Liver Cirrhosis (Vietnamese) Xơ Gan

Page 1

XƠ GAN

QUYỂN THÔNG TIN CHO BỆNH NHÂN (ÐEM THEO QUYỂN NÀY KHI ÐẾN MỌI CUỘC HẸN)

Nếu quí vị có những câu hỏi về bệnh xơ gan thì cuốn tập thông tin này sẽ cung cấp cho quí vị những câu trả lời cơ bản.

Mặc dù xơ gan là bệnh không thể chữa khỏi, nhưng quí vị có thể cùng với y bác sỹ

làm rất nhiều việc để duy trì sức khỏe tốt nhất cho phép. Bản thân quí vị có thể góp sức vào việc giữ gìn sức khỏe của mình bằng cách có mặt tại các buổi hẹn và chụp chiếu, duy trì cân nặng phù hợp, ăn uống đúng cách và uống thuốc theo toa.

1
Photo by jcomp/Freepik

NỘI DUNG

2
BỆNH XƠ GAN LÀ GÌ ? ...................................................................3 TẠI SAO XƠ GAN LẠI LÀ VẤN ÐỀ ...................................................4 CÁC TRIỆU CHỨNG CỦA BỆNH XƠ GAN ......................................5 DẤU HIỆU CỦA XƠ GAN MẤT BÙ ..................................................6 QUẢN CHẾ BỆNH XƠ GAN ...........................................................9 GIỮ SỨC KHỎE MỨC TỐT NHẤT CÓ THỂ .....................................18 KẾ HOẠCH QUẢN CHẾ BỆNH XƠ GAN ....................................... 19 KẾ HOẠCH QUẢN CHẾ BỆNH NÃO DO XƠ GAN........................20 KẾ HOẠCH QUẢN CHẾ CHỨNG CỔ TRƯỚNG .............................21 KẾ HOẠCH DINH DƯỠNG ...........................................................22 1 2 3 4 7 16 17 18 19 21

Xơ gan (liver cirrhosis) có nghĩa là lá gan bị hóa sẹo. Việc gan bị sẹo là điều đáng lo ngại vì làm cho các mô tế bào gan lành mạnh bị chết đi và thay thế bằng các mô sẹo cứng. Tiến trình này xảy ra chậm và thường không đảo ngược được và có thể làm cho cả lá gan bị cứng lại, hóa sẹo và teo lại.

Có nhiều nguyên nhân của bệnh xơ gan. Nguyên nhân thông thường nhất là do nhiễm Viêm gan B và C mãn tính và việc uống nhiều rượu trong thời gian dài. Bệnh này cũng có thể gây ra do mỡ tích tụ trong gan. Việc này xảy ra nơi những người dư cân hoặc có bệnh tiểu đường.

Bệnh xơ gan còn có thể do các nguyên nhân ít thông thường hơn, chẳng hạn như do bệnh viêm gan tự miễn (autoimmune hepatitis) (khi hệ miễn dịch của cơ thể tấn công gan) và do một số thuốc men và hóa chất môi sinh nào đó.

3
Gan lành mạnh Xơ gan 1

TẠI SAO XƠ GAN LÀ MỘT VẤN ÐỀ?

Lá gan bị chai thì sẽ trở nên rất cứng và nổi u với các mô sẹo. Ðiều này làm cho

máu rất khó lưu thông qua gan. Việc này gây ra sự tích tụ hoặc áp lực ở một bên

của gan gây ra tăng áp lực bên trong các tĩnh mạch nối với gan.

Thử tưởng tượng một ống nhựa chứa

đầy nước mà bị xoắn ở một đầu. Ðiều này làm cho nước tích tụ và chảy ngược về phía vòi mở nước.

Một trong những tĩnh mạch bị ảnh

hưởng gọi là tĩnh mạch cửa, có trách

nhiệm đem máu tới gan. Khi áp lực nơi mạch máu này gia tăng, việc này gọi là Tăng áp tĩnh mạch cửa.

Việc này làm cho máu chảy ngược (giống như khi vòi nước bị xoắn) về lại lá lách.

Kích cỡ của lá lách bị tăng lên làm phá vỡ các tiểu cầu (một loại tế bào máu) làm

ảnh hưởng sự hữu hiệu của việc tạo cục máu đông (giúp cầm máu).

Ngoài việc gây khó khăn cho dòng máu, các mô sẹo cũng làm cho gan khó hoạt động hữu hiệu.

Vai trò của gan là lọc và loại bỏ các chất độc, tạo ra mật để tiêu hóa chất dinh dưỡng, kiềm chế việc đông máu và sản xuất các proteins quan trọng.

Khi gan không thể thực hiện các vai trò thiết yếu này, hậu quả là có nhiều độc chất sẽ thoát vào cơ thể, làm cho bệnh nhân bị chứng rối trí và khó tập trung.

Biến chứng của bệnh xơ gan

Người bị xơ gan có nguy cơ tiến triển thành ung thư gan và loãng xương. Ngoài ra

còn có biến chứng khác như tiểu đường loại 2 và suy thận.

4
2

CÁC TRIỆU CHỨNG CỦA XƠ GAN LÀ GÌ?

Có hai (2) giai đoạn của bệnh xơ gan – mất mát có bù đắp và mất mát không bù

đắp.

Xơ gan còn bù (compensated cirrhosis) thì thường có rất ít hoặc không có triệu chứng. Ðiều này là vì vẫn còn đủ các tế bào lành mạnh trong gan để gan làm việc.

Ở thời điểm này gan có thể ‘bù đắp’ hoặc đền bù cho sự tổn hại trước đó.

Tuy nhiên, nếu gan tiếp tục bị hư hại (do bệnh Viêm gan [Hepatitis] không được chữa trị, chế độ ăn uống nghèo nàn hoặc uống rượu) các tế bào gan lành mạnh sẽ trở nên căng thẳng và không còn hoạt động tốt được nữa.

Một số triệu chứng mà bệnh nhân có thể cảm thấy là mệt mỏi, chán ăn và sụt cân. Khi các tế bào gan lành mạnh bị chịu đựng quá sức, bệnh nhân có thể tiến triển từ xơ gan có bù thành xơ gan mất bù.

Xơ gan mất bù (decompensated cirrhosis) là bệnh rất trầm trọng. Những người mắc bệnh này nhận thấy có sự suy giảm sức khỏe nhanh chóng và sẽ trải qua các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh suy gan.

5
3

DẤU HIỆU CỦA XƠ GAN MẤT BÙ

Chảy máu phình tĩnh mạch thực quản

Với bệnh xơ gan, máu không còn chảy dễ dàng qua gan. Ðiều này làm tăng áp lực tĩnh mạch đưa máu vào gan (tĩnh mạch cửa), làm cho máu tràn ra các tĩnh mạch nhỏ xung quanh gan, làm chúng phình to ra để chứa lượng máu lớn này. Việc tăng áp lực này còn ảnh hưởng đến các mạch máu lớn trong thực quản (đường nuốt), làm cho chúng cũng phình to ra.

Những chỗ mạch máu giãn ra được gọi là phình tĩnh mạch. Phình tĩnh mạch rất nguy hiểm vì chúng mong manh và có thể bị vỡ làm mất nhiều máu. Chảy máu phình tĩnh mạch hay xảy ra ở người có tĩnh mạch to hay xơ gan giai đoạn cuối và có thể gây chết người.

Chảy máu phình tĩnh mạch cần được cấp cứu. Nếu quí vị nôn ra máu, hay thấy phân màu đen và dính, cần đến ngay khoa cấp cứu gần nhất.

Giãn vỡ tĩnh mạch thực quản

Thực quản

Gan bị chai

Tĩnh mạch cửa

Dạ dày

Giãn vỡ tĩnh mạch thực quản Tĩnh mạch giãn chảy máu

6
4

Bệnh não (Rối loạn tâm thần)

Khi bị xơ gan, thì gan không thể lọc chất độc ra khỏi cơ thể. Khi việc này xảy ra, các chất độc như ammonia có thể đi vào não và gây ra chứng rối trí (confusion). Việc này gọi là bệnh não.

Các giai đoạn sớm của bệnh não làm ảnh hưởng đến chu kỳ thức-ngủ. Quý vị có thể nhận thấy rằng mình khó ngủ vào ban đêm nhưng rất buồn ngủ vào ban ngày.

Quý vị hoặc người thân cũng có thể nhận thấy có các thay đổi về tâm tính và sự tập trung của quý vị. Tất cả các triệu chứng này có thể là giai đoạn sớm của bệnh não và quý vị cần nói với nhân viên y tế về điều này vào cuộc hẹn kế tiếp.

Bạn có thể được kê đơn thuốc để ngăn ngừa bệnh não xảy ra. Ðiều quan trọng là nếu được kê đơn, bạn phải dùng thuốc này thường xuyên.

Bệnh não có thể rất nghiêm trọng.

Nếu quý vị hoặc người thân nhận thấy rằng quý vị bị rối trí hoặc rất buồn ngủ, thì nên đến ban cấp cứu nơi bệnh viện ngay lập tức.

7
5

Cổ trướng

Áp lực tăng nơi tĩnh mạch gây ra do xơ gan cũng có thể gây ra sự tích tụ chất dịch trong ổ bụng. Việc này gọi là cổ trướng (ascites – đọc là e-sai-ti).

Bụng sẽ phình lớn ra và quý vị sẽ nhận thấy mình tăng cân bất ngờ.

Quý vị sẽ có thể cảm thấy khó chịu và khó ăn uống vì lúc nào cũng cảm thấy no.

Cũng có thể bị khó khở, nhất là khi nằm.

Cổ trướng có thể nguy hiểm đến tính mạng nếu dịch chất bị nhiễm trùng.

Nếu bất ngờ bị đau bụng hoặc sốt, quý vị cần đến ban cấp cứu nơi bệnh viện ngay lập tức.

Hoàng đản

Hoàng đản là chứng vàng da và tròng trắng của mắt chuyển sang màu vàng, do tích tụ của chất Bilirubin. Bilirubin là chất thường được lọc ra nếu gan lành mạnh.

Nếu lần đầu nhận thấy chứng này, có thể đó là dấu hiệu cho biết rằng gan bị suy yếu thêm hoặc bị nhiễm trùng. Hãy đến gặp bác sĩ ngay nếu việc này xảy ra.

8
jcomp 6

QUẢN CHẾ BỆNH XƠ GAN

Dù bệnh xơ gan không chữa được nhưng quí vị có thể cùng hợp tác với các chuyên

gia y tế để theo dõi tình trạng sức khỏe của gan và ngăn chặn quá trình phát triển

của bệnh. Quản chế bệnh xơ gan bao gồm việc tham dự cuộc hẹn với bác sỹ để

tầm soát, lấy thuốc khi cần và duy trì chế độ dinh dưỡng và ăn uống phù hợp.

Theo dõi Thường xuyên

Chụp Tầm soát Ung thư gan

Siêu âm gan và thử máu 6 tháng 1 lần là việc quan trọng để tầm soát ung thư gan.

Ðiều trị

Nếu tìm ra khối u sớm thì có thể chữa trị được. Vì vậy, điều rất quan trọng là phát

hiện và điều trị ung thư càng sớm càng tốt.

Việc quí vị tham dự đầy đủ các cuộc hẹn trên là rất quan trọng.

9
7

Sàng lọc Phình tĩnh mạch

Xét nghiệm nội soi cho biết quý vị có bị phình tĩnh mạch thực quản hay không. Giãn

nhẹ thì không cần điều trị nhưng quý vị cần làm xét nghiệm nội soi thường xuyên

để kiểm tra độ tiến triển của bệnh. Phình tĩnh mạch được điều trị bằng thuốc hoặc

thủ thuật thắt vòng thun (rubber band).

Thủ thuật Thắt vòng thun

Thủ thuật này được chỉ định khi tình trạng phình tĩnh mạch không thể điều trị bằng thuốc. Trong quá trình nội soi, bác sỹ sẽ dùng những vòng thun nhỏ thắt những búi tĩnh mạch thực quản bị giãn khiến cho những tĩnh mạch này thu nhỏ lại sau vài ngày. Thủ thuật này cũng có hiệu quả tương tự như dùng thuốc trong việc ngăn ngừa vỡ giãn tĩnh mạch cỡ lớn và trung bình. Tuy nhiên vẫn có nguy cơ tái phát nên quý vị vẫn cần làm xét nghiệm nội soi thường xuyên.

Sàng lọc Loãng xương

Một trong các biến chứng của Xơ gan là Loãng xương, làm tăng nguy cơ gẫy rạn xương.

Xương khỏe mạnh Loãng xương

10
Quý vị sẽ được yêu cầu làm xét nghiệm đo mật độ xương. Nếu mật độ giảm (xương mỏng, yếu hay mất xương), bác sỹ sẽ yêu cầu quý vị dùng các biện pháp bổ sung như uống hoặc tiêm vitamin D và Canxi. 8

Rút dịch Cổ trướng

Nếu quí vị thấy bụng trương to hay quá khó chịu do cổ trướng thì có thể cần lấy dịch ra. Thủ thuật này được gọi là paracentesis hay chọc dịch ổ bụng. Khi quí vị cần thủ thuật đó, bác sỹ hay điều dưỡng sẽ giải thích rõ ràng hơn.

Chích vacxin

Người xơ gan có xu hướng dễ bị nhiễm các bệnh nhiễm trùng như cúm và viêm phổi. Chích ngừa thường xuyên sẽ giảm bớt nguy cơ nhiễm các bệnh này.

Chúng tôi cũng khuyên quí vị nên chích ngừa vacxin viêm gan siêu vi A và siêu vi B

để bảo vệ gan. Vì nếu nhiễm các bệnh này gan sẽ phải chịu nhiều áp lực hơn.

Thận trọng khi phẫu thuật

Phải thận trọng nếu quí vị cần bất cứ loại phẫu thuật nào.

Quí vị nên cho bác sỹ phẫu thuật biết mình bị xơ gan và báo cho bác sỹ điều trị gan biết kế hoạch của bất kỳ cuộc phẫu thuật nào. Bởi vì một số cuộc phẫu thuật sẽ tạo nhiều áp lực cho gan và có nguy cơ dẫn tới suy gan.

Bất cứ cuộc phẫu thuật nào cũng cần được lên kế hoạch giữa quí vị và bác sỹ phẫu thuật để bảo đảm mức an toàn cao nhất.

11
9

Sử dụng thuốc

Có nhiều loại thuốc được bác sỹ kê toa

tại phòng khám gan. Ðiều quan trọng là quí vị uống thuốc theo đúng chỉ dẫn trong toa.

Thuốc cho tổn thương não (Encephalopathy)

Lactulose: lactulose là thuốc xổ dạng lỏng. Thuốc có tác dụng hút các chất

độc trong cơ thể và đào thải chúng ra ngoài qua phân khi đi cầu. Thuốc có thể làm tăng số lần đi cầu hàng ngày và thông thường quí vị cần đi cầu 2-3 lần phân mềm mỗi ngày.

Tuy việc đi cầu nhiều lần có thể gây bất tiện, nhưng quí vị vẫn phải tiếp tục uống thuốc này.

Nếu quí vị thấy phiền khi uống lactulose (đi cầu quá nhiều lần, tiêu chảy), đừng ngại mà hãy nói chuyện với điều dưỡng phòng khám gan, vì họ có thể điều chỉnh liều cho quý vị.

Rifaximin: là loại thuốc kháng sinh có thể làm giảm số lượng các hóa chất góp phần gây tổn thương não có trong đường ruột và trong máu.

Thuốc chữa Cổ trướng

Thuốc lợi tiểu: spironolactone (Aldactone) và frusemide (Lasix) là 2 loại thuốc giúp giảm bớt chất dịch dư thừa trong cơ thể. Chất dịch này được đưa ra ngoài cùng nước tiểu. Khi quí vị dùng các thuốc này, bác sỹ cần theo dõi chức năng thận (qua xét nghiệm máu) và điều chỉnh liều lượng thuốc nếu thuốc ảnh hưởng nhiều đến thận.

12
10

Thuốc chữa chảy máu phình tĩnh mạch

Thuốc hạ huyết áp có thể được dùng để giảm bớt nguy cơ vỡ phình tĩnh mạch. Nếu quí vị bắt đầu dùng thuốc này, huyết áp và nhịp tim cần được theo dõi. Nếu quí vị thấy chóng mặt khi bắt đầu dùng thuốc giảm huyết áp, hãy nói cho bác sỹ biết để

điều chỉnh liều lượng.

Thuốc bổ trợ

Bác sỹ có thể kê thêm vitamin D và canxi nếu quí vị thiếu vitamin D. Những thuốc

bổ trợ này cùng với chế độ ăn lành mạnh sẽ giúp xương khỏe và giảm nguy cơ gãy xương.

Thuốc cho các chứng bệnh khác

Xơ gan có thể ảnh hưởng đến việc cơ thể đáp ứng với các loại thuốc khác. Nếu quí

vị được bác sỹ gia đình hay bác sỹ khác cho toa thuốc mới, điều quan trọng là quí vị phải cho bác sỹ biết là mình bị bệnh xơ gan.

Một số thuốc có thể không phù hợp với quí vị, hay cần phải dùng liều nhỏ hơn do chứng xơ gan. Hãy mang thuốc mới đến cuộc hẹn với bác sỹ phòng khám gan và cho họ biết rằng mình vừa được cho thuốc mới.

Nhiều loại thuốc bổ trợ và thảo dược có thể làm tổn thương gan và cần phải ngừng lại. Bác sỹ sẽ giải thích cụ thể cho quý vị.

13
11

Dinh Dưỡng

Dinh dưỡng tốt là rất quan trọng để hỗ trợ chức năng gan khi bạn bị xơ gan. Suy dinh dưỡng, giảm cân và teo cơ thường gặp ở những người bị xơ gan và điều này có thể được kiểm soát thông qua chế độ ăn uống hợp lý. Không phải tất cả những người bị xơ gan đều cần tuân theo cùng một chế độ ăn kiêng, vì vậy điều quan trọng là phải gặp chuyên gia dinh dưỡng làm việc tại phòng khám gan và được cung cấp thông tin chế độ ăn uống cụ thể cho tình trạng của bạn.

Tôi có cần phải tuân theo một chế độ ăn kiêng đặc biệt không?

Trong giai đoạn đầu của xơ gan, thường không cần chế độ ăn kiêng đặc biệt. Dinh dưỡng tốt có thể hỗ trợ chức năng gan và sức khỏe nói chung. Bạn nên tuân theo một chế độ ăn uống lành mạnh và cân bằng, đồng thời duy trì cân nặng khỏe mạnh. Chế độ ăn uống của bạn nên bao gồm nhiều loại thực phẩm từ tất cả các nhóm thực phẩm bao gồm bánh mì và ngũ cốc, trái cây và rau quả, thịt nạc (và các lựa chọn thay thế như đậu lăng và các loại đậu), và sữa/các sản phẩm từ sữa (và các sản phẩm thay thế đậu nành). Mỗi nhóm thực phẩm cung cấp cho cơ thể bạn các chất dinh dưỡng thiết yếu, vì vậy điều quan trọng là không loại bỏ bất kỳ nhóm thực phẩm nào khỏi chế độ ăn uống của bạn.

Bệnh Gan mức độ nặng

Nếu bệnh xơ gan ở mức độ nặng hơn (Advanced Liver Disease - Bệnh Gan mức độ nặng), chuyên viên chế độ ăn uống sẽ đề nghị một chế độ chuyên biệt hơn nữa cho quý vị. Bệnh nhân thường trải qua các triệu chứng như ăn mất ngon, buồn nôn, giảm mức năng lượng hoặc dịch chất bị giữ lại ở chân (phù nề) hoặc bụng (cổ trướng). Các triệu chứng này thường dẫn đến khó ăn uống ở mức độ mà cơ thể cần đến, nhất là chất đạm (protein). Chế độ ăn uống nghèo nàn, cùng chức năng gan kém cỏi, có thể dẫn đến suy dinh dưỡng và mất cơ (nhất là ở tay và quanh vai, ngực và lưng). Nếu quý vị bị Bệnh Gan Mức độ nặng, điều rất quan trọng là nên thảo luận với bác sĩ và chuyên viên chế độ ăn uống. Họ có thể đề nghị một chế độ ăn uống có nhiều chất đạm và ít chất muối.

14
12

Nếu quý vị đã được khuyên nên theo chế độ ăn uống có nhiều chất đạm (protein), nên dùng nhiều thức ăn như: thịt, gà vịt, hải sản, trứng, sữa, sữa chua, phó mát, đậu hột (ví dụ hột điều), hạt, đậu lăng, các loại rau đậu và các sản phẩm từ đậu nành. Bác sĩ hoặc chuyên viên chế độ ăn uống cũng có thể đề nghị việc dùng thêm thức uống có bổ sung protein đặc biệt.

Nếu quý vị đã được khuyên nên theo chế độ ăn uống giảm muối (ít sodium), thì

không nên nêm muối vào thức ăn đang nấu hoặc khi ăn, và nên tránh thức ăn chế biến sẵn, thức ăn mua mang về hoặc gia vị mà có nhiều muối.

Hầu hết những người có Bệnh Gan Mức độ nặng đều nhận thấy rằng sẽ giúp ích

nếu chia ra vài bữa ăn nhỏ trong ngày, nhất là khi mình cảm thấy không ngon

miệng. Quý vị nên ăn 6 tới 8 bữa ăn nhỏ mỗi ngày, và ăn một món vặt lành mạnh

trước khi đi ngủ. Ðiều quan trọng là không được nhịn ăn quá 7-8 tiếng đồng .

Chế độ ăn giàu chất đạm (protein)

Nếu quí vị được khuyên tuân theo chế độ ăn giàu đạm, thì cần phải ăn nhiều thức ăn như các loại thịt, đồ biển, trứng, sữa, sữa chua, formai, các loại hạt, đậu, đậu lăng và sản phẩm từ đậu nành. Bác sỹ và chuyên viên dinh dưỡng có thể khuyến cáo quý vị uống thêm đồ uống bổ trợ đạm đặc biệt nếu cần.

Chế độ ăn ít muối (ăn nhạt)

Nếu quí vị được khuyên tuân theo chế độ ăn nhạt thì không nên thêm muối vào thức ăn khi nấu hay khi ăn, và tránh thức ăn nhiều muối như đồ chế biến sẵn, đồ nấu sẵn ở tiệm, hay các loại gia vị khác.

Hạn chế chất lỏng

Quí vị có thể được đề nghị hạn chế uống chất lỏng.

Bác sỹ sẽ nói khi nào quý vị cần hạn chế và lượng chất lỏng có thể dùng hàng ngày.

15
13

Cách để hẹn gặp một chuyên viên chế độ ăn uống?

Bác sĩ của quý vị hoặc y tá về gan có thể giới thiệu để quý vị gặp một chuyên viên chế độ ăn uống. Trong cuộc hẹn đầu tiên với chuyên viên này, họ sẽ thẩm định việc dinh dưỡng của quý vị, gồm có:

Cân thể trọng, đo chiều cao, tính Chỉ số Khối lượng Cơ thể của quý vị (BMI).

Họ cũng có thể đo lường sức mạnh tay nắm chặt của quý vị và kích cỡ cơ bắp ở cánh tay phía trên của quý vị.

Hỏi về các triệu chứng lâm sàng của quý vị vì có thể ảnh hưởng đến mức lượng ăn uống của quý vị.

Thẩm định các thức ăn uống mà quý vị dùng, về nhu cầu cụ thể của gan và bất cứ các bệnh trạng nào của quý vị.

Chuyên viên chế độ ăn uống sau đó sẽ cung ứng hướng dẫn thực tiễn về chế độ ăn uống và dinh dưỡng nhằm hỗ trợ chức năng gan và sức khỏe tổng quát của quý vị. Nhu cầu ăn uống của quý vị có thể thay đổi theo thời gian, do đó chuyên viên này sẽ tiếp tục theo dõi nhằm đảm bảo quý vị sẽ luôn có chế độ ăn uống tốt nhất cho gan.

16
14
Photo by Freepik

KẾ HOẠCH ÐIỀU TRỊ

- GIỮ SỨC KHỎE MỨC TỐT NHẤT CÓ THỂ

- KẾ HOẠCH QUẢN CHẾ BỆNH XƠ GAN

- KẾ HOẠCH QUẢN CHẾ TỔN THƯƠNG NÃO DO XƠ GAN.

- KẾ HOẠCH QUẢN CHẾ CỔ TRƯỚNG

- KẾ HOẠCH DINH DƯỠNG

17
15

GIỮ SỨC KHỎE MỨC TỐT NHẤT CÓ THỂ

NHỮNG VIỆC QUÍ VỊ

VÀ CHUYÊN GIA Y

TẾ CÓ THỂ LÀM ÐỂ

CHĂM SÓC GAN TỐT

NHẤT

VIỆC CẦN LÀM ÐỂ

GIỮ CHO GAN KHỎE

MẠNH L ÂU DÀI NHẤT

Gặp bác sỹ chuyên khoa gan 6 tháng 1 lần (nhiều hơn nếu cần)

Xét nghiệm máu và siêu âm 6 tháng 1 lần để kiểm tra dấu hiệu sớm của ung thư gan

Làm nội soi để rà soát phình tĩnh mạch và tuân theo chỉ dẫn.

Nếu phình tĩnh mạch lớn, phải tiếp tục điều trị nội soi như đã hẹn. Quí vị có thể cần uống thuốc để giảm nguy cơ chảy máu.

Nếu quí vị bị cổ trướng, hãy uống thuốc lợi tiểu theo toa và thử máu thường xuyên để kiểm tra chức năng thận.

Xem lại mức dùng rượu bia trong mỗi lần hẹn khám.

Xem lại các loại thuốc đang dùng trong mỗi lần

hẹn khám

Ăn uống lành mạnh

Uống thuốc theo toa

Ðạt và duy trì cân nặng tối ưu

Tìm trợ giúp để ngừng uống rượu bia.

Tích cực vận động

Chủng ngừa

Có bảo hiểm xe cứu thương.

Có trợ giúp của cộng đồng

Có trợ giúp người chăm sóc

Nếu có điều lo lắng, hãy gọi điều dưỡng phòng khám gan.

18
16

KẾ HOẠCH QUẢN CHẾ BỆNH XƠ GAN

Tình trạng khẩn cấp – Khi nào cần vào bệnh viện

CHẢY MÁU Phân màu đen và dính Nôn ra máu (dấu hiệu chảy máu do vỡ mạch máu lớn trong thực quản)

RỐI LOẠN Ý THỨC Cảm thấy đầu óc lơ mơ Thấy lú lẫn và buồn ngủ

SỐT Nhiệt độ cơ thể cao và run rẩy (thường do nhiễm trùng)

VÀNG DA Mắt tự nhiên vàng (Uống quá nhiều rượu và vài loại thuốc có thể gây vàng da)

KHÓ THỞ Có thể là dấu hiệu chảy máu hoặc ứ đọng dịch

Nếu cần gọi xe cứu thương, hãy nói cho họ biết mình có bệnh xơ gan và đang có những triệu chứng .

GỌI ÐIỀU DƯỠNG

Nếu có lo lắng, hãy gọi cho điều dưỡng phòng khám gan của quí vị.

19
17

KẾ HOẠCH QUẢN CHẾ TỔN THƯƠNG NÃO

DO XƠ GAN

DẤU HIỆU CỦA TỔN THƯƠNG NÃO DO XƠ GAN LÀ GÌ?

Lú lẫn

Thay đổi :

Run tay hoặc “bàn tay lẩy bẩy”

TỔN THƯƠNG NÃO CÓ THỂ XẢY RA KHI

Bị nhiễm trùng

Bị chảy máu nội tạng

Bị táo bón

Uống quá nhiều thuốc lợi tiểu

HÀNG NGÀY

Bị nôn hay/hoặc bị tiêu chảy

Uống thuốc an thần hoặc thuốc ngủ

Say rượu

đạm và giàu năng lượng mỗi ngày; thêm món ăn vặt giàu

đạm/năng lượng trước khi đi ngủ.

Gọi điện cho điều dưỡng hoặc bác sỹ nếu có nhu cầu.

GỌI BÁC SỸ HAY ÐIỀU DƯỠNG

PHÒNG KHÁM GAN

NGAY NẾU QUÍ VỊ

THẤY

KHÔNG LÁI XE khi có bất cứ triệu chứng nào như trên

20
18

KẾ HOẠCH QUẢN CHẾ CỔ TRƯỚNG

DẤU HIỆU CỔ TRƯỚNG LÀ GÌ?

Bụng trương to và đau

Bị thở khó ( bị chèn ép từ dưới lên do bụng trương to), đặc biệt khi nằm xuống

Ăn uống kém vì bao tử bị chèn ép.

CHỨNG CỔ TRƯỚNG ÐƯỢC ÐIỀU TRỊ NHƯ THẾ NÀO?

Theo chế độ ăn ít muối

Uống thuốc lợi tiểu

Chọc rút dịch ổ bụng

VIỆC HÀNG NGÀY Ðo cân nặng vào giờ nhất định trong ngày

Ghi vào sổ số cân nặng

Biết cân nặng “lý tưởng” của mình.

Tuân thủ chế độ ăn “không thêm muối”

Uống thuốc lợi tiểu và các loại thuốc khác theo toa.

GỌI BÁC SỸ HAY

ÐIỀU DƯỠNG

PHÒNG KHÁM GAN

NGAY, NẾU

Quí vị tăng hoặc giảm >2 kg trong 2 ngày

Mới xuất hiện phù chân hay chân phù nặng hơn

Thấy khó thở hơn

Sốt

Quí vị có bụng trương to hơn và khó chịu hơn.

Hãy gọi cho bác sỹ hay điều dưỡng nếu thấy cần thiết.

Biến chứng nặng nhất của chứng cổ trướng là nhiễm trùng dịch ổ bụng (viêm màng

bụng tự phát - Spontaneous Bacterial Peritonitis - SBP), có thể gây nguy kịch. Ðiều

trị sớm là cần thiết.

21
19

KẾ HOẠCH DINH DƯỠNG

Với những người xơ gan - loại bệnh gan mãn tính - ăn uống tốt là một

phần quan trọng của chăm sóc tổng thể.

THIẾU DINH DƯỠNG TỪ

MỨC TRUNG BÌNH ÐẾN

NGHIÊM TRỌNG LÀ PHỔ

BIẾN Ở BÊNH NHÂN XƠ

GAN

ÐẠM (PROTEIN) LÀ

CHẤT DINH DƯỠNG

TỐI QUAN TRỌNG CHO

NGƯỜI BỊ XƠ GAN

Triệu chứng thiếu dinh dưỡng:

giảm cân

giảm cơ bắp

da nhợt nhạt

rối loạn ý thức

rụng tóc

Thiếu dinh dưỡng có thể gây ra:

Suy giảm miễn dịch

Mệt mỏi

Lâu lành vết thương

tăng biến chứng sau phẫu thuật

Ðạm cần cho sự phát triển, trưởng thành, chữa lành và bảo trì các mô của cơ thể.

Khi chức năng gan kém đi thì khả năng tạo ra

chất đạm cũng kém đi. Cơ thể phải dùng chất đạm của cơ bắp để hoạt động, dẫn đến sự giảm bớt và yếu đi của cơ bắp.

CÁC VITAMIN VÀ CHẤT

KHOÁNG KHÁC

Bệnh nhân còn có nguy cơ thiếu:

Vitamin A,D,E,K, nhóm B

chất sắt

22
20

KẾ HOẠCH DINH DƯỠNG

Ăn thêm dưỡng chất không dễ dàng, nhất là khi quí vị không ngon miệng.

Những gợi ý để giúp ăn tốt hơn

thường.

Ăn thêm đồ ăn vặt (snacks) có nhiều dinh dưỡng giữa các bữa chính

Uống các loại nước bổ dưỡng

Hạn chế thức ăn ít calo và đồ uống dành cho người ăn kiêng

Ăn thức ăn giàu đạm và năng lượng

Ðể đồ ăn vặt sẵn xung quanh ( dễ ăn hơn nếu có sẵn đồ ăn)

Ăn nhiều loại thức ăn, mỗi loại một ít.

Ðồ ăn lạnh có thể hấp dẫn hơn

Thử các loại thức ăn yêu thích

Chọn đồ dễ ăn (kem, chè )

Nếu thấy buồn nôn:

Tránh bỏ bữa (bụng rỗng cũng làm tăng cảm giác buồn nôn)

Ăn và uống chậm, mút kẹo ngậm hay kẹo bạc hà

Nghỉ ở tư thế ngồi thẳng sau khi ăn

Mặc quần áo rộng rãi

Thở không khí trong lành.

Tránh đồ ăn nhiều gia vị, quá ngọt, nhiều dầu mỡ hay đồ chiên /rán

Tránh mùi nấu ăn.

Uống thường xuyên từng ngụm nước nhỏ

Tránh ăn quá no

Giảm bớt hay bỏ hẳn cà phê

Uống đồ uống lạnh có ga có thể giảm buồn nôn.

Ăn thêm đồ nhiều tinh bột như bánh qui, hạt ngũ cốc, bánh mì nướng với mật ong.

23
21
24 GHI CHÚ 22
25 Published by Hepatitis SA May 2023 Kaurna Country 3 Hackney Road, Hackney SA 5069 hepsa.asn.au Tel 08 83628443 SA Health has contributed funds to this program.

ÐIỀU DƯỠNG PHÒNG KHÁM GAN

MY LIVER NURSE

Tên

Name

Ðịa chỉ

Address

Ðiện thoại

Phone:

Original booklet development: Carlie Stephens, CNC Hepatology, St George Hospital UNSW.

Original action plans developed by Hepatology and Liver Transplant Medicine Unit, Flinders Medical Centre.

Adapted and published with permission from Norgine Pty Ltd, Hepatology and Liver Transplant Medicine Unit FMC & Carlie Stephens.

Thank you to our community reviewers Thoa and Tien, and also to Community Access and Services SA for their assistance in reviewing this booklet.

26

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.