HİCABİ ERDEM K≢�ş≢�sel Karalamaca..
9 EKİM 2016 (HİCABİ)
VECİHİ HÜRKUŞ k≢�md≢�r? “VECİHİ HÜRKUŞ” (1896 – 16.07.1969)
“Vec≢�h≢� Hürkuş, 18 Ocak 1896 Cumartes≢� günü (06 Kanunusan≢� 1311) İstanbul’da (Dersaadet) doğdu. Babası İstanbullu b≢�r a≢�leden Gümrük Müfett≢�ş≢� Al≢� Feham Bey, annes≢� V≢�d≢�n’de doğmuş, üç yaşında İstanbul’a gelm≢�ş Zel≢�ha N≢�y≢�r Hanım‘dır. Üç yaşında ≢�ken babası ölmüş. Çok genç yaşta dul kalan annes≢� ≢�le gen≢�ş b≢�r a≢�len≢�n ≢�ç≢�nde amcalar, halalar, en≢�şteler, yengeler, ağabeyler ve ablalar ≢�le b≢�rl≢�kte büyümüştür. B≢�r süre sonra Harb≢�ye’de eskr≢�m ve res≢�m hocası olan amcası Ahmed Şekür Bey‘≢�n yanına sığınmışlar, sonra da annes≢� ve kardeşler≢�yle Üsküdar’a yerleşm≢�şler. Üç kardeş≢�n ortancası olan Vec≢�h≢� çok canlı ve hareketl≢� b≢�r çocuktu. İlkokulu Bebek’te okudu, Üsküdar’da Füyuzat≢� Osman≢�ye Rüşt≢�ye’s≢�nde ve Üsküdar Paşakapısı İdad≢�’s≢�nde okudu, sanata olan ≢�lg≢�s≢�nden Tophane Sanat Okulu’na geçt≢� ve bu mekteb≢� b≢�t≢�rd≢�. 1912‘de Balkan Harb≢�’ne en≢�ştes≢� Kurmay Albay Kemal Bey’≢�n yanında gönüllü olarak katıldı. Ed≢�rne’ye g≢�ren kuvvetler ≢�ç≢�nde yer aldı. Balkan Harb≢� sonunda İstanbul Ordu Kumandanlığı tarafından Beykoz Serv≢�burun’dak≢� es≢�r kampına kumandan oldu. Tayyarec≢� olmak ≢�st≢�yordu. Yaşı küçük olduğundan mak≢�n≢�st mekteb≢�ne aldılar. Tayyare Mak≢�n≢�st Mekteb≢�’nden Küçük Zab≢�t (Ged≢�kl≢�/Astsubay) olarak mezun oldu. Mak≢�n≢�st olarak B≢�r≢�nc≢� Dünya Savaşı’nda Bağdat cephes≢�ne gönder≢�ld≢�. Orada 2 Şubat 1916 tar≢�h≢�nde b≢�r uçak kazasında yaralanarak İstanbul’a döndü. Yeş≢�lköy’dek≢� Tayyare Mekteb≢�’ne g≢�rerek tayyarec≢� oldu. P≢�lot olarak ≢�lk uçuşu 21 Mayıs 1916 tar≢�h≢�nded≢�r. 15 Kasım 1916 tar≢�h≢�nde tayyarec≢�l≢�k tahs≢�l≢�n≢� b≢�t≢�rerek p≢�lot d≢�plomasını aldı. 1917 sonbaharında Kafkas Cephes≢�‘ne, 7. Tayyare Bölüğü’ne atandı. Orada b≢�r Rus uçağı düşürerek Kafkas Cephes≢�’nde uçak düşüren ≢�lk tayyarec≢� oldu. 8 Ek≢�m 1917 günü b≢�r hava savaşında yaralanarak düşünce, Rus’lara es≢�r olmadan önce uçağını tesl≢�m etmemek ≢�ç≢�n yaktı. Es≢�r olarak Hazar Den≢�z≢�’ndek≢� Narg≢�n Adası’na gönder≢�ld≢�. Azer≢� Türkler≢�n≢�n yardımı ≢�le adadan yüzerek kaçtı. Narg≢�n Adası’nın karşısındak≢� Bakü, Rus ≢�şgal≢� altında olduğundan, savaşa katılmayan İran’da karaya çıktılar. B≢�rl≢�kte kaçtığı ≢�st≢�hkâm Teğmen≢� Sal≢�h Bey ≢�le 2,5 ayda yaya olarak Süleyman≢�ye üzer≢�nden Musul’a geld≢�ler.
İstanbul’a geld≢�ğ≢�nde savaşın sonları ≢�d≢�. Başkent İstanbul Hava Müdafaa Bölüğü‘ne tay≢�n oldu. Vec≢�h≢� Bey İstanbul hava müdafaasına katıldı. İstanbul ≢�şgal ed≢�l≢�nce esaretten dönen askerler≢�n arasında g≢�zl≢�ce Harem’den kalkan b≢�r gem≢�yle Mudanya’ya, oradan Bursa ve Esk≢�şeh≢�r üzer≢�nden Konya’ya g≢�derek Kurtuluş Savaşı’na katılmıştır. Kurtuluş Savaşı’nda Vec≢�h≢� Hürkuş, “S≢�v≢�l P≢�lot”tur. Kurtuluş Savaşı’nın ≢�lk ve son uçuşunu yapan, İzm≢�r / Seyd≢�köy Hava Meydanını ≢�şgal eden tayyarec≢� olmuş, TBMM’den üç defa takd≢�rname alarak kırmızı şer≢�tl≢� İst≢�klal Madalyası kazanmıştır. Kurtuluş Savaşı ≢�ç≢�nde Akşeh≢�r’de Jandarma Komutanı Ratıp Bey’≢�n kızı Had≢�ye Hanım‘la evlend≢�. İzm≢�r’de Gönül, İstanbul’a döndükler≢�nde de Sev≢�m ≢�s≢�ml≢� ≢�k≢� kızı olmuştur. Savaş sonrası İzm≢�r’de Seyd≢�köy’de açılan tayyare okulunda yen≢� tayyarec≢�ler≢� eğ≢�t≢�me başlamış, tam o sırada 1923 yılı başlarında İzm≢�t mıntıkası Tayyare bölüğüne atanmış. Üç ay sonra İzm≢�r’de B≢�nbaşı Fazıl‘ın eğ≢�t≢�m uçuşu sırasında düşüp ölmes≢�yle yen≢�den İzm≢�r’e çağrılmış, kara ve den≢�z okulunda öğretmenl≢�ğ≢�nden başka fen ≢�şler≢� ≢�le de uğraşmış. Savaşta çek≢�len yoklukların g≢�der≢�lmes≢� amacıyla havacılığı m≢�ll≢�leşt≢�rme düşünceler≢� başlamıştı. Ed≢�rne’ye yanlışlıkla ≢�nen b≢�r yolcu tayyares≢�n≢� almaya görevlend≢�r≢�lm≢�ş. H≢�zmet karşılığı bu uçağa “Vec≢�h≢�” adının ver≢�lmes≢�, 1919’dan ber≢� uçak projeler≢� yapan Hürkuş’ta uçak ≢�nşa etmek düşünces≢�n≢� yen≢�den canlandırmıştır. Gan≢�met olarak Yunanlılardan eller≢�ne geçen pek çok motordan yararlanarak projes≢�n≢� hazırlayıp ≢�lk uçağı Vec≢�h≢� K VI‘yı ≢�mal etm≢�şt≢�r. Uçağı ≢�ç≢�n uçuş müsaades≢� ≢�stem≢�ş, uçab≢�l≢�rl≢�k sert≢�f≢�kası ≢�ç≢�n b≢�r tekn≢�k heyet oluşturulmuş, ancak tekn≢�k heyet≢�n ≢�çer≢�s≢�nde tayyarey≢� uçuracak ve kontrol edecek personel bulunmadığından gec≢�km≢�şt≢�r. Sonunda tekn≢�k heyetten b≢�r≢�n≢�n “Vec≢�h≢�, b≢�z sana bu l≢�sansı veremey≢�z, uçağına güven≢�yorsan atla, uç, b≢�z≢� de kurtar” sözü üzer≢�ne Hürkuş, 28 Ocak 1925‘de uçağı Vec≢�h≢� K VI ≢�le ≢�lk uçuşunu yapar. İz≢�n almadan uçtuğu ≢�ç≢�n cezalandırılınca, ≢�st≢�fa ederek hava kuvvetler≢�nden ayrılıp Ankara’ya g≢�der ve kurulmakta olan Türk Tayyare Cem≢�yet≢�’ne (T.T.C.) katılır. T.T.C. Fen şubes≢�n≢� organ≢�ze etmekle görevlend≢�r≢�l≢�r. Gaz≢� Mustafa Kemal’≢�n “İst≢�kbal göklerded≢�r…” yönermes≢�yle havacı b≢�r kuşak yet≢�şt≢�rmek ≢�ç≢�n kurulan Türk Tayyare Cem≢�yet≢�, halkın bağışları ≢�le yaşayan b≢�r
kuruluş olacaktı. Bunun ≢�ç≢�n b≢�r okul açmak, m≢�ll≢� b≢�r hava sanay≢� kurmak amacındaydı. Hürkuş, yaptığı uçağını ger≢� alıp, T.T.C.’n≢�n bağış toplama faal≢�yetler≢�nde kullanarak halka havacılık sevg≢�s≢�n≢� aşılamak ≢�st≢�yordu ama uçağını ger≢� almayı başaramadı. Bağış toplamak ≢�ç≢�n b≢�r madalya tüzüğü hazırlandı. Bağışa göre bronz, gümüş, altın ve elmaslı madalya ver≢�lecek, 10.000 TL bağışlayanın adı da alınacak uçağa ad olarak ver≢�lecekt≢�. Türk Tayyare Cem≢�yet≢�ne ≢�lk yardım Ceyhan ≢�lçes≢�nden gelm≢�ş, 10.000 TL telgraም�a bağışlanmış, alınan ≢�lk uçağa da Ceyhan adı ver≢�lm≢�şt≢�r. Hürkuş’un uçakla yurt≢�ç≢� bağış gez≢�ler≢� de bu uçakla başlamıştır. Bu arada Avrupa havacılığının ≢�ncelemek ≢�ç≢�n b≢�r heyetle Hürkuş, ≢�k≢�nc≢� kez Avrupa’ya g≢�der. Almanya’da Junkers ve Rohrbach uçak fabr≢�kalarını z≢�yaret ederler. Bu fabr≢�kalar Türk≢�ye’de anon≢�m ş≢�rket hal≢�nde tayyare fabr≢�kası kurmak f≢�kr≢�ndeyd≢�ler. Fransa’da da Breguet, Potez, Hanr≢�ot g≢�b≢� b≢�rçok fabr≢�kaları z≢�yaret etm≢�şler, Hürkuş da bu fabr≢�kaların uçaklarıyla tecrübe uçuşları yapmış, Potez 25 t≢�p≢�ndek≢� rekor tayyares≢�yle akrobas≢� uçuşundan sonra fabr≢�ka tarafından Atlant≢�k Okyanus geç≢�ş uçuşu yapması ≢�ç≢�n tekl≢�f yapılmış, fakat Fransız Aero Kulübü’nün baskısı ≢�le tekl≢�f suya düşmüştür. Türk≢�ye’ye dönüşte 19 Ek≢�m 1925’de Tayyare Cem≢�yet≢� Yönet≢�m Kurulu ≢�st≢�fa etm≢�ş, cem≢�yet≢�n tasarı ve projeler≢� suya düşmüş, el≢�ndek≢� tayyare, vasıta ve elemanları hava kuvvetler≢�ne ver≢�lerek havacılıkla ≢�lg≢�s≢� kes≢�lm≢�ş oluyordu. Hürkuş’un da tekrar hava kuvvetler≢�nde görev alması ≢�sten≢�nce ≢�st≢�fa etm≢�şt≢�r. M≢�ll≢� Savunma Bakanlığı, Kayser≢�’de Tayyare Onarım ve Motor Anon≢�m Ş≢�rket≢� (TOMTAŞ) adında b≢�r fabr≢�ka kurmak ≢�ç≢�n anlaşır. Hürkuş, TOMTAŞ’ın tekl≢�f≢�n≢� kabul ederek Almanya’ya g≢�der. Hürkuş, Almanya’da Junkers A.20 tayyareler≢�nde bazı noksanlıklar bulur, onların düzelt≢�lmes≢� ≢�le Junkers A.35’ler≢�n yapımını da üstlen≢�r. 18 Temmuz 1926’da telgraም�a memlekete çağrılır, Junkers A.35’≢�n satın alınması ≢�ç≢�n tecrübe uçuşu ≢�sten≢�r. Junkers bu uçuşun özell≢�kle Hürkuş tarafından yapılmasını, uçağının zamanın en modern ve yüksek ateş kudret≢�nde ≢�k≢� k≢�ş≢�l≢�k av tayyares≢�, savaşta her tarafa ateş saçab≢�lme gücü olduğunun kanıtlanması ≢�ç≢�n Fransızların gözde uçağı N≢�euport Delage ≢�le savaşını ≢�ster. 1 Ağustos 1926 da tems≢�l≢� savaş yapılır, savaşı Junkers A.35 ≢�le Hürkuş kazanır.
Hürkuş yurda döndükten sonra, TOMTAŞ emr≢�nde b≢�r≢� 14 k≢�ş≢�l≢�k 3 motorlu Junkers G.24, d≢�ğer≢� altı k≢�ş≢�l≢�k tek motorlu Junkers F.13 yolcu tayyareler≢�yle Ankara – Kayser≢� arasında ulaşım uçuşları yapar. Tar≢�h 1927’d≢�r. Hürkuş’un bu uçuşlarının, yurdumuzda ≢�lk hava yolları uçuşları olduğu düşünüleb≢�l≢�r. Hürkuş, TOMTAŞ’a, Junkers A.35’≢�n kanatlarına benz≢�n depoları ≢�laves≢� ≢�le havada kalma süres≢�n≢� uzatarak Ankara-Tahran uçuşunu d≢�rekt yaparak, İran devlet≢�ne uçağı göstermek ve hükümet≢�m≢�z≢�n rızasıyla devlet≢�m≢�z≢�n ≢�ht≢�yacından fazlasının yabancı devletlere de satılab≢�lmes≢� f≢�kr≢�n≢� açmış. Bu yapılırsa hem devlet≢�m≢�z şereም�enecek, hem de TOMTAŞ’a büyük faydası sağlayacaktı. O sırada henüz TOMTAŞ fabr≢�kası teşekkül etmem≢�ş ve Junkers A.35 tayyares≢� de TOMTAŞ’a devred≢�lmem≢�ş olduğundan bu uçuşu redded≢�lm≢�şt≢�. 16 Eylül 1926 tar≢�h≢�nde Türk≢�ye’de ≢�lk paraşüt göster≢�s≢� Ankara’da yapıldı. Vec≢�h≢� Hürkuş’un kullandığı Junkers F–13 uçağından Alman paraşütçü He≢�nke‘n≢�n 700 m ≢�rt≢�fadan yaptığı 178. atlayışı Gaz≢� Mustafa Kemal ve Ankaralılar ≢�zled≢�ler. M≢�ll≢� havacılığımız ≢�ç≢�n güzel b≢�r başlangıç olan TOMTAŞ ne yazık k≢� 1928 yılına kadar çalışmalarına devam edeb≢�ld≢�. Kötü yönet≢�m≢� yüzünden 1928’de ≢�ም�as etm≢�ş, daha doğrusu ≢�ም�as ett≢�r≢�lm≢�şt≢�r. Hürkuş 1925’de Kurtuluş Savaşı önces≢� İstanbul’da ≢�ken sevd≢�ğ≢�, Mustafa Kemal’≢�n yanına Anadolu’ya geçt≢�ğ≢� ≢�ç≢�n a≢�les≢� tarafından kend≢�s≢�ne ver≢�lmeyen İhsan Hanım‘la anlaşmış, eş≢�nden ayrılarak onunla evlenm≢�ş ve 1927’de Perran ≢�s≢�ml≢� b≢�r kızı daha doğmuştur. B≢�r yıllık aradan sonra Hürkuş, Türk Hava Kurumu’ndak≢� esk≢� görev yer≢� olan Tekn≢�k Şubeye döner. 1930 yılı Sanay≢� Kongres≢� Ankara’da toplanmış, Halkev≢�’nde de Yerl≢� Mallar Serg≢�s≢� açılmıştır. Hürkuş burada yerl≢� malı uçaklarının res≢�m ve maketler≢� ≢�le üstten kanatlı kapalı kab≢�nl≢� Vec≢�h≢� K-XI t≢�p≢� uçak model≢�n≢�n m≢�nyatürünü serg≢�ler ve büyük ≢�lg≢� görür. Kurumda boş durmaz, yen≢� uçak model ve t≢�pler≢�n≢� tasarlamaya devam eder. 1930 yılı yıllık ≢�zn≢�n≢� ≢�k≢� ay ücrets≢�z olarak uzatıp Kadıköy’de b≢�r kerestec≢� dükkânını k≢�ralayarak, üç ay ≢�ç≢�nde ≢�lk Türk s≢�v≢�l uçağını, aslında ≢�k≢�nc≢� uçağı Vec≢�h≢� XIV uçağını ≢�nşa etm≢�şt≢�r. İlk uçuşunu 27 Eylül 1930‘da Kadıköy F≢�k≢�rtepe’de büyük b≢�r kalabalık ve
basın topluluğu karşısında yapmıştır. Uçak ≢�k≢� k≢�ş≢�l≢�k, tek motorlu spor ve eğ≢�t≢�m uçağıdır. Uçağı ≢�le b≢�rl≢�kte uçarak Ankara’ya dönmüş, Ankara üzer≢�nde b≢�r göster≢� yapmış, Başbakan İsmet İnönü ve bazı komutanlar tarafından uçağı ≢�ncelenerek tebr≢�k ed≢�lm≢�ş. Uçab≢�l≢�rl≢�k sert≢�f≢�kası ver≢�lmes≢� ≢�ç≢�n İkt≢�sat Bakanlığı’na müracaat ederek müsaade ≢�stem≢�şt≢�r. 14 Ek≢�m 1930’da, “Tayyaren≢�n tekn≢�k vasıም�arını tesp≢�t edecek k≢�mse bulunmadığından gereken ves≢�ka ver≢�lmem≢�şt≢�r” cevabını almış. Hürkuş, bunun üzer≢�ne bakanlık nezd≢�nde yapılan g≢�r≢�ş≢�mler sonucu uçağa ≢�stenen belgen≢�n alınması amacıyla Çekoslovakya’ya gönder≢�lmes≢� ≢�ç≢�n müsaade almıştır. Uçak Ankara’da sökülmüş, Dem≢�ryolu vagonları ≢�le Haydarpaşa’ya, S≢�rkec≢�’den de Prag’a gönder≢�lm≢�şt≢�r. Hürkuş, 6 Aralık 1930’da Prag’a geld≢�ğ≢�nde henüz tayyare gelmem≢�şt≢�. Tayyareye a≢�t stat≢�k raporu g≢�b≢� resm≢� evrak önce Çek d≢�l≢�ne çevr≢�lm≢�ş, uçak gel≢�nce tekrar monte ed≢�lerek uçağın malzemeler≢� ve her türlü tekn≢�k kontrolü yapıldıktan sonra uçuşu ≢�stenm≢�ş. Her türlü uçuş şek≢�ller≢� ≢�le uçuşun kontrolü tamamlanmıştır. Hürkuş 23 N≢�san 1931‘de Çekoslovakyalı yetk≢�l≢�ler tarafından c≢�vardak≢� b≢�r gaz≢�noda düzenlenen b≢�r törenle, başköşes≢�nde “Yaşasın Türk Tayyarec≢�l≢�ğ≢�” yazılı b≢�r pankartla onurlandırılarak uçuş müsaades≢�n≢� almıştır. 25 N≢�san 1931’de Çekoslovakya’dan uçarak Türk≢�ye’ye gelmek ≢�ç≢�n yola çıkıp 5 Mayıs 1931‘de Türk≢�ye’ye gelm≢�şt≢�r. Hürkuş, uçağının atıl kalmaması ≢�ç≢�n Posta İdares≢� ≢�le çeş≢�tl≢� görüşmelerde bulunur. İlk kurulmak ≢�stenen posta hattı Ankara-Erzurum ≢�le Ankara-İstanbul arasında düşünülür. Bu arada Türk Hava Kurumu yen≢� b≢�r turne planlar. Ankara’dan başlayan uçuş Aksaray, Konya, Manavgat, Antalya, Feth≢�ye, Muğla, Aydın, Den≢�zl≢�, Uşak, Esk≢�şeh≢�r, Adapazarı, İzm≢�t ve Yeş≢�lköy‘de tamamlanır. Uçuş büyük b≢�r başarıyla tamamlanmıştır. Kurum şubeler≢� bağışlarla zeng≢�nleşm≢�şt≢�r, ama 3 Kasım 1931 tar≢�hl≢� telgraም�a büyük yardımcısı mak≢�n≢�st≢� Ham≢�t’≢�n ≢�ş≢�ne son ver≢�l≢�r Hürkuş’a ödenen uçuş tazm≢�natı kes≢�lerek Vec≢�h≢� XIV uçağı uçuştan men ed≢�l≢�r. Bundan sonrak≢� uçuşların M≢�ll≢� Savunma Bakanlığı tarafından ver≢�lecek uçakla gerçekleşt≢�r≢�leceğ≢� b≢�ld≢�r≢�l≢�r. Bu durum Hürkuş’un kurum’dan tekrar ayrılmasına neden olur. Gez≢�ler≢� sırasında gençl≢�kte oluşturduğu uçma sevg≢�s≢� ≢�le b≢�r havacılık okulu açmayı düşünür. 21 N≢�san 1932‘de İlk Türk S≢�v≢�l Havacılık Okulu‘nu kurar. İk≢�s≢� kız olmak üzere 12 öğrenc≢� kaydolur. 27 Eylül 1932‘de eğ≢�t≢�m ve öğret≢�me başlanır. Okulun gayes≢�
Türk gençl≢�ğ≢�n≢� havacılığa alıştırmak, tayyarec≢� kuşaklar yet≢�şt≢�rerek Türk≢�ye Cumhur≢�yet≢� hava ordusunun yedek gücü olmaktı. Okulun motorlu ve motorsuz ≢�k≢� şubes≢� vardı. Eğ≢�t≢�m teor≢�k ve uygulamalı olarak yapılıyordu. Büyük b≢�r atölyes≢� vardı. Kalamış’ta b≢�r hangar ve uçuş alanı olarak kullandıkları küçük b≢�r sahası, b≢�r de F≢�k≢�rtepes≢�’nde uçuş alanları vardı. İlk 12 öğrenc≢� Sa≢�t, Tevf≢�k, Muammer, Abdurrahman, Sal≢�h, Osman, Rıza, H≢�kmet, Hüsey≢�n, Kenan, Er≢�be ve Türk≢�ye’n≢�n ≢�lk kadın p≢�lotu olan Bedr≢�ye (Gökmen) ≢�d≢�. Öğrenc≢�ler≢�n eğ≢�t≢�m sırasında h≢�çb≢�r kazası olmamıştır. Zor koşullarda eğ≢�t≢�m yaparken bazı kurumların, örneğ≢�n Tekel İdares≢�’n≢�n ve İş Bankası’nın reklâmlarını yapmış, bazı vatansever yetk≢�l≢� kuruluşların da yardımları olmuştur. Nur≢� Dem≢�rağ Bey, b≢�r tayyare yapımı ≢�ç≢�n 5.000 TL verm≢�ş, böylece 1933’de adı “Nur≢� Bey” olan “Vec≢�h≢� XVI” kapalı kab≢�n uçağı yapılmıştır. Aynı yıl tek satıhlı “Vec≢�h≢� XV” uçağını da ≢�nşa etm≢�şler ve 30 Ağustos 1933‘de ≢�k≢� Vec≢�h≢� XIV, ≢�k≢� tane Vec≢�h≢� XV ve Nur≢� Bey Vec≢�h≢� XVI uçakları ≢�le öğrenc≢�ler≢�, İstanbul gökler≢�nde göster≢� uçuşu yapmışlar. Okulda, b≢�r de “Vec≢�h≢� SK-X” adlı, uçak motoru ≢�le çalışan den≢�z botu yapılmıştır. Öğrenc≢�ler≢�nden Sa≢�t Bayav, Tevf≢�k Artan, Muammer Ön≢�z, Osman Kandem≢�r, ≢�lk kadın tayyarec≢�m≢�z Bedr≢�ye Gökmen ve kızı (yeğen≢�) Er≢�be yalnız uçmayı başarmışlardır. Vec≢�h≢� S≢�v≢�l Tayyare Okulu parasal sorunlardan ve yet≢�şt≢�rd≢�ğ≢� öğrenc≢�ler≢�n d≢�plomalarına denkl≢�k verd≢�remem≢�ş olmasından kapanmıştır. 1935 yılı başlarında Türk Hava Kurumu Başkanı Fuat Bulca, çağrılı olarak Rusya’ya g≢�der. Orada s≢�v≢�l havacılığın durumunu görür ve dönüşünde Atatürk’e anlatır. Atatürk, gezd≢�ğ≢� her yerde kend≢�s≢�n≢� havadan saygıyla ≢�zleyen, gazetelerdek≢� yazılardan ≢�zled≢�ğ≢� Hürkuş hakkında da Fuat Bey’den b≢�lg≢� ≢�ster. Aldığı cevaplar karşısında Büyük Atamız: “Ya, öyle m≢�? O halde Türk Kuşu namı ≢�le yen≢� b≢�r çalışma yolu açın ve Vec≢�h≢�’den faydalanın!” emr≢�n≢� ver≢�r. Hürkuş Ankara’ya çağrılır. O da uçağına atlayarak Ankara’ya gel≢�r. Hürkuş bu durumdan çok sev≢�nçl≢�d≢�r. Türk Kuşu’nda yapılması düşünülenler, onun gerçekleşt≢�rmek ≢�sted≢�ğ≢� şeylerd≢�r.
Başöğretmen olarak amatör gençler≢� çalıştırmak, Et≢�mesgut hangarlarını yapmak, yaz kampı ≢�ç≢�n uçuş sahası İnönü’nün bulunması ve okulunda yet≢�şt≢�rd≢�ğ≢� öğrenc≢�ler≢�nden Sa≢�t Bayav, Tevf≢�k Artan ve Muammer Ön≢�z’≢�n Rusya’ya eğ≢�t≢�me gönder≢�lmes≢� onun mutluluğu olur. Ne yazık k≢� 29 Ek≢�m 1936‘da yeğen≢� Er≢�be‘n≢�n paraşütünün açılmaması neden≢�yle düşmes≢� ve 30 Ek≢�m 1936 günü şeh≢�t olması onu çok üzmüştür. Türk Hava Kurumu, 1937 sonbaharında mühend≢�sl≢�k eğ≢�t≢�m≢� ≢�ç≢�n Hürkuş’u Almanya’ya gönder≢�r. Vec≢�h≢� Hürkuş, We≢�mar Mühend≢�sl≢�k Mekteb≢�’ne ≢�ht≢�sas sınıfından başlatılmış, b≢�r buçuk yıl sonra da mezun olmuştur. 27 Şubat 1939‘da Tayyare Mak≢�ne Mühend≢�sl≢�ğ≢� d≢�plomasını almıştır. Türk≢�ye’ye döndüğünde Bayındırlık Bakanlığına başvurarak, “Tayyare Mühend≢�sl≢�ğ≢� Ruhsatnames≢�n≢�” almak ≢�sted≢�. Ancak yetk≢�l≢�ler, “≢�k≢� yılda mühend≢�s olunmaz” d≢�ye b≢�r gerekçe ≢�le kabul etmem≢�şlerd≢�r. Mühend≢�sl≢�ğ≢�n≢� Danıştay kararı ≢�le kabul ett≢�r≢�r. Türk Hava Kurumu’nda da yönet≢�m değ≢�şm≢�ş, vaz≢�feler≢� başkalarına ver≢�lm≢�şt≢�r. O günkü koşullarda tekn≢�k ≢�mkânın olmadığı Van‘a tay≢�n ed≢�l≢�r. Bunun üzer≢�ne ≢�st≢�fa ederek kurumdan ayrılır. 1942 Yılında “Vec≢�h≢� Havada” k≢�tabını yayınlar. Bu k≢�tabında, 1915-1925 yılları arasında B≢�r≢�nc≢� Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı ve Cumhur≢�yet≢�n ≢�lk dönem≢�nde yaşadıklarını, ≢�lk uçağını nasıl yaptığını anlatır. Havacılıktan uzun b≢�r ayrılıktan sonra 1947’de Kanatlılar B≢�rl≢�ğ≢�‘n≢� kurdu. Gençler≢�n büyük ≢�lg≢� gösterd≢�ğ≢� b≢�r kuruluş oldu. 1948’de Türk Hava Kurumu’ndan Mag≢�ster t≢�p≢� b≢�r öğren≢�m uçağı tem≢�n ett≢�ler. Kızı Gönül’ün Yazı İşler≢� Müdürü olduğu “Kanatlılar” adlı aylık b≢�r derg≢�y≢�, 12 sayı çıkarttılar. Büyük çoğunluğu ün≢�vers≢�te öğrenc≢�ler≢� olan Kanatlılar B≢�rl≢�ğ≢� fazla yaşayamadı. 1951‘de beş arkadaşıyla b≢�rl≢�kte havadan z≢�ra≢� ≢�laçlama yapmak üzere “Türk Kanadı” adı ≢�le b≢�r ş≢�rket kurmuş, Sa≢�t Bayav ve Muammer Ön≢�z’le İng≢�ltere’ye g≢�derek Auster MK-V t≢�p≢� üç uçak almışlar. Türk≢�ye’ye döndükten sonra ortaklar arasında çıkan anlaşmazlık üzer≢�ne Hürkuş, haklarından vazgeçerek ş≢�rketten ayrılır. 1952’de Paro mamasının reklâmını yapmak ≢�ç≢�n tekrar İng≢�ltere’ye g≢�derek Perc≢�val Proctor V t≢�p≢� dört k≢�ş≢�l≢�k haf≢�f tur≢�st t≢�p≢� tayyare alır. Bu tayyare ≢�le değ≢�ş≢�k müesseseler≢�n reklâmını yaptı. Paro bebek maması, Puro sabunu g≢�b≢� gıda ve malzemeler≢� ufak kâğıt paraşütlerle uçaktan dağıtarak, kanatlarına taktığı pat≢�skalar üzer≢�ne banka ≢�s≢�mler≢�n≢� yazarak reklâmcılık yaptı.
6 Ağustos 1954‘de “40. H≢�zmet Yılı”nı kutlamak ≢�ç≢�n Yeş≢�lköy Uluslararası Havaalanı’nın salonunda “Türk Havacılar Bayramı” adıyla b≢�r jüb≢�le yapıldı. 29 Kasım 1954’de Hürkuş Hava Yolları’nı kurdu. Türk Hava Yolları’nın seferden kaldırdığı uçaklardan sek≢�z tayyare Z≢�raat Bankası’ndan kred≢� ≢�le satın alınmıştı. B≢�r takım güçlüklerle uğraşarak hava yollarının sefer yapmadığı yerlere seferler koyarak, ≢�z≢�n vermed≢�kler≢�nde gazete taşıyarak çalışmak ≢�sted≢�, ama kazalar, kaçırılmalar, sabotajlar sonunda Hürkuş Hava Yolları’nın uçakları uçuştan men ed≢�ld≢�. Buna rağmen el≢�nde kalan son uçağını (TC-ERK) da Maden Tetk≢�k Arama Enst≢�tüsü’nün emr≢�nde kullanarak Güney Doğu Anadolu’da toryum, uranyum ve fosfat arayarak zor doğa koşullarında çalıştı. Hayatının sonlarında çok sıkıntı çekm≢�ş, borçlandırılmış, uçamayacak duruma düşürülen uçaklarının s≢�gorta g≢�derler≢� ve bunların fa≢�zler≢� borcuna eklenm≢�ş, ≢�cra tak≢�pler≢�, davalar neden ≢�le vatana h≢�zmet tert≢�b≢�nden kend≢�s≢�ne bağlanan çok yeters≢�z maaşına b≢�le hac≢�z konmuştur. Ankara’da anılarını yazarken, bey≢�n kanamasından komaya g≢�rd≢�. Gözler≢� ve kalb≢� göklerde olan Vec≢�h≢� Hürkuş, ≢�nsanların aya ayak basmak üzere dünyadan ayrıldığı gün olan 16 Temmuz 1969 tar≢�h≢�nde Gülhane Asker≢� Tıp Akadem≢�s≢� Hastanes≢�’nde hayata gözler≢�n≢� yumdu. Ankara, Cebec≢� Asr≢� Mezarlığı’nda defned≢�ld≢�. (TVHMD tarafından hazırlanmıştır-2012) Kaynak: http://www.tayyarec≢�vec≢�h≢�.com/yasam_oykusu.asp Vec≢�h≢� Hürkuş’un Çocukluğu
Yazıyı beğend≢�n m≢�?
0%
0%
KİM KİMDİR? K İ M D İ R , V EC İ H İ , V EC İ H İ H Ü R K U Ş
0%
0%
0%
0%