Mijn Vijfheerenlanden

‘Een gebouw is meer een boek

dan een mooi plaatje’

Het valt misschien velen helemaal niet op, maar de gemeente Vijfheerenlanden herbergt meerdere pareltjes van eigentijdse architectuur. Architect Ruud Visser van RV Architectuur uit Lexmond neemt ons mee naar drie voorbeelden van nieuwbouw en aanbouw, waarbij binnenkant, buitenkant én de plek in het landschap wat hem betreft perfect op elkaar afgestemd zijn.

Want deze drie-eenheid is de basis voor architectuur, benadrukt Visser aan het begin van het gesprek. Met een glimlach: “Het is pas geslaagd als deze drie elementen samen een dans maken. Een gebouw is meer een boek dan alleen een mooi plaatje, de inhoud is zeker zo belangrijk als dat het er alleen mooi uitziet.”

Huizen te gast

Op verzoek van VIJF keek hij in zijn eigen omgeving rond. Zijn eerste keuze: de twaalf woningen aan de rand van Leerbroek, op de plek waar een oude vloedschuur stond. Katrien Koppers Architectuur uit Gorinchem won in 1999 de prijsvraag om hier de nieuwplannen te ontwerpen. Daar slaagden Katrien en haar vader Hans Koppers wat betreft Ruud Visser meer dan goed in. “De gebouwde huizen zijn echt te gast in het landschap. De omgeving bleef ondanks de nieuwbouw onaangetast. Zo bleef de oude boomgaard op het terrein gehandhaafd en zorgde ze ervoor dat door de woningen in lijn te zetten met de verkaveling het doorzicht bewaard bleef. Wat je vaak mist in dergelijke uitbreidingen van dorpen, het respect voor het landschap, zit hier juist nadrukkelijk wel in.”

Bijzonder is daarnaast dat de oude vloedschuur bewaard bleef en een nieuwe bestemming in de vorm van een aantal woningen kreeg. “In een modern jasje; het is honderd procent eigentijdse architectuur, al zie jein bijvoorbeeld de grote daken de vorm van de historische bebouwing nog steeds terug. Dit is een ontwerp dat navolging verdient; het is een aanwinst voor Leerbroek.”

Een uitdagende plek

Keuze nummer twee is de woning aan de Tolstraat in Meerkerk die RV Architectuur zelf ontwierp. Een uitdagende plek: aan de voorzijde de drukte van doorgaande weg, aan de achterkant de verstilling van het riviertje de Zederik. Om met dat laatste onderdeel te beginnen: door gebruik te maken van glazen wanden realiseerde Ruud Visser een fenomenaal uitzicht op het landschap. “De ramen zijn een levend schilderij”, knikt hij. “En doordat er geen woningen aan de achterzijde staan, hebben de bewoners ook voldoende privacy.”

Aan de straatkant had Visser te maken met de uitstraling van de Tolstraat: allerlei verschillende gevels op een rij. “Meerkerk heeft een kleinschalige rommeligheid waar ik veel van hou. We hebben geprobeerd om het ‘rommelige’ dorpse karakter van de Tolstraat door te zetten in het ontwerp. ▸

‘De ramen zijn een levend schilderij’

Deze woning aan de Tolstraat in Meerkerk heeft aan de achterzijde een prachtig uitzicht op de Zederik.

Door een grote trap staat de aanbouw in verbinding met de tuin.

Deze jaren dertig villa aan de Bazeldijk in Meerkerk heeft een bijzondere aanbouw gekregen, ontworpen door Tjerk Boom van B2A architecten.

Dat hebben we gedaan door niet uit te gaan van één object, maar door de massa op te delen in drie stukken. Elk deel is van een ander materiaal. Alle materialen zijn ontleend aan de woningen in de Tolstraat.”

Exacte kopieën

Hij vervolgt: “Zoals bij naburige panden hebben we gekozen om een schijngevel te maken. De kleuren van de bakstenen, rood-bruin en geel, zijn exacte kopieën van de naast gelegen gevels in de straat. De gele en oranje bakstenen werden in de gevels van begin 1900 gebruikt als ornament rondom de ramen en als horizontale banden in de gevel. Door de ornamenten krijgen de gevels een tussenschaal. Een schaal tussen het stedenbouwkundige van de straat en de ‘rommelige’ dorpsschaal van deuren, aanbouwen en boeiboorden. Wij hebben deze ‘tussenschaal’ toegepast op een eigentijdse manier.”

De wit gepleisterde (informele) zijwand komt veel voor in de straat. De kleine steegjes tussen de huizen worden door het witte pleisterwerk geen donkere achteraf steegjes. “Naast de woning is een drielaags appartementengebouw geplaatst. Door ook hier te kiezen voor een wit gepleisterde zijgevel hebben we er rekening mee gehouden dat het steegje van één meter breed vriendelijk en fris zal blijven.”

Glazen uitbreiding

Last but not least: om een tweede verdieping te kunnen realiseren zonder de bouwmassa te ‘massaal’ te laten worden, koos Ruud Visser voor een glazen uitbreiding aan de bovenkant. Omdat wij een smal kavel hebben was er dan geen plaats meer voor een slaapkamer op de tweede verdieping. Daarom hebben we het dak verschoven. De nok staat op de scheidingswand met de buren, de goot op de zijgevel. Zo vouwt het dak zich - als een koker - naar het uitzicht aan de achterzijde.”

Jaren dertig villa

Voor het derde voorbeeld van Vijfheerenlandse architectuur blijven we in Meerkerk. Aan de Bazeldijk ontwierp Tjerk Boom van B2A architecten uit Amsterdam een bijzondere aanbouw aan een villa uit de jaren dertig. “Tjerk is afkomstig uit de streek, uit Lexmond”, vertelt Visser. “In de oude situatie klopte het ontwerp van de woning helemaal, alleen was er een soort breuk met de tuin die aan de voet van de dijk lag. De aanbouw zorgt ervoor dat die verbinding juist wel wordt gemaakt. Het zit tussen binnen en buiten in.”

Opvallend is dat het klassieke ontwerp van de villa in stand is gebleven, terwijl Tjerk Boom wel voor een zeer moderne en eigentijdse invulling van de uitbreiding van het woonhuis heeft gekozen. De 21e en de 20e eeuw gaan hierin naadloos in elkaar op. “Mooi is ook dat de grote trap voor een prachtige verbinding tussen de tuin en de aanbouw zorgt.”

Het zijn zomaar een aantal voorbeelden uit Vijfheerenlanden. Wat de Lexmondse architect betreft zijn het nog teveel uitzonderingen. “Tachtig procent van wat er wordt gebouwd zijn cataloguswoningen. Het andere deel zijn vaak liefdeloze woningbouwprojecten die geen meerwaarde zijn voor de plek. Aan de hand van deze ‘pareltjes’ wil ik laten zien hoe het anders kan. We moeten in Vijfheerenlanden meer van deze projecten hebben waar het landschap onderdeel wordt van het ontwerp en het ontwerp iets doet met de mooie omgeving waar we wonen.” 

RV Architectuur

Ruud Visser vormt samen met Fumi Hoshino het kernteam van RV Architectuur. Hij studeerde cum laude af aan de Academie van Bouwkunst in Rotterdam, was zestien jaar werkzaam voor verschillende architectenbureaus en startte in 2006 met zijn eigen bedrijf. Visser omschrijft de werkwijze van RV Architectuur als volgt: ‘Het ontwerpproces van veel architecten lijkt op hoe klassieke muziekstukken worden gemaakt, gecomponeerd door een componist (architect) en uitgevoerd door diverse uitvoerend muzikanten. Bij ons lijkt het ontwerpproces eerder op een Jazz-sessie. De verschillende muzikanten geven samen en op hetzelfde moment vorm aan het muziekstuk. De muzikanten zijn bij ons de architecten, maar ook de gebruikers en in een later stadium ook de constructeur, de bouwfysicus en de aannemer.’

1305533.indd 1 08-10-21 12:49