Augustus 2015 N U MME R 4
JA A R G A NG 3
Eerste Hulp
EN VERKEER
Ook ouderen blijven mobiel
Ouderen achter het stuur Zelfstandig in het verkeer
Uit de praktijk Op pad met Ilze Hendriks, MMT-arts
Een dag in de traumaheli
Alleen op weg Gebruik van de smartphone op de fiets
#appenopdefiets
van de redactie
au g u stu s 2 0 1 5 NU MME R 4, JAA R GA N G 3
Colofon Hoofdredacteur A.N. de Voogd
Verkeersdeelnemer zijn we allemaal
Z
et je een voet buiten de deur en kom je op straat dan ben je het al: verkeersdeelnemer. Of je nu loopt, fietst of je met de scooter of auto verplaatst, elke dag begeef je je in het verkeer en maak je er zelf deel van uit. Verkeersdeelname heeft een hoop voordelen, je komt nog eens ergens en het is wel erg prettig om de auto te nemen als het hard regent en je de kinderen droog bij school wilt afzetten. Dat zorgt nog wel eens voor onveilige situaties: gehaaste ouders die ‘even’ het verkeer blokkeren en fietsers en voetgangers die zich daar tussen wringen. Verkeersdeelname heeft dus niet alleen voordelen. Er zijn helaas ook nadelen aan verbonden. Jaarlijks zijn er gemiddeld zo’n ruim 18.000 verkeersslachtoffers en in 2014 vielen er 570 verkeersdoden. De overheid heeft zich als doel gesteld dat er in 2020 ‘nog maar’ 500 verkeersdoden te betreuren zullen zijn. Organisaties als Veilig Verkeer Nederland VVN richten hun activiteiten op het verminderen hiervan. Wie kent niet de jaarlijkse campagne De scholen zijn weer begonnen en de BOB-campagne? Iedereen veilig over straat Het motto van VVN luidt dan ook: ‘Iedereen veilig over straat’. Het Oranje Kruis draagt hier ook aan bij. Zij wil graag dat zo veel mogelijk mensen Eerste Hulp kunnen verlenen in elke situatie. Dus ook als er in het verkeer ongevallen gebeuren. Redenen genoeg om dit nummer van EHBO. NL met VVN samen te stellen en aandacht te besteden wat we met elkaar aan verkeersveiligheid kunnen bijdragen. Felix Cohen, directeur van VVN, is hier heel duidelijk over: ‘Eerste Hulp en verkeersveiligheid liggen in elkaars verlengde’. Met elkaar kwamen we aan een gevarieerde inhoud van dit nummer: van jonge kinderen die zich alleen in het verkeer begeven, het werk van de verkeersbrigadiers, smartphonegebruik in het verkeer, het VVN-Shell Verkeersplein tot ouderen in het verkeer. Verder een verslag over de inzet van het mobiel medisch team (MMT) die zich
per traumahelikopter naar (verkeers)ongevallen begeeft om een arts en een verpleegkundige snel op de plaats van het ongeval te brengen zodat zij daar assistentie kunnen verlenen. Tot slot wil ik hierbij Mark Jansen voorstellen, die sinds deze zomer in de redactie zitting heeft. Mark is bezig met zijn master aan de Politieacademie en is onder meer ook instructeur Eerste Hulp. U kon al eens een artikel van hem lezen in het magazine. Uiteraard leest u in dit nummer meer van zijn hand. Afscheid namen we van Dave van den Brule, die na ruim twee jaar als redacteur aan het blad te hebben bijgedragen, zich nu meer op zijn werkloopbaan richt.
Redactie M. Jansen, E.J. van der Steen, M. van der Tang Eindredacteur B.A.J. Jongejan Drukker Drukkerij Tesink, Zutphen Vormgever C10 Ontwerp, Gentle Giant Aan dit nummer werkten mee: F. Cohen, C. Esseling, S. Gerritsen, J. Heeringa, I. Hendriks, P. Hoekstra, M. Mensen, B. Oosting, P. de Ruijter, H. Schluter, mr. J. Spee, B. Stip, R. Stomphorst, H. van Tergouw, VVN Redactieadres Scheveningseweg 44 2517 KV Den Haag Postbus 16462 2500 BL Den Haag 070 - 338 32 33 redactie@ehbo.nl www.ehbo.nl/magazine #magazineEHBONL
Annet de Voogd
Abonnementsprijs 2015 (6 nummers) €16,95 EHBO.NL/magazine Nieuwe abonnementen 070 -338 32 35 www.ehbo.nl/magazine Magazine niet ontvangen 070 - 338 32 35 redactie@ehbo.nl Opzeggen Abonnementen dienen schriftelijk te worden opgezegd.
Volgend nummer: Campagne:
Eerste Hulp. Je moet het wel écht kunnen!
Overname artikelen en foto’s Artikelen uit EHBO.NL mogen met bronvermelding worden overgenomen. Wanneer echter een auteur is vermeld, dient deze apart toestemming te verlenen. In beginsel is er copyright verschuldigd. Dat geldt ook voor het overnemen van foto’s bij artikelen. Artikelen in EHBO.NL behoeven niet bij voorbaat de opvattingen van Het Oranje Kruis weer te geven. Zij kunnen bijvoorbeeld bedoeld zijn opvattingen van anderen te toetsen of een discussie over een onderwerp op gang te brengen. Bij het publiceren van de foto’s is de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht. Toch bestaat de mogelijkheid dat er geen toestemming is gevraagd aan eventuele rechthebbenden. U kunt zich hiervoor wenden tot de redactie.
redactie@ehbo.nl foto vlnr: Mark Jansen, Annet de Voogd, Esther van der Steen en Matthijs van der Tang
Tweemaandelijks magazine van de Stichting Koninklijke Nationale Organisatie voor Reddingwezen en Eerste Hulp Bij Ongelukken ‘Het Oranje Kruis’. ISSN: 2214-6792 Gedrukt op FSC gecertificeerd papier.
2
inhoud
6
Gevaar zit in een klein hoekje
voorlichting
4
Zelfstandig in het verkeer
Veilig winkelen in de supermarkt
Alleen op weg
Klaar en... over! 10
preventie
In gesprek met Verkeersbrigadiers
Eerste Hulp
EN VERKEER veiligheid Je moet het wel écht kunnen!
16
14
Gebruik van de smartphone op de fiets
‘Het is toch eigenlijk van de gekke dat niet iedereen een EHBO-diploma heeft’
#appenopdefiets interview
20
voorlichting
Ouderen achter het stuur
26
Op pad met Ilze Hendriks, MMT-arts
Een dag in de traumaheli
en verder... interview: Shell-VVN Mobiele Verkeersplein
8 Praktijk héél belangrijk Helden
13 Ben je wel goed bij je hoofd?! Trends
18 Veilig op de fiets uit de praktijk
22 Scootmobilisten preventie
24 Let op: fietsende kinderen vraag & antwoord
25 Is het belangrijk dat verkeersdeelnemers EHBO kunnen verlenen? voorlichting
29 Pilletje op... 30 Kort Nieuws / Familie Zorgzaam Column Mr Koos Spee
31 Dood achter het stuur met de telefoon in zijn hand! N U MME R 4
aug u s t u s 2 0 15
3
voorlichting
Zelfstandig in het verkeer
Alleen op Wie op een willekeurige ochtend bij een basisschool gaat kijken op het moment dat de school open gaat, schrikt soms van de vele auto’s die een parkeerplaats in de buurt proberen te vinden of de weg blokkeren. Deze verkeerschaos zorgt voor onveilige situaties. Zeker als jonge kinderen leren om zelfstandig fietsend of lopend naar school te komen. TEKST Esther van der Steen | fotografie VVN
K
inderen hebben een nog een beperkt vermogen om het verkeer en gevaarlijke situaties te overzien. Ze zijn speels en impulsief en vergeten de omgeving om zich heen. Het besef van gevaar in het verkeer is door hun gebrek aan ervaring nog beperkt. Dit geldt niet alleen voor jonge kinderen, maar ook voor oudere kinderen. Zo blijkt uit cijfers van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek SWOV dat kinderen in de leeftijd van 12-14 jaar als voetganger het meeste risico lopen. Als fietser lopen kinderen van 15 jaar en ouder het meeste risico.
Ontwikkeling verkeersvaardigheid Kinderen vanaf 3 à 4 jaar oud kunnen rennen, maar plotseling stoppen levert nog problemen op. Zo kunnen ze plotseling op straat terechtkomen. Kinderen tot 11 jaar rennen nog wel eens impulsief de straat op.
‘Geef het goede voorbeeld: niet door rood, niet bellen etc.’ 4
Nederland en bestaan uit Vanaf 5 jaar beginnen kindeHet begrijpen een schriftelijk deel en een ren met fietsen. In het begin van verkeersregels en- borden praktijkexamen. slingeren zij veel (bij moeilijke begint vanaf 9 jaar Als ouder kan je ook handelingen als omkijken) of bijdragen aan de veiligheid hebben moeite met de balans van je kind in het verkeer. (bijvoorbeeld bij lage snelheid). Vertel je kind dat vrachtwagens Oefening baart kunst, maar pas en bussen je niet goed kunnen zien rond het 14e jaar zijn kinderen in als ze afslaan. Je moet altijd kijken ook als staat om de aandacht goed te verdelen het stoplicht groen is. Bij parkeerplaatsen over enerzijds het fietsen zelf (als vaarmoet je extra voorzichtig moet zijn, want digheid) en de rol als verkeersdeelnemer een auto kan ineens achteruit rijden. Een anderzijds. Ook zij zijn op de hoogte van ambulance, brandweer, politie met sirenes de functie van de stoep, zebrapaden en en/of zwaailichten heeft altijd voorrang. verkeerslichten. De bel op je fiets alleen gebruiken als het Het begrijpen van basale verkeersregels echt nodig is. en- borden ligt zo rond de 9 jaar. Tot 10 jaar oud ontwikkelt zich het gezichtsveld, ‘Rond de wereld in 80 dagen’ het vermogen om vanuit de ooghoeken Op initiatief van de Provincie Friesland waar te nemen en door de toenemende werden basisschoolleerlingen in deze lichaamslengte verder weg te kunnen zien. provincie met het de campagne ‘Rond de Kinderen vanaf 12 jaar ontwikkelen inzicht wereld in 80 dagen’ uitgedaagd om vaker in complexe verkeerssituaties. Pas bij 14 te fietsen en hiermee fietservaring op te jaar kan een kind het lichaam volledig doen en zich veiliger door het verkeer beheersen, complexe situaties overzien en te begeven. Verschillende schoolklassen gevaarlijke situaties herkennen. fietsten in zo kort mogelijke tijd 40.000 Verkeersles op school km. De kilometers werden bijgehouden in Op de basisschool krijgen kinderen vereen speciaal ontwikkelde app. Een aankeersles. Daarnaast zijn er veel scholen die vullend lesprogramma gaf de leerlingen de kinderen in groep 7 en/of 8 een fietsinzicht in hoe men op andere plaatsen examen laten afleggen. Deze fietsexamens in de wereld omgaat met fietsen en verworden georganiseerd door Veilig Verkeer keersveiligheid.
weg
N U MME R 4
aug u s t u s 2 0 15
5
preventie
#appenopde Gebruik van de smartphone op de fiets
Smartphone gebruiken en aan het verkeer deelnemen, gaan niet goed samen. Toch zie je steeds vaker dat fietsers druk in de weer zijn met hun telefoon. Met name jongeren hebben een mobieltje en stappen daarmee op de fiets. TEKST Mark Jansen | fotografie VVN
14
U
it onderzoek van het NIPO, in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, blijkt dat eenderde van de jongeren van 12 tot en met 21 jaar tijdens het fietsen de smartphone gebruikt en bij 20% van de ongevallen met fietsers tussen de 12 en 24 jaar speelt de smartphone een rol.
25 x meer kans op ongeval Verschillende studies tonen aan dat het lezen en het schrijven van een bericht op de fiets het risico op een ongeval met minstens 25 keer vergroot. Het gebruik van de smartphone heeft een negatieve invloed op het rijgedrag van fietsers. Ze raken afgeleid waardoor ze minder goed opletten in het verkeer. Het gevolg is dat de reactietijd van fietsers wordt vertraagd, ze gaan langzamer rijden en meer slingeren over de weg. Ook wordt de afstand tot voorliggers en de stoeprand vergroot om aanrijdingen te voorkomen.
Geen duidelijkheid Het gebruik van de smartphone veroorzaakt tientallen ongevallen per jaar, toch is het exacte getal niet bekend. Dit komt door een gebrekkige registratie, mede doordat de oorzaak van een ongeval niet altijd wordt geregistreerd of omdat fietsers niet vertellen dat het gebruik van hun mobiele telefoon de oorzaak is van het ongeval.
‘Het lezen en het schrijven van een tekstbericht vergroot het risico op een ongeval met minstens 25 keer’
fiets
Handhaven verbod onhaalbaar Het is belangrijk dat fietsers alert blijven als ze deelnemen aan het verkeer. Er kunnen onverwachte dingen gebeuren waarop
‘Het gebruik van de smartphone veroorzaakt tientallen ongevallen per jaar’ ze moeten anticiperen. Daarnaast is het zo dat een fietser het overige verkeer niet mag hinderen of in gevaar mag brengen. Als dit wel gebeurt dan kan diegene daarvoor worden veroordeeld. Om de verkeersveiligheid te waarborgen heeft de minister van verkeer overwogen een verbod in te stellen voor het bellen en het luisteren naar muziek op de fiets. De minister heeft hier echter van afgezien omdat een dergelijk verbod niet te handhaven is. Fietsers moeten op heterdaad worden betrapt en er moeten spraakbewegingen worden geconstateerd, in de praktijk is dit lastig. Daarom probeert de overheid jongeren door middel van verschillende campagnes bewust te maken van de risico’s in het verkeer. Met verkeerslessen op school en een beloningssysteem genaamd ‘fietsmodus’ (zie kader), probeert de overheid om het smartphonegebruik tijdens het fietsen tegen te gaan en bewustwording te creëren. Zodat het telefoongebruik in het verkeer geen gewoonte wordt.
Fietsmodus ‘aan’ De fietsmodus is een app die is gebasseerd op de vliegtuigmodus. Zodra jongeren gaan fietsen dan zetten ze de fietsmodus aan. Hierdoor ontvangt de mobiele telefoon nog steeds alle oproepen en berichten, echter blijft het scherm zwart en geeft de telefoon geen geluidsignalen meer. De app houdt bij hoeveel kilometer er wordt gefietst en zo sparen jongeren punten waarmee ze prijzen kunnen winnen, zoals bioscoopkaartjes, designer t-shirts en zelfs een fiets. Kijken jongeren toch op hun telefoon dan vervallen alle punten van die rit. De Fietsmodus-app is gratis te downloaden in de Appstore of de Google Play store. De afgelopen maanden is de app meer dan 57.000 keer gedownload en zo’n 325.000 keer aangezet. In de eerste drie maanden is er meer dan 700.000 kilometer in de fietsmodus afgelegd, dit is achttien keer de aarde rond! Het overgrote deel van de gebruikers is onder de 21 jaar en geeft aan de mobiele telefoon niet of nauwelijks nog te gebruiken tijdens het fietsen.
N U MME R 4
aug u s t u s 2 0 15
15
uit de praktijk
Een gevaar op de weg?
Scootmobi De scootmobiel is een vervoermiddel dat niet meer weg te denken is uit het straatbeeld. Het voertuig wordt gebruikt door mindervalide mensen of door mensen met een mobiliteitsbeperking. Door de vergrijzing maken steeds meer mensen gebruik van deze voorziening. TEKST Mark Jansen | fotografie VVN
22
listen O
die bijdragen aan ongelukken zijn: onhandige gas/rem constructies, slechte verlichting of een scootmobiel die niet geschikt is voor de bestuurder. Voertuigen zijn te groot, te klein, te breed of te smal voor de bestuurder. Omgeving specifieke factoren hebben betrekking op de weersomstandigheden, wegwerkzaamheden, oneffenheden in of obstakels op de rijbaan en het uitwijken voor overige verkeersdeelnemers. Als laatste zijn er de persoon specifieke factoren die betrekking hebben op de gedragseigenschappen van de bestuurder. Denk aan een gebrekkige anticipatie of rijvaardigheid van de bestuurder. De meeste scootmobielongevallen worden veroorzaakt door bedieningsfouten en het omvallen van de scootmobiel.
m een scootmobiel te mogen besturen heeft men geen (bromfiets)rijbewijs nodig. Als het voertuig harder kan dan 10 kilometer per uur dan moet de bestuurder minimaal 16 jaar oud zijn. Gaat de scootmobiel langzamer, dan geldt er geen minimumleeftijd. Jongeren onder de 16 jaar kunnen een ontheffing bij de wegbeheerder aanvragen, meestal is dit de gemeente of de provincie. Daarnaast heeft de scootmobielrijder een bijzondere plek op de weg. Het is echter niet duidelijk of een scootmobiel onder wandelaars, fietsers of scooters valt. Daarom mag men rijden op het voetpad, het (brom)fietspad en op de rijbaan. Als alle wegonderdelen aanwezig zijn dan mag de bestuurder zelf bepalen van ‘Bestuurders welk wegonderdeel hij gebruik maakt, met uitzondevan een ring van autowegen en autosnelwegen. scootmobiel komen Gemiddeld rijdt een scootmobiel 17 kilometer per relatief vaak in de uur, dit is even snel als een fietser. De maximumsnelproblemen’ heid is echter vastgesteld op 6 kilometer per uur op de stoep, 30 kilometer per uur op het (brom)fietspad binnen de bebouwde kom en 40 kilometer per uur buiten de bebouwde kom. Op de rijbaan geldt een maximum van 45 kilometer per uur, zowel binnen als buiten de bebouwde kom.
Toename aantal ongevallen Bestuurders van een scootmobiel komen relatief vaak in de problemen en ze raken steeds vaker betrokken bij ernstige ongevallen. VeiligheidNL heeft in 2013 onderzoek gedaan naar scootmobielongevallen. Uit de 250 ondervragingen aan bestuurders die na een ongeval terecht kwamen op de spoedeisende hulp van het ziekenhuis, blijkt dat de meeste ongevallen doordeweeks plaats vonden. 75% van de ongevallen gebeurde overdag tussen 9.00 en 16.00 uur en binnen de bebouwde kom. Daarnaast is er in de afgelopen jaren een stijging waargenomen in het gebruik van het voertuig en het aantal ongevallen. Zo waren er in 2006 naar schatting 150.000 scootmobiels in Nederland en in 2012 waren dit er zo’n 250.000. In dezelfde periode steeg het aantal ongelukken van 1200 naar 2000, dit is een toename van 66,7%.
Ongevalsfactoren Factoren die ongevallen verklaren zijn in te delen in drie categorieën: product specifieke factoren, omgevingsfactoren en persoons-/gedragsfactoren. Product specifieke factoren hebben betrekking op de eigenschappen van de scootmobiel. Factoren
‘De meeste ongevallen worden veroorzaakt door bedieningsfouten’
Rijvaardigheidstraining De oorzaak van de meeste ongevallen is een gebrekkige rijvaardigheid van de bestuurder. Als men een scootmobiel aanschaft, dan is men niet verplicht om een rijcursus te volgen. Dit wordt aangeraden door de ANBO, VeiligheidNL, de ANWB en Veilig Verkeer Nederland. Omdat een rijvaardigheidscursus ervoor zorgt dat bestuurders controle houden over het voertuig en op de hoogte zijn van de risico’s. Een cursus bestaat uit een theorie gedeelte en een praktijk gedeelte. Eerst wordt verkeerstheorie en -inzicht aangeleerd en daarna worden er praktijkvaardigheden geoefend. N U MME R 4
aug u s t u s 2 0 15
23