De officiĂŤle handleiding voor eerste hulp door jeugd
HET ORANJE KRUIS
JEUGD BOEKJE
COLOFON auteur Het Oranje Kruis redactie Marijke van Ooijen, Utrecht Sheila Faessen, Nuenen eindredactie Petra Vos, Het Oranje Kruis Hans van der Pols, Het Oranje Kruis vormgeving, opmaak en illustraties Studio Fraaj, Rotterdam audioversie Dedicon, Grave Exemplaren van de audioversie (daisy-cd) ter ondersteuning van leerlingen met dyslexie zijn opvraagbaar bij Het Oranje Kruis. ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor Primair Onderwijs, Voortgezet Onderwijs, Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie en Hoger Onderwijs ISBN 9789006921762 Eerste druk, eerste oplage, 2013
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 Auteurswet jo het Besluit van 23 augustus 1985, Stbl., dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp (www.stichting-pro.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Voor meer informatie over het gebruik van muziek, film en het maken van kopieën in het onderwijs zie www.auteursrechtenonderwijs.nl. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
© ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2013 Deze uitgave is voorzien van het FSC®-keurmerk. Dit betekent dat de bosbouw voor het gebruikte papier op een verantwoorde wijze heeft plaatsgevonden.
Woord vooraf Het is belangrijk te weten wat je moet doen òf laten als er een ongeluk gebeurt. Door het volgen van een cursus Jeugd Eerste Hulp kun je in het bezit komen van een Diploma Jeugd Eerste Hulp. Maar belangrijker nog: als je weet hoe je eerste hulp moet verlenen, ben je in ieder geval minder onzeker wanneer er iets vervelends gebeurt. Velen zijn je voorgegaan en hebben bovendien daadwerkelijk hulp verleend. Fantastisch! Het is handig dit boekje samen met het werkboekje te gebruiken. Wil je een reactie geven of iets delen wat je hebt meegemaakt als hulpverlener? Mail het ons via de website EHBO.nl/jeugd Veel succes!
Den Haag, augustus 2013 B.A.J. Jongejan, arts, directeur van Het Oranje Kruis
Inhoud 1 Vijf belangrijke punten 7 1.1 Vijf belangrijke punten
2 Bewustzijn en ademhaling 2.1 Stoornissen in het bewustzijn 2.2 Stoornissen in de ademhaling 2.3 Stoornissen in het bewustzijn en de ademhaling (reanimatie)
3 Ernstig 3.1 Actieve bloedingen 3.2 Shock 3.3 Vergiftiging
4 Wonden 4.1 Kleine wonden (schaaf-, snij- en splinterwonden) 4.2 Brandwonden
HOOFDSTUK 1 VIJF BELANGRIJKE PUNTEN
7
13 14 17 27
37 38 40 42
45 46 52
5 Bewegen
57
5.1 Kneuzingen en verstuikingen 5.2 Botbreuken 5.3 Ontwrichtingen
58 59 63
6 Kleine ongevallen
69
6.1 Letsels aan oog, neus en oor 6.2 Tandletsel 6.3 Steken en beten
69 74 77
7 Temperatuur 7.1 Oververhitting 7.2 Onderkoeling 7.3 Bevriezing
81 82 84 86
8 Hulpmiddelen
89
8.1 Verbandmaterialen 8.2 Overige hulpmiddelen
90 91
6
112
!
HOOFDSTUK 1 VIJF BELANGRIJKE PUNTEN
1
7
VIJF BELANGRIJKE PUNTEN
Er zijn vijf belangrijke punten waar je op moet letten. Welke dat zijn, leer je in dit hoofdstuk.
Botsing in de mist GRONINGEN – Vanochtend is in zeer dichte mist op de Laan van de Vrijheid een ongeluk gebeurd. Het ongeluk gebeurde vlakbij de afslag naar het centrum. Een auto en een bestelbus reden op elkaar. Een 17-jarige jongen op een scooter zag de auto’s te laat en viel toen hij wilde uitwijken. Hij droeg geen helm en raakte ernstig gewond. De bestuurders van de auto en de bestelbus kwamen met de schrik vrij. Een 12-jarig meisje dat op weg was naar school zag het ongeluk gebeuren. Zij waarschuwde de hulpdiensten.
Er gebeurt een ongeluk. Jij hebt je Diploma Eerste Hulp op zak en wilt graag helpen. Het is niet verstandig om dan meteen de weg op te rennen om te gaan helpen, want misschien komt er wel een auto aan. Maak vraag 1.
1.1 Vijf belangrijke punten
–1 Let op gevaar
!
Is er een ongeluk gebeurd? Let dan eerst op voor jezelf. Anders heb jij ook nog hulp nodig. Ren dus niet zomaar de weg op. Of spring niet zomaar het water in. Denk eerst na!
VIJF BELANGRIJKE PUNTEN HOOFDSTUK 1
8
!
Let dan op de mensen die in de buurt van het ongeluk zijn. Zijn die wel veilig? Zeg er iets van als het niet zo is. Anders moet je straks nog meer mensen helpen. Let natuurlijk ook op het slachtoffer. Hij mag niet nog meer gevaar lopen.
–2 Ga na wat er is gebeurd en kijk daarna wat het slachtoffer mankeert
–4 Zorg voor professionele hulp
112
Bij veel ongelukken is het belangrijk dat er snel hulp komt. Jij kunt de hulpdiensten waarschuwen.
Welke deskundige heb je nodig bij een ongeluk?
Vraag aan het slachtoffer wat er is gebeurd. Als hij niet kan antwoorden, vraag je het aan mensen die erbij staan. Vraag het slachtoffer: ‘Heb je pijn? Kun je alles bewegen?’ Daarna kun je beginnen met helpen.
Een deskundige is iemand die ergens veel vanaf weet en iets goed kan. Als er een ongeluk is gebeurd, kan een politieagent bijvoorbeeld het verkeer regelen. En iemand van de ambulance kan het slachtoffer helpen. Deze deskundigen noemen we ook wel professionele hulpverleners.
–3 Stel het slachtoffer gerust en zorg voor beschutting
Hoe zorg je dat er professionele hulp komt?
!
Na een ongeluk is het slachtoffer vaak erg geschrokken. Praat met het slachtoffer om hem gerust te stellen. Dat helpt echt. Vraag of je iemand moet waarschuwen (een familielid of een vriend). Als het koud is, zorg je voor een deken. Leg die over het slachtoffer. Je kunt ook je jas of een trui gebruiken. Als het warm is, zorg je voor schaduw, bijvoorbeeld met een paraplu. Als het kan, help je het slachtoffer naar een plek in de schaduw. In veel verbanddozen zit een isolatiedeken die je kunt gebruiken als bescherming tegen de kou of de warmte.
HOOFDSTUK 1 VIJF BELANGRIJKE PUNTEN
Je belt 1-1-2 en krijgt dan de meldkamer aan de telefoon. Of je vraagt iemand anders, die ouder is dan jij, om 1-1-2 te bellen. Zeg dan: ‘Bel 1-1-2! Ik blijf hier. Komt u (of: kom jij) daarna terug?’ Want het is handiger om niet in je eentje hulp te verlenen.
11 2
–5 Help het slachtoffer op de plaats waar hij ligt of zit Verplaats het slachtoffer niet. Beweging kan slecht zijn voor de wond, de botbreuk, of andere verwondingen. Je kunt iemand pijn doen als je hem verplaatst. Je moet er niet aan denken dat iemand je wegsleept als je bijvoorbeeld een gebroken been hebt. Au!
11
! Let op!
Soms m贸et je het slachtoffer wel verplaatsen. Doe dit alleen als het niet anders kan. Bijvoorbeeld als iemand vlak langs een drukke weg ligt of op een andere manier gevaar loopt. Vraag aan andere mensen om je te helpen. Als je iemand moet verplaatsen, gebruik dan de noodvervoersgreep van Rautek. Lukt dat niet? Probeer hem dan samen met iemand
9 anders op een andere manier te verplaatsen. Bijvoorbeeld door hem aan zijn kleding weg te trekken of aan zijn enkels te verslepen. (Laat iemand anders dan wel zijn hoofd iets optillen, zodat dit niet over de grond stuitert.) Wanneer het slachtoffer het bewustzijn verliest, moet hij gereanimeerd worden door een ervaren hulpverlener. Jij kunt helpen door te vertellen hoe het moet. Zie bladzijde 29.
12
Weetje
Ook als h et belteg oed van je telefoon op is, kun je nog ste 1-1-2 bell eds en. Geluk kig maar. kun je alt Zo ijd de hulp d ie n sten waarschu wen als d at nodig is.
VIJF BELANGRIJKE PUNTEN HOOFDSTUK 1
10
Noodvervoersgreep van Rautek
N E P P A ST LAN P
Steek je rechterhand onder zijn nek door. Leg je hand in zijn rechteroksel.
Ga met je linkerhand over de rug van het slachtoffer. Leg je hand in zijn linkeroksel. Met deze greep verplaats je een slachtoffer op de goede manier naar een veilige plek.
Ga op je linkerknie zitten. Doe dit links van het slachtoffer. Je knie wijst naar de schouder van het slachtoffer.
Breng het slachtoffer omhoog tot hij zit. Zorg dat je het rustig en in ĂŠĂŠn keer doet (dus niet rukken en trekken). Laat hem tegen jouw lichaam leunen.
Schuif allebei je armen onder zijn oksels door.
Zet je rechtervoet achter het hoofd van het slachtoffer.
HOOFDSTUK 1 VIJF BELANGRIJKE PUNTEN
11
Pak ĂŠĂŠn onderarm van het slachtoffer. Kies de arm zonder pijn. Leg die arm horizontaal op zijn borst.
Ga op je hurken zitten. Zet je voeten aan allebei de kanten van het slachtoffer. Zit zo dicht mogelijk tegen hem aan.
Strek je benen (rug rechthouden). Zo til je hem op.
Sleep het slachtoffer weg van het gevaar. Doe dit over een zo klein mogelijk stukje.
Leg je handen met aaneengesloten vingers en duimen over deze onderarm van het slachtoffer (zo duw je niet met je duimen in zijn ribben bij het verslepen).
Leg hem voorzichtig neer. Let daarbij op zijn hoofd. Het slachtoffer is nu veilig.
Maak vraag 2 tot en met 10.
VIJF BELANGRIJKE PUNTEN HOOFDSTUK 1
HET ORANJE KRUIS
JEUGD BOEKJE Houd je je hoofd bij een bloedneus voor- of juist achterover? En plak je wel een pleister op een schaafwond of juist niet? Wat moet je doen als iemand bewusteloos raakt? Allemaal vragen die beantwoord worden in dit boekje. Er gebeurt van alles in huis, op school en bij de sportvereniging. Weet jij wat je moet doen als je vriend of vriendin zich bezeert? Goede eerste hulp verlenen is heel belangrijk. Hoe je dat moet doen, staat in dit boek. Als je dit leert en kunt uitvoeren, kun je een officieel certificaat halen van Het Oranje Kruis. Je bent dan een échte eerstehulpverlener.