven moeten leren hoe ze die kunnen herkennen en tackelen. Bovendien moeten ze de waarschuwingssignalen, net als een hartpatiënt, serieus nemen. Bij uitdijende assortimenten, klagende klanten, een extreem lange time-to-market en ‘meerdere versies van de waarheid’ moeten de alarmbellen gaan rinkelen. De oplossing voor onnodige complexiteit ligt voor de hand: rationaliseren, standaardiseren, consolideren en uniformeren. Snoeien doet bloeien. Daar hebben typische maakbedrijven als Wärtsilä en het door Prysmian overgenomen Draka goede ervaringen mee. Denk aan het snijden in assortiment en distributienetwerk, het verminderen van productfeatures en het stroomafwaarts verplaatsen

GELUKKIG WERKEN IN INDUSTRIE Al loopt de industrie misschien niet voorop in vooruitstrevend personeelsbeleid, dienstverlener REP Recruitment weet er met zijn onconventionele benadering te slagen. ‘Wij werken veel voor maakbedrijven en zijn in de crisis stabiel gegroeid’, zegt partner Bas Roosenboom. ‘Er zijn veel generieke bureaus, wij kiezen voor branche- én functiespecialisatie. Als nichespeler die voor industriële klanten functies op directie-, management- en senior salesniveau invult, zowel structureel als op interim-posities.’ Met zeven medewerkers bedient REP vooral het mkb (50-500 fte’s), maar ook grotere internationale bedrijven zijn klant. De ambitie is om verder te groeien. De kansen zijn er, nu de crisis achter ons ligt, weet Roosenboom. ‘Technische bedrijven staan voor specifieke uitdagingen: ze moeten hun processen veranderen. Lean manufacturing en Smart Industry zijn hot topics. Vaak besluit men om een specialist voor een bepaalde periode in te huren.’

REP beoordeelt naast de competenties vooral ook de persoonlijkheid van kandidaten. ‘Competenties zijn te ontwikkelen, maar je persoonlijkheid ligt min of meer vast. Die maakt iemand succesvol, de juiste persoon bij de juiste organisatie.’ Reden waarom REP eerst ook de persoonlijkheid en teamsamenstelling van de organisatie of afdeling in kaart moet brengen. ‘Hoe ziet het team eruit en wat verwachten de directeur en de directe collega’s qua persoonlijkheid van de nieuwe kandidaat? Dit voortraject is kritisch om op de lange termijn succesvol te zijn’ Ook doet REP veel aan nazorg. ‘Plaatsen is één, duurzaam succesvol zijn bij de klant is moeilijker. We doen altijd een evaluatie met de klant, zo nodig adviseren we hem en voor interim-functies fungeren we als klankbord.’ Dit voorjaar ging de nieuwe website van REP Recruitment live; een woord dat er uitspringt is ‘gelukkig’. ‘Ons succes halen we uit gelukkige klanten. Het lijkt wellicht een mismatch met de industriële sector,

van het klantorderontkoppelpunt. Maar ook het aanbieden van louter standaardservicecontracten en het introduceren van modulariteit als ontwerpprincipe bieden uitkomst. In de tijd van prof. Dijkstra was het leven minder complex. Grosso modo konden marketeers kiezen uit de drie waardestrategieën van Treacy en Wiersema. Tegenwoordig moet de maakindustrie uitblinken op alle aspecten: operational excellence, productleiderschap én customer intimacy. Door deze bredere focus ontstaat meer complexiteit in de organisatie. Uit ons onderzoek blijkt dat ondernemingen die oorspronkelijk uitblonken met operational excellence, nu het beste geëquipeerd zijn om de complexiteit te reduceren. Zij zijn van nature al gericht op het zo efficiënt mogelijk inrichten van hun eigen processen, met het oog op kostenbesparing en leverbetrouwbaarheid. Bedrijven met een oorspronkelijke focus op productleiderschap of customer intimacy konden zich vanwege hogere winstmarges lange tijd de ‘luxe’ van onnodige complexiteit veroorloven, maar die tijd is definitief voorbij. Bedrijven in de maakindustrie die een bedrijfsbrede aanpak kiezen – over alle functies heen, in samenwerking tussen business en ict, samenhangende maatregelen om complexiteit te verlagen – kunnen de beste resultaten overleggen. Ze moeten voortdurend alert blijven op het opsporen en verwijderen van ongewenste complexiteit. Het structureel verlagen van complexiteit vergt, net als afslanken om het slechte cholesterol te verlagen, een gedisciplineerde benadering en verdient een vaste plaats op de agenda van het managementteam. Een simpel crash-dieet werkt juist averechts. www.paconsulting.com (download rapport ‘Simply better’)

maar het geeft wel weer waar wij het voor doen: gelukkige klanten. Tevredenheid is te vrijblijvend.’ Her en der is hij – of zij – al gesignaleerd, de

chief happiness officer. Wie weet heeft over een aantal jaren elk zichzelf respecterend industrieel bedrijf er een. www.rep-recruitment.nl

TOPCOMPETENTIES FRENCKEN GROUP BETER ‘BRANDEN’ Frencken Group Limited, met het hoofdkantoor in Maleisië, heeft een nieuwe ceo: Dennis Au, een man met veel marketing- en verkoopervaring in Zuidoost-Azië. Hij is de opvolger van Gooi Soon Hock, die eind vorig jaar overleed. Sindsdien trad Jack van Sprang, voormalig managing director van Frencken Europe, op als ad interim voor de mechatronica-activiteiten. Maar inmiddels zit Au op zijn post en heeft die de diverse Frencken-onderdelen bezocht; zo ook Mechatronics en Optiwa in Nederland. Daarbij kwam het versterken van de marketingstrategie en het beter branden als een bedrijf met topcompetenties aan de orde. Henk Tappel, de huidige directeur van Frencken Europe, licht toe: ‘Wij hebben hier een fan-

tastisch bedrijf met heel veel topklanten. Denk aan Philips, ASML, FEI, Siemens en Intel; we leveren zelfs aan NASA. Wij zijn tot bijzondere dingen in staat, maar dat dragen we nog te weinig uit. Er is een foto van president Obama die bij Intel met een FEI-microscoop kijkt naar een halfgeleiderpreparaat. Dat preparaat zit in een houdertje dat wij hebben ontworpen. Met dat soort informatie doen we nog te weinig. Een goede pitch geven met een getrouw beeld van wat we hier allemaal kunnen, daar moeten we nog een stap in maken. Au wil dat potentieel beter benutten en heeft met zijn ervaring in sales en marketing de competenties om die strategie in te vullen en uit te voeren.’ www.frencken.nl

september 2015

Born to bend. Meer mogelijkheden voor u: Buigmachines van TRUMPF.

TruBend machines creĂŤren een passie voor buigen. Van de kleinste elektronicadelen tot en met groot formaat dikke plaat â&#x20AC;&#x201C; efficient bewerkt u een breed productportfolio. De eenvoudige bediening en uiterste precisie laten niets te wensen over. Zorgvuldig ontworpen details maken de buigmachines tot een ergonomische werkplaats - en laten het hart van iedere bediener sneller kloppen. Hiermee wordt iedere TruBend machine de basis voor uw succes. Wanneer kiest u voor TRUMPF? www.nl.trumpf.com The TruBend 5130 has received the following awards:

UIT DE MARKT ‘IO-LINK TOVERWOORD VOOR SMART INDUSTRY’ Hoe kunnen we snel, foutloos en kostenefficiënt gepersonaliseerde producten maken? Daar draait het volgens Huub Vaessen, directeur van Balluff Nederland, om bij Smart Industry / Industrie 4.0. En dat kan de maakindustrie in de westerse wereld enorme impulsen geven. Want kun je voor (nagenoeg) dezelfde kosten ‘dichtbij huis’ spullen maken, dan ontvalt elke reden om dat nog in China of Vietnam te doen. Hier ben je immers sneller, is kwaliteit geen issue en ben je af van die milieuonvriendelijke transportafstanden en verspilling. De theorie klopt, maar hoe breng je die in de praktijk? Volgens Vaessen door de industriële automatisering te upgraden, zodanig dat productieprocessen flexibeler (lees: snel aanpasbaar) worden – en relevante data van het laagste niveau altijd en real time hun weg vinden naar de besturingsunit, bijvoorbeeld een plc, die op basis daarvan de juiste actie onderneemt. Deels gaat dat al zo, maar houtje-touwtje. ‘Bij processturing is nog heel veel te winnen: aller-

eerst door meer intelligentie te stoppen in devices vóór in de productieketen. Door intelligentie te downsizen tot de sensoren in die devices, kun je heel veel informatie al bij de bron vandaan halen.’ Die dan, over het internet, door een piramide van

communicatieniveaus moet: van onderop de sensoren/ actuatoren tot bovenin ERP. ‘Werken al die niveaus perfect samen, dan heb je optimale controle en ga je van enkel- naar meervoudige communicatie.’ De technologie die dat mogelijk gaat

ROBOTS, DRONES, ELEKTRISCHE AUTO’S De sterkere nadruk op innovatie bij het event Elektrotechniek blijkt onder meer uit de aandacht voor de moderne ‘toys for boys’. Robots bijvoorbeeld dringen nu ook de wereld van de elektrotechnische installateur binnen. Tijdens het roboticacongres van brancheorganisatie Uneto-VNI in de beursweek zal het onder meer gaan over de rol van robotica in de zorg en het huishouden. De robot komt ook in sneltreinvaart het mkbbedrijf binnen, stelt Randall van Poelvoorde van robots.nu, een van de sprekers. Mede omdat de robot uit de veiligheidskooi mag komen nu hij dankzij sensoren gaat voelen en intelligenter wordt. ‘Eerst was de

robot alleen geschikt voor herhaalprocessen, nu kan iemand aan de lopende band de robot programmeren en wordt deze zijn collega.’ Enthousiast is Cas Wegman, brandmanager Installatie van organisator Jaarbeurs, over de drones, die dit jaar voor het eerst goed zichtbaar zijn op Elektrotechniek. Zo komt er een drone-arena in Hal 7 van de Jaarbeurs, waar elk uur dronevluchten worden uitgevoerd. Ook staat er een dronesimulator, waar de bezoekers zich op mogen uitleven. Norbert Stellaard van Drones4experts zal in een lezing onderbouwen dat de inzet van drones in de installatiebranche over vijf jaar normaal is.

maken, heet IO-Link. Die standaardiseert het proces en maakt een einde aan de wirwar van kabels. Vaessen bestempelt IO-Link tot ‘het toverwoord voor Smart Industry / Industrie 4.0’. Sterke troef: IO-Link is ondertussen door een honderdtal spelers, waaronder Siemens en uiteraard Balluff, omarmd. Daar gaan we meer van horen. www.balluff.de

Ook niet te missen op de beursvloer is elektrisch rijden. In Hal 7 zijn BMW en KIA aanwezig met elektrische modellen waarin bezoekers een rondje kunnen maken. Wegman: ‘Elektrisch rijden is niet alleen een consumentending. Zie bijvoorbeeld de benodigde infrastructuur en de ontwikkelingen rond thuisgebruik van accu’s, zoals ingezet door Tesla.’ Het event Elektrotechniek heeft de focus verschoven richting innovatie en vier toepassingsgebieden gedefinieerd: woning, kantoor, fabriek en buitenruimte voor infra en energie. Uiteraard is Smart Industry / IoT een hot topic. Elektrotechniek 2015 is op 29 september - 2 oktober, in de Jaarbeurs in Utrecht. www.elektrotechniek-online.nl

Ridder iQ ERP software biedt u inzicht in al uw bedrijfsprocessen, van aanvraag tot facturatie. Wij automatiseren productiebedrijven in onder andere de metaal, hout, kunststof en service branche. Ridder biedt u de totaaloplossing die u zoekt! Be wise en kies voor de ERP software van Ridder; Ridder iQ! www.ridder.nl

Ridder Data Systems BV T +31 (0) 341 412984

Lorentzstraat 36-38, Postbus 360, 3840 AJ Harderwijk

F +31 (0) 341 412980

E info@ridder.nl

september 2015

DIALOOG OP KANTOOR, IN DE PROFESSIONELE SPEELTUIN EN IN DE DIGITALE FABRIEK

DIE ONGRIJPBARE TIJD

THEMA

FIRST TIME RIGHT VAN ONTWERP NAAR PRODUCTIE Traditioneel stel je eerst de productspecificaties op, aansluitend start je de conceptontwikkeling en volgt de detailontwikkeling; dan

Dé schaarse productiefactor van deze tijd is tijd. Professionals verliezen grip op hun

wordt het tpd uitgewerkt en uiteindelijk begin

werkuren, ontwerpers krijgen niet de ruimte om van fouten te leren. Innovaties moeten

je de productie. Overzichtelijk, maar voor al die

snel naar de markt, de lifecycle van nieuwe producten wordt steeds korter. Dialoog

stappen achter elkaar is de vaak kostbare doorlooptijd niet meer beschikbaar. Een oplos-

en digitale tools kunnen helpen weer greep te krijgen op die tijd, in de persoonlijke

sing zou zijn als ontwerpers hun producten in

werksfeer, maar ook in grootschalige productcreatieprocessen. Intussen is er geen tijd

één keer goed ontwerpen, gelijktijdig met het

te verliezen. ‘Onze klanten in Azië pakken de thema’s van Industrie 4.0 sneller op dan

bijbehorende productieproces. Maar hoe? Zijn zij communicatief sterk genoeg om wat de

in Europa. Zorgelijk.’

klant wil adequaat te vertalen naar een ontwerp? Is het productieproces ook verderop in

DOOR HANS VAN EERDEN

‘Z

oek de schaarse productiefactor’, zegt organisatieadviseur Maarten de Winter, oprichter van Kennisnetwerk Archimedes, over zijn fascinatie voor tijd. Eeuwen geleden was arbeid de schaarse productiefactor, dus kwam er kapitaal om de productiviteit te verbeteren met de (stoom)machine. Daarna was kennis de beperkende factor, waar door een brede toegankelijkheid van het onderwijs in werd voorzien. Nu kennis door het internet breed beschikbaar is, blijkt tijd de schaarse productiefactor. ‘Zelfs over wat mensen vandaag gaan doen, zijn ze vaak niet in regie. De versnippering en multitasking betekenen productiviteitsverlies. Hoe verbeteren we dat samen? Geef professionals zeggenschap over de inrichting van hun eigen werktijd en organiseer de afstemming van prioriteiten. Laat hen verantwoordelijkheid voor de eigen tijd

nemen, zodat de waan van de dag ze niet opslokt. De individuele opgave om goed met je tijd om te gaan door prioriteiten te stellen, is meer dan alleen time management. Het gaat erom hoe je dat samen doet, in relatie tot het werk dat er ligt. Ik zeg: maak ‘beloofbare’ afspraken, stuur niet centraal maar decentraal op de momenten dat samenwerkende professionals rondom een relevant thema bij elkaar komen in de organisatie.’ Conclusie: chronisch tijdgebrek dwingt tot samenwerking en dialoog over tijd. In zijn adviespraktijk werkt De Winter met tools die bewustzijn van en dialoog over schaarse tijd moeten stimuleren. ‘Hoe creëren we een omgeving, voor onszelf en voor elkaar, waarin we gefocust ons werk kunnen doen? Totale controle volgens het bekende plan-do-check-act bestaat niet meer; de onvoorspelbaarheid en complexiteit zijn te groot. Ik pleit daarom voor zorgvuldig delegeren van zeggenschap over tijd in een korte

de toeleverketen goed vooraf uit te dokteren? Is er dan al voldoende zicht op de kosten en testbaarheid? Welke digitale middelen – voor snel programmeren en simuleren – zijn beschikbaar? Wat kan Model Based Design betekenen? En is ook het mkb er klaar voor?

regelkring: diagnose, dialoog, doen. In de industrie is dit relevant voor de kenniswerkers, de mensen die denken over nieuwe producten, markten of verbeterprogramma’s om productielijnen te versnellen. In de Smart Industry Actieagenda staat niets expliciet over de benodigde skills; daar ligt nog een uitdaging.’

TIJD OM TE BEGINNEN Over (tijdgebonden) uitdagingen voor de sector gesproken. Met een kortere time-to-market tegen

SNELLERE ASSEMBLAGE, EENVOUDIGER SERVICE Het integrale concept van de Digital Factory – product en productieproces gelijktijdig ontwerpen en op elkaar afstemmen – is bij uitstek geschikt voor nieuwe producten die in een nieuwe fabriek gemaakt gaan worden (‘greenfield’). Het andere uiterste is een incrementele aanpak: het ontwerp van een bestaand product bottomup verbeteren om productie en assemblage eenvoudiger en sneller te laten verlopen. Een mooi voorbeeld levert Lely, fabrikant van melkrobots en andere agrarische machines in Maassluis. Lely koopt voor de assemblage componenten en samenstellingen in, vertelt inkoopmanager Nico van Hulst. ‘Productontwikkeling leggen we bij onze toeleveranciers neer. Daarbij kijken hun en onze engineers samen meteen naar design for manufacturing & assembly. Het gaat ons om de total cost of ownership: niet alleen de productiekosten inclusief arbeid, maar ook de levensduur van het product, kwaliteit en serviceability.’

september 2015

Sensoren betrekt Lely onder meer van Panasonic Electric Works Sales Western Europe in Best. Voorzien van een kabel die door de machine wordt getrokken om ’m aan te sluiten op een plc. Een defecte sensor vervangen is dan niet eenvoudig bij assemblage en al helemaal niet bij service. Reden voor Lely om geleidelijk over te gaan op aansluiting met een connector ter plekke. Raakt een sensor defect, dan hoeft de connector met kabel niet te worden vervangen. Panasonic levert het geheel nu voorgeassembleerd aan. Dat past in het ontzorgen van klanten, vertelt salesmanager Ronald van Seters. ‘Wij kunnen turnkey-oplossingen ontwikkelen samen met partners.’ Zoals Phoenix Contact Nederland in Zevenaar, dat nu aan Panasonic z’n M12-connector levert waarop de sensor wordt bevestigd; foutloos, want verkeerd aansluiten van de draadjes van de kabel is dankzij de Speedcon-aansluittechniek niet meer mogelijk, vertelt industriemanager Tejo Roelofs van Phoenix Contact. ‘Zo weet de monteur

dat de juiste IP-klasse (beschermingsgraad, red.) van de aansluiting gewaarborgd is.’ De oplossing voorziet er ook in, vult Van Seters aan, dat bij assemblage pas op het laatste moment de keuze voor een bepaald sensortype kan worden gemaakt; de connector is geschikt voor de verschillende opties. ‘Hierover denken wij breed mee met Lely en intern bij hen onderhouden we contact met de hele keten, van engineering tot inkoop.’ Nico van Hulst bevestigt: ‘Wij hebben de oplossingsrichting met M12 en Speedcon aangegeven en vervolgens de productverantwoordelijkheid bij Panasonic gelegd; zij moesten met Phoenix Contact tot een goede afstemming komen.’ Kwestie van een goede connectie. www.lely.com www.phoenixcontact.nl www.panasonic-electric-works.nl

lagere kosten (én lager energieverbruik) produceren, terwijl producten steeds complexer worden, alles met alles verbonden kan worden en de hoeveelheid gegevens explodeert. Klanten die meer flexibiliteit verwachten, markten die volatieler worden. Voor Bas Kuper van Siemens Industry Software is de opgave voor de moderne productie helder. Toch gaat kostbare tijd verloren. ‘Een van de drivers van Industrie 4.0 was de industrie in Europa competitief te laten blijven, maar eerlijk gezegd pakken onze klanten in Azië de thema’s sneller en daadkrachtiger op. Dat vind ik zorgelijk. Houd op met alleen praten en begin ermee.’ Siemens levert er de tools voor. ‘Wij zetten sterk in op productieprocessen simuleren om de time-to-market te verkorten. Met virtual commissioning kun je bottlenecks in productie ontdekken voordat het product er is en de plant er staat. Met gelijktijdige producten procesontwikkeling, door samenwerking tussen de verschillende disciplines, krijg je een snellere rampup.’ Sinds vorig jaar kent Siemens de divisie Digital Factory. ‘Wij onderscheiden ons door de breedte en diepte van ons softwareportfolio, waarmee wij de werelden van ideation, realisation en utilisation verbinden. Bovendien kunnen we als enige softwareleverancier ook de hardware en de shopfloor automation leveren. Binnen Siemens gaan software en hardware nog nauwer samenwerken; in onze eigen factory of the future, in Amberg, brengen we het al in de praktijk. Er worden intelligente productmodellen gecreëerd, met daarin de volledige maakinformatie opgeslagen. Eén stap verder gaan we naar zelf-optimaliserende systemen. Aan de hand van een ‘digital twin’, het model van product, lijn en plant vergeleken met de werkelijkheid, kan de lijn zichzelf optimaliseren.’

MECHATRONISCHE MODULES Concullega’s zitten intussen ook niet stil. Zo introduceerde Lenze enkele jaren geleden al ‘Lenze FAST’ (Feasibly Applicable Software Toolbox). ‘Onze afnemers zijn vooral machinebouwers’, vertelt Martijn Theunissen van Lenze. ‘Time-to-market is belangrijk: wie snel kan leveren, is spekkoper. Om dat te bereiken is modulair bouwen met standaardmachine-elementen met de juiste functionaliteit van groot belang. In het verleden leverden we alleen (hardware)componenten, nu ook de complete mechatronische softwaremodules, in onze taal: de technologiemodules. Onze Lenze FAST technologiemodules worden al enkele jaren toegepast en hebben we uitgebreid getest. Ze besparen enorm veel engineeringstijd en sluiten veel fouten uit. Je kunt er onder meer de functies aandrijven, positioneren, robotica en wikkelen mee dimensioneren en modelleren. Lenze FAST genereert automatisch het beste voorstel voor de aandrijftrein en onze tool PLC Designer zet dat om in de besturingssoftware voor de machine-applicatie’. Zo verkort

Illustratie: Josje van Koppen

• ‘Delegeer zeggenschap over tijd in een korte regelkring: diagnose, dialoog, doen.’ • ‘Fast prototyping en simulaties verschaffen snel inzicht in de knelpunten.’ • ‘Veel bedrijven worstelen met het vertalen van de klantwensen.’

de klant niet alleen z’n time-to-market, ook bespaart hij aanzienlijk op engineeringskosten en wint hij aan productiviteit en betrouwbaarheid.

COMMODITY B&R kwam dit voorjaar met de mapp-technologie. Directeur Benelux Piet Tak: ‘De toegevoegde waarde van machines ligt steeds meer in de software. Want ze moeten flexibel zijn, snel om te bouwen naar een nieuw product.’ Dat komt echter met een prijs. ‘Die software wordt wel complexer en goede techneuten, met name voor industriële software, worden schaarser. De oplossing lag in het aanbieden van een ontwikkelomgeving voor sneller en beter programmeren,

maar klanten bleven vastlopen. Ze moesten te kleine delen (macro’s, functieblokken, componenten uit libraries) met elkaar verbinden voor besturing, aandrijving, motion, enzovoort. Daarom hebben we klantenonderzoek gedaan naar de meest voorkomende functionaliteiten en daar apps voor ontwikkeld. Die verzorgen niet alleen de hele motion control, maar bijvoorbeeld ook de cnc- en robotbesturing, de alarmafhandeling, het databeheer en de toegangsrechten voor operators. Ze zijn gebruikersvriendelijk en zijn met een smartphone of tablet aan te spreken. Deze mapptechnologie is onderdeel van onze ontwikkelomgeving, Automation Studio. Uit een benchmark blijkt dat met mapp 83 procent minder source code nodig is voor het programmeren en de doorlooptijd met twee derde vermindert.’ Een ander voordeel ligt in de hardware. ‘Voor oem’ers wordt het steeds minder lonend om de hardware voor aandrijving en besturing zelf te ontwikkelen, omdat ze daarin flexibel willen blijven. Onze mapp-technologie maakt het makkelijker om over te stappen naar standaardhardware van B&R, waarvoor de standaardapps beschikbaar zijn. Hardware wordt een commodity.’

september 2015

VAN HOUTEN VERSNELLENDE IT WORDT ‘EMMER ACHTER DE BOOT e elektronicawereld evolueert zo snel, kijk naar de smartphones en tablets, dat iedereen het gevoel heeft dat de ‘normale’ productontwikkeling achterloopt. Maar ook een sector als de automotive versnelt. Zeven jaar werken aan een nieuw automodel kan niet meer bij de tegenwoordige, korte lifecycle van modellen. Je kunt beter voorspellen wat de markt over drie jaar vraagt dan over zeven jaar, dat is de belangrijkste reden om het ontwikkelproces te willen versnellen. Dus moeten met de productontwikkeling gelijk de productiesystemen worden ontwikkeld, first time right. De grap is dat dat nu ook kan – dankzij die snel evoluerende elektronica. De automatisering is veel sneller en slimmer dan in de jaren tachtig, toen we een hausse hadden in CIM (Computer Integrated Manufacturing) en flexibele productiesystemen. De it ervoor was echter niet goed genoeg en veel te duur. Dertig jaar geleden droomde men al van sneller produceren, enkelstuks en onbemand (24/7). Maar daar heeft men zich op verkeken. Echt enkelstuks kwam bijna niet voor en bij manloos produceren kon men de volgende ochtend uitzoeken wat er was misgegaan. Iedereen was teleurgesteld, maar nu gaan we het met Industrie 4.0 opnieuw proberen. De technologie is nu beter, maar de vraag is of 100 procent flexibiliteit wel nodig is. Natuurlijk is er een niche voor fully customized producten, maar die zijn toch echt duurder dan grote series. Een Apple gaat niet op klantniveau produceren. Massafabricage blijft dus belangrijk, in de consumentenelektronica maar ook in de automotive. Dankzij de automatisering is daar veel

D Fred van Houten is hoogleraar ontwerp, productie en management aan de Universiteit Twente. Vanuit zijn expertise op het gebied van Industrie 4.0 en productietechnologie beschouwt hij met een kritische blik telkens een artikel in Link Magazine.

versnelling bereikt. Zo is factory simulation volwassen geworden. Een nieuwe productielijn voor auto’s kost miljarden euro’s, dus die moet je eerst – tegelijk met de ontwikkeling van de auto zelf – goed simuleren voordat je ’m fysiek gaat bouwen. Maar inmiddels dreigt de it een remmende factor te worden, de emmer achter de boot. Grote fabrikanten onderhouden duizenden informatiesystemen, legacy is een groot probleem, er wordt veel aan elkaar gebroddeld en alle oude data worden krampachtig bewaard. Dus wordt er gesproken over een nieuwe, vierde generatie ontwerpsystemen. Waarin mensen wel op een goede manier aan één ontwerp kunnen werken, naast geometrische ook andere relaties tussen modellen goed worden beheerd, change management geen gigantisch databeheersprobleem meer is en terugkoppeling van field data naar ontwerpers wel in PLM past. Allemaal zaken die in de huidige derde generatie ontwerpsystemen nog niet goed geregeld zijn. Misschien is het tijd om eens goed naar de ontwikkelingen aan de onderkant van de markt te kijken, waar de ‘Kickstarter’-bedrijven beseffen dat ze het beste met open source kunnen werken en daar elk hun eigen deel aan toevoegen. Zo zie je een lichtvoetige it-infrastructuur ontstaan. We hebben het zelf de afgelopen vakantie weer mogen ervaren: wie snel wil reizen, moet licht bepakt zijn.

f.j.a.m.vanhouten@utwente.nl

THEMA FIRST TIME RIGHT VAN ONTWERP NAAR PRODUCTIE SNELLE PROTOTYPERING Dat mag zo zijn, Festo ziet dat de behoefte aan customised solutions toeneemt. ‘Tegelijk’, weet directeur Nederland Dennis van Beers, ‘blijft de vraag naar een snellere doorlooptijd in combinatie met ‘first time right’. Dus moet je bepaalde patronen doorbreken. Dan heb je geen drie maanden meer voor een prototype, want tegen die tijd moet het product al op de markt zijn. Wij bieden daar nieuwe technologie, software en processen voor.’ Klanten beperken zich tot hun kernactiviteiten en laten bijvoorbeeld de bewegingsfuncties in het nieuwe systeemontwerp aan anderen over, vult Jan Koudijzer aan. ‘De samenwerking in de supply chain is intensiever geworden. Waardoor voor ons de functionele ontwerpverantwoordelijkheid toeneemt. Wij moeten snel met een voorstel voor een bewegingsfunctie komen en laten zien hoe die er in de praktijk uitziet. Dan volstaan 3D-modellen niet meer: we moeten een fysiek model op tafel leggen en, nog een stap verder, dat al monteren in het ontwerp van de klant. Voor die fast prototyping staan in ons Competence Centre in Delft verschillende machines. We leveren natuurlijk veel standaardcomponenten, maar toch zijn in allerlei situaties specifieke ontwerpen voor een klep, grijper of beweging nodig. Het gaat verder dan alleen 3D-printen, en we hebben niet alleen mechanische componenten snel nodig, maar ook besturingstechnische.’ Van Beers: ‘Het kan bij fast pro-

september 2015

totyping ook gaan om een samengestelde bewegingsfunctie waarbij de klant nog twijfelt of die voldoet. Wij hebben daarom geïnvesteerd in een kenniscentrum met een aantal basisopstellingen voor bewegingsvraagstukken. Daar kunnen we een pilot opbouwen. De haalbaarheid van een ontwerp is vaak niet helemaal te berekenen, dus moet je fysiek testen, ook met de software.’ Volgens Van Beers is Festo onderscheidend met deze ‘professionele speeltuin’. ‘Onze engineers bouwen er nieuwe competenties op, de engineers van de klant kunnen er de grenzen van hun eigen kennis verleggen en een concurrerendere machine bouwen.’

STEMMEN UIT DE MARKT Natuurlijk zijn de ontwikkelen de ontwerpfase belangrijk. Marc Schrijvers wijst echter op een eerdere, onderschatte fase in het productcreatieproces: die van de specificatie. ‘Veel bedrijven worstelen met het vertalen van de klantwensen’, verklaart de managing consultant van Philips Industry Consulting. ‘Bij consumentenproducten is het vaak lastig de klantwaarde, de gebruikerservaring, door te vertalen naar functionele specificaties. Het autostuur moet bijvoorbeeld aangenaam aanvoelen, maar hoe specificeer je de stuurbekleding? Dat zal in de b2b net zozeer een probleem zijn. Het gaat in eerste instantie niet om de techniek maar vooral om informatie over waar de markt op zit te wachten. Lastig wordt het zeker

als oem’ers verwachten dat hun leveranciers meedenken over innovatie. Dat betekent het verzamelen van voices uit de markt en die doorvertalen naar specificaties voor interne stakeholders en de andere schakels in de keten.’

INTERNE COMMUNICATIE Ook Maren Vos, onderzoeker aan de TU Eindhoven, constateert dat veel bedrijven moeite hebben met het omzetten van klantwensen naar nieuwe functies en modules. Zij onderzoekt de rol van klantgerichte functies zoals marketing, sales en service bij industriële bedrijven die modulair produceren. Daarbij kijkt ze ook naar communicatie en samenwerking, intern en in de keten. ‘Bij technisch georiënteerde bedrijven ontwikkelen engineers modules vaak op basis van eigen feeling en slechts incidenteel contact met klanten. Als deze bedrijven groeien of meer internationaal gaan werken, merken ze dat ze klantgerichter moeten worden, maar ze worstelen met die transformatie.’ De schaarse tijd is daarin ook een factor, signaleert Vos. ‘Er moet iemand komen die klantinformatie gaat verzamelen en naar andere afdelingen terugkoppelt. Je ziet grote bedrijven die dat gestructureerd doen. Maar als bedrijven daar nu mee beginnen, blijkt het door alle versnipperde taken moeilijk om op het juiste moment met de goede mensen om tafel te komen. ‘Ja, productie zou meer betrokken moeten zijn, maar die zijn altijd overbezet’, hoor je

dan bijvoorbeeld. Veel bedrijven weten ook niet hoe ze sales moeten aansluiten.’ Nauw daarmee samen hangt de factor kennis. ‘Er is vaak heel veel kennis voorhanden, maar die moet men wel beschikbaar maken. Dat gebeurt niet altijd, uit onwetendheid of onwil, of omdat de tijd ontbreekt. Als bijvoorbeeld de marketeer z’n informatie niet deelt, weet niemand wat de markt vraagt.’ Werkt de interne communicatie niet, dan komt de keten al helemaal niet in beeld.

IMPACT OP DE KETEN Marc Schrijvers bepleit juist een vroege betrokkenheid van de keten en die moet zich vertalen naar design for supply chain. Daarbij is nog veel tijd te winnen als de engineers vertrouwd zijn met productie en assemblage en in ieder geval basisfouten weten te voorkomen. Wordt de supply chain elders ingericht, zoals in Oost-Europa of Azië, dan wil het nog wel eens fout gaan, signaleert hij. ‘Is er bijvoorbeeld geen rekening mee gehouden dat de klanten om een snelle en flexibele supply chain vragen, dan kunnen logistieke problemen ontstaan, waardoor het inkoopvoordeel verdampt.’ Niet dat Schrijvers dan maar voor reshoring pleit. ‘Er zijn goede voorbeelden van bedrijven die basisbouwblokken in Azië laten maken en de late, klantspecifieke configuratie in Europa doen. Maar dat moet je al wel in je ontwerp adresseren. Met onze ‘Design for Supply Chain approach’ zetten we de requirements op een rij en vertalen die naar de supply chain. Weet je nog niet of de markt wil betalen voor bepaalde oplossingen of wil je zware investeringen in je productiesysteem uitstellen, dan moet je in de ontwerpfase bepaalde opties openhouden. Wil je ‘first time right’ en verkorting van time-to-market echt succesvol maken, dan moet je het ont-

Marc Schrijvers, managing consultant bij Philips Industry Consulting: ‘Als je product en productie parallel wilt ontwikkelen, moeten toekomstige beslissingen over je product passen in je huidige ontwerp van productie.’ Foto: Kuppens Fotografie

werp integraal bezien, intern en met je keten.’

DIALOOG Kortom, kansen te over in Europa om de wereldwijde concurrentie, én die ongrijpbare tijd, te verslaan, concludeert Maarten de Winter. De sleutel ligt in de communicatie: ‘Juist de waardengedreven dialoog biedt ons een uniek concurrentievoordeel ten opzichte van Azië.’ www.archimedes.nu www.siemens.com www.lenze.nl www.br-automation.com www.festo.nl www.innovationservices.philips.com www.item-eindhoven.nl

VERSNELDE ERVARINGSOVERDRACHT Is een ontwerp eenmaal naar productie gebracht, dan moeten de operators die soepel laten verlopen. De daarvoor benodigde ervaring, zo wil de volkswijsheid, doen ze op door fouten te maken en daarvan te leren. Voor de daaruit voortvloeiende herstelkosten en tijdverliezen is tegenwoordig echter geen ruimte meer. Spoorijzer, specialist in ‘management van expertise’, heeft een methodiek ontwikkeld voor versnelde overdracht van ervaring. Die is gebaseerd op de theorie over ‘naturalistic decision making’, vertelt consultant Aart Martens. ‘Mensen blijken niet altijd de beschikbare opties af te wegen, bijvoorbeeld door die op een aantal aspecten punten te geven, maar nemen veel besluiten juist snel, intuïtief.’ Daar zit precies de expertise waarmee de expert zich onderscheidt. Spoorijzer heeft interviewtechnieken ontwikkeld om die naar buiten te halen. ‘Daar komen thema’s uit die wij in simulaties gieten, bijvoorbeeld een korte case met vragen zoals een expert die zou stellen. Dat werkt het snelste en de deelnemers verrijken hun expertise door er een mentaal model, een beeld van de werkelijkheid, van te maken.’ Producent van energie en grondstoffen Twence in Hengelo (Ov) heeft de interviewtechnieken toegepast, vertelt opleidingscoördinator Rianne Ketelaar-Vos. ‘Onze uitdaging is om de kennis onder medewerkers op peil

SENSOR SOLUTIONS AND SYSTEMS For all areas of the automation industry As a global player, we stand for comprehensive system expertise, continuous innovation, the highest quality, and the greatest reliability. Balluff means technological variety and first-class service. Our 2450 worldwide employees are working to ensure this.

Systems and Service

Industrial Networking and Connectivity

Industrial Identification

Object Detection

Linear Position Sensing and Measurement

Condition Monitioring and Fluid Sensors

Accessories

te houden en nieuwe kennis, onder meer door uitbreiding van de installaties, te borgen. Met de methodiek van Spoorijzer kun je in korte tijd veel kennis overdragen, zonder dat je speciale simulatieprogramma’s hoeft te maken. Je kunt ‘droog’ simuleren, praktijksituaties naspelen zonder dure spullen. We zijn een pilot begonnen met drie medewerkers, elk op een solo-positie. Stel dat een van hen wegvalt, dan verliezen we diens kennis. Eerst droegen wij expertise één-op-één op collega’s over. Met behulp van de inviewtechnieken hebben we de kennis van een procesengineer op in totaal vijf operationele teams overgebracht.’ Het heeft z’n vruchten al afgeworpen en naast kennisoverdracht is ook de communicatie verbeterd, meldt Ketelaar-Vos. ‘Er wordt in de teams meer gesproken over storingen en er is meer interactie tussen de teams. Het is nog te kort dag om al een trend te zien van storingen die sneller worden opgelost, maar daar rekenen we wel op. Operators zijn bij storingen vaak actiegericht en verkennen het probleem niet altijd voldoende. Door de interviews met de expert hebben ze geleerd eerst de de tijd te nemen om een probleem goed te analyseren.’

www.balluff.nl

Balluff B.V. Europalaan 6a, 5232 BC ‘s-Hertogenbosch Phone +31-73-6579702

Please visit us at Elektrotechniek 2015, stand 08.C061. 1

6/24/2013 4:12

www.spoorijzer.com www.twence.nl

september 2015

THEMA FIRST TIME RIGHT VAN ONTWERP NAAR PRODUCTIE

SENSOREN, REKENKRACHT, COMMUNICATIE EN BESTURING DRIJVEN DE INNOVATIE

HOOGSTE TIJD VOOR MODEL BASED DESIGN De wereld om ons heen verandert – zie drones en zelfrijdende auto’s – doordat de ontwikkelingen rond sensoriek, rekenkracht, communicatie en besturing elkaar versterken. Dat was de boodschap van MathWorks-marketeer Rich Rovner op de eerste MATLAB Conference in de Benelux. MathWorks, voegde hij eraan toe, biedt met MATLAB en Simulink de tools om die wereld vorm te geven, middels Model Based Design. Daarmee proberen machinefabrikanten, van supernauwkeurige lithografie tot grofstoffelijke landbouw, greep te houden op hun ontwerpproces.

Model Based Design werkt ook voor mkb’ers, aldus Rich Rovner, vice president Marketing van MathWorks. Foto: MathWorks

DOOR HANS VAN EERDEN

merikanen weten het vaak mooi te zeggen. Rich Rovner, vice president Marketing van MathWorks, spreekt half juni op de MATLAB Conference 2015 Benelux in

Eindhoven van ‘the transformative fusion of sensing, computing, communication & control’. Om te beginnen: sensoren, waaronder camera’s, worden almaar kleiner, beter en goedkoper – een smartphone telt nu al 15-20 sensoren. Rekenkracht voor de verwerking van alle sensordata is tegenwoordig schier onbeperkt beschikbaar dankzij steeds krachtiger processoren en de alom aanwezige cloud. Gevoegd bij de gestage opmars van draadloze communicatie – van 3G naar 4G naar 5G, maar ook wifi en Bluetooth – legt dat de basis voor het ontwikkelen van almaar complexere systemen met steeds meer (softwaregebaseerde) functionaliteit. De zelfrijdende auto bijvoorbeeld verwerkt informatie van allerlei sensoren (voor voetgangerdetectie, rijbaandetectie, enzovoort) en externe verkeerssystemen, en communiceert met collega-auto’s en verkeerscentrales om veilig z’n weg te kunnen vinden. De grote uitdaging ligt in het ontwerp van de besturing (control) van dergelijke complexe systemen. Dat lukt niet meer sequentieel: eerst de systeemhardware ontwerpen en dan de besturingssoftware, kost te veel tijd en levert te veel fouten op. Het moderne recept is Model Based Design (MBD): een complex systeem (hardware) ontwerpen met behulp van modellen en daaruit

• Systemen worden almaar complexer, met steeds meer (softwaregebaseerde) functionaliteit. • Eerst de systeemhardware ontwerpen en dan de besturingssoftware, kost te veel tijd en levert te veel fouten op. • ‘Ook mkb’ers, zoals toeleveranciers, kunnen met Model Based Design werken.’ • Mkb en onderwijs hebben behoefte aan een ‘lichtgewicht’ MBD-proces.’

automatisch de besturing (software) genereren. MathWorks is een vooraanstaande leverancier van de tools daarvoor, in de vorm van MATLAB (voor algoritmeontwikkeling, data-analyse, visualisatie en numerieke berekeningen) en Simulink (voor modelgebaseerd ontwerpen en simuleren van multi-domein dynamische systemen).

MODEL IN EEN UURTJE Rich Rovner noemt naast de zelfrijdende auto’s (of, iets minder vergaand, advanced driver assistance systems) als voorbeelden ook drones en cube sats (miniatuursatellieten die goedkoop in grote aantallen worden gelanceerd voor onderzoeks- of andere doeleinden). Nieuwe producten met een hoog Silicon Valley-gehalte (denk ook aan de Google Car). Maar ook in ‘traditionele’ industrieën – de automobielsector, aerospace, medische technologie, enzovoort – zijn de ontwikkelingen niet te stoppen. Aan de Nederlandse (hightech) industrie geeft de marketingman van

MODEL BASED DESIGN (MBD) OP MAAT VOOR MKB EN ONDERWIJS Voor mkb’ers – en onderwijsinstellingen – ligt er een barrière om te investeren in de expertise en tools voor MBD. Zij hebben behoefte aan een ‘lichtgewicht’ MBDproces, aldus de laatste keynote-spreker op de MATLAB Conference, Jan Benders van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). Hij is projectmanager Model-Based Development en leidde het RAAK-MKBproject Fast & Curious. ‘Samen met bedrijven uit automotive, machinebouw en robotica hebben we HANcoder ontwikkeld: een bibliotheek met functieblokjes, gecombineerd met een volautomatisch proces (op basis van Simulink, red.) om van die blokjes voor een machine of apparaat bruikbare besturingsprogrammatuur te maken. Ook hebben we HANtune ontwikkeld,

september 2015

een realtime dashboard waarmee alle waardes van een besturing kunnen worden uitgelezen en afgesteld, om de machine op precies de gewenste manier te laten werken.’ Zo is rond MBD een community ontstaan van bedrijven als Inalfa, VSE, e-Traction en Prodrive. Zij hebben, door de functieblokken te gebruiken en hun ervaringen terug te koppelen, de ontwikkeling van MBD een zet in de rug gegeven. Enkele bedrijven hebben daadwerkelijk meeontwikkeld. ‘Zo hebben we onze bibliotheek steeds verder kunnen uitbreiden met pre-competitieve, generieke blokken die voor alle community-leden én het onderwijs beschikbaar zijn.’ Als vervolg is vorig najaar het RAAK-MKB-project

SMARTcode gestart. Doel: de software die MBD oplevert robuuster maken, zodat die niet alleen geschikt is voor protypering, maar ook voor certificeerbare serieproducten, verklaart Benders. ‘Zeker het mkb heeft vaak niet de mogelijkheid eerst rustig een prototype te ontwikkelen, dat te testen en daarna pas de series te ontwikkelen en bouwen. Product- en productie-ontwikkeling moet in één keer. Dit vervolg moet daarvoor de tools opleveren en onze community nog volwassener maken.’ En uiteindelijk de inzet van MBD in mkb en onderwijs tot wasdom brengen.

www.han.nl

Bron: ASML

R&D-KOSTEN VOOR OPEENVOLGENDE LITHOGRAFIEPLATFORMS VAN ASML

4000-6000

(BEDRAGEN IN MILJOEN EURO)

1500

400

50 PAS 2000-5000

PAS 5500

1980

TWINSCAN 1990

NXE EUV

ren en de capaciteit van geheugenchips almaar toenemen). ASML bouwt er de machines voor die steeds meer kunnen, maar ook steeds complexer worden (zie hierboven). Het Veldhovense bedrijf staat voor de uitdaging om deze groeiende complexiteit zo min mogelijk te laten leiden tot inefficiënties, meldt Markus Matthes, executive vice president Development and Engineering, op de MATLAB Conference in Eindhoven. Een oplossing ligt volgens hem in modelgedreven r&d: van het vastleggen van nieuwe systeemspecificaties in een model in MATLAB tot aan de formele verificatie van datzelfde model en het genereren van de softwarecode met behulp van Simulink. Door een modelmatige aanpak in de vroege ontwikkelfase wil ASML het aantal problemen in de fase van systeemintegratie verminderen en zo het aantal (dure en tijdvretende) redesigns beperken. Op de steeds kleinere (nanometer)schaal van het lithografieproces gaan fysische verschijnselen een dominante rol spelen. Kleine variaties in bijvoorbeeld temperatuur of luchtvochtigheid hebben al een nadelig effect op de nauwkeurigheid; dus moet daarvoor worden gecorrigeerd. Matthes geeft een kleine illustratie: de laserbundel die via een systeem van lenzen op de halfgeleiderwafer wordt geprojecteerd warmt die lenzen iets op, COMPLEXITEIT waardoor zij gaan vervormen en de laserbundel Ontwikkelingen in de lithografie drijven de wet een heel klein beetje de verkeerde kant op sturen. van Moore (structuren in halfgeleiders krimpen Daarvoor moet worden gecorrigeerd; met een gestaag, waardoor de rekenkracht van processolensmodel kan worden berekend hoe groot die correctie moet zijn. Dat model is geïmplementeerd en de softwarecode is geoptimaliseerd, zodat die correctie vliegensvlug kan worden uitgevoerd. Matthes concludeert: ‘Deze modelmatige aanpak Een met MBD-tools ontworpen visionsysteem bewaakt het vullen van de silagewagen door de maïshakselaar. Illustratie: CNHi zorgt ook op MathWorks mee dat het een misverstand is te denken dat MBD alleen iets voor grote oem’ers zou zijn. ‘Ook mkb’ers, zoals toeleveranciers, kunnen deze aanpak hanteren in hun ontwerpproces.’ Het wil niet zeggen dat er geen barrières liggen. ‘Bedrijven hebben een bestaande ontwerpaanpak, kennen een bepaalde workflow in hun proces van ontwerp naar productie en hebben al de nodige softwarecode. Daarin veranderen is psychologisch natuurlijk lastig. Maar wij bieden trainingen aan en hebben tools om die software naar een MBD-omgeving te brengen. We adviseren altijd: begin klein, niet in het hart van een groot project. En ga meten, laat zien hoe groot de reductie is van je ontwerptijd, om je organisatie van de waarde van MBD te overtuigen. MathWorks sponsort studentenwedstrijden, bijvoorbeeld op robotica-gebied. Een team weigerde om met Simulink te werken; ze wilden hun robot meteen in C programmeren. Uiteindelijk gingen ze overstag en binnen een uur hadden ze al een model in Simulink. Dat was hun moment van ‘victorie’. Ze begrepen opeens de waarde van MBD: ze hoefden geen tijd meer te besteden aan low-level coding, maar konden die gebruiken om na te denken over de echte ontwerpproblemen.’

2010

2000

nanometerniveau voor efficiëntieverbeteringen. Het helpt ons om de wet van Moore te blijven voortdrijven.’

NAAR HET VELD In de meer grofstoffelijke wereld vindt Model Based Design ook al volop toepassing. Zoals bij CNH Industrial (CNHi), multinationale fabrikant van ‘toys for boys’ zoals trucks, bussen, brandweerauto’s en landbouwmachines. CNHi’s inzet is op een hoger abstractieniveau te ontwerpen, door alles in modellen te vangen. Dat vereenvoudigt de overgang van abstracte innovatie naar concreet ontwikkelwerk en maakt het handmatige programmeren overbodig. MathWorks reikt CNHi de tools aan. Zoals voor de systeemintegratie, het combineren van de modellen van honderden modules tot één werkend voertuig. En voor concurrent engineering, in een groot team werken aan hetzelfde ontwerp met behulp van een gemeenschappelijke data dictionary. In Eindhoven presenteren Carlo Cloet en Karel Viaene van de CNHi-vestiging in Zedelgem (B) de case van het IntelliFill systeem voor het oogsten van maïs. Een hakselaar in het veld blaast de maïs meteen in een meerijdende silagewagen; zo blijft de hakselaar continu in bedrijf, terwijl silagewagens elkaar afwisselen om de maïs af te voeren. De kunst is zo’n silagewagen gelijkmatig te vullen, zonder verliezen. Voorheen moest de hakselaar-chauffeur met ‘ogen in z’n achterhoofd’ de vulpijp in de gaten houden. CNHi ontwikkelde er een intelligent systeem voor met vision en een daaraan gekoppelde besturing van de vulpijp. De modelgebaseerde aanpak betaalde zich vooral uit bij het testen. Immers, het uiteindelijke fysieke testen in het veld kan alleen gedurende het – korte – oogstseizoen. Is dat voorbij dan is het bijna een jaar wachten op het volgende testvenster. Door het model vooraf grondig virtueel te testen en verbeteren, konden de ontwerpers volstaan met één finale fysieke testperiode. Meerijdend op de hakselaar konden ze op hun laptop de laatste aanpassingen in het model meteen vertalen naar de besturingssoftware en opnieuw testen. Zo werkt het twee kanten op: Model Based Design brengt de werkelijkheid naar het model en het model naar de realiteit van het veld. nl.mathworks.com www.asml.com www.cnhindustrial.com

september 2015

THEMA FIRST TIME RIGHT VAN ONTWERP NAAR PRODUCTIE

METATRONICS HELPT ROUTE42 SNEL DE TRUCKMARKT OP

BEREN OP DE WEG ZIEN VOORDAT ZE ER ZIJN Haastige spoed is geen probleem, mits je in de ontwerpfase terdege rekening houdt met zaken als de produceerbaarheid, weet wat wat kost en hoe je gaat testen. Metatronics heeft de ervaring in huis om snel elektronica te ontwikkelen. Dus koos Route42 voor dit Eindhovense bureau – want de start-up heeft voor zijn sensor/actuator voor de transportwereld geen gebrek aan klandizie. Wel aan tijd.

over brandstofverbruik, stand van rem- en gaspedaal, snelheid, de hoeveelheid brandstof in de tank en olie in de motor, et cetera – een plek in de cloud geeft. Want verzekeraars en leasebedrijven zijn graag op de hoogte van het actuele rijgedrag van de chauffeurs en hopen zo ook – in geval van een ongeluk – snel en objectief te kunnen vaststellen bij wie de schuld ligt. ‘We worden zelfs spontaan gebeld: wanneer het device beschikbaar komt? Dus dit is het moment om ermee op de markt te komen.’ Den Dopper koos overigens primair voor Metatronics om andere redenen: ‘Metatronics past qua grootte goed bij ons. Het is prettig dat dit project voor hen enige omvang heeft en dus ook voor hen echt belangrijk is. Voorts telt dat we elkaar al persoonlijk kenden en dat Metatronics veel vaker vergelijkbare ontwikkeltrajecten heeft doorlopen.’

ERVARING

Ontwikkelaars Loc Tran (links) van Route42 en Frank Boon (Metatronics) tonen het ontwerp van Route42’s slimme device voor de transportwereld. Foto: Bart van Overbeeke

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

etatronics onderscheidt zich in de markt met een in doorsnee korte doorlooptijd. Het ontwikkelen van elektronica, inclusief de voorbereidingen voor de productie van het eindproduct, kan binnen dertig weken. Heel kort vergeleken met de twee jaar die zo’n traject elders kost, geeft directeur Pepijn Herman aan. Ook voor klant Route42 is die korte doorlooptijd van groot belang. Dat is immers een start-up en die heeft per definitie niet zo gek veel (financieel) uithoudingsvermogen. Zwaarder weegt in dit geval echter, vertelt Route42-directeur Max den Dopper, dat diverse potentiële klanten – verzekeraars, busbouwers,

M 24

september 2015

transportondernemingen en leasebedrijven – al vol ongeduld uitkijken naar de lancering van zijn product. Het betreft een device dat alle data die elke moderne vrachtauto sowieso al genereert –

In mei zijn de directeuren van Route42 – Max en zijn broer Jasper – rond de tafel gegaan met Pepijn Herman en zijn mensen om in een paar sessies de technische haalbaarheid en de specificaties helder te krijgen. Herman: ‘Op basis van dergelijke gesprekken doen wij een feasibility-studie om vast te stellen of het mogelijk is het complete product te ontwikkelen voor de targetprijs die de klant opgeeft. In dit geval moest er bijvoorbeeld bluetooth, wifi en gsm in. Omdat wij dergelijke blokken al eerder ontwikkeld hebben, kunnen wij vlot een goede inschatting maken van de tijd die het kost om een goed bestuurd geheel te ontwerpen.’ Dat geheel bestaat dus uit de hardware – printplaat en behuizing

OOK EEN START-STOPSYSTEEM Een naam voor het product dat het in november op de markt wil gaan brengen, heeft Route42 nog niet. Maar wel vergelijkt Max den Dopper, directeur van de startup, het device graag met de functie van de cortex in het menselijk brein, waar informatie uit de rest van het lichaam ontvangen, geanalyseerd en geïnterpreteerd wordt: ‘Het leest en schrijft. Want het registreert niet alleen een veelheid aan data, het activeert ook bepaal-

de sensoren in de vrachtauto zodra de motor is uitgezet, zodat ook dan bijvoorbeeld het brandstofpeil gemeten kan worden. Vergelijkbare technologie zal ook gebruikt worden om de motor, zodra die stationair draait, uit te schakelen; en weer in te schakelen als de chauffeur gas geeft. Een start-stopsysteem bevat het dus ook.’

(een standaard inkoopdeel) –, inclusief de besturingssoftware. Route42 zorgt voor de applicaties die op het platform moeten gaan draaien en waarmee de eindgebruiker bijvoorbeeld kan uitlezen in welke tempo de brandstoftank leegraakt. Omdat Route42 haast heeft en die applicaties zo spoedig mogelijk wil uittesten, werd in dit geval eerst een prototype gebouwd. ‘Een soort labopstelling waarin alles werkt, maar die bestaat uit losse onderdelen die met draadjes aan elkaar zijn verbonden’, legt Herman uit.

DFX Terwijl de klant daarop zijn applicaties uittest, is Metatronics al bezig met het voorbereiden van de productiefase – en ook daarbij is ervaring van grote waarde. Het gaat hier om het design for manufacturing (DfM), costing (DfC) en testing (DfT). Herman schetst: ‘We bouwen ook een apparaat waarmee straks in de fabriek van onze productiepartner getest kan worden of bijvoorbeeld de componenten correct geplaatst zijn en of de wifi daadwerkelijk verbinding maakt met het internet. Van groot belang, ook voor ons. Want wij zijn volledig verantwoordelijk voor de kwaliteit van de productie. Ook dat kunnen wij met onze ervaring snel: uit eerdere projecten weten we precies hoe je de werking van bluetooth moet testen. Ervaring die wij trouwens borgen in een eigen kennissysteem. Van grote waarde, te meer daar wij werken met een flexibele schil van onder meer zzp’ers. Datzelfde geldt voor de DfC-acti-

viteiten: wij beschikken over een library waarin je vlot kunt vinden wat bijvoorbeeld een bluetooth-chip precies kost. Daarvoor onderhouden wij goede contacten met de chipfabrikanten.’ Ook met de produceerbaarheid wordt in de ontwerpfase dus terdege rekening gehouden (DfM). ‘Wij bepalen dan al bijvoorbeeld hoeveel soldeerpasta nodig is op welke plek, om te zorgen dat alles straks in de soldeeroven in één keer goed hecht. En ook zorgen wij dan al dat er voldoende afstand zit tussen de diverse componenten – en er genoeg ruimte overblijft voor dat gat waar straks die schroef doorheen moet.’

keling deels moet worden terugverdiend uit de serieproductie en de doorontwikkeling. Voor projecten met starters is dat vrij ongebruikelijk, maakt Herman duidelijk: ‘Start-ups zijn er over het algemeen heilig van overtuigd dat hun product een groot succes wordt. Maar omdat ze geen referenties hebben en wij hun markt niet kennen, participeren we zelden risicodragend. Dat doen we alleen voor gevestigde partijen. In dit geval echter hebben we vertrouwen in de businesscase: Max kent de ict-markt goed en Jasper is een technische man met veel ervaring op hoog Een voorbeeld van de informatie die niveau in de automotive. En ze het device kan genereren. hebben al heel goede contacten Illustratie: Route42 in de markt en een klant die de RISICO DRAGEN pilot wil gaan draaien.’ De productiepartner die de assemblage gaat Max den Dopper onderstreept – met zoveel doen, wordt al vroeg bij de ontwerpactiviteiten woorden en een lach in zijn stem – de sterke uitbetrokken. Ook in de laatste vier weken van gangspositie van Route42: ‘Of de bereidheid om de geplande dertig weken doorlooptijd, als er mee te financieren mee heeft gewogen in onze 500 stuks voor een pilot met een verzekeraar keuze voor Metatronics? Er waren er meer die dat geproduceerd gaan worden, laat Metatronics het wilden doen.’ project niet los. Het bureau blijft immers verantwoordelijk voor de productie. Daarbij komt dat de elektronica-ontwikkelaar in dit geval gekozen www.metatronics.nl heeft voor een verdienmodel waarin de ontwikwww.route42.nl

KLANTSPECIFIEKE KL ANT SPECI FI E KE ELEKTRONICABEHUIZINGEN E LE K TR ON IC AB E H U IZI NGE N From the first drawing… Elektronicabehuizingen Elektr onicabehuizingen

zijn

onder onderworpen worpen

aan

strenge str enge eisen ten aa aanzien anzien vvan an design design,, func functionaliteit, tionaliteit, kkoeling oeling en EMC-be EMC-bescherming. scherming. Cortexon Cortexon ontwikkelt ontwikkelt en pr produceert, p oduceert, op p basis vvan an een schat schat aan kennis kennis ervaring, afgestemd en er varing, de beste b oplossing af fg gestemd op behoefte klant. Off het nu g gaat de behoef fte te vvan an de e klan t. O aat om een ontwerp ccompleet ompleet nieuw on t erp of om een rredesign tw edesign van van een bestaand ssysteem. ysteem. Naast

het

ontwikkelen on tw wikkelen

produceren pr oduceren

vvan an

innovatieve, klantspecifieke elektronica-behuizingen inno vatieve, klan tsp pecifieke elektr onica-behuizingen

… until the final implementation!

Cortexon waarde: biedt C ortexon als ttoegevoegde o evoegde w oeg aarde: Assemblage Assemblag e vvan an e elektronica-componenten lektronicaonica componenten T Testen esten vvolgens olgens kla klantspecificatie ntspecificatie LLevering evering volgens volgens ‘‘surface s face cleanliness gr sur grade ade 4’ Supply chain man management agement Lifecycle-beheer Lif fecy ecycle-beheer van van a ing ingebouwde ebouwde elec electronica tronica

www.cortexon.com w ww.cortexon.com

M I N K E L S CO M PA N Y

september 2015

THEMA FIRST TIME RIGHT VAN ONTWERP NAAR PRODUCTIE

MODEL BASIS ONDER SAMENWERKING IN COMPLEX ONTWIKKELTRAJECT

HOGE BOMEN VOELEN GEEN WIND Met de Boom Lock, voor het gecontroleerd hijsen van grote lasten onder hoge windbelasting, kunnen windmolens op zee sneller en veiliger worden geïnstalleerd. Het Belgische High Wind ontwikkelde het systeem en werkte daarvoor samen met Bachmann electronic, Bakker Sliedrecht en Controllab. Model Based Engineering legde de basis: ontwerp doorrekenen, besturingssoftware automatisch genereren, virtueel testen. Zo werden op kantoor de meeste fouten al uit het ontwerp geelimineerd. Resultaat: snelle ingebruik-

Hefschip met een Boom Lock (de inzet toont een close-up). Illustraties: High Wind

stelling aan boord van een installatie- of hefschip. ‘Gratis’ spin-off: een trainingssimulator.

DOOR HANS VAN EERDEN

indmolens komen daar te staan waar veel wind is, zoals op zee. Bij installatie van deze mega-molens mag het echter juist niet te hard waaien. Want als de toren eenmaal staat, worden de gondel met generator en de bladen afzonderlijk naar boven gehesen voor montage. Lastig, en zelfs gevaarlijk, als de hijskabel met z’n grote last heen en weer zwiept. Niet zelden zijn installatieteams de helft van de ‘werkbare’ tijd op zee kwijt aan wachten op afnemende wind.

COMPLEXE BEWEGINGEN In 2012 werd High Wind opgericht om een oplossing te ontwikkelen voor het gecontroleerd en veilig hijsen van zware en grote lasten onder hoge windbelasting. Dat resulteerde in de Boom Lock, een systeem waarin het takelblok kan worden vastgezet om de last te stabiliseren. Op een trolley kan een karretje met dat takelblok langs twee ‘vingers’ heen en weer bewegen; de trolley als geheel beweegt met behulp van lieren langs de giek. Dit biedt voldoende bewegingsvrijheid om de last, gezekerd met extra tuidraden die ook moeten worden bestuurd, in de juiste positie en oriëntatie te manoeuvreren. Kortom, een systeem met complexe bewegingen, vertelt ceo Johan Heiler van High Wind. ‘Manuele besturing is niet meer mogelijk. Hier is sprake van een automation-enabled system, waarvoor de besturingssoftware moet worden ontwikkeld op hetzelfde hoge

BELGISCH-NEDERLANDS-OOSTENRIJKSE SAMENWERKING VOOR OFFSHORE In de offshore zijn de lage landen toonaangevend. De Boom Lock bevestigt dat weer, met als extraatje een Oostenrijkse inbreng. High Wind is een Belgisch consortium, gesteund door de Vlaamse overheid, van onder meer offshore-dienstverlener GeoSea (onderdeel van baggergigant DEME Group), ingenieursbureau SBE en hijsen transportbedrijf Sarens. Ook Nederlandse partners werden betrokken. Zoals de vanuit ons land geleide businessunit Maritime van Bachmann electronic, de Oostenrijkse leverancier van automatiseringsen besturingstechnologie. Bachmann betrad in 2009 de offshore- en maritieme markt en zocht meteen de samenwerking met Bakker Sliedrecht, system integrator

september 2015

op het gebied van maritieme en industriële elektrotechniek. Het hardwareplatform van Bachmann staat open voor softwaretools, zoals het simulatiepakket 20-sim van Controllab. Het Enschedese ingenieursbureau legt zich toe op dynamische simulaties en modelgebaseerd ontwerpen van regelingen voor mechatronische systemen en aandrijvingen; in de offshore bijvoorbeeld voor pijpenleggers, boorsystemen en lieren. www.high-wind.eu www.bachmann.info www.bakkersliedrecht.com www.controllab.nl

niveau als we kennen voor de hardware.’ Daarom werd voor Model Based Engineering (MBE) gekozen. Naar aanleiding van de eerste succesvolle ingebruikstelling, in slechts vijf dagen, organiseerde High Wind half juni in Rotterdam samen met de ontwikkelpartners een symposium over MBE (zie kader). De Boom Lock maakt de installatie van windmolens sneller en goedkoper (meer werkbare tijd, minder schade) en veiliger voor de monteurs.

MODEL BASED ENGINEERING Bij MBE vormt in alle ontwikkelfases, van eerste ontwerpschetsen tot testen, een model de basis. Bijvoorbeeld om de performance van het ontwerp te simuleren en worst-case scenarios door te rekenen: doet het systeem wat het moet doen en wat zijn de limieten? Dankzij animaties is het model in die vroege fase bij uitstek geschikt voor de communicatie tussen de ontwikkelpartners en met de opdrachtgever. Een gevalideerd model kan vervolgens automatisch de softwarecode voor de besturing genereren. Dat bespaart het tijdrovende en foutgevoelige handmatig programmeren. Vervolgens wordt die besturing getest door koppeling aan het model, dat de hardware van het systeem simuleert. ‘Hardware in the loop (HIL) testing’ heet dit. De hardware hoeft dan nog niet fysiek beschikbaar te zijn; virtueel testen bespaart tijd en kosten (in geval er nog dingen in het ontwerp veranderen). Voor de Boom Lock bouwde Controllab de modellen en voerde de meeste simulaties uit. Het ontwikkelde ook de HIL-simulator, die Bakker Sliedrecht gebruikte om de besturing te testen. Christian Kleijn, ceo van Controllab: ‘Je kunt veel eerder en uitgebreider gaan testen, hoeft niet te

MOTIVATIE wachten tot alles op het schip is geïnstalleerd.’ Voor safety is het daadwerkelijk testen op een machine zelfs een ‘gruwelverhaal’, aldus Kleijn, omdat de potentieel onveilige situaties moeten worden opgezocht. ‘Dat is met HIL testing veel makkelijker; op kantoor kun je zo al veel fouten opsporen.’ BASISONTWERP

DETAILONTWERP

IMPLEMENTATIE

KOSTEN PER FOUT

AANTAL FOUTEN

Tijdens het symposium laten ook de andere Boom Lock-ontwikkelpartners zich uit over hun motivatie voor Model Based Engineering. Niet vanzelfsprekend, gelet op de benodigde investering in tijd en menskracht. ‘Het model maken en simulaties uitvoeren kost bijna meer tijd dan de automatisering zelf’, zegt Erwin Ströhmeijer, lead engineer bij Bakker Sliedrecht. Toch kiest hij ervoor. Belangrijkste reden: verkorting van inbedrijfstellingstijd. Plus de hogere veiligheid en kwaliteit. ‘Je houdt volledige controle bij het opstellen van de testscenario’s en kunt operators vooraf trainen met de simulator. En de klant krijgt al voor inbedrijfstelling

inzicht in het eindresultaat.’ Ronald Epskamp, manager businessunit Maritime bij Bachmann, noemt ‘first time right’ een belangrijke driver voor klanten. ‘De almaar toenemende requirements leiden tot complexere ontwerpen voor systemen en hun besturing. Trial & error op de echte machine is nauwelijks mogelijk. Daarom is digitale simulatie tegenwoordig onontkoombaar.’ De softwarecode voor de besturing die 20-sim van Controllab (of Matlab/Simulink van Mathworks) genereert, kan automatisch worden overgedragen naar de M1 controller van Bachmann, die ook HIL testing ondersteunt.

TOTALE HERSTELKOSTEN OPLEVERING TIJD BASISONTWERP

DETAILONTWERP

IMPLEMENTATIE

KOSTEN PER FOUT

AANTAL FOUTEN

TOTALE HERSTELKOSTEN TIJD Naarmate fouten later uit een ontwerp worden gehaald, zijn de herstelkosten hoger. Met Model Based Engineering (onder) worden de meeste fouten juist in de vroege ontwerpfase ontdekt en hersteld. Illustratie: Controllab

De modelmatige aanpak betaalde zich uit bij oplevering. Voor het testen van de ‘echte’ Boom Lock na installatie op een schip van launching customer GeoSea was weinig tijd. Kleijn: ‘Doordat je modellen hebt, kun je een draaiboek maken voor allerlei testen.’ De resultaten van de veldtesten worden vergeleken met de modelberekeningen. Een afwijking, door een fout in de besturing, kan meteen worden gecorrigeerd. Of er zit een fout in het model, dat immers altijd een beperkte weergave van de realiteit is. Die terugkoppeling leidt tot verbetering van het model. ‘Daardoor is elke volgende inbedrijfstelling beter voorspelbaar en sneller klaar. Maar offshore blijft offshore..., er zijn altijd onvoorspelbare factoren.’

In Rotterdam stelt Heiler van High Wind dat MBE de basis vormt voor het succes van de Boom Lock. ‘In de beginfase moet je extra investeren, dus ja, er is een meerkost. Maar bottom line levert het een besparing op, een hogere kwaliteit van het systeemontwerp en als extra hebben we er een trainingssimulator bij (het model uitgebreid met een interface voor de docent, red.). De inbedrijfstelling is de bepalende factor, zegt Kleijn. ‘Heb je maanden de tijd dan is er minder risico. Maar bij een korte inbedrijfstelling, als het first time right moet, en bij hoge complexiteit kies je voor MBE. Aan een complexe machine is in het echt vaak moeilijk te zien wat er fout gaat. Daarvoor heb je het model nodig.’

september 2015

RECORD AAN NOMINATIES BETEKENT NOG GEEN TOENAME LEVERPERFORMANCE

Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards 2015

VERTROUWDE NAMEN EN NIEUWE ONTDEKKINGEN

De afgelopen maanden hebben uitbesteders honderden leveranciers genomineerd voor de Best Knowledge en Best Logistics Award 2015 (twee van de drie Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards (DISCA, voorheen DISA). Met als resultaat twee lijsten, met veel namen van bedrijven die al (veel) vaker door deze eerste selectieronde heen zijn gekomen. Maar ook van tal van ondernemingen die schijnbaar uit het niets naar voren worden geschoven. De komende maanden volgt een nadere selectie. De uiteindelijke winnaars krijgen op 25 november hun onderscheiding. Overigens levert de rondvraag van Link Magazine niet alleen lijstjes met voorkeursleveranciers op, maar ook soms stevige argumenten voor het juist niet nomineren.

Het belooft op 25 november bij het DISCA-event, net als vorig jaar, weer volle bak te worden. Foto’s: Sam Rentmeester

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

nderscheidend aan de DISCA is dat bedrijven geen enkele invloed kunnen uitoefenen op hun nominatie, anders dan door zich gedurende het afgelopen jaar te hebben gedragen als een voorbeeldige partner. Als een supplier die zich proactief opstelt om voortdurend te werken aan de verbetering van zijn producten productietechnologie, aan zijn leverbetrouwbaarheid en aan de verlaging van zijn kostprijs en doorlooptijd. Dergelijk gedrag resulteert in een plek in de eerste ronde. Daarin is een recordaantal van in totaal 324 toeleveranciers genomineerd, 176 in de categorie best knowledge suppliers en 174 in de categorie best logistics suppliers. Daaronder 26 bedrijven die in beide categorieën werden genomineerd.

september 2015

Vorig jaar werden er in totaal 269 suppliers genomineerd. Met ander woorden, steeds meer uitbesteders willen hun toeleveranciers een kans geven op het winnen van de prestigieuze DISCA-suppliers-awards.

VOOR HET EERST In de longlist tal van bekende namen die al veel vaker in de veertienjarige geschiedenis van deze awards door hun ketenpartners naar voren zijn geschoven. Zo staan de namen van de winnaars van vorig jaar, Prodrive Technologies (best knowledge) en BUS (best logistics), weer vermeld. Maar ook de meeste van de overige finalisten – Timmerije, Cortexon, VDL ETG, EBV, Jeveka en SMC Pneumatics – zijn dit jaar genomineerd. Voorts vinden we terug voormalige winnaars als Festo (2009, 2008 en 2006), Frencken (2010, 2005, 2004 en 2002), Nossin Fijn-

mechanische Industrie (2009) en Nijdra (2004). Maar er zijn ook de nodige bedrijven die voor het eerst komen bovendrijven. Zoals het Eindhovense Anopanel, Foodjet uit Nijmegen (zie ook het interview met hun klant Bart Houdijk elders in deze uitgave) en MGG Netherlands, allen in de categorie best knowledge, en Aragorn uit Eindhoven, het Rotterdamse Elcas en Smezo Handelsonderneming uit Hoensbroek (allen best logistics).

INVESTEREN LEIDT TOT NOMINEREN Voorts valt op de nominatie van Vekon Besturingstechniek. In afgelopen twee jaargangen van de DISCA heeft de onderneming uit Made de eerste ronde gehaald van de categorie best logistics. Zover kwam het ook in 2008, in de toen geldende categorie 1, system, process & parts suppliers. Dit jaar echter is het bedrijf genomineerd in beide categorieën. Directeur Nick Simonis van dit elektrotechnisch productiebedrijf, gespecialiseerd in het ontwikkelen, samenstellen en uit voorraad leveren van besturingskasten en -systemen, heeft daarvoor wel een verklaring. Hij heeft de afgelopen tijd fors geïnvesteerd, onder meer in een Perforex BC1007HS-bewerkingscentrum van Kiesling in combinatie met EPLAN Pro Panel (een CAE-oplossing voor 3D-engineering van besturingskasten en -panelen). ‘Zo maken wij een volgende stap richting Smart Industry. Hiermee komt Vekon tegemoet aan de uitdagingen van onze klanten in de maakindustrie. Het handmatig bewerken van besturingskasten en -panelen is vaak tijdrovend, foutgevoelig en daarmee kostbaar. Door deze werkzaamheden – boren, tappen, frezen, graveren en ontbramen – te automatiseren, geven wij invulling aan de vraag uit de maakindustrie naar hoge kwaliteit en kortere doorlooptijd. Onze maakindustrie kenmerkt zicht door ‘low volume, high mix’, korte time-to-market, prijsdruk en voortdurende innovatie. Onze klanten moeten steeds vaker delen in de verantwoordelijkheid voor ontwikkeling en investeringen. Dit vergt dat ze zich verdergaand specialiseren en nauw samenwerken met betrouwbare, professionele ketenpartners. Voor het ontwikkelen, samenstellen en – ook uit voorraad – leveren van klantspecifieke besturingssystemen is Vekon zo’n partner. Deze nominaties tonen aan dat de klant dat onderschrijft.’

KRITISCHE GELUIDEN Gezien de grote animo om te nomineren zijn veel LEES VERDER OP PAGINA 30

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN BESTKNOWLEDGE KNOWLEDGE + + BEST BESTLOGISTICS LOGISTICS SUPPLIERS BEST SUPPLIERS • B&R Industriële Automatisering • Connect Group Nederland • Contour Covering Technology • Eriks • Festo • KMWE Precision Systems • Kuyer Metaal • LM Systems • Multivalent Plating & Etching • Nijdra Groep • NTS Mechatronics • Pfeiffer Vacuum Benelux • Phoenix Contact • RS Components • Schijndel Industriële Verpakkingen • Siemens Nederland • SMC Pneumatics • Suplacon • Tbp electronics • Theuws Group • Timmerije • Variass • Vekon Besturingstechniek • Vlam Machinefabriek • Wila • Wilvo Metaalbewerking

Breda Veldhoven Winterswijk Alkmaar Delft Eindhoven Nijkerk Veenendaal Son Middenbeemster Eindhoven Culemborg Zevenaar Haarlem Schijndel Den Haag Amsterdam Emmeloord Dirksland Luyksgestel Neede Veendam Made Andijk Lochem Bergeijk

BESTKNOWLEDGE KNOWLEDGE SUPPLIERS BEST SUPPLIERS • 2Connect • 3Dtec • 3M Nederland • AAE • Achterbosch Machinebouw • Adimec • Ales Metaaltechniek • Altran • AME Applied Micro Electronics • Anopanel • Apparatenfabriek ARA • ASM International • Audacious Sheet Metal • Balluff • Barendrecht-Elektra • Beckmann Elektrotechniek • Bekaert Combustion Technology • Betech Kunststoffen • Biezepol Metaalbewerking • Bosch Rexroth • Bruco Integrated Circuits • CCM • CDS Electronics • Cortexon • D&D Mechatronics • D&M Vacuümsystemen • De Branding • Debets Mechanical Support • Deltour Fijnmechanische Industrie • Demcon Advanced Mechatronics • Demoso • Dimetec

Waalwijk Bergeijk Delft Helmond Denekamp Eindhoven Rhenen Eindhoven Eindhoven Eindhoven Aalten Almere Zevenaar Den Bosch Hellevoetsluis Enschede Assen Groningen Heerjansdam Boxtel Borne Nuenen Maassluis Veghel Beugen Budel Ouddorp Meerssen Amsterdam Enschede Breda Veghel

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2015 • Dinnissen Machinefabriek • DKMS • Draline • Duranmatic • Dutron • Econosto Nederland • Eurocarbon • Euro-Techniek-Eindhoven • Exerion Precision Technology • FMI Holding • Focal Vision & Optics • Foodjet/De Grood Innovations • FormIT • Frencken Europe • Futura Composites • G. Joppen & Zonen • Gebrema • GL Precision • Grass Valley • Hankamp Gears • Hittech Multin • Hortec • Hositrad Holland • HPS Industrial • Hufema Machinefabriek • IGP Powder Coatings • Ingenieursbureau Post en Dekker • Inno-Tec Nederland • Insulation Solutions • JORC Industrial • Kepser Pro-Metaal • Kverneland Mechatronics • Labro Verpakkingen • Lasertec • Lenze Aandrijftechniek • Mabotec • Machinefabriek Goossens • Machinefabriek Tuinte • Major Electronics • Masévon Technology • Masterfoam • Matas Electronics • Matco / TLS • Maxon motor benelux • MECS • Meilink Industriële Verpakkingen • Mevi Fijnmechanische Industrie • MGG Netherlands • MI-Partners • MCA • Motrac Hydraulic • MTA • Multivac • MUPA Schakeltechniek • Nedupack Thermoforming • Nefab Packaging Netherlands • Neways Industrial Systems • Neways Leeuwarden • Nordic Water Benelux • Norma Group • NTS Hermus • NTS Optel • NTS Systems Development • Pekago Covering Technology • Philips Innovation Services

Sevenum Arnhem Nederweert Dordrecht Dieren Rotterdam Sittard Veldhoven Ulft Bergen op Zoom Enschede Nijmegen Valkenswaard Eindhoven Heerhugowaard Beringe Nuenen Eindhoven Breda Enschede Delft Oldenzaal Hoevelaken Scherpenzeel Maarheeze Zwolle Amsterdam Riethoven Tilburg Heerlen Cuijk Nieuw-Vennep Eindhoven Barendrecht Den Bosch Waalwijk Eindhoven Hengevelde Hoogeveen Hardenberg Ootmarsum Best Deventer Enschede Sliedrecht Borculo Helmond Tegelen Eindhoven Varsseveld Baak Helmond Woerden Eersel Duiven Barneveld Son Leeuwarden Noordwijk Hengelo (Ov) Venray Nijmegen Eindhoven Goirle Eindhoven

• PM-Aerotec • PM-Bearings • Prodrive Technologies • Protonic Holland • Radine • Ramaer Printed Circuits • RB Safety Solutions • Refitech Composites • Rittal • Rokem • Romédes Specials • Roto-Art • Rotodyne Ventilatoren • SAM Precision • Semecs Netherlands • Sencio • Sentech Sensor Technology • SEW-Eurodrive • Sioux • Sofon • Staalmarkt Nederland • Stemin Machinefabriek • Tebodin • Tecnotion • TNO Industrie • Topic Embedded Systems • Total Productivity • Trelleborg Sealing Solutions Netherlands • Trios Precision Engineering • TU Eindhoven, Equipment & Prototype Center • TU Eindhoven, Faculteit Natuurkunde • TU Eindhoven, Faculteit Werktuigbouwkunde • Tumakon • Udenco • United Springs • Van der Veer Designers • VDL Enabling Technologies Group • VDL HMI • VDL Kunststoffen • VDL Laktechniek • VerAutomation • Vermeulen Metaal • Vermeulen Printservice • Vernooy Vacuum Engineering • VHE Industrial Automation • Vicoma Zuid • Vink Techniek • Vlukon • Vogel Tube Bending • Webwonders • Wijdeven Inductive Solutions • Zeefdrukkerij Fiers • Zuidberg Transmissions

Hengelo (Ov) Dedemsvaart Son Hoorn Barneveld Helmond Barneveld Waalwijk Zevenaar Nieuwegein Lichtenvoorde Tilburg Venray Cuijk Uden Nijmegen Nieuwkuijk Rotterdam Eindhoven Son Valkenswaard Lochem Den Haag Almelo Eindhoven Best Broek op Langedijk Barendrecht Neede Eindhoven Eindhoven Eindhoven Hengevelde Boekel Hengelo (Ov) Geldermalsen Eindhoven Helmond Heeze Eindhoven Middelbeers Nederweert Aarle-Rixtel Nieuwegein Eindhoven Hoogvliet Didam Vaals Veendam Eindhoven Oirschot Hapert Ens

BEST LOGISTICS LOGISTICS SUPPLIERS BEST SUPPLIERS • 3D Systems • Acal BFi Nederland • Adelco Electronics • ADRA Metaalbewerking • AKAM Netherlands • Albema-Robema • Alcom Electronics • Aldenzee RVS

Vianen Eindhoven Capelle a/d IJssel Westerhoven Zoetermeer Helmond Capelle a/d IJssel Asten-Heusden

september 2015

ken worden niet nagekomen, deadlines worden niet gehaald en bovendien wordt daarover laat en slecht gecommuniceerd. Kortom, we laten deze gelegenheid voor deze keer voorbij gaan!’ Jeroen de Haer, manager purchasing van Priva, een specialist in klimaatbeheersingssystemen voor kassen en gebouwen, heeft dit jaar – in tegenstelling tot voorgaande jaren – geen toeleveranciers genomineerd. Voor één leverancier geldt dat die niet op het gewenste niveau heeft gepresteerd. ‘Het ontwikkeltraject dat we met deze partij doorlopen hebben, is goed gegaan, maar nu er geproduceerd moet worden vallen de prestaties ons niet mee. Begrijp me goed, het is

VERVOLG VAN PAGINA 28

uitbesteders zeer te spreken over vele toeleveranciers. Maar dit lijkt meer te maken hebben met de gegroeide status van de DISCA dan met een over de hele linie toegenomen leveranciersperformance. Want geregeld kwam er in plaats van het gevraagde lijstje met voorkeursleveranciers een dosis kritiek retour. Zo laat Vanderlande Industries zich kritisch uit. Edgar Beers, global director supply chain en cpo: ‘We hebben even een kort teamoverleg gehad en komen tot de conclusie dat geen enkele leverancier op dit moment een award verdient! Afspra-

Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards 2015

nog steeds een 7, maar wil ik een bedrijf nomineren dan moet het minstens een 8 verdienen. Zij zijn stevig gegroeid, ons aandeel in hun omzet is daardoor kleiner geworden. Ik denk dat dat een oorzaak is.’ Een andere leverancier heeft hij dit jaar niet genomineerd omdat de scope LEES VERDER OP PAGINA 32

DISCA 2005-2014: TIEN KEER FESTO De afgelopen tien jaar (2005-2014) is het vaakst in de longlists verschenen, gerekend over de twee DISCAsuppliers-categorieën, Festo. Op een goede tweede plaats staat Neways en als derde is genoteerd SMC Pneumatics. Veel van de bedrijven in de top-vijf hebben al eerder prijzen gewonnen en in de finale gestaan. Maar in de lijst hiernaast staan ook namen van toeleveranciers die nooit bijzonder ver zijn gekomen, maar – klaarblijkelijk – wel elk jaar weer opnieuw door (dezelfde) trouwe klant(en) als voorkeursleverancier naar voren worden geschoven. Thomas Pehrson, nu managing director Festo Greater China, mocht meerdere keren namens Festo een DISCA-award in ontvangst nemen.

De top-vijf is als volgt: 1 Festo 2 Neways 3 SMC Pneumatics 4 Connect Systems Farnell KMWE VDL ETG 5 Contour Covering Technology Fabory Nederland Nederland Prodrive Technologies Vedos

 

Life would be driveless without us.

www.Lenze.com

september 2015

As easy as that.



Delft Son Amsterdam Veldhoven Utrecht Eindhoven Eindhoven Winterswijk Tilburg Valkenswaard Eindhoven Venlo



Variass We enable your success Variass is system supplier en EMS specialist van elektronische- en mechatronische high-tech producten. Door onze kennis, ervaring en ontwikkelde DfX tools voegen wij waarde toe aan de activiteiten van onze klanten gedurende alle fasen van de productlevenscyclus. Cereslaan 4

T 0598-619475

9641 MJ VEENDAM

F 0598-613538

Nipkowlaan 5

E contact@variass.nl

9207 JA DRACHTEN

I www.variass.nl

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN (VERVOLG) • Appkuns • Aragorn • Arrow CE International • Atlant Groep • Avnet Abacus • Avnet Silica • Bakker Magnetics • Beckhoff/IAL • BGP • Biesheuvel Groep • Blok System Supply • Bumet • Bunkercentrale • BUS • CPJ Techniek • Claymount Assemblies • Comdes Componenten • D&D Kunststofbewerking • De Bruin Techniek Groep • De Bruyn Metaal • De Rooy Slijpcentrum • Dertec Aandrijftechniek • DHL Express • Dichtomatik • Digi-Key Corporation • Distrelec • Dobit • Douma Staal • Drabo Hardenberg • Duisters ITG • EBV Elektronik • Ecomal Nederland

Oosterhout Eindhoven Houten Helmond Breda Breda Son Haarlem Denekamp Son Velsen-Noord Heeze Oosterhout Zwolle Winkel Dinxperlo Zoetermeer Geldrop Tilburg Bergeijk Eindhoven Voorhout Schiphol Zwolle Enschede Utrecht Helmond Sneek Hardenberg Heeze Maarssenbroek Amstelveen

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2015

• Elcas • Elect • Elincom Electronics • EMG van de Meerakker • EPE-Goldman • Fabory Nederland • Farnell • Fisher Emergo • FLOS • Future Electronics • G. Versleijen Int. Speciaal Transporten • G.A.B. Metaal • Gebr. Stork Metaal • Gebr. Vermeer Industrial Movements • Geliko Technische Kunststoffen • Geudens Fijnmetaal • Global Electronics • GTA • Hartman Fijnmechanische Industrie • Helmink Hoontechniek • Heurkens & van Veluw • Hittech Comac • Hoffmann Quality Tools • HQ Pack • HSV Group • Hydac • IFM Electronic • IGB Gebo Jagema • IKO Nippon Thompson Europe • Incotech • Innotec

Rotterdam Weerselo Capelle a/d IJssel Weert Schiedam Tilburg Utrecht Landsmeer Eindhoven Breda Grubbenvorst Bergeijk Soest Tilburg Doetinchem Bergeijk Haaksbergen Someren Groenlo HardinxveldGiessendam Oss Deurne Hengelo (Ov) Eindhoven Ede Helmond Harderwijk Valkenswaard Rotterdam Ermelo Enschede

• Instaal/Berma • Intralox Benelux • Intronics Nederland • Itsme ES Elektro • Jadak Europe • Jeveka • Joop van Zanten Staalservice • Ketting Techniek Nederland • Kusters & Bosch Fijnmech. Industrie • Kusters Precision Parts • Latour Machinefabriek • LCW Groningen • Lemmens Metaalbewerking • Lemo Connectors Nederland • Lentink • LKL Staal • Logo's & Letters • Machine Constructies Marknesse • Machinefabriek Jansen • MAG45 • Majestic Products • Maser Engineering • MCB Nederland • Melamo • Mevo Precision Technology • Microtron • Molcon Interwheels • Mouser Nederland • Munsters Metaal Helmond • Murrelektronik • Nijman-Arentsen • Nossin Fijnmechanische Industrie  



Bergeijk Amsterdam Barneveld Raamsdonksveer Breda Almere Veenendaal Enter Mierlo Oss Oirschot Groningen Bergeijk Heemskerk Varsseveld Uden Weesp Marknesse Valkenswaard Eindhoven Spijkenisse Enschede Valkenswaard Helmond Ruurlo Oosterhout (NB) Heinkenszand Eindhoven Helmond Oosterhout Varsseveld Beek en Donk



Alle klanten bedankt, wij zijn blij met de nominatie voor bewezen partnerschap

Avnet-Abacus | Avnet-Memec/Silica | MSC Technologies

 





Vekon Technische Assemblage Vekon bundelt haar kennis en ervaring als toeleverancier voor (elektro)-technische assemblages tot een compleet pakket voor de apparaten- en machinebouw in Nederland. Samen met onze klanten werken we aan verbetering van kwaliteit, flexibiliteit, betrouwbaarheid en rendabiliteit van de productie omgeving. Samenwerking is de kracht van Vekon. Postbus 213

T +31 162 67 11 65

4920 AE Made

F +31 162 68 49 52

Brieltjenspolder 14a

I www.vekon.nl

4921 PJ Made

Een passend antwoord voor groei in uw business! Willems Machinebouw is een toeleverancier voor (OEM) bedrijven met als specialisatie het produceren van roestvast stalen food machines. Wij bieden een oplossing voor groei van onze klanten op het gebied van Engineering, Productie, Finishing en Assemblage.

Rootven 22 5531 MB Bladel

september 2015

VOLGENDE RONDE Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards 2015

VERVOLG VAN PAGINA 30

van dat bedrijf niet breed genoeg is. ‘Hun logistieke prestaties zijn uitstekend, maar wij zijn bij hen aan het afbouwen omdat we graag een leverancier willen die ook ontwikkelt.’

Momenteel vindt er een nadere selectie plaats van de 324 genomineerden. Bedrijven die in een categorie door meerdere uitbesteders zijn genomineerd, gaan door naar de tweede ronde. Daarin wordt de mate waarin suppliers zich onderscheiden als best knowledge dan wel best logistics supplier in kaart gebracht met een tweetal meetinstrumenten, ontwikkeld door DBSC Consulting en Berenschot. De vijf bestscorende toeleveranciers gaan door naar de finale. Daarin worden ze langs de meetlat gelegd

door twee jury’s, voor elke categorie één. Beide jury’s zijn samengesteld uit de klanten van de finalisten.

INDRINGEND De twee prijzen worden uitgereikt tijdens het DISCA-event, dat dit jaar voor de veertiende keer plaatsvindt, op woensdag 25 november in Boerderij Mereveld te Utrecht. De winnaars ontvangen hun onderscheidingen uit handen van de juryvoorzitter. De Rotterdamse hoogleraar strategisch management Henk Volberda (een

TALKSHOW: ‘KETENAANSPRAKELIJKHEID – SAMEN VERANTWOORDELIJKHEID’ Voorafgaand aan de prijsuitreiking op 25 november is er een swingende talkshow, met dit maal als gespreksthema ‘Ketenaansprakelijkheid – samen verantwoordelijkheid’. Een actueel thema omdat ketenaansprakelijkheid steeds belangrijker wordt in het uitbestedingsproces: oem’ers willen een steeds groter deel van hun ontwikkelingskosten en -risico’s in de keten neerleggen. Deze klanten verlangen van hun eerstelijnstoeleveranciers dat ze volop investeren in en de volledige verantwoordelijkheid nemen voor het ontwikkelen van modules. Die schuiven op hun beurt een deel van dat risico door, verder de keten in. Dat terwijl door de digitalisering (3D-printing) de grenzen van verantwoordelijkheid steeds lastiger zijn te trekken.

Twee gevatte, maar ook kritische hosts – Arjan van Weele, NEVI-hoogleraar inkoopmanagement aan de TU Eindhoven en zijn professorale collega van dezelfde universiteit, Maarten Steinbuch, actief in onder meer onderzoek naar automotive en robotica – zullen topondernemers ondervragen over hoe zij met dit vraagstuk omgaan. Zo zal Frans van der Ven, dga en ceo van het snelgegroeide Airborne International, inzage geven in wat ketenaansprakelijkheid inhoudt in de zwaargecertificeerde aerospace. Ook te gast is William Pijnenburg, dga en ceo van het Helmondse AAE, toeleverancier van onder meer de halfgeleidersector, waarvoor alleen de hoogst denkbare productiestandaards goed genoeg zijn.

William Pijnenburg van AAE wordt geïnterviewd tijdens de talkshow die op 25 november voorafgaat aan de uitreiking van de DISCA-awards. Foto: Bart van Overbeeke

Nijdra Group Nijdra Group is een professionele toeleverancier van hoogwaardige precisieonderdelen, complexe (sub)modules en complete systemen bestemd voor de hightech industrie in binnen- en buitenland.

Nijdra Group Bamestraweg 31

T +31 299 68 99 00

1462 VM Middenbeemster

I www.connectgroup.com

3Dtec Extra dimensie in lasertechnologie Leverancier van technisch hoogwaardige 3D lasertoepassingen op het gebied van snijden, lassen en graveren. NADCAP gecertificeerd voor aerospace industrie. WA AR JE IN ÉÉN BE ZOEK DE BE STE ROBOTIC A EN AUTOMATISERING ZIE T, VOELT ÉN ERVA ART W W W. RO BOTIC SE XPERIENCECENTER .CO M

september 2015

3Dtec BV Wilgenakker 6

T 0497-598600

5571 SJ Bergeijk

F 0497-598601

tel: 0497-598600

E info@3Dtec.nl

fax: 0497-598601

I www.3Dtec.nl

van de meest invloedrijke onderzoekers volgens onderzoeksbureau Thomas Reuters – The World’s most Influential Scientific Minds 2014) zit de twee suppliers-jury’s voor. Ook de Best Customer Award 2015, voor de beste uitbesteder, wordt tijdens dit evenement uitgereikt (lees ook elders in deze Link). Voorafgaand is er een swingend seminar (zie kader). Al met al belooft het weer een interessant DISCA-event te worden. Niet te missen... want deze happening missen kan resulteren in het

mislopen van klanten of toptoeleveranciers. Immers, elk jaar komt een omvangrijk, maar toch zeer select gezelschap bijeen van uitbesteders en toeleveranciers, van oem’ers en system suppliers tot aan componentenleveranciers en process suppliers. Met alle gevolgen van dien. ‘Ik ben met Prodrive in contact gekomen tijdens het DISCA-event’, aldus Theo Kneepkens van KLA-Tencor over een toeleverancier waarmee zijn bedrijf momenteel in gesprek is over potentiële projecten.

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN (VERVOLG) Den Bosch Diemen Hallum Helmond Deventer Enschede Eindhoven Venray Zaltbommel IJsselstein Roermond Etten-Leur Gorinchem Groningen Barneveld Zwijndrecht

www.smcpneumatics.nl www .sm mcpneumatics.nl

• Omron Europe • Onkenhout & Onkenhout • Oreel • Outokumpu • Ovimex • Parts & Tools • Plano Plastics • PMA Manufacturing • Prodware Nederland • ROBA Metals • Roorda Fijnmechanica • RP2 • Rutronik Elektronische Bauelemente • Salomon’s Metalen • Schaeffler Nederland • Schmolz + Bickenbach Nederland

De organisatie van de DISCA is in handen van Link Magazine, met medewerking van ING, ISAH en NLO (Nederlandsch Octrooibureau). Voor actuele feiten, volg de website. Aanmelden voor het event kan via e-mail of de Link-site. disca@linkmagazine.nl www.linkmagazine.nl www.vekon.nl www.vanderlande.com www.priva.nl

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2015

• SDV Nederland • SECO Tools Benelux • Sick • SKM Rapid Modelling • Smezo Handelsonderneming • SMI Groep • Smit Metaalbewerkingsbedrijf • SNL Systems • Solar Nederland • Spuiterij Janssen • Swagelok • Talboom • Technische Unie • Texim Europe • Tieltjes Precision Parts • Touw Fijnmechanische Industrie

Schiphol-Rijk Gorinchem Bilthoven Eindhoven Roermond Dokkum Abcoude Schijndel Alkmaar Hapert Waddinxveen Breda Amstelveen Haaksbergen Ulft Breda

• Transposafe Systems Holland • TTI Inc. • Ubroek Machinefabriek • UPS • Vacutech • Van Egmond Elektrogroothandel • Van Knippenberg Metaalindustrie • VDL Staalservice • Vedo • Verax Oil • Willems Machinebouw • Wim Bosman Groep • Würth Nederland

Sassenheim Eindhoven Venlo Hoofddorp Rijswijk Doetinchem Hedel Weert Venlo Alphen a/d Rijn Bladel ’s-Heerenberg Den Bosch

European Central Warehouse Meer voorraad, snel leveren SMC heeft nog meer producten op voorraad genomen in het European Central Warehouse (ECW) in Antwerpen. Met ruim 33.000 producten kunnen wij direct voldoen aan 80% van de Europese vraag. Overige productwensen zijn klantspecifiek en behandelen wij zo snel mogelijk. Onze fabrieken in 29 landen dragen bij aan het op peil houden van de voorraad van het ECW. Zo zorgen wij dagelijks voor tevreden klanten.

Worldwide leading Worldwide leading experts e xper ts in in pneumatics pneumatics

september 2015

Technisch hoogstaande oplossingen die besparingen realiseren Door na nauwe auwe internationale cont contacten acten met afnemers en gere gerenommeerde enommeerde fabrikanten fabrikante en in alle sectoren van de industrie is ERIKS too onaangevend op h et toonaangevend het gebied van Aandrijftechniek Aandrijftechniek,, Stromingstechniek S Stromingstechniek,, Afdichtingstechniek, Afdicht tingstechniek, Industr IndustriĂŤle riĂŤle kunststoffen kunststoffen,, Gereedschappen Gereed dschappen en Onderhou Onderhoudsproducten. udsproducten.

Onze Application Engineers O eers bieden u technisch ch h oogstaande oplossingen.. Hierbij zijn standtijdver standtijdveerr-hoogstaande standtijdverle lenging, enging, emissiereductie, veiligheid, duurzaamhe duurzaamheid eid een n kostenbesparing bij ERIKS de uitgangspunten. en. Q Quick supply supply,, vestigingen door heel Nederland, m maataatw en onze kennis make werk maken n het verschil. www www.eriks.nl .erik ks.n s..nl

TOELEVERANCIERS KOMEN MET BIJNA 250 BEST CUSTOMER-NOMINATIES

‘ZIJ LATEN ONS MEELIFTEN OP HUN SUCCES’

Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards 2015

De Best Customer Award, een van de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards (DISCA), wordt dit jaar voor de vierde keer uitgereikt. De winnaar is die uitbesteder die zich volgens meerdere toeleveranciers onderscheidt met onder meer de ruimte die hij geeft aan de specialismen van zijn suppliers, het open communiceren en het eerlijk delen van risico’s en opbrengsten. De animo om te nomineren was dit jaar bijzonder groot: maar liefst bijna 250 klanten zijn doorgedrongen tot de eerste ronde.

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

eze zomer is een groot aantal toeleveranciers gevraagd naar de uitbesteders waar zij het meest optimaal mee samenwerken. Klanten die hun de ruimte geven voor het ontplooien van hun sterktes, die gericht zijn op een gelijkwaardige langetermijnsamenwerking en die risico’s en opbrengsten open en eerlijk delen. En die afspraken nakomen en helder communiceren over zaken als forecasts, specificaties en planning. Die vraag van Link Magazine heeft tot een recordaantal van bijna 250 nominaties geleid. Klaarblijkelijk gunnen steeds meer toeleveranciers hun klant een kans op deze belangrijke prijs. Het zet menige supplier ertoe aan – ongevraagd – een lovende toelichting te geven.

GELIJKWAARDIG Zo stelde Martijn Tuinte van de Tuinte groep in Hengevelde over een door hem genomineerde

klant: ‘Zij hechten zeer veel waarde aan een gelijkwaardige relatie met hun toeleveranciers. Op basis van deze gelijkwaardigheid kunnen we goede afspraken maken die zij ook nakomen. De relatie is niet louter gebaseerd op een interessante prijs-kwaliteitverhouding, de gehele QLTC (Quality, Logistics, Technology, Cost, red.) moet in balans zijn. Daarnaast streven zij een langdurige relatie na. Deze houding is op alle niveaus binnen de organisatie terug te vinden is. Een zeer positieve eigenschap die ik vaker zou willen tegenkomen.’ Robert Pelgrim van Tumakon, onderdeel van dezelfde groep, waardeert in een door hem genomineerde klant de bereidheid kennis te delen met zijn partners en leveranciers. ‘Hier heeft hij de afgelopen jaren veel energie in gestoken. Het is ook een klant die zijn partners in een zo vroeg mogelijk stadium betrekt, zodat hij zo goed mogelijk gebruik kan maken van hun kennis. Hij ziet leveranciers als partijen waarmee samen

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN BEST CUSTOMER • Acal BFi Nederland Eindhoven • AAE Helmond • Abbott Hoofddorp • Abbott Medical Optics (AMO Netherlands) Groningen • Actemium Veghel • Additive Industries Eindhoven • Adimec Eindhoven • AIM Fluid Control Son • Alligator Plastics Son • Allseas Engineering Delft • Alphatron Rotterdam • AME Applied Micro Electronics Eindhoven • Andritz Gouda Waddinxveen • Apollo Coevorden • Ardagh Group Deventer • ASML Veldhoven • Assembléon Veldhoven • Audion Elektro Weesp

• AWL-Techniek • Bakker Sliedrecht • Bandall Productie • Basko Healthcare • Bekaert Combustion Technology • Benchmark Electronics • Benier Nederland • Betech • Biddle • Biesheuvel Groep • Bilthoven Biologicals • BluePrint Automation • Bluewater Energy Services • Boon Edam Nederland • Bosch Rexroth • Brammer Nederland • Bravilor Bonamat • Brink Automation • Bronkhorst High-Tech • Bugaboo International

Robert Pelgrim (Tumakon) waardeert in een door hem genomineerde klant de bereidheid kennis te delen. ‘Ik hoop van ganser harte dat deze klant in de prijzen valt.’ Foto: Arjan Reef

geïnvesteerd kan worden, om nieuwe markten te kunnen betreden. Maar hij gunt zijn leveranciers ook hun commercieel succes en laat ze meeliften op z’n eigen succes. Ik hoop van ganser harte dat deze klant in de prijzen valt.’ LEES VERDER OP PAGINA 37

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2015 Harderwijk Sliedrecht Heemskerk Zaandam Assen Almelo Den Bosch Hoogeveen Kootstertille Son Bilthoven Woerden Hoofddorp Edam Boxtel Haarlem Heerhugowaard Harskamp Ruurlo Amsterdam

• Buhrs • Carl Zeiss • Case Packaging Systems • CCM • Cellro • Claymount Assemblies • Colson Europe • Controllab Products • Costo • Croon Elektrotechniek • CSW • Ctouch Europe • D.O.R.C. • DAF Trucks • Danieli Corus • Datapross • Delmic • Demcon Advanced Mechatronics • DG press ServiceS • DMA Institute

Zaandam Sliedrecht Stramproy Nuenen Veenendaal Dinxperlo Veenendaal Enschede Gorinchem Rotterdam Deventer Eindhoven Zuidland Eindhoven Velsen-Noord Nijbroek Delft Enschede Hall Amsterdam

• DOC Kaas • Douwe Egberts • Draka Comteq Fibre • Dutch Thermal Engineering • Dynamic Ear Company • Eaton Electric • EKB • Elekta • ELITech Group • ETF Machinefabriek • EWT • FEI Europe • Flier Systems • Fokker Landing Gear • Frencken Europe • Fri-Jado • Fujifilm Manufacturing Europe • GAB Engineering & Development • Gatsometer • GDO

Hoogeveen Utrecht Eindhoven Gaanderen Delft Hengelo (Ov) Beverwijk Veenendaal Dieren Nederweert Amersfoort Eindhoven Barendrecht Helmond Eindhoven Etten-Leur Tilburg Haarlem Haarlem Eygelshoven

september 2015

Natuurlijk kan de minister best zelf autorijden Topbestuurders weten dat je niet alles wat je zelf kĂĄn doen, ook zelf mĂłet doen. Als je een bedrijf of een land of een ministerie moet besturen, kan het heel verstandig zijn om bijvoorbeeld het besturen van je auto aan een ander over te laten. Als NTS-Group worden wij zo vaak ingezet door opdrachtgevers die Ăłnze specialisten en productiefaciliteiten benutten voor het bereiken van hĂşn doelen. Spreekt u dat aan? Wij maken graag een afspraak voor een nadere kennismaking. www.nts-group.nl De NTS-Group is een keten van bedrijven in Nederland, TsjechiĂŤ, Singapore en China. Gespecialiseerd in het ontwikkelen en bouwen van opto-mechatronische systemen en modules.

Accelerating your business

1 54: > 1;5?5@1 >A@ 3 4BBC ?D ! "#$ !7 7 7! - ## - ! - " / 4!* 7! 2 !

# !

# = "= - . 6 2 7 " # - = !7 ! /

0 1! . 2 0 3 ! . 2 0 4 - 0 3 -

0 5 ! ! 2 6 7! # 7 !

0 8! 6 7! - 0 4 6 7! 9

0 :1:

1 1 0 ; # ; - ( <) ! 2 6 2

!! ! "# $ %%&

september 2015

' (%) * % %%% +, - . / ! /, - . / !

VERVOLG VAN PAGINA 35

TWEEDE RONDE In de tweede ronde zullen klantbedrijven die door meerdere toeleveranciers zijn genomineerd, worden beoordeeld aan de hand van een speciaal assessment, ontwikkeld samen met Berenschot en DBSC Consulting. De hoogstscorende bedrijven worden voorgelegd aan een jury van toeleveranciers die een winnaar zullen aanwijzen. Dat onder leiding van John Blankendaal, directeur van Brainport Industries. Net als de andere twee DISCA-prijzen (Best Knowledge en Best Logistics Supplier) onderscheidt de Best Customer Award zich van andere prijzen door het feit dat bedrijven geen invloed kunnen uitoefenen op hun beoordeling, anders dan door zich gedurende het afgelopen jaar als een uitstekende partner te hebben opgesteld. De eerste twee edities, in 2011 en 2013, werden gewonnen door respectievelijk WP Haton uit Panningen en VMI uit Epe. In 2014 ging ASML er met deze hoofdprijs vandoor.

De DISCA-awards worden uitgereikt op 25 november in Boerderij Mereveld te Utrecht. Zie elders in deze uitgave. De organisatie van de DISCA is in handen van Link Magazine, met medewerking van ING, ISAH en NLO (Nederlandsch Octrooibureau). Voor actuele feiten, volg de website. Aanmelden voor het event kan via e-mail of de Link-site.

disca@linkmagazine.nl www.linkmagazine.nl www.tumakon.com www.tuinte-groep.com

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN (VERVOLG) • GEA Food Solutions Weert • GEA Grasso Products • Global Electronics • Goss Contiweb • Grass Valley • Group 2000 Nederland • H.J. Heinz • HedoN Electronic developments • Heemskerk Fijnmechanica • Heidenhain Numeric • Heineken Nederland • Hewlett-Packard Nederland • HGG Profiling Equipment • Holiday Ice • Holmatro Netherlands • Hoppmann • Hosokawa Micron • Howden Netherlands • Howden Thomassen Compression Systems • Huisman Equipment • HybriScan Technologies • HyET Solar • IAI Industrial Systems • IHC Holland • IHC SAS • IHC Vremac Cylinders • IHI Hauzer Techno Coating • Imec-NL • IMS • Inalfa Roof Systems • Indorama Holdings Rotterdam • INNO-metaal / INNO-Assembly • Inther Logistics Engineering • IPN Equipment • Irmato Industrial Solutions Drachten • Jansen Maarssen Technische Meubelindustrie • JASA Packaging Systems • JD Engineering • JOZ • KANON Loading Equipment • Kepser Pro-Metaal • KHS Benelux • KMG Machinebouw

Weert Den Bosch Haaksbergen Boxmeer Breda Almelo Elst Delft Waddinxveen Eindhoven Amsterdam Amstelveen Middenmeer Sint Nicolaasga Raamsdonkveer Hengelo (Ov) Doetinchem Hengelo (Ov) Rheden Schiedam Arnhem Arnhem Veldhoven Sliedrecht Alphen a/d Rijn Apeldoorn Venlo Eindhoven Almelo Venray Rotterdam Eindhoven Venray Houten Drachten Maarssen Alkmaar Lochem Westwoud Zeewolde Cuijk Breda Neede

• KMWE Precision Systems • Koninklijke Auping • Koninklijke FrieslandCampina • Koninklijke Gazelle • Kramp Groep • Kranendonk Production Systems • Krohne Altometer • Krohne New Technologies • Krohne Oil & Gas • Kverneland Group Crop Care • Kverneland Mechatronics • Lamers High Tech Systems • Langen Group • Lareka Tobacco Equipment • Laura Metaal • Lely Industries • Liad Electronics • Lightweight Containers • Machinefabriek Grisnich • Makso Assemblage • Marel Stork Poultry Processing • Marin • Mars Nederland • Maxi Miliaan / Dorel Juvenile Group Europe • Mayfran Limburg • Metaflex Doors Europe • Technivorm Moccamaster • Mokveld Valves • Movacolor • MPS Meat Processing Systems • MSA-Service

Victor de Heij nam in 2013 namens VMI de Best Customer Award in ontvangst: ‘Toeleveranciers hebben ons goed beoordeeld en daar ben ik blij mee.’ Foto: Sam Rentmeester

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2015 Eindhoven Deventer Amersfoort Dieren Varsseveld Tiel Dordrecht Dordrecht Breda Nieuw-Vennep Nieuw-Vennep Nijmegen Wijchen Valkenswaard Eygelshoven Maassluis Breda Den Helder Emmeloord Veenendaal Boxmeer Wageningen Veghel Helmond Landgraaf Aalten Amerongen Gouda Sneek Lichtenvoorde HardinxveldGiessendam Oss Amersfoort Groenlo Drachten Son Rijssen Maastricht Eindhoven

• MSD Oss • NEC (Nederlandse Export Combinatie) • Nedap • Neopost Technologies • Neways Industrial Systems • Niverplast • Nordson Benelux • NTS-Group • Nutricia Advanced Medical Nutrition Netherlands Zoetermeer • NXP Semiconductors Eindhoven • Océ-Technologies Venlo

• Optimum Environmental Technologies Arnhem • ORGA Schiedam • Packland Procesmechanisatie Groot-Ammers • PANalytical Almelo • Pentair Haffmans Venlo • Phenom-World Eindhoven • Philips Consumer Lifestyle Drachten • Philips Digital Pathology Solutions Best • Philips Healthcare Best • Pliant Breda • Pooling Partners / Faber Halbertsma Groep Eck en Wiel • Power-Packer Europe Oldenzaal • Premier Tech Chronos Eersel • Prodrive Technologies Son • ProRail Utrecht • Protonic Holland Hoorn • PWR Pack International Ede • Rademaker Culemborg • Radine Barneveld • Raith Best • REBO Soest • Remeha Apeldoorn • Repak Emmen • Rockwool Roermond • ROSARIO Can Technology Dongen • Roth & Rau Eindhoven • Royal SMIT Transformers Nijmegen • RR Mechatronics Hoorn • SIT Controls Hoogeveen • SafanDarley Eijsden • Sanovo Technology Netherlands Aalten • Seatools Numansdorp • SEC Groningen Groningen • Semecs Netherlands Uden • Sempro Technologies Duiven • Sentech Sensor Technology Nieuwkuijk • Siemens Industry Software Den Bosch • Sif Group Roermond • Sioux Eindhoven • Smink Group Veghel • SMST Designers & Constructors Drachten • SoLayTec Eindhoven • Sollas Holland Wormer • Sonesto Drachten

• Sormac • Stork Food & Dairy Systems • Stork Technical Services • Sulzer Eldim • Svedex • Syngenta Seeds • Tata Steel Nederland • Tbp electronics • Tempress Systems • Thales Cryogenics • Timmers Elektrotechniek • Total Productivity

Venlo Amsterdam Utrecht Lomm Varsseveld Enkhuizen IJmuiden Dirksland Vaassen Eindhoven Uden Broek op Langedijk • Tromp Bakery Equipment Gorinchem • Trymax Semiconductor Equipment Nijmegen • U-Boat Worx Breda • Ulstein IDEA Equipment Solutions Almere • Van Essen Instruments Delft • Van Lien/Thomas & Betts Netherlands Barendrecht • Van Oord Nederland Rotterdam • Van Vliet Medical Supply Almere • Vanderlande Industries Veghel • Variass Veendam • VDL Enabling Technologies Group Eindhoven • Vekoma Rides Manufacturing Vlodrop • Vencomatic Group Eersel • Venture Systems Bolsward • Veth Propulsion Papendrecht • VMI Care Epe • VMI Holland Epe • Voestalpine Polynorm BunschotenSpakenburg • Von Gahlen Nederland Zevenaar • Voortman Steel Machinery Rijssen • Vreugdenhil Dairy Foods Voorthuizen • VRS Railway Industry Houten • Weir Minerals Benelux Nederweert • Wemo Nederland Den Bosch • WhisperPower Drachten • Woltman Piling Equipment Giessenburg • WP Haton Panningen • Yokogawa Europe Amersfoort • Zehnder Groep Nederland Zwolle • Z-tech Oldenzaal

september 2015

INNOVATIE

CORTEXON DRAAGT BIJ AAN ‘BIER-REVOLUTIE’ DOOR NIEUW TAPSYSTEEM

HEINEKEN TAPT KENNIS AF IN BRAINPORT Een revolutie in de bierwereld. Zo betitelt bierbrouwer Heineken zijn nieuwe tapsysteem Brewlock dat momenteel wereldwijd uitgerold wordt. Niet alleen de CO2-flessen worden overbodig, ook de stalen fusten zijn verleden tijd. Cortexon uit Veghel, fabrikant van klantspecifieke elektronicabehuizingen, ontwikkelde de compressor en levert daarmee een essentiële bijdrage aan het innovatieve tapsysteem. DOOR JOS CORTENRAAD

inds afgelopen voorjaar de pilots in de Verenigde Staten met succes zijn afgerond, maken al veel horecazaken en bars gebruik van Heineken’s nieuwe tapsysteem. De reacties uit de horeca zijn enthousiast. ‘Brewlock is een baanbrekende innovatie in het vertappen van bier. Het garandeert een hogere kwaliteit’, zegt John van der Vliet, supply development manager bij Heineken International. Heineken (81.000 medewerkers, van wie 2.700 in Nederland) produceert jaarlijks circa 200 miljoen hectoliter bier, dat zijn weg vindt naar 170 landen. ‘In het systeem is de koolzuurfles vervangen door een compressor die voor een constante druk zorgt. Geen gedoe meer dus met te hoge of te lage druk, geen aantapverlies meer en de smaak wordt niet meer beïnvloed door te veel of te weinig CO2 of mixgas. Ideaal voor kleinere horecazaken en bijvoorbeeld sportkantines die alleen in het weekend open zijn.’

DUURZAAM EN LICHT Met de Brewlock komt ook een einde aan de roestvrijstalen fusten. Op het nieuwe systeem worden nieuw ontwikkelde kunststofvaten aangesloten, gemaakt van recyclebaar pet. Ze worden na gebruik verwerkt tot een basisgrondstof, toepasbaar voor diverse producten. ‘Heel duurzaam dus’, vervolgt Van der Vliet. ‘Het systeem biedt Heineken een besparing in de logistiek en vermindert de CO2-uitstoot. Het traditionele retoursysteem, waarbij de lege stalen vaten wereldwijd retour gehaald, gereinigd en in onze brouwerijen weer afgevuld worden, vervalt. Traditionele fusten van vijftig liter wegen ruim zestig kilo. De Brewlock daarentegen slechts 21 kilo; die voldoet hiermee volledig aan de arbo-wetgeving. Een enorme verbetering.’

VISITEKAARTJE Marcel van de Sande, businessunitmanager bij Cortexon, is al net zo trots op het nieuwe

september 2015

tapsysteem. ‘Als toeleverancier dragen we bij aan het wereldwijde succes van Heineken. Zij hebben ons benaderd om mee te denken over een nieuw tapsysteem. Een mooie kans en een uitdaging die heel goed bij ons past. Cortexon (ontwikkelaar/producent van innovatieve elektronicabehuizingen en onderdeel van Minkels, leverancier van totaaloplossingen voor de datacenterinfrastructuur, red.) is sterk in klantspecifieke projecten en we werken met grote multinationals als ASML, NXP en Philips. Een klant als Heineken past dan ook prima bij onze John van der Vliet (links) van Heineken en Marcel van de Sande (Cortexon) bij een proefopstelling bedrijfsstrategie. Het van de Brewlock in Veghel. Foto: Kees Beekmans was een ontzettend mooie case om mee aan de slag te gaan. Met als kers op de taart een onze leveranciers en een beroep te doen op hun uitstekend contract voor de levering van de comcreativiteit en probleemoplossend vermogen. pressor, die nu al in drie varianten beschikbaar is. Vanuit deze open-innovatiestrategie is Heineken Een visitekaartje op het internationale toneel, op zoek gegaan naar bedrijven die passen binnen waarmee we laten zien dat Cortexon een serieuze deze nieuwe manier van werken. We hebben ons partij is in innovatieve, klantspecifieke projecten.’ tijdens de survey mede geconcentreerd op de regio Eindhoven (ook wel bekend als Brainport, red.), het hart van de Nederlandse maakOPEN INNOVATIE industrie, en kwamen al snel uit bij Cortexon. De John van der Vliet bevestigt dat. ‘Enkele jaren eerste kennismaking beviel goed. Er is een progeleden besloot Heineken zich meer op open jectteam gevormd met mensen van Heineken en innovatie te richten. Een Open Innovation StrateCortexon. Deze samenwerking heeft geleid tot gy werd ontwikkeld om sneller te kunnen innoeen prachtig innovatief product.’ veren, door gebruik te maken van de kennis bij

FLUITJE VAN EEN CENT In de showroom van Cortexon staat een Brewlock tapsysteem. Marcel van de Sande demonstreert hoe gemakkelijk dat werkt. Op een vaatje bier wordt een koppeling geschroefd, die verbonden is met de (in een handzame behuizing ver-

Het ontwikkeltraject nam ongeveer twee jaar in beslag. ‘Bij Cortexon weten we veel van behuizingen en de bijbehorende koelingen. Maar een compressor ontwikkelen en produceren voor een bierkoeling is weer wat anders. De zoektocht naar de juiste partners voor het leveren van de com-

‘Als toeleverancier dragen we bij aan het wereldwijde succes van Heineken’

een programma van eisen, waarmee onze engineers aan de slag gingen. Het apparaat moest voldoen aan stringente specificaties met betrekking tot gewicht, formaat, kosten, enzovoorts. En het moest bestand zijn tegen temperatuurwisselingen en uiteenlopende omstandigheden, zoals een tropisch klimaat en zoute zeewind. De levensduur moest gegarandeerd zijn op tien jaar. Complex was ook dat het systeem waar ook ter wereld aangesloten moet kunnen worden. Verschillen in netspanning en frequentie hebben consequenties voor de componenten. Al deze specificaties zijn met diverse prototypes getest, met positief resultaat. In 2014 is het eerste model van de compressor met succes gelanceerd.’

DOORONTWIKKELING pakte) compressor. Eenmaal aangesloten op het stroomnet levert de compressor de luchtdruk die vereist is om het biertje te kunnen tappen. ‘De druk wordt opgebouwd in het dubbelwandige vat’, legt Van de Sande uit. ‘Grote voordeel is de constantheid van de druk. Het systeem is instelbaar voor vrijwel alle soorten tapbier; van 0,5 tot 3,0 bar. Elke biersoort heeft immers een bepaalde druk nodig om net dat mooie schuimkraagje te krijgen. Dat was ook onze uitdaging: een eenvoudig te bedienen systeem dat overal ter wereld werkt. Installeren van compressor en Brewlock is een fluitje van een cent. Iedereen die een schroevendraaier kan vasthouden, kan het nieuwe systeem installeren.’

pressor en de pcb’s (printkaarten met elektronica, red.) bracht ons uiteindelijk tot in Taiwan en China. Daar hebben we de ideale toeleverancier gevonden. Voor de ontwikkeling van het vat heeft Heineken een andere partner geselecteerd, een specialist in het produceren van dubbelwandige pet-fles preforms.’

PROJECT X De ontwikkeling, prototyping en bouw vonden plaats in Veghel. ‘In het geheim’, vervolgt Van de Sande. ‘Omdat het om een van de grootste innovaties van Heineken gaat, mocht dit niet vroegtijdig naar buiten komen en werd intern gesproken over project X. Heineken voorzag ons van

Naast de basisuitvoering is inmiddels een compacte versie beschikbaar. Ook is een variant ontwikkeld waarbij de compressor geïntegreerd is in een verrijdbaar systeem. ‘Heineken blijft voortdurend innoveren met dit systeem en Cortexon faciliteert hierbij’, geeft Marcel van de Sande aan. Heineken verwacht veel van de Brewlock. En de eerste resultaten liegen er niet om, meldt John van der Vliet: ‘In de VS gaat het goed. De eerste reacties zijn meer dan positief. Op dit moment wordt in meer markten uitgerold.’

www.heineken.com www.cortexon.com

SmartBridge: de realisatie van Industrie 4.0

Met SmartBridge brengt Pepperl+Fuchs de realisatie van Industrie 4.0 een stapje dichterbij. In productieprocessen is de communicatie op sensorniveau gestandaardiseerd – en mobiele apparaten zijn de universele bedieningspanelen voor industriële sensoren. Dat is onze visie op Industrie 4.0. www.pepperl-fuchs.com/smartbridge

Your automation, our passion.

september 2015

INDUSTRIËLE DIENSTVERLENING

ONDERHOUDSSPECIALIST STORK VERLEGT DE KOERS MET MODEL ‘PERFORMANCE MAINTENANCE’

INTERNE KENNISDELING ALS GROEIRECEPT Stork is in Nederland marktleider in onderhoud van industriële installaties. Voor de onderneming geen reden om achterover te leunen. Integendeel, Stork zit midden in de transformatie naar een nieuw model voor samenwerking met zijn grote klanten. Niet alleen repareren, méér samenwerken en dan vooral op de lange termijn. ‘Het delen van kennis is de grootste uitdaging.’ DOOR JOS CORTENRAAD

et stilvallen van fabrieken en installaties is de nachtmerrie van elke directeur en ondernemer. Voor Stork ligt dat traditioneel gezien iets anders. Het bedrijf, met een historie die teruggaat tot 1827, leeft van onderhoud. Het overgrote deel van de personeelsleden werkt in montage en onderhoud, al dan niet gedetacheerd bij de klant. Toch koerst de onderneming nu vooral op het elimineren van ongeplande productiestops. ‘Ten eerste willen we bijdragen aan een gezonde BV Nederland’, zegt consultancy manager Maries van Aert. ‘Onze industrie moet kunnen concurreren op wereldschaal en dat kan alleen met efficiënte en storingsvrije fabrieken. Als onderhoudsbedrijf spelen we daarin een belangrijke rol. Daarnaast draaien wij als bedrijf zelf ook beter als we storingen voorkomen, zeker op de lange termijn. Ad hoc reparatiewerk op basis van ‘uurtje-factuurtje’ is voor ons niet de toekomst. Planbaar onderhoud wel. De klant wil ontzorgd worden en is bereid daarvoor langdurige contracten af te sluiten. Wij nemen het complete onderhoud voor onze rekening en garanderen continuïteit. Op die basis kunnen wij structurele verbeteringen in de installaties doorvoeren. Een betere klep plaatsen bijvoorbeeld.’

IN BEIDER BELANG De Stork-consultant zoekt graag de vergelijking. ‘Een auto breng je ook op tijd naar de garage om te voorkomen dat je stil komt te staan. Neem de lift of de airconditioning in een gebouw. Geen onderhoudsmanager die zich daar nog mee bemoeit. De leverancier regelt alles en zorgt dat de systemen functioneren. Hij heeft er alle belang bij dat zijn monteurs er zo weinig mogelijk heen moeten. Want dat kost geld. Dat klinkt misschien simpel, maar in essentie komt het daar op neer. Stork is verantwoordelijk voor de installaties en fabrieken. Het is in beider belang dat die goed functioneren.’

september 2015

Van Aert ziet de wereld in snel tempo veranderen. Het traditionele onderhoudsbedrijf bestaat niet meer. ‘Bij de afdeling Consultancy van Stork realiseerden we ons dat al een aantal jaren geleden en is het model ‘Performance Maintenance’ op poten gezet. Kort door de bocht: niet meer koersen op repareren na een defect, maar opschuiven in de keten. Eerste stap is een betere planning. Repareren vóór het defect optreedt. Op zich niet zo lastig. Onze technische mensen analyseren de installaties en maken een onderhoudsplanning. Hierdoor daalt het aantal storingen en komt er meer continuïMaries van Aert: ‘Ad hoc reparatiewerk op basis van ‘uurtje-factuurtje’ is voor ons niet de toekomst.’ teit. Een volgende stap Foto: Maarten Hartman is verbeteren in plaats van gepland repareren. Vergelijk het weer met die auto. Je vervangt om wat de risico’s zijn. Uiteindelijk willen we het de 50.000 kilometer de waterpomp. Maar is dat complete onderhoud voor onze rekening nemen nodig? Dat hangt af van het gebruik. Rij je in de en meedenken over de verbetering van de prowoestijn of in Noorwegen? Misschien kan het wel ductieprocessen. Zo zien we de rol van Stork en om de 100.000 kilometer. Scheelt een slok op een zo dragen we bij aan de BV Nederland.’ borrel. Zo is het met installaties ook. Onze menOnder zijn mooie verhaal ligt een theoretische sen verdiepen zich in de fabrieken en processen, basis, stelt Van Aert: ‘Het gaat om kennismanagedrukken de onderhoudskosten en garanderen ment. Binnen Stork hebben we door de jaren tegelijk minder storingen.’ heen heel veel kennis en kunde opgebouwd. Helaas is niet alles netjes en structureel gedocumenteerd. De wat oudere garde is opgeleid in de KENNISMANAGEMENT praktijk. Ze weten hoe ze een pomp moeten verNog een stap verder is samenwerking in de keten. vangen, een storing oplossen of die klep stellen. ‘We hebben ook juridische kennis in huis; we De jongere garde werkt meer vanuit kennis. Ze weten hoe de weten regelgeving in elkaar zit,

gemakkelijk LASERGESNEDEN BUIS & PLAAT ONLINE snijden is eenvoudig, Kwaliteit & betrouwbaarheid een kunst.

analyseren een probleem, zoeken op de iPad naar de oplossing en gaan aan de slag. Met beide methodes is niets mis. Maar uiteindelijk wil je wel tot een eenduidige aanpak komen. Binnen Stork hebben we dus de koppen bij elkaar gestoken en een platform gecreëerd waar jong en oud kunnen samenwerken, kennis uitwisselen en volgens bepaalde standaarden werken. Ook om te voorkomen dat kennis en ervaring weglekt nu de babyboomers met pensioen gaan.’

CONCRETE PROPOSITIES De keuze viel op het platform Sharepoint van Microsoft. ‘In de database zit alles op technisch en juridisch vlak, helder geordend en beschikbaar

op projecten of tenders. We hebben onze interne kennisnetwerken versterkt; dat is de grondslag voor een nieuwe fase binnen Stork.’ Het theoretische kader staat er nu. Hoe zit het met de praktische vertaling? Maries van Aert is optimistisch. ‘Het theoretische kader hebben we vertaald naar concrete proposities, gevalideerd met de ISO 55000-certificering. We kunnen onze klanten tamelijk exact voorrekenen welke stappen er gemaakt moeten worden en wat het oplevert. De kosten voor onderhoud dalen en Stork krijgt daarvoor in ruil langere contracten terug. Niet onbelangrijk, want de concurrentie is stevig, ook al zijn we met zestig consultants in Nederland marktleider.’

‘Patenten zijn leuk, maar ‘speed is the new ip’’

gemaakt voor de consultants en technische mensen in het veld. Inclusief de input van de wat oudere garde. Kunde en kennis bij elkaar. Om alles up-to-date te houden zijn kenniseigenaren benoemd. Zij beheren de platforms en zorgen dat zo veel mogelijk beschikbaar is als we inschrijven

Met dertien grote klanten is een contract op basis van Performance Maintenance afgesloten. ‘In twee fabrieken van Agrifirm zijn wij verantwoordelijk voor het totale onderhoud. De kosten zijn met twaalf procent gedaald, de productie is met acht procent gestegen. Bij de BAT olie- en gaster-

minal in Rotterdam is de afhandeling van werkorders sterk gestegen. En bij SABIC in Geleen is tien procent efficiencywinst geboekt en zijn de kosten voor incidenteel onderhoud sterk gedaald. De droom van elke fabrieksdirecteur, toch? We zijn in gesprek met nog eens veertig grote klanten om de slag te maken van reactief of gepland onderhoud naar proactief onderhoud van de installaties. We verwachten daar veel van.’

WERELDWIJD De aanpak bij Consultancy wordt inmiddels stapsgewijs uitgebreid naar andere disciplines binnen Stork wereldwijd, zodat uiteindelijk alle 16.000 medewerkers er profijt van kunnen hebben. Martijn Glass, global director voor innovation & knowledge transfer: ‘Het is fantastisch om te zien hoe ideeën en kennis worden uitgewisseld tussen Stork’ers in Nederland en Colombia, Schotland en Maleisië, de VS en het MiddenOosten. Wat de één de normaalste gang van zaken vindt, blijkt rocket science voor de ander te zijn. En de uitwisselingen zijn absoluut wederzijds: uit de meest onverwachte hoeken komen vaak de meest praktische oplossingen! Patenten zijn leuk, maar ‘speed is the new ip’: multidisciplinair innoveren en dan sneller dan andere bedrijven wereldwijd uitrollen. Dat is één van de pijlers van het nieuwe Stork.’

www.stork.com

september 2015

Who will prevent downtime and equipment failure?

You and NI will. With an integrated platform that combines flexible, rugged hardware with intuitive software, NI helps organisations improve operational efficiency by providing systems that monitor and analyse rotating equipment. With advanced I/O, complex signal processing and data analytics and visualisation capabilities, NI puts you on the cutting edge of the Industrial Internet of Things and connects equipment, people and technology like never before. See how at ni.com/mcm.

0348 433 466 National Instruments Netherlands BV Pompmolenlaan 10 Postbus 124 3440 ACWoerden Tel +31 348 433 466 Fax +31 348 430 673 Chamber of Commerce # 301 168 13 Utrecht ÂŠ2015 National Instruments. All rights reserved. LabVIEW, National Instruments, NI, and ni.com are trademarks of National Instruments. Other product and company names listed are trademarks or trade names of their respective companies. 22316

Link Magazine besteedt van nature veel aandacht aan innovatieve starters en de initiatieven om hun een versnelling te geven. Nu geconcentreerd in het katern FLINK. Een naam die natuurlijk aanhaakt bij die van dit magazine, maar bovenal duidt op een wezenlijke karaktereigenschap van elke startende hightech ondernemer waar de interesse van (formal) investors naar uitgaat – meer nog dan naar de innovatie in kwestie: heeft de starter doorzettingsvermogen, weet hij mensen voor zich te winnen met zijn overtuigingskracht, durft hij beslissingen te nemen? FLINK bericht over de wereld van starters en hun innovaties, financieringsproblemen en andere uitdagingen.

Sander van Berkel (midden) en Peter van de Sande (rechts) van start-up SynAffix. Foto: Bart van Overbeeke

IN FLINK: 46 Corina Kuiper: Corporate venturing in de lift als instrument voor co-creatie 48 DSM Venturing: strategic return staat voorop, financial return ook belangrijk 50 KORT • Mutracx: faillissement en doorstart onder vleugels Sioux Group • Injectie voor ‘uitzendbureau’ slimme robots

SYNAFFIX VERSNELT ONTWIKKELING UNIEKE ‘LABELS’

NIEUWE GENERATIE KANKERMEDICIJNEN OP KOMST Met een nieuwe, zelf ontwikkelde methode voor het koppelen van een antilichaam en een toxine heeft SynAffix een veelbelovende technologie in handen voor het ontwikkelen van een doelgerichte kankertherapie. Inmiddels heeft het bedrijf investeerders en farmaceutische bedrijven weten te interesseren en komt de eerste klinische validatie in zicht. DOOR WILMA SCHREIBER

GASLOOS VERWARMINGSSYSTEEM IN PRODUCTIE

DEBAT: ‘SLIMME ORGANISATIE De SolarFreezer, een innovatief systeem MENS, om huizen zonVERBINDT MACHINE, der aardgas te verwarmen, gaat in productie. Dankzij de METHODE overeenkomst die de bedenkers, Floris en RoderickEN MARKT’ Wolters (van het Enschedese Solar Solutions World1 STUKS, 0 WASTE, wide), sloten met VolkerWessels, De Groot InstallatieMENS groep en Innovatiefonds Twente kunnen de 100% eerste SolarFreezers in nieuwbouwhuizen worden geplaatst. De werking: in de kruipruimte wordt een grote, speciale zak met water geplaatst en zonnecollectoren op het dak warmen dat water op. Een speciale pomp onttrekt warmte aan het water; bij de afkoeling tot onder het vriespunt komt veel energie vrij en die kan worden ingezet om het huis te verwarmen.

Floris (links) en Roderick Wolters met de SolarFreezer. Foto: Solar Solutions Worldwide

www.solarfreezer.nl www.ppmoost.nl

e kiem werd gelegd aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Floris van Delft, een van de oprichters, werkte daar als universitair hoofddocent. Medeoprichter en directeur operations/technology development Sander van Berkel, gepromoveerd aan dezelfde universiteit: ‘Floris en ik delen de interesse in bioconjugatie en kopervrije kliktechnologie. Kort na de patentaanvraag op het molecuul bicyclononyne (BCN) kwam het idee op om samen een bedrijf op te richten om BCN te vercommercialiseren.’ Dat betekende in 2010 de start van SynAffix, met als hoofddoel BCN aan te bieden als reagent, zodat andere partijen er zelf nieuwe toepassingen mee kunnen ontwikkelen. Kort daarna werd de huidige ceo, Peter van de Sande, aangetrokken voor de nodige industriële en businesservaring.

LEES VERDER OP PAGINA 45

september 2015

© 2014 Siemens Product Lifecycle Management Software Inc. Siemens and the Siemens logo are registered trademarks of Siemens AG. All other trademarks, registered trademarks or service marks belong to their respective holders.

Make a breakthrough in machinery engineering. Siemens PLM M Software: Software: . . Deliver Deliv er smarter smarter e machinery machiner y faster—with faster—with lless ess risk. risk. Machinery manufacturers Machinery manuffacturers face intense intense competition, competitio on, increasincreasing rregulatory egulatory pressure pres e sure and growing growing demand for for custom custom m achines. To To stand stand out, out, you you need need to to b reak through. through. You You machines. break n eed tto o develop develop smart smart “Mission-driven “Mission-driven Machines” Machines” that that can can need

customized easily, easily, assembled assembled conf idently and delivered delivered be customized confidently dependably. Machine dependably. Our Advanced Advanced Mac hine Engineering Engineering solution you ac hieve faster faster systems-driven systems-driven design, better better upuphelps you achieve front validation validation a nd streamlined streamlined m anufacturing. front and manufacturing. Learn more at

Answers An swers ffor or iindustry. ndustr y.

september 2015

VERVOLG VAN PAGINA 43

STW START-UPS

SYNAFFIX VERSNELT ONTWIKKELING UNIEKE ‘LABELS’

NIEUWE GENERATIE KANKERMEDICIJNEN OP KOMST Met de term ‘kliktechnologie’ verwijst SynAffix (synthesis en to affix, het aan elkaar koppelen van twee componenten, de kernactiviteit van het bedrijf) naar de snelheid waarmee het koppelen gebeurt. Oorspronkelijk betrof het azide en alkyn, die door middel van een koperkatalysator razendsnel met elkaar reageren tot het gewenste product. Voor het laten reageren van die twee componenten in de aanwezigheid van biologische materie, is koper echter ongewenst vanwege de nadelige gevolgen voor eiwitten en dna. De oplossing van SynAffix is te werken met het uiterst reactieve bicyclononyne, BCN, als alkyn. ‘Omdat wij de kliktechnologie graag wilden toepassen op biologische systemen, meer specifiek op eiwitten, hadden wij een methode nodig om een van de componenten selectief te installeren op een eiwit’, zegt Van de Sande. ‘Met behulp van de valorisation grant van STW hebben we kunnen zoeken naar de meest geschikte methode en zo een baanbrekende technologie ontwikkeld, GlycoConnect. Het vormt één interessant stukje van de puzzel, waarmee partnerbedrijven een nieuwe generatie state-of-the-art kankertherapieën kunnen ontwikkelen.’

COMMERCIEEL POTENTIEEL Technologiestichting STW, die excellent technisch-wetenschappelijk onderzoek en de maatschappelijk-economische toepassing ervan financiert met subsidies, kende een valorisation grant toe van 25.000 euro voor de eerste fase (haalbaarheid). Daarin bleek de technologie al snel veelbelovend. ‘Op het moment van toekenning was

‘En dan is onze technologie nog maar één stap verwijderd van klinische trials’

alles nog heel prematuur. We hadden een molecuul ontwikkeld, maar moesten nog kijken wat we ermee konden. Dankzij de bijdrage van STW konden we de grenzen van BCN verkennen en zo goed in kaart brengen. Daarnaast hebben we marktonderzoek gedaan om te zien op welke andere commerciële vlakken we ons zouden kunnen bewegen. De toepassingen van deze nieuwe technologie zijn immers legio’, verklaart Van Berkel. Ook voor de tweede fase van de grant kreeg SynAffix groen licht, en 200.000 euro van STW. ‘De

commissie oordeelde dat het businessplan veel commercieel potentieel had. Bovendien toonden de ondernemers zich zeer gemotiveerd’, verklaart Wouter Segeth, program officer bij STW en secretaris annex spreekbuis van de beoordelingscommissie. Aan positieve punten geen gebrek. ‘Een sterke technologie met unieke componenten voor het chemisch labellen van eiwitten. Overtuigend model voor waardevermeerdering en met trade sale (verkoop van onderneming aan sectorgenoot of investeerder, red.) een interessant verdienmodel’, somt Segeth op. ‘Verder werd er al geld verdiend met de verkoop van BCN, was er sprake van een goede ip-basis (voor intellectueel eigendom, red.) en had men de juiste samenwerkingspartners in het vizier.’ Op dat moment, begin 2012, plaatste de commissie nog wel wat kanttekeningen omdat het een nieuwe, onbekende markt betrof, wat meer risico met zich meebrengt. In de tweede fase ontwikkelde SynAffix de benodigde complementaire technologie om een toxine te kunnen koppelen aan een antilichaam, dat vervolgens een tumor binnendringt en daar doelgericht kankercellen vernietigt. Gezonde cellen blijven onaangetast, wat resulteert in minder bijwerkingen dan bijvoorbeeld bij chemotherapie. ‘Deze zogeheten antilichaam-drug-conjugaten (ADC’s) zijn op dit moment de belangrijkste toepassing van GlycoConnect, omdat deze technologie ADC’s produceert die zowel homogeen als stabiel zijn. Homogeniteit houdt in dat geen ongewenste bijproducten gevormd worden, wat een positief effect heeft op zowel kosten als effectiviteit’, legt Van de Sande uit. ‘En stabiliteit is belangrijk omdat je niet wilt dat het toxine loskomt en schade toebrengt aan andere cellen.’

SNELLERE ONTWIKKELING De ontwikkeling van nieuwe medicijnen is een langdurig proces, onder meer vanwege het valideringstraject, en vergt doorgaans een miljoeneninvestering. Vorig jaar wist SynAffix een aantal investeerders te interesseren voor dit traject: het Zwitserse Aravis, MS Ventures (durfkapitaalfonds van Merck Serono) en twee Nederlandse partijen: BOM Capital en BioGeneration Ventures. De

Voor ontwikkeling van innovatieve bedrijvigheid kunnen ondernemers en onderzoekers een beroep doen op financiële constructies binnen Technologiestichting STW. De afgelopen tien jaar resulteerde dit in zestig succesvolle start-ups.

investeerders zijn ook vertegenwoordigd in de raad van bestuur. ‘Zij openen nieuwe mogelijkheden voor SynAffix om de ontwikkeling van de technologie te versnellen.’ Daarnaast is SynAffix diverse samenwerkingsverbanden met toonaangevende farmaceuten aangegaan, in zowel de Verenigde Staten als Europa. Over de inhoud van die samenwerkingen willen beide directeuren dit kwijt: ‘Het gaat voornamelijk om projecten waarbij we kijken hoe goed onze technologie past bij de antilichamen en toxines die farmaceutische bedrijven al in handen hebben voor een bepaalde toepassing. Daarna gaan we om tafel zitten en kijken we hoe GlycoConnect commercieel toe te passen is, doorgaans op basis van een licentie op de technologie.’

KLINISCHE TRIALS Hoewel inmiddels vijf jaar en een reeks patenten verder, is introductie van de nieuwe medicijnen voorlopig nog niet in zicht. Wel is de benodigde opschaling voor klinische en commerciële productie reeds voorhanden en staan voor eind dit jaar immuno-toxicologische studies in apen gepland. ‘En dan is onze technologie nog maar één stap verwijderd van klinische trials. Die verwachten we binnen twee jaar, in samenwerking met een van onze farmaceutische partners, te kunnen starten. Daarna zal het naar verwachting nog eens vijf jaar duren voor de nieuwe antikankermedicijnen op de markt komen.’ www.synaffix.com www.stw.nl

september 2015

CORPORATE VENTURING IN DE LIFT ALS INSTRUMENT VOOR CO-CREATIE

WEL HELPEN, NIET PAMPEREN Steeds meer ondernemingen doen het: banden aangaan met start-ups en hen helpen bij het opschalen en naar de markt gaan – om er uiteindelijk allebei beter van te worden. Maar... dat loopt vaak spaak: de ‘baby’ was leuk, de ‘puber’ is zó lastig dat de ‘ouder’ hem of haar de deur wijst – om dan in de goot te belanden. Hoe voorkom je dat? Wat zijn de do’s & don’ts om als ‘innovation family’ te slagen? Corina Kuiper, expert in het wereldje

om de ‘kinderen’ in de familie op te nemen, omdat de vereiste manier van werken ontbreekt. Corporate venturing vraagt om een integrale en multidisciplinaire aanpak die zich niet beperkt tot de ventures, maar waar ook het ecosysteem, de organisatie, venture en ondernemer onderdeel van moeten zijn.’

van (corporate) venturing en co-auteur van een boek daarover, spreekt zich uit. DOOR PIM CAMPMAN

eel mensen kijken naar innovatie vanuit de technologie’, steekt Corina Kuiper van wal. ‘In ons boek (zie kader, red.) kijken we naar innovatie vanuit de mens, die om een nieuwe innovatie te omarmen zijn gedrag moet veranderen. Mensen hebben een vergelijking nodig. Bij bestaande producten en diensten is dat geen probleem; iedereen begrijpt waar het over gaat. Maar bij totaal nieuwe producten is onduidelijk of mensen die gaan accepteren. Dan is een totaal andere benadering van innovatie nodig: bedrijf, partners en klant die in een itera-

‘V

tief proces een nieuwe oplossing co-creëren, waardoor ze langzaam een referentie bouwen die in de markt wordt geaccepteerd. Niet alleen de klant, ook het bedrijf en diens partners moeten veranderen. Zo ontstaat een nieuw ecosysteem, met nieuwe partijen en relaties.’ Bedrijven die succesvol zijn in corporate venturing beperken zich niet tot één smaak, stelt Kuiper vast. ‘Die gebruiken zowel interne als externe venture-instrumenten. Bedrijven die alleen internal venturing doen, hebben geen goed zicht op wat er buiten gebeurt en overwaarderen hun eigen ‘kinderen’. En zij die alleen external venturing doen, blijken uiteindelijk niet goed in staat

KIJKJE ACHTER DE SCHERMEN Corina Kuiper’s passie: ondernemers helpen om hun ideeën over een nieuw product of dienst in concrete acties en resultaten om te zetten – via de weg van venturing. Ze ontwikkelde daar, samen met Fred van Ommen (doorgewinterd business- en innovatiemanager), het concept ‘innovation family’ voor. Eerder dit jaar verscheen hun boek: ‘Corporate Venturing – managing the innovation family in a dynamic world’. Kuiper bekleedde functies in innovatie, business development, strategie, mergers & acquisitions en finance. ‘Daardoor ben ik multidisciplinair inzetbaar en kan ik bruggen bouwen tussen disciplines. En omdat ik voor een groot bedrijf (Philips, red.) en een klein bedrijf heb gewerkt, spreek ik de taal van zowel de start-up als de multinational.’ Corina Kuiper runt haar eigen bedrijf, dat ondernemingen steunt bij het managen van het innovatieportfolio (‘innovation family’) en individuele ‘familieleden’ bij het open uitbouwen van hun business. Ook

september 2015

is ze adjunct-professor innovation, venturing & entrepreneurship in Antwerpen en is ze al jaren betrokken bij het Corporate Venturing Network Nederland (CVNN), momenteel als coördinator. Ervaringen van vijftien leden zijn nu gebundeld in genoemd boek. Dat beschrijft de verschillende ‘smaken’ van corporate venturing en geeft aan wanneer je welk instrument moet inzetten. Een kijkje achter de schermen van vijftien innovatiefamilies, allen CVNN-lid, van Asahi Glass Company en ASML tot Sioux, TNO en Vision Dynamics. Kuiper: ‘Ze verschaffen inzicht in hun inno-vatiestrategie, de venture-instrumenten die ze gebruiken, hoe ze venturing organiseren en intern ondernemerschap promoten. Wat zowel opgroeiende ‘kinderen’ als ‘ouders’ duidelijk maakt dat verschillende benade-ringen mogelijk én noodzakelijk zijn en corporate venturing een krachtig en essentieel innovatie-instrument is geworden.’

Wat zijn de do’s en don’ts? ‘Heel belangrijk: kijk naar het type innovatie waarmee je bezig bent en pas daarvoor de juiste methode toe. De ‘kinderen’ hebben voldoende ruimte nodig om te experimenteren en leren, vooral als het gaat om het uitproberen van nieuwe businessmodellen in de markt en het co-creëren, samen met nieuwe partners. Als moeder van twee pubers weet ik maar al te goed hoe moeilijk het is je kroost los te laten. Anderzijds is van belang dat de kinderen oog hebben voor wat ze kunnen (her)gebruiken van de moederorganisatie. Grote ondernemingen hebben veel te bieden qua kennis, infrastructuur, launching customer, enzovoorts. Zaken die soms meer waard zijn dan puur een aandeel in de start-up, of geld. Grote bedrijven zijn soms geneigd met brute (financiële) kracht een doorbraak te forceren. Dat werkt hier niet. Een goede leidraad is: think big, act small, accelerate fast. Helaas zien we nog te vaak: think big, act bigger, fail fast. Nieuwe business creëren kost nu eenmaal tijd, omdat gedragsverandering nodig is en dat dwing je niet af met geld. Veel mensen denken: er is een gebrek aan goede ideeën. Wij hebben echter gezien dat het ‘verwekken’ van baby’s niet het grootste probleem is. Grote bedrijven zijn doorgaans redelijk vruchtbaar. Problemen beginnen te ontstaan als de baby’s pubers worden. Daarom is de corporateventuringcyclus vaak maar drie jaar; dan is het geduld van de ouders op. De generatiekloof overwinnen is de grootste uitdaging.’ Hoe gaan Nederlandse partijen er doorgaans mee om? Wat zou beter/anders moeten? ‘In de taal van de ‘innovation family’: we zijn dol op baby’s verwekken, maar in die lastige, dure pubers willen we niet echt investeren. Neem die wildgroei aan bootcamps en vergelijkbare initiatieven, die zich op de eerste levensfase van de start-up richten. Maar voor start-ups in de puberfase is er relatief weinig ondersteuning. In Silicon Valley is die er wel, met beduidend meer geld. En de cultuur is daar anders. Europa is niet goed in een tweede kans geven; alles moet de eerste keer goed zijn. Terwijl ze ginds juist op zoek zijn naar de

Corina Kuiper: ‘De generatiekloof overwinnen is de grootste uitdaging. Daarom is de corporate-venturingcyclus vaak maar drie jaar; dan is het geduld van de ouders op.’ Foto: Bart van Overbeeke

serial entrepreneurs die geleerd hebben van wat níet gelukt is. Ondernemen is een iteratief proces waarin je leert wat werkt en niet werkt – door te doen.’ Waarna Corina Kuiper inzoomt op de rol van de overheid: ‘In haar boek ‘De ondernemende staat’ legt professor Mariana Mazzucato uit hoe belangrijk een investerende, innoverende overheid is voor slimme en duurzame groei. Zij stelt dat sommige transities (in healthcare, biobased economy...) alleen mogelijk zijn op ecosysteemniveau – als bedrijven, start-ups en overheid de krachten bundelen. Daar ben ik het mee eens. Daarnaast is het belangrijk als land een keuze te maken waarin je sterk bent en wilt/kunt zijn. Venturing is een portfolio game: kruisbestuiving is heel waardevol. Anders dan bijvoorbeeld Duitsland heeft onze overheid voor een zeer brede scope gekozen. Maar alles tegelijkertijd willen veranderen is lastig.’ Van elke tien start-ups vallen er acht gaande de rit om. Moet en kan dat beter? ‘Venturing is een proces van experimenten, testen of je aannames kloppen, continu aanpassen. Uitvinden dat iets níet werkt, is even belangrijk als uitvinden dat iets wél werkt. Ventures gaan er vaak maar vanuit dat er klanten zijn die op hun product of dienst zitten te wachten. Geen enkel businessplan overleeft het eerste contact met de markt. Methodes als de lean startup zijn er juist op gericht in zo vroeg mogelijk stadium de aannames van een start-up te (in)valideren. Dit sluit aan bij ‘think big, act small, accelerate fast’. Aanpassingen

bestempelen als ‘omvallen’ of ‘falen’, dat geeft een negatief beeld. De kern van ondernemen is: tijdig stoppen met iets waar niemand op zit te wachten en vervolgens op zoek gaan naar een propositie die de markt wel valideert, voordat je budget/middelen op zijn. Te vaak is mij door managers gevraagd of ik op voorhand uit tien ideeën de drie kan selecteren die het gaan halen. Het antwoord is nee. Alleen door experimenteren in de markt bouw je succesvolle nieuwe business. Vallen, opstaan en leren. Ventures vallen meestal niet om vanwege de technologie, maar omdat men iets ontwikkelt waar geen behoefte aan is en niet de tijd neemt om dit eerst in de markt te valideren. Het gaat om gedragsverandering en daartoe zijn mensen in het algemeen niet zo bereid.’ Ondernemingen investeren niet snel in vroege start-ups; te groot risico. Dus moeten die het vooral van (overheids)subsidie hebben... ‘Het klopt dat ‘external venturing’-bedrijven vaker de voorkeur geven aan investeren in late stage dan in early stage, maar dit is wel aan het veranderen. Is deels ook een vertekend beeld: de meeste statistieken kijken alleen naar die samenwerkingsverbanden waarin grote ondernemingen een aandeel nemen in een start-up. Maar je kunt er ook voor kiezen om bijvoorbeeld een joint development agreement aan te gaan, of de start-up toegang te geven tot je kennis en infrastructuur. Zeker early-stage start-ups zijn hier veel meer bij gebaat. Nogmaals: een corporate heeft een startup veel meer te bieden dan alleen geld. De prak-

tijk leert dat een samenwerking die puur en alleen bestaat uit een aandeel in de start-up uiteindelijk weinig oplevert. Bij internal venturing is het omgekeerde gaande: grote bedrijven zijn vooral bezig met baby’s verwekken en opvoeden en gooien de handdoek in de ring zodra het kind begint te puberen. Zowel voor internal als external venturing geldt dat je keuzes dient te maken. Vernieuwen om te vernieuwen werkt niet. Je moet duidelijk voor ogen hebben wat je wil bereiken met corporate venturing en in welke innovatiethema’s. Anders krijg je onvoldoende diepgang en stopt de activiteit bij de eerste de beste tegenslag. Terugkomend op de rol van de onderheid: naar mijn mening is die belangrijk, zeker in transformaties die in de maatschappij dienen plaats te vinden. De problematiek én de kansen in de gezondheidszorg zijn zo groot, dat kan geen enkel bedrijf alleen oplossen. Juist door krachtenbundeling van grote bedrijven, start-ups en overheden creëer je een nieuw ecosysteem, als voedingsbodem voor nieuwe innovaties. Maar mijn voorkeur gaat uit naar een meer gefocusseerde, thematische aanpak. Wat voor een bedrijf geldt, moet ook gelden voor de overheid: een heldere strategie met veel mogelijkheden (think big), gefocusseerde initiatieven (act small) en doorpakken waar het resultaat het grootst is (accelerate fast).’

www.innovation-family.com

september 2015

DSM VENTURING: STRATEGIC RETURN STAAT VOOROP, FINANCIAL RETURN OOK BELANGRIJK

DOORPAKKEN IN START-UP PARTICIPATIES Op een snelle, niet al te dure en vrij risicoloze manier strategische waarde toevoegen aan het moederbedrijf. Dat is, kort samengevat, de missie van DSM Venturing. De groep heeft sinds 2001 meer dan vijfduizend start-ups gespot en neemt elk jaar in vijf tot acht van die bedrijfjes een (minderheids)belang. ‘Venturing is een heel krachtige tool, die we inmiddels goed hebben leren hanteren’, aldus managing director Pieter Wolters. ‘We zitten op het punt dat we zeggen: nu gaan we doorpakken om er nóg meer profijt van te hebben.’

en in Nederland. Het fenomeen venturing, legt Wolters uit, komt erop neer dat je kapitaal, kennis en je netwerk investeert in start-ups die een unieke – wellicht zelfs disruptieve – technologie, productapplicatie of businessmodel in huis hebben – en die je dan helpt om sneller op te schalen en de markt op te gaan. Bij het begin van de venturing-activiteiten, bijna vijftien jaar geleden, deed DSM dat vaak als participant in investeringsfondsen, samen met andere geldschieters. ‘Inmiddels doen we uitsluitend directe investeringen’, vertelt Wolters. In vijf tot acht nog jonge, emerging bedrijfjes per jaar – voornamelijk in Noord-Amerika en Europa, waar de meeste technische innovatie plaatsvindt en diverse hotspots van start-up activiteit zijn.

LESSEN GELEERD

Pieter Wolters: ‘We zijn al zeer actief in venturing, maar doen we daar een schepje bovenop, dan gaan we daar nog veel meer profijt van hebben.’ Foto: DSM

DOOR PIM CAMPMAN

an kolen delven naar bulkchemie, daarna in de fijnchemie en nu een grote, mondiale speler in life sciences & materials sciences. DSM – de naam refereert aan wat het ooit was: Domaniale Staats Mijnen – is sinds zijn oprichting, in 1902, diverse grote transformaties doorgegaan. Zichzelf opnieuw uitvinden zit het bedrijf, zeg maar, in de genen. Dat komt tot op de dag van vandaag van pas, want veel van de markten waar DSM zich tegenwoordig in beweegt, zijn nog jong, opkomend en volop in beweging. Om daarin potten te kunnen breken, is innovatie een absolute must. Vandaar dat het bedrijf vorig jaar 515 miljoen euro (ruim vijf procent van de omzet) terugpompte in r&d, waarvan zo’n beetje de helft in Nederland. Iets meer dan een op de

september 2015

vier DSM’ers in Nederland, 1.400 man/vrouw, werkt in een r&d-omgeving.

GROEIPLATFORMS Een van die omgevingen is het DSM Innovation Center, in 2006 opgetuigd, gevestigd in het ZuidLimburgse Urmond en met diverse sites in de VS, India en China. De circa 700 mensen daar hebben de taak om innovatie binnen DSM wereldwijd te stimuleren en versnellen. Het center biedt onderdak aan het chief technology office, de zogeheten groeiplatforms (waarover later meer) en de incubator, de ‘kraamkamer’ waar tal van nieuwe producten serviceconcepten worden ontwikkeld. En verder huist daar DSM Venturing & Licensing, de groep waarvan Pieter Wolters sinds krap drie jaar de managing director is – met kantoren aan de Amerikaanse oost- en westkust

DSM Venturing hanteert heldere spelregels. Wolters: ‘We zijn met name geïnteresseerd in bedrijven die iets bijzonders te bieden hebben in markten waarin wij, als DSM, nog niet actief of nog klein zijn, en in nieuwe technologie en producten in de zich snel innoverende human nutritional health markt. Markten die wij hebben geoormerkt als toekomstige groeimarkten die bij ons passen. Aan boord zijn bij, zeg, vijf jonge ondernemingen in zo’n nieuwe, opkomende markt kan grote voordelen hebben – wederzijds. Met onze wereldwijde resources, netwerken en kennis, kunnen wij die bedrijven helpen om te accelereren in het traject van prachtidee tot duurzaam succesvol bedrijf. En zij stellen ons in staat om die emerging markt goed te leren kennen.’ Pieter Wolters verwijst naar het groeiplatform biomedical. ‘Nog klein, maar een sterke businessgroep in wording. Die heeft er heel veel profijt van gehad dat in vroeg stadium een aantal venture-investeringen zijn gedaan. Daar hebben we lessen uit geleerd: dit moeten we wel doen, dit niet; dit is interessant voor DSM, dat minder; hier zijn we goed in, daarin niet. Dus aan het optuigen van nieuwe businessgroepen kan venturing een grote bijdrage leveren. Dat blijven doen is een belangrijke doelstelling.’

MINDERHEIDSBELANG Biomedische materialen is een van DSM’s groeiplatforms; geavanceerde materialen voor zonnepanelen en het ondersteunen van DSM’s grootste business, nutrition, met het aanboren van nieuwe technologieën en producten, zijn andere. Daarop ligt de focus bij DSM Venturing. Pieter Wolters: ‘We zitten nu in de tijd van corporate strategic dialogue. Die mondt dit najaar uit in de DSM-

strategie voor de komende vijf jaar. Mogelijk dat daar nog nieuwe groeiplatforms uit voortkomen.’ Geen opportunisme, maar de strategie uitvoeren die voor een periode van vijf jaar is afgesproken; dat doet ook DSM Venturing. ‘Nemen we een belang, dan is dat voor vijf tot zeven jaar, soms langer.’ Altijd een minderheidsbelang: ergens tussen vijf en 25 procent, sporadisch iets meer. Wat toch meestal een stoel in de board oplevert. ‘We krijgen iets, maar geven ook veel terug. En onze man of vrouw in de board heeft domeinkennis, kan op niveau meedenken en -praten; daar zor-

gen we voor.’ De percentages kunnen fluctueren, bijvoorbeeld omdat andere investeerders hun belang vergroten of verkleinen – of omdat DSM niet meedoet aan de volgende investeringsronde. De financiële crisis heeft de venturing-wereld danig op de kop gezet, weet Wolters. ‘Een heleboel financiële venture capitalists zijn uit de business gegaan en niet meer teruggekomen.’

STRATEGIC RETURN Gaat het venture capitalists primair om geld verdienen, liefst snel (financial return), voor DSM Venturing staat de strategische meerwaarde (strategic return) voorop. ‘Hoe financieel aantrekkelijk ook, we investeren uitsluitend als we toegevoegde waarde zien voor DSM.’ Wat niet wil

DSM VENTURING PORTFOLIO DSM neemt elk jaar in vijf tot acht innovatieve start-ups een (minderheids)belang. Een greep uit het portfolio: • Bioprocess Control (2009) – Lund (Zweden) Technologie en services voor efficiënt ontwerp en operatie van biogasfabrieken en -processen. • Ganeden Biotech (2007) – Mayfield Heights (Ohio, VS) Probiotica voor ingrediëntenmarkten (food, dranken, diergezondheid, persoonlijke verzorging). • Isobionics (2014) – Geleen Biotechnologisch geproduceerde ingrediënten voor

flavour & fragrance, agrochemie en farma. • NanoHoldings (2011) – Rowayton (Connecticut, VS) Nanomaterialen voor energie- en watertoepassingen. • Qolpac (2008) – Amsterdam Slimme verpakkingsoplossingen voor medicijnen ter verhoging van de therapietrouw.

zeggen dat het moederbedrijf venturing als een cost centre ziet. ‘Veel bedrijven die ermee beginnen, zeggen: dit levert strategievoordeel op, dus mag het wat kosten. Na verloop van tijd zie je dat veranderen, wordt ook de financial return belangrijk gevonden.’ DSM, als early adopter van corporate venturing, weet dat al lang te nuanceren. ‘Heeft onze toets uitgewezen dat deelneming strategisch interessant is, dan kijken we vervolgens wel degelijk ook naar het financiële rendement. Onze lat ligt iets minder hoog dan bij financiële investeerders, maar winstgevendheid is wel een eis.’

ARM’S LENGTH Wat helpt is dat het DSM Innovation Center, inclusief de venturing-groep, op ‘enige afstand’ (arm’s length) zit van het hoofdkantoor en de reguliere businesses. Pieter Wolters staat daar vierkant achter: ‘In reguliere businesses draait het om ieder kwartaal omzet- en winstdoelstellingen en timeframes halen en zo meer. Terwijl het in een innovatiecentrum gaat om milestones in de ontwikkeling van nieuwe technologie, producten en diensten. De horizon is wat anders, het type mensen verschilt. Het mooie is dat we elkaar bij DSM weten te vinden als het gaat om nieuwe activiteiten tot wasdom brengen – ook bij externe partijen waarmee we een venturing-relatie hebben. We zijn al zeer actief in venturing, maar doen we daar een schepje bovenop, dan gaan we daar nog veel meer profijt van hebben.’

bit.ly/1K8Dj6t www.dsm.com/venturing

We zijn op zoek naar eigenwijze, vakkundige, creatieve, buiten de gebaande paden denkende, teamspelende Project Managers voor alle mooie toekomstige mechatronische ontwikkelingen die we op stapel hebben staan. “Hoe kunnen we het electrische en mechanische domein hier integreren? Ideeën?”

Be here. Be the future.

Herken je de taal van de mensen die je hier ziet “________ ________ ______ _____________ _____________”

afgebeeld? Dan ligt er bij DEMCON een geweldige kans op je te wachten. Wij ontwikkelen baanbrekende projecten op het gebied van hightech technologie. Heb jij ervaring met het aansturen van complexe projecten, kan jij schakelen tussen abstractie en details en vorm je graag de brug tussen klant en eigen team? Neem dan contact met ons op! Versterk onze denktank, ervaar waar we met elkaar toe in staat zijn en tot welke prachtige ontwikkelingen dat leidt.

Meer info: www.bethefuture.nl www.demcon.nl

september 2015

KORT OVERNAME MUTRACX PAST IN STRATEGIE VAN SIOUX ‘Deze stap past in onze strategie om ons verder te verbreden als system supplier, onder meer in mechatronica.’ Dat zegt Arnoud de Geus, directielid bij het Eindhovense technologiebedrijf Sioux, over de inlijving van Mutracx. De spin-off van Océ ging begin juli failliet, omdat het de financiering voor verdere opschaling niet rondkreeg. Onder de vleugels van Sioux maakt de ontwikkelaar/ bouwer van innovatieve pcb-printers nu een doorstart. In afgeslankte vorm (met zeventien medewerkers), onder de naam Mutracx International en niet meer in Helmond, maar in Nuenen – bij Sioux-dochter CCM. CCM werd najaar 2014 in de Siouxfamilie (nu meer dan 450 ingenieurs) opgenomen. In de doorontwikkeling van de Lunaris, zoals de inkjet pcb-printermachine van Mutracx heet, liggen nog grote uitdagingen op softwareén mechatronisch vlak. ‘Met de technologie om de binnen- en buitenlagen op pcb’s te jetten zijn we nu redelijk op spec. We hebben een leverbaar product. Al zullen we ook

de komende jaren er nog het nodige r&d-werk aan doen; dat zal altijd zo blijven.’ Het zogeheten solder maskproces staat nog iets verder af van marktintroductie. ‘Die soldeer opbrengen is een vak apart. We hebben er een goede oplossing voor die we moeten doorontwikkelen; daarop gaat de komende jaren een r&d-pro-

september 2015

wereldwijd haar gelijke niet kent. Digitalisering in pcb-land is iets dat zeker gaat gebeuren.’ Vandaar dat Sioux het aandurfde Mutracx meer tijd te gunnen om zijn ‘go to market’strategie te implementeren. www.sioux.eu www.mutracx.com

INJECTIE VOOR ‘UITZENDBUREAU’ SLIMME ROBOTS De Eindhovense start-up Smart Robotics krijgt een financiële injectie van ontwikkelingsmaatschappij BOM. Het ‘uitzendbureau’ voor slimme robots steekt dat geld in de ontwikkeling van software die de robots razendsnel configureert en startklaar maakt. Smart Robotics biedt zijn robots, die voor verschillende taken inzetbaar zijn en binnen een dag operationeel, aan (mkb)bedrijven in de maakindustrie en logistiek aan. smart-robotics.nl www.bom.nl

Systeemdenken in de aandrijftechniek

gramma draaien.’ De overname van Mutracx geeft aan dat Sioux – investeerder van het eerste uur, samen met Océ, BOM en Simal – een zonnige toekomst ziet voor de Lunaris. De Geus, bij Sioux onder meer verantwoordelijk voor venturing: ‘Zeker op het stuk inner layer/outer layer heeft Mutracx een propositie die

Het team van Smart Robotics met Mark Menting (links) en Heico Sandee. Foto: Bart van Overbeeke

Onze koppelingen koopt U niet alleen met een remschijf. Op uw verzoek projecteren en leveren we ook gelijk een passend remsysteem erbij - zowel in hydraulische - als ook electromechanische uitvoering. One stop shopping in Optima Forma !

PARTNERS

ITRAK-TECHNOLOGIE HELPT AGR AUTOMATION DOORLOOPTIJD FORS TE VERKORTEN

SNELLE DIAGNOSTIEK AGR Automation ontwikkelde en bouwde in anderhalf jaar tijd een platform voor het geautomatiseerd analyseren van grote aantallen bloedmonsters. De belangrijkste partner in dat proces was Rockwell Automation. Beide bedrijven kennen elkaar al jaren en Rockwell had een nieuwe technologie in huis, iTRAK, die uitkomst biedt voor een machine met zoveel inwendig transport. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

e Britse oem’er Quotient ziet een forse markt voor het zeer snel en geautomatiseerd analyseren van bloedmonsters. Quotient werkt al langer samen met het Schotse AGR Automation en is bekend met het vermogen van deze system integrator om hightech lineaire aandrijfsystemen te ontwikkelen, bouwen en testen. Daarom kreeg AGR anderhalf jaar geleden de opdracht zo’n ‘revolutionaire’ analysemachine te bouwen. ‘Dat is waar wij ons mee onderscheiden op de markt: ons vermogen om de nieuwste technologische ontwikkelingen samen te brengen in één werkend systeem’, vertelt AGRmanaging director Craig Dickson.

HIGH-END Een van die high-end ontwikkelingen die in de machine is geïntegreerd, is de printingtechnologie van Quotient. Daarmee kunnen de verschillende componenten van bloedcellen van elkaar worden gescheiden voor onderzoek. Een andere belangrijke innovatie die in de machine een plek heeft gekregen, is iTRAK, het nieuwste intelligente lineaire aandrijfsysteem van Rockwell Automation. Ook deze technologie speelt een cruciale rol in de tientallen diagnoseprocessen die de machine gelijktijdig kan uitvoeren. Want voor elk van de drie stappen waaruit die processen grofweg bestaan, is er binnenin de machine veel transport nodig. In de eerste stap brengen printers een scala van verschillende reagentia aan in spots van 150 micrometer (0,15 millimeter) op een patroon van testarrays op glazen platen, die fungeren als substraat. In totaal zijn er maar liefst 66 printstations, gegroepeerd in achttien printcellen die elk tot vier stations kunnen bevatten. De iTRAK lineaire motoroplossing, die is uitgevoerd met 26 carriers, wordt gebruikt voor het transport van de glasplaten tussen de verschillende printstations.

‘Wij zochten een robuuste aandrijftechnologie – bestand tegen de veeleisende omstandigheden in de machine. Het moest ook een systeem zijn dat onze software-engineers gemakkelijk en snel zouden kunnen configureren en programmeren. Daarom hebben we voor de iTRAK-oplossing van Rockwell gekozen’, aldus AGR-directeur Craig Dickson. Foto: AGR

In de volgende stap, ‘wet processing’, wordt een conserveermiddel toegevoegd. De hoge doorvoersnelheden van deze stap vereisen twee transportbanen, die worden aangedreven met iTRAK. In de laatste stap, ‘well processing’, wordt het glassubstraat verdeeld in afzonderlijke arrays die uiteindelijk in een test worden gebruikt. Eenzelfde iTRAK lineaire motoroplossing, met veertien carriers, verzorgt het transport van de glassubstraten tussen de ‘well’-stations.

ROBUUST AGR Automation koos voor deze aandrijfoplossing van Rockwell omdat Quotient hoge eisen stelde aan de nauwkeurigheid en de flexibiliteit waarmee de dragers door de machine verplaatst kunnen worden. Dickson licht toe: ‘Wij zochten een robuuste aandrijftechnologie – bestand tegen de veeleisende omstandigheden in de machine – waarmee de snelheid van de carriers heel nauwkeurig bepaald en gewijzigd kon worden. Het moest ook een systeem zijn dat onze softwareengineers gemakkelijk en snel zouden kunnen configureren en programmeren. Tussentijdse wijzigingen moesten gemakkelijk kunnen worden doorgevoerd. Daarom hebben we voor de iTRAK-oplossing gekozen. Daar komt bij dat Rockwell een heel compleet, samenhangend programma biedt aan hardware- en softwarecomponenten waarmee we snel en gemakkelijk een goed

geïntegreerd geheel konden ontwikkelen’, refereert Dickson aan de beschikbaarheid van bijvoorbeeld de Allen-Bradley GuardLogix programmeerbare automation controller (PAC) voor de regeling van zowel de iTRAK als de veiligheidssystemen en de gegevensverwerking. ‘En ook telt’, vervolgt hij, ‘dat we al meer dan twintig jaar met Rockwell samenwerken. Hun en onze engineers kennen elkaar al jaren. Dat alles heeft geresulteerd in een veel kortere doorlooptijd. Omdat het hier een compleet nieuwe machine betreft, is een vergelijking lastig te maken, maar voor ontwikkeling, bouw en testen van een complex apparaat als dit staat normaal twee jaar. In dit geval hebben we binnen anderhalf jaar de machine kunnen opleveren, tegen navenant lagere kosten’, aldus een trotse Dickson.

MARKTPERSPECTIEVEN AGR rekent erop een complete serie van machines voor Quotient te kunnen gaan bouwen. ‘Voorts denk ik dat we de in dit project ontwikkelde processen ook in andere varianten voor andere, niet-concurrerende klanten van Quotient kunnen gaan inzetten’, zo schat Dickson de marktperspectieven in.

www.agr-automation.com www.rockwellautomation.com/nl_NL/go/itrak

september 2015

STRATEGIE

KOEKJESMACHINEFABRIKANT HOUDIJK KAN GROEIENDE ORDERSTROOM AAN DOOR TE KIEZEN

itbesteden 2.0. Daarmee duidt directeur Bart Houdijk de pilot die hij met Willems Machinebouw uit Bladel is gestart. ‘Wij gaan aan die leverancier op een nog hoger niveau uitbesteden. Niet alleen de productie en de eindengineering, maar ook – op basis van ons voorontwerp met functionele specificaties – de engineering.’

gestapeld, in trays geladen of in rolletjes geformeerd. En dat uitsluitend voor de hoge volumes, vijf- tot twintigduizend koekje per minuut. ‘Laatst hebben we een machine uitgeleverd aan het Amerikaanse Mondelez met een capaciteit van 36.000 per minuut. En wij zitten alleen in het hoge segment’, voegt Bart Houdijk er nog aan toe.

NICHE Houdijk wil dat doen voor alle verpakkingslijnen die het op de markt brengt. Want dat is de core business van het Vlaardingse bedrijf: ontwikkeling plus eindassemblage, testen en inbedrijfstellen van lijnen uitsluitend bedoeld voor het transporteren van koekjes van de oven naar de verpakkingsmachine – onderweg worden de biscuits, wafeltjes en spritsen ook nog gesorteerd,

‘Niet voor niets werken we uitsluitend met Nederlandse toeleveranciers’

• ‘De eerste uitbestedingsronde was vooral gericht op het verminderen van de kwetsbaarheid.’ • ‘De tweede ronde moet zorgen dat onze organisatie de stijgende orderstroom aankan.’ • ‘Inmiddels is tachtig procent van de modules en componenten van onze capper gestandaardiseerd.’

Dat maakt van Houdijk een uitgesproken nichebedrijf, dat zijn lijnen over de hele wereld verkoopt; 99 procent wordt geëxporteerd. Een keuze die Bart Houdijk maakte niet lang nadat hij in de jaren negentig het familiebedrijf van zijn vader had overgenomen. ‘Voordien deden we naast de koekjesverpakkingslijnen van alles en nog wat. Maar ik wilde onze verkoop meer focus geven, zodat die zich alleen nog maar hoefde te richten op de koekjesfabrikanten. In tien jaar tijd zijn we ons geleidelijk aan helemaal op die klant gaan richten.’

UITBESTEDEN 1.0 Tegelijk is Houdijk ook zijn fabriek anders gaan bezetten. Betrof het in zijn beginjaren als onder-

COMPLEXER, MAAR TOCH SNELLER EN GOEDKOPER De machines van Houdijk bestaan al voor een flink deel uit plaatwerk, maar dat zou best wel eens nog meer kunnen worden. Bart Houdijk maakte enige jaren geleden, op een handelsmissie naar Silicon Valley, kennis met Carel van Sorgen, directeur van 247TailorSteel, een onderneming die de klant via een portal de specificaties (in CAD-vorm) van zijn plaatwerk laat invoeren, waarna dat binnen een etmaal volautomatisch gesneden en uitgeleverd wordt. Sinds die reis komen ze elkaar met regelmaat tegen en wisselen ideeën uit. ‘Voor mijn machines wordt er nogal wat constructie- en laswerk verricht. Veel daarvan zou ook uit plaatwerk kunnen worden opgebouwd, wat misschien wel veel efficiënter is. Daar filosofeer ik dan wel ’ns met hem over.’ Zodra de klant van 247TailorSteel zijn specificaties heeft ingevoerd, rekent een analysesysteem, SOPHIA (Sophisticated Intelligent Analyser), uit wat de kosten

september 2015

van het gespecificeerde zijn, aan materiaal en uren. Van Sorgen: ‘Het is niet zo dat wij voor een bedrijf als Houdijk een machine of onderdelen daarvan kunnen ontwerpen die zo optimaal mogelijk geëngineerd zijn. Maar we kunnen de ontwerper wel precies laten zien waar de kosten in zullen gaan zitten en dat dat komt doordat hij bijvoorbeeld van wel vijf materiaalsoorten in tien diktes gebruik wil maken. Met die informatie kan hij dan, met al zijn creativiteit, zijn ontwerp aanpassen. De mens blijft in het ontwerpproces de belangrijkste schakel, maar in interactie met ons analysesysteem kan hij wel tot veel rationelere keuzes komen, die de tco met 15-25 procent kunnen verlagen.’ En zo kan ook de doorlooptijd worden verkort. Dat weegt des te zwaarder nu er steeds meer bedrijven, net als Houdijk, op hoger niveau gaan uitbesteden. ‘De toenemende complexiteit vergt inzet van specialisten, om het eindproduct maakbaar en betaalbaar te houden.

Maar daardoor kan de doorlooptijd oplopen’, signaleert Van Sorgen. Vandaar zijn streven om eind dit jaar via de portal ook buigwerk te gaan aanbieden. ‘Als een machinebouwer of diens system supplier nu een gespecificeerde aanvraag naar een metaalbewerker stuurt, krijgt hij na een week een offerte terug voor wat kan worden gekant. Wat niet gekant kan worden, wordt niet geoffreerd, maar waarom blijft onduidelijk. Wij zijn eind dit jaar in staat binnen enkele minuten een filmpje terug te sturen waarop het kantwerk gesimuleerd wordt. Dat maakt de engineer direct duidelijk waarom bepaald kantwerk niet mogelijk is en wat hij dus aan zijn ontwerp moet veranderen. Zo verbeteren wij de ketencommunicatie, verkorten we de doorlooptijd en gaan wij, met de klant mee, hoger de keten in.’

www.247tailorsteel.com

doen we al vele jaren zaken.’ Die strikte keuze voor kwaliteit – lees: een hoge snelheid en een yield van meer dan 99,99 procent – resulteert wel in een hoge prijs. Maar daarmee prijst Houdijk zich zeker niet uit de markt, stelt de directeur. ‘In ons hoge segment voor verpakkingslijnen hebben we in feite maar één concurrent, een divisie van het Duitse Bosch. Natuurlijk hebben we daarnaast nog wel last van lokale machinebouwers. Maar die leveren apparaten met een yield van tachtig procent, de overige twintig procent moet alsnog met de hand worden gedaan. Zeker, daar heb we met name in lagelonenlanden mee te maken, maar ook daar groeit de vraag naar onze machines, vanwege de steeds hogere volumes die ze daar moeten halen.’

NIEUWKOMER

Bart Houdijk: ‘Configure-to-order is juist bij de capper relevant, omdat ik erop reken dat we er al gauw tien per jaar kunnen verkopen.’ Foto: Com-magz

nemer nog een werkplaats waar van de negentig personeelsleden er zo’n zeventig druk waren met draaien, frezen en boren, nu heeft hij een onderneming met ongeveer 130 man op de loonlijst (plus een flexibele schil van vijftig mensen), van wie de helft uitsluitend bezig is met engineering. ‘Wij produceren hier niets meer.’ Deze eerste uitbestedingsronde – aangeduid als Uitbesteden 1.0 – was vooral gericht op het verminderen van de kwetsbaarheid. ‘De vraag fluctueerde voortdurend, met regelmatig periodes waarin de werkplaats niets te doen had. Onze toeleveranciers vangen die schommelingen nu voor ons op. Maar, minstens zo belangrijk ’, vervolgt hij, ‘is dat het allemaal specialisten zijn die een veel betere prijs-kwaliteitverhouding kunnen leveren dan wij zouden kunnen.’ Dat zijn eigen engineers nu op zekere afstand staan van die productieactiviteiten, is voor Houdijk geen probleem. ‘Natuurlijk vergt het een intensieve samenwerking, om de maakbaarheid van onze specificaties te verbeteren. Niet voor niets werken we uitsluitend met Nederlandse toeleveranciers. Maar de belangrijkste lessen over de produceerbaarheid van onze ontwerpen leren we tijdens de eindassemblage, het testen en inbedrijfstellen.’ Daar komt bij, onderstreept Houdijk, dat die produceerbaarheid niet het allerbelangrijkste is. ‘Dat is kwaliteit.’

MEER DAN 99,99 PROCENT ‘Wij maken hier lijnen van tussen de één en drie miljoen euro. Machines die hooguit in enkele stuks worden gebouwd. Dan maakt een iets ingewikkelder oplossing, met een wat duurdere servo-

Nu gaat die kwaliteitsvlieger niet meer als vanzelf op voor een nieuwkomer in het assortiment: een capper, een machine die koekjes met de boven- of onderkant naar boven legt, er een crèmelaag op ‘print’ en de andere kant erbovenop deponeert. De ‘printer’ is ontwikkeld met Foodjet uit Nijmegen en het eindresultaat is een machine die, met individueel aanstuurbare nozzles, vijfhonderd ‘deposities’ per minuut kan doen, met features als no-product, no-deposit en het doen van ronde, rechthoekige of ovale deposits. Een machine die ook heel eenvoudig is schoon te houden, minder bewegende delen bevat en daardoor minder onderhoud vergt en in vijftien minuten omstelbaar is, bijvoorbeeld om van een rond naar een hoekig koekje te switchen. Maar, ook een machine die twee keer zo duur is als die van dé sandwichkoekjesmachinebouwer, de Amerikaanse marktleider Machine Builders and Design (MBD). ‘Dat verschil heeft de klant in één tot twee jaar terugverdiend’, verzekert Bart Houdijk. Om aan geloofwaardigheid te winnen, laat Houdijk de klant op een speciale, nog afgesloten website zijn parameters als volumes en het aantal change-overs intoetsen om direct de terugverdientijd uitgerekend te krijgen. ‘Wij hebben die berekening nu een aantal malen getoetst bij klanten

‘In lagelonenlanden groeit de vraag naar onze machines ook’

motor en wat kostbaarder materiaal echt niet uit voor de kostprijs. Mijn engineers – en dus mijn klanten – verdienen hun geld met oplossingen die goed werken. Die zorgen voor de snelheid en betrouwbaarheid waarmee wij ons onderscheiden in de markt. Natuurlijk, vanwege het grote aantal toeleveranciers heb ik hier een forse inkoopafdeling en die moet ook geld verdienen. Maar wij zijn er niet op uit om ook het allerlaatste dubbeltje uit onze toeleveranciers te knijpen. Wij zijn uit op langetermijnrelaties. Met toeleveranciers als SNL uit Schijndel, MTA uit Helmond, Kepser uit Cuijk en Rockwell Automation

en het klopt echt.’ Om de campagne meer kracht bij te zetten, laat Houdijk die gepaard gaan met een boekje waarin de tien features van zijn capper nog eens op een rijtje zijn gezet.

DOORLOOPTIJD VERLAGEN Voorts is Houdijk onderweg om de orderdoorlooptijd te verlagen, van nu een jaar naar straks een half jaar, gelijk aan de tijd die MBD nodig heeft. ‘Daartoe hebben we inmiddels tachtig procent van de modules en componenten van onze LEES VERDER OP PAGINA 55

september 2015

ѐ PLQGHU VHW XS NRVWHQ ѐч 1X XOSXQWVSDQV\VWHHP

COLUMN WIM STEENBERGEN UITBESTEDING VAN ONTWIKKELING – BUSINESSMODELINNOVATIE MET GROTE KANSEN Wim Steenbergen Interim-manager program management en business modelling, NTS-Group e oem’er wil zijn ontwikkelaars laten focussen op z’n kerncompetenties. De leverancier wil meer waarde toevoegen in de voedselketen die productinnovatie heet. Het gemeenschappelijk belang van het uitbesteden van ontwikkeling lijkt evident. Het implementeren ervan is echter weerbarstig. En vooral omdat het zo veel ingewikkelder is dan de vorige golven van uitbesteding, te weten onderdelen-, module- en machineproductie. Maar als we deze vorm van uitbesteden goed onder de knie hebben, biedt dit kansen voor de leveranciers, tot ver over de grens. En voor de lokale oem’ers betekent het leveranciers met een solide basis, zowel technisch als financieel.

Deze vorm van uitbesteden vergt vergaande samenwerking tussen oem’er en leverancier. Het meest uitdagend is dit wellicht voor de inkoper en de financieel manager van de oem’er. Zij moeten inzicht verwerven in de product lifecycle: wat zijn de risico’s en beloningen voor een leverancier, mede afhankelijk van de fase in de levenscyclus van het product (conceptontwikkeling, ontwerp, verificatie, volumeproductie)? Dit inzicht moet leiden tot het vormgeven van het businessmodel. Globaal onderscheiden we twee vormen. • Het ‘original module manufacturer’-model, waarbij de leverancier (omm’er) zich feitelijk gedraagt als een oem’er voor die module. De gebruikelijke oem-businessmodellen zijn daarbij van toepassing: de leverancier investeert in de ontwikkeling en krijgt de beloning in de vorm van typisch hoge oem-winst-

•

percentages als het een succes wordt. Intellectual property (ip) is voor de leverancier. Het ‘build to specifications’-model, waarbij de oem’er investeert en een samenwerking met de leverancier verwacht op basis van open kostcalculaties. Wel zal de oem’er van de leverancier verwachten dat hij garantie geeft op het ontwerp, dat er gedurende de levenscyclus een daling in de kostprijs gerealiseerd wordt en dat productie gegarandeerd blijft als er onderdelen in de module onbeschikbaar worden. Ip is voor de oem’er.

Oem’ers en leveranciers in de Nederlandse hightech machineindustrie zijn nu aan het experimenteren met en het verfijnen van de (risk-reward) businessmodellen voor deze vormen van samenwerking. Daarbij zoekt de oem’er maximale controle over zijn product lifecycle (inclusief kostprijs) en de leverancier zoekt naar extra toegevoegde waarde. Vanzelfsprekend kan dit een spanningsveld opleveren, waarin beide partijen hun weg moeten vinden en prioriteiten moeten stellen. De samenwerking met buitenlandse oem’ers als Intel, het Zweedse Elekta en het Duitse Apostore laat zien dat we aan het begin staan van deze nieuwe golf van uitbesteden. Zij willen de ontwikkelcapaciteit en het lifecycle management van Nederlandse leveranciers van hightech modules benutten. Mijn stelling: businessmodelinnovatie in de uitbesteding van ontwikkeling en lifecycle management geeft Nederlandse hightech leveranciers een mooie toekomst. En dat is goed nieuws voor iedereen, ook voor lokale oem’ers. www.nts-group.nl

VERVOLG VAN PAGINA 53

capper gestandaardiseerd; de rest is klantspecifiek. Configure-to-order dus. Juist bij de capper is dat relevant, omdat ik erop reken dat we er al gauw tien per jaar kunnen verkopen.’ Om zo bij te dragen aan de groei van Houdijk, die toch al

fors is: de laatste vijf jaar is de omzet gestegen van tien naar vijftig miljoen euro. ‘Dát maakt Uitbesteden 2.0 zo noodzakelijk’, komt Bart Houdijk terug op zijn samenwerking met Willems. ‘Was 1.0 om onze kwetsbaarheid te vermin-

deren, deze tweede ronde moet zorgen dat onze organisatie de stijgende orderstroom aankan.’

www.houdijk.com

COMPLEXER, MAAR TOCH SNELLER EN GOEDKOPER Houdijk is nu bezig met de modularisatie van zijn capper, maar ook de andere systemen zullen straks configure-to-order (cto) uit standaardmodules worden opgebouwd. Daar is system supplier MTA momenteel voor bezig. ‘Wij adviseren Houdijk hierover, want onze engineers hebben vele jaren ervaring met andere oem’ers van ‘high mix, low volume’-systemen. Belangrijk is dat Houdijk deze kennis en expertise uiteindelijk zelf opbouwt’, vertelt MTA-directeur Patrick Geerts. ‘De meer complexe systemen worden nu nog voor elk project deels opnieuw geëngineerd – volgens het engineer-to-order-principe. Voor de cto-werkwijze wordt op basis van een diversiteitsmatrix het ontkoppelpunt per functie opnieuw gedefinieerd. Dat betekent dat we kijken naar alle uitvoeringen die de afgelopen jaren voor klanten zijn ontwikkeld en vervolgens bepalen, samen met engineering en sales (van Houdijk, red.), welke

functies we gaan standaardiseren en welke we gaan schrappen omdat ze maar incidenteel gevraagd zijn. Daarbij kijken we ook naar de maakbaarheid. Vervolgens start het redesignproces, waarin we het optimale ontkoppelniveau in de BOM (bill of materials, red.) vaststellen: onder het ontkoppelpunt zitten die delen die voor elke lijn gelijk zijn, erboven die delen die klanten productspecifiek uit standaardonderdelen geconfigureerd worden.’ Ook adviseert MTA Houdijk over de logistiek, rekening houdend met de beschikbaarheid van systemen, minimale en maximale voorraadniveaus, gewenste flexibiliteit en kosten. Eindresultaat, zo stelt Geerts, zal zijn dat de lijnen met veel kortere doorlooptijd bij Houdijk geconfigureerd kunnen worden, wat hun ruimte biedt voor verdere groei. ‘En de supply chain kan veel gemakkelijker zijn productieactiviteiten plannen en inrichten, waardoor de kosten enorm zullen dalen.

Houdijk wil in het kader van zijn Uitbesteden 2.0-traject graag samen met toeleveranciers, gebruikmakend van hun kennis, zijn processen verbeteren. Hier kunnen veel bedrijven nog een voorbeeld aan nemen.’ www.m-t-a.nl MTA-directeur Patrick Geerts: ‘Houdijk wil graag samen met toeleveranciers zijn processen verbeteren. Hier kunnen veel bedrijven een voorbeeld aan nemen.’ Foto: Vincent Knoops

september 2015

INNOVATIE

SCHUITEMAKER EN ARA ONTWIKKELEN AUTONOOM VOERDOSEERSYSTEEM

SMART INDUSTRY NAVIGEERT RICHTING BOERENERF Sinds kort legt Schuitemaker, bekend als fabrikant van vooral degelijke landbouwmachines, de focus op precisielandbouw en big data. Helemaal in de geest van Smart Industry. Nieuwste innovatie van het Rijssense familiebedrijf is de Innovado, een automatisch voerdoseersysteem dat autonoom op het erf en in de stal kan navigeren. Niet arbeidsbesparing, maar hogere voederefficiency is het belangrijkste verkoopargument. Apparatenfabriek ARA ontwikkelde er de software voor. DOOR HANS VAN EERDEN

et zijn landbouwmachines dekt Schuitemaker de mineralenkringloop op de boerderij af rond het voeren van de koeien, de ruwvoederwinning en de mesttoediening. Van groot belang voor boeren, nu het melkquotum is afgeschaft en zij waarschijnlijk worden afgerekend op de hoeveelheid mest die hun koeien produceren. Het familiebedrijf (180 medewerkers), van oudsher bekend als degelijk, zet sinds enkele jaren vol op innovatie in, vertelt Herman Wilmink, manager R&D. ‘We hebben nu dertig man op r&d. Van afwachtend zijn we vooruitstrevend geworden. Voordat de markt erom vroeg, hebben we al een systeem ontwikkeld voor precisiebemesting, het plaatsspecifiek uitrijden van mest. Concurrenten volgen ons nu. Voor de voederwinning komen we met een systeem voor het plaatsspecifiek meten van de voedergewasopbrengst. Onze focus ligt nu op precisielandbouw en big data. Boeren willen registreren wat ze aan mineralen in de mest op het land brengen en wat ze er met het voer weer afhalen.’ Intern heeft Schuitemaker – in de geest van Smart Industry – ook een moderniseringsslag ingezet. Zo is de productie vergaand geautomatiseerd en werd onlangs de grootste lasrobotinstallatie van Nederland geïnstalleerd. Voor plaatwerk worden slimme verbindingstechnieken gehanteerd, om constructies snel en met minimale inzet van mallen in elkaar te zetten voor het lassen. Met een configurator kunnen de dealers klantspecifiek machines bestellen en verkopen; momenteel wordt voor een efficiënte productieaansturing de complete productrange tot op stuklijstniveau modulair opgebouwd. De engi-

september 2015

Erik Wildenbeest (links) van ARA en Herman Wilmink (Schuitemaker) bij een opraapwagen, een van Schuitemaker’s bekendste producten. Foto: Arjan Reef

neering wordt volledig op 3D-modellen geënt. Wilmink: ‘In 2019 viert Schuitemaker het 100jarig bestaan, dan hebben we onze engineering en productie helemaal naar de modernste maatstaven ingericht.’

AUTONOOM VOERTUIG De nieuwste ontwikkeling is de Innovado, een automatisch voerdoseersysteem. Die rijdt op het erf zelfstandig naar de voederkuilen, snijdt en mengt het voer (maïs, gras, bijproducten), rijdt naar de stal en doseert het voer voor de koeien – alles autonoom, zonder chauffeur. Wilmink: ‘De veehouder hoeft alleen maar te programmeren welk rantsoen met product x, y en z de koeien moeten krijgen.’ Toch telt de arbeidsbesparing niet het zwaarst, stelt Wilmink. ‘Met ons systeem kunnen de koeien meerdere keren per dag vers voer uit de kuil krijgen, een boer zal zelf maar één keer per dag voeren. Verder kan de Innovado nauwkeuriger doseren dan een semiautomatisch systeem. En het gras wordt niet gefreesd maar alleen gesneden, wat kwaliteitsverlies voorkomt. Het belangrijkste voordeel is daarom een hogere voederefficiency. Vergeleken met conventioneel voeren kun je tot wel vijftien procent winnen.’ Voor de ontwikkeling van de software van de Innovado schakelde Schuitemaker Apparaten-

fabriek ARA uit Aalten in. ‘Wij zijn ingehuurd als system integrator voor de software en elektronica’, vertelt Erik Wildenbeest, manager R&D bij ARA. ‘ARA was bereid en in staat om een complete systeemarchitectuur te ontwerpen en realiseren, en kon meegroeien met de behoefte bij Schuitemaker aan extra resources, om binnen de gestelde tijd de Innovado operationeel te krijgen. Er stond al een machine; daarvoor hebben wij de communicatie- en de processoftware opgepakt. Nu zijn we bezig met de tweede generatie. We hebben een heel nieuw besturingssysteem ontwikkeld en zijn daarvoor met webbased programmeren en databasemanagement een voor ons onbekend traject ingegaan. We hebben het zo universeel mogelijk opgezet, zodat de besturing gemakkelijk is te porten naar andere systemen.’ Hetzelfde concept voor autonoom opereren kan namelijk worden toegepast in andere machines van Schuitemaker. Of van andere ARA-klanten, zoals WAVE Weed Control, waarvoor de besturing van een machine voor onkruidbestrijding werd gerealiseerd. Wildenbeest: ‘Daar heb je dezelfde problematiek, op kleinere schaal. De kunst is om dezelfde systeemarchitectuur voor grote en kleine systemen toe te passen, zodat je voor de hele range het besturingsprobleem in één keer goed oplost.’

NAVIGATIE De uitdaging lag bij de ontwikkeling vooral in het autonome karakter van de Innovado. Dat vraagt om een hogere betrouwbaarheid en nauwkeurigheid, gedegen risicoanalyses en een andere manier van informatie vergaren en verwerken. Wildenbeest: ‘Als de boer op de trekker iets ziet, bedient hij meteen de nodige knoppen. Een autonoom systeem moet op een heel ander niveau met de omgeving communiceren.’ Autonome voertuigen zijn al langer bekend, maar bijzonder aan de Innovado is dat hij zowel binnen, in de stal, als buiten, op het erf, moet kunnen navigeren. Daarvoor worden verschillende systemen gebruikt, zoals responders (rfid-systemen) en gps, die onder alle (weers)omstandigheden goed moeten functioneren. Complicerende factor is dat er nog geen up-to-date regelgeving is, zegt Wilmink. ‘Wij moeten daarin zelf het voortouw nemen en zijn bijvoorbeeld al in gesprek met een Duitse instantie.’ Vision ligt voor de hand, maar de huidige technieken zijn nog niet toereikend om de veiligheid te kunnen garanderen. Schuitemaker werkt daarom samen met de Universiteit Twente (UT), de groep van roboticaprofessor Stefano Stramigioli, om de toekomst van het navigeren te verkennen. ‘Over drie jaar, als we de volgende generatie Innovado in de markt zetten, zal die meer met vision werken en minder aanpassingen in de omgeving (zoals de responders, red.) vergen.’ In de samenwerking met de UT ligt ook een belang voor ARA, sluit Wildenbeest aan.

‘Wij willen meeliften op de ontwikkelingen in de markt, met name in de automotive. Er spelen nog veel discussies rondom autonoom rijdende voertuigen; denk aan veiligheid, aansprakelijkheid, data-security , et cetera. Grote organisaties nemen hierin het voortouw, daarom wil ARA voeling houden met de ontwikkelingen. Via contacten met kennisinstituten en participaties in ontwikkeltrajecten zoals voor de Innovado houden we onze kennis op niveau.’ De eerste Innovado’s worden nu getest bij enkele veehouders; marktintroductie is volgend jaar voorzien, meldt Wilmink. ‘Eerst in Nederland, om de service te kunnen managen, daarna de rest van de wereld. Een extra dimensie die de Innovado met zich meebrengt en vaak wordt onderschat, is de service die 24/7 paraat dient te staan.’

SOFTWARE De Innovado markeert de geleidelijke ontwikkeling van ARA richting softwarebedrijf, zegt Erik Wildenbeest tot slot: ‘Wij zijn goed in het uitwerken van de ideeën van klanten en die productierijp maken. Voor hardware is dat makkelijk uit te leggen: je moet reproduceerbaar producten gaan maken met behoud van kwaliteit. Voor software geldt in feite hetzelfde; die moet je ontwikkelen volgens bepaalde kwaliteitsnormen, zodat het reproduceerbaar wordt. Dat levert ons in het voortraject wel veel extra werk op, maar als het dadelijk wordt uitgerold hopen we daar de vruchten van te plukken. De software voor de

De Innovado autonoom aan het werk bij een voederkuil. Foto: Schuitemaker

Innovado is modulair opgebouwd, met blokken die afzonderlijk onderhoudbaar zijn.’ De rol van ARA zal bij Schuitemaker wel geleidelijk veranderen, van softwareontwikkelaar naar kennispartner voor besturingen op systeemniveau. Met software en dataregistratie als kerncompetenties is het logisch dat het Rijssense bedrijf zelf meer aan softwareontwikkeling gaat doen. Herman Wilmink: ‘Met de UT zetten wij daar de eerste stappen in, maar we zullen blijven samenwerken met partners als ARA.’ Intussen kan die ‘apparatenfabriek’ ook autonoom richting nieuwe besturingstechnologie navigeren. www.sr-schuitemaker.nl www.ara-aalten.nl

KEPSER INNOVATION EXCELLENCE OVER INNOVATION GESPROKEN: DE KEPSER WEBSITE IS COMPLEET VERNIEUWD KIJK OP KEPSER.NL VOOR ONZE EXPERTISE

BRANCHES & MARKTEN

PRODUCTEN & PROJECTEN

KLANTEN & REFERENTIES

• engineering • plaatwerk • profielwerk

Kepser Pro-Metaal

• verspaning

Simon Homburgstraat 12

T: (0485) 33 60 60 • F: (0485) 33 60 20

• assemblage

Postbus 70 • 5430 AB Cuijk

E: welkom@kepser.nl • www.kepser.nl

september 2015

INNOVATIE

BORIT ONTSLUIT MET HULP SIRRIS EEN POTENTIEEL GIGANTISCHE MARKT

ADDITIVE MANUFACTURING IN PLAATBEWERKING Productiebedrijven met world-class manufacturing in huis behouden dat niveau niet door op hun lauweren te rusten. Ze moeten permanent nieuwe technieken evalueren op

Bij mechanische persen gaat het over soms negen dubbelzijdige matrijzen en minstens een jaar tijd om een lijn actief te krijgen.’

hun inzetbaarheid. Daarom stapte het Belgische Borit – toeleverancier van diepgetrokken dunne plaat – in het project ‘Functional Design for Additive Manufacturing’ van Sirris. Met als doel kostenefficiënt onderdelen te kunnen lassen voor brandstofcellen, een groeimarkt.

Leo Oelbrandt (links) van Borit en Stijn Lambrechts (Sirris) bij de laserlasmachine. Foto: Erik van der Burgt

DOOR ALFONS CALDERS

orit in het Belgische Geel is in 2010 gestart als spin-off van OCAS (OnderzoeksCentrum voor de Aanwending van Staal) en Borit Leichtbau-Technik. Sindsdien is de onderneming, met financiële ondersteuning van ParticipatieMaatschappij Vlaanderen (PMV), snel gegroeid, naar dertig werknemers nu. Het bedrijf produceert diepgetrokken plaatvormen met behulp van hydroforming, een patent van het Duitse moederbedrijf. Dat ontwikkelde een hydraulische pers die de metaalplaat met behulp van waterdruk in een enkelvoudige matrijs duwt. Hiermee kan men nauwkeurig en in één stap vormen. Leo Oelbrandt, industrial project manager van Borit:

september 2015

‘De pers is compact en toch krachtiger dan de gangbare mechanische persen. De aanvoer vanuit coil en de eenstapproductie maken de pers geschikt voor goedkope massaproductie van nauwkeurige componenten.’ Hét competitief voordeel van hydroforming is dat het de startkosten voor ontwerp en productie van de componenten naar beneden haalt. Oelbrandt legt uit: ‘Het alternatief vandaag is een perslijn op basis van meerdere dubbelzijdige matrijzen, waarbij eerst alle matrijzen moeten worden ontwikkeld en geproduceerd en dan pas ziet men of het resultaat klopt. Bij productwijzigingen hoeft in ons proces slechts één matrijs te worden aangepast. Ook de time-to-market voor onze klanten daalt: binnen twaalf tot veertien weken kunnen de eerste platen worden geperst.

BRANDSTOFCELLEN De vraag naar op deze manier geproduceerde componenten neemt toe, bijvoorbeeld voor toepassing in compacte koelsystemen, elektrolysesystemen en brandstofcellen. ‘Na deelname aan een gespecialiseerde beurs in 2010 startte de verkoop pijlsnel op. In 2011 werd een verkoopkantoor opgezet in Japan, waar brandstofcellen na de Fukushima-ramp worden ingezet om woningen autonoom te voorzien van elektriciteit en warm water, de moderne warmtekrachtkoppeling. Van de brandstofcelfabrikanten krijgen we testseries. Maar hun markt is in principe gigantisch: huisverwarming, hybride wagens (waterstofcellen zullen het probleem van de actieradius van elektrische wagens oplossen, red.). Een brandstofcel van 100 pk, wat zowat de maat is voor wagens, is een sandwich van 350 tot 500 reactormodules waarin waterstof met zuurstof reageert. En men spreekt over grote volumes van wagens die hiermee in de toekomst zullen worden uitgerust, ten minste als de prijs voor de brandstofcelstack voldoende laag is. In 2012 openden we een vestiging in de VS, in Cleveland, Ohio. De jaarlijkse omzetstijging is meer dan 45 procent. Meer dan tachtig procent is export.’

BLINKENDE LASNAAD Oelbrandt benadrukt: ‘Hydroforming is een belangrijke basis, maar de echte doorbraak is te danken aan het feit dat we – als enige in deze markt – voor de brandstofcellen niet enkel platen leveren, maar volledige halffabrikaten, de aan elkaar gelaste reactormodules. Hiervoor werd in huis het laserlasprocédé opgezet dat zorgt voor waterstofgasdichte lassen.’ Dat procédé werd opgezet met Sirris (het Belgische TNO). Omdat het hier draait om een massaproduct dat slechts enkele euro’s mag kosten, worden de vlakke platen in hoge volumes gevormd en vervolgens gelast. Klanten willen een oxidevrije, blinkende lasnaad. Oxidatie bij het lassen wordt vermeden door het afschermen van de las met beschermgas. Om de efficiëntie te verhogen en het verbruik van de beschermgassen te beperken, wordt bij het lassen op de plaat een aan de lasranden aangepaste beschermkap geplaatst. Het zijn complexe las-

uitgetekend en elke plaat werd opgedeeld in vier stukken, waarbij men nog eens vier verschillende strategieën implementeerde. Hiermee kreeg men een testproject met ineens zestien flowtypes.’

naadvormen en de afdekplaat bevat een complexe doolhof van interne gaskanalen en externe sleuven. Vandaag wordt deze afdekplaat opgebouwd als een sandwich van platen waarbij de kanalen worden gefreesd aan het oppervlak. Tussen de platen zitten dichtingen. Zeer complex en duur. En telkens als men iets wil wijzigen om de flows te verbeteren, is er heel wat werk aan.

SUCCESSCHUIF

LEERPROJECT Zodoende kwam additive manufacturing in beeld, verklaart Stijn Lambrechts, business development & innovation Additive Manufacturing van Sirris: ‘Dat wordt vrij courant gebruikt voor prototypes, maar is ook kostenefficiënt voor de productie van (kleine series) functionele onderdelen. De lasnaadbeschermplaat is typisch een toepassing voor 3D-printing: het geeft de nodige vrijheid in de realisatie van de interne en externe kanaalvormen. Om de eigenschappen van functionele onderdelen te optimaliseren, is een andere designstrategie nodig dan bij prototypeproducties. Deze opstellen is het doel van het VIS-project. VIS staat voor ‘Vlaams Innovatiesamenwerkingsverband’, collectief onderzoek georganiseerd binnen het kader van IWT-subsidies (IWT is het Vlaams Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie). ‘De Borit-case werd als leerproject genomen om de designregels van 3D-printing op hun merites te bestuderen.’ Leo Oelbrandt licht toe: ‘Het IWT informeert ons systematisch van elke lancering van nieuwe

Een module voor een brandstofcel. Foto: Borit

projecten. Zo ook kwam het voorstel van dit Additive Manufacturing project begin 2014 op mijn bureau terecht. Er werd gevraagd naar mogelijke proeftoepassingen. Ik heb een analyse gemaakt van het ganse productiegebeuren binnen Borit en kwam tot de slotsom dat deze moeilijk te maken afdekplaat in aanmerking kon komen voor 3D-printing.’ Stijn Lambrechts: ‘Samen met de designer van de afdekplaat, de lasingenieurs en de productieverantwoordelijke van Borit bekeken de Sirris-specialisten hoe men het beste deze afdekplaat voor 3D-printingproductie kon ontwerpen. Op basis van mogelijke flowstrategieën werden de interne gaskanalen bestudeerd. Er werden vier dergelijke afdekplaten voor één lastaak

De proefblokken zijn ondertussen geproduceerd en zullen de komende maanden door de lasingenieur in productie worden geëvalueerd naar welke strategie de minste lasoxidatie geeft. Deze evaluatiestudie en verdere trajecten van optimalisatie zijn zeer belangrijk, aldus Leo Oelbrandt. ‘Want de klant wil blinkende lassen en als oxidatie optreedt, betekent dit nabewerken. Met miljoenen stuks in het achterhoofd kan men het beste dat nabewerken vermijden. Zoals hydroforming de kostenfactor voor de brandstofcelproducenten doet dalen, moet deze 3D-printing de kosten voor het lassen doen dalen.’ Voor Borit is elke kostenbesparing essentieel om de prijs voor de reactormodules te doen dalen tot marktconform niveau: enkele euro’s per stuk, waarvan dertig procent materiaalkost (dunne roestvaststalen plaat van één tot enkele millimeter dikte). ‘Dit is niet de enige uitdaging. We hebben nog stappen te verbeteren, maar openstaan voor nieuwe technologieën, volgen van onderzoeksprojecten, zoals dit VIS-project, is de enige weg om die verbeteringen te vinden. En niet elk onderzoeksproject blijkt nuttig of bruikbaar. Maar dit lijkt duidelijk wel in de successchuif te zitten.’

september 2015

Tot in het kleinste detail

Hermle bewerkingscentra zijn grootmeesters van de microprecisie. In vijf assen worden tot 2.500 kilogram zware werkstukken bewerkt – met een nauwkeurigheid van slechts enkele µ’s, voor perfecte resultaten.

EMO in Milaan 05. – 10. Oktober 2015, hal 4, stand A06/B05

www.hermle-nederland.nl Hermle Nederland B.V. · Venloseweg 70d · 5961 JD Horst · Nederland · Telefoon 077-3961761

PARTNERS

OOK HET NOORDEN GAAT SAMENWERKEN AAN 3D-PRINTING

KOSTENDELING EN KENNISUITWISSELING Waar de Eindhovense regio beschikt over Brainport Industries, heeft het noorden des lands het Innovatiecluster Drachten. Het zuidelijke samenwerkingsverband van hightech bedrijven startte in 2013 met het shared AddLab, om samen 3Dprinting onder de knie te krijgen. Dat krijgt nu navolging in het noorden. Al zijn er verschillen.

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

oogwaardige en innovatieve bedrijven in en rond Drachten, te weten Neopost Technologies, BD Kiestra, S&T, Variass, Irmato, Norma Groep, Photonis, Philips CL Drachten, WhisperPower, Delta Instruments en YP Your Partner, zijn in samenwerking met de gemeente Smallingerland en de provincie Fryslân bezig om de regio Drachten als innovatief, technologisch en kennisintensief op de kaart te zetten. Een belangrijk doel van dit Innovatiecluster Drachten High Tech Systems is het aantrekken van hoogopgeleid personeel naar de noordelijke regio. Maar ook het uitwisselen van kennis en ervaringen rond een nieuwe productietechnologie als 3D-printen, bij uitstek geschikt voor het in kleine series of enkelstuks produceren van complex gevormde onderdelen. Daarvoor is het project Additive Manufacturing gestart.

Binnen het Innovatiecluster Drachten heeft Philips al enige ervaring met het 3D-printen van metalen mallen voor shaver-onderdelen. Foto: Philips

INVESTERINGSAANVRAAG Ook bij Neopost willen ze de inzet van deze technologie verder gaan uitbreiden, voor het produceren van bijvoorbeeld de grijpers in de geavanceerde pakketinpaklijn CVP 500. Inmiddels print Neopost op beperkte schaal al onderdelen voor bestaande producten. En daarnaast heeft het die technologie benut voor feasibility studies in de allereerste ontwikkelingsfase. Maar het bedrijf wil meer gaan doen met 3D-printing, vertelt Klaas Stuiver, manager tooling & prototyping. Dat

ADDITIVE INDUSTRIES: EIGEN PRINTER BIJNA KLAAR Het noordelijke Innovatiecluster beoogt met zijn project Additive Manufacturing niet een eigen printsysteem te ontwikkelen. ‘Dat gaat ten koste van de innovatie die je wilt doorvoeren in de productlijnen van de deelnemende bedrijven’, stelt Klaas Stuiver van Neopost. In het zuiden des lands zijn die plannen er wel. Daar startte in het voorjaar 2013, als onderdeel van het technologieprogramma CFT 2.0 van Brainport Industries, het shared AddLab, uitgevoerd door Additive Industries. Met als doel de ontwikkeling van industriële additive manufacturing-toepassingen voor de Eindhovense Brainport hightech-keten. In het AddLabprogramma doen de toeleveranciers van partijen als ASML, Philips en FEI gezamenlijk onderzoek naar de laatste technologie op het gebied van 3D-printen in metaal voor de hightech machinebouw. Die kennis wordt door Additive Industries ook benut voor de

ontwikkeling van een eigen printer die hoge-kwaliteit gebruiksklare onderdelen in grote volumes sneller kan produceren, aldus directeur Daan Kersten. De intentie is de eerste machine begin 2016, onder de naam MetalFAB1, op de markt te brengen en die zal zeker veel productiever zijn dan de gangbare printers, weet hij. ‘We hebben alle handmatige handelingen gerobotiseerd. In de machine is een oven geïntegreerd, zodat de robot een gereed werkstuk direct daarin kan plaatsen. En we werken met meerdere bouwkamers: als in de ene geprint wordt, kan de andere worden klaargemaakt voor de volgende run’, aldus Kersten, die meldt serieus in gesprek te zijn met potentiële klanten in onder meer Duitsland, België, Frankrijk en GrootBrittannië.

vergt onder meer dat ontwerpers zich de competenties eigen maken om innovatieve producten te gaan ontwerpen die juist met 3D-printing goed produceerbaar zijn. ‘Daarvoor moeten ze dan wel de beschikking krijgen over meerdere printers, voor kunststof en metaal. Maar de aanschafprijs ervan beloopt al gauw tussen de half en anderhalf miljoen euro voor een serieuze metaalprinter. Vandaar dat we met de andere bedrijven in het Innovatiecluster gezamenlijk een investeringsaanvraag hebben ingediend bij onze directies.’ Het besluit over deze aanvraag moet nog vallen.

OPEN VOOR DERDEN Behalve om kostendeling is het de samenwerkende partijen te doen om kennis over 3D-printen uit te wisselen. ‘Wij hebben er dus inmiddels wat ervaring mee, maar dat geldt ook voor de andere partijen. Gezamenlijk weten we meer. Omdat er in het cluster geen directe concurrenten zitten en we duidelijk nda’s (non-disclosure agreements, red.) hebben afgesproken, is die uitwisseling geen probleem.’ Voor de wat langere termijn hoopt Stuiver op nog een tweede investeringsronde, bestemd voor een aantal andere printers, ook voor kunststof. ‘Alle printers komen in een shared facility te staan waar de clusterleden ontwikkelings- en productiewerk kunnen doen. Maar dat center zal ook open staan voor derden. Het moet een 3D-printfaciliteit worden voor het noorden van Nederland.

additiveindustries.com www.icdrachten.nl

september 2015

PARTNERS

HAUZER EN VERNOOY BOUWEN PARTNERSHIP OP ONDERNEMERSCHAP EN VERTROUWEN

SNELHEID DOOR VRIJHEID ‘De insteek is dat we er allebei beter van worden.’ Zeggen Hauzer (oem’er) en Vernooy (toeleverancier) over de samenwerkingsconstructie die ze samen hebben bedacht – en in een ‘modelletje’ vastgelegd. Vertrouwen en ondernemerschap zijn er de pijlers van. Zo heeft én neemt Vernooy veel vrijheid om ontwerpwijzigingen door te voeren in de vacuümkamers die het aan Hauzer levert. Prima, mits die maar leiden tot lagere kosten, snellere levering en/of een hogere kwaliteit.

beter.’ De tekening laten we dus feitelijk helemaal los.’ Exemplarisch is de ‘heel bijzondere relatie’ die Hauzer heeft opgebouwd met Masévon Technology, hightech system supplier te Hardenberg. Smabers: ‘We wilden een compleet nieuwe inlinemachine ontwikkelen en bouwen, en zochten daar een partner voor. De keus viel op Masévon, vooral vanwege hun ondernemerschap; ze wilden graag meedenken, samen oplossingen realiseren én samen risico’s nemen. Een commitment aangaan voor iets dat nog niet bestaat, dat durft niet iedereen. Masévon wel. En dat is goed en vlot verlopen, waarbij Masévon pakweg een derde van de hele opdracht deed – niet alleen het maken, maar ook ontwerpen.’ Tweede cruciaal aspect in dat partnership was wederzijds vertrouwen. ‘Er was slechts een concept, dus nog veel onzekerheden. De afspraken die we konden maken, hebben we gemaakt – op een A4’tje in plaats van in een dik contract.’

GOEDE BASIS

Van links naar rechts Danny Lensen en Rik Smabers (Hauzer) en Tijs Teepen (Vernooy): ‘We bekijken samen hoe je een bepaald product op de beste manier maakt: makkelijker, zonder onnodige processtappen, sneller, efficiënter.’ Foto: Bixie

DOOR PIM CAMPMAN

auzer Techno Coating produceert machines die in vacuüm speciale coatings aanbrengen op... ja, waar eigenlijk niet op (zie kader). In de topsegmenten is de Venlose oem’er – met vestigingen in Shanghai, China, en Yokohama, Japan – een van de grootste ter wereld. ‘Een positie’, vertelt coo Rik Smabers, ‘die we vanzelfsprekend willen behouden, of beter nog: versterken.’ Vandaar de continue focus op ontwikkeling (de helft van de 115 vaste medewerkers is ingenieur), kostenreductie en sneller, betrouwbaar leveren.

ALLES INKOOP Om daar slagen in te (blijven) maken, is Hauzer mede afhankelijk van zijn suppliers. Smabers

september 2015

duidt: ‘We ontwerpen, doen de samenbouw, testen, installeren bij de klant, doen onderhoud & service. Maar we máken niets: alle componenten en modules kopen we in, hoofdzakelijk in Europa – als het even kan in Nederland.’ De aansturing van het inkoopproces is sterk veranderd, zegt senior buyer Danny Lensen. ‘Destijds gingen alle orderbevestigingen vergezeld van tekeningen die hier in Venlo werden gemaakt.’ Nog steeds wel, vooral voor nieuwe modules, maar lang niet meer altijd. ‘Innoveren, naar de markt gaan, schakelen, het moet allemaal sneller. Kun je alleen als je key suppliers vroeg in ontwikkeltrajecten betrekt en de verantwoordelijkheden dáár in de supply chain neerlegt waar de kennis, vaardigheden en ervaring zitten – wat wij dan goed moeten managen. Daarom zeggen we tegenwoordig vaker: ‘Hier heb je de functionele specs, maak het maar – en

Eind vorig jaar werd een soortgelijk partnership opgezet voor vacuümkamers, het hart van Hauzer’s coatingmachines. Met als brother in arms Vernooy Vacuum Engineering te Nieuwegein, dat – niet toevallig – tot de Masévon Groep behoort. Smabers: ‘Ons vertrouwen in en het ondernemerschap van het moederbedrijf was een heel goede basis om dat ook met Vernooy te gaan doen.’ Dat bedrijf maakt al vele jaren bepaalde onderdelen voor Hauzer, maar de vacuümkamers kwamen uit Duitsland en Italië. Managing director Tijs Teepen van Vernooy: ‘Wij maken naast vacuümkamers en -systemen ook alle (roestvrij)stalen componenten die er op en aan zitten. We doen voornamelijk lassamenstellingen: verspanen en lassen, vacuüm- of gasdicht – dat kunstje beheersen niet veel bedrijven in Nederland. De afgelopen jaren is Vernooy zich daar steeds meer in gaan specialiseren. Vacuüm komt steeds meer de industrie in, als onderdeel van het totaalproces; daar liggen dus kansen voor ons. We doen nu niks anders meer dan vacuümkamers en -systemen, inclusief de buizen, flenzen, enzovoort, met name gericht op een seriematige productie.’

ALLEBEI PLEZIER ‘Hauzer en Vernooy bedachten een constructie om de vacuümkamers veel sneller en goedkoper te kunnen maken’, vertelt Hauzer-coo Smabers. ‘Daarin heeft Vernooy de vrijheid om het ontwerp – dus ook hun manier van maken – aan te passen. We bekijken samen hoe je een bepaald product op de beste manier maakt: makkelijker, zonder onnodige processtappen, sneller, efficiënter. Daardoor gaat het product er best wel anders uitzien, maar de functie blijft hetzelfde en de kwaliteit wordt beter. Een zakelijke afspraak, in een modelletje vastgelegd, waar we allebei plezier van hebben. Vernooy levert het een stabiele en grote omzet op, met als het goed is enige marge. En Hauzer heeft een leverancier die korte levertijden kan realiseren en de mogelijkheden biedt om de kosten van die kamers te laten dalen. Optimalisatie niet meer alleen door Hauzer, met een tekeningenpakket, maar in feite door de keten. Waarbij we het geld dat verbeteringen opleveren delen. De insteek is dat we er allebei beter van worden.’ Tijs Teepen van Vernooy beaamt dat: ‘Deze relatie aangaan en dus de beloftes waarmaken, kon alleen als wij meer effectiviteit in onze fabriek konden krijgen – door naar heel andere productietechnieken te gaan, of het productdesign moest echt op de schop. Doen we allebei: de manier waarop we de producten in elkaar zetten is totaal anders. En zien wij mogelijkheden voor verbeteringen, dan hebben wij vrijheid in hoe het er dan

COATINGS VOOR ALLES Van producten die moeten glanzen en glimmen (kranen, deurkrukken, sieraden, strips, knoppen en logo’s in en op auto’s, smartphones), tot producten waarbij het gaat om hardheid/levensduur en precisie (gereedschappen bijvoorbeeld). Verder tribologietoepassingen (coatings die wrijving en slijtage van bewegende onderdelen reduceren, vooral in de automotor). Plus een grote groep ‘diversen’ – coatings voor solar, brandstofcellen, kopieermachines en noem maar op. De coatingmachines van Hauzer vinden in heel veel sectoren hun weg. Automotive is een heel belangrijke: een groot deel van

gaat uitzien. In het halfjaar dat we dit nu zo samen doen, heeft dat al heel veel opgeleverd. Zo’n beetje elk type vacuümkamer heeft z’n redesign gehad. En hoewel de productieaantallen aanzienlijk hoger bleken dan destijds ingeschat – het dubbele, bevestigt inkoper Danny Lensen –, halen we die levertijd nog altijd wél.’ Verder, vult Rik Smabers aan, werden de kamers veel meer modulair gemaakt. ‘Zodat je delen tevoren kunt maken; dat helpt natuurlijk enorm om die levertijden kostenreductie te halen.’

de dieselinjectiesystemen worden in Hauzer-machines gecoat, lagers idem. Die machines zijn groot: batchmachines (die steeds met een lading producten worden gevuld) komen in vier formaten (platforms), de kleinste een ‘doorzonkamer’. De inline-machines (constant producten in en uit, twee formaten) zijn al snel tien tot vijftien meter lang. Er hangen prijskaartjes aan vanaf een half miljoen tot vier miljoen euro. Bij Hauzer Venlo werken 115 vaste medewerkers, altijd wel aangevuld met ingehuurde professionals, momenteel een vijftigtal.

om series te maken, van groot belang in onze markt, mede omdat je dan prijstechnisch competitiever kunt zijn.’ Danny Lensen van Hauzer ziet door dit type partnership ‘enorme versnelling op alle fronten’. ‘Al kun je dit niet met iedereen doen. Zorgvuldig selecteren, waarin ondernemerschap en vertrouwen zwaar meewegen, is cruciaal. Zorg je vervolgens tevens dat de verhoudingen goed blijven en allebei happy zijn, dan is die grotere onderlinge verwevenheid niet zo erg. Want dan pluk je allebei mooie vruchten.’

SPRINGPLANK Stabiele basis en nieuwe kennis; Vernooy gebruikt die als springplank naar nieuwe klanten – om te groeien. Tijs Teepen: ‘We leren nu bijvoorbeeld

www.hauzertechnocoating.com www.vernooyvacuum.com www.masevon.com

MOTOREN M OTOREN K KINDERLIJK INDERLIJK EEENVOUDIG ENVOUDIG A AANSLUITEN ANSLUITEN M12 Power

MQ15X Power

Met voorgeconfectioneerde kabels van Murrelektronik kunnen motoren kinderlijk eenvoudig worden aangesloten. De M12-Power is de meest compacte 5-polige high performance M12-connector op de markt.

M23 Power

De nieuwe MQ15 X Power beschikt over dezelfde technologie en maakt aansluiten extreem eenvoudig. De M23-aansluitkabels van Murrelektronik zijn reeds een bewezen standaardoplossing om servomotoren aan te sluiten.

BETROUWBAAR DICHT Volledig Volledig oomspoten mspoten eenn ddaardoor aardo or m manipulatie anipulatie vveilig eilig Hoogwaardige, Hoog waardige, hhalogeenvrije alogeenvrije PPUR UR KKabel ab el eenvoudige e e nvo u dige m montage ontage eenn uuitgesloten itgesloten vvan an bedradingsfouten bedradingsfouten hoogste hoogste eenn dduurzame uur zame bbeschermingsgraad eschermingsgraad ((IP67/68) IP67/6 8) SchokSchok- eenn ttrillingbestendig rillingbestendig ddoor oor ggeïntegreerde eïn tegre erde ratelsluiting ratelsluiting

murrelektronik.nl

september 2015

PROCESVERBETERING

TEMPRESS SYSTEMS IS KLAAR VOOR MEER OUTSOURCING

SPRINTEN NAAR PLM Het sterk cyclische karakter van de markten waarvoor Tempress Systems machines bouwt, was vorig najaar reden om op een hoger niveau te gaan uitbesteden. Daarbij kan Tempress het nieuwe Product Lifecycle Management-proces dat het nu aan het invoeren is, goed gebruiken – bijvoorbeeld om engineers van toeleveranciers goed beveiligd toegang te geven tot het PLM-systeem. De implementatie gebeurt met hulp van partner infostrait in korte sprints, behapbare projecten met een afgerond resultaat.

DOOR HANS VAN EERDEN

empress Systems in Vaassen (ruim 150 medewerkers) ontwikkelt en produceert ovens voor de semicon- en de solarsector. Het bedrijf is groot geworden in de solar, maar in die cyclische markt is het vaak hollen of stilstaan. Reden om meer te gaan uitbesteden op moduleniveau (vooral binnen Nederland) en zelf alleen nog de eindassemblage en het testen te doen. Daarmee vergroot Tempress zijn flexibiliteit en capaciteit om pieken op te vangen, neemt het risico van leegloop bij een dip af en zijn minder vierkante meters aan productievloer en magazijn nodig.

ÉÉN PAKKET Vorig najaar viel het besluit tot meer outsourcing. Tempress was toen juist met infostrait, de PLMspecialist uit het naburige Loenen, gestart met de invoering van een nieuw PLM-systeem. De keuze was gevallen op Enovia, het nieuwe PLM van Dassault Systèmes; Tempress werkte al met voorganger SmarTeam. Een belangrijke wens was zoveel mogelijk in één pakket te kunnen oplossen, vertelt projectmanager Toine Sleutjes van Tempress. ‘PLM is vanuit een beheersysteem voor tekeningen inmiddels doorontwikkeld. Maar het definiëren van de specificaties, of het maken van verslagen, doen we nu nog parallel in een ander systeem; het zou mooi zijn als je dat bij één project met één druk op de knop allemaal kunt beheren. Enovia biedt daar mogelijkheden voor en het sluit goed aan op onze manier van werken, onder meer met het 3D CAD-systeem SolidWorks. We zijn nu in sprints bezig telkens een aantal zaken in te voeren. In elk fase configureert infostrait en wij testen het en doen dan een

september 2015

review, waarna we samen doorgaan naar de volgende fase.’

SCRUM FOR PLM Sleutjes doelt op de ‘Scrum for PLM’-aanpak, verklaart salesmanager PLM Solutions Maarten van den Nieuwenhuijzen van infostrait. ‘Met de traditionele waterfallbenadering ben je een nieuw systeem aan het uitspecificeren tot je een ons weegt en Van links naar rechts Maarten van den Nieuwenhuijzen (infostrait), Maarten Maris (sales & marketing, infostrait) en Toine Sleutjes (Tempress) in de assemblage bij Tempress. Foto: Gerard Verschooten heb je een groot pakket aan eisen dat al aan het verouderen is terwijl je bezig bent. pasbaar.’ Deze aanpak is een duidelijke verbeteToen wij het gesprek met Tempress ingingen, was ring, vindt Toine Sleutjes. ‘Je hebt nu duidelijke er bijvoorbeeld nog geen sprake van een nieuwe deelproducten, waardoor iedereen weet welke outsourcing-strategie. Stel dat we de specificaties kant we opgaan. Vroeger was men achteraf nog en requirements al helemaal hadden vastgelegd, wel eens onaangenaam verrast.’ Het is nog steeds dan was er geen ruimte geweest om de ‘stip op de wel een big bang, waarbij een organisatie in één horizon’ waar je uiteindelijk naar toe wilt te verkeer op een nieuw systeem overgaat, licht Van plaatsen. Met ‘Scrum for PLM’ bepalen we stap den Nieuwenhuijzen toe. ‘Als je daar niet voor voor stap waar de grootste benefits zijn te behalen kiest, blijf je zitten met half sluimerende, oude en waar je logischerwijs een vervolgstap kunt applicaties en oude werkwijzen. Maar het is nu maken als organisatie. Dat verpakken we in wel een gestructureerde big bang.’ Voor de implesprints, maakbare projecten. Na elke sprint is er mentatie van PLM-projecten hanteert infostrait een gereed product, een nieuw stuk functionaal een aantal jaren de scrum-methode, waarmee liteit of een werkwijzeverandering. Zo heb je elke hun softwareontwikkelaars al langer bekend keer een behapbare brok, meteen testbaar en toewaren. Zij ontwikkelden er al producten als alfa-

mail (een web-oplossing voor contractmanagement) en CBIS (een building information system) mee. Bij implementaties gebruikt infostrait de methode om de opdrachtgever op alle niveaus – strategisch, operationeel en functioneel – te betrekken en aware te maken van de impact. ‘Zo krijg je de mensen mee en worden ze geënthousiasmeerd. Bovendien heb je zo een veel strakkere grip op budget en doorlooptijd.’

BEDRIJFSBREED In november moet Enovia live gaan. De resultaten van alle sprints worden dan gecombineerd en in hun geheel voor de laatste keer getest. Toine Sleutjes kijkt er al naar uit. ‘Het is heel logisch hoe allerlei zaken zijn opgelost. Waar je in ons oude PLM vaak tig keer moest klikken, ben je hier met één klik klaar.’ Als het zover is, beschikt Tempress over de PLM-functionaliteit die het nu echt nodig heeft voor de business. Maar wensen zijn er dan nog voldoende. Zo kan de beginfase van een ordertraject met het vastleggen van requirements en specificaties nog worden gestroomlijnd. En het wijzigingenbeheer kan nog beter, met ook input vanuit service (closed-loop change management). Maarten van den Nieuwenhuijzen: ‘Enovia onderscheidt zich doordat deze functionaliteit allemaal kan worden geïntegreerd in het 3Dexperience-platform (het bedrijfsbrede softwareplatform, van marketing, sales en engineering tot service, van Dassault Systèmes, red.). Daarmee kun je bij een klant voor het

complete bedrijfsproces één way of working neerzetten.’ Configuratie van offertes bijvoorbeeld heeft Tempress nu nog anders geregeld, maar ook dat zou in Enovia kunnen. Sleutjes: ‘We zijn nu al wel bezig het configureren van klantspecifieke delen in overleg met infostrait te regelen.’

data zouden kunnen zien. Zij moeten aan een bepaald project kunnen werken en tot de rest mogen ze geen toegang krijgen. Bij Enovia is die beveiliging goed geregeld. Tegelijk hebben onze servicemensen in het veld wel eenvoudig toegang tot het systeem.’

TOEGANGSRECHTEN

BEWEGENDE STIP

Op specifieke punten gaat de keuze voor Enovia zich uitbetalen, stelt Maarten van den Nieuwenhuijzen. ‘Het systeem is webbased en het beheer van de toegangsrechten voor externe partijen is

Met het PLM van Enovia kan dus heel veel, maar bij Tempress is er nog wel een discussie te beslechten over de uiteindelijke inrichting van PLM en de verhouding met ERP. Bijvoorbeeld

‘Waar je in ons oude PLM vaak tig keer moest klikken, ben je hier met één klik klaar’

eenvoudig te regelen. Een leverancier kan dus alleen bij de files die voor hem bestemd zijn. Dit maakt het systeem dus ook heel schaalbaar en flexibel.’ Toine Sleutjes haakt daarop in: ‘Wij doen ook aan outsourcing van engineering. Ons vorige PLM-systeem was moeilijker te beveiligen, omdat we bij de inrichting geen rekening hadden gehouden met toegang voor externe partijen, met als mogelijke gevaar dat externe engineers al onze

over de BOM (bill of materials) voor de serviceorganisatie, die nu nog uit ERP wordt gehaald – wellicht is het logischer om deze net als de manufacturing-BOM in PLM onder te brengen. Zo blijft die stip op de horizon in beweging.

www.tempress.nl www.infostrait.nl

The Masévon Group

Partners 2 Innovate

www.masevon.com

www.tuin.nl

www.vernooyvacuum.com

september 2015

krachtige beweging planetaire aandrijving, hydrauliek en lieren

scan de interactieve content

Brevini Group Benelux brengt u verder Wij bieden een compleet producten kennisportfolio op het gebied van aandrijving en hydraulica. Door voortdurende innovatie garanderen wij duurzame en betrouwbare producten die voldoen aan de hoogste kwaliteitseisen. Zo zorgt Brevini Group Benelux dat u krachtig in beweging blijft. benelux@brevini.com / +31 172 47 64 64 / www.brevini.nl

INNOVATIE

KETENINTEGRATIE MUST VOOR INTERNATIONALE KOPPOSITIE GROENTE- EN FRUITSECTOR

‘KNEITERHARD SILO’S OPHEFFEN’ Nederland heeft sterke troeven in handen om in de bedekte groente- en fruitteelt dé hotspot van de wereld te worden. Voorwaarde is wel dat alle spelers in die sector – van telers tot kassenbouwers, van kennisinstituten tot hightech- en ict-bedrijven, van zaadveredelaars tot logistieke partijen – veel hechter gaan samenwerken. Dankzij de actieagenda Smart Industry en de trekkers van het Fieldlab SmartFood komt die ketenintegratie stilaan van de grond. DOOR PIM CAMPMAN

amenwerken in ketens, in Zuid-Holland is dat – anders dan in Noord-Brabant (denk aan het toeleveranciersnetwerk rond ASML) – geen usance. TNO’er Anton Duisterwinkel, in Zuid-Holland programmamanager Smart Industry bij ontwikkelingsmaatschappij InnovationQuarter en tevens secretaris bij hightech-platform Holland Instrumentation, weet waarom. ‘Je hebt hier heel veel kleinere hightech bedrijven, meer zelfs dan in Brabant. Die bedienen een grote diversiteit aan markten: healthcare (met medische instrumentatie, red.), procesindustrie, horticultuur, maritiem – noem maar op. En dat doen ze goed; vele zijn wereldleider in hun niche en halen 95-100 procent van hun omzet uit de export. Dan hoeft samenwerken niet zo nodig; dat zijn ze gewoon niet gewend. En soms – zie de technologische toeleveranciers in de horticultuur – zien ze elkaar toch vooral als concurrent, niet als collega’s die door samenwerking succesvoller kunnen zijn op die internationale markt.’

Tjerk Gorter (links) en Anton Duisterwinkel bij Fieldlab-mede-initiatiefnemer Lacquey, dat robotgrijpers ontwikkelt voor het beetpakken van kwetsbare dingen, als een kool of een paprika. Foto: Sam Rentmeester

Zuid-Hollandse komaf. Veel te weinig als je ziet wat we hier allemaal doen in de hightech. Binnen drie weken hebben we een strategiemiddag op touw gezet, waar zeventig partijen zich bezonnen op de vraag: wat kunnen wij doen om sneller smart te worden? Ketenintegratie kwam daarin als belangrijk speerpunt naar voren. Om daarmee progressie te maken, werd besloten het Fieldlab SmartFood op te zetten – voor de horticultuur.’

NOG HEEL STERK TUSSEN DE OREN De trend is om wél samen te werken: Smart Industry propageert samenwerking, binnen de hightech sector en met andere sectoren, zoals agrofood en tuinbouw – waarbij nieuwe, smart automation- en ict-oplossingen het verschil maken. In Zuid-Holland doen instituten als InnovationQuarter en brancheorganisatie Holland Instrumentation hun best om dat bij bedrijven en instellingen tussen de oren te krijgen. En daar zit progressie in, oordeelt Duisterwinkel: ‘Vorig jaar werd het rapport Smart Industry gepresenteerd. Van de 25 best practices die daarin worden aangehaald, is er één van

Horticultuur, oftewel bedekte groente- en fruitteelt. Waarom die sector? ‘Om twee redenen’, vertelt Duisterwinkel. ‘Die sector is 1) heel sterk en staat voor grote, mondiale uitdagingen om dat te blijven, en 2) ketensamenwerking zie je er nog amper, terwijl juist op dat vlak heel veel te winnen is.’ Dat ziet ook Tjerk Gorter, kwartiermaker van het Fieldlab SmartFood en gepokt en gemazeld in bruggen slaan tussen innovatieve, hightech partijen (en zeven jaar cto van Friesland Foods geweest). ‘In 2050 woont zeventig procent van de wereldbevolking van, dan, negen miljard mensen in steden. Met een groeiende middenklasse, die zich meer kan permitteren en dus een

• ‘Onze telers moeten zich meer op specialiteiten, enhanced nutrition, richten.’ • ‘Wat ik in landen als Vietnam achterlaat, blijft alleen goed werken als er dagdagelijks Nederlandse handen en hersenen achter zitten.’ • ‘Pakken we echt hard door, dan gaan we het als cluster van kleine spelers redden tegen die reusachtige concurrenten als Mitsubishi en Panasonic.’

stuk veeleisender wordt. Daardoor neemt de behoefte aan voldoende, veilig/betrouwbaar, gezond/vers en betaalbaar voedsel en drinkwater gigantisch toe. Dat biedt de groente- en fruitsector enorme uitdagingen, aan de productiekant en bijvoorbeeld ook aan de distributiekant – just-intime levering. Voor succes is ketenintegratie dé LEES VERDER OP PAGINA 69

september 2015

VOORUIT KUNNEN DOOR FINANCIERINGSVORMEN TE KOPPELEN Een nieuwe kijk op financieren. Bedrijven willen weer groeien maar het vinden van voldoende krediet is lastig. Daarom financieren wij bijvoorbeeld een nieuw wagenpark door een garantie te koppelen aan een groeien innovatielening. Of een productiehal door krediet en lease te combineren. Zo koppelen we verschillende financieringsvormen om u te helpen uw groei te realiseren. Neem contact op met uw relatiemanager of ga naar abnamro.nl/financieren voor een nieuwe kijk op financieren.

‘LATEN ZIEN DAT WE NIET ALLEEN ROLLS-ROYCES MAKEN’ Een praktijkomgeving waarin bedrijven en kennisinstellingen doelgericht Smart Industry-oplossingen ontwikkelen, testen en implementeren. En ook, een powerhouse van de Nederlandse bedekte groente- en fruitteelt. Dat staat de initiatiefnemers van het Fieldlab SmartFood voor ogen. De beoogde locatie: Greenport Horti Campus Westland in Naaldwijk, inwonend in de nieuwbouw (kassencomplex voor onderzoek en expo-/democentrum) die Demokwekerij Westland daar in petto heeft. Met Lentiz MBO Greenport, dat gevorderde plannen heeft om zich daar te vestigen, en bloemenveiling FloraHolland als buren. Geplande oplevering: najaar 2016. Naast innovatie zal het Fieldlab zich op marktverovering focussen, legt kwartiermaker Tjerk Gorter uit: ‘We bieden een innovatiestructuur aan van idee tot euro’s op de bankrekening.’ In het lab krijgen vijf opeenvolgende stappen in dat traject een ‘gezicht’. Stap 1: demonstratorkassen, verschillend in sophistication (‘We laten zien dat we niet alleen Rolls-Royces maken; in Qatar zijn de behoeften en mogelijkheden wezenlijk anders dan in Vietnam’). Stap 2: innovation labs, waar klanten landspecifieke oplossingen worden ontwikkeld (‘geen oplossingen ‘uit de kast’, maar afgestemd op de klant; we nemen hem mee in het denken’). In stap 3 draait het

VERVOLG VAN PAGINA 67

bepalende factor. Die verstedelijking gaat de hele keten van de bedekte groente- en fruitteelt gigantisch veranderen.’

GEEN GARANTIE Nederland – Duisterwinkel spreekt van de driehoek Delft-Wageningen-Leuven – heeft in alle schakels van de supply chain bergen hoogstaande kennis en kunde: van teeltmethodes, zaadveredeling en kassen- en systeembouw, van de logistiek om bederfelijke waar naar ‘verweggistan’ te brengen; bloemen zijn een goed voorbeeld. ‘We hebben’, vertelt Gorter, ‘wereldwijd een grote naam en faam in food & fresh. Da’s natuurlijk prachtig, daardoor zijn we goed ‘voorgesorteerd’ om de kansen die in de export liggen te pakken. Maar een garantie voor toekomstig succes is dat allerminst. Telers in Spanje, Marokko en wel meer landen worden jaar op jaar professioneler en hebben het voordeel van veel zon en goedkope arbeidskrachten. Zodat commodities steeds meer

om (door)ontwikkelen, bouwen, testen en valideren. Gorter: ‘Dan heb je de oplossing waar die klant het best mee af is – en zou je kunnen zeggen: ‘Succes ermee en doei.’ Dat werkt in de praktijk niet. Wij bieden daarom vervolgstappen aan: stap 4 is een stuk generieke training over de beste teeltmethode en de apparatuur waarvoor ze gekozen hebben. En de laatste fase, stap 5, is dat we helpen bij de installatie op locatie én zorgen voor begeleiding bij de feitelijke teelt; niet voor twee maanden, maar in principe blijvend – fysiek, dan wel op afstand met behulp van telematica.’ Het Fieldlab-initiatief wordt getrokken door InnovationQuarter, TNO, TU Delft en Lacquey (Delftse spin-off, ontwikkelaar van een slimme robothand, visiontechnologie en software om kwetsbare dingen, als tomaten en paprika’s, beet te pakken). Inmiddels zijn ook Wageningen UR en andere kennisinstituten en bedrijven goed aangesloten. Gorter: ‘We vormen een heel open systeem: iedereen die echt wil en iets bijzonders heeft in te brengen, mag meedoen. We gaan deze beweging inzetten met diegenen die willen en durven. Wachten op de ongelovige Thomassen, dat doen we niet. Daar is gewoon geen tijd voor en die gaan het verschil toch niet maken.’ Ook provinciale en gemeentelijke instanties staan vierkant achter het initiatief – en steunen dat

uit andere landen dan Nederland komen. Onze telers moeten dus andere inkomstenbronnen krijgen, weg uit die commodities, en zich meer op specialiteiten, enhanced nutrition, richten. En wat je ook wel ziet, is dat telers zelf in zo’n buitenland aan de gang gaan – met eigen kassen of door samenwerking met telers daar.’

NIVEAUS LAGER Deze trend maakt het ook voor de enablers in de sector, zoals kassen- en systeembouwers, interessant – of sterker, noodzakelijk – om zich meer op de export te richten, vervolgt Gorter. ‘Maar die hebben alleen top-oplossingen voor de Nederlandse teelt. Die zet je niet weg in, zeg, Vietnam, waar ze veelal nog in open field of in plastic tunnels telen en zich die geavanceerde, dure spullen niet kunnen veroorloven; en misschien ook niet nodig hebben. Om een groot aandeel in de versvoedselproductie voor grote steden te veroveren, zullen de samenwerkende Nederlandse spelers daarom vier, vijf niveaus van geavanceerdheid lager moeten gaan, met proposities die én smart

ICT HELPT SECTOR VOORUIT Smart Industry = hightech, gekoppeld aan ict. In het Fieldlab SmartFood is dat niet anders. Anton Duisterwinkel maakt dat aan de hand van drie concrete voorbeelden duidelijk. Eén: ‘Nederlandse telers hebben in toenemende mate ook kassen in het buitenland. Om real time te volgen hoe het daar gaat en om, zo nodig, bij te sturen, is sensoriek en telematica een must.’ Twee: ‘In sommige, tropische klimaatzones is bedekte teelt alleen mogelijk door automatisering en robotise-

ring. Neem Qatar en Arizona; daar is het een groot deel van de dag zo heet dat een mens het in kassen niet uithoudt.’ Drie: ‘Een Zuid-Hollandse zaadveredelaar heeft het dna van zijn producten volledig in kaart gebracht. Om erachter te komen welke genen in welke omstandigheden tot expressie komen, wil die kunnen testen in realistische Vietnamese, Keniaanse, Mexicaanse of andere situaties. Het Fieldlab SmartFood kan dat faciliteren.’

in financiële zin en/of anderszins. De Europese subsidie (EFRO) is nog niet rond, maar volgens Anton Duisterwinkel en Tjerk Gorter gaat dat goedkomen. ‘Het Fieldlab komt er, dat gaat gebeuren.’

www.smartindustry.nl/wp-content/uploads/ 2015/01/1.5-SmartFood.pdf

én zeer betaalbaar zijn.’ En, vult Duisterwinkel aan, afgestemd op de situatie. ‘Die kan per land verschillen – in economische zin, klimatologisch of bijvoorbeeld omdat de stroom om de haverklap uitvalt.’ Met uitsluitend slimme technologie leveren en installeren ben je er vaak niet, illustreert Gorter met een voorbeeld. ‘Een Nederlandse toeleverancier van technische systemen vertelde me: ‘Wat ik in landen als Vietnam achterlaat, blijft alleen goed werken als er dagdagelijks Nederlandse handen en hersenen achter zitten.’ Dus moeten Nederlandse telers daar ofwel fysiek aanwezig zijn, ofwel ze moeten met behulp van telematica het proces bij de lokale collega-teler op de voet kunnen volgen en bijsturen.’

NU DOORPAKKEN Ketenintegratie, het koppelen en combineren van de tip-top kennis en kunde die in de diverse schakels van de keten voorhanden is, totaaloplossingen bieden; daar moet de Nederlandse bedekte groente- en fruitsector het van hebben om internationaal voorop te (blijven) lopen. Gorter: ‘Doen we dat en pakken we echt hard door, dan gaan we het als cluster van kleine spelers redden tegen die reusachtige concurrenten als Mitsubishi en Panasonic, die al een tijdlang massief investeren in slimme innovaties die de voedselvoorziening voor die verstedelijkte wereld veilig gaan stellen. Daadkracht, doorzetten. Die silo’s opheffen. Tempo, tempo, tempo. Daar werken we kneiterhard aan.’ Als praktijkomgeving krijgt het Fieldlab SmartFood daar een belangrijke rol in. www.smartindustry.nl www.innovationquarter.nl www.hollandinstrumentation.nl

september 2015

CLUSTER HIGHTECH-SUPPLIERS EN OVERHEID SLUITEN CONVENANT

SAMEN SNELLER VOORUIT IN ZUID-DUITSLAND

Alleen door intensief samenwerken kunnen Nederlandse hightechbedrijven voldoende concurrentievermogen genereren. Brainport Industries, een netwerk van hightechtoeleveranciers, faciliteert die samenwerking. In deze rubriek aandacht voor de wijze waarop BI werkt aan de invulling van zijn hoofdthema’s.

Tien nieuwe klanten, tien nieuwe samenwerkingsovereenkomsten en een jaarlijkse omzet van tien miljoen euro, oplopend tot dertig miljoen. Met die ambitie start het consortium IntoMedBizz – veertien Nederlandse hightech-toeleveranciers – een ‘offensief’ op de grote en lucratieve Zuid-Duitse markt voor medische technologie. Actief gesteund door de Nederlandse overheid, in Den Haag en zeker ook ginds. De publiek-private samenwerking wordt op 1 oktober vastgelegd in een PIB-convenant. DOOR PIM CAMPMAN

IB staat voor ‘Partners for International Business’, een programma dat de Nederlandse hightech-toeleverketen ondersteunt bij het vinden van samenwerking met buitenlandse oem’ers. BI-directeur John Blankendaal is penvoerder van het PIB-Convenant IntoMedBizz Duitsland: ‘We hebben onderzocht wat de relevante markten zijn. Daar is onder meer, niet verrassend, Duitsland uit naar voren gekomen, meer specifiek de deelstaten Baden-Württemberg en Beieren. Al eerder hebben we vijf focussectoren gedefinieerd voor ons toelevernetwerk, dat het vooral moet hebben van high mix, low volume, high complexity. Dat zijn de semicon, medische technologie, solar/photovoltaic, analytical en printing. Voor Zuid-Duitsland zoomen we in op medische technologie.’

STEEDS MEER OPEN De medtech-sector is in die regio groter dan waar ook ter wereld. In Baden-Württemberg zijn rond 11.000 bedrijven (170.000 mensen) in medtech actief, goed voor 22,3 miljard euro (2013) omzet, waarvan twee derde uit export. Beieren telt 530 bedrijven, die met 30.000 medewerkers tien miljard euro omzetten. Grote spelers zijn onder meer Siemens Healthcare, Fresenius, Dräger, GE Healthcare, Heitec, Brainlab en Wavelight. Plus clusters als Medical Valley en MedTech Pharma.

BRAINPORT INDUSTRIES In BI zijn negentig hightech-toeleveranciers (9.000 werknemers, twee miljard euro omzet) verenigd. De coöperatie adviseert en faciliteert de aangesloten bedrijven op drie thema’s: technologie & proces, markt & keten en mens & samenwerking. www.brainportindustries.com

Partijen die meer dan eens profiteren van befaamde kennisinstituten, zoals Fraunhofer IPA, en van de vele academische ziekenhuizen in die regio’s. Zuid-Duitse oem’ers in de medtech-sector staan John Blankendaal dicht de Nederlandse hightech-toeleverketen grote kansen toe in Zuid-Duitsland. Foto: Erik van der Burgt steeds meer open voor samenwerking met (externe) toeleveranciers, weet Blankendaal. ‘Steeds 16-19 november en Hannover Messe op 25-29 meer bedrijven daar hebben de overtuiging dat april 2016), seminars, roadshows, enzovoort. Verze hun positie verder kunnen versterken door der wordt economische diplomatie ingezet. En bij inniger samen te werken met goede toeleveranproblemen kunnen, zo is de afspraak, overheidsciers en kennispartners. Dat biedt Nederlandse functionarissen vanuit Nederland of het postenpartijen grote kansen, te meer omdat de meeste netwerk in Duitsland de helpende hand bieden. suppliers daar zich richten op de automotive, die meer op de grote volumes zit. Nederlandse highLOKALE LIAISON tech suppliers en technologiebedrijven kunnen Penvoerder Blankendaal spreekt van ‘een co-promet hun specialisatie in kleine series en comductie’, met ‘Den Haag’ (inclusief RVO.nl), maar plexiteit in dat gat springen. Synergie – om dat toch vooral met de vertegenwoordigingen in het cliché nog maar eens te gebruiken – tussen de buitenland: de ambassade, het consulaat-generaal Duitse kwaliteit en de Nederlandse creativiteit. en het Netherlands Business Support Office (NBSO) in Stuttgart. De contacten met die buitenlandposten zullen vooral worden onderhouKOPGROEP den door de liaison die de convenantpartners Individueel die kansen pakken is lastig, al nemen gaan aanstellen. Die wordt in Zuid-Duitsland verschillende bedrijven wel initiatieven daartoe. gestationeerd, zo ie daar al niet woont – want er Sioux heeft een man aangenomen die de Duitse wordt gezocht naar iemand die de medtech-secmarkt gaat benaderen, Contour en Addit hebben tor daar goed kent en de taal spreekt. ‘Allemaal zich al op die markt begeven. Maar ook zij maken heel concreet, geen blabla-verhaal en papieren deel uit van de ‘Kopgroep Duitsland Strategie’, de tijger, maar echt doen’, zegt een strijdvaardige veertien partijen die op 1 oktober het convenant John Blankendaal. Het convenant loopt drie jaar. met Buitenlandse Zaken gaan ondertekenen. Dan hoopt men de genoemde doelstellingen Nauw samenwerken om de zichtbaarheid van de gehaald te hebben. En voor nog wat verder weg, Nederlandse hightech-toeleveranciers in de Zuid2020, hebben de IntoMedBizz-bedrijven de ambiDuitse medtech-sector te vergroten – en een tie om circa twintig procent van hun omzet in waaier van initiatieven nemen om contacten te medtech equipment in Duitsland te behalen, leggen met oem’ers daar die dan uiteindelijk groeiend met drie tot vijf procent per jaar. leiden tot opdrachten, omzet. Dat wordt in het convenant formeel vastgelegd. Denk aan in- en uitgaande handelsmissies, bedrijfsbezoeken, deelwww.nbso-stuttgart.de name aan beurzen (zoals Medica Düsseldorf op www.rvo.nl

september 2015

NICHE-DRUKKERIJ VRIJDAG VERKORT ZIJN DOORLOOPTIJD MET QRM

OOK IN DE SIGAREN- EN COGNACBRANCHE MOET HET SNELLER Dat sommige producten hun waarde ontlenen juist aan het feit dat ze niet innoveren, betekent nog niet dat de industriële moderniteit voorbijgaat aan Vrijdag Premium Printing. Om de doorlooptijd te verkorten, is de drukker van onder meer bandjes voor exclusieve sigaren en etiketten voor dure cognacs begonnen aan een ‘QRM-reis’. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

ee, van de digitaliseringsgolf in de grafische wereld heeft directeur Henk Nota geen last. En dat heeft alles te maken met de niche waarop zijn Eindhovense drukkerij Vrijdag Premium Printing zich al 110 jaar richt: het bedrukken – ‘veredelen’ – van etiketten en het assembleren van doosjes voor luxe producten, van exclusieve sigaren en cognacs tot bijzondere parfums en kaarsen. Producten die zich – anders dan bijvoorbeeld dagbladen – nu eenmaal niet laten digitaliseren. Sterker nog, ze sieren vaak al decennia in nagenoeg ongewijzigde vorm de schappen van delicatessezaken. Denk aan merken als Hennessy (cognac) en Cohiba (sigaren). En het is een kapitaalintensieve business waar je niet zo maar even instapt: een beetje sigarenbandje ondergaat al gauw zeven processtappen – bedrukken in drie kleuren, bronzeren, een goudfolie aanbrengen, stansen, rillen, pregen

Directeur Henk Nota van Vrijdag Premium Printing: ‘Uiteindelijk doel is de doorlooptijd met vijftig procent te verkorten.’ Foto: Bart van Overbeeke

(om er een reliëf in aan te brengen) en lakken – en menige stap vergt machines met prijskaartjes van meer dan een miljoen euro. Daarnaast is veel vakmanschap nodig.

LATER MAAR SNELLER Zittend in zijn klassiek ingerichte werkkamer – met open haard – zou je bijna het idee krijgen dat

DOORLOOPTIJDVERKORTING VERGT EEN BREDE BLIK Om kleine series, in drukkerijtermen oplages, efficiënt te kunnen produceren, kan het heel zinvol zijn met ‘quick response office cells’ te werken, vertelt Jannes Slomp, QRM-specialist en verbonden aan het lectoraat Lean van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. ‘Cellen waarin je de expertise van sales, werkvoorbereiding en productie samenbrengt. Bij veel mkb’ers is het voldoende als die elke ochtend gaan zitten om bijvoorbeeld gezamenlijk de binnengekomen offerteaanvragen te bespreken en af te handelen. Dat werkt veel sneller dan wanneer je een offerte langs al die afdelingen stuurt. Want overal blijft het eerst even liggen en zo gaat een hoop tijd verloren.’ Eenmaal in de orderstatus werkt het goed de hoeveelheid onderhanden werk op de werkvloer zo gering

september 2015

mogelijk te houden, adviseert Slomp. ‘Dat betekent daar minder pallets, minder voorraad. Maar dit vergt wel een heel goede coördinatie; minder orders kunnen er makkelijker toe leiden dat sommige werknemers moeten wachten. Ook systemen met kaartjes of lampjes (‘pickto-light’) kunnen zorgen dat mensen steeds precies weten wat ze moeten doen en zo de doorlooptijd kort houden. Maar, belangrijk is dat het hele bedrijf, van de directie tot de werkvloer, gericht is op doorlooptijdverkorting. Zo niet, dan is de verleiding groot om toch maar even wat meer voorraad aan te houden, om werk naar voren te halen omdat iemand even met de armen over elkaar zit.’ www.han.nl/lectoraatlean

de globaliserende, competitieve buitenwereld geen vat krijgt op deze onderneming. Maar dat is niet het geval, stelt Henk Nota. Net als in vrijwel elke andere maakindustriële sector moeten ook Vrijdag’s klanten hun kosten naar beneden brengen. Dus heeft ook Vrijdag te maken met klanten die later bestellen maar sneller geleverd willen krijgen, om eigen voorraden en kapitaalbeslag te verkleinen en zo hun kosten te verlagen. ‘De laatste vijf jaar zijn, bij gelijkblijvende totaalvolumes, de oplages per run gehalveerd. En die worden in vier batches geleverd, tegen twee voorheen’, illustreert Nota. ‘Met andere woorden, waar wij vijf jaar geleden vier leveringen deden van elk 250.000 etiketten, leveren wij er nu tien van elk 100.000.’ Ook in zijn business is de roep om flexibilisering dus luid. Vandaar dat Henk Nota en zijn meer dan 100 medewerkers in 2014 begonnen zijn aan een reis die QRM heet, Quick Response Manufacturing, primair gericht op het verkorten van de doorlooptijd. Daarvoor heeft hij afspraken gemaakt met zijn leveranciers van met name van papier en karton. In navolging van zijn eigen klanten bestelt Vrijdag nu ook vaker kleinere hoeveelheden, om zoveel mogelijk te voorkomen dat de voorraden waarmee zijn klanten niet belast willen worden, bij hem in Eindhoven komen te

liggen. Nota is zonder meer content met de manier waarop zijn supply base gereageerd heeft op de vraag naar vaker en sneller kleinere batches leveren. ‘De leverbetrouwbaarheid is over het algemeen goed. Ook zij zijn, net als wij, bezig hun doorlooptijd te verkorten. Op het gebied van papier en karton hebben we betere afspraken weten te realiseren. Voor bijvoorbeeld de tools voor het stansen of het pregen is nog veel verbetering vereist.’

QRM-CELLEN Dat brengt het gesprek op Vrijdag’s interne QRM-proces. Nota heeft daarvoor zijn organisatie ‘gekanteld’: de hiërarchie binnen afzonderlijke afdelingen verdwijnt geleidelijk. Centraal komt te staan een horizontale samenwerking binnen ‘QRM-cellen’. Drie zijn er inmiddels samengesteld: één voor de offertefase (‘pre-order’) en twee voor de orderfase. Niet langer gaat een order van sales naar verkoop binnendienst en van daar naar werkvoorbereiding, naar calculatie en naar planning. Want al deze disciplines zitten nu dagelijks samen in één overleg. ‘Van daaruit wordt het hele proces voorbereid, gevolgd en bijgestuurd. Worden operators erbij gehaald om af te stemmen of een run niet beter zus of juist zo kan worden voorbereid. Zal de één aangeven dat linksom beter werkt en de ander rechtsom. In goed overleg, onder begeleiding van een coördinator, moeten steeds de juiste beslissingen worden genomen.’

WEERSTANDEN Na de nodige opleidingen en begeleiding door een extern bureau is vorig jaar met de nieuwe manier van werken begonnen. Dat een zo ingrijpende verandering nog niet tot bijzondere doorloopverbeteringen heeft geleid, mag geen verbazing wekken. ‘Deze eerste periode is vooral nodig om iedereen te laten wennen en interne weerstanden te overwinnen. Want bijvoorbeeld een ordervoorbereider is niet langer in z’n eentje de order aan het voorbereiden, maar heeft er een belangrijke sociale rol bijgekregen waarin hij heel goed moet luisteren naar de argumenten van zijn collega’s en zijn eigen belang duidelijk voor het voetlicht moet brengen. Niet langer is er een baas die zegt hoe het moet, de medewerkers in de QRM-cel moeten zelf het initiatief nemen. En als de technisch werkvoorbereider het even niet alleen aankan, moeten zijn collega’s hem bijstaan; ze moeten dus van veel meer markten thuis zijn en oog ontwikkelen voor het overall belang.’

RESULTATEN Dat de overall doorlooptijd nog niet verbeterd is, wil niet zeggen dat er nog geen concrete resultaten zijn bereikt, weet Nota. ‘Door bijvoorbeeld een kleiner standaardvelformaat te hanteren – ongeacht de grootte van het etiket of het sigarenbandje – hebben we minder tijd nodig voor het voorbereiden van de order en het instellen van de diverse machines. Dat kan betekenen dat je meer papier wegsnijdt, maar de kosten daarvan wegen

Engineering

Productie

3-D ontwerp Sterkte analyse Vormgeving

2D tekeningen Materialen Inkoop

VIJF REDENEN David Kemps van ABN Amro geeft vijf redenen waarom QRM de Nederlandse industrie gaat veranderen: • QRM geeft concurrentievoordeel. • QRM is ontworpen voor maatwerk. • QRM zorgt voor tevreden klanten én werknemers. • QRM kijkt verder dan de eigen fabrieksvloer. • QRM is aantoonbaar succesvol bij mkb-bedrijven. abn.com/1JPuoXI

niet op tegen die van de relatief lange insteltijden die grote vellen met zich meebrengen.’ Henk Nota ziet dat de nieuwe werkwijze geleidelijk aan ‘routine begint te worden’ en hij schat in dat hij begin volgend jaar ook voor de productiefase QRM-cellen kan gaan inrichten. Dan zal ook voor die medewerkers de hiërarchie verdwijnen en van hen een bredere, meer sociale rol worden gevraagd. ‘Uiteindelijk doel is de doorlooptijd met vijftig procent te verkorten. Maar zover zijn we nog lang niet. Dat geeft niet, want we zijn begonnen aan een reis waar we enkele jaren voor uitgetrokken hebben.’

www.vrijdag.nl

Verkoop

Idee Business case Requirements

Research

Concept ontwerp Brainstormen Proof of concept Concept engineering

Prototype Functioneel model Validatie

Assemblage & Testing Assembleren Cleanroom ISO 13485

www.dkat.nl

september 2015

INDUSTRIËLE DIENSTVERLENING

VACUÜM-STANDAARDPROGRAMMA JEVEKA COMBINEERT KWALITEIT EN SNELHEID

EIGEN PRODUCTIE OPVOEREN, BANDEN MET NABEWERKERS AANHALEN In het heetst van de concurrentiestrijd is kwaliteit in producten, doorlooptijd en afspraken essentieel om de klant aan boord te houden. ‘Dat betekent continu professionaliseren, meedenken met de klant, oplossingen zoeken en tools neerzetten. Alleen een product leveren is onvoldoende, alles draait om kwaliteit’, aldus Stephanie Veltkamp, directeur van technische groothandel Jeveka in Almere. DOOR WILMA SCHREIBER

inds Jeveka zich preferred supplier mag noemen van ASML, heeft dit handelsbedrijf gespecialiseerd in bevestigingsmaterialen zich meeontwikkeld met de klant. ‘We hebben de vraag naar een standaardprogramma (met producten voor vacuümtoepassingen, red.) onderkend in de markt en dit in eigen huis ontwikkeld. Dankzij het feit dat we die producten met een hogere sterkteklasse en een hoger vacuümbereik nu ook standaard op voorraad hebben, lees snel kunnen leveren, komen we binnen bij bijvoorbeeld CERN en Zeiss en daarvandaan weer bij veel bedrijven die daaraan gelieerd zijn. De vacuümbranche groeit enorm.’ Die groei was voor Jeveka ook reden tot uitbreiding van de productie, voor een klein deel in eigen huis, en daarnaast werden de banden aangehaald met verschillende nabewerkers. ‘Een basisproduct moet ook nog gepolijst, gekolsteriseerd en vacuümverpakt worden. Die stappen besteden we uit. Maar omdat we het als eigen producten beschouwen, controleren we elk product op kwaliteit voor het een volgende stap ingaat’, aldus Veltkamp. Een van de producten die Jeveka zelf produceert, is een schroef met in de lengterichting een gat door het midden. ‘Zo kan ontgassing plaatsvinden. Achter de schroef ontstaat toch altijd een pocket met lucht en die

Jeveka-producten voor de vacuümindustrie, een groeiende markt.

De eigen productieruimte, onder meer voor het boren van een gat in schroeven en het frezen van een ril in moeren en ringen. Foto’s: Jeveka

moleculen moeten eruitgetrokken worden. Als dat via de schroefdraad gebeurt, kunnen er moleculen achterblijven, vandaar onze aanpassing.’

verder dankzij onze expertise om startmateriaal aan te passen.’

FLINKE INVESTERING STANDAARD GOEDKOPER Vanuit het standaardprogramma levert Jeveka producten zowel op order als uit voorraad. ‘De markt ontwikkelt zich en de klant weet niet altijd precies wat hij wil. Daarom bieden we de standaard, daarmee zijn zowel de klant als wijzelf goedkoper uit, zeker op de lange termijn’, stelt Veltkamp. Inkopers ontbreekt het vaak aan kennis op technisch vlak. ‘Dan leggen onze medewerkers uit wat de consequenties zijn als je een bepaald product in een bepaalde omgeving gebruikt. Veel klanten zien bevestigingsmaterialen als niet zo belangrijk en zijn alleen maar bezig met prijs. Terwijl dikwijls ook kostenreductie mogelijk is door minder vaak in te kopen en te werken met verzamelfacturen.’ Een andere zeer dwingende klanteis is doorlooptijdverkorting. De tijd tussen ontwerp en productie moet steeds korter. ‘In andere sectoren kun je met een digitale file twee dagen later iets laten produceren. Dan kom je in de wereld die schroeven heet en ben je soms ineens zes maanden verder’, schetst Michel van Nieuwenhuizen, hoofd inkoop & productie bij Jeveka. Het standaardprogramma voor kleine series kan dan uitkomst bieden. ‘Als je een nieuwe of afwijkende schroef nodig hebt, is je time-to-market korter, daar is onze draaierij op toegespitst. En ben je als bedrijf bezig met een revisie, dan kun je dezelfde dag nog

Ook simpeler oorzaken kunnen reden zijn de klant een beroep te laten doen op Jeveka. ‘Als je vergeet speciale bevestigingsartikelen tijdig te bestellen of op de stuklijst te zetten, ben je natuurlijk altijd te laat. Dan kunnen onze kleine series de tijd overbruggen tot de grote producent de artikelen kan leveren’, aldus Van Nieuwenhuizen. ‘Hetzelfde geldt als onze eigen fabrikant vanwege een calamiteit de levertijd overschrijdt. Ook dan schakelen we onze eigen productie in om het probleem op te lossen.’ En als Jeveka betrokken is bij het prototype en de nulserie van een product voor een klant, kan het bedrijf adviseren over het uiteindelijke ontwerp, zo stelt hij. Om de productie in eigen huis in goede banen te leiden, heeft Jeveka de afgelopen vijf jaar flink geïnvesteerd. ‘Twee cnc-banken, twee conventionele freesbanken, één volautomatische productiemachine en natuurlijk een volledig nieuwe productieomgeving, het voordeel van verhuizen (vorig jaar van Amsterdam naar Almere, red.)’, lacht Van Nieuwenhuizen. De mankracht is uitgebreid van twee naar drie fte, medewerkers worden continu opgeleid en deels gebeurt de productie onbemand. ‘De klanten mogen hun eisen hebben opgeschroefd, dankzij verdere professionalisering is Jeveka er klaar voor.’ www.jeveka.com

september 2015

LAUNCHING CUSTOMER

EATON ZET HEK OPEN VOOR MACHINEVEILIGHEID-CONSULTANCY TUMAKON

MEDIUM AND LOW VOLTAGE, HIGH SAFETY Voor verbetering van de veiligheid van machines is draagvlak bij de operators cruciaal. Anders gaan de risicoreducerende maatregelen niet werken. Eaton ging daarom vier jaar geleden voor het Machine Guarding-project in zee met z’n vertrouwde machinebouwer Tumakon engineering & machinebouw. Die verwelkomde Eaton als launching customer voor zijn op dat moment nieuwe consultancy-aanbod voor machineveiligheid.

Jan Hazelaar (links) van Eaton en Jaco Schmal (Tumakon) bij een tientallen jaren oude gieterijmachine. Tumakon bracht de beveiliging onlangs op niveau met een veiligheidshek. Foto: Arjan Reef

DOOR HANS VAN EERDEN

umakon uit Hengevelde komt al meer dan vijftien jaar bij Eaton in Hengelo (Ov) over de bedrijfsvloer. Het bouwde al machines voor het bedrijf toen dat nog Holec heette en elektrische schakelsystemen voor hoog-, midden- en laagspanning fabriceerde. In 2003 nam het Amerikaanse Eaton het bedrijf Holec over en ging de Hengelose vestiging door onder de naam Eaton Industries Netherlands. Het aantal medewerkers nam in de loop der tijd af (van 1.500 rond het jaar 2000 tot nu zo’n 900), maar binnen het grote Eaton-concern is ‘Hengelo’ nog altijd een gevestigde naam, vertelt Jan Hazelaar, facility and maintenance manager. ‘Wij zijn sterk in medium- en low-voltage systemen en hebben een grote r&d- en marketingafdeling. En wij hebben verstand van de Europese IEC-normen (voor elektrische componenten en systemen,

september 2015

red.), waarvan Eaton verwacht dat deze in steeds meer landen en regio’s zullen worden toegepast. Hoewel er de nodige (serie)productie van componenten uit Hengelo is verplaatst naar andere vestigingen, kwam er recent ook productie terug. Zo had Tumakon een lijn voor Eaton’s nieuwe Power Xpert UX-middenspanningssystemen geoptimaliseerd voor lean assembleren en deze vervolgens naar Roemenië verplaatst. Het klantspecifiek maken van de schakelsystemen zou dan nog in Hengelo gebeuren, maar het bleek toch rendabeler om de productie in Nederland te verrichten en levertijden aan eindklanten te minimaliseren. Tumakon mocht de lijn terughalen en inrichten in Hengelo.

kader), was Eaton dan ook een logische launching customer op het onderwerp machineveiligheid. De aankondiging van een nieuwe Europese Machinerichtlijn was voor Eaton namelijk aanleiding om de veiligheid van zijn machinepark in alle Europese vestigingen op het niveau van de nieuwe richtlijn te brengen. Dat werd het Machine Guarding-project. Het concern koos aanvankelijk voor een centrale aanpak, met als gevolg dat er in Hengelo buitenlandse consultants kwamen voor de analyses en vervolgens ook buitenlandse monteurs voor het uitvoeren van de gekozen maatregelen. De taal bleek al gauw een barrière te zijn, vooral in de discussies met operators over de oplossingen, zegt Hazelaar. ‘Je moet hun goed kunnen uitleggen waarom een bepaalde maatregel nu nodig is, terwijl ze het misschien al tientallen jaren zonder hebben gedaan. Dus kozen wij voor een regionale partner die bekend was met onze machinebouw. Tumakon kon de praktische invulling al doen en er was ook een behoefte om de risico-inventarisaties & -evaluaties (RIE’s) zelf uit te voeren om zo de machineveiligheid-dienst te ontwikkelen.’ De Hengeveldse speciaalmachinebouwer wilde meer toegevoegde waarde aan klanten gaan leveren, verklaart Jaco Schmal, adviseur procesoptimalisatie en machineveiligheid. ‘Wij hebben bepaalde aspecten van de machinebouw tot specialisme verheven en willen dat uitdragen. Vaak heb je consultants die bijvoorbeeld de RIE’s verzorgen en dan moet een andere externe partij de maatregelen gaan uitvoeren; vervolgens moet de consultant die weer controleren en dat leidt alleen maar tot discussies. Wij kunnen alles en daarmee ontzorgen bij de klant, want die wil één partij die de verantwoordelijkheid draagt. Onze consultants bezitten niet alleen kennis van de wetgeving, maar hebben ook het praktische perspectief van de machinebouw voor heel gevarieerde markten; dat kan voor kruisbestuiving zorgen.’ Hazelaar: ‘Er zijn in de regio ook wel andere machinebouwers die dit aanbieden, maar die huren dan weer externe expertise voor veiligheid in. Er zijn er niet veel die zo compleet zijn als Tumakon.’

TAAL GEEN BARRIÈRE De relatie is altijd hecht geweest. Toen Tumakon een aantal jaren geleden besloot zijn dienstverlening uit te breiden met consultancy (zie het

OPERATORS BETREKKEN In totaal werden bij Eaton zo’n 400 machines, van handgereedschappen tot grote gieterijmachi-

nes, behandeld; logischerwijs kwam de categorie ‘high risk’ als eerste aan bod. Tumakon is nu nog bezig met het uitvoeren van de daaruit voortvloeiende risicoreducerende maatregelen. ‘We hebben speciaal voor Eaton een template voor de RIE’s ontwikkeld’, vertelt Schmal. Die worden telkens door een consultant van Tumakon en een medewerker van Eaton uitgevoerd. ‘Samen bekijken we de machine en bespreken de risico’s. Daar betrekken we de operators bij: hoe gebruiken zij de machine, wat zijn de reinigingsprocedures, et cetera? Als de gekozen maatregelen niet in lijn zijn met hoe de operator werkt, bijvoorbeeld doordat een machine met een hekwerk of een plexiglazen kap zo wordt afgesloten dat de operator er niet goed bij kan, dan gaat hij dat misschien saboteren en dat wil je niet. Ergonomie en gebruiksvriendelijkheid moeten samengaan met veiligheid.’

HEK Tumakon brengt advies uit, opdrachtgever Eaton beslist uiteindelijk over de te nemen maatregelen en wie die gaat uitvoeren. Jaco Schmal: ‘Dat kunnen wij met Tumakon zijn, maar de klant kan ook besluiten om het zelf te doen.’ Naast veiligheid en ergonomie speelt ook het budget mee in de keuze voor een bepaalde oplossing. ‘Soms is een nieuwe machine, die meteen aan de nieuwe veiligheidsnorm voldoet, een goedkopere oplossing dan een aanpassing van een bestaande machine.’ Hazelaar: ‘Wil je verouderde produc-

PRAGMATIEK Sinds enkele jaren biedt Tumakon machinebouw & engineering, onderdeel van de Tuinte groep (tachtig medewerkers), een samenhangend pakket voor consultancy aan. ‘Met de ‘no nonsense’ pragmatiek van een machinebouwer.’ Het betreft machineveiligheid, procesoptimalisatie en retrofit (upgrade van ‘oude’ machines), in alle gevallen desgewenst zowel machineanalyse, ontwerp en advies als uitvoering van de oplossing. Tumakon hanteert voor de procesoptimalisatie- en retrofitdienst het DMAIC-model (Define, Measure, Analyse, Improve, Control) en maakt gebruik van methodes als six sigma en lean manufacturing. Het doel kan onder meer zijn: verspillingen reduceren, kwaliteit

tie-apparatuur helemaal volgens de nieuwe veiligheidseisen inrichten, dan is dat soms een moeilijk verhaal. Dan kun je beter nieuw kopen, maar dat is financieel niet altijd haalbaar.’ De oplossing die dan uit de bus komt, is uiteraard veilig maar zorgt bijvoorbeeld wel voor productiviteitsverlies of de machine moet dan toch aan bedieningsgemak inboeten. Zoals bij een van de gieterijmachines (die de isolerende gietharsomsluiting voor de schakelaars produceren), waar Tumakon een veiligheidshek omheen heeft geplaatst. Zo fungeerde Eaton als launching customer voor de consultancy over machineveiligheid. Inmiddels heeft Tumakon ook al projecten uitge-

verbeteren en/of productiecapaciteit verhogen. De acties kunnen uiteenlopen van het op orde brengen van de documentatie (minder zoeken naar tekeningen betekent sneller storingen verhelpen en dus minder productieverlies) en statistische analyses van storingen, tot het onderzoeken van machines met high-speed camera’s (de vertraagde beelden onthullen eventuele knelpunten). Voor machineveiligheid kan Tumakon risico-inventarisaties en -evaluaties verzorgen en risicoreducerende maatregelen uitvoeren. Voor CE-markering (conformiteit aan de Europese Machinerichtlijn) biedt het de controle en coördinatie aan.

voerd bij onder meer Apollo Vredestein, TenCate, Watson Marlow Bredel en Bosch Transmission Technology. En tussen Eaton en Tumakon komt voorlopig geen hek te staan. De partners zien kansen voor nieuwe projecten, procesoptimalisatie maar wellicht ook nieuwbouw, als de r&d in Hengelo weer een nieuw product oplevert. De schakelaar voor productie in Nederland staat op ‘On’.

www.eaton.eu/electrical www.tumakon.com

100 JAAR YASKAWA INNOVATIEVE TECHNOLOGIE DIE ONZE SAMENLEVING ONDERSTEUNT YASKAWA ontwikkelt al 100 jaar innovatieve technologie voor vele toepassingen. In de domeinen “Mechatronics”, “Energy Saving” en “Humatronics” willen wĳ ook in de komende decennia een belangrĳke bĳdrage leveren aan onze samenleving. Wilt u graag meer weten van onze “Vision 2025”? Neem contact met ons op en wĳ kunnen samen met u onderzoeken welke oplossingen wĳ kunnen bieden voor uw specifieke processen en vraagstukken.

Masters of Robotics, Motion and Control YASKAWA Benelux B.V. Science Park Eindhoven 5031, 5692 EB Son (NL) Tel +31 (0)40 289 5500 info.nl@yaskawa.eu.com www.yaskawa.eu.com

september 2015

Multi-Specialist voor maakindustrie en industrieel onderhoud

Biesheuvel Techniek met haar Business Units levert een compleet assortiment Industrial Supplies en Industrial Up-Time Services om het productieproces optimaal te laten functioneren. Industriële- en Onderhoudsklanten uit alle sectoren vertrouwen op Biesheuvel Techniek voor: Aandrijftechniek, Mechatronica, Lineairtechniek, Pneumatiek, Flow & Sealing, Tooling & Verspaning, Gereedschappen, Safety en andere Mechanische MRO productgroepen. Het is voor u van belang om het door u gemaakte product tegen een concurrerende prijs te produceren. Specialistisch advies is daarbij uitermate van belang. Onze Business Units hebben ieder een eigen specialisme waarin zij u kunnen adviseren.

Biesheuvel Groep B.V. Science Park Eindhoven 5047 5692 EB Son en Breugel Tel. 0800-1477 info@biesheuveltechniek.nl www.biesheuveltechniek.nl

Stamhuis LINEAIRTECHNIEK

• Industriële automatisering & Aandrijftechniek

• Lineairtechniek

• Tools, Tooling & Meettechniek

• Elektrische & Mechanische aandrijvingen

• Reparatie, Assemblage en Pneumatiek Services

• Safety, Hygiëne en Aanmeetservices

KORT BIJ KTR TELT NIET DE GROOTSTE MOND, MAAR HET BESTE IDEE De beste aansluiting tussen twee oppervlakken is die tussen twee breukvlakken. En dus heeft KTR onlangs een Rotex Split Hub op de markt gebracht. Een koppeling voor toepassing in pompen die gemonteerd een stevige eenheid vormt en – dankzij de gecontroleerd gemaakte breuk – ook heel gemakkelijk te demonteren is. En dat scheelt onderhoudstijd. Het idee lag al sinds de jaren negentig op de plank, verhaalt hoofd engineering Reinhard Wibbeling. ‘Toen slaagden we er niet in de breuk gelijkmatig te maken, maar nu is dat wel gelukt.’ Het oude idee kwam boven tafel dankzij het innovatiemanagementsysteem dat KTR in 2012 heeft ingevoerd. Een klein team van engineers die, door hun brede achtergrond en een arbeidsverleden ook buiten het bedrijf, ‘objectief ’ kunnen beoordelen of ideeën nadere uitwerking waard zijn. ‘Voorheen had degene met de grootste mond de meeste kans dat er wat met zijn idee gedaan werd’, vertelt Wibbeling. ‘Voorts telt dat het beoordelen van ideeën en verder brengen ervan voor niemand prioriteit had’, vult Marie-Christin Nöring aan, teamlid en sinds een jaar werkzaam bij KTR.

‘Maar het Innovatieteam heeft wel de tijd om na te gaan of er een markt voor is, hoever de concurrentie ermee is, of het past in de KTR-strategie, et cetera.’ De ideeën die het Innovatieteam beoordeelt, betreffen altijd compleet nieuwe zaken. Wibbeling: ‘Zoals een geheel nieuw remsysteem dat we nu in ons nieuwe r&d-center aan het uittesten zijn.’ Het ‘breukvlak-idee’ uit de jaren negentig is boven tafel gekomen omdat een medewerker, geconfronteerd met nieuwe breektechnieken, zich dat oude concept wist te herinneren. Nöring: ‘We bekijken met regelmaat of de ideeën op de plank door nieuwe technologische of marktontwikkelingen nu wel uitgevoerd worden. Op een gegeven moment zullen we een systeem nodig hebben om de ideeënvoorraad op een goede manier te ontsluiten, zodat we niet afhankelijk zijn van ‘oudgedienden’ met een goed geheugen.’ Wel is er inmiddels een webplatform waar alle KTR-medewerkers wereldwijd gemakkelijk van gedachten kunnen wisselen. ‘In discussie ontstaan weer nieuwe ideeën’, aldus Nöring. www.ktr.com

Solutions for the future Energieefficiëntie

Energievoorziening

Duurzame energie

Infrastructuur

Watervoorziening

Intelligente productie- en werkomgeving

Smart Grids

E-Mobility

MET ZIJN ALLEN DOOR DE NIEUWE VOORDEUR BIJ STORK Circa 15.000 m2 kantoor- en fabrieksvloer meet het gloednieuwe onderkomen van Stork Thermeq, fabrikant van onder meer ontgassers en branders voor de energiesector, dat in juni in Hengelo werd ingewijd. Thermeq-directeur Robert Nijhuis wees op het veel prettiger binnenklimaat, de betere afzuiging van de gasdampen, de mogelijkheid om steeds ‘op hoogte‘ te werken, de sterk verbeterde interne logistiek en – met name voor het kantoorpersoneel – de mogelijkheid om niet aan plaats en tijd gebonden te werken. ‘Ging voorheen het fabriekspersoneel door de achterdeur naar binnen, nu gaat iedereen door de voordeur en luncht men in dezelfde kantine. Zo ontmoet iedereen elkaar, ontstaan nieuwe ideeën die weer tot verbete-

… met toonaangevende verbindings- en automatiseringstechniek.

ringen kunnen leiden. In de huidige markt is constant verbeteren een must’, aldus de directeur van de ‘wereldleider’ op de ontgassermarkt. De nieuwbouw kwam overigens niet op initiatief van Stork zelf tot stand, memoreerde Ank Bijleveld, commissaris van de Koning in Overijssel. Siemens wilde uitbreiden en de gemeente wilde het zuidelijk stadsdeel herinrichten; voor die plannen lag Stork op de oude locatie ‘in de weg’. Voor de nieuwbouw aan het Twentekanaal – handig voor het vervoer van de vaak megagrote producten – heeft Stork dan ook subsidie gekregen van de provincie en de gemeente, waar de onderneming al sinds 1868 gevestigd is. www.stork.com

Toekomstgericht en met veel enthousiasme ontwikkelen we elektrotechnische producten en oplossingen voor de wereld van morgen. Meer informatie ontvangt u via telefoon (0316) 59 17 20 of phoenixcontact.nl

ADVERTORIAL

MAAK EEN VLIEGENDE START! Dynamische markten plaatsen bouwers van machines, besturingssystemen en schakelinstallaties steeds voor nieuwe uitdagingen. De waardeketen moet klaar zijn voor de toekomst. De samenwerking van EPLAN, Cideon, Rittal en Kiesling maakt dit mogelijk. Het optimaliseren van de waardeketen en het veiligstellen van investeringen vraagt om stabiele, betrouwbare partners die continu kwaliteit leveren en zich aan deadlines houden. Ook moeten deze partners hun werkwijze op elkaar afstemmen. Tegen deze achtergrond presenteren EPLAN, Cideon, Rittal en Kiesling zich als een sterk servicenetwerk van technologische partners voor bouwers van machines, installaties, besturingssystemen en schakelinstallaties. Hun gezamenlijke doel: geïntegreerde productontwikkeling als een eerste vereiste voor een duurzame, efficiënte waardeketen.

EPLAN Software & Service is een toonaangevende leverancier van engineeringoplossingen voor automatisering, instrumentatie- en besturingstechnologie en schakelsystemen. Het bedrijf dat geïntegreerde softwaresystemen levert, is al jaren trendsetter. EPLAN maakt gebruik van mechanica, elektra en software, overkoepelende engineeringmethoden en de integratie van auteurssystemen en zorgt zo voor optimale digitale productontwikkelingsprocessen. Dit reikt zelfs tot de materiaallogistiek, geautomatiseerde productie en montage, en de (fase voorafgaande aan) inbedrijfstelling van besturingssystemen en schakelinstallaties. Een ander belangrijk element van geïntegreerde productontwikkeling is de doelgerichte integratie en de systeemcompatibele toegankelijkheid van gegevens door de hele waardeketen. Door de fusie met Cideon heeft de Friedhelm Loh Group zijn expertise kunnen uitbreiden. Cideon, specialist in softwaregebaseerde MCAD-oplossingen voor mechanische engineering (Cideon Systems) zorgt voor een verdere versterking doordat het engineeringsystemen koppelt aan ERP- en PDM/PLM-oplossingen (Cideon Software). Cideon Software ontwikkelde bijvoorbeeld de nieuwe interface tussen EPLAN en SAP.

SPECIALISTEN IN HUN VAK Het streven is naar meer efficiëntie en innovatie en lagere kosten. Meer efficiëntie wordt bereikt door het digitaliseren van processen, standaardiseren van gegevens en systeeminterfaces en verregaande integratie van gespecialiseerde systemen (CAx, PDM of ERP) in PLM-structuren. De innovatiekracht neemt toe door training en door betere samenwerking tussen alle technologische partners in de hele waardeketen. Kosten kunnen worden verlaagd door geïntegreerde productontwikkeling: bij inkoop en engineering, bij logistiek en productie, en bij de (fase voorafgaande aan de) inbedrijfstelling. Al meer dan 50 jaar is Rittal een innovatief technologisch partner op het gebied van schakelkasten, vermogensverdeling, klimaatregeling, IT-infrastructuur en software en service. Rittal ontwerpt en levert maatoplossingen voor bijna elke tak van industrie. Met het systeemplatform ‘Rittal – Het Systeem.’ en commerciële en technische productgegevens die specifiek voor de engineering en materiaalinkoop voor regelen schakelsystemen van bijzonder belang zijn, biedt Rittal wereldwijd innovatieve en geïntegreerde oplossingen.

SYSTEEMOVERKOEPELENDE GEGEVENSUITWISSELING De probleemloze toegankelijkheid van systeemcompatibele commerciële en technische productgegevens van fabrikanten van componenten zoals Rittal is nóg een kernfunctie van de samenwerking. Gegevens worden rechtstreeks vanuit het EPLAN Data Portal in CAE-projecten geïmporteerd en door het hele systeem op basis van ERP gesynchroniseerd. Zo worden de engineering, materiaalinkoop, -toewijzing en logistiek ondersteund; een eerste vereiste voor het leveren van doorslaggevende informatie voor volgende processen in de productie, montage, het testen en de fase voorafgaande aan de inbedrijfstelling van toepassingen. Kiesling, specialist in automatiseringsoplossingen, ontwikkelt NC-bewerkingsmachines voor de bewerking van schakelkastcomponenten, NCgestuurde snijtechnologie voor draadkokers en rails, oplossingen voor de automatische indeling van klemmen voor de voorconfectionering van componenten en een gerobotiseerd bedradingssysteem voor montageplaten, dat rechtstreeks vanuit de EPLAN Engineering-omgeving kan worden aangestuurd.

EPLAN Software & Services B.V. Website: www.eplan.nl www.eplanexperience.nl Contact: sales@eplan.nl 0316-591770

KORT SMARTBRIDGE: SENSOR OF ACTUATOR TER PLEKKE UITLEZEN Signalen van een sensor of actuator uitlezen, bijvoorbeeld voor een monteur die bezig is met een complexe machine – en die data meteen via een app op tablet of smartphone zichtbaar maken. Dat doet de SmartBridge-adapter, die tussen de sensor/actuator en de datakabel kan worden ‘geplugd’ en via Bluetooth communiceert met het mobiele device. Pepperl+Fuchs, specialist in sensortechnologie en elektrische explosiebeveiliging, brengt ’m op de markt. ‘Industrie 4.0 stelt nieuwe eisen aan de communicatiemogelijkheden van sensoren – er is behoefte aan een Sensoriek 4.0’, stelt Benedikt Rauscher op het hoofdkantoor van de Duitse multinational in Mannheim. De informatie van sensor of actuator komt via de SmartBridge ter plekke direct beschikbaar en hoeft niet omslachtig uit een plc of een MES- of SCADA-systeem te worden    de informatie daar   opgehaald, als überhaupt eenvoudig uit te halen is. De SmartBridge ‘luistert’ alleen en heeft dus geen invloed op de betref-

fende sensor of op de besturing. Het SmartBridge-systeem is in principe geschikt voor alle merken sensoren en actuatoren. Collega-fabrikanten hebben dan ook al veel interesse getoond, meldt Rauscher. Voorwaarde is alleen dat de communicatie tussen de sensor/actuator en de bestu-

ring van het systeem waarvan die deel uitmaakt, verloopt via het IOLink-protocol. Intussen is Pepperl+ Fuchs bezig het SmartBridge-concept in nieuwe sensoren in te bouwen, zodat de aparte adapter overbodig wordt. Het ‘smart’ concept van Pepperl+Fuchs is interessant voor

bouwers van machines en apparaten, de eindgebruikers en technisch dienstverleners. Het helpt hen bijvoorbeeld bij storingzoeken, versnelt de installatie (wanneer signalen worden gecontroleerd) en ondersteunt operators bij hun dagelijkse werk. www.pepperl-fuchs.com

MET I2I SNUFFELEN AAN HIGHTECH MAAKKANSEN IN BADEN-WÜRTTEMBERG Het platform i2i (industry 2 industry) organiseert 28 en 29 september een tweedaagse handelsreis naar Baden-Württemberg. Die Duitse deelstaat staat bekend als dé machinebouwregio van de wereld. Vooral in de automotive gonst het daar van de activiteiten, met medische apparaten als runner-up. Steeds meer oem’ers in Baden-Württemberg gaan   op als   in ons dezelfde weg oem’ers land allang doen: ze bouwen een netwerk van toeleveranciers (system suppliers) om zich heen en besteden

stilaan steeds meer uit. Dat biedt kansen voor Nederlandse toeleveranciers in de hightech maakindustrie, met name in de medische sector aldaar. Tijdens de handelsreis snuffelen de deelnemers aan de regio in bezoeken aan onder meer Daimler en de IT & Business-beurs in Stuttgart. Voorts staat een netwerkbijeenkomst met de Duitse vereniging voor de machinebouwsector (VDMA) op het programma. Daar heeft tevens de lancering in Duitsland van het i2iplatform plaats, dat begin juni werd

opgericht tijdens een event bij ISAH Business Software in Tilburg. ISAH behoort met Jaarbeurs en psps consultants tot de initiatiefnemers. ISAH’s Peter van Harten licht toe: ‘Het platform faciliteert in het ontdekken van nieuwe markten (door handelsreizen zoals die naar Zuidwest-Duitsland, maar ook door themabijeenkomsten, red.) en het concretiseren van exportmogelijkheden naar Duitstalige regio’s.’ www.industry2industry.nl (aanmelden)

TFH TECHNICAL SERVICES GEEFT SMART INDUSTRY VORM

TOEKOMST IS AAN DE MODEL BASED ENTERPRISE ‘Model Based’ is het nieuwe trefwoord voor Smart Industry. Bij productontwikkeling moet het 3D model als ‘single source of truth’ gaan functioneren, engineering legt de basis voor Model Based Definition. Als deze werkwijze wordt doorgetrokken naar werkvoorbereiding, productie en service is sprake van een Model Based Enterprise.

In de Model Based Enterprise baseren alle disciplines, van inkoop tot aftersales, zich op hetzelfde model. Alle informatie wordt vanuit één bron gedeeld en in elke stap van het bedrijfsproces wordt alleen de relevante informatie gepresenteerd. Afgeleide documenten, zoals 2D-tekeningen en papieren manuals, worden overbodig. Dit resulteert in grote besparingen op de (indirecte) kosten en een verkorting van de time-to-market (–50%) en het elimineert fouten, interpretatieverschillen, miscommunicatie.

Henk Jörg, directeur TFH technical services: ‘Bent u benieuwd wat Model Based kan betekenen voor uw organisatie? Neem contact op met TFH. Onze ervaren engineers helpen u graag richting een Model Based Enterprise.’

en automatisering. TFH onderscheidt zich door zijn ervaring met state-ofthe-art CAD-software, creativiteit en een pragmatische en flexibele aanpak. In de loop der jaren heeft TFH zich ontwikkeld tot specialist in r&d, standaardisatie, configuratie, Model Based Definition en Model Based Enterprise. TFH draagt als actief lid van de Model Based Enterprise communities in Amerika en Europa bij aan de ontwikkeling van standaarden en trainingen.

Invoering van Model Based Definition betekent een ingrijpende verandering van de werkwijze en cultuur in een organisatie. TFH technical services is in Nederland een voorloper en begeleidt bedrijven bij de transformatie naar een Model Based Enterprise. Succesvolle projecten zijn al uitgevoerd voor opdrachtgevers als Gericke (geavanceerde stortgoedtechnologie) en Marel Stork Poultry Processing.

TFH TECHNICAL SERVICES

TFH technical services

T 0 85 003 12 00

TFH is in 1994 opgericht om klanten te ondersteunen met innovatieve oplossingen op het gebied van engineering, fijnmechanica, machinebouw

Berg Enk 1

info@tfhtechnicalservices.nl

3832 JB Leusden

www.tfhtechnicalservices.nl

september 2015

GELEVERD GEINVESTEERD

Link Magazine bericht over de toegevoegde waarde van leveranties en investeringen in de industrie. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

INSTRUMENTATIE

Microfan krijgt boost door LIOF-participatie Industriebank LIOF heeft een belang genomen in Microfan, producent van meet- en regelapparatuur voor de agro, food en industrie. Tevens krijgt het bedrijf een lening uit het agro-innovatiefonds van de provincie Limburg. Met zijn Argos besturingsplatform, een geïnte-

greerd webbased automatiseringssysteem voor stallen, heeft het bedrijf zich wereldwijd in de kijker gespeeld. De LIOF-participatie stelt Microfan in staat Argos door te ontwikkelen en verder te groeien. www.liof.nl

BIOTECHNOLOGIE

Isobionics schaalt op in nieuw lab Isobionics opent een nieuw laboratorium op Brightlands Chemelot Campus in Sittard-Geleen. Dankzij een nieuwe generatie fermentoren, die door Biostream in Doetinchem werd geleverd, kan het biotechnologiebedrijf nieuwe producten sneller opschalen naar productie.

Isobionics maakt op basis van fermentatie natuurlijke geur- en smaakstoffen. Drie producten, voor frisdranken en parfums, zijn op de markt gebracht, de marktintroductie van twee nieuwe geurstoffen is aanstaande. www.isobionics.com

PLAATBEWERKING

Erba vergroot capaciteit Erba Plaatbewerking heeft de productiecapaciteit in Veenendaal en Rotterdam uitgebreid met een extra kantpers en lasersnijmachines. Dit

september 2015

productie compleet werd geautomatiseerd, en plaatuitslagen vanuit een centraal magazijn volautomatisch gesneden en gehandled worden,

groeit Erba’s omzet jaarlijks met tien tot vijftien procent. www.erbaplaatbewerking.nl

FOOD

Mars investeert 100 miljoen in Veghel Mars investeert de komende tien jaar meer dan 100 miljoen euro in de fabriek in Veghel. De productielijnen en kantoren worden verbeterd en er komt een nieuwe productielijn voor de populaire ‘miniature’ chocoladerepen. Met een productie

van zo’n 27 miljoen repen per dag is ‘Veghel’ een van de grootste chocoladefabrieken ter wereld. Tevens is Mars Nederland het expertisecentrum voor de innovatie en productie van chocoladerepen. www.mars.com/netherlands/nl

HIGHTECH/AGROFOOD

BOM stapt in cross-over De Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM) investeert in de Eindhovense hightech-groep One of A Kind Technologies. Die startte recent Crux Agribotics, ontwikkelaar van robotica- en automatiseringsoplossingen voor de agrofood-

sector, en nam eerder Beltech en VIMEC over. Volgens de BOM kan de groep innovatie- en marktkansen op het snijvlak van de topsectoren hightech en agrofood verzilveren. www.bom.nl

STAALPRODUCTIE om te kunnen voldoen aan de gestegen vraag naar snelle levering van plaatuitslagen en halffabricaten in rvs en staal. Sinds in 2008 de

Tata Steel test nieuw proces ruwijzerproductie Tata Steel in IJmuiden test in 2016 een nieuw proces om ruwijzer te

maken dat het voorbewerken van kolen en ijzererts overbodig maakt.

Dat kan ertoe leiden dat over tien tot vijftien jaar staal kan worden gemaakt met een breder palet aan grondstoffen (inclusief te recyclen materialen) en minimaal twintig

procent minder CO2-uitstoot. Binnen het Europese Horizon 2020 SILC-II-programma werd 7,4 miljoen euro subsidie toegekend voor de duurtest. www.tatasteel.com

Expertise High Tech Systems & Materials. De machine wordt er ingezet om aankomende ingenieurs wegwijs te maken in de nieuwe mogelijkheden die additive manufacturing biedt. Hogeschool Fontys

is de eerste instelling voor hoger onderwijs in Nederland die de beschikking krijgt over deze 3D-metaalprinttechnologie. www.additiveindustries.com www.fontys.nl

HANDLING

Nestlé eerste klant van los- en palletiseerlijn Copal Copal Development in ’s-Heerenberg heeft samen met Symach en Wemo-Techniek een ‘bags handling line’ ontwikkeld die jutezakken uit containers zonder fysieke inspanning (met één operator) volautomatisch lost, de vochtigheid detecteert,

monsters neemt van de inhoud (en afgekeurde zakken scheidt) en de zakken palletiseert. Nestlé gaat een aantal lijnen inzetten voor het automatisch lossen en palletiseren van zakken koffiebonen. www.copal-development.com

OPPERVLAKTEBEHANDELING

Nieuwbouw Impreglon Surface Technology in Deurne Specialist in technisch-functionele oppervlaktebehandelingen Impreglon Surface Technology streeft hoge kwaliteitsstandaarden, korte en flexibele doorlooptijden en een duurzame bedrijfsvoering na. Daartoe heeft het bedrijf geïnvesteerd in nieuwe, moderne en geautomati-

seerde productielijnen op een nieuwe productielocatie in Deurne. De inbedrijfname van de nieuwe voorbehandelingsinstallatie en dip-spininstallaties vindt plaats in het vierde kwartaal. www.impreglon-deurne.nl

3D-METAALPRINTEN

Fontys heeft primeur Additive Industries heeft een 3Dmetaalprinter die het eerder voor

ROBOTICA

Kverneland eerste met nieuwe lasrobot Yaskawa Landbouwwerktuigenfabrikant Kverneland in Nieuw-Vennep werkt als eerste bedrijf in de Benelux met de nieuwste lasrobotapplicatie van Yaskawa. De MA2010-robot met de nieuwe DX200-controller en 6-assige robotarm heeft 2.010 mm reikwijdte, loopt over een servogestuurde track van vijftien meter

lengte en kan vier werkstations met elk een inspanlengte van zes meter bedienen. Kverneland last er grote samenstellingen, zoals onderstellen van getrokken en zelfrijdende spuitmachines, volledig mee af. nl.kvernelandgroup.com www.motoman.nl

OFFSHORE

Primeur voor roestvrije transportleiding Airborne Oil & Gas Twee platformen voor de Maleisische kust van olie- en gasbedrijf Petronas worden met elkaar verbonden door een ‘thermoplastic composite pipe’ van Airborne Oil & Gas uit IJmuiden. De gepatenteerde transportleiding bestaat uit composietmateriaal in plaats van metaal.

Voordelen ten opzichte van conventionele oplossingen: dergelijke leidingen zijn aanzienlijk lichter, roesten/corroderen niet, zijn eenvoudiger te installeren en hebben een veel langere levensduur. www.airborne-oilandgas.com

r&d-doeleinden gebruikte, overgedragen aan het Fontys Centre of

Vraag meer informatie direct via internet aan!

Hänel Kantoor- en Magazijnsystemen Innovaties en perspectieven voor de intralogistiek De Hänel Lean-Lift® en de Hänel Rotomat® zijn hightechproducten voor de geautomatiseerde magazijntechniek. Overtuig uzelf van de vele voordelen van de Hänel magazijnsystemen. Vraag het onze specialisten. Zij vinden ook voor uw intralogistiek de passende magazijnoplossing.

Hänel Kantoor- en Magazijnsystemen Nieuwland Parc 13a NL - 2952 DA Alblasserdam E-Mail: info@haenel.nl www.haenel.nl

september 2015

KORT ‘DUITSE OVERNAME OOK POSITIEF VOOR BIESHEUVEL TECHNIEK’ De Franse IPH Group stuurt al een jaar of tien actief aan op consolidatie van de technische-distributiesector in delen van Europa. Aan de lange reeks overnames werd medio augustus het Duitse Kistenpfennig toegevoegd. Met 24 locaties in Duitsland en vestigingen in Polen en Roemenië – en ruim tachtig miljoen euro omzet – bepaald geen kleine jongen op de grote Duitse markt. Waardoor de IPH Group, die eerder al het nog grotere Duitse Zitec inlijfde (distributeur van aandrijf- en lineaire techniek), zich daar nu de grootste mag noemen. Evenals in Frankrijk (met onder meer Orexad) en Italië (Minetti). In Nederland is de groep de nummer twee, en wel met Biesheuvel Techniek. Meino Noordenbos, ceo van Biesheuvel, juicht de overname van Kistenpfennig toe. ‘Dat we nu de grootste industriële distributeur in Duitsland zijn, is ook positief voor ons in Nederland. Dat zal onze posi-

tie versterken en ons in staat stellen om internationale klanten nog beter te bedienen en meer schaalvoordelen te bieden. Wij werkten al jaren met Kistenpfennig samen, maar nu we tot één organisatie behoren, kunnen we nog beter snel en leverbetrouwbaar een nog groter assortiment aanbieden in een groter aantal landen. Onder meer dankzij nog betere afspraken met onze fabrikanten. Het heeft ons nu al nieuwe klandizie opgeleverd van bedrijven die stellen: ‘O, jullie kunnen onze vestiging in Polen nu ook voorzien van ook die producten? Dan stappen we naar jullie over.’’ Noordenbos wijst erop dat ook het niveau van service – denk aan vendor managed inventory, kits en consignment stock – door de uitbreiding van de groep verder stijgt. Kistenpfennig levert een breed scala producten, waaronder kogellagers, aandrijftechniek en gereedschappen. Aandrijftechniek is een sterk groei-

ende tak van IPH Group, goed voor veertig procent van de omzet (van 1,1 miljard euro). IPH heeft bijna 100.000 actieve klanten en 10.000 toeleveranciers. De groep heeft in de genoemde landen én in België, waar ze de nummer drie zijn (met

D’Hont), meer dan 280 vestigingen. Naar verwachting zal dat aantal verder toenemen. www.group-iph.com www.biesheuveltechniek.nl

DE GEBRUIKER CENTRAAL BIJ MEDISCHTECHNOLOGISCHE INNOVATIE Innovatie in de gezondheidszorg wordt een succes als de gebruiker centraal staat en alle betrokkenen nauw samenwerken. Alleen dan lukt het om door middel van technologie de zorg veiliger, efficiënter en betaalbaarder te maken. Dat is de boodschap van Technology for Health 2015, de combinatie van vakbeurs en congres op 6 en 7 oktober in Den Bosch. Organisator Mikrocentrum heeft het congresprogramma samen met FME Life Sciences & Health,

Pontes Medical, MedtechPartners en Health Valley ingevuld. Daarnaast zijn er interactieve workshops en worden op de beursvloer (75 exposanten) een start-up plein en een paviljoen rondom biomaterialen ingericht. Mikrocentrum verwacht rond 1.000 bezoekers, uit zowel industrie als gezondheidszorg, wetenschap, overheid en zakelijke dienstverlening. www.technologyforhealth.nl

For smarter electronic solutions

We bring your innovative idea to life.

CONCEPT

FEASIBILITY

PROTOTYPE

metatronics.nl

september 2015

INDUSTRIALISATION

PRODUCTION +31 (0)40 78 70 910

Permanent magnet synchronous motor & drives solutions DyneoÂŽ Pure Power and energy for all applications - Very high performance and exceptional energy savings - High adaptability for easy integration into machines - Compact or standard IEC versions - Efficient and optimised motor-drive solution - Power 0.75 to 550 kW, speed up to 5500 min

Emerson Industrial Automation, +31 (0) 184-420555, info.nl@emersonindustrial.com, www.emersonindustrial.com

september 2015

SAMENONDERNEMEN Link Magazine signaleert fusies, allianties en overnames in de industrie. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

ven en de provincies Gelderland en Overijssel aan projecten om biomassa beter te benutten.

ALLIANTIES AUTOMOTIVE

Samen verder in ontwikkeling automatisch personenvervoer Benteler Engineering Services en 2getthere hebben hun samenwerking voor de ontwikkeling van 2getthere’s geautomatiseerde ‘People Mover’-toepassingen bekrach-

tigd. De twee werkten al samen aan de engineering van de derde generatie GRT-voertuigen (Group Rapid Transit). www.2getthere.eu www.benteler-engineering.com

MAINTENANCE

Campione krijgt fieldlab in Midden-Brabant Het Smart Industry-project Campione krijgt een fieldlab in MiddenBrabant. In Campione werken bedrijven, onderwijs- en kennisinstellingen samen aan het 100% voorspelbaar maken van onderhoud binnen de chemie- en procesindustrie, via slimme technieken op

het gebied van condition monitoring en big data. Vanuit het OPZuidprogramma is bijna zes miljoen euro (totale investering twaalf miljoen) toegekend. www.worldclassmaintenance.com www.midpointbrabant.nl

HIGHTECH

ROM’s en High Tech NL gaan ecosysteem versterken De vijf regionale ontwikkelingsmaatschappijen BOM, NOM, LIOF, OOST NV en InnovationQuarter gaan nauw samenwerken met High Tech NL, de Nederlandse branchevereniging van hightech-bedrijven

en kennisinstellingen. Het doel is gezamenlijk het hightechecosysteem in Nederland te versterken door innovatie en groei in de sector te bevorderen. www.hightechnl.nl

Vlaamse krachtenbundeling strategisch actieplan heeft drie pijlers: de groei van bestaande bedrijven ondersteunen, nieuwe activiteiten opstarten door het samenbrengen van artsen, technologie-experts en ondernemers, en zorgen dat de technologie ook effectief de patiënten bereikt. www.medtechflanders.be

ROBOTICA

ABI breidt uit met Toshiba-robots ABI, dat in eigen fabriek het Deltarobotprogramma produceert, slaat zijn vleugels uit als importeur voor de Benelux van Toshiba Scara-

OVERNAMES INDUSTRIËLE AUTOMATISERING

JB Systems breidt activiteiten uit door overname I.A.S. Met de acquisitie van Industrial Automation Services (I.A.S.) te Zundert breidt JB Systems zijn activiteiten in Noord-Brabant uit. I.A.S. is gespecialiseerd in procesautomatisering voor de voedingsmiddelenindustrie en de natte infra in Nederland en België. Met zeventig engineers verdeeld over de kan-

toren Vlaardingen, Waalwijk en Zundert is JB Systems een van de grote industriële automatiseerders van Zuid-Nederland. In de food en natte infra wordt nauw samengewerkt met het zusterbedrijf Beenen in Heerenveen en Zwolle, eveneens onderdeel van Batenburg Techniek. www.jbsystems.nl

ELEKTRONICA

Wijdeven Inductive Solutions in Zwitserse handen De Zwitserse Phoenix Mecano Group heeft Wijdeven Inductive Solutions overgenomen. Wijdeven (45 medewerkers) ontwikkelt en produceert transformatoren, spoelen en power supplies. Verkoop, ontwikkeling en prototyping vinden plaats in Oirschot, productie en

logistiek in Ter Apel. Het beursgenoteerde Phoenix Mecano is sterk in de verkoop en productie van technische onderdelen voor industriële toepassingen. www.wijdeven.com www.phoenix-mecano.com

METAAL

Hoeksma over naar Kingma

MEDISCHE TECHNOLOGIE

Imec, Iminds, Barco, Esaturnus en vijftien andere Vlaamse bedrijven en organisaties uit de medischtechnologische sector hebben het samenwerkingsverband Medtech Flanders opgericht. De ambitie is om binnen vijf jaar de productie en export van Vlaamse medische toptechnologie te verdubbelen. Het

www.greentechalliances.nl/ biobased/bic-on-cluster

robots en 6-assige knikarmrobots. Daardoor kan het Haarlemse bedrijf een breder palet robotoplossingen bieden. www.abi.nl

Tjerk Kingma, eigenaar van King Metaal in Franeker, heeft gritstraalen coatingbedrijf Hoeksma uit diezelfde plaats overgenomen. Hoeksma ging failliet door problemen in de tak bedrijfscarrosserieën en bedrijfswagens. Het straal- en coat-

ingbedrijf draaide echter goed en start nu binnen King Metaal door onder de naam Straal- en Coating Bedrijf Fryslân (SCB.FRL). King Metaal is actief in plaatwerk, verspaning, constructies en hydraulica. www.kingmetaal.nl

ENGINEERING

Reshuffling aandelen MI-Partners Directeur Leo Sanders (MI-Partners) en Bart van den Broek (Magnetic Innovations, BMF System Parts) hebben hun aandeel in MI-Partners (dertig medewerkers) vergroot. Zij hebben het belang van NTS-Group en hoogleraar Maarten Steinbuch in de Eindhovense ontwikkelpartner voor de hightech

industrie overgenomen. Het aandeel van Jan van Eijk (MICE) blijft ongewijzigd. Volgens Sanders kan MI-Partners zich nu nog sterker positioneren als onafhankelijke ontwikkelpartner en wordt een verdere diversificatie en groei mogelijk. www.mi-partners.nl

BIOBASED ECONOMY

Universiteiten slaan handen ineen voor ‘biobased’ Oost-Nederland Wageningen UR, Universiteit Twente en Radboud Universiteit intensiveren hun samenwerking binnen het innovatieprogramma Bioeconomy Innovation Cluster Oost-

Nederland (BIC-ON). Hun doel: baanbrekende technologieën voor nieuwe biobased producten ontwikkelen. Binnen BIC-ON werken de universiteiten samen met bedrij-

BEVESTIGINGSMATERIALEN

Nedschroef acquireert in Duitsland Nedschroef heeft uit de boedel van het failliete Duitse bedrijf Whitesell de vestigingen in Beckingen en Schrozberg overgenomen. Daar worden speciale bevestigingsmaterialen, respectievelijk coatings

geproduceerd. De Helmondse producent van bevestigingsmaterialen is sinds voorjaar 2014 eigendom van het Chinese Shanghai Prime Machinery Company. www.nedschroef.com

september 2015

ADVERTORIAL

PBF ZET IN OP MODULARISATIE

KLANTEN HOEVEN GEEN GEDULD MEER TE HEBBEN Klanten die de tijd hebben – en dus geduld – bestaan niet meer. Dat geldt ook voor die van PBF, fabrikant van voedingen en omzetters. Was de klant tien jaar geleden nog in de positie dat hij twee jaar kon wachten op een klantspecifiek ontwikkelde converter, tegenwoordig moet hij zoiets in weken binnen hebben. Dus heeft PBF een paar jaar geleden het ‘value added’ businessmodel (VA-model) ingevoerd en is het Almelose bedrijf vorig jaar ook gaan werken met het ‘platformmodel’, schetsen managing director Hans Pol en hoofd sales Martin Kattier. Beide businessmodellen hebben modularisatie (smart customization) als uitgangspunt, maar het grote verschil is dat binnen het VA-model de standaardisatie op moduleniveau plaatsvindt en binnen het platformmodel die zich op systeemniveau bevindt.

BETROUWBAAR ‘Het eerste platform komt eind dit jaar gereed, voor de markt van lasersnijmachinebouwers. Dat gaat om een complete demonstratorhoogvermogenvoeding. Daarmee kunnen wij de klant direct laten zien en aantonen dat we hem een betrouwbare oplossing kunnen bieden’, legt Pol uit. ‘Die betrouwbaarheid ontlenen we aan het feit dat het systeem is opgebouwd uit deelfuncties die wij heel goed kennen, die voor 90 procent uit bestaande technologie bestaan en die ook een track record in de markt hebben. En die wij, om ’m klantspecifiek te maken, ook gemakkelijk kunnen aanpassen. Want, mochten zich toch storingen voordoen, dan hoeven we alleen de betreffende deelfunctie te re-engineeren’, aldus Kattier.

ANDERE MARKTEN Tijdens de platformontwikkeling, waar een investering van in totaal meer dan een half miljoen euro mee gemoeid is, wordt verder gekeken dan de markt van lasersnijmachinebouwers. Ook die van defense, medical, analytics en semicon zijn al in beeld bij de engineers. Pol: ‘Voor ons eerste platform hebben wij voor toepassing in de lasersnijmachinemarkt gekozen omdat wij ons daarop gemakkelijk kunnen onderscheiden met onze hoogvermogencompetenties, zeker op de Duitse markt. Bij die ontwikkeling hebben we al rekening gehouden met de herbruikbaarheid

FUEL CELLS VOOR DE SPECIAL FORCES In 2011 is PBF (ooit ontstaan uit Philips, na een management buy-out door onder anderen Hans Pol) overgenomen door het Duitse SFC Energy. Een beursgenoteerd bedrijf met een omzet van rond de 55 miljoen euro, waar Pol nu als chief sales officer (cso) in de raad van bestuur zit. Legt PBF zich toe op systemen die ingebouwd worden in apparaten als elektronenmicroscopen, productiemachines en beveiligingssystemen, SFC brengt eindproducten op de markt, te weten brandstofcellen. Die zetten, zonder uitstoot en lawaai, methanol om in elektriciteit en worden gebruikt in onder meer de olie & gas- en de defensiemarkt. ‘De moderne commando sjouwt tientallen kilo’s aan batterijen mee. Onze fuel cells schelen de helft aan gewicht’, weet Pol, die als cso direct contact heeft met de eindklant, bijvoorbeeld met militairen van de special forces.

Hans Pol (links) en Martin Kattier: ‘Met ons platformmodel kunnen wij de klant direct aantonen dat we hem een betrouwbare oplossing kunnen bieden’. Foto: Arjan Reef

van deelfuncties voor platforms die we later gaan ontwikkelen voor andere klantgroepen.’

HANDWERK Die deelfuncties worden opgebouwd uit technologie die PBF zelf ontwikkelt, in Almelo en in de Roemeense universiteitsstad Cluj, waar PBF sinds 2009 actief is. Op beide locaties vindt ook de productie en assemblage plaats. De activiteiten voor het VA-model daarentegen worden veelal uitgevoerd in Roemenië. Daarbij wordt, op basis van klantspecificaties, uit standaardmodules een configuratie samengesteld. Ook de productie daarvan vindt plaats in Cluj. ‘Wij maken series van honderd tot hooguit 10.000 stuks. Dat kun je niet automatiseren en voor al dat handwerk kun je niet concurrerend in West-Europa terecht’, weet Kattier, tot voor kort supply chain manager. PBF wil ook meer ontwikkeling naar Cluj verplaatsen. ‘Want productie en ontwikkeling op één locatie werkt toch het beste’, aldus Pol.

SNELLER OPSCHALEN De twee businessmodellen moeten zorgen voor een snellere groei van PBF. ‘De klantvraag was er de afgelopen jaren wel, maar wij konden daar, met onze dure en tijdrovende werkwijze van volledig klantspecifiek ontwikkelen, niet in voorzien. Nu kunnen wij sneller gaan opschalen en ik reken erop dat daardoor de PBF-omzet de komende jaren groeit met 20% per jaar’, stelt Pol vol overtuiging.

PBF Group Twentepoort Oost 54 7609 RG Almelo

T 0546 540 030 F 0546 646 705 info@pbfgroup.nl

www.sfc.com

www.pbfgroup.nl

KORT PROTONIC BLIJFT GROEIEN Tanja van Truijen, commercieel directeur van Protonic Holland in Hoorn, is toegetreden tot het bestuur van de branche Industriële Elektronica van branchefederatie FHI. Zij vindt het belangrijk om bij de branche betrokken te zijn en ‘iets terug te doen’ voor de branchevereniging. ‘Mijn speerpunt is de samenwerking binnen en tussen de branches van FHI. Wij moeten ons als hightech branche, met name de mkb’ers onder ons, nog beter naar buiten toe vertegenwoordigen. Denk aan de instroom van technisch personeel, we moeten zorgen dat het tekort niet nog erger wordt. En als je kijkt naar de subsidiemogelijkheden voor innovatie, heb je met de WBSO

en de Innovatiebox goede initiatieven, maar er moeten voor mkbbedrijven toch meer mogelijkheden zijn. Nederland kan niet alleen leven van z’n kennisindustrie, maar moet ook maakindustrie behouden.’ Aan Protonic zal het niet liggen. De ontwikkelaar en producent van industriële elektronica blijft groeien. In Hoorn komt er bijna 1.000 m2 bedrijfsruimte bij, onder meer voor de uitbreiding van de engineeringscapaciteit. ‘Wij zijn een ontwikkelbedrijf met eigen productiefaciliteiten. Klanten vragen ons steeds meer om hun het complete traject voor een nieuw product uit handen te nemen, vandaar dat we meer engineers aannemen.’ In de nieuwbouw komt ook

een grote semi-anechoïsche ruimte voor het uitvoeren van EMC-testen (elektromagnetische compatibiliteit). ‘Voorheen konden we alleen kleine pre-compliance testen doen, nu kunnen we nieuwe producten volledig testen.’ En dan is onlangs ook nog een nieuwe SMD-lijn (voor plaatsing

PERSONALIA

van surface-mounted device componenten) geïnstalleerd. ‘Wij hadden al een vrij nieuw machinepark, nu kunnen we nog flexibeler werken met een lijn voor grote aantallen en een lijn voor kleinere aantallen en prototypes.’ www.protonic.nl

Martijn Wisse is benoemd tot hoog-

leraar Biorobotica aan de TU Delft. Mat Josquin is benoemd tot manager

3D-print-veteraan Harry Kleijnen is van Philips Healthcare overgestapt naar Additive Industries. André Meijer is de nieuwe ceo van Huisman. Joop Roodenburg heeft

een stap opzij gedaan, van ceo naar cto.

marketing & communicatie van Mikrocentrum. Procentec heeft Pieter Barendrecht aangesteld als managing director. Robert Slamp, afkomstig van PANa-

lytical, is nu strategic buyer bij Nedap. Maurice Verdaasdonk is de nieuwe

RIDDER WIL OOK GROTERE EN INTERNATIONALE KLANTEN ERP-leverancier Ridder Data Systems wil zich ook gaan richten op grotere en internationale klanten. Het softwarebedrijf uit Harderwijk is nu nog gericht op klantordergestuurde industriële mkb-bedrijven in Nederland en België. ‘Maar we willen groeien en ons daarvoor ook richten op de industrie in andere landen. Ons nieuwe ERP-systeem, Ridder iQ, is in meerdere talen beschikbaar’, vertelt Wendy Meijer van marketing & sales. ‘Stap voor stap, onze thuismarkt blijft het belangrijkste speerpunt. Tegelijk willen we ons ook meer gaan richten op mkb’ers met meer dan 100 werknemers. Van oudsher is onze ERP-software bestemd voor maakbedrijven uit de metaalsector. Maar inmiddels is ons ERP-pakket bij uitstek geschikt om ook projectmatige bedrijven te auto-

directeur Laboratoriumdiagnostiek bij Siemens Healthcare.

Peter Verkoulen is benoemd tot ceo

van de nieuwe Brightlands Smart Services Campus in Heerlen.

Thomas Pehrson is managing direc-

matiseren. Hiertoe zijn de Ridder iQ-modules Projectmanagement en Projectplanning ontwikkeld, speciaal ingericht voor de grote projecten om bijvoorbeeld goed de projectboekhouding bij te houden. Denk aan projectcalculaties, project work breakdown structure inclusief budgettering en voortgang, projectrapportages en liquiditeitsprognoses. Ook een manplanning is mogelijk. Dat zijn applicaties die ook voor de bovenkant van de markt interessant zijn.’ Daarnaast wil Ridder meer in beeld komen bij de servicegerichte bedrijven. ‘Daarvoor hebben wij onder meer de Ridder iQ Service Remoteapp ontwikkeld, waarmee de servicemonteur op zijn tablet bij de klant zijn activiteiten en verbruikte materialen kan documenteren en verzenden.’ www.ridder.nl

tor Festo Greater China geworden.

Menko Eisma is Ger van der Endt

Dennis van Beers heeft nu de leiding

opgevolgd als directeur van Trumpf Nederland.

over Festo Nederland.

Govers Accountants/Adviseurs Onze klanten behoren tot de top in hun sector, of wij ondersteunen hun ontwikkeling daar naar toe. Dat doen we door een hoge kennis van de waardeketens, door focus op performanceverbetering, en door actieve oriëntatie op de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen met aantrekkelijke verdienmodellen. Beemdstraat 25

T 040 2 504 504

5653 MA Eindhoven

F 040 2 504 599

Postbus 657

E mencke@govers.nl

5600 AR Eindhoven

I www.govers.nl

De tijd dat innovatie vooral binnen de muren van het bedrijf plaatsvond is voorbij. Veel innovaties zijn het product van samenwerking tussen meerdere partijen. Samenwerken klinkt echter makkelijker dan het is. Vaak gaat het mis, bijvoorbeeld omdat een helder businessmodel ontbreekt waar álle partijen van SURÀWHUHQ 2I RPGDW SDUWLMHQ KHW QLHW HHQV ZRUGHQ RYHU GH XLW GH samenwerking voortkomende intellectuele eigendomsrechten. Het loont daarom om in een vroegtijdig stadium een jurist te betrekken bij de opzet van strategische samenwerking. Iemand PHW HHQ VFKHUS RRJ YRRU GH EDODQV WXVVHQ KRRIG]DNHQ HQ details. Benieuwd wat The Law Factor voor u kan betekenen?

Kijk op www.thelawIDFWRU QO YRRU PHHU LQIRUPDWLH

september 2015

ElektroTechniek ’15 VOOR WONING,

INDUSTRIE, UTILITEIT, INFRA & ENERGIE

Ik maak productie efficiënter!

JAARBEURS | UTRECHT 29 SEPT. T/M 2 OKT. 2015 Vraag nu uw gratis toegangsbadge aan

via elektrotechniek-online.nl

ElektroTechniek 365

AGENDA 28 SEPTEMBER - 2 OKTOBER 2015 17 SEPTEMBER 2015 SHEET METAL EVENT - VELDHOVEN Trumpf Nederland, Bystronic Benelux en Amada delen hun visie op het thema enkelstuks fabriceren voor de prijs van massafabricage. Met ondernemerspanel. Zie: www.mikrocentrum.nl/evenementen

DSPE OPTICS AND OPTOMECHATRONICS WEEK 2015 - DELFT Initiatief van DSPE (Dutch Society for Precision Engineering) met internationaal symposium (op maandag 28 september) en twee cursussen. Zie: www.opticsweek.nl

23 SEPTEMBER 2015

29 SEPTEMBER - 2 OKTOBER 2015

DUITSLANDDAG - UTRECHT Presentaties, workshops en seminars over zakendoen op de Duitse markt, voor mbk-ondernemingen. Zie: www.duitslanddag.nl

ELEKTROTECHNIEK 2015 (BEURS EN CONFERENTIE) - UTRECHT Vakevent over innovaties, nieuwe toepassingsgebieden en recente ontwikkelingen voor de installatiebranche; in de toepassingsgebieden wonen, industrie, utiliteit en infra & energie. Lees ook elders in deze Link. Zie: www.elektrotechniek-online.nl

23 SEPTEMBER 2015 PHOTONIC INTEGRATION CONFERENCE EINDHOVEN Executive conferentie over het belang van en de laatste ontwikkelingen in photonic integration. Zie: www.phiconference.com

23-24 SEPTEMBER 2015 KUNSTSTOFFEN 2015 (BEURS EN CONGRES)VELDHOVEN Beurs voor professionals in de kunststofindustrie, met als thema ‘Smart met Kunststof’. Zie: www.kunststoffenbeurs.nl

innovaties in agrofood, nu tweedaags met een science2business- (12 oktober) en een business2business-programma (13 oktober). Zie: www.foodvalleyexpo.nl

3-6 NOVEMBER 2015 12-14 OKTOBER 2015 OFFSHORE WIND CONFERENCE 2015 (EN OEEC) - AMSTERDAM Twintig expert-sprekers en 150 industrieprofessionals praten op maandag 12 oktober over de (on)mogelijkheden van verdere groei van de sector. Tevens toegang tot de Offshore Energy Exhibition & Conference 2015 (OEEC) op 13 en 14 oktober. Zie: www.offshorewindconference.biz

13 OKTOBER 2015

TECHNOLOGY FOR HEALTH 2015 (VAKBEURS EN CONGRES) - ’S-HERTOGENBOSCH Alle technologische ontwikkelingen in de health-sector onder één dak. Zie: www.technologyforhealth.nl

SMART MAINTENANCE (CONGRES) HILVARENBEEK Onder het motto ‘Technology as a game changer for maintenance’ wordt inzicht verschaft in de laatste ontwikkelingen in de professionele onderhoudswereld. Zie: www.mikrocentrum.nl/evenementen

12-13 OKTOBER 2015

3 NOVEMBER 2015

FOOD VALLEY EXPO’15 (BEURS EN CONFERENTIE) - WAGENINGEN Jaarlijks event over laatste trends en

HIGH TECH PROJECTMANAGER (EVENT) EINDHOVEN Tweede editie van event met

6-7 OKTOBER 2015

lezingen/praktijkcases en workshops over projectmatig werken in een r&domgeving. Zie: www.mikrocentrum.nl/evenementen

EUROPORT 2015 (EXPO EN CONGRES) ROTTERDAM Internationaal technologie-event voor maritieme industrie, met bijna 30.000 bezoekers en op 5 en 6 november baggerconferentie CEDA. Zie: www.europort.nl, www.cedaconferences.org

1 DECEMBER 2015 BUSINESS SOFTWARE EVENT ’S-HERTOGENBOSCH Informeert over de inzet van businesssoftware als strategisch instrument in de industrie. Zie: www.business-software-event.nl

1-3 DECEMBER 2015 OPENINGSEVENT EXPERIENCEEN ONTWIKKELINGSCENTER SMART MANUFACTURING - YPENBURG De organisatie is in handen van Airborne Composites Automation en Siemens. Zie: airborne-international.com

september 2015

Maakbedrijven renderen met Isah Business So ware Isah Business Software vormt de spil van alle bedrijfsprocessen en biedt volledig inzicht en overzicht. De so ware is toegespitst op de maakindustrie en wordt wereldwijd in vele branches toegepast. Wij investeren continu in Research & Development om vandaag, maar ook over 10 jaar te voldoen aan de wensen en eisen van het maakbedrijf. Daarbij hebben we een duidelijk

Kennismaken? Kijk op isah.nl of bel 088 4724 000

doel voor ogen: het maakbedrijf beter laten renderen. Dat is de inzet van onze mensen, organisatie en business so ware.

DE NUMMER

SOFTWARE VOOR DE MAAKINDUSTRIE.