Samen op weg naar een participatiesamenleving
Samen Doen! in Aalburg
6 NOVEMBER 2013
Terugtreden is vooruitzien
Samen Doen! in Aalburg
najaar 2013
Als er iemand is die nooit getwijfeld heeft aan het succes van een samenspel tussen overheid en inwoners, dan is het Fons Naterop. Enkele jaren geleden liet de burgemeester nog voorzichtig een proefballonnetje op, maar inmiddels lijkt Aalburg klaar voor Samen Doen!. Naterop voelt zich in zijn missie onder andere gesteund door de woorden van onze eigen koning Willem-Alexander.
Het afgelopen jaar is in Aalburg met veel enthousiasme gewerkt aan het project gedeelde verantwoordelijkheid, beter bekend als Samen Doen!.
Maatschappelijke en economische ontwikkelingen zijn belangrijke drijfveren voor de overheid om het omvangrijke takenpakket niet meer als regisseur op te pakken, maar meer vanuit burgerschapszin in een nieuw perspectief te plaatsen. Dat past immers in de maatschappij van morgen, waarin de decentralisatie van de taken van het Rijk naar de gemeenten moet zorgen voor een betere dienstverlening naar de burgers en waarin een mondige inwoner minder afhankelijk wordt van de overheid. Ook is er simpelweg minder geld beschikbaar voor de overheid om alle taken nog goed te kunnen uitvoeren.
De doelstelling is om vanuit deze ontwikkelingen als overheid en samenleving de leefbaarheid van de Aal-
‘Met Samen Doen! is Aalburg op de goede weg’ De Raad voor het openbaar bestuur (Rob) zegt het. Het Sociaal Cultureel Planbureau en de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid zeggen het ook. De Rijksoverheid spreekt inmiddels niet meer van ‘burgerparticipatie’, maar van ‘overheidsparticipatie’: van zorgen voor naar zorgen dát. Zelfs koning Willem-Alexander had het bij het lezen van de troonrede over de ‘participatiemaatschappij’. “Deze voorbeelden sterken mij in de gedachte dat we op de goede weg zijn”, zegt Fons Naterop, burgemeester in Aalburg én bestuurlijk trekker van een denktank over burgerparticipatie voor negentien gemeenten in West-Brabant.
“Het proces haakt nu langzaamaan in elkaar en Aalburg loopt daarin samen met enkele andere gemeenten mooi voorop.” Zo was Naterop een paar weken geleden nog gastdocent op de Universiteit van Tilburg om te spreken over de gedeelde verantwoordelijkheid tussen overheid en inwoners en mag Harold van de Velde, één van de studenten die eerder Aalburg begeleidde, zijn kennis nu inzetten in West-Brabants verband. Inmiddels behelst Samen Doen! in Aalburg allang niet meer alleen het groenonderhoud, hét voorbeeld dat constant door Naterop werd gebruikt om de gedachte achter burgerparticipatie te illustreren. Volgens vier strategische beleidslijnen, die bijvoorbeeld ook gehanteerd zijn bij het opstellen van de begroting voor 2014, houden Aalburgers zich momenteel bezig met zo’n tien projecten. “We willen ons graag profileren als een sociale gemeente, waarin we grote waarde hechten aan overheidsparticipatie. Burgerschapszin komt onder andere tot uiting in de activiteit van de dorpsraden”, zegt de burgemeester over de vier kernwaarden, waaronder ook ‘duurzaamheid’ en ‘ondernemerschap’ vallen.
burgse dorpen te verbeteren. En om als overheid, ondernemers, onderwijs en ondernemende burgers (de vier O’s) samen te werken en samen verantwoordelijkheid te dragen voor de gemeenschap. We gaan naar een ‘participatiesamenleving’, zoals in de regeringsverklaring door de koning ook is al verwoord.
Verschillende rapporten over gedeelde verantwoorde-
De dorpsraden zijn inderdaad een belangrijke partij om Samen Doen! verder uit te rollen over de gemeente, maar ook groepjes inwoners hebben zich verenigd. “De bewoners van het Bloklandterrein hebben zelf voor de aankleding van hun nieuwe wijk gezorgd. Een smoelwerk voor en door de burgers, zeg maar.” Of wat te denken van het breedbandproject van wethouder Sylvana de Backer of de verkeersveiligheid rondom de openbare basisschool Henri Dunant in Wijk en Aalburg. “Leerlingen van die school hebben zelf oplossingen aangedragen. Samen met ons als gemeente kunnen die worden uitgevoerd. Dat is pas écht een mooi voorbeeld.”
lijkheid bieden de gemeente Aalburg handvatten om op een juiste manier om te gaan met de ondersteuning van deze burgerinitiatieven. In praktijk blijkt het namelijk nog niet altijd even logisch dat inwoners betrokken worden bij plannen van de gemeente, of dat juist de wensen van de inwoners centraal komen te staan. Waar de over-
Naterop waakt ervoor om Samen Doen! weg te zetten als een verkapte bezuinigingsmaatregel. “De verzorgingsstaat zoals we die de afgelopen decennia hebben opgebouwd is niet meer houdbaar. Ik ben ervan overtuigd dat we steeds meer de kant van gedeelde verantwoordelijkheid op moeten. Ik geloof echt in deze beweging en daarvoor zijn stevige hervormingen nodig, zowel bij de inwoners als bij de ambtenarij. Maar we moeten natuurlijk wel sociaal blijven. Ik roep inwoners bij dezen op om met ideeën en initiatieven te komen.’
heid eerder nog de inwoners uitnodigde om mee te denken en mee te doen, heeft een verdere omslag plaatsgevonden, waarbij burgers en bedrijven zélf het initiatief nemen en juist de overheid om steun wordt gevraagd.
Deze nieuwe manier van denken heeft tijd nodig. Dat is niet meer dan logisch, als je kijkt naar het feit dat zowel de inwoners als de overheid gewend zijn geraakt aan een overheidsmodel dat is gebaseerd op de principes van een verzorgingsstaat. Eén ding staat vast: de wil om gedeelde verantwoordelijkheid te realiseren is groot en voelbaar aanwezig binnen de gemeente Aalburg.
In deze special wordt stil gestaan bij voorbeelden uit de praktijk -er gebeurt al heel veel in Aalburg en krijgt de lezer een kijkje binnen de veranderende
‘Houd het enthousiasme vast’ Samen Doen! begint steeds vastere vorm te krijgen én met succes! Dat hebben we zelfs van een afstand kunnen merken. Het is twee maanden geleden dat wij als studenten ons eindrapport hebben overhandigd aan burgemeester Naterop. In het rapport hebben we een aantal adviezen geformuleerd, die de gemeente en inwoners kunnen helpen om Samen Doen! goed te organiseren. Daarbij was het voor ons belangrijk dat er naast een goede wetenschappelijke basis ook veel praktische adviezen werden gegeven. Met een 8,5 als cijfer hebben we onze opdracht voor de universiteit en de gemeente Aalburg met veel plezier af kunnen ronden. Ondertussen hebben veel mensen uit de gemeente Aalburg niet stilgezeten. Tal van initiatieven kwamen naar voren op het symposium, de eerste zijn inmiddels al uitgevoerd. Het is mooi om te zien dat inwoners, ondernemers, dorpsraden, vrijwilligers, ambtenaren en bestuurders enthousiast aan de slag zijn en nieuwe verbindingen weten te leggen. Dat past in het licht van een zelfredzame samenleving, waarbij inwoners de expert zijn van hun omgeving en weten wat er nodig is. Het leggen van verbindingen tussen mensen zal de nodige aandacht blijven vergen om zaken tot stand te brengen. Ook weten we dat het geen kwestie is van een paar weken of maanden, voordat Samen Doen! klaar is. Help elkaar met deze cultuuromslag, of u nou inwoner, ondernemer, ambtenaar of bestuurder bent. Het is van belang om elkaar scherp te houden en het enthousiasme vast te houden om alle kernen in de gemeente Aalburg leefbaar te houden. Dat bereik je niet alleen, maar samen!
overheid. Daarbij geldt: terugtreden is vooruitzien.
■ Bati Goedhart, ■ Jonne de Boer, ■ Robert van Nunen, ■ Daisy van de Kleut, ■ Harold van de Velde
6 NOVEMBER 2013
‘Samen Doen!’ in Aalburg
najaar 2013
Als de drijvende krachten achter de Aalburgse vrijwilligerscentrale weten Ton Hartman en Piet Pruijssers als geen ander hoe je om moet gaan met mensen die zich belangeloos inzetten voor de samenleving. Hun advies aan burgemeester Naterop: ‘Werk Samen Doen! goed uit.’
‘Samen Doen! verschilt per dorp’ Natuurlijk is de gedachte achter burgerparticipatie goed. En natuurlijk zou het tot iets moois kunnen uitgroeien, zeker in Aalburg, dat bekend staat als een gemeente met veel vrijwilligers. Maar denk goed na over hoe je Samen Doen! precies handen en voeten gaat geven, stellen Ton Hartman en Piet Pruijssers van de vrijwilligerscentrale én de formulierenbrigade in de gemeente Aalburg. “De grote vraag is hoe je draagvlak creëert en hoe je het aantrekkelijk maakt voor het grote publiek”, stelt het tweetal, dat spreekuur houdt in Aalburgloket. “Dat zou je bijvoorbeeld heel goed met de dorpsraden kunnen uitwerken.” Want ondanks dat er wel raakvlakken zijn, is de essentie van Samen Doen! anders dan die van vrijwilligerswerk, vinden ze. Maar dat betekent niet dat de vrijwilligerscentrale geen rol kan spelen in het geheel. In de eerste plaats door vraag en aanbod met elkaar te verbinden, in de tweede plaats door verenigingen en stichtingen enthousiast te maken voor het project. “Wij willen mensen de ogen openen voor Samen Doen!. Dat zouden we prima kunnen faciliteren, bijvoorbeeld door informatieavonden te organiseren”, zegt Piet. Daarnaast stelt hij voor om bestaande verbanden van vrijwilligers verder uit te bouwen. “Wellicht kunnen de kerken een rol spelen, daar zij al het nodige
doen én weten.” Ton denkt er over na om een website te maken waar projecten aan elkaar gekoppeld kunnen worden. Een soort marktplaats, waar met gesloten beurzen zaken gedaan worden. Maar daarin schuilt ook meteen weer een gevaar: “Die gesloten beurzen zijn niet overal houdbaar. Samen Doen! verschilt immers zeer veel per dorp.” Dat is dan ook één van de tips die ze burgemeester Fons Naterop mee willen geven bij de uitwerking van Samen Doen!. “Leg het aspect rondom de financiën goed vast”, stelt Piet. “Ik weet dat het bij burgerparticipatie in de eerste plaats niet om het geld gaat, maar als de inwoners van bijvoorbeeld Eethen de plantsoenen zelf gaan bijhouden en de gemeente het onderhoud in Wijk en Aalburg gewoon nog voor haar rekening neemt, dan kan er onenigheid ontstaan. Scheer iedereen nu wél over één kam.” Volgens Piet en Ton hoeft niet alles voor niets te gebeuren. “De werkzaamheden van de mensen zullen in verhouding moeten staan met de beloning. Een buurtbarbecue of een kratje bier kan voldoende zijn, maar misschien kan 30 procent van wat de gemeente door burgerparticipatie bespaart terugvloeien naar de dorpen zelf. Dan wordt Samen Doen! ook nog eens leuk om te doen.”
Drie praktijkvoorbeelden uit de gemeente Kunst op het Bloklandterrein
‘Ga wandelen’
IDOP
Rinus Verhoeven is bewoner van het voormalige Bloklandterrein in Wijk en Aalburg en vertelt over hoe de nieuwe wijk voorzien is van een kunstwerk. “Wij wonen nu ruim een jaar op het Bloklandterrein in een patiobungalow met een vijver voor de deur. Van de geplande dertig huizen is nu de helft gerealiseerd. Van een bouwterrein willen wij naar een woonwijk met een optimale leefbaarheid. Wij hebben daartoe in een grote tent een welkomsparty georganiseerd om elkaar beter te leren kennen. De vijver is mooi, maar een beeld in de vijver is nog mooier. Dus toen de gemeente Aalburg de het symposium over Samen Doen! organiseerde hebben we kunst in de vijver aan de orde gesteld. De gemeente faciliteerde de uitvoering van dit plan vervolgens door een plateau in de vijver te plaatsen. De bewoners hebben zelf voor het beeld ‘Nieuw Leven’ gezorgd. Over enige tijd wordt er bij dit beeld een gedicht geplaatst. Om Blokland een eigen gezicht te geven zullen er op de hoeken van de straten stenen blokken worden neergezet, die als een cadeau ingepakt zijn met beschilderde ijzeren banden.”
Één van de projecten uit de nota Gezondheidsbeleid voor het Land van Heusden en Altena is het project ‘Ga Wandelen’. Het project is door een projectgroep van inwoners uit de drie Altena-gemeenten voorgedragen tijdens de burgerpanelavonden eerder dit jaar. ‘Ga Wandelen’ is gericht op bewustwording van eenzaamheid van inwoners. Sport en bewegen dragen bij hun zelfredzaamheid, maatschappelijke participatie en gezondheid. Naast het mobiliseren van mensen om te bewegen, leent een wandeltocht zich ook voor het leggen van contacten en het opbouwen van een sociaal netwerk. Op deze manier wordt de leefbaarheid binnen de gemeenten vergroot. Iedere burger of vrijwilliger die meeloopt neemt iemand mee om, zodat een sneeuwbaleffect ontstaat en de groep steeds groter wordt. Het is natuurlijk hartstikke leuk om tijdens een gezonde wandeltocht nieuwe mensen te leren kennen uit je dorp en elkaar zo beter te leren kennen. Wie weet welke leuke ideeën hier weer uit voort vloeien om de leefbaarheid binnen de kernen te vergroten.
Ook de Integrale Dorpsontwikkelingsplannen (IDOP’s) sluiten goed aan bij het idee van Samen Doen!. In de gemeente Aalburg is er voor Eethen, Genderen, Meeuwen en Veen een IDOP ontwikkeld. Een dorpsontwikkelingsplan kijkt zo’n tien jaar vooruit en geeft antwoord op de vraag hoe de inwoners het leven in hun dorp beoordelen en vinden dat hun dorp zich zou moeten ontwikkelen. Bij het opstellen van de dorpsontwikkelingsplannen is het van belang dat de bevolking, verenigingen en andere maatschappelijke organisaties van begin af aan een centrale rol vervullen. De kans van slagen wordt ook groter als de inwoners betrokken zijn bij het bedenken en formuleren van die acties. Aan deze uitvoering werken overheden, maatschappelijke organisaties en particulieren, onder regie van de provincie Noord-Brabant, samen. Voorbeelden van projecten die zijn uitgevoerd, zijn o.a.: de realisatie van de brede school in Eethen, de uiteindelijke verplaatsing van het complex van Achillen Veen, het opknappen van de dorpshuizen in Genderen en Meeuwen, de aanleg van een wandelpad in Genderen, het realiseren van een oversteekplaats bij de school in Veen en het aanleggen van een strandje met aanlegsteiger. Allemaal projecten die zijn voortgekomen vanuit de wensen van de bewoners.
6 NOVEMBER 2013
Samen Doen! in Aalburg
‘Omzien naar elkaar’ “Ik heb nog eens goed nagedacht over Samen Doen! en ik kwam telkens weer bij ons dorpshuis uit. Eigenlijk zijn wij als bestuur van ’t Dorpshuis al de weg van Samen Doen! opgegaan, nadat bleek dat we geen beheerder meer hadden. Actieve vrijwilligers en vrijwilligsters en het bestuur werken er hard aan dat ‘t Dorpshuis blijft bestaan. En juist in een kleine gemeenschap is een ontmoetingsplaats belangrijk. Dit ‘omzien naar elkaar’ kan binnen het project Samen Doen! nog ruimer, groter worden. Samen Doen! is, denk ik, niet alleen een ochtend met elkaar werken, maar elkaar ook ontmoeten. Het sociale aspect vind ik zeker het belangrijkste en laten we daar dan niet alleen die ochtend mee bezig zijn. Het is natuurlijk wel belangrijk dat er vanuit de gemeente waardering is voor alle vrijwilligers en vrijwilligsters.”
Ondertussen, in d ‘Verzorgingsstaat is te groot geworden’ “Ik vind dat de gemeente Aalburg de juiste weg is ingeslagen met het project Samen Doen!. We zijn in Nederland er aan gewend geraakt dat de overheid veel zaken van ons heeft overgenomen. De verzorgingsstaat is te groot geworden. Hartstikke makkelijk, maar helaas niet meer te betalen. Daarom zullen we met z’n allen elkaar een handje moeten helpen. Niet alleen leuk, maar je krijgt hier ook een voldaan gevoel van en je leert meer mensen kennen. Aalburg loopt voorop met dit project, maar er is nog een hele weg te gaan. Binnen verenigingen zie Samen Doen! ook volop gebeuren. Mijn zoon Jelle voetbalt bij GDC. Als ik daar zie hoe de jeugd begeleid en gevormd wordt door vrijwilligers dan is dat echt een voorbeeld van Samen Doen!. Zo zijn er meer clubs en verenigingen binnen Aalburg. Mijn advies is om Samen Doen! niet alleen te beperken tot het onderhouden van groen. Houdt zelf de regie en gebruik naast de dorpsraden ook juist bestaande verenigingen, kerken en seniorenorganisaties om projecten te starten of te adopteren. Als deze dan óók in het belang zijn van de desbetreffende vereniging snijdt het mes aan twee kanten.”
■ Renée van Mersbergen, secretaresse ’t Dorpshuis Genderen
‘Dorpsraad werkt samen met gemeente’ Paul Pijpers
“In het dorpje Drongelen is in het voorjaar van 2013 een dorpsraad opgericht met ongeveer 160 leden. Dit is om de onderlinge saamhorigheid en verbondenheid te verbeteren. Er is wel sprake van een Stichting Dorpsbelangen, maar die is door drukke werkzaamheden in het dorpshuis de Oude School niet in de gelegenheid om allerlei zaken in het dorp goed op te pakken. Op de oprichtingsvergadering is er een bestuur gekozen, dat later uitgebreid zal worden om uiteindelijk zoveel mogelijk doelgroepen uit het dorp, zoals jeugd, ouderen en buitengebied te vertegenwoordigen. Inmiddels zijn er ook wat projecten in het dorp gerealiseerd: de spiegel bij het kruispunt Gansoyen/Kruisstraat en het verzamelen van zwerfvuil in het buitengebied en in de kern. Afgelopen zaterdag is er gestart met het wandelpad langs de Kruisstraat naar de dijk met daarbij een picknicktafel. Dit doen we met zoveel mogelijk hulp van de dorpsraadsleden en het bestuur. Bovendien werkt de dorpsraad samen met Stichting Dorpsbelangen en de gemeente Aalburg om zoveel mogelijke plannen te realiseren.”
■ Arno Bouman, inwoner van Genderen
Ad de Bruin
‘Breedband maakt zorg op afstand mogelijk’
■ Paul Pijpers, voorzitter dorpsraad Drongelen
‘Veel waardering voor die vrijwilligers’ Arno Bouman
Ad de Bruin (64) ondersteunt Samen Doen!. Velen bewijzen het al, zegt hij. “Ik heb heel veel waardering voor al die vrijwilligers, met name in de zorg en zeker niet minder bij tal van verenigingen en instellingen. Daar heb ik écht heel veel respect voor. Maar ik denk wel dat het vrijwilligerswerk nog breder gemaakt zou kunnen worden”, meent De Bruin, die zelf veel werk verricht voor de hervormde gemeente van Aalburg en ijsclub De IJsvrienden. “Ik las ergens dat in Bergeijk de inwoners zelf een sleuf voor een glasvezelkabel hebben gegraven. Dat is zo’n sprekend voorbeeld hoe het ook zou kunnen. Maar ik denk ook aan het onderhoud van een plaatselijk plantsoen. Wellicht is zoiets via buurtverenigingen op touw te zetten.” Er is genoeg mogelijk binnen het project Samen Doen!, vindt De Bruin. “Er zijn al prachtige gerealiseerde projecten in ons dorp, zoals de bouw van de kerken van de hervormde gemeente en de gereformeerde gemeente. Daar zit heel veel vrijwilligerswerk in. Op andere vlakken zou dit dus ook kunnen.” ■ Ad de Bruin, inwoner van Wijk en Aalburg
najaar 2013
Henri Verhagen
Het past bij deze tijd om de verantwoordelijkheden niet door te schuiven naar de overheid, maar ook zelf dingen op te pakken om zo samen tot een betere maatschappij te komen. Een mooi voorbeeld hiervan vind ik de start van OKE FM. Als lokale omroep van de gemeente Aalburg wilde wij ons financieel voorbereiden op de toekomstige bezuinigingen op de lokale omroepen. We besloten om, in nauwe samenwerking met de gemeente, het roer om te gooien. Aalburg FM werd getransformeerd tot OKE FM en werd daarmee de omroep voor niet alleen de gemeente Aalburg, maar richt zich ook direct op omliggende gemeenten. De gemeente heeft ons hierin binnen een adviserende rol op weg geholpen. In het kader van Samen Doen! denk ik ook direct aan een 100 procent dekkend breedbandnetwerk in de gemeente Aalburg. En wat heb ik al veel negatieve geluiden gehoord over dat plan, maar als ik die mensen door vraag of ze zelf graag breedband in de gemeente Aalburg willen hebben krijg ik wel een positief antwoord. Een breedbandnetwerk maakt zorg op afstand mogelijk, het kan een veiligere omgeving maken en kan voor veel lokale bedrijven een forse bezuiniging zijn. Dat breedband internet, waarom gaan we dat niet samen doen? Laten we samen de mouwen opstropen, de koe bij de horens pakken en samen hard werken aan ons Aalburg. Want als we een project samen kunnen doen, is het wel dat breedbandnetwerk realiseren.” ■ Henri Verhagen, inwoner van Meeuwen en vrijwilliger bij OKE FM
6 NOVEMBER 2013
Samen Doen! in Aalburg
najaar 2013
de zeven kerkdorpen: ‘Laat Samen Doen! niet doorslaan’
‘Samen Doen! heeft twee kanten’
“Dat de overheid kiest voor een ander beleid rondom zorg in zijn algemeenheid is met name ingegeven door bezuinigingen. Dat je verzekerd bent van hulp en steun van wieg tot graf is allang geen werkelijkheid meer. Als we op dezelfde sociale weg door zouden gaan, leidt dat onherroepelijk tot een onbetaalbare situatie. Steeds vaker zal een beroep gedaan worden op mantelzorg in zijn algemeenheid. Van kinderen wordt verwacht dat zij hun ouders tot dichtbij het graf helpen en begeleiden. Van buurtgenoten wordt gevraagd om een oogje in het zeil te houden voor dat ene gezin in de straat. Van dorpsbewoners wordt verwacht dat zij de handen uit de mouwen steken om op die manier hun dorp of straat schoon te houden enz. Voor ouderen is het misschien een terugval naar lang geleden toen kleine Henkie een kom soep bij de zieke buurvrouw moest brengen, toen grote Henk de tuin bij de buurman moest omspitten en toen de hele buurt zich inzette om die alleenstaande straatgenoot met zijn allen te begraven. Ik denk dat het niet verkeerd is dat iedereen in zijn of haar leven te maken krijgt met een vorm van sociale dienstplicht. Waar ik bang voor ben is dat het fenomeen Samen Doen! doorslaat naar de verkeerde kant, dat de overheid zich al bij voorbaat terug trekt en/of Samen Doen! niet kan of wil faciliteren met geld. Onze koning sprak op Prinsjesdag over de participatiemaatschappij met warme stem, terwijl premier Rutte niet veel later met kille stem aankondigde dat het niets met bezuinigingen te maken heeft, maar dat Samen Doen! simpelweg goed is voor de mens anno 2013.”
“Samen Doen! hoor ik veel om me heen de laatste tijd, zowel privé als binnen mijn werk in de bibliotheek. Het heeft wat mij betreft twee kanten. Natuurlijk is het nooit leuk om met minder te moeten doen, maar het zet je ook aan het denken en mensen worden creatief. Waar kun je nou beter terecht voor ‘samen’ dan in de bibliotheek? Als spin in het web heeft ze de draden van haar web overal in de maatschappij. Samenwerking en cocreatie juichen wij alleen maar toe. Haal je kennis, informatie en vaardigheden in de bieb, bespreek én organiseer het daar, samen. Laagdrempelig en onafhankelijk, wat wil je nog meer? Zeker in Aalburg, met zoveel ondernemersgeest. En gaat ’t je allemaal te snel en in onbegrijpelijke taal? Ook dáárvoor kun je in de bieb terecht. De bibliotheek is eigenlijk synoniem aan ‘samen’. Nu ik zelf in een appartementencomplex woon met allerlei nieuwe buren, zie ik ook privé het belang van ‘samen’: elkaar weten te vinden wanneer het nodig is. Kijk om je heen, luister écht naar de ander en bied de helpende hand. Met minder doe je soms méér, maar dan wel samen.”
■ Henk Poelakker is jarenlang werkzaam geweest op meerdere scholen in het Land van Heusden en Altena. Hij woont ruim 25 jaar in Meeuwen en is daar op diverse fronten actief (geweest) voor het dorp.
Henk Poelakker
■ Tryntsje van Vessem, medewerker Bibliotheken Altena
‘Een soort bewustwordingsproces’ “Een goede zaak om als burgers en bedrijfsleven meer samen te doen”, meent Carlo Lagrouw. “Temeer daar we in een maatschappij leven waarin het een must is om met elkaar samen te werken”, vervolgt de 47-jarige Wijk en Aalburger, die zelf ondermeer vrijwilligerswerk verricht bij voetbalclub NOAD’32. Als voorbeeld denkt hij aan buurtpreventie. “En wie weet met z’n allen een sloot schoonmaken. Samen iets met je buren ondernemen. Je legt zo ook meer de verantwoording bij de burgers. Een soort bewustzijnsproces.” Lagrouw wil het ook nog wat verruimen. “En als je het wat breder in de wereld bekijkt, zie je ook dat we elkaar hard nodig hebben. Op alle vlakken van het leven. Want we moeten ook geen eilandje willen zijn.”
Joseph Pullens
‘Niet meer u vraagt en wij draaien’ “De nieuwe modekreet van de laatste paar jaar in Aalburg is Samen Doen! en dit wordt op landelijk niveau uitgedragen door Rutte met zijn participatiemaatschappij. Zo zie je maar dat een burgemeester van een kleine gemeente als Aalburg tot voorbeeld kan dienen voor landelijke navolging. Het is niet meer van ‘u vraagt en wij draaien’. Nee, we mogen voortaan (veel) meer zelf doen en de gemeente/overheid ondersteunt ons daarbij. Verzorgingshuizen worden afgebouwd (niet letterlijk) en de kinderen/buren moeten straks zelf die zorg voor hun hulpbehoevende ouders bieden. Hoe dat in de praktijk gaat uitwerken weet nog niemand, maar de bezuiniging is alvast ingeboekt. Op lokaal niveau gebeurt er al veel door vrijwilligers en betrokken burgers, zeker in de kleine dorpen, zoals hier. Bijna alle dorpen in Aalburg hebben inmiddels een dorpsraad en die zetten zich vol enthousiasme in om de leefbaarheid in hun dorp te vergroten. In Eethen onderhoudt de dorpsraad het oorlogsmonument en wordt elk voorjaar samen met kinderen van de basisschool het zwerfvuil opgehaald. Maar om de eigen straat te onderhouden hebben we nog geen medewerking van onze dorpsgenoten kunnen krijgen. Maar ja, je wilt toch ook niet de medewerkers van de plantsoenendienst overbodig maken….toch?
■ Carlo Lagrouw, inwoner van Wijk en Aalburg
Tryntsje van Vessem
Carlo Lagrouw
‘Voorlichting om te overtuigen’ ‘Om andere burgers ook betrokken te laten raken bij Samen Doen!, zal de nodige voorlichting gegeven moeten worden om de inwoners van de dorpen te overtuigen dat de openbare ruimte alleen functioneel te houden is met de inzet van vrijwilligers. Belangrijk hierbij is dat er een beroep gedaan kan worden op professionele krachten, die de vrijwilligers met advies en raad aanwijzigen kunnen geven. Te denken valt aan: het bijhouden van openbaar groen, bloembakken en straatmeubilair en het realiseren van voorzieningen in de straat, maar ook aan het omzien naar mensen die hulp nodig hebben en door alle bezuinigingen professionele hulp gaan ontberen. Om deze zaken te realiseren is voorlichting erg belangrijk en dat niet voor één week of één maand, maar voor een langere periode. Ik hoop dat als zaken opgepakt worden men niet gefrustreerd raakt door allerlei regels en wetjes van de overheid. Die zullen het enthousiasme dan snel inperken. ■ Piet Zijderveld, inwoner van Veen
■ Joseph Pullens, voorzitter Dorpsraad Eethen
6 NOVEMBER 2013
Samen Doen! in Aalburg
najaar 2013
Openbare werken is een terrein dat zich uitstekend leent voor een goede samenwerking tussen inwoners en gemeente. De ambtenaren gaan langzaamaan mee in die cultuuromslag. “Wij kunnen behoorlijk flexibel reageren”, aldus Robert van Dommelen, hoofd Openbare Werken bij de gemeente Aalburg.
Medewerker gemeente moet meegroeien Samen Doen! in Aalburg is inmiddels veel breder geworden dat het groenonderhoud alleen, beamen ook Hermen Vreugdenhil en Robert van Dommelen. Steeds meer projecten die betrekking hebben op de openbare ruimte worden door inwoners van de dorpen zelf opgepakt, merken de wethouder en het hoofd van Openbare Werken. Vreugdenhil had eerder dit jaar al positieve ervaringen met de leerlingen van OBS Henri Dunant in Wijk en Aalburg die de verkeersveiligheid rondom hun school zelf hebben opgepakt. Hij wijst nu naar Genderen. “Daar heeft een ondernemer aangeboden om de bruggetjes, zoals bij café ’t Zwaantje en richting het haventje, op te knappen. In ruil daarvoor krijgt hij bij de bruggetjes een kleine reclame-uiting.”
Samen voor een veilige buurt De bewoners van de gemeente Aalburg voelen zich erg veilig. Dat blijkt ook uit de enquête Leefbaarheid en Veiligheid, die in oktober 2012 is afgenomen. Om met elkaar deze veilige, leefbare en prettige woonomgeving te behouden zijn de gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem het project Buurtpreventie gestart. Aan het project wordt samen met inwoners, politie en andere partners uitvoering gegeven. Doelstelling is dat aan het einde van dit jaar in iedere gemeente twee buurtpreventieteams zijn gestart. Op dit moment is er nog geen team in de gemeente Aalburg operationeel. Wel zijn er contacten gelegd met de bewoners aan de markt in Wijk en Aalburg. Er moet nog wel concrete invulling worden gegeven aan het begrip buurtpreventie, maar het hoofddoel daar is om de overlast van jeugd terug te dringen. In de gemeenten Werkendam en Woudrichem zijn in totaal drie buurtpreventieteams opgestart. Doelstellingen in bijvoorbeeld de kernen Nieuwendijk en Woudrichem is het terugdringen van woninginbraken en voertuigcriminaliteit. In Sleeuwijk richt men zich o.a. op het verbeteren van de verkeersveiligheid. Aanmelden Heeft u ook interesse in buurtpreventie, of wilt u meer informatie? Dan kunt u contact opnemen met Fiona Spit, projectleider namens de samenwerkende gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem, via 0416-698760 of f.spit@aalburg.nl.
Hermen Vreugdenhil
Van Dommelen spreekt van een ‘win-winsituatie’. “De slechte staat van die bruggetjes is de dorpsraad in Genderen al enige tijd een doorn in het oog, maar vanuit de gemeente was er geen geld om ze te herstellen. Nu wordt dat dus wel gedaan, een meerwaarde voor alle partijen.” Een ander succesverhaal speelt zich af in Eethen, waar de nieuwe bewoners van de Zuidrand een grasmaaier hebben gekregen om het groen daar bij te houden. “Het aanzicht van de wijk is daar gigantisch veel beter geworden”, merkt Vreugdenhil. “Het is simpelweg een kwestie van je voelsprieten uitsteken.” Intern gezien is Samen Doen! ook iets om steeds meer rekening mee te houden, weet Van Dommelen. De mentaliteit onder de ambtenaren moet anders worden, en de eerste stappen daarin zijn gezet. “Wij kunnen vrij flexibel reageren. Kijk bijvoorbeeld naar Meeuwen, waar we na geluiden uit de bevolking korven hebben geplaatst, zodat mensen het groenafval, dat ze overigens zelf uit de openbare ruimte hebben opgeruimd, kwijt kunnen. Ook als medewerkers moeten we met die gedeelde verantwoordelijkheid mee groeien.” Naast een faciliterende rol neemt de gemeente ook de rol van begeleider op zich. Zo trokken afgelopen zaterdag groenmedewerkers van de gemeente met een groep Genderenaren door het dorp om ze de fijne kneepjes van het vak bij te brengen. Volgens de wethouder valt Samen Doen! ook onder duurzaamheid. “Kijk bijvoorbeeld naar de kledinginzameling. Dat gebeurt nu via Kringloop Altena en GaiN sorteert het, gebruik makend van medewerkers van !GO. Dat scheelt de gemeente vier cent per kilo aan opbrengsten, maar de winst voor de samenleving is vele malen groter.” Zo zie je maar wat je in korte tijd allemaal kan bereiken, klinkt het tevreden uit de monden van Vreugdenhil en Van Dommelen. “En het begon allemaal met groen.”
Robert van Dommelen
6 NOVEMBER 2013
Samen Doen! in Aalburg
najaar 2013
De relatie tussen overheid en samenleving verandert. Maar hoe doe je dat als gemeente: loslaten, ruimte geven en faciliteren? Drie voorbeelden.
Samen Doen! op andere plaatsen in Nederland Gemeente Duiven, Rijnwaarden, Zevenaar en Westervoort
Gemeente Oss
Gemeente Almere
De gemeenten Rijnwaarden, Zevenaar, Duiven en Westervoort doen mee aan buurtbemiddeling. Dat houdt in dat buren bij irritaties en conflicten gratis een beroep kunnen doen op getrainde vrijwilligers. Buurtbemiddelaars proberen de partijen in een vroeg stadium weer met elkaar in gesprek te krijgen, in de hoop dat ze dan zelf een oplossing bedenken. Ze zijn onpartijdig en hebben een geheimhoudingsplicht. Ze werken in duo’s en ze worden door buren zelf of door de politie, de woningcorporatie of de gemeente ingeschakeld. Behalve dat buurtbemiddeling tot een beter woonklimaat leidt - burenruzies zijn een belangrijke bron van gevoelens van onveiligheid - neemt het ook de politie en woningcorporaties werk uit handen. Daarnaast worden juridische procedures, vernielingen en gezondheidsklachten voorkomen.
De gemeente Oss ondersteunt en faciliteert initiatieven van burgers die de openbare ruimte willen verbeteren, beheren en onderhouden. Bijvoorbeeld speelveldjes, groenstroken, straten, pleintjes en boomspiegels. Bewoners weten zelf het beste wat nodig is in de wijk en wat er beter of mooier kan. Daarom geeft de gemeente burgers graag de ruimte en mogelijkheid om de kwaliteit van de openbare ruimte te behouden en zelfs te verbeteren in de buurten en wijken waar dat nodig is. In Oss zijn inmiddels op allerlei fronten burgerinitiatieven ontstaan. Onder andere groen- en voorzieningenbeheer, maar ook schoonmaak van speelvoorzieningen of afvalprikacties.
Een aantal bewoners uit de wijk De Hoven namen het initiatief om een verwaarloosde rozentuin in de wijk weer op te knappen. Bewoners benaderden een groenaannemer om nieuwe rozen te leveren. Vervolgens gingen zij zelf aan de slag met het verwijderen van overtollig groen, de aanplant van nieuwe rozenstruiken, het schilderen van bankjes en het weren van honden door borden te plaatsen en publiciteit zoeken. De gemeente paste de bestrating wat aan en leverde nieuwe afvalbakken, die de bewoners zelf ludiek lieten beschilderen. De inspanningen van bewoners leverde een mooie plek op in de wijk om te vertoeven. Het zwerfvuil op deze plek is enorm afgenomen en de rozen staan er fantastisch bij.
Bronnen: VNG Databank Praktijkvoorbeelden: maatschappelijke initiatieven en ‘De gemeente als naober’ door Birgit Oelkers.
Ook in de gemeente Aalburg wordt al het nodige gedaan in het kader van Samen Doen!.
Van groenonderhoud naar eetproject Openbaar groen
Eetproject
Dorpshuizen
Verenigingen
Op zaterdag 18 mei ging in Genderen een grote groep vrijwilligers op pad om te hakken en te schoffelen bij de meeste gemeenschappelijke plaatsen in het dorp. Ook burgemeester Fons Naterop hielp een handje. De gemeente Aalburg stelde hiervoor gereedschap beschikbaar, er was een tuinman aanwezig en een ondernemer stelde voor de actie een veegmachine met chauffeur beschikbaar. Afgelopen zaterdag werd een vervolg gegeven aan deze actie.
In bijna alle kernen van de gemeente Aalburg is er elke maand het eetproject. Met elkaar eten aan een gezellig gedekte tafel. In Wijk en Aalburg kunnen inwoners bijvoorbeeld elke dag bij Zorgplein Maaswaarden in restaurant de Waard terecht voor een maaltijd.
Binnen de verschillende dorpshuizen in de kernen spelen burgers zelf een belangrijke rol. Met de inzet van vele vrijwilligers worden diverse activiteiten mogelijk gemaakt. Een voorbeeld hiervan komt uit Drongelen. Daar werd vanuit de wens van de inwoners zelf een biljarttafel gerealiseerd. Waar de gemeente een deel van de kosten vergoedde, waren de initiatiefnemers zelf actief om voor de overige kosten op zoek te gaan naar sponsoren.
Ook de verenigingen mogen niet ontbreken in het overzicht van initiatieven. Denk bijvoorbeeld aan alle sportverenigingen binnen de gemeente Aalburg. Ook zijn in verschillende dorpen Oranjeverenigingen actief, in het bijzonder rondom de Koningsdagactiviteiten. Naast deze festiviteiten nemen zij ook het initiatief om de dorpen nog leefbaarder te maken. Zo werd bijvoorbeeld in Veen een straatspeeldag georganiseerd door Oranjevereniging Wilhelmina en organiseerde Oranjevereniging Juliana uit Genderen eerder dit jaar een lampionnenoptocht.
6 NOVEMBER 2013
Samen Doen! in Aalburg
najaar 2013
Anne-Marije Edelman
Als projectleider van de IDOP’s in Genderen en Meeuwen rolde Anne-Marije Edelman eigenlijk vanzelf in haar rol van projectleider Samen Doen!. Haar taak laat zich het beste omschrijven als loslaten. “Die omslag in denken is nog maar het begin. Als overheid moeten we écht mee gaan denken met onze inwoners. Dat kan nog beter.”
‘Het liefst zou je alles willen doen’ De integrale dorpsontwikkelingsplannen, kortweg IDOP’s, in Meeuwen en Genderen zijn ‘superleuk’ gegaan, vindt Anne-Marije Edelman. Als projectleider namens de gemeente Aalburg was zij betrokken bij onder andere de opknapbeurten van de dorpshuizen in beide dorpen, de komst van een marktpleintje en de verlichting in de Nieuwe Steeg. “Juist, omdat inwoners zelf om ideeën werden gevraagd is het zo’n succes geworden”, zegt ze. De ervaringen vanuit de IDOP’s neemt Edelman mee naar Samen Doen!, waarvoor ze opnieuw tot projectleider is benoemd. “Het verschil tussen Samen Doen! en de IDOP’s is dat je nu ook een project met je straat of met je buurt kan oppakken. Het hoeft niet per se met het hele dorp. Maar hoe meer draagvlak hoe beter, natuurlijk.” Het idee dat leeft bij de gemeente Aalburg om zoveel mogelijk mensen achter een initatief te krijgen is bijvoorbeeld het sparen voor je wijk. Ieder huishouden krijgt een cheque die een bepaalde waarde vertegenwoordigd. “Als veel mensen bereid zijn die cheque in te wisselen voor jouw plan, dan komt het ook gemakkelijker van de grond”, legt Edelman uit. “Bovendien snijdt het mes aan twee kanten. Mensen gaan dan ook met elkaar in gesprek om zoveel mogelijk medestanders te krijgen. Dat verbetert de onderlinge contacten in een kern. Ik hoop dat sparen voor je wijk uitgevoerd gaat worden.”
Uiteindelijk vergt Samen Doen! ook een omslag in denken van de gemeentelijke organisatie. Er gebeurt in Aalburg al veel op het terrein van gedeelde verantwoordelijkheid, maar de gemeente moet leren om de inwoner steeds meer vrij te laten. Edelman: “Die omslag in denken is pas het begin. Het liefst zou je alle initiatieven op willen pakken die vanuit de kernen het gemeentehuis bereiken, maar daar zijn geen financiële middelen voor. Als overheid moeten we écht mee gaan denken met onze inwoners. Dat gebeurt natuurlijk al, maar dat kan nog beter.” Aalburg zou kartrekkers van nieuwe ideeën bijvoorbeeld kunnen wijzen op allerlei geldpotjes, waar maatschappelijke projecten vaak genoeg voor in aanmerking komen. “Er zijn zoveel mogelijkheden waarvan de mensen niet op de hoogte zijn”, weet de projectleider. “Het is aan ons om te helpen bij het vinden van de juiste fondsen. Er wordt vaak gedacht dat Samen Doen! een bezuiniging is, maar dat is niet zo. Het provinciebestuur in Den Bosch stopt hier bijvoorbeeld ook geld in.” Edelman heeft dan ook volop vertrouwen in het succes van gedeelde verantwoordelijkheid. “We gaan voor een optimaal resultaat met beperkte middelen. Samen.”
Er zijn zoveel mogelijkheden
Colofon
In het kader van Samen Doen! wil de gemeente Aalburg burgerinitiatieven nog meer gaan stimuleren, ondersteunen en faciliteren. Soms is financiële steun of ondersteuning in de vorm van kennis en of een netwerk daarbij nodig. Diverse regionale en landelijke initiatieven en fondsen kunnen deze steun bieden. Hieronder volgt een greep uit de mogelijkheden. Op www.aalburg.nl vindt u meer informatie over deze initiatieven en de aanmeldingsprocedures. Rabobank Coöperatie Projectenfonds
Met dit fonds draagt de Rabobank bij aan de kwaliteit en vitaliteit van de lokale samenleving. Maatschappelijke projecten die kunst, cultuur, sport of recreatie bevorderen, kunnen een beroep doen op het Rabobank Coöperatie Projectenfonds. Bij deze projecten is het de bedoeling dat het een verzoek is van een samenwerkingsverband tussen een grotere groep, bijvoorbeeld meerdere verenigingen of dorpskernen.
■ www.rabobank.nl
Oranje Fonds
Het Oranje Fonds is het grootste nationale fonds op sociaal gebied. Ze geven financiële steun aan projecten op het gebied van sociale cohesie en sociale participatie. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan kleinschalige buurtinitiatieven. Zo wordt meer betrokkenheid binnen de samenleving bevorderd. Gedurende het hele jaar kunnen aanvragen worden ingediend. De bijdragen van het Oranje Fonds varieren van 500 euro tot 100.000 euro, afhankelijk van het project waarvoor het is aangevraagd. ■ www.oranjefonds.nl
Deze speciale krant rondom het thema ‘Samen Doen!’ is een uitgave van Het Kontakt Edities BV, in opdracht van de gemeente Aalburg.
Leefbaarheid@brabant
De subsidieregeling leefbaarheid@brabant is één van de instrumenten die de provincie inzet om de leefbaarheid in wijken en dorpen te bevorderen. Deze nieuwe subsidieregeling staat twee termijnen open. De eerste termijn is inmiddels afgesloten. De tweede termijn loopt van 1 november t/m 31 december 2013. Hiernaast is er een provinciaal Loket Leefbaarheid, waarmee u contact kunt opnemen met vragen over het provinciale uitvoeringsprogramma leefbaarheid en de subsidieregeling. Deze is te bereiken via leefbaarheid@brabant.nl. ■ www.brabant.nl/leefbaarheid
Redactie Gemeente Aalburg, Het Kontakt Edities BV en Samantha van Breugel Fotografie Gemeente Aalburg en Het Kontakt Edities BV Vormgeving De Groot Crossmedia BV, Goudriaan Eindredactie Kees Noorloos en Tom Oostra