03
MAGASINET
VOSS
Virtuelle Vikingar
2016
ein columbiansk Kaffedraum
Sykling og sparing
Kort og godt
Stolt bærar av norske tradisjonar I meir enn 75 år har Sylvsmidja laga bunadsølv på Voss. Gjennom alle desse åra har me perfeksjonert vårt handverk og måten me lagar bunadsølv på. Alt me lagar er tru mot det ekte og orginale. Det blenkjande bunadssølvet frå Sylvsmidja skal syna at me er ein stolt bærar av norske tradisjonar. Bunadsølv med livstidsgaranti – sylvsmidja.no
KOLOFON Redaktør Henrik Stensig Redaksjon Christian Valvik Eli Hereid Journalister Ketil Mosnes Lars Finnborud Kjersti Valland Foto Rune Smistad Trykk og Layout Bodoni / Voss Prenteverk
KONTAKT tlf : 56520440 www : www.vmag.no epost : post@vmag.no adresse : postboks 297.5700 Voss besøksadresse : Vossabygg. Lekvemoen
KVALITET! - Er evnen til å tilfredsstille kundens eller brukerens krav og forventninger. Det kan variere fra sanseinntrykket du får når du holder ved noe eller smaker på det. Til erfaring, kunnskap eller verdi. Likheten er at det må innfri noe eller noens forventning. I dette magasinet fortsetter vi å skrive historien om personene. Personer som skaper disse kvalitetene. For selv om folkene bak tastatur og slåmaskin lever i vidt forskjellige verdener, har de fortsatt mye til felles. Oppskriften på suksess forandrer seg fra dag til dag og fra sted til sted, uavhengig av bransje. Den slående likheten er egenskapen som går igjen hos disse menneskene, som yter denne endeløse kjærligheten til produktet de leverer. Stoltheten, viljen og interessen som gjør det mulig å stå opp hver dag med mål om å lære under prosess samt perfeksjonere for å bygge kvalitet. Kvalitet og kompetanse mangler ikke på Voss. På «idrettspråket» ville man sagt at Voss har en utrolig sterk lagoppstilling og en meget bred stall. Med spisskompetanse i alle ledd. Med det gode lagmiljøet og dugnadsånden skal vi fortsette å vinne nye og flere seiere for Voss.
MV 03.2016
4
MAGASINET VOSS UTGAVE 03 2016 •
Virtual Reality -
SIDE
6 - 17
•
Ein Columbiansk Kaffedrøm
SIDE
24 - 29
•
Sykkel og Sparing
SIDE
30 - 33
•
Kortreist : Kort og godt
SIDE
36 - 50
5
VIRTUELLE VIKINGAR
Tekst : Ketil Mosnes Foto : Runes Smistad
Det talast om at det vil skje ein revolusjon innan såkala VR-spel i
løpet av få år. Spelprodusenten Emberlight – med hovudsete på Voss – ligg heilt i forkant av utviklinga. Det handlar om gründervirksomhet, virtuell røyndom...og vikingar.
MV 03.2016
6
7
- VR - Spel -
MV 03.2016
8
- VR - Spel -
KVA ER VR?
KOMPONENTAR I EIT VR SYSTEM
VR er kort for Virtual Reality eller Virtu-
VR BRILLER
ell Røyndom. Det er ein samling datasystem som gjer det mogeleg for brukaren å oppleva ei virtuell verd som om han eller
ho er tilstades i den verda. VR briller let brukaren sjå verda i 3D. Sporing av posis-
jon og rotasjon på brillene gjer at brukaren kan sjå seg rundt og lena hovudet litt ut
frå kroppen. Nokon VR system gjer det òg
mogeleg å gå nokre meter i den virtuelle verda ved å gå i den verkelege verda. KVA OPPLEVINGAR FINNS? Dataspel er det fyrste mediet som har
tatt i bruk VR til stor grad. Spel har allere-
det. Grunnen til at VR krev so mykje meir
er at menneske er særs følsomme for eigne
Lukka briller som teiknar verda frå litt
ulike perspektiv til kvart auga. Dette gjer
det mogeleg å sjå djupn/3D i bileta som vert teikna. Litt liknande dei gamle View-
Master leikene frå 70 og 80 talet. Brillene som er på marknaden i dag ser litt ut som
rørsler. Det krev at simuleringa av verda og oppdateringa av to skjermbilete skjer i løpet av 11 millisekund (0,011 sekund). KONTROLLERAR
Desse gjer det mogeleg for brukaren å
dykkarmasker. Det er forventa at brillene
interagera med verda. Dei enklaste har
veit òg kva retning spelaren ser i, slik at
har ein kontroller i kvar hand som òg vert
vil verta mindre i åra som kjem. Brillene
berre ein knapp, og dei mest avanserte
spelet kan visa riktig del av verda.
spora i rommet slik at brukaren kan bruka
DATAMASKIN Jobben til datamaskina er å ta inn det
de i hovudsak vore laga i 3D og presentert
brukaren gjer (inkludert korleis brukaren
Spelutviklarar er difor vane med å laga 3D
For å få ei overbevisande oppleving lyt
er dei på med VR har endra seg kraftig. No
auga) 90 gonger i sekundet. Til samanli-
på ein 2D skjerm sidan midten av 90-talet.
rører på seg), og oppdatera verda deretter.
verdenar, sjølv om måten spelaren opplev-
maskina teikna to nye bilete (eit til kvart
får spelaren høve til å vera «inne i» spelet.
kning har ein kinofilm 24 bilete i sekun-
9
hendene sine i den virtuelle verda. LYD/HØYRETELEFONAR
Lyd er utruleg viktig for VR. Sidan sys-
temet veit kva retning ein ser i, kan spelet senda lyd til høgre/venstre øyre avhengig av det.
- VR - Spel -
BJARNE RENE Dagleg Leiar
BJØRN SLETTEMARK Kreativ Ledare
RAVN IVARSON Sjefsprogrammerar
Eg er ansvarleg for den daglege drifta. Det er òg eg som har ansvar for at me når dei hårete måla me set for oss sjølve både når det gjeld utvikling av verksemda og utvikling av spela våre. Glad i rekneark, programmerar av og til slik at Ravn får noko å bryna seg på.
Mitt ansvar är i huvudsak att driva den helhetliga kreativa visionen i Emberlight. Specifikt i Eye of Odin är mitt huvudområde den visuella aspekten av spelet. Rent konkrent så plockar jag upp alla småbitar som ingen annan i teamet vill röra, inte helt olikt en vaktmästare.
Vel, jeg er ansvarlig for å dirigere programmererne i Emberlight (meg). Forbi det implementerer jeg funksjonaliteten i Eye of Odin, og forsøker å holde bugs og krasjing til et rimelig nivå
MV 03.2016
10
STIAN DAHLSLETT Art Director Som Art Director i Embrelight vil jeg både lede og inspirere kreative team til å følge en visuell identitet og visjon. Det er viktig for meg å se det helhetlige i prosessen, fra de første ideene i preproduksjonen, til det ferdige produktet med markedsføring.
- VR - Spel -
Det talast om at det vil skje ein revolu-
sjon innan såkala VR-spel i løpet av få år. Spelprodusenten Emberlight – med hovudsete på Voss – ligg heilt i forkant av utviklinga. Det handlar om gründervirksomhet, virtuell røyndom...og vikingar.
Vossingen Bjarne Rene og svensken
Bjørn Slettemark er henholdsvis dagleg leiar og kreativt ansvarleg i det vesle føretaket Emberlight på Voss. Sjølv om spe-
lutviklingsfirmaet ikkje har eksistert så
lenge, er det to menn med årelang erfaring
innan feltet som møter Magasinet Voss ein onsdag morgon. Bjarne byrja med spe-
lutvikling allereie i 1995, og har bakgrunn frå det som ein gong vart rekna som ein av dei kulaste dataspelprodusentane i verda; britiske Bullfrog (For nerdane og nostalgi-
karane der ute: Bullfrog produserte m.a. klassikarar som Populous, Syndicate Wars og Dungeon Keeper). Bjørn byrja med spel
utvikling i 2005, og har m.a. jobba i den
norske giganten Funcom (kjent for m.a. Age Of Conan og Anarchy Online).
ent. Han var rett og slett vanvittig god! Det hende at han måtte læra MEG ting, ha ha. -Bjørn: For ca eit år sidan hadde eg ein
-Bjørn: Eg flytta til Voss for tre år sidan.
skissebok full av idéer. Eg dreiv jo mye
nokre år, og vi skulle eigenleg berre ‘mel-
god idé til eit VR-spel. Då ringte eg Bjarne,
Kjærasten og eg hadde budd i Montreal
lomlanda’ på Voss, sidan ho er herfrå. Eg forhøyrde meg litt rundt om det var nokon
på Vangen som dreiv med spelutvikling,
og alle ropte Bjarne Rene! Eg fekk stjerner i auga då eg skjønte at han hadde jobba for Bullfrog!
Bjørn og Bjarne vart vener, og etterkvart
jobba begge på datalinja på Voss Folkehøg-
skule. Her kom dei i kontakt med mange talentfulle elevar. Spesielt éin utmerkte seg.
med spel på fritida, og til slutt fekk eg ein som er ein norsk pionér på VR, og han var heilt med på idéen. Vi skjønte raskt at vi burde kontakta Ravn òg, som vi jo hadde
sagt hadet til i skulegarden eit halvt år tidlegare!
PIONÉRARBEID Fjerdemann på laget vart etterkvart kon-
septgrafikaren Stian Dahlslett, som Bjørn tidlegare hadde jobba med i Funcom. Han
er no busett i Berlin, og har m.a. delteke
-Bjarne: Vi skjønte fort at ein ung elev
ved namn Ravn Ivarson var eit unikt tal-
11
i det visuelle arbeidet på filmar som Star
Wars og Prometheus 2. Med dei fire bak
roret vart Emberlight AS stifta, pengar frå
- VR - Spel -
Innovasjon Noreg vart motteke, og draumen om å laga det ultimate VR-vikingspelet er i ferd med å verta røyndom.
-Bjarne: VR-spel er i ein supertidlig fase.
Dei første brillene vart lansert i mai i år, og det er selt ca 200 000 eksemplarer på
Bjørn held fram å fortelja ivrig om bak-
versjonen kalla vi det faktisk eit levande
hovudrolla:
at ein ikkje er fysisk forankra i ein spesiell
Of Odin. Eit VR-krigsspel med vikingar i
-HBO laga jo t.d. tv-serien Vikings.
verdsbasis no. Det er estimert at det vil
Vikings er bra, men det krev nokon frå
seks millionar i løpet av neste år, og 25 mil-
tene - for å gjera det ENDÅ betre! Vi vil
ha vorte selt ca to millionar innan nyttår, lionar innan år 2019 . Alle analysebyråa er samde om dette, og vi veit at alle dei store
spelprodusentene etterkvart kjem til å satse på VR-spel- og briller.
Bjarne følgjer opp med å forklara at det
er såkale ‘core gamers’ – nerdar som tidle-
gare har spele brettspel og som no brukar
mykje tid på dataspel – som førebels utgjer hovudmarknaden
-Mobilspel vert jo brukt av alt frå hus-
mødre til statsministrar. Core gamers derimot, er dei 200 000 som allereie har kjøpt VR-brillene!
MV 03.2016
-Bjarne: Ja eigenleg. Då vi laga den første
grunnen for spelet dei utviklar, kalla Eye
Skandinavia - nokon med dei riktige rø-
kompromisslaust laga vikingar sånn som
dei faktisk var. Man skal verkeleg kunna FØLA korleis det er å vera viking! Det
handlar ikkje berre om å sjå kul ut, men ein skal skjønna verdigrunnlaget, kva det tyder å vera viking, korleis det er å ta
beslutningar som ein viking. Det skal vera
brettspel. Det fine med VR-spillmediet er figur eller lignande. Her er du ein gud som ser heile verda utanfrå og ‘leikar’ med ho,
men ein kan òg hoppa inn i verda og plut-
seleg stå skulder til skulder med ein annan viking. Som gud gjer det som passar deg, inkludert å ta form som ein viking sjølv.
Det er kjempekult og kjempespanande å vera med på å forma dette. Vi er heilt i framkant i verda.
-Bjørn: Vikingane var enormt knyta til
innovativt, kult og autentisk. Og det skal
religionen, dei trudde så sterkt på Odin og
men likevel vera gøy å spela så klart.
krafta og motet. Det er så mye meir fan-
vera så ekte som det er mogleg å få det,
Vert dette som eit slags brettspel i hun-
drede potens?
12
Tor. Det var denne mytologien som gav dei
tastisk enn det Hollywood har klart å visa.
- VR - Spel -
13
- VR - Spel -
MV 03.2016
14
- VR - Spel -
Bjarne viser oss nokre bilete frå kontor-
GJENNOM ODINS AUGE
landskapet. Det er m.a. teipa opp mønsI Eye Of Odin er du altså ein norrøn gud.
Du ser gjennom auget til guden, og du for-
mar verda og styrer alt. Bjørn og Bjarne
tre på golvet. -Vi
laga
mønstra
i
teknisk
re-
poengterer korleis ein får kjensla av å fak-
search-øyemed. Vi leikeslost med imag-
VR-teknologien. Og dét ned på eit detal-
dei andre i kontorlandskapet såg rart på
-Bjarne: Vi måtte spørja oss sjølv om kva
-Bjørn: Vi er ikkje dei første som gjer VR
tisk VERA TILSTADES i spillverdenen med
inære sverd mellom strekane på golvet, og
jnivå.
oss, he he.
som er gøy i VR-verda. Så fort vi fekk in-
i Noreg, men vi veit ikkje om nokon andre
gå rundt i verda, merkte eg sjølv at eg fekk
Dei fleste leikar vel med VR no, men det er
tegrert brillene i utviklinga, og vi kunne
selskap som driv med dette fullt og heilt.
ein umiddelbar trong til å sjå kva som
berre vi som går 100 prosent inn.
skjedde viss eg vart like stor som menne-
ska i spelet! Viss ein sit og spelar brettspel
kan ein ikkje plutseleg stupa ned i brettet og stå skulder mot skulder med figurane, men det kan ein med VR!
Er det meir omfattande å laga eit VR-
spel enn eit ‘vanleg’ dataspel?
-Bjarne: Ja og nei. Ein del av program-
meringsjobben består av det same, men
Å laga eit autentisk vikingspel i Virtual
Reality krev enormt mykje research, og
15
detaljrikdomen er meir omfattande, både visuelt og lydmessig. Ting tek lengre tid.
-Bjørn: Dette er så nytt at det ikkje finst
nokon regler enno, ein må finna dei opp sjølv.
YNSKJE OM EKSPANSJON Magasinet Voss sin utsende reporter
har sjølv prøvd VR-briller, og kan stadfesta at det er ein fascinerande og nesten skremmande realistisk oppleving. Det er
nærliggande å spørja om kor lang tid utviklinga av spelet vil ta, den ekstreme detaljrikdomen teke i betrakning.
gammal, og vi har andre kollegaer i m.a.
pushe oss til å snakka med dei rette folka.
est dette ser kult ut, og spør oss faktisk om
til å byggja selskap, budsjett, juridiske
Sverige som er laust tilknytta oss. Dei syn-
dei kan vera med, fortel Bjarne. Han seier
vidare at dei sjølvsagt håpar på å få meir
laga vikingspel’, men kva tyder det? Kva er
målet? Kva fungerer estetisk, og kva fungerer i vikingverda? Vi har grave og prøvd, og no ser vi at vi nærmar oss. Vi skal ha
ein demo klar før året er slutt, og første
versjon av spelet kjem til sommaren eller hausten neste år.
Og det er dykk fire som skal laga alt? - Vi er fire fast tilsette no, men vi har
òg ein veldig flink praktikant som er 19 år
MV 03.2016
faktorar osv.
-Bjørn: Eg er jo svensk, og flytta til Voss
økonomisk støtte utanfrå, men at når alt
på grunn av kjærasten. Det som slår meg
gutane sjølv er i stand til å skapa.
finst eit utruleg driv hos folk på Voss, og
kjem til alt så står og fell resultatet på kva
-Bjørn: Vi vil verta større, og vi vil verta
store på Voss! Vi vil gje noko tilbake til bygda, det er viktig for oss.
-Bjarne: Vi skal veksa i takt med VR-
marknaden. Når spelet kjem ut, finst det -Bjørn: Det er veldig lett å seia ‘vi skal
Dei kan òg mykje som vi ikkje kan i tilhøve
kanskje 3 millionar VR-briller der ute. Det er veldig fint for oss, då det talet er for lite
er den enorme energien som er her! Det som innvandrar opplever eg at det er noko heilt spesielt. Folk er så positive.
-Bjarne: Det er utruleg viktig for oss at
folk kjem innom kontoret og prøver det
vi har laga til no, stiller oss vanskelege spørsmål, og gjev oss feedback. Bjørn supplerer ivrig:
-Vi vil koma i kontakt med folk. Vi vil
til at dei store aktørane gidd å bruka my-
vera tydelege på at vi er på Voss, og at dei
før det finst 20 til 30 tretti millionar selde
dervegs!
kje ressurser. Dei er er ikkje interesserte VR-briller, og då er vi allereie i gang med det tredje spelet vårt.
Korleis er det å utvikla eit såpass
ambisiøst prosjekt på vesle Vangen?
-Bjarne: Vi gjekk rett til Næringshagen,
som var heilt fantastisk bra. Dei utgjer
ein vanvitig stor skilnad, og er flinke til å
16
som bur her skal kunna få ta del i dette un-
VR SYSTEM PÅ MARKNADEN I DAG HTC Vive – 9500kr PC Basert. Denne er eit samarbeid mellom spelfirmaet Valve og mobilfirmaet HTC. Den kom ut i April 2016 med rørsle-kontrollerar inkludert. Vive har støtte for «room scale» opplevingar, som tyder at spelaren kan røra seg på eit område opp til 3,5 x 3,5 meter, der rørslene er direkte overførbare til verda. Gear VR – ca 1000kr Mobil-basert. Dette er eit samarbeid mellom Samsung og Oculus. Dette er ei VR brille der ein brukar mobiltelefonen som skjerm. Den fungerar på Samsung sine nyaste telefonar (S6 og S7 serien). Her gjer òg mobiltelefonen all jobben med å teikna verda, slik at ein slepp å ha ledning til ein PC. Ulempen er at den er mindre kraftig, og at den kun støttar rotering av hovudet, ikkje rørsle. Playstation VR – 4800kr VR briller til Playstation 4. Denne er noko billegare enn dei PC baserte alternativa, og brukar Playstation 4 som òg er billegare enn den kraftige Pcen ein treng for å driva dei PC baserte brillene. Playstation VR brukar Playstation Move kontrollerane som rørslekontrollerar. Google Cardboard – 80kr Mobilbasert. Dette er det desidert enklaste og billegaste systemet på marknaden. Det er ei slags pappkasse med to linser som ein får kjøpt for under ein hundrelapp. Den støttar det meste av smart-telefonar. Den brukar telefonen sine eigne sensorar til rotasjon. Ein kan mellom anna sjå 360° videoar på Youtube. Opplevingane er begrensa i høve til dei andre systema, men likevel underhaldande. Med å teikna verda, slik at ein slepp å ha ledning til ein PC. Ulempen er at den er mindre kraftig, og at den kun støttar rotering av hovudet, ikkje rørsle.
17
KJÆRE MAMMA OG PAPPA, KAN ME TA FRI FRÅ “LUSA-SESONGEN” I ÅR ?
KAMPANJE :
KJØP VÅR ØKOLOGISKE ROSMARIN SJAMPO OG BALSAM - FÅ MED REISESETT
VAR DU KLAR OVER AT : Lusa toler ikkje lukta av rosmarin! Ynskjer du meir informasjon på korleis ein tek fri i frå “lusa-sesongen” sjå våre nettsider www.floke.no
DET ER VALG AV MEGLER SOM AVGJØR DET ER VALG PRISEN DU FÅR AV FOR MEGLER SOM AVGJØR BOLIGEN DIN. PRISEN DU FÅR FOR BOLIGEN DIN.
BEDRE FORBEREDELSER OG SKARPERE FOKUS Det er detteFORBEREDELSER man er trent for. Nøye besiktigelse. Finne de kritiskeFOKUS punktene. BEDRE OG SKARPERE Dra på litt ekstra for å være hakket råere enn konkurrentene. Det er dette man er trent for. Nøye besiktigelse. Finne de kritiske punktene. Dra påresultater litt ekstra kommer for å være hakket råere konkurrentene. Gode ikke av seg selvenn – det er alltid noen som skaper dem. Som megler gjelder det å holde hodet kaldt og hjertet varmt. La oss Godedeg resultater seg selv – det er alltid med noendet som skaper vise hvordankommer Proaktivikke kanav komme over målstreken optimale dem. Som megler salgsresultatet for gjelder boligendet din.å holde hodet kaldt og hjertet varmt. La oss vise deg hvordan Proaktiv kan komme over målstreken med det optimale salgsresultatet for boligen din.
proaktiveiendom.no Proaktiv Småstrandgt. Proaktiv Chr. Michelsensgt. Småstrandgaten 6 Chr. Michelsensgt. 5A proaktiveiendom.no Tlf.: 55 36 40 40 Tlf.: 55 90 44 00
Proaktiv Sandviken Sandviksbodene 1B Tlf.: 55 30 32 00
Proaktiv Voss Vangsgata 16 Tlf.: 56 52 19 50
Proaktiv Fana Nesttunveien 94 Tlf.: 55 27 40 70
Proaktiv Oppgjør Småstrandgaten 6 Tlf.: 55 36 40 60
Proaktiv Prosjekt Småstrandgaten 6 Tlf.: 55 36 40 45
Eierskifteforsikring leveres av
Proaktiv Småstrandgt. Småstrandgaten 6
Proaktiv Sandviken Sandviksbodene 1B
Proaktiv Voss Vangsgata 16
Proaktiv Fana Nesttunveien 94
Proaktiv Oppgjør Småstrandgaten 6
Proaktiv Prosjekt Småstrandgaten 6
Eierskifteforsikring leveres av
Proaktiv Chr. Michelsensgt. Chr. Michelsensgt. 5A
Bryllupet til Marie Fleischer ( 1903 - 1986 ) og Einar Tønjum ( 1898 - 1976 ), 3. september 1930
Fleischers
MED TRADISJON FOR STORSLAGNE BEGIVENHETER sikrer vi de beste minnene! tlf: +47 56 52 05 00
hotel@fleischers.no
Fleischers
fleischers.no
- N æ r i n g s h a g e n Vo s s -
FRÅ FORVENTNING TIL SPENNING OG GLEDA I dag starta dagen min med ein hygge-
lane, haustar erfaring, kan ta val på betre
leg telefonsamtale. Ein slik samtale der
grunnlag og såleis spare tid og koma ras-
du føler at den som ringer smiler til deg
kare i mål.
gjennom telefonen!
Kva kan ikkje det innebera av positive
Eit av gründerselskapa som me jobbar
effektar i marknaden, for samarbeid-
etablerartilskot hjå Innovasjon Norge.
familien og kanskje eit heilt lokalsam-
med, har fått innvilga søknaden sin om
spartnerar, gründeren sin motivasjon,
Gleda i stemma hjå gründeren, som ring-
funn på sikt?
er, er stor! Selskapet som har jobba fram søknaden, har dokumentert, engasjert
For oss som jobbar med rådgjeving og
og ikkje minst diskutert med mange ulike
forretningsutvikling i Næringshagen er
gjerast på beste måte og kva som må på
med menneska bak den nye forretning-
menneske for å finna ut korleis dette skal
det fyrst og fremst samtalen og møtet
plass. Det er ingen liten jobb. Eg skjønar svært godt at gründeren er glad!
Kvifor er eit positivt svar frå Innovas-
jon Norge grunn for å bli så glad? Er det
sidéen som gjeld. Dele røynsler, tankar
SISSEL MUGÅS BJØRKHAUG
og ta seg tid til å reflektere. Me har stor
Prosjektleiar for grunderhjelp - prosjektet i Næringshagen Voss AS
og me veit kva det krev av ein for at idéen
så mykje pengar det er snakk om, tenkjer du kanskje? Svaret på det er nei. Men pengane er berre ei side ved denne saka. Det er sjølvsagt viktig å skaffe seg
pengar for å kunna gjennomføra neste steg i prosjektet. Men, det som også er
viktig er tilbakemeldinga frå ein stor og seriøs aktør som Innovasjon Norge. Ved å
vurdera søknaden nøye, for så å seia ja til
etablerartilskot for dette prosjektet, sig-
naliserer ein tru på mogelegheitene for det presenterte konseptet og på teamet bak. Det skisserte konseptet kan løysa
eit viktig problem som kunden har. For
ein gründer å høyra at kvalifiserte menneske seier at me trur på deg og prosjektet
ditt, er sjølvsagt svært motiverande. Når
ein i tillegg får økonomisk drahjelp, blir ein glad. Nye dører kan truleg, med bakgrunn i dette, opnast for gründeren.
MV 03.2016
respekt for den sjansen ein gründer tek skal bli ein suksess.
Entusiasme er viktig, det er erfaring
For oss som jobbar med selskapet er
det ei stadfesting av at innsatsen vår hit-
til har vore riktig å investera. Eg skriv oss, for me er i slike saker ofte fleire som
jobbar med gründeren, med bakgrunn i
ulik fagkunnskap og kompetanse. Her er mange fagområder som kan bidra med å lytta, diskutera og justera. Næringshagen, Innovasjon Norge, mogelege samar-
beidspartnerar som advokat, rekneskapsførar, designar osv er relevante aktørar.
Å by på det ein har av nettverk og kon-
taktar, dele kunnskap og erfaring er det som verkeleg kan skapa nye innovative løysingar raskare.
Gründeren som får ta del i desse samta-
22
også. Nær sagt avgjerande er tilgang på begge desse faktorane for å halde ut og
klare å navigere i det farvatnet gründerane møter.
Å be om ein mentor krev ei profesjonell
tilnærming og ei bevisst haldning. Det
gjeld både hjå den som stiller som mentor og ikkje minst hjå den som spør ein
annan person om å vera mentor for seg. Før ein kjem så langt foreslår me at ein
snakkar med folk ein kjenner, som har relevant bakgrunn og som ein har tillit til, om idéen sin. Det kan vera folk ein
kjenner i næringslivet, ein god bekjent, nabo eller slektning. Poenget med dette
er å testa ut, få innspel, svar på spørsmål og ta seg tid
- N æ r i n g s h a g e n Vo s s -
“ i Næringshagen er det fyrst og fremst
samtalen og møtet med menneska bak den nye forretningsidéen som gjeld”
NÆRINGSHAGEN PÅ VOSS AS Eit lokalt næringsselskap med mål å auka den regionale verdiskapinga, gjennom utvikling av nye og vekst i eksisterande verksemder. Eigarar: Voss Energi AS, Sparebanken Vest, Voss Veksel- og Landmandsbank ASA, Voss Sparebank, SIVA – Selskapet for Industrivekst Sf. Det er i tillegg re mindre aksjonærar. Selskapet får årlege midler gjen- nom næringshageprogrammet frå SIVA og Hordaland fylke- skommune. Sissel Mugås Bjørkhaug jobbar i næringshagen og skriv om arbeidet med gründerar og etablerte verksemder for Magasinet Voss. Næringshagen på nett: www.nhvoss.no
23
EIN COLOMBIANSK KAFFEDRAUM Tekst : Lars Finborud. Foto : Runes Smistad og Javier Vidales Valbena
Ein god kopp kaffe smakar godt.
Ein skikkeleg god kopp kaffe reddar naturen, betalar bøndene og smakar endå betre.
MV 03.2016
24
Julian Andres Bisioli •
• • •
Flytta frå Colombia i 1994, han vaks opp i Italia, og har etter dette budd i Australia og Sverige (og har budd i Italia, Australia, Thailand og Sverige) før han busette seg på Voss. Han er utdanna tannteknikar og jobba som det fram til 2012. Andres driv Merand Kaffe Import saman med sambuar Merethe Helle Bisioli. Selskapet vart børsnotert i 2015. Dei produserar organisk kaffe i Valle del Cauca i Colombia og sel den i Norge, Italia og Spania. Kaffe frå Merand Kaffe kan førebels kjøpast på Evanger Spekjemat Kafé på Vossevangen, hjå Generasjonsmat og gjennom nettsida www.merandkaffe.com.
25
- Ein Colombiansk kaffedraum -
I DESEMBER 2012 drog Andres frå
dalen. Dei hadde konkludert med at den
kjærasten sin. Dei møttes då dei begge
til såkalla «desertification» (ørkenspred-
Voss til Valle del Cauca i Colombia med
måten jordbruket vart drive på ville føre
jobba som frivillige for Vossa jazz, og
ning) innan 50 år.
fann snart ut at dei delte ein lidenskap for kaffe. Han ville at ho skulle sjå sta-
ANDRES VART BESETT av idéen om
å starta opp att økologisk, fairtrade
og oldefar hans hadde dyrka kaffe. Han
måten kunne han bidra til å verne om
dreiv med kaffedyrking, men han vart
dei lokale bøndene ordenteleg betalt og
ka økologisk kaffe lenger.
med dei slektningane som arbeidde med
– den vakre, frodige dalen der bestefar
kaffedyrking i den vakre dalen. På denne
hadde framleis slektningar
der som
staden forfedrene hans dyrka kaffe, gje
overraska over å sjå at ingen i dalen dyr-
laga høgkvalitetskaffe. Han tok kontakt
naturleg vis, utan sprøytemiddel og tilsetningar. Denne måten å dyrka på har
kaffe i dalen og overtydde dei om at dette var vegen og gå.
No jobbar me tett med to organisas-
utruleg mange fordelar: Kvaliteten på øydelegg ikkje naturen og helsa til kaffe-
febøner frå 26 plantasjar i dalen. Dei
kaffebønene er betre og produksjonen
Valle del Cauca. Dei får økologiske kaf-
bøndene, seier Andres.
er Fairtrade-sertifiserte, som betyr at
I løpet av turen fekk han høyre at nokre
MV 03.2016
jordbrukarar i
Sør-Amerika til å gå over til landbruk
basert på sprøytemiddel og genmodifiserte produkt.
«Når ein går i
butikken og finn
1 kilo kaffe til un-
der hundre kroner
jonar som produserar økologisk kaffi i
japanske forskarar nyleg hadde besøkt
POLITIKK heng nøye saman i Colom-
bia. Frå 1970-talet og utover pressa organisasjonar frå USA
den der familien hans opprinneleg er frå
Min bestefar og oldefar dyrka kaffe på
KAFFEPRODUKSJON OG STOR
bøndene og alle involverte i produksjonen får skikkeleg betalt og har gode arbeidsvilkår, fortel Andres.
26
er det entan snakk
om slavearbeid eller
veldig låg kvalitet på produktet.»
- Ein Colombiansk kaffedraum -
La Manina • • •
Organisk Kaffeplantasje ( Colombia ) Produserer 20.000 kg grønn kaffe i året Ligger 1500 m.o.h. Detter er hvor du finner den høyeste kvaliteteten på kaffebønner
Bilder 1. Andes Fjellene, San Lorenzo (Platasjen ligger nærmest til høyre) 2. Noen få av bønnene i La Manina er klare for og høstes.
27
BILDER 1.
Dahlia Hybrida en orkide som vokser i plantasjen. Orkideen gir et naturlig preg på Kaffen våres 2. Gresshoppe i hendene til Andres, dette er en naturlig indikator på at plantasjen økologisk. Det store insektlivet har mange fordeler for kaffens vokseprosess 3. Andres Arias er en kaffebøndene. Her har han høstet “El Valle” kaffen. Andres er også den første levrandøren av Meran Kaffe Import AS
VEGEN FRÅ FRØ TIL KAFFIKOPP 1.
2.
3.
4.
5.
6.
MV 03.2016
28
Det tek 4-5 år frå eit frø vert sådd til bønnen kan haustast. Kvar plante vert organisk gjødsla med ein blanding av ku- og kyllingmøk, avfall frå kakaoproduksjon, meitemark og aske frå brente bambusplantar. Blant dei naturlege næringsstoffa i denne blandinga er silikat av dei viktigaste. Den sikrar at planta vert sterk og hardfør. Ei plante kan produsere kaffebønnene i om lag 8-9 år før den vert for gamal. Då lyt ein plante på nytt. Bønnene vert lagra i striesekkar etter innhausting. På dette stadiet lyt ein vera svært påpasseleg med temperatur og luftfuktigheit for å ikkje øydeleggja bønene. Bønnene vert brende av lokale bønder og pakka i høgkvalitetsposer. Deretter vert dei sende til leverandørar i Europa.
- Ein Colombiansk kaffedraum -
– Denne måten å produsera på fører
til demineralisering av jordsmonnet. Viktige mineralar i sjølve produktet
økologisk produkt av høg kvalitet. – Når ein går i butikken og finn 1 kilo
forsvinn, og vert erstatta av kunstig
kaffe til under 100 kroner, då kan ein
bønder fått alvorlege sjukdommar som
tet og måten det vert framstilt på. Det
framstilte stoff. Samstundes har mange følge av nærkontakt med sprøytemidlane, seier Andres.
Fordi dette er ein billegare måte å dri-
va landbruk på vert også prisen på vara pressa ned, som igjen fører til at dei
som vil produsera økologisk kaffe i eit
jo undra seg over kvaliteten på produker det entan snakk om slavearbeid eller veldig låg kvalitet på produktet. Om folk
vil ha god kaffe laga av fornøgde bønder lyt dei finna seg i å betala litt meir for det, meiner Andres.
Andres dreg no til Valle del Cauca
biodynamisk landbruk («gamlemåten»)
4-5 gonger i året for å vera med på inn-
denne prosessen er svært vanskeleg.
og
vert prisa ut av marknaden. Å reversera
PRISEN PÅ PRODUKTET vert uungåeleg litt høgare når ein bet-
alar alle involverte, og produserer eit
hausting og kontrollera produksjonen forsendingane til Europa. Import-
firmaet er i oppstartsfasen, men har allereie fleire kundar i Norge, Italia og Spania.
29
– Me er stolte over å kunne presentera
eit produkt av så høg kvalitet, som samstundes er bærekraftig og fairtrade. Ut-
fordringa i tida framover er å spre ordet om kaffen me lagar, og få fleire kundar i Norge og Europa, seier Andres.
-Sykkel og sparing -
Har du noen ganger tenkt på likhetene mellom sykling og sparing? Av : André Bjørkhaug/Sparebanken Vest Foto : Runes Smistad
MV 03.2016
30
-Sykkel og sparing -
EN SYKLISTS BEKJENNELSE R Sykkel og sykling er igjen aktual-
isert. Flere enn normalt fulgte som-
merens Tour de France grunnet mye
innendørsvær. Sykkelrittet Voss - Geilo gikk av stabelen i slutten av august og
Tour de Fjords besøkte indre Hardanger
første helga i september. Sykkel er også et billig fremkomstmiddel sammen-
lignet med bil- og kollektivtransport.
De nye vegplanene for Vangen med 30
sone og bedre tilrettelegging for sykling, inviterer også til mer sykkel i fremtiden. Det er også bra for miljøet. For de mer
lekne har vi allerede fått på plass pump track bane i Prestegardsmoen. En unik arena for spontan lek og trening på to
hjul, uten at det koster noe eller trenger organisering. I Bordalsgjelet er det også titt og ofte noen som stuper ned down-
hill løypa som er laget til der. Den anbefales ikke om du betrakter deg selv som en vanlig mosjonssyklist, dog med litt
grove knastedekk og dempegaffel foran
på sykkelen. Der må kraftigere sykkel og skikkelig sikkerhetsutstyr til. Men en
nå, og aksjemarkedet både dyrt og skummelt. Og jeg er for gammel for BSU.
Erkjennelse: Det er aldri for sent å
runde rundt Vangsvatnet i klar høstluft,
begynne å sykle eller spare, og ingen
kan klart anbefales de fleste!
prioritering og innsats.
eller å ta i bruk sykkelen til og fra jobb,
Men har du noen ganger tenkt på lik-
hetene mellom sykling og sparing?
umulighet. Men det krever at du gjør en
2.HVORFOR I ALL VERDEN GJØR JEG DETTE?
1. DET SKJER IKKE AV SEG SELV.
Det er ikke uvanlig at den optimistiske
Det passer aldri. Og det finnes ikke
inngangsmelodien brått skifter toneleie.
har dusinvis av tilslørte unnskyldninger
ten en tidlig sommermorgen? Den gikk
til jobben: Det tar for lang tid. Været er
fredsheten nådde klimaks. Alt dette var
noe godt eller dårlig starttidspunkt. Vi for hvorfor det ikke lar seg gjøre å sykle
så dårlig. Sykkelen er for gammel. Jeg er for gammel.
Lyden av sparefornektelse er påfallen-
de.
Har ikke penger å sette til side. Alltid
tomt på konto i slutten av måneden.
Trengte dessuten den nye 55 tommers
flatskjermen. I tillegg er renten så lav
31
Hvem husker ikke den aller første øk-
som en drøm. Syklet som en gud. Selvtil-
riktignok på vei til jobb. På vei hjem ig-
jen om ettermiddagen var tankerekken en annen. Dette kommer aldri til å gå bra. Kommer til å dø av pustebesvær. Og saken ble neppe bedre av at syklister i
fancy sykkeltøy kontinuerlig suste forbi. Følelsen av å ha begitt seg utpå noe man aldri skulle gjort var påfallende.
-Sykkel og sparing -
Erkjennelse: Skriv gjerne ned moti-
passer for deg? Skal du spare til noe du
en. Hva vil du oppnå? Å starte med noe
ha stor betydning for hvilke spare-alter-
vasjonen din for å starte med aktivitetnytt krever tålmodighet. Og det er ikke
nødvendigvis alltid best å gå for fort eller høyt ut.
For deg som ønsker å starte med spar-
skal kjøpe om 1 år eller om 10 år? Det vil
nativ du bør velge. En prat med en bankrådgiver som kjenner de ulike alternativene kan anbefales.
Det finnes gode dager og mindre gode
dager. Det vil komme regnværsdager.
Garantert. Og som vestlending kan man
ikke parkere sykkelen bare fordi det
regner. Det samme gjelder for sparere. Renten går opp og ned. Aksjemarkedet
ing gjelder noe av det samme. Er målet
4. RISIKO
Et tips er å starte fast månedlig sparing.
Den raskeste veien er ofte den mest
å spare til en ferie, pensjon eller bolig?
5. UTHOLDENHET.
likeså. Sparingen består.
Erkjennelse: Når usikkerheten atter
Gjerne et lavt beløp. I Sparebanken Vest
utrygge. I sykkelverdenen kan det å sykle
kommer, rykk tilbake til punkt 2. og
en. Begynn gjerne enda lavere, for det
samtidig farligere, enn å holde seg trygt
vasjonen for å starte med syklingen eller
sparer kunder i snitt 566 kroner i måned-
midt i veibanen ofte være kjappere, men
finn frem arket hvor du skrev ned moti-
er mer motiverende å øke summen etter
på sykkelsti eller fortau.
sparingen.
beløpet fordi du var for optimistisk.
Ulike spareformer har ulik risiko. Der-
trukket automatisk straks lønningen
du regne med at verdien av pengene dine
sannsynlighet for at du klarer å holde
dlertid bli høyere enn om pengene blir
tatene kommer. Bedre kondis, muskler,
Erkjennelse: Du kan ikke unngå å ta
å nevne noe. For spareren er det også
hvert, snarere enn å måtte ta ned spare-
I spareverdenen kan vi se det samme.
6. GODFØLELSEN.
Sikrer du i tillegg at sparebeløpet blir
som du velger å spare i et aksjefond må
ankommer konto, er det også større
vil svinge over tid. Gevinsten kan imi-
herlig når syklingen er overstått. Resul-
fast ved sparingen.
stående trygt på en bankkonto.
sparte bensinpenger og bedre miljø for
noe risiko, men dine trasé-valg har stor
herlig å se resultatene. Sparepengene
En fornuftig tilnærming til risiko
fagspråket heter dette rentes-rente ef-
Skal pengene brukes til neste års ferie
har opptjent legges til den opprinnelige
en du ønsker å vite beløpet du har tilg-
opprinnelige sparepengene og rentene
3. MANGE VEIER TIL MÅLET.
Her blir ord overflødige. Selvsagt er det
betydning for hvor mye risiko du må ta.
vokser raskere for hvert år som går. På
tror man sykler raskeste og beste vei.
er å vurdere hvor lenge du skal spare.
fekten. For hvert år vil avkastningen du
den kjappere og bedre?
er banksparing fortsatt å foretrekke sid-
investeringen. Du får rente både på de
jengelig. Pensjonssparing er imidlertid
du har fått tidligere år.
gjerne ta litt høyere risiko. Fondssparing
de positive sidene ved syklingen eller
En nybegynnerfeil for syklister. Man
Helt til man ser noen ta en avstikker. Er
Erkjennelse: Sjekk alternative ruter.
Det lønner seg ofte også å snakke med
noen som har syklet traséen før deg, og som kjenner alle triksene.
For en start-sparer gjelder tilsvarende.
Hva finnes av sparetilbud i marked? Hva
MV 03.2016
typisk langsiktig sparing, og du kan er et godt alternativ da.
32
Erkjennelse: Hadde man visst om alle
sparingen tidligere hadde man gjerne startet før.
-Sykkel og sparing -
God tur!
33
1000m2
MED SPORT
• • • • • • • • • •
SPORTSUTSTYR KLEAVDELING BARNEKLE SKO VÅPEN FISK FRILUFTSUTSTYR SKI OG VINTERUTSTYR SYKKEL TRIMAPPARAT OG UTSTYR • TILPASSING OG STØYPING AV SOLAR OG INNERSKO
Vangsgata 47 og Uttrågata 21, 5700 Voss Tlf.: 56 51 11 19 • endeve@endeve.no
Foto: Sverre F. Hjørnevik
Det skjer i Myrkdalen
Arrangement i oktober og november MyrkdØL Festivalen 7. - 8. oktober
Andre helga i oktober arrangerer me MyrkdØL Festivalen for fyrste gong med Voss Bryggeri, Voss Fellesbryggeri og Handverksbryggeriet. Ølkurs, 4 rettars øl-inspirert middag, utdeling av MyrkdØL-prisen, tapas og konsert med Twang Gang står på programmet! Fredag kl 19.00 - 23.00: Tapas, ølsmaking og mingling Her kjem dei tre bryggeria til å vera tilstades med eit stort utval ølsortar. Det vert tapas, mingling og konsert med Arne Anderdal og Olav Undeland. Lørdag kl 15.00 - 16.45: Ølkurs Kvart bryggeri presenterer tre utvalde øl-typar, der deltakarane får smaksprøvar og historia bak kvar sort. Deltakarane kan stemma på sin favoritt, og vinnaren får MyrkdØL-prisen under middagen på kvelden. Lørdag kl 18.00: Aperitif og 4 rettar øl-inspirert middag Kjøkkensjefen på hotellet har sett saman ein spanande 4 rettar ølinspirert meny, der kvar rett blir servert med ein eining frå bryggeria. Lørdag kl 22.30: Konsert med Twang Gang Twang Gang spelar countryinspirert rockabilly slik Johnny Burnette, Elvis, Johnny Cash og Joe Clay gjorde då magien vart skapt på 50-talet. Festivalpass: 995,- / Dagspass laurdag: 850,- / Middag og konsert: 695,-
Country Fest 12. november Konsert med Ni Liv
Laurdag 12. november arrangerer me Country Fest for andre gong og i år skal det Spellemann-nominerte bandet Ni Liv spela på festen! Ni Liv er eit americana-band frå Telemark med tekstar på norsk. Musikken speglar heile bandet sitt kollektive basseng av musikalske idéar og krumspring. Bandet har vore lista på P1´s spelelister heile 11 gonger og mange av låtane deira blir jamnleg spela på riksdekkande radiostasjonar. Billett: 250,- / Aldersgrense 18 år Gratis buss frå Myrkdalen Hotel kl 01.00 for begge arrangementa
Kjøp billettar på myrkdalen.no/arrangement Foto: Sverre F. Hjørnevik
KORTREIST KORT OG GODT Av : Lars Finborud Foto : Runes Smistad og Javier Vidales Valbena
Alexander Makenzie tek turen rundt til dei lokale mat- og drikkeprodusentane på Voss. Råvarene han hentar med seg skal foredlast til ein femrettars middag på Fleischer’s Hotel.
MV 03.2016
36
ALEXANDER MAKENZIE Byrja i jobben som Food and Beverage Manager på Fleischer’s Hotel i august 2015. Kona Ingrid Makenzie jobbar som restaurantsjef på same stad. Alexander har tidlegare vore barsjef på Operaen i Oslo og restaurantsjef på Quality Spa og Resort Son.
37
-Kort og Godt -
- FINNEGARDEN FRUKT, GRØNT OG URTER
MV 03.2016
38
-Kort og Godt -
GODTERI I ÅKEREN. Det finst ikkje
kvite mønsteret er heilt likt det ein finn
dagen i august. Landskapet speglast i
er verkeleg i godtebutikken denne som-
Alexander står i grønsaksåkeren på Fin-
e-stoffa her i åkeren.
– Dei modne epla har meir sødme og
ein einaste sky på Vossa-himlen denne
på «polkagrisar». Jo, 40-årsjubilanten
kan gjera seg fint i ein dessert. Dei an-
den blanke overflata på Vangsvatnet.
mardagen, sjølv om det er langt mellom
bruka som ein komponent i ein kjøtrett.
negarden, i skråninga nedst på Gullfjor-
dungen på Voss. På nedsida av åkeren
trillar eit tog sakte inn mot stasjonen, halvt gøymd bak nokre trær.
Alexander fyller 40 år i dag, og han
er som eit barn i ein godtebutikk. Han
fér gjennom den økologiske åkeren med bonde Knut Finne på slep, dei bøyger seg
EPLESLANG. – Ungar har visst slut-
ta å gå på epleslang. Kvifor kjem det ingen og knabbar epla mine lenger, er dei ikkje gode nok kanskje? smilar Knut
Finne og tek ein bit av glaseplet han nettopp plukka.
– Eg skal læra opp jentene mine og
stadig ned og nappar grøne vekster om
senda dei ned til deg, lovar Alexander.
«markens grøde». Her er grønkål, raudt
bake etterpå!
kapp, og kassane vert stadig fullare av
eikeblad og vårlauk. Her er squash og hestebøner, mangslungne urtar og bær.
Men det kan hende eg betalar deg til-
Han har allereie byrja å gruble på ko-
rleis han skal nytta epla i menyen på
Nedst i beteåkeren finn Alexander
Fleischers Hotel neste veke. Han tek
fram innmaten: Det marmorerte rosa og
er like langt framskridne, og smakar på
«polkabeter». Han skjér den i to og viser
dre er meir syrlege, og kan vera fine å
Eller i ein saus kanskje? Det er spanande å vise korleis ein og same råvare kan nyttast på heilt forskjellige måtar, avhengig av modning og tilbredning.
BÆREKRAFT. Slik tenkjer Alexander
om fleire av råvarane han plukkar med seg frå åkeren. Han er opptatt av å ny-
tte heile produktet, og av å visa det uutnytta potensialet som ligg i råvarar av
høg kvalitet. Han tek ikkje berre med seg hestebønene til dømes – han tek med seg heile planta. Både bladane og
blomen kan brukast, i forskjellige samanhengar.
– Eg vil visa folk kor fleksible gode
nokre modne eple og nokre som ikkje
råvarar er – alle muligheitane som finst
dei etter kvarandre.
kva dei et, og korleis dei et det.
39
i produkta. Eg vil at folk skal tenkje over
-Kort og Godt -
Alexander er entusiastisk og flink til å
til med den, tek ho fram stuttorven.
gar om tilsetningsstoffar i daglegvarar,
Finne-familien kom til garden i Gull-
snakka for seg. Han har sterke meininplastinnpakning av grønsaker og den
kjedelige og overprisa maten til dei store restaurantkjedane.
– Bærekraft er eit ord eg stadig kjem
ge her på garden, med internasjonalt
fjordungen allereie på 1690-talet, og ein
Soup Kitchen til. Spansk-fillipinske
har namn på gardeigarar her tilbake til 1200-talet.
– Tenk på alle dei generasjonane som
attende til. Menyen neste veke kjem til å
har slete seg ut i denne skråninga, seier
Me vil nytta dei lokale ressursane til
baken.
tydeleggjera kva som ligg i det begrepet. fulle, og bruka heile råvarar. Voss har så
mange fantastiske lokale produsentar, me vil visa kva produkta deira kan .
GENERASJONAR. Oppi bakken står
Gunvor, mor til Knut Finne, og heller
Alexander og tørker panna med hand-
– Ja, det er litt bratt her, men naturleg
drenering er ein stor fordel i jordbruk, påpeiker Finne.
Knut hugsar godt slåtton og hesjing
bensin på ein grasklippar. Ho er 87 år,
frå barndomen. Det vart helde dyr her
fram i den bratte skråningen med den
gong på 90-talet og gjekk over til reint
men det hindrar ho ikkje frå å ta seg tunge klipparen. Om ho ikkje kjem
MV 03.2016
No har det vorte ei lita økologisk klyn-
Så har ho det vel i blodet og genane –
òg ei stund, men han slutta med det ein jordbruk.
40
tilsnitt. I driftshuset heldt Organic Julian Ruiz og Magnus Mustad lagar
suppe med utgangspunkt i råvarar frå gården. Også er det ein italienar ved
namn Fabrizio her på huset. Han lagar
økologisk «gelato» under namnet Dolce
Vidda Iskremeri. To brør frå Sør-Afrika –
Matthew og Timothy Doms – lagar «biltong» på naborommet. Det er ein form for tørka kjøt-snacks, etter oppskrift frå heimlandet.
I over 800 år hev folk nytta den frukt-
bare jorda nedst i Gullfjordungen, og
det ser ikkje ut som garden vert ståande tom med det fyrste.
-Kort og Godt -
FINNEGARDEN • •
•
• •
Knut Finne har drive økologisk jordbruk på Finnegarden sidan 1995. Finnegarden leverer kassar med sesongens grønsaker til privatpersonar i Hordaland. Sjå informasjon på finnegarden.no Råvarar herifrå vert brukt på Tre Brør Café, Fleischers Hotel og Vangen Kafé på Voss, og Lysverket, Bare Vestland, Nobel Bopel og Bien i Bergen Andre produsentar på garden: Organic Soup Kitchen: oscvoss.no Dolce Vidda Iskremeri: facebook.com/ gelato.hardangerDoms Biltong: domsbiltong.no
41
-Kort og Godt -
- SELHEIM - VOSSGAARDSLAKTERI - KJØTT -
MV 03.2016
42
-Kort og Godt -
DEN VETLE BILEN til Alexander er
åskammen skimtar ein nett toppen på
God håndtering er viktig, både for dyra
baksetet vert det trangt, mellom barne-
elva lenger nede. Også denne garden har
Han geleidar oss inn på slakteriet, og
bakkane til Selheim Gard snur samtalen
har drive garden sidan 1843, og i Voss-
kjøt og dyrevelferd.
1300-talet.
fullstappa med kasser frå Finnegarden. I
Lønahorgi, og ein høyrer svakt suset av
sete og bærkassar. Når me køyrer opp
djupe røter i historia: Selheim-familien
finn kvite draktar og kloggar til alle sa-
frå sopplukking og gode fiskeplassar til
aboki er det nedteikna eigarar tilbake til
allereie, han har blant anna byrja å fun-
FRAKT OG FRYKT. Lars Selheim er 6.
– Du veit at kjøtet
smakar godt når
dyra veks opp i sånne omgivingar!
dera på ein asiatiskinspirert ribberett.
I SLAKTEROMMET er det lite som
minnar om den varme sommarda-
om grisane og kalvane som vart slakta
sterilt. Rauting og flugesurr er erstat-
den. Han møter oss på tunet, og fortel her igår. Garden har nemleg eige slak-
teri. I tillegg til å ha økonomiske fordelar har dette også noko å seie for kvaliteten på kjøtet.
av
transport
og
nye,
stressande
omgjevingar kan stresshormonar virka inn på kjøtkvaliteten. Her på garden store, grøne bøane i finvêret. Over
man. Alexander er djupt inne i menyen
generasjon bonde frå slekta her på gar-
– Når den siste tida til dyret består
Kalvar og kyr slentrar rundt på den
sjølve og for smaken på kjøtet, seier Lars.
slepp dyra frakt og frykt. Kalvane går
rundt med mora si heilt til dei slaktast.
43
gen utanfor. Her er alt kaldt, kvitt og
ta av susinga frå eit kjøleanlegg. Dei
einaste spora etter slaktingen igår er nokre små blodflekkar på golvet, ein
haug med kjøtlause ribbein og eit par kjøtsager i vaskekummen.
-Kort og Godt -
Inne i kjøleromma heng kalvar og
gargris og nokre versjonar av det han
to på langs, bleike og blodlause. Tenk
inspirert pølse laga med IPA, kvitvin og
grisar frå det høge taket. Dei er delte i
at dei rusla rundt der ute på graset igår! På nokre stativ heng invollane til dyra: Hjarte, lever, nyrer, hale, tarmar,
tunge og mykje anna som er vanskele-
gare å kjenna att. Alexander vert henrykt ved synet.
– Det er så mykje av dyra som vert
vekke på vegen til butikken.
kallar «Selheim salchica» – ein spanskforskjellige urtar.
– No manglar eg berre ein øl, så er jo
dette ein alle tiders 40-årsdag! smilar Alexander.
I bilen fortel Alexander om yrkeskar-
på forskjellige måtar i menyen. Ein
i slag. Han har servert, vore kokk og
tarmane kan brukast til pølser. Og eg trur eg skal finna på noko spesielt med tunga, seier Alexander entusiastisk.
UTE PÅ TUNET serverer Lars Selheim
smaksprøver av noko av det som vert laga på gården: Spekebog av utegan-
MV 03.2016
filét og entrecôte!
Som bestilt då, at siste stopp på turen
riera si. Han byrja i servitørbransjen
kan koka kraft på mykje av dette, og
meir enn berre indre-
er på Voss Bryggeri.
Eg vil kjøpa heile dyr her på Selheim,
og bruka så mykje som mogeleg av dei
Ein kalv er så mykje
som 17-åring, og sidan har det gått slag drive barar og restaurantar. Han var
dørvakt ei tid, til han blei knivstukke på jobb! Han var med å utforme barkonseptet til Operaen i Oslo saman med
Snøhetta. Kva fekk han til å ta jobben som Food and Beverage Manager på Fleischers Hotel på Voss?
44
– Eg har vel vorte meir kresen med
tida. Eg vil ikkje ta ein jobb på grunn
av pengar og prestisje – eg vil jobba med noko som betyr noko for meg. Hovudgrunnen til at eg tok jobben på Fleischer’s Hotel heng saman med det me gjer her idag. Eg ville ha nærleik
til gode råvarar og frie tøylar til å leika meg og prøva nye ting – og ha mogeleheit til å laga bærekraftig, lokal mat av høg kvalitet, seier Alexander.
-Kort og Godt -
VOSS GARDSSLAKTERI • •
• •
på Selheim vert drive av Lars Selheim og Hilde Lussand Selheim. Fleischer’s Hotell, Vangen Kafé, Store Ringheim, Meny Amfi, Tre Brør Café, Vandrerheimen, Organic Soup Company, Doms Biltong og Park Hotell nyttar kjøt frå Voss Gardsslakteri. I Bergen leverer dei jevnleg til Bien Bar, Lysverket og Restaurant 1877. Dei sel òg til private kundar, rett frå garden.
45
-Kort og Godt -
- VOSSBRYGGERI - DRIKKE -
•
•
•
•
•
MV 03.2016
(stifta i 2012) vert drive av Dag Jørgensen, Jeanette Lillås og Jon Gjerde. Av dei mange øltypane dei lagar er «Oregonian» den i særklasse mest populære og prisvinnande. Den står for om lag 50 prosent av produksjonen, og har vorte kalla «Noregs beste Pale Ale». På Voss finn ein øl frå Voss Bryggeri på Tre Brør Café, Fleischer’s Hotel og Vandrarheimen i tillegg til deira eige utsal på Kyte (som er ope torsdagar). I Bergen kan ein drikka Voss Bryggeri-øl på blant anna Muskedunder, Ujevnt, Apollon Platebar, Henrik, Una, Bar Barista og Royal Burger og Gin. I førjulstida 2016 vert nokre av øltypane deira tilgjengelege på boks for fyrste gong.
46
-Kort og Godt -
I BOKS. Dagleg leiar ved Voss Bryggeri
han er av lokalprodusert kvalitetsøl på
kjem frå kjellaren, der det gamle lager-
han koma seg heim att etter fleire glas
ei bokseslynge.
bilen til Alexander har lappen.
Samtalen snor seg om lokale øl-
Dag Jørgensen er ikledd arbeidstøy. Han
ein solfylt veranda. Men korleis skal
tradisjonar, amerikansk vestkyst-øl og
rommet skal skal pussast opp for å husa
med øl? Ingen av dei andre som sit på i
Gjerde kjem òg ut på verandaen og slår
– Å byrja med øl på boks er ei stor om-
– Det er førtiårsdagen min og eg lyt
stilling for eit lite bryggeri som oss. Det
spytta ut ølen eg drikk! ler Alexander
meg i tida framover. Til no har me kun
sorisk spyttebøtte.
blir nok ein del vaktmesterjobbing på selt øl på fat, i tillegg til nokre få spesi-
albestillingar på flaske. Me førebur bok-
oppgitt mens Dag leitar etter ei provi-
Heldigvis er jubilanten meir enn
seproduksjon av seks øltyper, og satsar
gjennomsnitteleg
opptatt
av
smak,
fyrste ølet som kjem vert ein juleøl, for-
korleis dei forskjellige øltypene kan
primært på salg på Vinmonopolet. Dent
og han fortapar seg fort i tankar om
tel Dag.
komplementera og inngå i dei forskjellige rettane han planlegg. Ein kjelesyr-
Rommet ved sida av er to etasjar
na IPA fangar merksemda hans. Den
meteringstankane. Men å sjå øl fer-
mjølkesyrebakteriane har gjeve den ein
forskjellige korntypar. Medeigar Jon
av ei prat. Alexander kunne nok sitje her ein god stund endå, om det ikkje var
for den runde dagen. Kona og ungane må få gjera litt stas på han dei òg.
– Alle på Voss burde ha dei råvarene
me har sett idag på bordet sitt! Folk burde sjå litt nærare på innhaldsfortegnin-
gane i butikken. «50 prosent råstoff» ser eg det står – kva slags lugubert fyllma-
teriale er den andre halvdelen då? spør Alexander i bilen på veg heim.
Den lange besøksrunden hos lokale
høgt, for å få plass til dei ruvande fer-
er laga med kefir og kulturmjølk, og
produsentar har ikkje gjort han sliten,
mentera er ikkje stort betre enn å sjå
heilt spesiell smak.
han seg til å leike med råvarene på kjøk-
graset gro – me set oss på verandaen og nyt utsikten mens Dag tappar nokre smaksprøvar frå baren.
SPYTTEBØTTE. Ein augneblink ser
det ut til at Alexander skal få alle burs-
– Denne var utroleg frisk og syrleg.
Den kan passa til den vegetariske urteog grønsaksretten, eller i ein dressing. Eller kanskje som utgangspunkt for ein drink? spekulerer Alexander.
dagsynskja sine oppfylt, omgitt som
47
men snarare oppstemt og ivrig. No gler kenet og sjå kva rettar som dukkar opp.
-Kort og Godt -
FLEISCHER’S HOTEL er eit særeige hotell i sveitserstil på Voss. Dei siste åra har dei satsa stadig sterkare på lokale råvarer og økologisk mat.
- SECKMAN - FLEISCHERS HOTEL - LOKALET -
MV 03.2016
48
DRIKKE
KVELDENS MENY
Finnes vegetar
Some Young Punks “Quickie” 2013, Sauvignon blanc frå Australia.
Forrett med beteblader, krondill, oregano og byggryn. Vinaigrette av eplemost frå Hardanger.
Ein aromatisk sauvignon blanc frå Adelaide Hills Australia. Dei leikne australske produsentane har laga ein fruktig og frisk vin som har fått utvikla seg sjølvstendig i gjæringsprosessen.
Vegetarisk rett som viser kor mykje smak og aroma som ligg i ferske grønsaker og urter.
Lam, grisepoter og Eldhus Porter Oregonian, Voss Bryggeri.
Pølse med lam, blåbær, persille og chèvre. Rustikk potetmos av «grisepoter» og bøne med bøneblom. Saus laga på Eldhus Porter frå Voss Bryggeri.
Den fyrste ølen dei brygga er ein American Pale Ale inspirert av bryggetradisjonar frå Vestkysten i USA. Sommarleg, frisk og aromatisk.
Sterke smakar: Ein kombinasjon av husmannskost og fine dining. Søtt, salt og surt i skjønt samspel.
Aure
Johan Vineyards Chardonnay Reserve 2010. USA
Fjellaure frå Hardanger med dill og fløtepotet. Vinaigrette av eplemost frå Hardanger, og sitron.
Laga av ein biodynamisk produsent i nærleiken av Salem, Oregon i USA. Han er faktisk frå Noreg og heiter Dag Sundby! Tydeleg sekundær- og tertiær aroma etter 18 månaders lagring i eikefat.
Ein enkel rett som framhever dei gode råvarene.
Selheim-gris med asiatisk tvist
Olivier Leflaive Cuvee Margot 2012. Pinot noir frå Burgund, Frankrike.
Langtidsstekt ribbe med ingefær, tamarind, soya, eplejus frå spilde, chili og stjerneanis. Svor med soya og chili. Oksetunge fritert i «beer batter», samt rubbesky.
Biodynamisk vin med druer frå Côte d’Or. Sterkt preg av jordbær og bringebær.
Ribbe kan være så mykje meir enn det ein får på julekvelden. Ein rett som vart til gjennom leik med forskjellige smakar og råvarer.
Innocent Bystander Moscato 2015. Australia.
Gelato à la Finne
Søt rosa vin med mykje bobler. laga av to typar moscato-druer: Gordo og Black. Lav alkoholprosent på grunn av det høge sukkerinnholdet.
Dessert med is frå Dolce Vidda Iskremeri på Finnegarden. Norske bær. 49
-Kort og Godt -
KNUT FINNE (FINNEGARDEN) – Heilt utanomjordisk – eit utruleg godt måltid. Eg smakte ting her eg ikkje har smakt før. At dei lokale råvarane finn vegen inn på eit slikt kjøkken, vert tilbreda av gode kokkar og kjem ut på fat som velsmakande rettar – det er ei glede å sjå dette skje. Det er kjekt å vera bonde når lokalaktører gjennomfører på denne måten. Dette var rett og slett hyggjeleg, godt, spanande, og mest truleg òg sunt!
LARS SELHEIM (VOSS GARDSSLAKTERI) – Eg synest kokkane har vore veldig flinke. Dei er inne på noko her, eg har trua på eit konsept som nyttar lokale råvarer på denne måten. No tek tungvektarane på Voss dette vidare: No skapar Voss noko unikt! Det var spanande å sitje der som gjest, og ikkje vita korleis dei har bearbeidd råvarene me har levert.
ALETTE HJELMELAND (FLEISCHER’S HOTEL) Høgdepunkta for min del var den fantastiske urte- og grønnsaksforretten, den heilt spesielle kvitvinen me fekk til hovudretten og den utrulege Porter-sausen. Eg har vore på ein del Michelin-restauranter – det er utruleg kjekt å verte overraska på Voss! Fokus på lokale råvarer har lenge vore ein del av strategien til Fleischer’s Hotell, men det har ofte vore meir planlegging enn faktisk gjennomføring. Dette har løyst seg etter at Alexander vart ansatt. Han er løysningsorientert og handlekraftig, og jobbar svært godt saman med kjøkkensjef Viking og sommelier Francesco. Det er ei utfordring å finna riktige samarbeidspartnarar, men no som vi har greidd det har eg verkeleg tru på framtida.
MENYEN VART UTARBEIDD AV : Alexander Makenzie og kjøkkensjef Viking Kunwor. Sommelier Francesco Marzola satt saman vin- og ølpakka.»
MV 03.2016
50
Voss er verdens navle, for oss.
Vi har solgt boliger i over 40 år og ingen selger flere boliger enn oss på Vestlandet. Eiendomsmegler Vest på Voss utgjør et kompetent og lokalkjent vinnerlag av meglere. Dette kan vi.
Kjetil Aarsand 988 20 428
Kristine Himle 918 31 221
Kom innom våre kontorer
Ring oss 05560
Kontakt oss på emvest.no
Kom innom vårt kontor i Uttrågata Sebastian Gjerde 941 43 236
Svein Olav Holdhus 970 01 895
51
DET KOMPLETTE BILSENTERET PÅ VOSS BILSKADE - lakk
BILPLEIE - vask og rens
“ Det handler om relasjoner og kundetilfredshet ” BILTUNET DET KOMPLETTE BILPLEIE understells-
BILSENTERET PÅ VOSS
behandling
ODDVAR JANSEN DAGLIG LEIAR : BILTUNET VOSS AS
BILSAL VERKSTAD REKVISITA