Inkijkexemplaar april 2015

APRIL 2015 N U MME R 2

JA A R G A NG 3

De prijs van onveilig werken

750 miljoen euro Veilig winkelen in de supermarkt

Eerste Hulp

en veiligheid in bedrijven

Voorlichting Post traumatische stress stoornis (PTSS)

Schade van schok

‘Lidl redt levens’ Arbeidsongevallen voorkomen

Veilig werken in 7 stappen

van de redactie

APR I L 2 0 1 5 NU MME R 2 , JAAR G A N G 3

Colofon Hoofdredacteur A.N. de Voogd

Goed geregeld is het halve werk

E

erste Hulp en veiligheid in bedrijven, wat heeft u hier nou mee te maken? Ik hoor het u denken. Mijn antwoord is: eigenlijk ALLES. Want, waar u zich ook begeeft, altijd heeft het wel iets met veiligheid te maken. Als u met het openbaar vervoer reist, een boodschap doet, uw kinderen naar school brengt, dan bent u wel ergens waar iets kan gebeuren, zoals een brandje of een ongeval. Het zijn de bedrijven of organisaties die, meestal niet zichtbaar, ervoor moeten zorgen dat niet alleen het eigen personeel veilig moet kunnen werken, maar ook de bezoekers of gebruikers van hun diensten moeten in een veilige omgeving kunnen zijn en geholpen worden als er onverhoopt iets gebeurt.

Wie komt er nou niet in de supermarkt of bezoekt eens een restaurant? Reden genoeg om aandacht te besteden aan de vaak onzichtbare maatregelen en aan de organisatie van hulpverlening in bedrijven. EHBO.NL en BHV.NL werkten voor dit nummer samen. Gezien de vele contacten die BHV.NL heeft bij bedrijven en organisaties in het hele land kan er in dit nummer van EHBO.NL gekeken worden in de keuken van bijvoorbeeld een grote supermarktketen als Lidl, maar was ook een gesprek mogelijk met de directeur bedrijfsrecherche die ook voor McDonalds werkzaam is.

We willen u ook informeren over de cijfers: gebeuren er nou zo veel ongevallen en waar dan vooral? En wat kost dat dan? Schrik niet, in 2012 leidden arbeidsongevallen tot 750 miljoen euro aan kosten. Het voorkomen van narigheid is uiteraard een belangrijk aandachtspunt. Wat voor initiatieven worden er genomen om onveilige situaties te voorkomen en het aantal ongevallen te beperken? VeiligheidNL ontwikkelt hiervoor diverse campagnes, zoals de Sjaak. Maar ook het organiseren van de aanwezigheid van voldoende geschoold personeel in hulpverlening hoort hierbij. En onder hulpverlening verstaan we het op adequate wijze alarmeren van je medehulpverleners èn de professionele hulpdiensten bij een calamiteit. Maar ook het kunnen blussen van een beginnend brandje, het ontruimen van een pand en het verlenen van Eerste Hulp.

Ik loop inmiddels een stuk geruster rond in een winkel in de wetenschap dat je dit allemaal kunt regelen. Laatst zag ik inderdaad de AED en verbandtrommel in de mobiele draageenheid, waarover u in dit nummer kunt lezen. Goed om te weten dat er altijd mensen aanwezig zijn die hiermee om kunnen gaan. Mijn wens is dan ook dat dit een onderwerp is waar we als gewone burger niet te veel bij stil zouden moeten staan, maar dat we er van uit kunnen gaan dat hierover goed is nagedacht in de bedrijven en organisaties èn door de overheid. Toch zullen we zelf ook alert moeten blijven en ons steentje bijdragen.

Als eerstehulpverlener en bedrijfshulpverlener hoop ik dat ook te doen als er iets in mijn omgeving gebeurd.

Ook bij Het Oranje Kruis waar we bijna dag en nacht met Eerste Hulp bezig zijn, checken we regelmatig de inhoud van de verbandtrommel en wordt de blusapparatuur nagekeken. Maar ook het bijscholen van het personeel en het oefenen van een ontruiming hoort erbij. Tenslotte wil toch niemand de Sjaak zijn!

Annet de Voogd

Redactie D. van den Brule, M. van Nuland, E.J. van der Steen, M. van der Tang Eindredacteur B.A.J. Jongejan Drukker Drukkerij Tesink, Zutphen Vormgever C10 Ontwerp, Gentle Giant Aan dit nummer werkten mee: E.J. van Bloemendal, C. de Bruijn, P. David, N. Gerritsen, H. Harmsen van der Vliet, E. van der Horst, C. van Ingen, A. Jansen, R. Johannink, B. Kleine Koerkamp, J. Manders, W. Ruitenbeek, W. Sleddens, M. van Straalen, K. van Teeffelen, F. Tiebesl, R. Trotter, S. Verbeek, V. Zuidema Redactieadres Scheveningseweg 44 2517 KV Den Haag Postbus 16462 2500 BL Den Haag 070 - 338 32 33 redactie@ehbo.nl www.ehbo.nl/magazine Abonnementsprijs 2015 (6 nummers) €16,95 EHBO.NL/magazine Nieuwe abonnementen 070 -338 32 35 www.ehbo.nl/magazine Magazine niet ontvangen 070 - 338 32 35 redactie@ehbo.nl Opzeggen Abonnementen dienen schriftelijk te worden opgezegd.

Volgend nummer:

Eerste Hulp en sport

Overname artikelen en foto’s Artikelen uit EHBO.NL mogen met bronvermelding worden overgenomen. Wanneer echter een auteur is vermeld, dient deze apart toestemming te verlenen.

In beginsel is er copyright verschuldigd. Dat geldt ook voor het overnemen van foto’s bij artikelen.

Artikelen in EHBO.NL behoeven niet bij voorbaat de opvattingen van Het Oranje Kruis weer te geven.

Zij kunnen bijvoorbeeld bedoeld zijn opvattingen van anderen te toetsen of een discussie over een onderwerp op gang te brengen.

Bij het publiceren van de foto’s is de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht. Toch bestaat de mogelijkheid dat er geen toestemming is gevraagd aan eventuele rechthebbenden.

U kunt zich hiervoor wenden tot de redactie.

redactie@ehbo.nl foto vlnr: Merijn van Nuland, Matthijs van der Tang, Annet de Voogd, Esther van der Steen en Dave van den Brule

Tweemaandelijks magazine van de Stichting Koninklijke Nationale Organisatie voor Reddingwezen en Eerste Hulp Bij Ongelukken ‘Het Oranje Kruis’.

ISSN: 2214-6792 Gedrukt op FSC gecertificeerd papier.

2

inhoud

Veilig werken in 7 stappen 8 4

Veilig winkelen in de supermarkt

uit de praktijk

Arbeidsongevallen voorkomen

voorlichting

‘Lidl redt levens’ 16

eerstehulpverlening

Schade van schok

Je moet het wel écht kunnen!

12

NEN8112

Post traumatische stress stoornis (PTSS)

Eerste Hulp

en veiligheid in bedrijven

18

Hoe reilt en zeilt ’s werelds grootste hamburgerketen?

interview

Het ‘dorp’ McDonalds

24

Thema: veiligheid op het werk

De Sjaak!

voorlichting

22

Norm voor bedrijfsnood organisatie

en verder...

Helden

7 Ga helpen! voorlichting: De prijs van onveilig werken

10 750 miljoen euro voorlichting

15 Samenleving, veiligheid en de overheid voorlichting: Ernstige gevolgen door bedrijfsbranden

20 Faillissement STRAATVRAAG

27 Is BHV-kennis voldoende voor hulp buiten het bedrijf? voorlichting

28 Sociale media bij calamiteiten 30 Kort Nieuws / Familie Zorgzaam Column Michaël van Straalen

31 Veilig werken op maat van het bedrijf N U MME R 2

A P R I L 2 0 15

3

voorlichting

Arbeidsongevallen leidden in 2012 tot minimaal 750 miljoen euro aan maatschappelijke kosten bestaande uit 130 miljoen directe kosten en 610 miljoen euro aan kosten van arbeidsverzuim. VeiligheidNL maakte deze schatting op basis van het onderzoek Ongevallen en Bewegen in Nederland, het Letsel Informatie Systeem en het Letsellastmodel.

TEKST Victor Zuidema

De prijs van onveilig werken

750

miljoen euro I

n totaal zijn er in 2012 zo’n 510.000 letsels ontstaan door een arbeidsongeval. In bijna de helft van de gevallen was hiervoor een medische behandeling nodig, waaronder 66.000 behandelingen op een Spoedeisende Hulp (SEH) afdeling van een ziekenhuis. 4.300 slachtoffers werden na behandeling op de SEH-afdeling vervolgens opgenomen in het ziekenhuis. Er over­ leden 63 ingezetenen van Nederland in 2012 door een arbeids­ ongeval.

Jongvolwassenen vaak slachtoffer

De Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden wees uit dat in 2013 naar schatting 6,5% van de werknemers te maken had met een ongeval (in 2012: 6,7%). Dat komt neer op 11.900 ongevallen per 100.000 werknemers.

Meer mannen

Toename aantal ongevallen onder ouderen Het aantal SEH-behandelingen in verband met letsel door een arbeidsongeval is gedaald, maar behalve bij oudere werkenden. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een toegenomen arbeidsparticipatie. Ook de kans op een ziekenhuisopname na een SEH-behandeling neemt vooral toe vanaf 55 jaar. Daarnaast is de kans op een dodelijk arbeidsongeval verreweg het grootst bij de leeftijdsgroep van 65 jaar en ouder.

10

Jongere werkenden lopen daarentegen een grotere kans op een arbeidsongeval dan ouderen. Jongvolwassenen zijn vaak slacht­ offer van een arbeidsongeval met letsel dat op een SEH-afdeling moet worden behandeld. De groep 20-29 jaar is verantwoordelijk voor ruim een kwart van alle SEH-behandelingen in verband met letsel door een arbeidsongeval. Vooral jonge mannen in deze leeftijdsgroep lopen een groot risico.

Mannen zijn veel vaker slachtoffer van een arbeidsongeval met letsel dan vrouwen. Ook als er rekening gehouden wordt met het feit dat meer mannen dan vrouwen deelnemen aan het arbeidsproces dan zijn mannen nog steeds oververtegenwoordigd. Zo raakten op elke 100.000 werkende mannen in 2012 1.200 mannen zo ernstig gewond dat een behandeling op de SEH-afdeling nodig was en daarvan werden er 85 opgenomen in het ziekenhuis. Bij de vrou­

‘Toename aantal ongevallen ouderen’

w­en waren dat er ‘slechts’ 300 SEH-behandelingen per 100.000 werkenden en waren er vervolgens 13 ziekenhuisopnamen. In de welzijn- en gezondheidszorg staan vrouwen echter bovenaan. Dit heeft te maken met het grote aantal vrouwen dat in deze tak werkzaam is.

‘Mannen zijn veel vaker slachtoffer van een arbeidsongeval met letsel dan vrouwen’

2007-2012 is het aantal arbeidsongevallen dat heeft geleid tot een SEH-behandeling gedaald met ongeveer een kwart. Echter is er in de oudste leeftijdsgroepen sprake van een stijging.

Contact met object

Bouw bovenaan lijst ongevallen De bouw is de bedrijfstak waarin de meeste letsels ontstaan die moeten worden behandeld op een SEH-afdeling. Zeventien procent van alle SEH-behandelingen in verband met een arbeidsongeval kwamen uit de bouw (11.000). Op de tweede plaats volgt de industrie. Ook bij de ernstiger ongevallen (ziekenhuisopnamen na SEH-behandeling) staat de bouw bovenaan.

Gunstige ontwikkeling Het aantal letsels door een arbeidsongeval heeft zich de afgelopen jaren gunstig ontwikkeld. Waren er in 2002 nog 87.000 en in 2007 93.000 SEH-behandelingen in verband met arbeidsongevallen, in 2012 blijkt dit aantal gedaald tot 66.000. Over de periode

De meeste arbeidsongevallen die in 2012 leidden tot een bezoek aan de SEH-afdeling werden veroorzaakt door contact met een object, zoals snijden aan gereedschap of glas of geraakt worden door een voorwerp bijvoorbeeld met een hamer op je vingers slaan of geraakt worden door een balk. Ook beknellingen in een machine kwamen voor. Op de tweede plaats kwamen valongevallen. De ernstigste letsels uit arbeidsongevallen ontstaan ook door valongevallen. Vooral een val van hoogte (steiger, dak, trap, ladder enzovoort) leidde tot ernstig letsel en dus een opname.

De bovenste delen van het lichaam blijken het meest kwetsbaar, voornamelijk de handen en vingers. Hierbij gaat het om open wonden, kneuzingen en fracturen. Bij de opgenomen patiënten is het relatief hoge aandeel slachtoffers met letsel aan de rug en/of wervelkolom opvallend.

Arbeidsongevallen in 2012: SEH-behandelingen in enkele bedrijfstakken Bouw

Industrie (en delfstofwinning)

Handel

Vervoer, post en communicatie

Horeca

Gezondheiden welzijnszorg

Land- en tuinbouw

Openbaar bestuur

11.000

8.700

5.600

5.400

4.300

3.800

3.700

3.000

Bron: Letsel Informatie Systeem 2012,VeiligheidNL

N U MME R 2

april 2 0 15

11

interview

Hoe reilt en zeilt ’s werelds grootste hamburgerketen?

Het ‘dorp’ McDonalds Wie kent niet die grote gele M, die hoog boven alles uit torent.

McDonald’s staat midden in de samenleving. Zowel letterlijk met de grote reclameborden als bedrijf zelf als afspiegeling van de maatschappij met zo’n 17.000 medewerkers en 350.000 gasten per dag. Met het enige verschil dat de gemiddelde leeftijd van het personeel relatief laag is.

TEKST Annet de Voogd | fotografie C. van der Kuilen

D

e redactie van EHBO.NL sprak met Cees van Ingen, directeur bedrijfsrecherche Nederland bv, die ruim 20 jaar interimmanager veiligheid is bij McDonalds, over wat zich achter de schermen afspeelt op het gebied van veiligheid.

werkt met een checklist: werken de deur­ drangers, hangen de verbandtrommel(s) en de AED op een strategische plek, is de vluchtweg vrij van obstakels enzovoort?

Er is altijd een BHV’er aanwezig en er gaat geen restaurant open zonder dat de filiaalmanager aanwezig is.

Alles komt voor

Mens de zwakste schakel

Diefstalletjes, ongevallen, (seksuele) intimi­datie, ruzies, overvallen, onbeschofte klant­en, dronken gasten, een bommelding, je kunt het zo gek niet bedenken of het gebeurt wel eens in een van de restaurants.

Bijna drie miljoen gasten per week bezoeken de 240 restaurants van McDonalds in Nederland. Dagelijks staan zo’n 2500 medewerkers klaar voor hun gasten, bijna 24 uur per dag. Hoe regel je dan dat dit allemaal goed en veilig verloopt, zowel voor de gasten als voor het personeel?

‘De mens is de zwakste schakel in de beveiligingsketen’, aldus Van Ingen. ‘Je kunt het nog zo goed geregeld hebben, maar de mens moet zelf bewust zijn van de risico’s en daar naar handelen. Hij of zij is degene die tenslotte een raam moet sluiten en voor het onderhoud aan de beveiligingscamera’s moet zorgen.’

De beveiligingsketen omvat de volgende aspecten:

“

Cees van Ingen vertelt dat voor alle restaurants in Nederland een strakke organisatie geldt. Zo is er in ieder restaurant altijd een veiligheidscoördinator aanwezig. Die

Er is altijd een BHV’er aanwezig en er gaat geen restaurant open zonder dat de filiaalmanager aanwezig is.”

Cees van Ingen 18

Organisatorisch aanwezigheid van BHV’er(s) en bereikbaarheid van verbandtrommel, AED en brandblusser(s); Bouwkundig vrije vluchtweg, juiste vergrendeling van de ramen en deuren; Elektronisch beveiligingscamera’s, elektrische voorzieningen up-to-date enzovoort.

Eerste Hulp bij brandwonden Naar aanleiding van berichten in de media meldt Cees van Ingen dat er bij McDonalds Nederland de Eerste Hulp bij brandwonden ongewijzigd is, namelijk: • Koel brandwonden tenminste 10 minuten met bij voorkeur lauw stromend water • Koel alleen de brandwonden • Bescherm het slachtoffer verder tegen afkoeling • Smeer niets op de wond • Dek brandwonden steriel of zo schoon mogelijk af Ga naar een arts bij • Blaren • Ernstige brandwonden • Brandwonden op het gezicht, gewrichten, handen, voeten en geslachtsorganen • Brandwonden door elektriciteit of chemische stoffen • Bij inademing van rook/hete gassen

restaurant worden scènes nagespeeld met medewerking van acteurs. Daar leren de managers onder andere hoe ze een groep kabaalmakers, die zich nogal intimiderend gedragen naar personeel en andere gasten, kunnen benaderen en ervoor zorgen dat het niet uit de hand loopt. Maar ook wat ze moeten doen als er iemand met een pistool voor hun neus staat te zwaaien. Daar leren de managers dat hun mond het beste wapen is.

‘Maak van je mond je beste wapen’

‘Men moet zelf bewust zijn van de risico’s en daar naar handelen’ Bij een bezoek aan een restaurant loopt Van Ingen altijd even een rondje om het gebouw en gaat het liefst via een achterdeur naar binnen. ‘Dat is de beste check om te kijken of de zaken op orde zijn’, aldus Van Ingen. ‘Dan zie je of er een raam of deur openstaat die eigenlijk dicht hoort te zijn.’

Eenmaal per jaar vindt een ontruimingsoefening plaats, inclusief restaurantbezoekers. Deze krijgen na afloop een consumptie en zijn over het algemeen tevreden over het verloop. Men beseft dat dit soort oefeningen ook voor hun eigen veiligheid is.

Maak van je mond je beste wapen In zijn loopbaan bij McDonalds heeft Van Ingen het aantal overvallen zien dalen.

‘Nu zijn het er nog maar zo’n 2 à 3 per jaar, gelukkig’, meldt Van Ingen. ‘Hieraan is veel aandacht besteed, vooral ook in de trainingen aan de restaurantmanagers.

Behalve de levensreddende handelingen en brandpreventie worden de managers getraind op overvalpreventie, agressie- en conflictbeheersing. In een trainings­

Internationaal overleg

Vanwege het internationale karakter van het bedrijf vindt er zeer regelmatig overleg plaats op Europees en internationaal niveau. Tweemaal per jaar is er een Europese bijeenkomst. Hieraan doen zo’n 15 landen mee. ‘We wisselen dan ervaringen uit en de aanpak van bepaalde problemen. Ook signaleren we ontwikkelingen waar we in het veiligheidsbeleid rekening mee kunnen houden’, aldus Van Ingen. ‘Zo zie je verschillen in manieren van overvallen. In Spanje bijvoorbeeld is het ‘in’ om snel een greep uit de kassa te nemen. Dat zie je hier in Nederland haast niet. Het is goed om te weten hoe het in andere landen gaat. Daar kunnen we ons voordeel mee doen. Een gewaarschuwd mens telt voor twee...’. Verder is er een keer in de twee jaar een wereldwijd overleg. Hier ontmoet Van Ingen collega’s uit 126 landen. Op deze bijeenkomsten zijn er ook contacten met bijvoorbeeld de CIA. Tegenwoordig moet men namelijk ook alert zijn op terroristische ontwikkelingen en signalen bespeuren. Ook hier merk je dat McDonalds een dorp is waar van alles kan gebeuren...

N U MME R 2

A P R I L 2 0 15

19