Stichting NIVOZ jaarverslag 2018 by hetkind

ich

d ra

cht

Jaarverslag 2018

te r

kt l e

ra re n

en schoolleiders in de uitvoeri

ng v

u nh

a ed

Jaarverslag 2018

stichting NIVOZ in 2018 4

Voorwoord 5 Waarom NIVOZ? 7 Historie 10 Organisatie NIVOZ 13 Uitgelicht: afscheid Luc Stevens 14 Raad van toezicht 16 Doelstellingen 18 NIVOZ-opleidingen 22 Uitgelicht: vier aandachtsgebieden 24 NIVOZ-podium 25 Uitgelicht: symposium Tijd voor pedagogiek 27 NIVOZ-denktank 28 Uitgelicht: Porticus 29 NIVOZ-platform hetkind 31 Uitgelicht: e-books 33 NIVOZ-leerstoel 35 Uitgelicht: oratie Gert Biesta 31 Financiën 40 Impact en bereik 46 Colofon 59

VOORWOORD Als er iets toe doet in onze samenleving, is het onderwijs. Als er iets toe doet in het onderwijs, dan zijn het de leraren en hun schoolleiders. Zij maken het verschil. Dat betekent dat zij een grote verantwoordelijkheid dragen om hun persoon en bekwaamheden permanent te ontwikkelen en dat zij ruimte en vertrouwen moeten krijgen om hun werk goed te doen. Stichting NIVOZ is ervan overtuigd dat goed onderwijs voor elk kind pedagogisch gevormde leraren en schoolleiders vereist, die samen zorgdragen voor een stevig fundament. Leraren, schoolleiders en bestuurders - in verbinding met hun leerlingen en ouders – moeten samen bepalen, binnen bestaande wettelijke kaders, welk onderwijs ze willen verzorgen en wat ze ermee beogen voor hun leerlingen in de huidige en toekomstige samenleving. Daarvoor moeten leraren en schoolleiders toegerust zijn. Dat betekent dat zij beschikken over de nodige kennis en bekwaamheden; dat ze zichzelf kennen in interactie met anderen; dat ze met collega’s leren; dat ze samen stáán voor de pedagogische opdracht, visie en missie, en voortdurend oefenen in het hanteren van hun persoonlijke morele kompas. Op die manier werken ze aan de sensitiviteit die nodig is om in de dagelijkse praktijk en interactie met leerlingen de juiste keuzes te kunnen maken en die te verantwoorden. Voor leraren en schoolleiders in po, vo, mbo en hbo die gesterkt willen worden in hun pedagogische opdracht en inspiratie, legitimering en/of verbinding zoeken, biedt het NIVOZ een aantal activiteiten, die ondergebracht zijn in een viertal pijlers.

NIVOZ-opleidingen In professionele & persoonlijke ontwikkelingstrajecten (individueel of schoolbreed) begeleiden docenten van NIVOZ leraren en schoolleiders in de ontwikkeling van hun pedagogische handelen. NIVOZ-platform hetkind Platform hetkind is de plek waar verhalen en artikelen worden gepubliceerd. Theorie en praktijk van pedagogisch handelen komen hier samen. NIVOZ-podium NIVOZ-podium organiseert onderwijsavonden, lezingen, symposia, masterclasses en studiedagen. Sprekers bieden inspiratie, kennis en onderbouwing op het gebied van goed pedagogisch onderwijs. NIVOZ-denktank De NIVOZ-denktank werkt vanuit relevante wetenschappelijke bronnen aan systematische reflectie op de pedagogische onderwijspraktijk. Ook in 2018 heeft stichting NIVOZ vanuit de verschillende activiteiten duizenden leraren en schoolleiders gesterkt in hun pedagogisch handelen en in de uitvoering van hun pedagogische opdracht. In dit jaarverslag nemen we u mee in de ontwikkelingen, behaalde resultaten en financien in 2018 en maken we zichtbaar wat de impact en betekenis van het NIVOZ is in het onderwijsveld. Gabrielle Taus en Rob Martens Directie stichting NIVOZ

WAAROM NIVOZ? Hoe kunnen we alle kinderen en jongeren zich verbonden laten voelen met de wereld om hen heen? Hoe kunnen we ze laten groeien in autonomie en (zelf)vertrouwen, zodat ze een verantwoordelijke rol in die samenleving kunnen vervullen, welke functie of positie ze later ook gaan innemen? De opdracht voor het onderwijs is groot. Niet minder dan het duurzaam voortbestaan van onze vrije, open en democratische samenleving staat op het spel. NIVOZ wil bijdragen aan een fundamenteel perspectief op verbetering van het onderwijs, omdat we een verantwoordelijkheid ervaren voor het realiseren van een duurzame, menswaardige samenleving. Hier schetsen we de bouwstenen, vanuit een analyse van de huidige dilemmaâ&#x20AC;&#x2122;s waar de samenleving in het algemeen, en het onderwijs in het bijzonder, mee te maken heeft. De urgentie voor een nieuw perspectief op goed onderwijs is hoog, want waar verbondenheid gewenst is, is nu veelal sprake van ontkoppelingen: tussen leerling en leraar, tussen relatie en prestatie, tussen opvoeding en onderwijs, lesstof en de wereld. Wat het Nederlandse onderwijs mist, is een fundamenteel perspectief op de rol, de functie en het handelen van alle betrokkenen in het onderwijs, om de gewenste verbindingen tot stand te brengen.

Onderwijs: relaties tussen mensen De bedoeling van het onderwijs is het vormen van mensen â&#x20AC;&#x201C; wat betreft kennis, vaardigheden en zijnskwaliteiten â&#x20AC;&#x201C; zodat zij verbonden en verantwoordelijk in de samenleving kunnen staan (nu en in de toekomst). Dat is de pedagogische opdracht van het onderwijs.

Leraren moeten worden gesterkt en toegerust in het realiseren van die opdracht. Daartoe moeten zij in staat zijn hun eigen keuzes te maken en hun handelen zelf te legitimeren (emancipatoir). De aandacht moet daarbij met name uitgaan naar de relatie en interactie met hun leerlingen. Aan de verantwoordelijkheid, creativiteit en redelijkheid waarover leraren en leerlingen beschikken, wordt in de meeste scholen nog geen recht gedaan. Daar gaan veel energie, motivatie en goede ideeën verloren. Om meer menswaardig onderwijs te realiseren, willen we niet pleiten voor het loslaten van alle structuren of het breed invoeren van een nieuwe structuur. Immers, als we verplichte vernieuwing op zouden dringen, creëren we slechts nieuwe afhankelijkheden. Om de benodigde ruimte voor eigen keuzes en verantwoordelijkheid van leraren én leerlingen te creëren, is het naar ons idee daarom in de eerste plaats nodig om - in klein en groot verband - telkens opnieuw het gesprek te voeren over de bedoeling van onderwijs. Aan de hand van concrete, nabije onderwijspraktijken, zoals die dagelijks plaatsvinden. Leraren zullen met elkaar, en in gesprek met ouders en leerlingen, samen moeten bepalen (binnen de bestaande wettelijke kaders) welk onderwijs ze willen verzorgen en wat ze ermee beogen voor hun leerlingen in de samenleving die we vormen. Daartoe zullen de leraren toegerust moeten zijn. Dat betekent dat ze beschikken over kennis en vaardigheden, dat ze zichzelf kennen, ook in relatie tot anderen, en voortdurend oefenen in het hanteren van hun persoonlijke morele kompas. Op die manier werken ze aan de pedagogische sensitiviteit die nodig is om in de dagelijkse praktijk met leerlingen de juiste keuzes te kunnen maken en die te legitimeren. Daarin zullen ze gesteund moeten worden door schoolleiders, die dit voortdurende oefenen voorleven. De legitimatie die leraren op basis van hun opleiding kunnen geven over de keuzes die ze in hun dagelijkse praktijk maken, zal hun gezag en positie verbeteren. Het wordt duidelijk welke maatschappelijke verantwoordelijkheid ze dragen en hoe bewust ze daarmee omgaan. Het beroep zal uitdagender worden en meer voldoening geven.

Dit vraagt van lerarenopleiders dat zij voorleven in het legitimeren van keuzes, in het aanspreekbaar zijn op de congruentie tussen wat zij doceren, hoe zij doceren en wie zij zijn als docent en, niet in het minst, in het uitdragen van het besef dat de voldoening van goed onderwijs niet bestaat uit het uitsluiten van risico, maar juist gevonden wordt in het erkennen en uithouden van de onzekerheid en onvoorspelbaarheid van menselijke ontwikkeling. Onderwijsonderzoek is dienstbaar aan die zoektocht. Bovenstaande punten vragen niet zozeer om (meer) onderzoek naar ‘wat werkt’, als wel om onderzoek dat leraren houvast geeft bij de vraag ‘wat ertoe doet’ in hun dagelijkse praktijk. Dat referentiepunten geeft om de keuzes die ze noodgedwongen dagelijks maken, te legitimeren. Niet op basis van de valse zekerheid van extern geleverd ‘bewijs’, maar op basis van de innerlijke zekerheid van het professionele oordeel, waarin de eigen ervaring en de relatie met de leerling meewegen. Dat betekent dat onderwijsonderzoek, veel meer dan nu het geval is, zou moeten vertrekken vanuit concrete praktijken. Er is behoefte aan meer beschrijving van praktijknabije onderwijsontwikkeling die, al tastend en zoekend, zich nu al voordoet. Door alleen vanuit bestaande theorie naar onderwijspraktijk te kijken, worden deze ontwikkelingen gemist, terwijl die juist betekenisvol zijn voor leraren en leerlingen. Niet alleen ‘wat werkt’, maar ook wat we wenselijk vinden moet gelegitimeerd kunnen worden. Voor die laatste vraag ontbreken nu de kaders.

HISTORIE In maart 2018 nam professor dr. Luc Stevens (77) afscheid als wetenschappelijk directeur van stichting NIVOZ, ruim vijftien jaar na de oprichting (2003) van het Nederlands Instituut voor Onderwijs en Opvoedingszaken. Stevens droeg het stokje over aan professor dr. Rob Martens. In dit historische overzicht blikken we terug, beginnend in de academische context waarin Luc zijn sporen naliet, om vervolgens te zien van waaruit NIVOZ is ontstaan en op welke waarden het is gestoeld. Luc Stevens – van huis uit orthopedagoog – heeft een grote staat van dienst. Zijn publicaties zijn vanzelfsprekend voor lerarenopleidingen; tienduizenden leraren en schoolleiders heeft hij in lezingen of anderszins geïnspireerd. Stevens’ signatuur is herkenbaar in vele stromingen van het huidige onderwijs. In grote lijnen is te stellen dat Luc Stevens van het als orthopedagoog ‘behandelen’ van jongeren met gedrags- en motivatieproblemen opschoof naar het voorkomen van die problemen. Dat deed hij door duidelijk te maken wat de consequenties voor het onderwijssysteem zouden moeten zijn als je de behoeften van alle jongeren serieus neemt. Van ‘curriculum’ schoof hij op naar ‘de leerling’. Stevens kreeg in zijn academische carrière steeds meer moeite met de verwording van de sociale wetenschappen tot een smalle positivistische cultuur van meten en afrekenen. Dat is een jas die de pedagogiek en de relatie tussen opvoeder en kind niet goed past. Inspiratie puttend uit een voorhoede van de (bèta)wetenschappen, realiseerde hij zich dat meer nadruk moet worden gelegd op complexiteit, netwerken en patronen; dat alles met alles te maken heeft en dat alles ertoe doet. Ook, of juist, in het klaslokaal.

NIVOZ vanaf 2003 Na zijn emeritaat als hoogleraar aan de Universiteit Utrecht richtte Luc Stevens in 2003 stichting NIVOZ op. De oorspronkelijke drijfveer van NIVOZ lag bij de ontwikkelingsbehoeften van ieder kind en de consequenties daarvan voor het onderwijs. Met andere woorden: hoe komt de ontwikkeling van ieder kind het beste tot zijn recht? Al snel kwam daarin de pedagogische relatie tussen leerling en leraar centraal te staan. De frase ‘Zonder relatie geen prestatie’ kreeg vleugels. En zo schoof de aandacht van het NIVOZ-werk op van kind naar leraar: de leraar zelf als belangrijkste (f)actor in de kwaliteit van onderwijs. NIVOZ draagt uit dat interventies in onderwijs per definitie een morele component hebben. Immers, voortdurend wordt van schoolleider en leraar gevraagd keuzes te maken om telkens weer het goede te doen. Wanneer beiden zich niet alleen bewust zijn van die morele rol maar hem ook omarmen, nemen zij een autonome, geëmancipeerde houding aan, waarin leraar en schoolleider staan voor hun handelen en beroepseer. Daarmee dient zich een zicht op hun eigen morele werkelijkheid aan en waar die vandaan komt: het brengt hen bij persoonlijke, professionele en pedagogische antwoorden op de waartoe-vraag: waartoe dient het onderwijs? Waar leidt het toe? Waar zou het toe moeten leiden? In de opdracht van het onderwijs zit dus ook een maatschappelijke opdracht. NIVOZ ervaart een grote urgentie in de bewustwording van de rol die onderwijs speelt in de vorming van de maatschappij van morgen. Gedurende de afgelopen vijftien jaar ontwikkelde NIVOZ zich tot een onafhankelijk instituut dat de pedagogiek als handelingswetenschap weer onder de aandacht bracht in onderwijspraktijk. NIVOZ werd bij een groter onderwijspubliek bekend door het opnieuw introduceren van het begrip Pedagogische Tact (2008) en het initiëren van platform hetkind (2011). In zijn invulling van de notie ‘pedagogische tact’ verbond Stevens het persoonlijke en pedagogisch relationele met de inhoudelijke vakbekwaamheid van de leraar. Daarbij moet goed onderwijs, belichaamd door leraren en schoolleiders, ook een doel of peda-

gogische opdracht hebben. Het wijsgerig onderwijspedagogische werk van Gert Biesta bood daarvoor een stevig fundament en Stevens ervoer zo’n verwantschap maar ook aanvullendheid in Biesta’s pedagogiek dat hij ijverde voor de instelling van NIVOZ-leerstoel Pedagogische dimensies, die Biesta in 2016 ging bezetten en waarvoor hij zijn oratie hield in april 2018. Duizenden leraren hebben de trajecten Pedagogische Tact, Pedagogisch Leiderschap en Pedagogische Verdieping inmiddels gevolgd, waarbij NIVOZ het eigen werk het voorbije jaar ook weer zelf en met hulp van buiten kritisch tegen het licht heeft gehouden. Het leidde tot een herijking van het traject Pedagogische Tact, met onder andere een nadrukkelijker verbintenis met het vertrekpunt zoals het in de missie staat beschreven: wat is jouw pedagogische opdracht? Ook de artikelen op platform hetkind hebben in de selectie een scherpere focus gekregen, los van dat de website is geïntegreerd in die van NIVOZ. Alle activiteiten zijn ondergebracht onder één paraplu, waardoor de samenhang ook naar buiten toe helder en duidelijk is. Link naar: Interview Luc Stevens’ woorden bij een naderend afscheid: over NIVOZ, over ademruimte en over de menselijke natuur

ORGANISATIE NIVOZ De organisatie van stichting NIVOZ is gestoeld op de visie die we ook in het onderwijs uitdragen. Enkele principes komen prominent naar voren: • Iedereen is toegerust voor zijn of haar eigen ontwikkeling • Je moet de ruimte krijgen om te laten zien wat je kan, en die ruimte ook benutten • Persoon en professie kunnen niet worden gescheiden • Zonder relatie geen prestatie. We hechten veel waarde aan de kwaliteit van interactie tussen mensen • Belang van een heldere en gedeelde missie Uit die principes is een moderne organisatievorm ontstaan; weinig hiërarchisch en zeer ambitieus, vol vertrouwen in elkaar, maar ook vol verwachtingen, met veel vrijheden, maar ook hoge verantwoordelijkheden. Een organisatie waar we elkaar uitdagen, ondersteunen en versterken. In de afgelopen jaren is de organisatie uitgegroeid tot een twintigtal mensen; tien medewerkers die hun werk veelal vanuit de thuishaven op landgoed De Horst in Driebergen verrichten, plus een groep docenten die vanuit NIVOZ-opleidingen trajecten verzorgt. Stichting NIVOZ wordt geleid door een tweekoppige directie: Gabrielle Taus (directeur-bestuurder) en Rob Martens (wetenschappelijk directeur). Daarnaast is er een Raad van toezicht. NIVOZ kan het vele werk dat op haar afkomt uitvoeren door een uitzonderlijk hoge betrokkenheid van de medewerkers en een groeiende groep vrijwilligers (waaronder de bloggers van platform hetkind).

Medewerkers NIVOZ • • • •

Directie: Gabrielle Taus, Rob Martens Founding father: Luc Stevens Office en secretariaat: Jetty van der Grift, Georgina Catania Maatschappelijk perspectief en netwerken: Nickel van der Vorm • NIVOZ-opleidingen: Ellen Emonds, Suzanne Niemeijer, Merlijn Wentzel, Ton van Rijn, Martijn Galjé, Gerard de Jong, Marleen van der Krogt, Anniek Verhagen • NIVOZ-platform, NIVOZ-denktank, NIVOZ-podium: Hartger Wassink (tot 1-12-2018), Maartje Janssens, Geert Bors, Annonay Andersson, Joyce van den Bogaard, Rikie van Blijswijk, Evelien Oostdijk (vanaf 1-3-2019), Annemiek Plantinga (tijdelijk vanaf 1-3-2019). • Externe communicatie en publicaties: Rob van der Poel

Uitgelicht: afscheid Luc Stevens Luc Stevens (77) is in maart 2018 teruggetreden als wetenschappelijk directeur van NIVOZ. Deze gebeurtenis was voor onze organisatie geen verrassing; Luc had eerder al aangegeven zich terug te willen trekken als wetenschappelijk directeur. Ter ere van Lucs afscheid werden twee speciale bijeenkomsten gehouden. Er was een minisymposium in Driebergen (6 maart 2018) met onder meer prof. Joseph Kessels, prof. Gert Biesta en de Noorse pedagoge prof. Tone Sævi. Zij spraken over een wezenlijke vraag die altijd onder alle inspanningen van Luc Stevens heeft gelegen: ‘Wat houdt de boel ten diepste bij elkaar?’ Het trio van Toon Roos zorgde voor een muzikale omlijsting. Zie link.

Een week later was Luc Stevens het middelpunt van een ingelaste onderwijsavond, waar afscheid werd genomen door vrienden en relaties. De documentaire ‘Het kan beter’ werd vertoond - een indringend portret van professor Stevens door regisseur Fifi Visser en cameraman Gijs Haak. NIVOZ-docent Ellen Emonds bracht het vraaggesprek tussen de zaal en Luc Stevens op de onderwijsavond op gang. Zie link.

Vriend en NIVOZ-collega Nickel van der Vorm reikte een Liber Amicorum uit. Zin in Leren, Zin in School, Zin in Onderwijs waren eerdere publicaties van zijn hand. Zin in afscheid - zoals het Liber heet – was niet ván maar vóór Stevens. Twintig schrijvers geven daarin een prachtig beeld van de betekenis van het werk van Luc Stevens en diens reikwijdte.

Twee bijdragen (van Lucs opvolger Rob Martens en van Gert Biesta) werden online gedeeld met een groter publiek.

Luc Stevens is nog twee dagen per week werkzaam bij het NIVOZ en werkt vanuit de denktank aan diverse projecten.

• Rob Martens: ‘Onder het wellevende en vriendelijke voorkomen van Luc Stevens gaat een soort boosheid schuil die ik ook voel.’ • Gert Biesta, over soeverein handelen in een angstige wereld: ‘Wat en vooral wie staat er op het spel?’

Met veel waardering nam NIVOZ ook per 1 december 2018 afscheid van Hartger Wassink als collega. In de afgelopen vijf jaar heeft Hartger veel betekend voor de opdracht van NIVOZ, onder meer door het schrijven van kernpublicaties, het organiseren van symposia en de onderwijsavonden, en het meedenken over pedagogisch leiderschap.

RAAD VAN TOEZICHT Het bestuur van stichting NIVOZ besloot in het voorbije kalenderjaar om zijn governance aan te passen naar een model met een Raad van toezicht. Edith Hooge, voorzitter van het oude bestuur, trad per 4 juli 2018 als voorzitter aan van het nieuwe gremium, samen met twee nieuwe leden: Matthijs Bierman en Anita Bruin-Raven. Was Edith Hooge als voorzitter van het oude bestuur al bekend bij NIVOZ, Anita Bruin-Raven en Matthijs Bierman zijn vanuit een speciaal opgesteld functieprofiel geworven om lid te worden van de Raad van toezicht. Bruin-Raven is docent Persoonlijke Vorming op het Edith Stein College in Den Haag. Bierman is werkzaam als directeur Nederland bij de Triodos Bank te Zeist. De positie van directeur-bestuurder wordt bij NIVOZ ingenomen door Gabrielle Taus met Rob Martens als mededirecteur. Stichting NIVOZ stelt de kwaliteit van de leden van de Raad van toezicht en de diversiteit in de samenstelling voorop. Ze is vol vertrouwen dat de Raad van toezicht een goede bijdrage zal leveren aan het vergroten van de impact in de komende jaren. Op 4 juli 2018 kwam het voormalige bestuur van NIVOZ voor de laatste keer bijeen. Daar is afscheid genomen van Ton Duif (oud-voorzitter AVS), Jozef Kok (o.a. oud-voorzitter RvT iPabo) en Janneke Stam (voormalig directeur-bestuurder Montessori College Nijmegen). NIVOZ is hen zeer erkentelijk voor de waardevolle bijdragen in de voorbije jaren. Op 23 oktober 2018 kwam de Raad van toezicht voor het eerst bij elkaar met de volgende onderwerpen op de agenda: • Bespreking managementrapportage tot en met september 2018

• Goedkeuring van de begroting voor 2019 • Accordering van de documenten van de Raad van Toezicht • Bespreking van nieuwe ontwikkelingen binnen NIVOZ Edith Hooge is per 1 januari 2019 voorzitter geworden van de Onderwijsraad en moest hierdoor haar werkzaamheden binnen de Raad van toezicht van NIVOZ beëindigen. Per april 2019 trad een nieuwe voorzitter aan, in de persoon van prof. ir. Arjen Wals.

DOELSTELLINGEN Het basismotief van stichting NIVOZ is het voortbestaan van onze menswaardige, democratische, rechtvaardige en duurzame samenleving en een wereld waarin iedereen verbonden en verantwoordelijk in de samenleving kan staan. Daar heeft het onderwijs een opdracht. Het is de missie van NIVOZ om leraren, schoolleiders en andere betrokkenen in het domein van onderwijs en opvoeding te sterken in de uitvoering van deze pedagogische opdracht.

Doelstellingen voor de lange termijn: • De groep leraren, schoolleiders en andere betrokkenen die handelen vanuit hun pedagogische opdracht groeit en daarmee ook een onderwijspraktijk waarin jonge mensen al hun mogelijkheden tot leren inzetten op weg naar volwassenheid, verbondenheid en verantwoordelijkheid. • Bij opleidingen van leraren en schoolleiders ontstaat een andere praktijk, waarin de pedagogische opdracht, de persoonsvorming van de student en het handelen centraal staan. • In beleid en onderzoek is meer aandacht voor de pedagogische paragraaf en de pedagogische vorming van leraren en schoolleiders.

Doelstellingen voor de komende jaren: • NIVOZ wordt gezien als een toegankelijke en betekenisvolle plaats voor pedagogische reflectie door leraren en schoolleiders en is een bron voor pedagogische concepten en theorieën. • Goed bezochte bijeenkomsten. Lichte groei in opleidingen en het aantal bezoekers van het platform. • Kennis en ervaring uit de opleidingen Pedagogische Tact en

• •

Pedagogisch Leiderschap worden gedeeld met andere trainers en begeleiders buiten NIVOZ en de lerarenopleidingen. Spraakmakende kernpublicaties rond actuele thema’s of typische NIVOZ-thema’s. Een verbreding van de doelgroep naar leraren en schoolleiders uit alle mogelijke sectoren van het onderwijs. Met name een toename van het aantal leraren uit het vo, mbo en de lerarenopleidingen. Betrokkenheid bij scholen met grootstedelijke uitdagingen. Een toename in het aantal verzoeken aan NIVOZ om mee te denken bij initiatieven en commissies of een inhoudelijke bijdrage te leveren. Professionele ontwikkeling van NIVOZ als organisatie en persoonlijke ontwikkeling van de mensen binnen het NIVOZ. Continuïteit in financiën door eigen inkomsten en strategische financiële partners.

Frans Droog

vo-leraar op Wolfert Lyceum in Bergschenhoek, initiator MeetUpNL, EduHackathonNL ‘Door NIVOZ heb ik een kant van mijzelf als leraar verder kunnen ontwikkelen en mijzelf verder durven openstellen als mens. De bijeenkomsten met de bloggers, de Onderwijsavonden en de verhalen op NIVOZ-platform hetkind zorgen ervoor dat ik mij ervan bewust ben geworden en blijf dat onderwijs in essentie een bijzondere interactie is tussen mensen. Dagelijks, samen, met open ogen, een open geest en een open hart, stapjes zetten.’

Hester IJsseling

lector Professionaliseren met hart en ziel, Thomas More Hogeschool Rotterdam ‘NIVOZ heeft het gloeiende kooltje van de geesteswetenschappelijke pedagogiek levend weten te houden gedurende een lange periode waarin de onderwijskunde de boventoon voerde. De bijdragen op platform hetkind hebben bij velen een vonk doen overslaan. Inspirerende Onderwijsavonden en leertrajecten als Pedagogische Tact/Leiderschap doen die vonken tot vuurtjes oplaaien in vele onderwijsharten. Met dat alles heeft NIVOZ het Nederlandse onderwijs veel warmte en veel goeds gebracht.’

De kern van goed onderwijs en van goede resultaten is voor ons de relatie, waarin leraren weten hoe ze intelligent en met compassie kunnen reageren op hun leerlingen en op de ontwikkeling van zichzelf en collega’s. Daar waar leraren pedagogisch tactvol handelen, zou je ook kunnen zeggen. Het gaat hierbij niet om een set vaardigheden die je hebt, maar om wie je bent en waar je voor staat. Om zelfkennis, vertrouwen in jezelf, in je leerlingen, in je collega’s. De ander verstaan en weten waar je met hen naar toe wilt: je pedagogische opdracht. Hoe ontwikkel je pedagogisch tactvol handelen als leraar of schoolleider? Hoe houd je jezelf scherp in dit opzicht? Bij stichting NIVOZ bieden we drie trajecten aan: • Pedagogische Tact (PT) – voor leraren en docenten • Pedagogisch Leiderschap (PL) – voor schoolleiders en leidinggevenden • Pedagogische Verdieping (PV) – voor iedereen die PT of PL heeft gevolgd Pedagogische Tact (PT) is het basistraject van stichting NIVOZ. Het wordt kortweg gedefinieerd als: ‘het goede doen, op het juiste moment, óók in de ogen van de leerling’. Hier ligt een hoogontwikkelde kwaliteit van relatie of verbondenheid – in dit geval een pedagogische relatie tussen leraar en leerling, docent en student – aan ten grondslag. Deze is niet alleen van belang voor de weg naar volwassenheid, maar net zo goed voor het onderwijsresultaat van de leerling (of student). In lijn met de aspecten van Pedagogische Tact werken schoolleiders in het traject Pedagogisch Leiderschap (PL) aan hun

pedagogische opdracht, aan hoe zij het potentieel vergroten van de leraren en het team en daarin hun eindverantwoordelijkheid nemen. Met Pedagogische Verdieping (PV) kijken we weer een laagje verder dan in de trajecten PT en PL, afhankelijk van de vragen die er in het eerste traject ontstaan of een ervaren urgentie om bij te dragen aan onderwijs dat zin heeft, voorbij je eigen klaslokaal, dan wel aan de pedagogische opdracht die jij jezelf hebt gegeven. De NIVOZ-trajecten zijn in 2018 verzorgd door de docenten Suzanne Niemeijer, Marleen van der Krogt, Martijn Galjé, Ellen Emonds, Merlijn Wentzel, Anniek Verhagen, Gerard de Jong. Ton van Rijn werd ingezet in meer vraaggestuurde teamtrajecten.

Coalitie voor leraren en schoolleiders In de coalitie komen leraren en schoolleiders – werkend vanuit pedagogische waarden en oriëntaties – zes keer per jaar bij elkaar. De coalitie vormt een groep ‘critical friends’ die elkaar steunt in deze ambitie én kritische vragen stelt, oefent in het hanteren van ieders persoonlijk moreel kompas en elkaar voortdurend herinnert aan het voornemen daarop te (blijven) koersen. Ze horen waar ze voor staan en delen samen ervaringen, vragen en zorgen.

Aantallen in 2018 In het kalenderjaar 2018 werden 34 PT of PL trajecten verzorgd door NIVOZ-docenten, waarvan 31 incompany. Dat aantal ligt iets hoger dan in 2017 (30 om 27). Daarnaast telden we 40 vraaggestuurde trajecten zoals studiedagen, workshops, lezingen of coaching. Dit aantal is in vergelijking met 2017 gelijk gebleven. De coalitie telde in 2018 één groep met 12 deelnemers.

Pedagogische opdracht Leerling als subject, als actor Leraar als zijn eigen instrument

schoolklimaat

Uitgelicht: vier aandachtsgebieden In 2018 hebben de docenten van NIVOZ samen met Mascha Enthoven (lector Pedagogische opdracht aan Hogeschool InHolland) het traject Pedagogische Tact versterkt door expliciet te maken wat de aandachtsgebieden zijn en het curriculum en de werkvormen hierop af te stemmen. In het traject Pedagogische Tact (PT) en Pedagogische Verdieping (PV) staan vier aandachtsgebieden centraal. Deelnemers ontwikkelen zich als individu en als team langs aspecten van het leraar zijn binnen een school: 1 Pedagogische opdracht. Wat is volgens jou de bedoeling van onderwijs in relatie tot de samenleving? En wat betekent dit voor je rol en verantwoordelijkheid in de ontwikkeling van leerlingen?

2 De leraar is zijn eigen instrument. Inzicht in eigen kwaliteiten en die manifesteren in je handelen. 3 L eerling zien als partner en actor. Kennis van de leerling, perspectief van de ander kunnen innemen en eigenaarschap van leerling versterken. 4 Leraar zijn binnen een team. Een onderzoekende en open houding in het team, werken vanuit een gezamenlijke visie en elkaar als steunbron ervaren. Er zijn artikelen over deze aandachtsgebieden verschenen in het tijdschrift Van12tot18 en op ons eigen NIVOZ-platform hetkind.

Het NIVOZ-podium agendeert en organiseert Onderwijsavonden, masterclasses, lezingen, symposia en studiedagen. Sprekers bieden daarin inspiratie, kennis en onderbouwing op het gebied van goed pedagogisch onderwijs.

NIVOZ-Onderwijsavonden Honderden onderwijsbetrokkenen vonden ook in 2018 hun weg naar theater Maitland in Driebergen, het traditionele podium van de NIVOZ-onderwijsavonden. Sprekers bieden inspiratie om het gesprek te voeren over goed onderwijs en stil te staan bij het eigen pedagogisch handelen. In het kalenderjaar 2018 bouwden we tot de zomer voort op ons jaarthema ‘Volwassenheid’ – een begrip dat we wilden verkennen en onderzoeken in relatie tot de pedagogische opdracht. Met lezingen van Joep Dohmen (11 januari), Jan Derksen (7 maart), Arjen Wals (12 april) en Gert Biesta/Luc Stevens (6 juni) keken we naar volwassenheid vanuit vier verschillende perspectieven. Theater Maitland op landgoed De Horst was alle avonden goed gevuld en de laatste Onderwijsavond was zelfs al ruim tevoren uitverkocht (max. 340 zitplaatsen). Vandaar dat er een livestream was, zodat meer mensen ook online (en met terugwerkende kracht) de afsluiting van het schooljaar konden meemaken. Voor de reeks in schooljaar 2017-2018 waren 125 passe-partoutkaarten verkocht. Dat aantal verdubbelde bijna na de zomer, voor de reeks in het nieuwe schooljaar. Het nieuwe jaarthema Spelen, leren, maken trok in totaal 215 vaste kaarthouders. De eerste twee Onderwijsavonden – op 3 oktober (Rob Martens met

Marco Mout) en op 7 november (Amber Walraven en Henk ter Haar) leverden samen met de los verkochte kaarten een volle zaal op.

Masterclasses Het aantal masterclasses beperkte zich in 2018 tot drie, alledrie nog verbonden aan het jaarthema Volwassenheid. Ze vonden plaats in Driebergen (Daan Roovers en Eddie Denessen) en Leiden (Dick van der Wateren en Alexandra Bronsveld). Ze trokken tussen de 15 en 30 deelnemers, tevens het maximum dat we konden plaatsen.

Afscheid Luc: minisymposium en speciale onderwijsavond Op 6 maart vond een minisymposium plaats rondom het afscheid van Luc Stevens als wetenschappelijk directeur van NIVOZ. Bijna 200 genodigden luisterden naar een drietal bijdragen (van Gert Biesta, Joseph Kessels en de Noorse Tone Sævi) rondom de vraag: Wat houdt de boel ten diepste bij elkaar? – een vraag die ook Luc Stevens zelf bezighoudt. In dit artikel van Maartje Janssens leest u de inhoud terug. Een week later was er een speciale Onderwijsavond ter gelegenheid van het afscheid voor NIVOZ-vrienden, waarin onder meer de documentaire ‘Het kan beter’ exclusief werd vertoond.

Symposium lerarenopleiders Tot slot vond er in het najaar een symposium plaats voor lerarenopleiders in Helmond, geinitiëerd vanuit de lectorenkring rondom de NIVOZ-leerstoel van Gert Biesta: Tijd voor pedagogiek. Op Hogeschool De Kempel waren 90 deelnemers, afkomstig van een groot aantal lerarenopleidingen.

Uitgelicht: symposium Tijd voor Pedagogiek in de lerarenopleiding Het symposium Tijd voor Pedagogiek in de Lerarenopleiding in Helmond vertrok niet vanuit de theorie, maar vanuit het handelen van leraren en opleiders. Aan de hand van een aantal filmpjes zoomden we in op praktijksituaties en verkenden aan verschillende dialoogtafels met elkaar de pedagogische dimensies van deze praktijksituaties. Dat deden we aan de hand van een drietal uitgangsvragen: • hoe relateert de getoonde praktijksituatie aan je eigen professionele handelen; • wat vraagt het van de lerarenopleiding; • wat betekent het voor (praktijk)onderzoek? Aan het eind van elke sessie gaven prof. dr. Gert Biesta en prof. dr. Ferre Laevers een reflectie op de opbrengsten van het gesprek. Met het symposium werd een pedagogisch perspectief voor de lerarenopleiding geboden. 27

Het symposium werd bezocht door 90 personen uit een groot aantal verschillende lerarenopleidingen en pabo’s. Het was georganiseerd door de lectorenkring, een groep van vijftien lectoren en Gert Biesta, die werkt aan relevante thema’s met betrekking tot de pedagogische dimensies van onderwijs, opleiding en vorming. Tijdens de lunchpauze liet een aantal lectoren zien op welke manier zij met hun lectoraat bijdragen aan de ontwikkeling van een pedagogische lerarenopleiding, aan de hand van posterpresentaties van praktijkonderzoek. Lees hier het verslag van het symposium van de hand van Maartje Janssens.

De NIVOZ-denktank stelt zich tot doel om bij te dragen aan de verbinding tussen handelen en denken, tussen de praktijk en systematische reflectie op die praktijk, op basis van relevante bronnen. We zien de pedagogiek als een handelingswetenschap: in de manier waarop we onze kennis delen en reflectie uitvoeren, is het handelen het uitgangspunt. Dat betekent dat we wetenschappelijk doorwrocht, en tegelijkertijd toegankelijk willen zijn. En het betekent dat we nauw samenwerken met de NIVOZ-pijlers die dicht bij de praktijk staan: de opleidingen, het platform hetkind en het podium. De NIVOZ-denktank kent in 2018 een kleine onderzoeksgroep en een bredere overlegkring ten behoeve van uitwisseling tussen de verschillende NIVOZ-pijlers. Onderzoeksgroep: Prof. dr. Rob Martens Prof. dr. Luc Stevens dr. Hartger Wassink drs. Maartje Janssens MA drs. Geert Bors Breder overleg: Martijn GaljĂŠ, Annonay Andersson en Nickel van der Vorm. De denktank oefent verschillende activiteiten uit. Een van de activiteiten in 2018 was het schrijven van een rapport voor Porticus en voor het schoolleidersregister.

Daarnaast was er ons eigen onderzoek. Dat onderzoek is ingebed in een werkproces bestaande uit onder meer: • • • •

Studiekring i.s.m. de leerstoel van Gert Biesta Lectorenkring rondom de leerstoel van Gert Biesta Onderzoek naar het traject Pedagogisch Tact Bijeenkomsten o.l.v. George Lengkeek i.s.m. lectoraat Leren en Innoveren (Hogeschool van Amsterdam) en lectoraat Levensbeschouwelijke Vorming / Normatieve Professionalisering (Universiteit Utrecht / Hogeschool Utrecht)

Uitgelicht: Porticus Porticus verzocht NIVOZ een point of view te schrijven over onderwijs dat zich richt op ‘whole child development’. In het najaar is er door een groot aantal NIVOZ-mensen aan gewerkt. Er zijn interviews afgenomen en er is studie verricht. Porticus is de internationale organisatie die de filantropische programma’s ontwikkelt en beheert van charitatieve instellingen die zijn gericht op ondernemers uit de familie Brenninkmeijer. Ze werkt samen met partners over de hele wereld ter bevordering van menselijke waardigheid, sociale rechtvaardigheid en duurzaamheid. Ze streeft ernaar om binnen strategische thema’s – onderwijs, samenleving, geloof en zorg – en op het gebied van economische ontwikkeling en klimaatverandering bij te dragen aan structurele maatschappelijke verandering. Zowel Porticus als NIVOZ beroept zich voor haar legitimering op de Universele Verklaring van

de Rechten van de Mens, het Earth Charter en de urgentie van het streven naar een humane, democratische, rechtvaardige en duurzame samenleving. Daarbij delen Porticus en NIVOZ de overtuiging dat het een kerntaak van het onderwijs is om kinderen te begeleiden naar een actief leven, waarin ze deelnemen aan de wereld op een verbonden en verantwoordelijke manier. Dit vraagt om een onderwijs dat zowel breed van opzet als holistisch in aanpak is – een onderwijs dat zich niet alleen richt op de cognitieve ontwikkeling van het kind, maar op de ontwikkeling van het gehele kind, het zogeheten ‘whole child development’. Een aanpak die uitgaat van Whole Child Development (WCD) erkent de waarde van alle dimensies van menselijke ontwikkeling, van de jongste kindertijd tot de vroege volwassenheid, en staat voor een onderwijs dat de fysieke, sociale, emotionele, cognitieve, spirituele en ethische ontwikkeling van ieder kind adresseert.

Porticus beraadt zich inmiddels op de vraag hoe dit alles te vertalen naar concreet beleid. De studie die NIVOZ heeft uitgevoerd en waarover gerapporteerd is, gaat in op de volgende vragen/stellingen: 1 Goed onderwijs staat gelijk aan ‘whole child development’, onderwijs waarin de ontwikkeling van het gehele kind centraal staat. 2 Waarom is de leraar het belangrijkste vertrekpunt voor een systeemverandering naar ‘whole child development’ onderwijs? 3 Welke kwaliteiten moet een leraar hebben en in welke vaardigheden moet een leraar zich bekwamen – voorbij vakkennis en kennis over het lesgeven – om onderwijs te kunnen bieden dat zich richt op de ontwikkeling van het gehele kind? 4 Wat zijn de implicaties van deze essentiële kwaliteiten van een leraar voor de opleiding van leraren? 5 Hoe helpt ‘whole child development’ kinderen die opgroeien in minder kansrijke omgevingen? Achter deze link vindt u de volledige publicatie.

Via online verhalen en publicaties willen we bezoekers laten deelnemen aan een meer fundamenteel gesprek over goed onderwijs en de vele (pedagogische) keuzes die je daarin maakt. Op NIVOZ-platform hetkind vindt u blogs en (wetenschappelijke) artikelen en verhalen, inmiddels meer dan 4000. In het afgelopen kalenderjaar publiceerden we ongeveer 350 nieuwe publicaties. Via sociale media (Facebook en Twitter) worden er zo nu en dan ook ‘oude artikelen’ van een nieuw jasje voorzien en opnieuw gepubliceerd. Daardoor ontvangen onze volgers dagelijks twee NIVOZ-artikelen. De publicaties zijn gecategoriseerd in negen dossiers, zoals Motivatie, Rechtdoen aan verschillen en Leraar Zijn, en naar type/ vorm bijv. column, video, opinie, schoolportret. Daarnaast hebben we de NIVOZ-kernpublicaties; zij vormen het hart van ons aanbod. Deze artikelen (bijna 150) hebben een meer verdiepend karakter en beslaan kernthema’s binnen het onderwijs. In 2018 is er een aantal kernpublicaties bij gekomen. De coördinatie van de content op de website is in handen van Annonay Andersson (hoofdredacteur) en Joyce van den Bogaard (eindredacteur). Zij krijgen ondersteuning van Annemiek Planting, Rob van der Poel, Geert Bors en Rikie van Blijswijk. Met zijn zessen vormen zij de NIVOZ-redactie. Leden van de NIVOZdenktank zijn als redacteur betrokken bij de kernpublicaties.

Bloggerscollectief Er is een groep van ongeveer dertig schrijvende leraren en docenten, schoolleiders en andere onderwijsbetrokkenen

die regelmatig blogs instuurt. De redactie van stichting NIVOZ ontvangt deze bloggers vijf keer per jaar, voorafgaand aan een Onderwijsavond, om met elkaar in gesprek te gaan over hun bijdrage, over hun ontwikkeling of over actuele praktijksituaties. Dit bloggerscollectief bestaat sinds 2013 en wordt aangestuurd en begeleid door Annonay Andersson en Geert Bors. Richtlijnen blogs en artikelen: wat kan er wel, wat niet? We vormen een platform dat heel bewust pedagogische oriëntaties biedt, visie draagt en (morele) waarden communiceert: op weg naar ‘het goede doen, op het juiste moment, ook in de ogen van het kind’ (pedagogische tact). Daarbij letten we op het volgende: de thematiek is pedagogisch van aard (vanuit een bepaalde visie geschreven en communiceert morele waarden). Het verhaal inspireert, heeft een verbindende toon en is voorzien van onderbouwing. De auteur laat verantwoordelijkheid/eigenaarschap zien, in de zin dat deze aanspreekbaar is op de inhoud en hierover in gesprek wil gaan. Het motief van de auteur is een bijdrage leveren aan een goede onderwijspraktijk. Het verhaal draagt iets constructiefs uit (biedt oplossingen of handreikingen). >> Voor verdere richtlijnen verwijzen we naar de pagina op de website

Bereik (data en volgers) Tienduizenden ‘onderwijsbetrokkenen’ lezen al sinds 2010 de verhalen, blogs en artikelen. De website heeft dagelijks ongeveer 1800 unieke paginaweergaven. Lees ook de pagina: nieuwe website NIVOZ. Het meeste bezoek is afkomstig van sociale media (41%), dat wil zeggen dat de bezoekers via een bericht op sociale media (Facebook, LinkedIn, Twitter) de NIVOZ-website bezoeken. De posts op Facebook zorgen daarin veruit (85%) voor de meeste referrals. Daarnaast worden NIVOZ en haar artikelen ook veel gezocht en gevonden via de Google-zoekmachine (34%). Van het totale webbezoek is 20% afkomstig van mensen die direct de juiste NIVOZ-url intikken.

Uitgelicht: e-books

De redactie van het platform stelde in het schooljaar 2017-18 een zevental e-books samen n.a.v. een verkenning van het begrip Volwassenheid, het jaarthema. Voor iedere uitgave – 64 pagina’s – werd een aantal reeds gepubliceerde online artikelen gebruikt die geschreven waren n.a.v. het perspectief op Volwassenheid dat werd belicht en belichaamd door elke spreker van de zeven Onderwijsavonden. Daarnaast werd er een verslag geschreven en een duiding gegeven van deze avond.

en is het ‘wenselijk’ wat dan ‘gewenst’ wordt?

Bij volwassenheid en onderwijs denken we allereerst aan vragen als: hoe worden leerlingen volwassenen? Wat is volwassenheid? Wat is daarbij de rol van leraren en opvoeders? Wat zou een ‘volwassen’, ofwel meer genuanceerd en doordacht idee, van de rol van onderwijs bij het oplossen van maatschappelijke problemen kunnen zijn? Wat verwachten we als maatschappij van leraren, van schoolleiders,

Kortom, we passen het begrip ‘volwassenheid’ toe om recht te doen aan het complexe, morele en emancipatoire karakter van onderwijs. Voor de vraag naar het bredere doel van onderwijs bestaat geen eenduidig antwoord. Het vraagt van alle betrokkenen om bezinning op persoonlijke waarden én tegelijk een open houding naar die van anderen. Dat is geen voor de hand liggend proces.

We kunnen ons ook de vraag stellen wat een ‘volwassen’ opvatting van de verantwoordelijkheid voor goed onderwijs is, waar leraren en schoolleiders dagelijks invulling aan geven? ‘Volwassenheid’ duidt hier op de onderkenning van het belang dat leraren ruimte hebben hun eigen keuzes te maken en te onderbouwen. En dat juist deze vrijheid leraren verantwoordelijk en daarmee kwetsbaar maakt.

In onze verkenning nemen de bekende NIVOZ-waarden ‘verbondenheid en verantwoordelijkheid’ een voorname plek in. Verbondenheid is er vanuit de ervaring dat we geen losse individuen zijn die zich verhouden tot de wereld tegenover ons, maar dat we in verbinding (kunnen) staan met onszelf, de ander én het andere. En het brengt een bepaalde verantwoordelijkheid met zich mee om die verbinding in stand te houden. De ervaring van verbondenheid – en het invulling geven aan de verantwoordelijkheid die daarmee gepaard gaat – vraagt naar ons idee om een volwassen houding. Bij onze verkenning naar het begrip volwassenheid, onderscheiden we zeven perspectieven. • spiritueel perspectief • democratisch perspectief • maatschappelijk perspectief • filosofisch-ethisch perspectief • psychologisch perspectief • perspectief van het curriculum • perspectief van de opvoeding tot volwassenheid

De eerste drie perspectieven behandelden we in 2017. Het e-book werd telkens gedrukt in een oplage van 500 en gratis aangeboden aan bezoekers van onze eigen Onderwijsavonden, aan deelnemers in de trajecten en aan gasten die NIVOZ in die betreffende periode bezochten. Uit enquêtes bleek dat deze printuitgave bijzonder werd gewaardeerd en goed werd gelezen. De serie is te dowloaden via de website. In 2018 zijn ruim 1000 exemplaren digitaal gelezen. Op deze webpagina vindt u de zeven e-books die NIVOZ (verdeeld over najaar 2017 en voorjaar 2018) heeft uitgebracht.

NIVOZLEERSTOEL

nivoz : leerstoel De leerstoel ‘Pedagogische dimensies van onderwijs, opleiding en vorming’ is ingesteld door NIVOZ aan de Universiteit voor Humanistiek (UvH) in Utrecht en wordt bezet door prof. dr. Gert Biesta met een omvang van 0.2 fte. De leerstoel is op 1 april 2016 van start gegaan voor een periode van vijf jaar en maakt deel uit van de leerstoelgroep Educatie van de UvH. De instelling van de leerstoel moet begrepen worden tegen de achtergrond van het grotendeels verdwijnen van de pedagogiek als zelfstandige wetenschappelijke discipline aan de Nederlandse universiteiten, met name als gevolg van de specifieke dynamiek van wetenschappelijk onderwijs en onderzoek in Nederland. In het kalenderjaar 2018 was een belangrijke activiteit de oratie, Tijd voor Pedagogiek, die Gert Biesta hield op 11 april in het Academiegebouw van de UU in Utrecht.

Promovendi De twee bij de leerstoel behorende promotieprojecten (Lisette Bastiaansen en Janeke Wienk) zijn op schema voor afronding tegen het eind van 2020. Daarnaast is Gert betrokken als tweede promotor bij drie andere pedagogisch georiënteerde promoties. Van Berend Kamphuis (PTHU), Jan Pouwels (OU) en Natalie Beekman (RUG).

Lectorenkring Met de lectorenkring rondom de NIVOZ-leerstoel vond in 2018 een aantal sessies plaats. Ze hebben geresulteerd in een succesvol eendaags NIVOZ-symposium op 12 oktober: Tijd voor

Pedagogiek in de Lerarenopleiding (op Hogeschool De Kempel in Helmond). Daarnaast hebben er, met medewerkers van NIVOZ en promovendi, een aantal pedagogische studiebijeenkomsten plaatsgevonden. Een belangrijk doel van de leerstoel is om de pedagogische dimensie in onderwijs, opleiding en vorming te agenderen en verdiepen. Via tientallen lezingen en op enkele symposia heeft Gert Biesta dat in een reeks van Nederlandse en internationale onderwijs-, opleidings- en bestuurscontexten weten te doen. Tot slot is Gert Biesta met zijn werk zichtbaar geweest in het onderwijsveld via een tweemaandelijkse column in het tijdschrift Didactief, alsmede met een groot aantal andere publicaties. Publicaties verschenen in 2018 • Biesta, G.J.J. (2018). Tijd voor pedagogiek: Over de pedagogische paragraaf in onderwijs, opleiding en vorming. (Oratie.) Utrecht: Universiteit voor Humanistiek. ISBN 978 90 8253 5853 • Biesta, G.J.J. (2018). De terugkeer van het lesgeven. Culemborg: Phronese. • Biesta, G.J.J. (2018). Tijd voor pedagogiek: Over de pedagogische paragraaf in onderwijs, opleiding en vorming. Pedagogiek 38(3), 49-70. • Biesta, G.J.J. (2018). The duty to resist: Redefining the basics for today’s schools. In M. Matthes, L. Pulkkinen, C. Clouder & B. Heys (Eds), Improving the quality of childhood in Europe. Volume 7 (pp. 18-32). Brussels: Alliance for Childhood Network Foundation. • Biesta, G.J.J. (2018). Onderwijs maakt vrij – en wat dan? In I. Geerinck & R. Wouters (Red), Een deliberatie over onderwijsvrijheid (pp.207-216). LannooCampus. • Biesta, G.J.J. (2018). Persoonsvorming in het onderwijs: Over vorming-van-personen en vorming-tot-persoon-willen-zijn. In [Eds], VELON Kennisbasis lerarenopleiders. Katern 6: Vorming in de lerarenopleidingen (pp. 21-34). VELON.

Uitgelicht: oratie Gert Biesta Gert Biesta sprak op woensdag 11 april 2018 een inaugurele rede (oratie) uit in het Academiegebouw aan het Domplein in Utrecht. Het werk is onder de titel ‘Tijd voor pedagogiek – over de pedagogische paragraaf in onderwijs, opleiding en vorming’ hier in zijn volledigheid terug te lezen. Een verkorte versie van de tekst is terug te lezen in het tijdschrift Pedagogiek. Daarnaast is er een interview afgenomen en gepubliceerd door NIVOZ-redacteur Geert Bors met Gert Biesta, als toelichting op zijn oratie. Gert Biesta: ‘De wal keert het schip: velen accepteren de smalle definitie van onderwijskwaliteit niet meer’ Uit de ontvangen reacties uit het onderwijs- en opleidingsveld over de tekstuele inhoud van de oratie blijkt dat deze goed is ‘geland’ en dat er gebruik van wordt gemaakt. Het vakgebied pedagogiek is de afgelopen decennia in de Nederlandse academische context in de marge terecht gekomen, terwijl pedagogische vragen en bekommernissen nog

steeds aan de orde van de dag zijn in allerlei opvoedings- en onderwijspraktijken. Gert Biesta pleit voor herstel van dit unieke vakgebied. Biesta benadrukt dat pedagogiek wezenlijk anders is dan de ontwikkelingspsychologie en het empirische onderwijsonderzoek dat de laatste jaren een grote vlucht heeft genomen. ‘Het is het bewustzijn dat de praktijk van opvoeding en onderwijs begeleidt,’ zo legt hij uit in het interview met Geert Bors. ‘Opvoeden en opleiden mogen geen routinematig handelen zijn, maar juist activiteiten waarin ideeën, de geschiedenis, begrippen en ook het empirische in de brede zin allemaal een plek krijgen, zodat het geïnformeerd en doordracht plaatsvindt. Het handelen zélf moet je – als aanstaande leraar of opvoeder – van binnenuit ervaren. Net als geneeskunde en het recht is pedagogiek een handelingswetenschap: in al die velden behelst een volledige opleiding een handelings- en een reflectieve component. Ik gebruik die woorden liever dan ‘praktisch’ en ‘theoretisch’, want handelen herbergt theorie in zich en ook theorie is een praktijk.’

Adrie Groot

voorzitter College van bestuur bij Blosse, deelnemer aan Netwerk Inspectietoezicht van de PO-Raad, lid Leve het Onderwijs ‘In deze economisch gedreven samenleving is het gemakkelijk je te verstoppen achter regels, beleid en protocollen. Zelfs als bestuurder met een pedagogisch onderwijshart liggen de verlokkingen van ‘alles moet op papier’ als sirenen op mijn pad. NIVOZ en de verhalen op het platform hebben mij altijd gesterkt in waar het in het leven werkelijk om gaat. Als kind en als volwassene mag je zijn wie je bent en wilt worden. Op zoek naar het echte verhaal van anderen.’

Anton Nanninga

docent economie op het Pantarijn in Wageningen ‘NIVOZ heeft een grote impact gehad op hoe ik ben als docent. Aan de ene kant zoek ik nu veel meer het perspectief van de leerling en stel mezelf en collega’s voortdurend de vraag: wat doet dit met de leerling? Aan de andere kant heb ik mezelf aangeleerd om mijn tijd en energie te besteden aan de zaken waar ik invloed op heb en me minder druk te maken om alles wat buiten mijn bereik ligt. Dit, ondersteund met de wetenschap dat er vanuit NIVOZ een prachtige beweging in gang is gezet in onderwijsland, maakt dat ik nu veel vaker de docent kan zijn die ik graag wil zijn.’

FINANCIËN Jaarlijks wordt in het derde kwartaal de begrotingscyclus doorlopen. Bij het opstellen van de begroting wordt gekeken naar de strategische doelstellingen en de korte termijn veranderingen in de organisatie. De begroting en de jaarrekening worden in de vergaderingen van de Raad van Toezicht goedgekeurd. Maandelijks worden de managementrapportages bekeken door de directie en de financiële administratie. Drie keer per jaar worden de managementrapportages besproken met de Raad van Toezicht. De beloningsstructuur is gebaseerd op de salarisschalen van de VSNU. De stichting kent geen bijzondere beloning anders dan de mogelijkheid van een verhoging binnen de eigen functieschaal. Dit geldt ook voor de directiebeloning binnen de norm van de VFI beloningsregeling voor directeuren. Administratiekantoor Finance Matters verzorgt en controleert de administratie en stelt de jaarrekening op. Het jaarverslag en de jaarrekening zijn openbaar. NIVOZ is een stichting zonder winstoogmerk. Alle opbrengsten worden gebruikt om de doelstelling te verwezenlijken. NIVOZ heeft een bij de belastingdienst erkende ANBI-status (Algemeen Nut Beogende Instelling). De belastingdienst controleert periodiek de ANBI-status. Stichting NIVOZ voorziet voor een groot deel zelf in haar financiële middelen via de opleidingen, podium activiteiten en de publicaties. Toch zou veel van het werk dat NIVOZ doet niet gedaan kunnen worden als het niet wordt ondersteund door externe (financiële) partners. Het is geen toeval dat dit juist organisaties zijn die bekend staan om hun grote maatschappelijke betrokkenheid en niet terugdeinzen voor langdurige samen

werkingen die nodig zijn om systemische veranderingen mogelijk te maken. Partners die NIVOZ in de afgelopen jaren gesteund hebben en we hier kunnen noemen zijn: Iona stichting, Adessium Foundation, Talud, Janivo Stichting, Triodos Foundation.

Executive summary per 31 december 2018 CASH EN LIQUIDITEIT Liquiditeit Liquide Middelen Vorderingen KT Vreemd Vermogen KT Current Ratio

2016 2017 2018 65.585 24.685 172.972 24.195 57.773 12.588 31.685 29.983 66.422 2,83 2,75 2,79

NIVOZ heeft groeiende liquide middelen ter beschikking. De constante Current Ratio boven 2 toont aan dat voldoende liquide middelen aanwezig zijn om de verplichtingen op korte termijn te voldoen. Het werkkapitaal dat ter beschikking is dekt de verplichtingen op korte termijn.

SOLVABILITEIT Solvabiliteit 2016 2017 2018 Eigen Vermogen 62.585 63.976 131.138 Vreemd Vermogen LT Vreemd Vermogen KT 31.685 29.983 66.422 Solvabiliteit (EV / VV) 198% 213% 197% NIVOZ heeft een gezonde balans die opgebouwd wordt door een groot deel eigen vermogen. Daarnaast heeft NIVOZ geen lange termijnverplichtingen.

RENTABILITEIT Rentabiliteit Opbrengsten Kosten Winst Eigen Vermogen Rentabiliteit (W / EV)

2016 2017 2018 1.224.068 1.086.346 1.283.020 1.221.309 1.084.964 1.215.858 2.759 1.382 67.162 62.595 63.976 131.138 4% 2% 51%

De rentabiliteit is sterk gestegen in 2018, doch dit is geen doel op zich. Financieel tracht NIVOZ neutraal te zijn, met streven naar een beperkte winst. In 2018 werd er vooral op de activiteit Opleidingen een mooie winst gerealiseerd. Kosten van de andere drie activiteiten: Denktank en Podium, Platform hetKind, nieuwe projecten worden gefinancierd door de marge uit de opleidingen en onderwijsavonden en subsidies, die in 2018 hoger lagen door de uitbreiding in de denktank en een nieuw project dat uitgevoerd werd in de tweede helft van het jaar.

OPBRENGSTEN Fondsen vs eigen inkomsten 2016 Eigen inkomsten 735.704 Subsidies 488.364 Eigen inkomsten / subsidies 1,51

2017 545.188 541.158 1,01

2018 486.990 796.030 0,61

Stichting NIVOZ heeft de laatste jaren een verandering doorgemaakt. Waar in 2016 het grootste deel van de inkomsten voortkwam uit inkomsten van voornamelijk opleidingen en in mindere mate uit onderwijsavonden en boekenverkoop, is het absolute bedrag van deze activiteiten afgenomen in 2018. De marge uit deze activiteiten is echter toegenomen, waardoor een groter gedeelte van de andere activiteiten gefinancierd kunnen worden. In 2018 werd er meer focus geplaatst op de wetenschappelijke onderbouwing en de positionering van NIVOZ in bredere kring. Deze laatste activiteiten worden gefinancierd door subsidies en de marge uit de opleidingen en onderwijsavonden.

KOSTEN Extra personeel (o.a. een wetenschappelijk directeur) zorgde voor verhoging van de personeelskosten in 2018. Er werd tevens geĂŻnvesteerd in een nieuwe website, zichtbaar in de stijging van de kantoorkosten. Gebudgetteerde kosten werden licht (2%) overschreden in 2018. Dit kwam voornamelijk door het toevoegen van een nieuw project dat niet voorzien was in het budget. Deze verhoging werd deels gecompenseerd door een daling van ingehuurde krachten voor het verzorgen van de opleidingen.

BALANS ACTIVA

2017

2018

Liquide middelen

€ 24.685

€ 172.972

Handelsdebiteuren

€ 27.773

€ 12.510

Voorraden

€ 11.500

€ 12.000

Overlopende Activa

€ 30.000

€

Totaal Vlottende activa

€ 93.959

€ 197.560

Vlottende activa

PASSIVA

2017

Eigen vermogen Algemene reserve

€

Resultaat lopend boekjaar

€

- €

67.162

€

63.976 €

131.138

€

10.702 €

22.565

Totaal Eigen vermogen

63.976 €

63.976

78 Kortlopende schulden Crediteuren

Belastingen en pensioenen (1) €

Totaal ACTIVA

2018

Overige schulden (2)

€

6.407 €

883

12.874 €

12.127

Overlopende Passiva (3)

€

- €

30.848

Totaal Kortlopende schulden

€

29.983 €

66.422

€ 197.560

Totaal PASSIVA

€

93.959 € 197.560

2017

2018

OPBRENGSTEN

€ 394.173

€ 338.569

€ 394.173

€ 338.569

€ 93.959

VERLIES & WINSTREKENING KOSTEN Directe kosten Inkoopwaarde omzet (6) Totaal Directe kosten Bedrijfskosten Personeelskosten (7)

€ 560.201

€ 719.323

Huisvestingskosten (8)

€ 37.541

€ 40.956

Kantoorkosten (9)

€ 57.159

€ 68.286

Reis en verblijfkosten (10)

€ 22.219

€ 32.994

Verkoopkosten (11)

€ 11.336

€ 14.618

Financiele baten en lasten (12) €

€

(98)

Afschrijvingskosten (13)

€

1.547

€

182

Overige kosten (14)

€

779

€

1.026

€ 690.792

€ 877.289

Winst voor belasting

€

€ 67.162

Vennootschapsbelasting

€

Netto winst

€

1.382

2018

Omzet Omzet dienstverlening (4)

€

545.188 €

486.990

Overige opbrengsten (5)

€

541.158 €

796.030

Totaal Omzet

Totaal Bedrijfskosten

2017

1.382

€

€ 67.162

€ 1.086.346 € 1.283.020

Simon Verwer

docent Hyperion Lyceum Amsterdam ‘Onderwijs is mensenwerk. Het NIVOZ zet zich consequent in om aandacht te vragen voor dat wat de relatie tussen leraren en leerlingen bijzonder maakt. Dankzij NIVOZ ben ik fundamenteel rijker en gelaagder gaan kijken naar wat ik dag in dag uit met mijn leerlingen en collega’s ambieer en nastreef. De opleidingen, avonden en inspiratie die het NIVOZ aanbiedt zijn onmiskenbaar van belang voor de leerlingen, leraren, schoolleiders en andere professionals die zich inspannen voor goed en menselijk onderwijs.’

Prof. dr. Joseph W.M. Kessels

emeritus hoogleraar Human Resource Development (Universiteit Twente), emeritus hoogleraar Opleidingskundig Leiderschap verbonden aan Open Universiteit NL

‘Natuurlijk werkt NIVOZ samen met leraren en schoolleiders aan een veilige ruimte, waarin jongeren kunnen ontdekken voor welk leven ze op een gegeven moment verantwoordelijk willen zijn. Hoe dat leven eruit zal zien, kunnen we echter niet voorschrijven. NIVOZ daagt ons wel uit om daar kritische vragen over te stellen, onvermoede mogelijkheden open te houden en ondanks eigenzinnige keuzes toch met elkaar verbonden te blijven.’

IMPACT EN BEREIK In deze paragraaf schetsen we een beeld van de impact en het bereik dat NIVOZ heeft met haar activiteiten. Waarbij aangetekend dat impact zowel een kwantitatieve als een kwalitatieve component heeft. Het laatste deel is lastig meetbaar. Vooralsnog beperken we ons hier tot data (cijfers en aantallen). We zien dat het werk van NIVOZ door de mensen die met ons in contact zijn, in elk geval ook kwalitatief wordt gewaardeerd. Daartoe hebben we ook een aantal testimonials in dit jaarverslag opgenomen.

ONLINE Nieuwe website: online Stichting NIVOZ heeft sinds 15 mei 2018 een nieuwe website. Op de huidige website wordt de missie helder gecommuniceerd (op elke webpagina) en zijn alle pijlers (Podium, Opleidingen, Platform hetkind en Denktank) ondergebracht. Bovendien is aan de wet Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) die per 25 mei 2018 is ingegaan, voldaan. FIZZ – een online marketing-bureau in Meppel, vertrouwd met de onderwijswereld – functioneerde in dat proces als partner.

Strategische keuze De keuze voor een geheel nieuwe website was vanuit het oogpunt van de AVG noodzakelijk, maar kende ook een strategische component. We merkten op dat veel mensen hetkind wel kenden als publicatiekanaal, maar niet zagen dat stichting NIVOZ de organisatie was die er verantwoordelijk voor was en die het

platform faciliteerde. Het onderscheid en de relatie waren niet duidelijk en werden slecht begrepen. Door het platform hetkind te integreren in één nieuwe NIVOZ-website, zien we dat er duidelijkheid voor het publiek is gecreëerd, de samenhang is teruggekeerd en het de focus en positionering van NIVOZ heeft versterkt. Daarmee kan de impact van NIVOZ (en haar missie) als stichting worden vergroot.

Wat is nog meer nieuw, aanvullend? Meer dan 75% van de oude publicaties op hetkind.org (ongeveer 4000 artikelen en blogs) is naar de nieuwe url (www.nivoz.nl) gemigreerd. De publicaties zijn voorzien van nieuwe tags, categoriëen en ondergebracht in acht dossiers (leraar zijn, leider zijn, pedagogische tact, ouders & school, rechtdoen aan verschillen, motivatie, curriculum en brede vorming). Bij elk artikel staat een profiel van de auteur(s) en er is structureel een verwijzing naar gerelateerde artikelen in hetzelfde dossier, zodat de lezer verder kan lezen. Maar er is meer veranderd. De nieuwe website telt een aantal aanvullingen, verbeteringen, zoals: • Er is een categorie kernpublicaties. Daar vindt u als bezoeker de meer wetenschappelijke artikelen (bijna 150) terug die ook het NRO-label hebben meegekregen. NRO is het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek. Ook via de NRO-site en zoekfunctie zijn de artikelen dus beschikbaar. • Er is een pedagogische canon gemaakt. Daarin leest u dertig portretten van mensen (pedagogen, filosofen, onderwijskundigen) terug, historische en actuele bronnen die van betekenis zijn voor het onderwijs van nu. In de loop van het jaar zijn daar ook video’s (zes) aan toegevoegd. • Er is een overzichtspagina Sprekers buiten NIVOZ gecreëerd, waarop alle mensen zijn terug te vinden die ooit op het NIVOZ-podium hebben gestaan. Naast een profieltekst leest u daar over de betreffende lezingen, presentaties, onderwijsavonden of symposia. Je kunt als bezoeker ook rechtstreeks contact zoeken.

• Er is een eigen ticketsysteem in de nieuwe website geïntegreerd, ook i.v.m. de wet persoonsgegevens (AVG). • Op elke artikelpagina kunnen een of meer zogeheten widgets worden geplaatst. Dat zijn extra toevoegingen aan een pagina waarin we de aandacht vestigen op publicaties, downloads, onderwijsavonden, trajecten, proeverijen, et cetera.

Het bezoek: aantal views – maar wat meten we? Vergelijkingen omtrent het bezoek aan de website zijn over het kalenderjaar 2018 moeilijk te maken, juist doordat er veel is veranderd vanwege de invoering en maatregelen van en rondom de AVG en ook omdat NIVOZ van twee websites naar één website is gegaan. Als we alle data toch naast elkaar leggen, dan is het wenselijk om de situatie in het laatste kwartaal op de nieuwe site als ‘graadmeter’ te gebruiken. Ook omdat de cookie-instellingen pas na 1 oktober vergelijkbaar zijn met de situatie op beide sites (op hetkind.org en nivoz.nl) van voor 15 mei. Laatste kwartaal 2018: 156.000 pageviews Oude NIVOZ-site 2017: 47.829 pageviews Oude hetkind-site 2017: 163.332 pageviews

Conclusie Je zou kunnen zeggen dat we momenteel op de nieuwe NIVOZsite op het aantal views per maand zitten (t.o.v. 2017) dat we hadden op hetkind.org. Daarmee zou je voorzichtig kunnen concluderen dat de bezoekers van hetkind voor een belangrijk deel de overstap hebben gemaakt naar de NIVOZ-site en naar de publicaties van het platform in onze nieuwe digitale omgeving.

Nieuwsbrief NIVOZ De nieuwsbrief wordt tweewekelijks per e-mail verstuurd naar 8.000 abonnees. Gemiddeld wordt deze mail door een kleine 40 procent geopend, dat zijn dus 3.200 lezers. Van dit aantal klikt gemiddeld 12% op een van de links die via ‘meer lezen’ naar een artikel op de website leiden.

Van die 8.000 nieuwsbrief-lezers zijn er 1500 die de nieuwsbrief goed tot zeer goed lezen, zo blijkt uit data.

Sociale Media Het aantal volgers op Facebook, Twitter en LinkedIn is in 2018 nagenoeg gelijk gebleven. Facebook NIVOZ-platform hetkind 20.000 volgers Pedagogische Tact 7.000 volgers Opvallend is dat bijna 90% van de Facebook-bezoekers vrouw is. Twitter @hetkind 12.400 volgers @NIVOZ 4.200 volgers De meeste berichten en posts worden op @hetkind geplaatst (80 per maand), tegenover 20 per maand op @nivoz LinkedIn NIVOZ-platform hetkind (groep) 3.250 leden Stichting NIVOZ (organisatie) 1.187 volgers

E-books Stichting NIVOZ stelde in het schooljaar 2017-18 een zevental e-books samen n.a.v. een verkenning van het begrip Volwassenheid, het jaarthema. De serie is te downloaden via de website. In 2018 is daar flink gebruik van gemaakt. Bijna duizend verschillende mensen hebben een of meer exemplaren digitaal gelezen. Op deze webpagina vindt u zeven e-books die NIVOZ (verdeeld over najaar 2017 en voorjaar 2018) heeft uitgebracht.

Vimeo-kanaal hetkind Vanaf 2011 heeft stichting NIVOZ ook een eigen videokanaal (op Vimeo). Daarop staan inmiddels 132 video’s. Deze variëren van integrale beelden van Onderwijsavonden, symposia tot interviews en samenvattingen van bijeenkomsten.

Het bezoek aan dit eigen videokanaal is in 2018 toegenomen, zoals blijkt uit deze jaarcijfers: 2015: 6469 plays – 1016 finishes (volledig afgespeeld) 2016: 6500 plays – 1252 finishes 2017: 6413 plays – 893 finishes 2018: 7565 plays – 863 finishes Dat wil zeggen dat er dagelijks 20 keer op een van de video’s geklikt wordt. In ongeveer 12% van de keren wordt het filmpje ook helemaal uitgekeken.

OFFLINE NIVOZ-podium: Onderwijsavonden, symposia In algemene zin kunnen we zeggen dat de belangstelling voor de NIVOZ-podiumevenementen licht is toegenomen. Voor de Onderwijsavonden van 2018-2019 zijn bijna twee keer zoveel passe-partoutkaarten verkocht (215 om 125). Theater Maitland is soms uitverkocht en in de regel voller dan in het voorgaande schooljaar.

Deelnemers trajecten In het kalenderjaar 2018 hebben NIVOZ-docenten 34 trajecten verzorgd, waarvan 31 incompany. Dat aantal ligt iets hoger dan in 2017 (30 om 27). Daarnaast telden we veertig vraaggestuurde trajecten, zoals studiedagen, workshops, lezingen of coaching. Dit aantal is in vergelijking met 2017 gelijk gebleven

2018 PT PL PV ’17

In totaal hebben we 615 deelnemers in 2018 in onze trajecten gezien. Het jaar ervoor waren dat er 495. Daarvan hebben er 478 Pedagogische Tact gedaan, 121 Pedagogisch Leiderschap (een jaar eerder 20) en 16 Pedagogische Verdieping (in 2017 waren dat er 21) gevolgd.

Proeverijen Vanaf het voorjaar van 2017 organiseert NIVOZ proeverijen waarmee we mensen kosteloos laten kennismaken met de werkwijze van NIVOZ in de trajecten Pedagogische Tact. Een docent begeleidt de avond, die twee uur duurt, waarin deelnemers met name kunnen ervaren dat het een persoonlijk ontwikkeltraject is. In 2018 zijn op die manier ongeveer 100 mensen op bezoek geweest. Behalve dat NIVOZ zichzelf en het belang van haar missie en werk op die manier zichtbaar kan maken, blijkt ook dat een aantal deelnemers (25%) zich vroeg of laat aanmeldt voor een traject of vervolgafspraak, of dat we ze terugzien bij een van de NIVOZ-podiumactiviteiten.

Boekverkoop NIVOZ bracht in het lopende jaar geen nieuwe boeken uit. Bestaande boeken als Pedagogische Tact (2013) en Levenslessen van meester Kanamori (2012) zorgen nog wel voor een gestage verkoop. Van beide boeken is in september 2018 een nieuwe druk verschenen. Via de webshop van Educatheek (EDG) kunnen de NIVOZuitgaven los worden besteld. EDG fungeert daarbij als verzendhuis. Ook Weten wat te doen als je niet weet wat te doen (2014) en De Gemotiveerde Leerling (uit de NIVOZ-serie tussen 2008 en 2010) worden nog regelmatig aangeschaft.

NIVOZ en andere media/kanalen Scholen, onderwijsteams en leraren maken volop gebruik van de enorme artikelen op NIVOZ-platform hetkind, zowel van kernpublicaties, blogs als van dossiers. We hebben geen zicht op aantallen. Ze worden gedeeld en besproken op studiedagen en â&#x20AC;&#x201C; kringen, dan wel ter inspiratie aangeboden en gedeeld. Van12tot18 In het afgelopen kalenderjaar is er een aantal NIVOZ-artikelen verschenen en doorgeplaatst in andere media, zoals in het VO-magazine Van12tot18. Naast een special over stichting NIVOZ (wie zijn wij, wat doen we?) was er een artikelserie over het

traject Pedagogische Tact. Daarin zijn de vier aandachtsgebieden aan de hand van voorbeeldverhalen en praktijk van leraren behandeld. De serie heette Leraar zijn in relatie. • • • •

De leraar is zijn eigen instrument. Leerling zien als partner en actor. Leraar zijn binnen een team. Pedagogische opdracht.

Van12tot18 telt ongeveer 5000 abonneehouders en ligt op elke VO-school in Nederland. Website: www.van12tot18.nl Nationale Onderwijskrant Daarnaast werden er verhalen en blogs overgenomen door de stichting Nationale Onderwijsweek (NOW), die een gratis krant (oplage 80.000) maakte. Het werd in de maand september gestuurd naar docenten, directie, management en bestuur in het primair en voortgezet onderwijs, mbo en pabo’s. NIVOZ leverde een vijftal artikelen aan voor de Nationale Onderwijskrant en was daarin ook zichtbaar met haar activiteiten (onderwijsavonden en trajecten) voor het lopende kalenderjaar. Website: www.nationaleonderwijsweek.nl Ook maakt LECSO – Landelijk Expertisecentrum Speciaal Onderwijs – regelmatig gebruik van artikelen en blogs. Die worden gepubliceerd in hun app. Website: www.lecso.nl

Samenwerking Verder is NIVOZ een samenwerking aangegaan met Velon, de vereniging voor lerarenopleiders. Dat resulteert in een aantal publicaties die integraal kunnen worden overgenomen uit hun uitgave. Datzelfde geldt voor het blad Mensenkinderen, het orgaan van de Jenaplan-vereniging, en voor het online magazine van Augeo, een stichting die zich richtte op kindermisbruik, maar inmiddels een breder doelgroep bedient in alle vragen rondom veilig en gezond opgroeien. Aandacht voor de rol van de leraar in het onderwijsveld is een van hun prioriteiten geworden. Website: www.augeo.nl

MaatschapWij Een inspiratieplatform voor een socialer en duurzamer Nederland – heeft met NIVOZ een partner in het kiezen van onderwerpen voor het maken van onderwijsvideo’s. Er is voorlopig een vijftal opnames gemaakt en deze video’s verschijnen in de loop van 2019 online, zowel in hun eigen netwerk als in de NIVOZ-kanalen. www.maatschapwij.nu NIVOZ stelt haar artikelen beschikbaar voor hergebruik, mits er wordt verwezen naar de website. Daarnaast wordt gewezen op het auteursrecht. Aan elke auteur van een blog of artikel moet toestemming zijn gevraagd.

Henk Oosterling

emeritus hoogleraar, filosoof, initiatiefnemer Rotterdam Vakmanstad ‘NIVOZ staat voor een integrale onderwijspraktijk voorbij hokjes en ontdaan van drempels. Met het kind als radiant middelpunt èn ultieme focus inspireert het leraren en teams door hen te voeden met een interdisciplinair discours dat pedagogisch denken en doen ontzet, losmaakt en heroriënteert op een wereld die niet alleen mediawijs maar vooral ook ecowijs zal zijn.’

Annette van Valkengoed

directeur Laterna Magica, IKC in Amsterdam ‘In 2005 waren we op de zolder van het landhuis (De Horst) met zo’n 20 mensen in gesprek met Harry Kunneman. Een metafoor van die avond ‘kampvuren en lantaarnpalen’ breng ik anno 2019 graag voor het voetlicht. Op vele momenten, onder meer de conferenties, heb ik ervaren dat het NIVOZ ruimte creëert voor kampvuurtjes. Leren bij kampvuurtjes (leefwereld) biedt ruimte voor innovatie, impli-

ciete kennis, het spel van licht en schaduw, verbinden, verhalen, spelen, delen, inspireren, reflecteren en trage vragen. Leren onder lantaarnpalen (systeem) staat voor traditie, kennis, uniformiteit, controle en verantwoording. In Laterna Magica verbind ik leren onder lantaarnpalen-licht met leren bij het licht van kampvuurtjes.’

Beate Letschert

Duitse pedagoge, auteur van het boek Bemoediging ‘NIVOZ: omdat verbeeldingskracht, intuïtieve tact en bemoediging daar een elkaar versterkende pedagogische driehoek vormen. NIVOZ werkt met leerkrachten altijd uitdrukkelijk bemoedigend. Dat is belangrijk, want alleen bemoedigde leerkrachten zijn in staat, om kinderen en jeugdigen zelf te bemoedigen. De eigen bemoediging is daarvoor een onontbeerlijke voorwaarde. NIVOZ werkt met – en bereikt – de nodige balans en dialoog tussen theorie en praktijk. Alleen als gelijkwaardige ‘teampartner’ kunnen ze voor elkaar van betekenis zijn.’

René van Harten

ieder, in ieder geval voor alle professionals in het onderwijs.’

NIVOZ is voor Trinamiek een belangrijke inspiratiebron voor de ontwikkeling van Boeiend Onderwijs vanuit Pedagogisch Tact. Een systemische benadering van relatie, competentie en autonomie.

Shanti George

voorzitter college van bestuur Trinamiek

Edith van Montfort collega van bestuur SAAM-scholen

‘NIVOZ zou ik het pedagogisch hart van Nederland willen noemen. Waar de pedagogisch opdracht van het onderwijs een gekoesterde verantwoordelijkheid is. Voor mij bieden de ontmoetingen in Driebergen – en de figuurlijke ontmoetingen in blogs, onderzoek en artikelen – de kans om me keer op keer te verhouden tot de bedoeling: het beste van jezelf geven voor de beste kansen voor kinderen. Waar in de dagelijkse werkelijkheid van het onderwijs(-bestuur) met grote regelmaat – en vaak gelukkig onbedoeld – een wirwar van regelgeving, systemen en structuren ‘op de loer’ ligt, brengt NIVOZ je terug bij het kind. Laat dat het kompas zijn voor een

Senior Associate aan Learning for Well-being Foundation, conference host NIVOZsymposium Unfolding Human Potential, onafhankelijk onderzoeker en adviseur ‘NIVOZ gaat naar de kern van de zaak. Of het onderwerp nu is dat waar het wezenlijk om draait in de relatie tussen leerling en leraar, in het schoolleiderschap, in de lerarenopleiding of in het onderwijsonderzoek. De NIVOZsymposia die ik heb bijgewoond boden zowel uitzicht op de inspirerende werkelijkheid die zich voordoet tussen leraar en kinderen in het klaslokaal en op school – vaak in situaties met een scala aan uitdagingen – als op een helder denkkader dat hoop biedt voor de grotere werkelijkheid, ook buiten onze scholen.’

Wouter Pols

auteur, onderzoeker en voormalig docent-opleider. Recent actief als deeltijdonderzoeker op de Hogeschool Rotterdam, binnen het Kenniscentrum Talentontwikkeling

‘We waren vergeten waar het bij pedagogiek om gaat. In de opvoedings- en onderwijswetenschappen gaat het alleen om het ‘hoe’, maar het gaat in opvoeding en onderwijs ook altijd om het ‘wat’, het ‘waartoe’ en het ‘wie’. En daar gaat de pedagogiek over. Het NIVOZ heeft ons daar weer alert op gemaakt.’

Joop Berding

pedagoog en auteur. Hij heeft vele publicaties op zijn naam, met name over het werk van Arendt, Korczak en Dewey ‘Met mensen van NIVOZ is het prettig samenwerken. Ze zijn betrokken, inhoudelijk deskundig en openen steeds weer nieuwe deuren. Als pedagoog en auteur heb ik bij het NIVOZ een prachtig platform waar ik mijn ideeën goed kwijt kan.’

Dolf van den Berg

em. hoogleraar van de Radboud Universiteit te Nijmegen, geeft (inter) nationaal lezingen en workshops over management van innovaties in het onderwijs ‘NIVOZ zie ik als een partner die mij bevestigt en versterkt in het

uitdragen van mijn opvattingen over fundamenteel ander onderwijs. Alle kinderen hebben recht op een eerlijke onderwijsplek en kijken elke dag uit naar een écht onderwijsfeest!’

Corina van Doodewaard

docent, opleidingscoördinator van de masteropleiding Physical Education and Sport Pedagogy ‘NIVOZ is voor mij een bundeling inspiratie: in grote verhalen en kleine daden. Het vakmatig delen van de pedagogische urgentie op onderwijsavonden en symposia, maakt de ontmoeting steeds weer betekenisvol.’

Edith Hooge

voorzitter Onderwijsraad en hoogleraar Onderwijsbestuur bij TIAS, Universiteit van Tilburg ‘NIVOZ brengt al jaren het pedagogische aspect van onderwijs voor het voetlicht, en geeft er voor leraren en leidinggevenden handen en voeten aan met het concept ‘pedagogisch tact’ dat centraal staat in de NIVOZ-opleidingen.’

Sjef Drummen

onderwijskunstenaar, schoolleider, co-founder Niekée en Agora ‘Luc Stevens is altijd mijn pedagogisch baken geweest in al mijn handelen als docent/ schoolleider. NIVOZ heeft die functie overgenomen. Hun pure benadering van ontwikkeling van kinderen helpt om de strijd tegen geïnstitutionaliseerde onzin-structuren van het onderwijs met verve te voeren in het belang van kinderen. Een fantastische partner in onze gezamenlijke zoektocht naar optimale leervoorwaarden. Wetenschappelijke inzichten geven, uitdragen van pedagogisch gedachtengoed, opbouwen van een groot netwerk, interessante lezingen verzorgen, hierin is NIVOZ onmisbaar om standvastig koers te kunnen houden.’

Dr. Thieu Besselink oprichter The Learning Lab

‘NIVOZ is voor mij een innerlijk kompas in het onderwijs. Wat alle programma’s karakteriseert is het vermogen om bij de essentie te komen van de ontwikkeling in mens en samenleving.’

Beatrice Keunen hoofdredactrice Balans Magazine

‘De mens is van nature gericht op groei. NIVOZ scherpt ons in het belang van fundamentele basisvoorwaarden daartoe. Daarbij gaat het om vertrouwen, empathie, veiligheid, autonomie; om ruimte voor ontwikkeling. Kostbaarheden waarvoor wij allen – klein en groot – zorg kunnen dragen, in de relatie tot de ander en in die tot onszelf.’

Maarten Stuifbergen

directeur bestuurder Montessorischool Leidschen veen, documentairemaker Iedereen is leraar ‘NIVOZ zorgt voor een inhoudelijk uitkijkpunt in een turbulent onderwijslandschap, waardoor ik iedere keer weer op een betekenisvolle manier kan navigeren. NIVOZ faciliteert een structurele dialoog over het belang van pedagogiek in het bijdragen aan het onderwijs van morgen.’

Monique van den Heuvel

MEd hoofddocent Pedagogiek en Didactiek aan Hogeschool Rotterdam en aan Lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn/Instituut voor Gezondheidszorg. ‘Luc Stevens, voormalig directeur NIVOZ, is voor mij een man die me raakt door alles wat hij zegt. Samen met Willem Wilmink en Annie MG Schmidt staat hij op eenzame hoogte v.w.b. zijn teksten voor en over kinderen. De site van ‘NIVOZplatform hetkind’ is voor mij en mijn studenten op de lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn op Hogeschool Rotterdam een bron van inspiratie, herkenning en plezier. Mede door de input van het traject Pedagogisch Tact is binnen Hogeschool Rotterdam het Pedagogisch Pact opgezet, een beweging die zich ten doel staat de pedagogiek binnen de school weer op de kaart te zetten.’

Merel Boon

onderwijs pedagoog Hogeschool Leiden, faculteit Educatie ‘Woorden scheppen werelden. In mijn ontmoeting met mensen bij NIVOZ ontstaat nieuwe taal. Nieuwe werelden.’

Arie de Bruin

Meike Broecheler Pabo-docente Marnix Academie Utrecht

voorzitter Janusz Korczak Stichting, 43 jaar werkzaam geweest in het onderwijs. Na pensionering (2011) columnist, schrijver van diverse pedagogische artikelen, boeken, onderwijscabaretier, dichter, schrijver en componist van liedjes

‘Voor mij als lerarenopleider zijn de ontmoetingen bij NIVOZ altijd waardevol: ik haal er inspiratie, kan prakijkervaringen uitwisselen en samen met collega’s sparren over de belangrijke vragen uit ons vak.’

‘NIVOZ zorgt ervoor dat we in het onderwijs weer spreken over Het Kind. Zo’n tegenwicht is echt nodig in een tijd waar het onderwijs zich meer druk lijkt te maken om toetsen, scores, dossiers en protocollen.’

zelfstandig onderzoeker en adviseur

Wilma van Esch

Projectcentrum Jonge Kind ‘Afgelopen jaar genoten van de diepgang, de zorgvuldigheid en waarde van het samen met NIVOZ doorontwikkelen en uitvoeren van het traject Pedagogisch Leiderschap voor de Kinderopvang: theorie

verbinden aan praktijk, praktijk conceptualiseren. En vooral samen met leidinggevenden bouwen aan een kansrijke, liefdevolle basis voor jonge kinderen. Waardevol!’

Hartger Wassink

‘NIVOZ is voor mij een uniek instituut, omdat het de enige plek in Nederland is, waar fundamenteel en onafhankelijk wordt nagedacht over wat onderwijs is, en hoe onderwijs, opvoeding en samenleving zich tot elkaar verhouden. En het is niet alleen denken, maar ook doen, rechtstreeks in begeleiding van leraren en schoolleiders. In een gefragmenteerd onderwijsveld, dat bovendien sterk politiek gekleurd is, is het belangrijk zo’n vrijhaven te hebben.’

De plek: locatie De Horst Vanaf 2006 is stichting NIVOZ gehuisvest op Landgoed De Horst in Driebergen, in gebouw Vossesteyn. Daar beschikt NIVOZ over drie kleinere werkruimtes en twee grotere vergaderruimtes voor interne en externe bijeenkomsten (voor maximaal 20 mensen). Daarnaast maakt NIVOZ gebruik van andere voor zieningen op het landgoed, zoals van theater Maitland voor haar onderwijsavonden en symposia. Stichting NIVOZ Landgoed de Horst, gebouw Vossesteyn De Horst 1 3971 KR Driebergen Telefoon: 0343-556750 E-mail: info@nivoz.nl

Colofon Stichting NIVOZ Jaarverslag 2018 Samenstelling: Rob van der Poel en Gabrielle Taus. Eindredactie: Joyce van den Bogaard. Ontwerp: de Ruimte ontwerpers. Foto’s: Mijntje Wismans, Ted van Aanholt, Gijs Haak, Rob van der Poel. Illustraties: Nina Mathijsen en Mark Schalken. 59