Thuật Đấu Trí Châu Á

-{

-{

-tf-\\'!'

CHIN-NING CHU PHAN THI MAI PHUdNG

fr*

dich

Thu0t sc

DAU TRI CHAU [* s

elAl MA eiAr'r cOn vAru HoA

KINH DoANH

PHudNe oOrue

n cHi oArv cAcH stNH r6ru cno Neuot PHUdNG

rnuvsrAMnSN so4n oJcxnruAr s{cr &Ir cON

Saigonbool<

rAy

rrruH DoANH

nxb Dd tliing

d cHAu n

$Qc fuc

1)

I

n 'l

WSi,bHbAurni cuuAN BI cHo rRAN

rHuoNG rnuOuc Nuu cHrdx

n

rON

4

rnu rHAp r,uc

tr \,

MAT DAY, TAM

t\

-?

rf

BrNH

rnuduc

pHAp

J

O

o4u..........

.......... 8 ............. rT ........... zB

Nd

............. 53

DEN

........... 90

W'^l.l,ffii

rcfr.r

Nuoc NHAI N6r nHoNG rRoNG soo

I

ono oUc vA DAo ouc

o ()

LrEN HIEP

9

uonrravA

NAM

.......... e8

cn

................ 114

SAMURAI

........ 136

rsHrHAM

.....

1s2

4 ^ BA PHAN

NU cHOA

RA0..........

"'

1

0

1

1 puuoNcrAvrnoNccAINuixrRUNGqudc """""""""'rsz

12

cuoc cHAy DUAVuor

ctcndr r,t0x

H0 vAr.r Hoa vn

ltcu sfi

.........'....

1 3 xcuor rRUNG qudc si dN 1 4 tr.l suNc ud ruNu rd crin DAI LoAN ctUn c,q.c nAN rOc cHAUA

W'^ifib'^?; rE s6NesoT 1 5 nnunc NvvoNc t dN .........

W;HXllo, 1

174

""""""""'

202

"""""""

21'6

""""""""

244

"""""""

258

""'

27 4

rrrTHoc

6 tnunc Nuoc c0 cHI0N ruisc

17 .qtcl{vHavsurrJDANGsAYNGU? """"""" 2eB

o

fucAu

onr

Do tinh pho phdn th8ng th6n cria nhrrng phdn n6i vd nudc Nh4t hiQn dai . r'ing quydn s6ch ndy, nhfrng ngrrdi cung cdp thdng tin cho tOi, md sinh kd .,n dua vdo thion chi cira cdc cOng ty Nhat hodc chinh phrl Nhat, d6 nghi j';oc gidu ton. vd b8i srr bdp b6nh cfia tinh hinh chinh tri cira Trung eudc .uc dia, gidu t6n lu6n tdt nhdt. Tdi tran trong c6m on.dt rrni6, nguoi Trung Qudc, Nhat Bdn, Ddi Loan, Hdn eudc, vd ngtldi My gdc A aa .nil ,e sinh nghiOm cfra ho vdi t6i. Tuy t6n ho kh6ng d.roc n6u ra ddy, t6i lu6n ghi nhd dn tinh cfra ho.

TOi cdm dn Eleanor Rawson, nhd xudt brin crla t6i, vi tdm nhin vd su tin chdc vdo tdm quan trong cria quydn s6ch ndy, vA vi da n6 luc xudt b6n quydn srich.

Tdi vo cr)ng crim dn Grace shaw, bi6n t{p vi6n nhd xudt bdn Rawson Associates, vi da ki6n nhan girip t6i hodn chinh b6n th6o quydn sdch ndy.

TOi muo'n bny t6 ldng bidt dn sau sdc ddi vdi Kurt survance, c6. vdn biOn tap cfra tdi. Ndu khong c6 su h6 tro khOng m6t m6i cfra anh, quydn srich ndy dd kh6ng thd hodn thdnh.

Toi chan thanh cdm dn Natasha Kern vi nhrlng n6 luc khdng m6t m6i

c0 cho quydn s:ich ndy.

crla

Toi xin cdm on chen wun-yu, shean-Tzong Tsai, yong K. Kim, Jay Lee, Ruby chow, Kyoko okuno, Gayle vrla, Lani searl, James clauser, vd Roger Morgan vi da hdo hiQp chia s6 thdi gian vd su hidu bidt cfra minh voi tlt.

Cu6'i cr)ng, tdi xin crii minh ta dn Quydn ning vfr tru, vi da dit t6i vdo m6t khoring khdng gian vd thdi gian, noi toi tidp nh4n duoc nhi6u ndn vdn h6a khiic nhau ciia chAu A.

7

/\\

PHAN

MOT

cu9c .^a

DAU a

TRI I

8|

cuoc oAu rni

W Chudn bi cho trQn ddu

DiQnthoaitrongphbngkh6chsancfiatOi6B6cKinh16ovang.Daniei cria td washington Post, ggi ddn southerlana, truorrJ uarr-phbng B6c Kinh h6itdiliQungdy*"uitol.otr'ag6panhvdm6tdoanhnhAnCanadakhdng' ngtrdimdchirngtas6goildDavidBuyer.AnhkdvditdirhngOngBuyer tion ddn Trung Qudc. Bidt toi ndy d5 bi mot ,rd dau irorrg chuydn oi aau thd ong Buyer mudn kd cho toi nghe dang d Bdc Kinh, Dan nghi rhng c6 moi-viQcdSh6ngb6trasao.Ch(rngtdig4p,'t'a,atidns6nhkh6chsanrdi m6i' tim mOt g6c yOn tinh dd c6 thd chuyQn trd thoii da ndi danh ldu tldi trong David Buyer xudt than tu mot dbng ho canada Buyer tl6 bay sang Trung ngdnh kinh doanh ldng th6. Bdn th6ng trddc, chd

747 iltgc chd tao ri6ng theo don tl6t hdng' Qudc bbng mot chidc Boeing vd ldi hrla tro girip vd k! thuQt theo 3200 con chdn sdng. Vdi chilng d6 chdn

nhhmph6ttridnmqtchdongtrinhkhoahocnuOivdgAygidngchdn,ong Nhtrns mei ;;;;; s6 tr6 v6 canada vdi kho6n l6i chung m6t triQu d6la. viec at6 kh0ng di6n ra nhu v4Y' bay sdm' Ong sO rdi di md Ngdy mai, Buyer s6 quay vd nhh tr6n chuydn cdn bay chdn cfia minh' khdng c6 kho6n tidn trieu dd kia md cirng ching

IHUAN BI

c*o rn4u

oiu I I

kdt to6n sd s6ch vdi sd thua 16 kho6ng nfia tich bi6n' tri6u dola vd cd g6ng dd ndng trai nuoi chdn cria minh kh6i bi til hb ndm 1988' $ttg VU dAu tr1 mao hidm xui rfii cria David Buyer b6t ddu dd kidm cliuh sd d6 bdn ch6n chd dgi mQt ph6i tloin tt Trung Qudc sang vi khdng mudn phii chdn. Buyer nghi rbng chdc hg tld hoSn chuydn di lai tuc h0 di chuydn xa nhd vQy. Nhung th4t ra, vdn dd chinh ld nhirng thri

MOt

khi vd ddn nhd 6ng

sO

chiduvdthithucnhQpc6nhph(tctapmdhgph6ithrJchiQn. Buyers6b6nchophiaTrungQudcbdychdngidngnOnOngkh6ngmudn gdn' 6ng tr6 mia sinh san cua chdn. Mia sinh s6n cria chfing cdng tldn chdn cfia minh s6 vddt qua cDrng cam thdy lo lSng hon. Tin chdc rhng bdy gao nhdt, 6ng b6o cho phia Trung Qudc rhng 6ng s6 -oi".,rE. kidm tra g6t

ki kdt th6a thudn khi chd chdn sa.rg Tr,rng Qudc bhng mdy bay. Ho c6 thd gi. Ngay khi chidc 6ng sang adv] pfria tr,rttg Qudc ching hd t6 f ph6n ddi hdng dn do kia, vu giao dich de thdt bai, -aV UuV cdt ciln:n cUng chuydn nhung Buyer kh6ng bidt didu d6, cho ddn t4n vdi th6ng sau' it tau sau khi Buyer tlen Trung Qudc, gi6 l6ng chdn tr6n thi tlidng 16ng thf thd gi6i gi6m. B6i Buyer c6 3200 con chdn il6i c6ch nhd 10.000 ddm, vd gtd cA dy dd thr/ong cbn chtra b6n, phia Trung Qudc vin vho sr,l dao tlQng tdn Irrgng l4i hop ao.'g. Nhhm gAy th6m 6p lr'rc vdi ong, phia Trung Qudc vd ddn .orrs rbne crich khong chSm s6c d6m chdn; h9 cd tinh b6 d6i chirng chdn cfia chfing vdo nhfrng cai chudng nh6 xiu. Ch&ng bao ldu sau, 150 con Buyer d6 chdt vi bQnh vd vi khdng tluoc chim s6c d6ng mcc.

Khi bidt drroc rbng phia Trung Qudc ilang tidn hhnh mua mdt sd lrrong ldn chdn cria mQt nhd nudi chdn PhAn Lan, Buyer khdng mudn thua i6 thom kh6i bd ntra. Ong tim c6c nhd m6i gi6i, nhfrng ngtrdi c6 thd girip 6ng thodt hdt' tdc vd mang lai cho dng b6n hgp ddng trr.I6c khi bdy chdn cria Ong chdt kd.

Sau Di nhi6n ld c6c nhd m6i gidi ndy dbi mQt khoAn ti6n thudng dring nhidu cuQc thuong lugng, c6c nhd m6i gidi da thuydt phuc clttgc ben mua ban dAu chiu mua 900 trong sd gZO0 con chdn vdi gi6 theo th6a thuan trddc mQt con day ld 380 ddla mQt con, nhrrng phia mua chi ddng f fi6 c6 30 d61a cho sd cbn lai.

10 |

cvQc oAu

rni

cudi cing, c6c nhir moi gidi d6 b6n tlugc sd chdn cbn lai ngodi cho den vdi giri cuc ha. Nhung, ngodi chuyQn gi6m gi6 th6 th6m, dd b6n iluoc hdng, Buy", cla ph6i hrla b6o tro cho cd chuc tlfta con cria nhidu quan chrlc Trung phai ldy ti6n trii tr6 hoc phi cilng eudc di du hoc Canada. Rdi day 6ng s6 sinh hoat phi bdn n6m tlai hoc cho d6m nh6c dy. Nhung gid ddv 6ng tla biet drroc Id th6i cfia Trung Qudc. Ho mudn gt 6ng cfrng g{t tldu hdt dd c6 thd ban tdng di bdy chdn rdi chudn kh6i il6' My' Budi tdi chfng t6i gip nhau, 6ng Buyer dang mang theo 200.000 il6la ti6n m[t, khAu kin trong ldp v6i l6t 6o kho6c. Vu giao dich bi m{t md cdc nhd moi gidi da gi6p 6ng ddn xdp khidn viQc chuydn tidn ra kh6i Trung thgc hiQn drrgc. Ngodi viQc ph6i chiu Qudc theo ldi thong thddng khong thd thiQt hai nAng vd tei chinh, ong cbn dang ddi mdt v6i nguy cd tldng so, ninh sdng phAn ddi cbn lai trong mOt nhd tr) Trung Qudc ndu nhdn vi6n an sAn bay phdt hiQn ra khodn tidn m4t dy' Buyer d5 pham phai mQt sai ldm nghiem trong khi chrra nhan tidn md tt6 v{n chuydn chdn di. Nhung tt6 ching ph6i ld sai ldm ddu ti6n hay sai ldm nghiom trong nhdt cira ong. chi ddn khi quay lai Trung Qudc vdo th6ng Tdm ndm 1989 tOi mdi bidt ilrrgc vdn dd thgc s{ ld gi' Tdi quydt dinh li6n hQ vdi ong Zhang, vion chitc Trung Qudc tld thu xdp vg giao_dich vdi David Buyer. chi sau vdi phtit chuyQn trd vdi ong niry, toi de hid, vdn dd. 6ng ta ch&ng ngAn ngai thd hiCn su tfic giAn cira minh vdi '.u Buyer. Quydt dinh crja Buyer - ch6 bay chdn sang Trung Qudc bhng m6y bay thay vi chd dng Z:nang cirng c6c cQng su sang gip - il6 cr/dp mdt cfia ho chuydn di Canada md ho hhng trOng cloi nhidu th6ng trdi. Ddi vdi c6c vi6n chfc Trung Qudc, di nddc ngodi ld d4c quydn hidm hoi vd danh gi6 nhdt md ho c6 thd c6. Ho kh6ng thd dung thfi cho Buyer vi d5 cudp cli ctia ho cd hQi quf gi6 tltroc ddn phuong TAy. N5i thdt vong dy de dap tdt su nhiQt tinh cria ho ddi vdi todn b0 du 6n.

Vu Buyer c6 thd khong ld trudng hgp didn hinh, nhtrng su thiâ&#x201A;Źu am hidu mA cAu chuy6n dy phin 6nh thi rdt phd bidn. Trong cuqc ddi ldm itai diQn cho ciic cdng ty phttong TAy kinh doanh tai chAu A, tdi lu6tt

:HUAN BI cHo rn4w

nAu

I lI

cam thdy thdt vong vi tinh thdn phr-rong D6ng vd phtrong Tay chgng chiu g[p nhau. srr khric biQt ldn vd ng6n ngrl cria phuong Tay vd phrrong D6ng rd m6t rdo can d6 hidu. Nhrrng ng6n ngfr kh6ng chi duoc ding dd die;dat suy nghi cria chring ta, n6 cbn duoc dr)ng dd tu duy nra. Nguy6n nhan dn sau srr hidu nhdm d6 kh6ng ph6i ld do ng6n ngrr md ld do ldi trr duy cria

chring ta: ld'i ttr duy cria phuong D6ng vd phuong Tay cfing kh6c nhau nhrr ngdn ngrl cfra ho v6y.

c6 ldn tdi nghe Donal Frisbee, tdng gi6m ddc di6u hdnh ki6m chfi tich Pacificorp, phrit bidu "chi cdn hidu drroc ngudi chau A nghi gi, t6i sc lidt c6ch rlng ph6 vdi ho." Ong Frisbee t6 ra nh?y b6n hon da s6. c6c doanh nhan phtrong Tay trong vi6c nh6n dinh vdn d6. Nnidu ngrrdi cfr cho rhng ho hidu 16 vi khdng mudn ai khuyOn nhri gi. Toi de trlng b6 ca budi chidu ngdi nghe mQt vi c6 tham ni6n ba mrJoi ldm ndm thdnh cong trong linh vuc tidp thi. "Tidp thi le tidp thi," dng ta b6o tdi. "Tdi hidu 16 cOng vi6c cria minh.

Tidp thi d chAu A tfri c6 gi kh6c cht?,, Dd c6 kh6ng it srich vidt vd vi6c kinh doanh 6 chau A. Nrridu quydn mi6u t& cdch ngudi chdu A thuc hiQn ciic vu giao dich mQt crich chudn x6c vd t6 ra fl6 c6 nghiOn cfru ti mi, nhung tOi chua drroc doc quydn ndo ldm s6ng t6 lf do tai sao ngrldi chau A rai thuc hi6n crlc vu giao ii.h th.o crich nhtr vfly.

Hoc vd cdch hdnh dOng cfia mQt doanh nhdn .rra,, A md, khOng hidu drroc d0ng co cfia anh ta thi ching girip ich mOt ngudi phtrong Tdy ld bao trong vi6c giao dich thdnh c6ng vdi anh ta. Nhdt thid; phei hidu duoc nguydn nhdn sau xa trong hdnh d0ng cfia mdt ngudi chau A. euydn sa.r, ,riv sc trinh bdy vd c6c nguyOn nhAn dy.

Ldi tu duy chidn luoc vdn dn sau trong tri ngudi phrrong E6ng. c6c chidn luoc cu thd x& tri moi tinh hudng trong cuQc sdng da drroc ph6t tridn, c6i tidn vd nghiOn ciru trong hdng nghin ndm rdi. Ndu mQt ngudi phrrong Tay khdng cd tim hidu tam trf ngr.rdi phuong Ddng, anh ta s6 thdy .brrg .h?rrg it d ,rao ph6t hiQn ra drloc c6i mang nh6n chidn luoc phrlc tap md cal aoi ta'. Ja, A dang ching ra quanh minh, vd rdi s6 trd thdnh nan nhan cria ho.

12 |

croc

BAU

rni

CunggrdngnhtrDavidBuyer,rdtnhidungrldiphuongTAyd6ph6itragi6 vdi phuong Ddng' ong Buyer tlSt cho str k6m hidu bidt cira minh khi idm 6n tim c6ch do6n ra lf do khidn ch6ng ph6i ld ,rgu61 kh6ng hidu bidt. 6ng dd ho' Trong phrii doin Trung Qudc ho6n chuydn vidng tham canada cfia ph6ng do6n vi hidu nidt c,ia mQt doanh nhdn phttong TAv' d6 ld su ;;;'"irr.rf, rhng didu gi thing vdi x6c; sai lAm cria Buyer id d ch6 ong ttd tin chdc Ong thi cfrng dring vdi ngudi Trung Qudc' ttdi sdng bon dbng T6i te mQt phu nfr Trung Hoa. Dbng ho tdi d6 nhidu b6, cha toi tilng cilng ban bb song Ap Luc^6 DOng Bdc Binh Nguy6n. H6i ta chd sang bdn kia bd sdng Ap 6ng tr6 cho ngddi fa] AO vdi xu dd nhd dng Ti6n ben dy' Thdi dy' md Luc choi trb ddnh trQn gi6 vdi bon con trai Tridu vd vr)ng D6ng Uiy eiO cfrng thd, dbng Ap Luc lb dia gi6i gifra Tridu Ti6n bi6n gidi dich chuydn Bdc Binh Nguy6n, nhtrng trong nhidu thd ki, dudng pha trQn gifra vdn t6i lui tr6n vilng ddt ndy. v6n h6a cfia midn ndy lh sr/ h6a Trung Hoa vh vSn h6a Tridu Ti6n'

mudi chin, ngudi Nhat t15 c6 m4t 6 DOng Bdc Binh Nguy6n.N[m1931,hochinhth(tcs6pnh4pD6ngB6cBinhNguyonvdo rdt kh6c vdi c6c nrldc ranrr trrd Nhat B6n. Ntrdc Nhat thrJc ddn hdnh dQng c6ch khai th6c cira c6i vd thrrc dan phtrong TAy. Ho khong ilOn gi6n chi tim vdn h6a tdi nguyan dua c6c thuoc dia, ho cbn n6 luc thay thd ngon ngf vd cho ddn thuqc nan Jia bbng ngdn ngf vd vin h6a Nhat. H9 cd g6ng truydn diaibng tu heo vd phdm chdt cria ngtrdi Nhat' ngudi Nhat gi6ng day, Cha me t6i hoc chuong trinh Nhat, do c6c gi5o vi6n NhAt lrru lo6t trong mot ng6i trtrdng chi n6i tidng NhAt. Ho hoc n6i tidng gi6 vd ld ngudi Nhat va hdp thu rdt nhidu n6t v6n h6a Nh4t. Me toi thddng kh6c trong dd gia dinh minh drroc ddi xfi tdt hon nhidu ngudi Trung Qudc ddn Edi thOi tam chidm. Nim 1949, gia dinh t6i rdi Trung Hoa luc dia Loan, ndi tdi idn 16n.

Ddi Loan, cfng gidng nhrr D6ng B5c Binh Nguy6n, ld thuQc clia cira Nhat B6n trong sudt nrla trrg rri trdd'c khi Nhat B6n b4i trQn trong chidn tranh Thd gidi ldn tnft hai. Thdi t6i cbn tli hoc, nhidu ngoi tnrdng v6n cbrr chiu Vdo cudi thd

ki

IHUAN Br cHo rnev

oAu

|

L3

6nh hudng cfia NhQt B6n. Khi cdc gi6o vi6n trlc giQn, ho sd mdng chdng tOi bhng tidng Nhat. Chi ddn khi da trtldng thhnh vd dd di nhidu ndi d chAu A cung nhu phrrong TAy tOi mdi nhAn ra ring gia dinh tdi chiu 6nh hudng cfra vdn h6a Nh4t Bin - cfrng nhu vdn h6a Tridu Ti6n sAu sdc nhu

thd ndo.

Tuy c6 rdt nhidu n6t tuong ddng, gifra ngrrdi Trung Qudc, Nhat Bdn, vd Tri6u Ti6n cfrng c6 nhidu didm khric nhau 16 rQt. Ngrrdi phrrong TAy thddng c6 xu hudng thdy srr gidng nhau mA it khi nhAn bidt stt khric biet.

Ho thddng c6 xu htrdng xem nhfrng ngudi ndy ld ngddi chAu A ch(r khOng phAn biQt ie Trung Qudc, NhAt Bin hay Tridu Ti6n. Muc ti6u crla quydn s6ch ndy td girip cho ban c6 c6m nhQn ri6ng vd tinh c6ch cria ngrrdi Trung Qudc, ngudi Nhat vd ngrrdi Tridu Ti6n vd cfrng cho biSt didu ndy di 6nh hudng ddn nhfrng vu giao dfch gitra ho vdi ngtrdi phuong TAy nhtt thd ndo.

Dd thrrc hiQn tlugc di6u ndy, tdi s6 phdi th6o lufln vd nhfrng n6t tinh c6ch d4c thn cria m6i qudc gia.

56 c6 it nhidu sai lac ndu chfing ta td d4m nhrlng d4c didm vd bdn chdt ld cira cii nhAn rdi xem d6 la tinh c6ch cia c6. mQt dAn tQc. Ndu vi6c d6 duoc thuc hiQn thi n6 phdi duoc thuc hiQn mQt crich thdn trong; ndu khdng thi chfng ta se chi di ddn nhr1ng dinh kidn vd nghia md thdi. Tuy nhi6n, th6o 1u4n vd cdc gid tri vd nidm tin phd bidn giira cla sd, ndu khdng mudn n6i ld tdt cit, cdc cd nhdn tao n6n mQt qudc gia, ld viQc cdn ldm. C6 mQt didu gi d6 c6 thd coi Id f thfic tap thd. C6 nhitng didu cltioc xem ih tinh crich cira dAn tQc. TOi sE th6o luan vd cdc vdn dd ndy khOng phAi dd gi6m thidu su kh6c biQt v6'n tdn tai trong m6i dAn tOc vd cfrng kh6ng mudn xfc pham bdt ctl ai.

Gi6 tri cfra nhiing khrii qu6t vd tinh c6ch md t6i sO dd cap ddn khdng phdi d ch6 n6 hoAn todn dring mi d ch6 n6 duoc thila nh{n rQng rdi chfnh bdi nhfrng ngrrdi tlang duoc g6n cho nhitng n6t tinh cddn dy. Ngudi Hoa rdt hay phdn tfch tinh c6ch ngudi Hoa qua hinh thrlc mQt "ngtldi Trung Hoa didn hinh" gi6 dinh. Nhirng khidm khuydt trong tinh cdch dy thddng ilugc goi ld "cdn b6nh dAn tQc", cbn cdc dfrc tinh tdt Ie "phdm c6ch ddn t6c".

74 |

cuQcoAurni

ra c6c sd liqu T6i kh6ng dinh vidt mQt quydn bi6n kh6o. Tdi sd kh6ng drta quan niQm phd dd minh chirng cho ctidu minh trinh bdy. Toi chi x6t ddn nlou. Hg hay bidn. Khi th&ng thdn n6i "Gid'i doanh nhan Tridu Ti6n thich tldn nghian ciru mdi udng md cflng manh nJdu nfra", tdi khdng tlinh d6 cQp cfrng khong nhdt vd mfic tiou thu rt/du tinh theo ttdu ngrrdi Tridu Ti6n. Tdi nhAn Tridu Ti6n mudn ngrrdi ta drla vio t16 md cho rhng t6i c6 ! o.6i doanh ng6u nhi6n ching liAt tidt chd hay di6u dO. Didu toi mudn n6i ld ndu ban rhng "Ngrldi h6i mQt tr6m ngudi trdn drrdng phd Seoul, Bdc Kinh vd Tokyo sd d6 s6 ph6 lon Tridu Tion c6 biSt udng nJou khong?" thi t6m mrjoi trong nhQn tlinh nhtt vQy, toi khong cudi tr6 ldi "Nhu h0 chim." Khi tlua ra nhf,ng trang bi cho dQc giA hd c6 chri f dd kich tinh c6ch Tridu Tion, md chi mudn A ndo cirng c6: "Ndu phuong TAy mQt nh4n thirc phd biSn md ngrrdi chAu ndn hidu 16 viQc minh Lan airrt di udng vdi ly vdi vi chfi nhb Tridu Ti6n thi s6p ldm." cria dAn Moi ngr.rdi chAu A ddu ddng f rhng c6 nhidu phdm chdt d4c tr$lg Tridu Ti6n vd Nhat B6n' tQc rdt ao ,rrra., thdy, phdn biQt ngrrdi Trung Qudc, nhfrng phdm Hon thd, ho cbn nhdt tri vdi nhau vd cdc phdm chdt dy' Nhung nhau vd stl kh6c nhau ndv chdt dy le tdt hay xdu thi hq c6 quan didm kh6c hay cho ngridi kh6c. chri ydu tily thuoc vdo viQc chring duoc g6n cho ho tqc, c6 thd Ddi vdi m6t sd dQc gi6 phrrong TAy nhay c6m vd vdn dd chting cr^c chfing toc vd viQc th6o luan vd d4c ttidm c&a c6c nh6m ngrrdi thudc qrdc gia kh6c nhau dudng nhu mang mdu sdc phdn biQt chring tQc' Quan ,rig-1d pnan biQt chfing tqc cira ngttdi phttong DOng rdt kh6c v6i quan c6i cfra ni6m cira ngudi phtrong TAy. c6c quan didm vd su uu viQt hay k6m C6_tthittg_*6' mQt chring tQc chrra bao gid bi nghi ngai nhrl 6 phrrong Tay. Nhat c6m m6nh tiot vd su uu viot cfia ch&ng tQc gilla ngudi Trung Qudc, quan B6n vA Tridu Ti6n, di theo quan clidm tidn h6a, c6c dan tOc ndy li0n dAn mat thidt vdi nhau. d phrrong Dong, f tudng dAn tQc ndy tnr viQt hon tQc khdc hdu nhu dtrgc moi ngudi thila nh{n' ngudi Ngudi chau A khong c6 srl nh?y c6m vd c6c vd'n dd chring tQc nhrr nty. VOi ho, vdn dd tt6 khdng gdy xric dQng manh. Ngrrdi chAu A xem vi6c

zHULN Br cHo rn4w

oAu

I lS

cdm thdy chfing t0c, td qudc, thdnh phd, gia dinh minh tdt dep hon ngudi khric Id didu trr nhion. Ngudi phuong Tdy cfrng c6 hdu hdt c6c quan aidm ao vd thr/dng n6i v6 chring vdi nhrlng tt ch6 bai nhe nhdng nhu,,sovanh,,, ,,dan t6c chfi nghla", "cuc bQ, dia phrrong". Nhung trong tidng Anh, til ,,phdn biQt chring toc" ld mQt tr) rdt nghidm trong, dt thrrdng thi n6 chi thd hiQn khuydt didm phd bidn cfia con ngudi la tin rbng .,nhfrng gi thuQc vd toi tdt dep hon nhfng gi thuQc vd anh".

Mdi quan ngai vd vdn dd chilrng tOc d M! nghiOm trong ddn n6i ngrrdi ta khOng thd nhdc ddn chting tQc bdi sd xric ph?m ngrrdi khric. Henrietta Anne Klauser, tdc gi6. quydn writing on Both sid,es of the Brain (NXB Harper & Row, 1987), de kd cho t6i nghe vd mQt cuQc goi khdn cdp tr} bi6n tAp vi6n cria bd tutt1c khi s6ch xudt b6n. Bi6n tQp vion dy khdng khdng rdng c6 mOt cdu phdi drroc vidt lai bdi c6 m6t trf c6 tinh phAn biot ch6ng t6c. cau dy nhu sau: "T6i t6n sing gidy vd ngiy ngdy .du ch,iu phir h0 cho ngrrdi rrung Qudc ndo dd phdt minh ra n6.', cau rnd bi6n tap vi6n cho rbng c6 thd chdp nhQn duoc: "Tdi tOn sing gidy va ngdy ngay cau chria phD hQ cho nhd ph6t minh ngudi rrung eudc ndo dd ph6t minh ra n6.,, Ddi vdi ngtldi phu nfr Trung eudc ndy, cau ddu ti6n thd hiQn thiQn cdm cria c6 nhan bd Klauser ddi vdi ngudi rrung eudc. cau ,,v6 trr)ng,, kia khdng c6 mdi thi6n c|m dy. Ngudi chau A kh6 c6 thd hidu aluoc cau ddu ti6n kia c6 vdn dd gi.

Ruby chow, nguyOn la hoi vi6n hOi ddng quan King trong mot thdi gian ddi, da kd cho tOi nghe cdu chuyOn sau:

vao ddu nhiing ndm n6m mrloi cria thd ki trudc, khu chinatown 6 seatile dtrgc ddt tOn lai ld "The International Distri ct, (eudn eu6c td). Nguydn nhan cira sd thay ddi na.y khdng 16 rdng rdm. Trong nhfrng ndm gan dlv, .o

mdt phong trdo ddi phuc hdi ton chinatown. Didu ndy bi m6t sd thdnh vi6n trong HQi ddng thdnh phd ph6n ildi. Norm Rice, hic cbn ldm hQi vi6n HQi ddng thdnh phd trtrdc khi ddc cfr thi trudng, chdng lai viQc khdi phuc tdn c[ vi6n 16 ring d6 ld mQt dinh kidn c6 tfnh xric pham. peter woo, chfr tich Hdi til thiQn chong wa vd ld mQt trong nhirng ngudi drlng dau cQng

16 | cuqcoAurni

bd khong ddng tinh vdi Rice ddng ngrrdi Hoa d Seattle, cong khai tuyon ring d6 ld mQt dinh kidn c6 tinh xtic pham' Hoa vd, n6i chung, Ngudi Trung Hoa sinh ra d chdu A tr,r hdo ld ngtrdi gi. Ngrrdi Mj gdc Hoa vdn khong c6m thdy crii t6n chinatown c6 vdn tld vd vdn dd chfing tQc mdi li nhilng 1dn lon v6i c6c quan didm cira ngtrdi Mf Rice, t6i n6i ttidu ndv khong ngrrdi c6 thd c6m thdy bi xric ph?m. Hoi d6ng cria minh vdi trr c6ch ld m6t h6 c6 y xric ph?m, c6 v6 nhU d5 clem c6ch nhin md nhfrng ngrldi 16 ra ph6i c6m ngudi Mf da den dd nhin nh{n mOt vdn dd

tnavnix6cphamnhdt,dskhOngthdyn6nghiOmtrongnhrrv4y.

NgudiphuongDdngkh0ngc6mthdyc6l6ikhic6tdtrrdngphAnbiet phuong TAv' nhdt ld ngridi Mf' c6m chring tQc, nhung niniat rhlg ngddi thdynhuvay.Hqthrldngdr)ngldi16congkichsdphdnbiQtchringtocdd MOt chinh tri gia Nhat c6 v0 hiQu rl6a cil.c d6'i thir T6y phrrong cria minh' Bin cfia ngrrdi My ia thd vtia ldn tidng quy kdt nhfrng ldi chi trich NhQt rhng NhAt ld dAn tqc rru vi6t c6 6Qng co phAn fi-ei .ft,i"g tqc, vya x6c tin gidng Trung Qudc vd hon ngddi Cdp-ca, vd cffng hon nhfrng ngudi l6ng nhQn didu ndy vd'i ngudi Tridu Ti6n. C6 thd 6ng ta .o .tting bao gid thrla vdi nhau, trl duy kidu phdn phrrong Tdy, nhtrng gi,ia ngrldi phttong D6ng s6 khdng thdm phfr nhQn hay biQt chirng toc nh,l"vay pnd ridtt ddn n6i ho cim thdY 6Y ndY. phuong TAy c6 drioc c6i nhin tr] Muc tiou cria quydn sdch niy ld gi0p ngudi phai tu b6n ngodi' Dd c6 thd b6n trong vd ngrrdi phrrong Dong chri ktrong dinh kidn' Khi doc thdu hidu rltroc nhu v{y, dQc gi6 cdn phAi tU b6 moi quydns6chn}ry,na,,t,aytho6tkh6idis6nphuongTAycrjaminhddtrd md,i c6 thd hidu thdnh mQt ngrrdi pr,uo,'g Ddng. Chi khi ldm nhu vfly ban drroc

bin chdt cria ngrrdi phuong

DOng'

rH(-toNG rRuoNG NHu CH\EN

rRtJoNG

I

17

W Thddng trUdng nhU chidn trUdng

.

I xpm LIcH

srJ l,unU rAtu

ctjdl,lc

I

i ?

)

: \

l

Ch6ng c6 gi kh6 hidu khi c6c nhd chinh tri vd doanh nhAn My thrrdng crim rhdy thdt vong khi ldm vi6c vdi ngddi chAu A. Ngrrdi My dOi khi cho rhng ciich xir su cria ngrrdi phuong DOng ld kh0ng chuyâ&#x201A;¬n nghiQp vd mdu thuAn, trong khi tr6n thuc td ngrrdi phuong D0ng hoc t{p vA tuAn thrl mQt hQ th6'ng c6c nguy6n t6c fi rdng hon nhidu so vdi c6c ddi tric ngrrdi My cria ho.

Ho rft ra nhfrng nguy6n t6c ndy khi nghiOn cfiu lich sir rdi 6p dung vdo cdc tinh hu6'ng trong cu6c sdng hdng ngey.

Vi6c nghi6n c(ru lich sir, nhin chung that su nghiOm tric, phd bidn d phuong Ddng hon ld phuong Tdy do cdch s6t hach cria nhidu ngdnh nghd von v0 cirng quan trong ddi vdi sd th6ng tidn crja m6i cA nhAn thu6c moi gidi. Bdt ngudn til Trung Qudc, crich sdt hach nhy cdn drloc Nhat Bdn vd, Tri6u Ti6n dp dung rQng khdp. d Ttung Qudc, cdch s6t hach ndy theo truydn thdng von ld con dudng duy nhdt dd th[ng tidn trong xd hQi. Si tr] sE d6 k] thi dia phtrong ndu vudt qua nhfrng ngudi tham gia cdc cuQc thi 6 ddy. Viec thdnh cOng trong cdc kj' thi dia phrrong sE girip ho c6 dri trr c6ch tham gia kj' thi qudc gia. Vi6c ilrroc ddnh grd cao trong ky thi qudc gia c6 thd ngay

18 | cuqc oiu rni quydn hJc' B6i lap tfc drra mot hdn si l6n dfa vi cria mQt ngtrdi gihu c6 vd thi' .u. r., thi niry rdt quan trong ddi vdi srr nghiQp, moi ngddi tldu hoc dd vd tridt hoc' Khi C6c k! thi ndy dac biQt chri trong lich sr], vdn chttong

md nguyon hoc c6c mdn ndy, str ki6n khdng quan trong bhng con ngddi, quan trong hon' Tam nhan phia sau c6c srj kien vd hdnh dong tham chi cdn tri con ngtrdi lu6n la ddi trrgng nghion cfu. c6c hoc gi6 Trung Qudc xem nguy@n lf vir tru tlang c6c stl kiQn lich sir nhti cflu chuyQn minh hoa cho c6c 15' dy, v4n hdnh. Ho nghion c(tu lich srl dd c6 thd hidu thloc cdc nguyon nhhm 6p dung vho moi tinh hudng trong cuQc sdng' d phLrong Tdy, cdc bdi hgc lich srt hidm khi dugc dp d*ng vho cuQc sdng d phrrong thrrdng ngdy vd tht/dng bi ngudi ta 16ng qu6n sau khi tdt nghiQp. DOng

thi

kh6c.

nht Ngrrdi chau A ndo cfrng bidt cau c6ch ngon ndy" "Hd'y xem lich st tim vQy' tdm gxong". Cdc nhd ldnh dao chdu A ngdy nay cfrng ldm y nhrl nhtlng kidn thfic cd xrJa c6 tluoc tr) c6c thi dU lich srl dd dinh htrdng cho I)t cong viQc thrrdng ngdy vd cho c6ng vi6c chinh tri. Dd hidu tlrroc tridt kinh doanh cfia ngudi chdu A ngdy nay, chring ta cdn phdi nghi6n citu cric ngudn ndy. vdo cudi nhiing nam b6y mtioi cria thd ki trudc, khi Trung Qudc md crla lai, ngudi Trung Qudc bi phuong Tay chi trich vd c6c dQng th6i chinh tri vd kinh td kj, qu4c. Nhrrng chiSn lrroc dn trong c6c ilQng t]n6i dy cria Trung Hoa luc a.iu .rrang c6 gi kh6c so vdi cdc chidn luoc cfia Nhat Ban, Tri6u Ti6n, Ddi Loan, Hong Kong hay singapore. Nhurg bdi viQc giao dich qudc td 6 cilcqudc gia ndy c6 lich sfi ddi hon, ngtidi 6 c6c nrldc ndy c6 co hoi hiou chinh phtrong ph6p thrrong lttgng cira ho khi giao dfch vdi thd gi6i phuong Tdy. C6c phrrong ph6p crja ho khdng th{t sr1 khdc biet vdi cdc chidn thuat vh kh6i niQm nguyen thriy md ngudi Trung Qudc sfi dgttg, md Clon gian Id mQt phiOn bin di dtrgc c4p nh4t thdi' Bdt luQn ngrrdi phuong TAy c6 thd chi trich cdch xrl sd ciid.a cdc ddi tdc ngudi Hoa ttrd nao xni giao dich vdi ho, anh ta ph6i bidt rhng Trung Qudc ld ndn van minh lau ddi nhdt thd gidi. Trung Qudc tdn tai trong khi nhi6u

rHtJoNG rRtloNG

NH(J

cHIiN rRuoNG

I

19

n6n v6n minh kh6c d6 bidn mdt. Ngdy nay, Trung Qudc mot lAn nita bdt dAu kh6ng dinh vi tri quan trong crja minh tr6n tnldng qudc t6'. RO rdng ld, c:ic nguyon nhAn vdn h6a ld co sd cria mdt sd crich xir stl kh6 hidu, thidu chuyon nghiOp, vd c6 v6 khong phr) hop, nhung c6 thd mot vdi dong thdi crla ho chi id srr phdn 5nh iai thdi dO ngao man ngd ngdn cria mQt sd chinh tri gia vh doanh nhAn phuong TAy, nhfrng ngudi tl6nh gi6 ch thd gidi theo cdc ti6u chi phUong Tdy. Trong c6c chuong sau, chring tdi sO xem x6t c6c chien thu4t dn sau nhirng hdnh tlQng cfra cdc doanh nhdn chAu A vir dua ra nhfrng cAu chuy6n minh hoa c6ch fng dung cira ho.

r

I rnrJdNG

TRIJdNG NHU

cHIiN rRUdNc

Ng?n ngfr Trung Hoa c6 cAu: "Shang chang ru zhan chang" dich theo nghia den ld "Thudng trddng nhu chiSn trddng". D6 le c6ch ngddi chdu A nhin nhAn tAm quan trong cira vi6c thdnh bai trong thd gidi kinh doanh. Thdnh cdng vd kinh td cfra mQt qudc gia chSc chdn 6nh hrrdng ildn srr tdn vong vd thinh vdgng cria qudc gia cfrng nhu di6n bidn crja cuQc chidn. Ngudi chAu A hidu bdn chdt that sd crla su canh tranh vd kinh td. Ho nhin nhAn vd goi n6 theo dring bin chdt cia n6: "Thudng tnrdng nhd chidn trudng."

c u

Ngrrdi Nhat lu6n ld ngrrdi hoc gi6i nhdt cdu ngan ngrl s6ng sudt ndy cria ngudi Trung Qudc. Vd khi viQc 6p dung tlat ddn trinh d0 hodn h6o, trb dd gi6i hon thdy. Ngudn tdi nguy6n thi6n nhi6n nghbo ndn ludn li mdi quan ngai cria cdc nhA lanh dao Nhat BAn. Cdc cu6c xdm luoc Trung Qu6'c vd Ddi Loan cria Nh4t B6n vdo n6m 1874 vd trong chidn tranh Thd gidi ldn th(r hai ld nhfrng hdnh tlQng xudt phdt til nhu cdu md rOng l6nh thd rrhXm b6o cl6m srJ tdn tai cria ndn vdn minh tr6n tl6o qudc NhQt Bin biQt lAp. Sau chidn tranh Thd gid'i lAn thit hai, ngtldi Nhat nhd 1ai cAu ngan ngf cd xua cria ngudi Trung Qudc "Thuong tnrdng nhu chiSn trudng" vd bdt clAu chuyOn tAm dp d,;ng. Nhd chidn thdng tr6n thrlong trudng, nrJdc NhAt d6 vrldt qua drloc srl thdt b4i vd quAn sU vh b6o tlAm duoc srt tdn tai cria qudc gia. Didu ndy minh chfng cho mQt ngan ngil khdc cria Trung Qudc: "Chidn thSng vi dai nhdt ld th6ng mh khOng cAn phdi ddnh."

20 | cu1c oAu rni . I cHrfx LtJOc QuAw

sU rRoNG KINH DoANH

I

nhrr chidn trrJdng vd cuQc sdng ld mot Ngudi chau A tin rbng thdong trudng ydu rbne thon; thao chidn thuat quan srl 1d^thi6t cuQc chiSn non ho cc,rri ti' ludn sdng cbn. c6c nhd lSnh dao chdu A ddi vdi sr/ thdnh congltng nhu srl kinh didn cta Trung Hoa vd chidn coi trong viQc hoc talp cac luan thuydi

thuatqudnsd,ninhptrap.NgtrdidAncirnghoctQpc6clu4nthuydtdynhhm c0ng viQc thtrdng ngay' 6p dung c6c nguy6n t6t t'ottg ct6 vho td trong cuQc sdng ttdu c6 liOn quan Ngtldi phrrong Ddng tin rhng mqi ydu trrdng tron chiSn trddng cflng chinh vdi nhau. su ,arrg .-rdt a6n i6t "a" vi lhs{s6ngsudt"fiu"a"chinhtrigiakhithgcthiquydnhdnhcfiaminh. tdt ce chirng ta trong cuQc sdng hdng cfrng chinh .,J .;;; ,"ar a, dan tdi gi.ld mAu thuan khi tim kidm trong Ngrrdi .naoiftt'o"g te* thdy c6 ngey.

c6cquydns6chvdchidnluocqu6nsuc6cnguyOnt6cnhbm6pdungvdo cuQcsdngddithrrdng,giadinh'noildmviQcvicAthdgidin6ichung'

.

I vm rnO c(rl

BINH PUAP (BING-FA)

I

TrongtidngHoa,tilBingc6nghialibinh,ngudilinh.Fac6nghialdph6p' nghQthu4tho{eng"VOttilc'Binh-FothtldngdrrocdichratidngAnhld ..chidnluocquAnstf,ho{c..nghQthu4tchidntranh,'.Ddivditoithihaildi chuydnngitdykhdngc6ldinaochudnx6c.Binlt'phdpldhinhth(fctt/duy nhhm phuc vu cho muc dich quan su dd chidn luoc thoat ,tu" auq. ph6t tridn tdong t6c giita ngudi vdi ngrrdi' rdi tu d6 dugc ap au"g irorrg tdt ca c6c mdi dd cria mot quydn binh ph6p That sai ldm ndu dlch Binh phdp thdnh hra phdp kh6ng phai ld quvdn s6ch c6 tga dd ndo d6. ch6ng han, T6n Tt binh Trl vd chi6n tranh' N6 la luAn thuvdt cfia T6n tit, Binh phdp n^i-Niie'thud.t binhph6p,,a,o.i,'g",'hrlvQy,n6phAnbiQtvdic6clu4nthuydtkh6cvdchri ttdndy:Th6iCOng-binhph6p'NeoKhdibinhph6p'TOnTAnbinhph6pvd rdt nhidu, rdt nhi6u nffa' s6ch dtroc dang 16n Thdi Nhtrng quydn binh ph6p ttau ti6n ld hai quydn Kd tu cl6, hdng trim quydn Qongvdo ktro6.ng rzoo nam trrldc cdng nguyon.

,il

TH{JANG TRUONj NHU CHrEN TR\\ONG

:naE

di

I 21

drroc vidt va nhidu quydn d5 gihnh cluoc i-an hoc Trung Qudc vd ndn vdn hoc chAu A.

vi tri quan trong i ::â&#x201A;¬i "'r: ::::r 221 trtrdc cdng nguy6n, Tdn Thriy Hoang d6 ra lQnh ddt hdt $jr::- : T:-.rng Qu6'c. Cric hoc gi6 de bdt chdp hinh phat, lidu chdt gidu di nn:* ', r cua minh, vd theo sdch vd ghi lai thi dAu ddi nhd Hdn (206 tuv6c rrifinrs.

ilrrn

'rr"g::eu1-en). cdn lai 182 quydn binh ph6p khiic nhau ald thodt ddoc ngon ur :-:-: Tdn. Trong khodng thdi gian tir 206 tnldc c6ng nguyOn d.6n nd,m 24 ru - '1"- ne nguyon, mOt tuydn t4p binh phdp ndi tidng d6 duoc vidt. Bo yi'ii''i":- i:a cria tuydn tap nay, gdm c6 b96 quydn. Trong sd sg6 quydn ndy, 53 ,lr--"r:r ban v6 binh phrip. Thdi bdy gid, ky thuat in cbn chua c6. c6c quydn **:: dudc khdc hodc vidt lon 96 hodc c6ctd"m th6 tre. Tdm quan trong cfia u=r rhrlc vd binh ph6p ddi vdi ngrrdi rrung eudc thd hi6n ro qua sd lugng *,i:'r r-e vdn tld ndy, vdn duoc vidt hodc khdc theo ldi thfr cdng hdt sfrc c6ng ::u. c0ng nhtr qua su nguy hidm md ngudi rrung eudc dd bdt chdp dd gin ;l nhdng quydn srich dy. \"ao the ki thf ba sau c6ng nguy6n, rric lam chung, Hoang dd Luu Bi bdo ::r trai phdi hoc ky m6n binh phdp. Nghe vay, Khdng Minh, d6 dd sang ::,it bon moi trong tr6ch dd ch6p lai cric quydn binh phdp cd xda vd dich ::an hu6'ng d6n cho vi thei tii tr6 tudi. Didu ndy dlroc xem ld mQt vi6c ldm cung ddn vd khdn ngoan. Day li cau chuyOn md ngdy nay, ngudi rrung Quoc nao cung bidt vd vi6c hoc tQp binh phdp vAn cbn dudc xem ld dring idn vd khdn ngoan.

. I Arvn HUdwc c0a rnl6r Hgc Dao sinh Nhdt

Nhdt sinh Nhi Nhi sinh Tam Tam sinh van vAt Van vAt kh6ng c6 vAt ndo ld kh6ng c6ng dm 6m dtlong Kdt hop ciic ngudn hlc nd.y, sd hba hop s6 duoc tao thdnh.

Lio Tfi,

Dao dfic Kinh

22 |

cuQcBAurni

TronglichstlTrungQudc,thdihodngkimctraviQcxAydrrngcdcluan

til ddu thdi Xudn Thu tldn thuydt binh ph6p Id vdo khoang nim trdm nam quvdn binh ph6p kinh didn cudi thdi Chidn qu6c (772 - 221trCN). Nhidu gid, chidn tranh hdu nhrr lric nho duoc viSt trong giai doan ndy. Thdi bdy khi viQc nghion crlu chidn cfing x6y ra n6n ch6ng c6 gi d5ng ngac nhi6n v4y. Nhung day cfrng id thdi luoc qudn sd lai chidm vi tri quan trong nhrr Phi Tfi vd Manh Tfi. c6c tridt gia vi cria Khdng Trl, L6o Trl, Trang Tir, Hdn gi6ng trong thdi dai ndv 6ai nhdt iro.,.g lich sfi Trung Qudc sdng vd thuydt ph6t tridn cira binh ph6p' vd nhitng ldi d4y ctia hg d5 6nh hrrdng ddn sr.r kidm tri thitc t6ch bach vd Ngtrdi phtrong Dong khong phdn loai viQc tim phdi cria mdt hQ thdng c6c cfing nhdc md theo ao -6i linh vtrc chiu sr.r chi nguy6ntScri6ngbiQt'Thayvdod6'hotimkidmmQtnguyOnt6cchung thuan khi tim nhdt trong mgi bidu hiQn crja vir tru. chang c6 gi ld mau day crja m6t kidm c6c nguyan tdc v6 chidn luoc qudn sd trong nhfrng ldi cria binh ph6p th6nh nhdn. Ldo Trl c6 16 d6 6nh hrrdng ildn stJ ph6t tridn tru chi Id mot, vd rdi nhidu hon bdt cf ai. Ngbi d4y rhng nguyon lf cfia vfl

rb.ng bbng cdch mot bidn thdnh van vQt. c6c bQc thdy vd binh phdp hidu hudng quan bidt minh vh srla minh theo nguy0n ly cria vir tru trong c6c tinh chidn' ,0, nn c6 thd didu khidn ddgc kdt qua cira tran d6nh vDr cuoc d5 6nh hudng Hdu nhu tt rdt xrIa, Kinh Dich, hay sdch vd str bidn ddi, kd ci binh ph6p. Tri cldn moi khia canh trong tu tu6ng ngudi rrung eudc, Dao ld ban thfic vd Dao vd Kinh nicn udt ngudn tt sti quan s6t cuQc sdng. cria Ddng chdt crla Ddng MQt, cbn Kinh Dich ld sg ddi thay khong ngung ta hidu Mot dy. \A vay, su kdt hop hai ngudn tri thfic ndy cho ph6p ngudi nhAn dd n6m b6t dugc dugc ;en chdt cria cdi bdt bidn vd c6i vd thddng. Cd nhi6n cria b6n chdt crla Dao vd Kinh Dich vd kh6m ph6 ra nhfp tliQu td chidn ldoc quAn srl.

r I rHr/c KHAcH (sHI KE) qudc gia, vdn, cA vd qu6.n sr; l6n ngoai giao, c6 vi tri lich sir & mgi Hoa cd dai' nhung khong d dAu giOi .ray ph6t tridn manh m6 nhu d Trung C6c c6

TH{JING rRtJoNG NHU cHriN rRtJoNG

I

ZS

rg vi6c c(ra c6c nhd chidn luoc dtroc clinh 16 vd chuyon sAu. Ciic vi co ':- ndy drroc goi le 'shi Ke", nghla ld rhuc kh6ch. chlr Thuc kh:ich bdt :.;:in trJ thuc td Id cdc nhi chidn ltroc niy cluoc chu cdp chi nhd su sdng -

l

cda ho mh thdi. Ho ching c6 nhiQm vu nd.o khric ngodi vi6c cho ldi :.i-r'en vd crich tidn hdnh chiSn tranh hodc ngoai giao. Thdi hodng kim cira ,:.,ng Thdc kh6ch ndy ld vdo thd ki th(r ba trtrdc cdng nguy6n, khi td - rag La Bdt Vi tAp trung ddn 3000 Thuc khrich vdo thdi Tdn. Nhidu chidn -,'r brnh phdp cbn s6t lai ddn nay ld do cdc Thuc kh6ch ndy vidt n6n. .*-

r

suc MANH c0n sNH pHAp d cuAu a rucAy uny

-\nh hudng cira binh ph6p khdng chi gidi han d rrung euO'c md cdn lan ::ng ra NhAt Bdn, Tri6u Tion vd cdc quO'c gia phrrong D6ng chiu anh hudng .*a ndn vdn h6a Trung Hoa kh6c. Bdt ctt ngudi ndo hdng ngdy giao ti6p vdri :gudi chau A d6u phii ndm vfrng kidn thfic va chien lrroc binh phdp Quydn hodn chinh nhdt trong sd c6c quydn binh phdp cti la quydn Tdn til Binh phrip (thudng duoc dich ra tidng Anh ld sun Tzu's Art of war). Duoc '' iet vdo thd ki thrr tlr trddc c6ng Nguy6n, day ld m6t trong nhfrng quydn binh phdp ndi tio'ng nhdt ddi vdi ngudi chau A. euydn ndy ilrroc rdt nhidu :hinh tri gia vd doanh nhan hdng ddu nghidn ngAm, vd trong chrrong tidp :heo chring ta sE xem x6t m6t s6'khia canh crja quydn sdch ndy. c6 lAn, t6i da ph6ng vdn Takashi Yamamura, tdng gidm ddc tap dodn c. Itoh & co., Ltd., c6 tdm hoat ddng rdt r6ng d Trung eudc. T6i h6i dng yamamura rhng rng c6 doc Tdn i;rl Binh phdp kh6ng. Ong srlng sdt nhin tdi rdi tr6 ldi "Di nhi6n la c6." D6 le mOt cau h6i ngd ngdn. Bdt cfi ngrrdi rrung euoc ndo cfing c6 thd dc ddng dorin drroc rhng mdt doanh nhan Nhet Bdn thdnh dat hdn phai bidt T6n tr?. Nhung vi cau h6i dy rdt c6 ich cho dQc gi6 phuong Tay, tOi vAn phdi h6i, dd d6m bdo tinh chinh xric.

Moi hoc sinh Nhat Bdn ddu bidt cau chuyOn vd Minamoto yoshiie vd dan ng6ng trdi. Tron drrdng tiSn d6nh ph6o ddi c0a mdt k6 dich, yoshiie, mQt Ianh chria phong kidn thd ki thf mudi mQt, quan s6t thdy mQt ddn ng6ng

24 I

croc' Pitt

rni

phii di qua, Nhd

da hoc v0

md troi }roang hot bay vut 16n tir c6nh rirng-rdt c6 thd ddn ng6ng trdi dy da bi binh phdp Trung HJu, O"g hidu rhng motto6nquAnmaiphq.*uufi.Oned6d6nquAnbaovAytod.nquAnmai minh' ph\rc, d6nh fip vd ti6u diQt k6 thn cua Ong

' I rHiur oAu rni

phdp k]rons hodn todn gi6i vi6c nghi6n ctlu lich srl vd c6c quydn binh lai phd bidn ddn vay d phuong thich clrroc tai sao- l6.i trr duy chidn luoc em vd nhfrng ngtidi chua trlng hoc qua DOng. Loi trJ duy dy ngay cd tr6 v6n h6a Trung Hoa, ngrrdi ta binh phrip cung sr.t io"J Khi da thdm nhuan c6ch v6 thf{c vd hoc c6ch tla thich se hdp thu ldi tu duy .r'id,, luoc mQt trl nhi6n trong mdi trrong t6c kidu ddu tri tranh tai .rtt,r mOt khia canh gifra con ngrrdi.

minh hoa 16i trl duy chidn luoc Du6i day ld mOt cau chuyon riong nhbm

c6

rinhhtiongsAusScnhuthdndongaycAtrongnhfrngvugiaodichr.h6d phd ra ni6m vui drloc mac quan do chau A. Hdi mUdi 16m tudi, t6i kh6m ta mua vAi

qudn do may sdn' Ngudi ilep. Lfic bdy gid d Dai Loan khOng c6 vd khao kh6t c6 quAn do dep' Tdi rOi thuO ngrrdi may. T6i chi c6 mqt it tidn gi6c m6ch b6o t6i ring ngttdi chrj crra chua duoc hoc Binh phdp, nhrrng truc c6 thd khai thdc' hiQu vii nh6 no c6 mQt didm ydu md tOi hiou buon ph6i b6n duoc hdng cho Theo m6 tin cua dan dia phuong thi chfi viQc buOn b6n s6 d dm ca ngrldi khdch ddu ti6n trong ngey' Ndu khdng' chri nhat quy bdu dd chd crla ngdy hdm d6. TOi de ddnh nhi6u budi sdng de b6 di nhi6u ldn vd drroc rriq, -O ctra rtd ldm kh6ch hdng dAu ti6n. Toi lrroc binh ph6p kinh goi lai dd mic c6 thom. Toi da dp dung mQt chiSn tdi tr6 gia l6i dir khOng nhdn thitc dtioc didu d6' Khi ch(rng didn vd tinh 'i, tdi n6i chuyon vd con lui, ngUdi chu crJa hiOu mdi t6i udng trd rdi chring nhrr vay. Kdt ban c0ng Id ydu td c6i, gia dinh ong, vd nhfrng chuyen d4i loai D6i khi viQc m6c ca k6o ddi can thidt kh6c dd thdong irrgng thdnh cong. crla hiQu n6i: "chdu dSng y6u I6m' hdng gid ddng hd, nhrrng, cudi cing, chri

rHuoNG

TR(JONG NHU CHrEN TRTJONG

I 25

' : .:-- ban cho m6i minh ch6u vdi c6i gi6 ha thd ndy thOi. Khdng drroc bAo - .r biet chiiu mua tdm vdi ndy d ch6 ta vdi c6i giii nay dAu day." Di - - ::. toi bidt kh6 c6 thd tin nhfrng gi 6ng chfi cr?a hi6u n6i, nhtlng t6i da - . i'ioc tam vdi dy vdi gid hdi, cdn ngddi chri crra hiâ&#x201A;¬u kia thi dd bdn r . hang cho ngrrdi kh6ch dAu ti6n trong ngdy vd cfrng kidm drroc m6t . - , -1r lai nho nh6.

i,;-:r'i chdu A thich dt'u tri vdi ngrJdi My. Khi ldm 5n vdi ngrrdi My, hg ''..,rrg ndm quydn didu khidn cu6c choi bdi ngrrdi My it khi nhAn ra rhng :rot muu dd dang drroc thuc hiQn. Trong mdt cu6c gdp girla Henry i.-.singer vd Chu An Lai, Ngoai tn/&ng Kissinger dA dua ra m6t nhAn clinh '. thay 6ng hidu ro chidn lrtoc md Chu dang dp dung vdi Ong. Chu khen ' rg thdt thOng minh." Kissinger ddp tai "Y 6ng mudn n6i ld thOng minh . ','di ngudi M! chrl gi." Chu crJdi, khdng ddp. rung khi ngddi Trung Qudc ldm vi6c vdi nhau thi mdi quan hO thudng .:'--i thdnh nhrlng cu6c ddu hdt sfc phfic tap. MQt nhA ngoai giao Ddi Loan . lAn dd n6i "Khi tOi drroc bd nhi6m ra nr-tdc ngodi, ddi s6'ng thoai mdi vd i:in girin hon nhi6u. Khi toi drroc goi vd Ddi Loan, moi chuyon qud phrlc .,ro Ngrrdi ndo cung thich trb thdu cdy." ).

Ton Tr] n6i "Bidt minh, bidt ngrtdi; trdm trAn tr[m thdng." Bdt crl ai ldm viec chinh tri gia hodc doanh nhAn chAu A adu phAi hidu 16 binh ph6p.

'.,t'i c6c

l I

r l.^^^2'^t I CAC CAU CHUYEN KE VE BINH PHAP THOI CO

a

Cdc quydn binh thtr l5; gi6i cric nguyOn tdc cria ldi tu duy chidn hJoc qua cdc i du trl lich sri vd thAn thoai rrung Hoa. TOn TAn, s6'ng vdo thdi Chien " '1u6c (476 - 221trCN) ld mQt bqc thAy vd binh ph6p. Binh thu cria 6ng da bi ihdt lac hon hai ngdn nim cho ddn khi m6t phdn t6c phdm, drroc khdc tr6n cric th6 tre, dudc cdc nhA kh6o cd tim thdy vdo ndm Lg72 o khu ldng m6 r-ung niri Ngdn Phung. Hai cAu chuy6n kd drrd'i ddy vd Tdn TAn cho thdy su khOn ngoan cria bac thdy binh ph6p cd dai ndv.

c

h

ri

n o

Ii 1.

I

26 |

t

ci oc' rt+c rni

I rg,Iu

hang nht't, h?ng nhi

vi

han$ ba

T6nTAnbiBdngQuy6n,ngrrditirngidd6ngmOnvdiminh,chdtchAnvd cfra Ton Tan vd so dng s6 ha nguc bdi dng ta nhQn ra tdi ndng phi thrldng nrJdc Nguy. T6n tro thdnh ddi thrj d6ng ngai tr6n con drrdng cong danh d nudc Td qu6 6ng' $ng drroc TAn tim c6ch thodt t<nai cndn 1ao tir vd trd v6 dia vi c6 anh |r6n ttidng Ei6n Ky thu dung; noi ddy 6ng cla c6 clrroc mot

hudng ldn nhd tb.i ndng thiOn bdm ctia minh' nUdc T6 dt! tiou khidn' Di6n K51 thudng dua ngda vdi vua vh cSc c6ng trl K51 n6i vdi Ton T5n vd M6n ti6n c'dc thLidn g rdt ldn. MQt ngdy no, Di6n rhng Di6n K51 s6 thdng ndu ldm cuqc dra ngua sdp adn' :fOn TAn b6o dAm ndy d4t ctldc veo cu6c tlua dy theo ldi 6ng. T6n TAn thuydt phuc vi tudng trudc kh6 n6ng thSng cuQc bao nhi6u tly y. vi ttidng c6m thdy nghi ngai ngang nhau' crla TOn T6n bdi ngr-ta ctia Ong vd c6c ddi thri dinh cria m6i Nhu thrrdng 16, cuoc dua gdm c6 ba vbng. Tiry theo nh4n vd k6m nhdt dua vdi c5c ngudi, 6ng ta s6 cho con ngda gi6i nhdt, trung binh Di6n Ky thay vi v4y, hdy con ngda tdong xirng cua ddi thrl. T6n Tan b6o gi6i nhdt' ngda trung b)nh dem ngrla k6m nhdt crira minh ra ddu vdi ngr'ta ngrla trung binh cia ddi dau vdi ngtra k6m nh{t vd ngLta gi6i nhdt ddu v6i vdng, ong da thri. Di6n Ky nghe theo vd sau khi thua mQt vbng' th6ng hai trd thdnh ngtib'i chidn th6ng vd thdng cr'ioc' 1d thSng ca cuQc chi{n, TOn TAn c6 tAm nhin xa. flng hidu reng muc ti6u chfi kh0ng Phrii moi trAn d6nh'

. It-'cau chuvâ&#x201A;¬nvb nhfrng ciibdpdt't s6t

k6 T6n Tan rlang chi huy quan Td nit lui trtldc quan Nguy. Bdng Quy6n, Nguy dOng vd da ra lQnh chat chdn T6n TAn, chi huy quan Nguy' Quan vd trldng ,ltioc trang bi tdt hon quAn Td. Qua trQn thua trtldc d6, T6n TAn quAn NgUy Di6n K51 niSt l.hrrg quAn tloi cfia ho khdng ph6i lb ddi thti cria cirng biSt rhng quan cbn binh linh cua ho tnl au.rg khidp sd. Bdng Quy6n ndy' Td dang run sd, Tdn TAn vd Ei6n K51 tim cdch loi dung tinh thd

TH(JnNG TR(JING

xnu cnfiw rRtJoNG

I

27

1,.=-,-diu ti6n sau khi rirt qudn, khi quAn Td ha trai, Tdn TAn l6nh cho :.:: linh ldm 100.000 cdi bdp bbng ddt s6t (theo th6ng 10 thdi bdy gid, :-,:- ddi ddp bdp tam bbng dt't s6t khi ha trai tr6n chiSn trudng). Binh .:-:- sinh ngac tnrdc mQnh lQnh dy. ch6c ch6n ho khdng cAn nhidu bdp nhrr r:., Tu}. vay, ho tuAn l6nh vd ddp dri sd bdp dy. Qudn Td rdt di. Tdi hom :,,._ Ton TAn ra lQnh ldm 50.000 c6i bdp vd cldn hom thit ba, 6ng ra l6nh .::- i,i.000 c6i. ::.ng Quy6n nhAn thdy ring cit m6i ngdy quAn Td lai dd lai sd bdp it hon. :g la cho rhng quAn Td dang b6 trdn. ong ta doan chdc rhng trong vbng , , .guy, hai phAn ba quAn Td de b6 trdn. \n thd, ong ta kdt luan rbng quAn vd mdt crinh - = ,-hang bao gid ddm ddi tldu vdi minh. T16 n6n ki6u cdng ...c. dng ta thdc quAn Cludi gdp. Cdm thdy chidn th6ng trong trAn CIdu cudi phbng bi . _:g r.di Ton TAn dd d trong tdm tay, Bdng Quyen vilt b6 moi srJ : dan mot toSn k5r binh iludi theo. Roi vdo phuc binh cfra Ton T6n dang -:-.t s5n, Bdng Quy6n de dd mdt tran ddnh, cu6c chidn vd tinh mang viro

:.,.

TOn T6n.

S,: sdc s6o cria binh ph6p da ddgc thrt thdch qua hhng

tr[m thd h0. N6 da

co cdu chinh tri' kinh td vd xa h$i ::rAu A. Ngrrdi phuong Ddng luon srt dung binh ph6p, nhdt Id khi c6 mdt : hin thrrdng vdo cudi cudc ddu. Sd di ngrrdi phuong TAy cho rhng ngrrdi -:aLrdng Dong thidu chuyon nghiQp hay bdc ddng ld vi ho d6 kh6ng nhQn ::rdy vi6c 6p dung c6 hQ thdng c6c nguy6n tdc cd xda nDry.

:lam nhap vdo m6i ng6 ngdch trong

e

d cr

b

v n

CUOC DAL'TRI

T6n

tfi Olnn phop

TOn Tr? Binh Phdp, tdc phdm cria b4c thAy TOn Tfi 6 thd ki thf bu, Ie quydn binh thrr hodn chinh nhdt cbn lai ddn nghy nay. D6 cung ld cudn binh thrJ drroc nhi6u dQc giri ngdy nay tim doc nhdt. N6 gdm rnrldi ba chuong trlong ddi ng6n. Bdi theo truydn thdng vdn chrJong Trung Qudc, ilai cdong vd mdt vt'n d6 sO duoc trinh bdy trddc khi di sdu vdo chi tiSt cu thd, chuong dAu ti6n trong quydn sdch crla TOn Trl ld ndn tAng cira tdt cA c6c ghuong sau.

Tdn Tr? n6i rhng didu dAu ti6n vd quan trong nhdt md ngUdi hoc binh phdp ph6i hidu ld tdm quan trong cria binh phrip ddi vdi srr tdn vong cria qu6'c gia. Chidn tranh ld vdn dd cua srr sdng vd cdi chdt. Kh0ng thd nghi vd vdn cld ndy mdt c6ch ndng ndi hay thidu cdn trong. Mqi trAn ddnh ildu quydt dinh ttrong lai cfia qudc gia vd ddn t6c. Kh6ng mQt trAn diinh ndo Cluoc tidn hdnh mQt khi chien hloc cbn chtta dr.toc xem x6t kf.

Trong tudng lai, kidu chidn tranh quan stl c6 thd duoc thay thd b&i kidu chidn tranh kinh td qudc t5. Nhin chung, xd hQi todn cdu dd nhAn ra qudn sd ld gi6i phdp khdng thuc td vd kh0ng cAn thidt, b&i srr tA,n phd vd hdu qud kinh khrjng md vu khi hiQn tlai gdy ra vd srl thrrc ld qua sU phu thuOc vd lion kdt vd kinh td, c6 thd xam chidm vd cai tri qudc gia kh6c md khdng cdn tdi

r0^r rrJ a^ru

enAr

| 2g

-in dOi. c6c nhd hoach dinh chfnh sdch kinh td qudc gia n6n hidu ring vioc : " iam clng c6 tdm quan trong sdng cbn nhrr tidn hdnh chidn tranh. :

I

sLJ HOA

l:n ,:--en

..

Tr?

Hdp ctA NAu

viu r0

bdn vd nrm ydu td nhdt thidt ph6i ddoc xem x6t khi hoach dinh

lufdc

fO tHU 1

I

r !

I

r I

I

I

tlr

I

r !t

I

I

ttt

tt

lt

I

l

a t

rr

r r I

I

I

I

I

I

I

C hrnh nghTo ld nh tng tng hd, c6c

inh :ria VE

leu rdo

reu SU

Dao quydt dinh srr drlng d6n vd chfnh dring cfia trdn d6nh. Didu ndy nhdng ai c6 thd tdc d6ng d5n kdt cuc phdi hidu thdu drio.

D0ne co chinh ddng tao ra sd thdng nhdt can c6 vd muc ti6u gifra ldnh lao vd ngrrdi thua hdnh. Nhat Bdn ld mdt minh chrlng cho sr: thdng nhat , s muc ti6u niy trong cu6c chidn kinh td ngdy nay. chinh phu vd nhan dan \hat Bzin lu6n lu6n Id mQt trong sLr cam kdt ddi vdi sd thdnh cOng vd su :..'n vong cira dan tOc, cia ndn kinh tdvd nudc Nhat. Ngudi Nhet hidu rbng \hat B6n khOng cdn rd mOt qudc gia quan su nira, n6n sd tdn vong cfra ho r:en quan mAt thidt vdi thdnh cOng kinh td.

Ngttdi Edi Loan gidng ngudi Nhat hon ngudi rrung eu6.c dai luc v6 c6m ;iric thdng nhdt vd muc ti6u. Edi Loan ld mQt ddo nh6, vdi tAi s6n duy r:-hdt chinh le 19 tri6u dan cira n6. su tdn vong cria ho gdn lidn vdi srr :hdnh bai ctra n6n kinh td Dei Loan. Kdt qu6 le, De.i Loan da tao duoc srr :hong nhdt tr} cdp cao nhdt cira chinh phri d6n thinh phan co b6n nhat cria quoc gia - nhan dan, vd. nhd d6, nt/6c ndy al6 dat duoc mrlc tdng tn/dng kinh td cuc ldn.

su thdng nhdt nay kh6 nhan thdy d Trung lua eudc. Trung eudc kh6ng thd, i6n hodc kh6 c6 thd c6 sd thdng nhdt girla nhdn dan vd chinh phfi. Mot trong L6i nhfrng nguyOn nhan gay ra didu ndy ld rrung eudc qud rong ldn. Lich sr3 d6

30 |

ct'oc

PAU

rai

bdi quy6n loi nhi6u ldn cho thdy rxng ngrldi Trung Qudc thrrdng bi rdng buoc Trung Qudc' crla dia phr-rong hon ld vi srr tdt tlep ldn lao hon cta ch dang CQng Ngdy 15, thdng TrI, nam 1989, Hd Dicu Bang, ctru tdng bi thd td chrlc ,ari irurg Qudc qua ddi. Trudc d6 kh6ng ldu, Hd da bi loai ra kh6i hdi vi da khong xtl lf c(tng r6n c6c vu ph6n ildi cria sinh vion Thrrong Hai muc ti6u giita nf,m trudc. Cdi chdt cria ong ldm ddy l6n srJ thdng nhdt vd hdng nghin ngrldi nhtrng phAn tLf tich cdc trong xa h6i Trung Qudc vDr khiSn lai d quing chia s6 c6i nhin cria 6ng vd cuQc cdi c6ch dAn chrj tap hqp Thi6n An M6n. Bidu hiQn tlohn kdt hidm hoi ndy x1y ta bdi kh6t trrrdng ".,ju 6ng Hd hop vdi Dao vd hop vdi lbng mong m6i crla nhAn dAn' lrorrg

viu rd

ruU

2

r I

Th di Trdi

dr_roc

bidu

t

I

I

I

I

I

I

I

I

t

I

I

I

I

I

tt

t

I

ll

t

t

r ..

l

t

l

'

l

I

I

I

ll

I

cd

thi b6i Am vd Dddng, t6 lQ nhtr

mr)a Hb vd

mia

DOng

cing

stt ludn

chuydn cria b6'n mDa.

duoc 16 trdi Con ngrrdi ph6i hidu vd chdp nhAn thdi co crja tr-I nhi6n' Hidu Id hidu dudc thdi co cua trJ nhi6n, thdi co ciua c6c ydu td khong thd kidm sodt drrgc. Srr hidu biSt ndy le tri tu6 cria tAm h6n'

Ngdy nay, m6i trrrdng kinh td bi chi phdi bdi stl thay ddi vd tinh hinh vd .nirrr, tri lu6n bidn dQng . c|.c chinh s6ch ddi n6i vd cldi ngoai phfc tap gian cria td 1u6n thay diii, tuy vay, chirng van hoat tlQng theo chu ky thdi nhi6n. Hidu vd cdng nhAn tinh tudn hoirn cria srj vAt girip ban hba hop hhnh dQng cfia minh vdi chdng. Di6u quan trong th phdi bidt drrgc chu kj' ndo sO ld chrl dao tai mQt thdi tlidm ndo cl6' c6c vu viec d Qu6ng tnldng Thi6n An Mon xhy ra chri ydu ld do thdi didm cdi chdt cfra Hd DiQu Bang. Ndu dng qua cldi vdo mQt thdi didm nao khdc trong n6m, nhidu cuQc di6u hdnh trldng nhd s6 dugc td chfic rdi nhanh ch6ng rdi vdo quon 15ng. Bdi Hd mdt vdo th6ng Tu, nhidu il6m dong sinh

rOx rrJ amu

rnAr |

37

::. '.'â&#x201A;¬u tu do tap hgp iai trong cudc bidu tinh tudn hdnh tudng ni6m vd ,:. :-'n tap hgp tai Qu6ng tnldng Thi6n An Mdn ngay trtldc ngdy 4 thdng ', ,,:. ,rch srl. Kf niOm 70 ndm Phong trdo Ngu Tr1 ddn gdn nung n6ng nhiOt : -'. =: cua ".-,'

ho vd khidn lugng ngddi tham gia tdng manh.

- ngdy 4 thdng Ndm ndm

1919, ba nghin sinh vi6n cria Dai hoc Bdc

l-:: 'nidu tinh bdv t6 su bat man crla ho tnloc su bat luc cfra chinh ouv6n : rs vi6c chdng tri .fr,i'nghia alS qu0'c phuong TAy d trurr* Hoa. D6 ld lAn :.- :ien trong lich sr? Trung Qudc sinh vi6n bidu tinh vd vdn dd chinh tri. :,= :J d6, ngdy 4 thang Nam Clrroc kj' niQm nhU mdt bidu trrong crja srJ phan :.:-:1:rg vd cdi cdch, nhdt li trong gid'i sinh vi6n v) hoc gid.

:; ki6n thdng Nim ndm 1989 cdn drroc tidp th6m sftc manh boi su trirng - p ngAu nhi6n vd thai gian vdi chuydn thdm B6c Kinh ngdy 16 thdng l,.m

,:r

ri

n h

cua Tdng thdng Li6n X6 Gorbachev, thdnh phd Bdc Kinh vd cdc sinh trd thdnh tAm didm chir f crla b6o chi thd gidi.

ldc nhh td chirc cudc bidu tinh d Qudng tnldng Thi6n An MOn hidu ro vd - dung srJ trilng hop vd thdi gian dy nhhm n6 hlc 16i k6o su chri y cua Tr-rng Qu6'c vd cfra thd gi6rtrvoc nhu cAu c6i c6ch dAn chu tai Trung Quoc. 'ac cuOc bidu tinh cira sinh viOn Thrrong h6i ndm trddc cung c6 cr)ng mdi - -ran tAm, nhung gid dAy ai cbn nhd ddn ho? Srr thdnh cOng cfra nh6m ndy , a sLI thdt bai crja nh5m khdc trong vi6c truydn thOng di6p cria minh ra thd ;-,ii tr)y thudc vAo vi6c lua chon thdi didm thich hop.

.d

,tI rp

ij, m

ic rh rh

=u

rd rHu

3

I

I

I

I

I

I

I

l

al

I

I

tt

I

I

t

a ll

t

tt

tt

I

I

I

I

I

I

I

lt

I

I

I

I

I

Dio thd Dia gdm xa vd gAn, nguy vd an, ddt r6ng vd ngd hep

Dia thd 6nh hudng ddn cric vdn dd sinh trl trong c6c tinh hudng quAn su.

-\I6t dia clidm c6 thd loi vd thd bdt loi. Nrii vd s6ng c6 thd gifp ich cho vi6c phdng thti cira mOt dao qudn hodc cdn trd cuoc hdnh quan. Nhung mQt vi

32 |

rtc,c pst'rni

tddng. du tai gi6i ddn dAu, cfrng khdng thd ddi nrii ra kh6i cltidng tidn qudn cung nhr-r kh6ng thd khidn dbng s6ng ch6y theo hudng kh6c' $ng ta phdl hieu clr-roc the loi vd thd bdt loi cria dia hinh dd c6 thd khai th6c chring.

Trong krnh doanh, clng c6 mgt ydu td trrong trr nhrr vQy. M6i cdng ty, m6i qudc gia d6u c6 c6c ioi the vd thd bdt ldi co hfru trOn thi tnfdng md ho phar hi6u vd chdp nh{n Ho c0ng phdi hidu drrgc ctidm manh, didm ydu vd vi thd cua doi thri. MQt sd cdng ty Mf hoat dQng d chAu A khOng tim hidu didm kh6ng khai th6c th6a il6ng clidm manh crja minh.

5,,du cua ddi thri mDr cung Ddi Loan cho chring ta mQt thi du vd mOt qudc gia bidt chdp nhAn mdt manh vd m6t ydu cfia minh. Hai phdn ba d6o ndy ld ndi. PhAn ldn crl dAn Ddi Loan song d virng duy6n hdi phia TAy. Nhrr d5 dd cap E tr6n, Ddi Loan chi c6 m6t ngudn tb.i nguyon d6ng kd duy nhat, 19 tri6u dAn n[ng d6ng vd sdng tao cria minh, nhltng ngu6n tdi nguyOn ndy cli Clrroc srr dr,rng clat hiQu qu6 tdi da. Nhd c6 h6 thdng gi6o duc tdt vd khuydn khfch ni6m say nr6 lao dQng cria c6c cdng dAn, Dii Loan dd vddn minh trd thanh mdt trong nhfrng ngddi kiidng ld kinh te thdi hiQn dai. Nhat B6n vd Tridu Ti6n cung da dp dung cing mdt tridt lf vd ctrng dd tidn bO vuot b{c vd kinh td.

Nudc My thrrdng khien nhrlng nrJdc chAu A tOm thuAn 1oi hon phdi ghen ti. Ddy ld ving ddt gidu tdi nguyan thion nhi6n vd c6 hQ th6'ng gido duc chat luong cao. Ld qu6 huong cria mQt dAn tOc tdi tri vd sdng tao ddng thdi gilr vi tri dfrng clAu vd khoa hoc k! thuat md kh6ng mQt qudc gia ndo c6 the sdnh kip. Nudc My da khfing bidt hoac khfing sfi dung hiQu qud nhffng ngudn lrrc ndy vd cfrng kh6ng nhAn ra ti6m ndng crla n6 thAm chi cdn ldn hon; nLrdc My rd.L gidng mQt dao quAn o dia thd thuAn loi nhrrng khong bidt crich khai thdc.

Nhtrng ngLrdi bidu tinh trong vu Thi6n An MOn nAm 1989 khai thdc tri6t de vi trl dia lf ctia ho. Bdc Kinh ld trung tAm cria vu ddi chinh tri Trung Cdch mang Quoc. Quring trtldng Thi6n An M6n ld mQt bidu trrong crla cu0c Nhan dan Trung Qu6'c. Chidm qu6ng trddng ndy, nhfrng ngrldi bidu tinh d6 chidm dugc vi tri mang tinh bidu tugng vDr c6 dia the quan trong, buQc chinh phfr, nhAn d6n Trung Qudc vd thd gidi chri f tldn hAnh tlOng cria ho.

rON rrJ nrNa

ende

|

33

. jan ap da man nhfrng ngudi tham gia bidu tinh dd di6n ra tnrdc ong -

..:..- i'ua bzio gioi quoc t0, n6n dir thdt bai, c6c sinh vi6n dd tung ra mOt cri -.:- i:ieu qu:i dd k6u goi cdi cdch dAn chri. Nhtrng ngrrdi bidu tinh d Thrrong .:i... r'udc d6 mdt ndm kh6ng thQt sd 6nh hudng ddn quan clidm cria quoc :.:. i.a the gidi bdi ho khOng c6 vi thdndy. Do vay, vq ttdn 6p cuQc bidr, tinh : .an nhu ching clttoc ai chri f .

:- -O THU 4 SU

\

gLrdi

IIIlalIla!IllllIl

IrltIIIIIIIIIrIIIIII

lonh dgo

chi huy ph6i kh6n ngoan, nhAn trl, can drim vd nghiOm khdc.

l\r

I

i a

)

J

)

1

t t ct D

ct b

e rC

l.

hQi chAu A khdng thdy c6 su kh6c nhau ndo giira phdm chdt cAn thiSt ,.:a rnOt chi huy qudn srlvd mdt nhd lanh dao doanh nghi6p. Ci vi0c chi huy --in srJ vA l6nh dao doanh nghiQp ddu dbi h6i nhltng phdm chat giong nhau :::u khOn ngoan, ddng tin, thdnh th{t, rdng lttgng, can dAm vd nghiOm khdc i. thuc hi6n cdc chinh sdch. Trong suy nghi cria ngudi chAu A, neu lanh dao .l ianh nghiQp thidu nhfrng phdm chdt ndy, ho se khdng nhAn duoc srl ring hQ : -;a nhAn viOn; didu ndy s6 dAn ddn ndng sudt k6m vh bdt mdn,

Trong cdc cdng ty My, thudng khdng c6 sd thdng hidu gifra qudn l1f vA :-.irdn vi6n. NhAn vi6n thrJdng c6 xu htrdng trung thdnh vdi nghidp dodn :.ra minh vd vd'i gidi lao dQng n6i chung. Thudng thddng, muc ti6u cria ho <hdc xa muc ti6u cfra gidi chfi. Srr ch6nh l6ch qud ldn vd ltrong bdng ghla .ioi qudn l;f vd nhAn vi6n cdng ldm cdc vdn dd nA.y nghiOm trong th6m.

1l Nhat vd ciic nddc chdu A khdc, sd ch6nh l6ch v6 lrrong bdng kh6ng ldn nhtr vAy. Nhung cli6u quan trong d Nhat ld su t4n tuy cfia moi cdp bAc vdi su thdnh c6ng cira doanh nghiQp; stl tQn tdm ndy thrldng khOng c6 trong n6n kinh td My. Eidm ydu nhdt cJua c6c cuQc bidu tinh tai Qu6ng trddng Thi6n An MOn id nang hIc cira ISnh dao. Ngay sau khi vu xung dQt xiy ra, tdng bi thrr cl6ng C0ng Sdn Trung Qudc, Tri6u Trit Drtong, bi quin thric tai gia. Tri6u vdn fing

34 |

croc'nsu rni

tai vi c6 lO 6ng dd c6 dUdng ldi l6nh ilao 6n hda hon, cho phep sinh r-ien bar, to quan didm crla ho rdi gi6i tdn m6t c6ch y6n dn.

NhLrng du cho Tri6u cbn ndm quy6n, vi tri cria 6ng cfrng khidn 6ng khfing thâ&#x201A;¬i that str giirp ich hay lanh dao nhltng ngrldi tham gia bidu tinh' Nhfrng ngudi lanh dao duy nhdt crja ho Id c6c sinh vi6n thidu kinh nghi6m, nhifng ngLrdi kh6ng thd thong nhdt vdi nhau vd mdt chrlong trinh hdnh d6ng cu thd khidn cho nhrlng ngudi tham gia bidu tinh roi vdo tinh trang mAu

hO cdi ro. nau cbn

thuAn, bd phdi.

vdu rd ruu

5

I

-2 lo ViQc td ch(rc vd

t

t

I

I

I

tl

I

chOc vo ki

t

rtt

ki

t

t

ttlt

I

I

t

I

t

t

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

lll

r

luQt

luat ph6i duoc hidu mOt c6ch thdu d6o'

Vi6c giao ph6 quydn hdnh hodc pham vi trdch nhi6m trong mqt td chfic quAn srl hay mot doanh nghiQp phai tuyQt ddi rO ri.ng. NhiQm vu ctla ngudi 16nh dao ld truydn dat nhfrng di6u ndy cho nhfrng ngddi dudi quydn' T6n Trr n6i rhng sau d6 ddn luot nhfrng ngudi ndy phuc tnng ki' ludt vd cd gSng het srlc hodn thdnh nhi6m vu cfia minh.

Nghe rxng Hodng dd nudc Ng6 d6 doc vd hdi lbng vdi quydn sdch crja minh, Ton Trr ddn tri6u dinh nhd Ng6 dd dr-toc thu dUng. Nhd vua mudn TOn Tfr chtlng thuc cdc 1di d4y ctia minh. T6n Tu bdn td chfic 180 cung nit cfia vua thdnh hai dQi qudn. Ong det m6i aQi quAn drrdi quydn chi huy cria mdt'trong hai phi tdn ditoc vua y6u nhdt. Ong trang bi vfr khi cho ho vd IuyQn tAp cho ho nhri thd ho ld binh iinh. sau khi chSc chSn rbng ho da hidu drroc nhlrng di6u 6ng gidi thich, Ong tAp hgp hq lai d ch6 duyQt binh tn;dc mat nhd vua. Thay r.i tuAn theo mQnh lenh dAu ti6n cria flng, tldm cung nrI b6t dAu cudi khfic khich. Ong gi6i thich vdi ho rhng nhiQm vu cfia chi huy id ra lQnh ro rdng cdn nhi6m vu cria binh linh id phii tuAn i6nh. gng cdnh cdo ho rlng ndu khdng thd thuc hiQn dugc c6c nhi6m vu d6 se bi trilng tri nghiOm khdc. Sau d6 Ong 1ap lai mQnh tQnh. Ddm cung nf bdt dau

r1w riJ anvn eaAe

r: -

I

r'r;o-i.

I

SS

Tdn Tri bdn cho ldi hai chi huy ra kh6i hdng ngl vd hdnh hinh

- -r"' rrLldc dOi quan cria ho. Nhd vua nii xin tha mang cho hai di co nhrrng :. Tr-t van khOng lay chuydn. sau vu ha.nh hinh, TOn Trl nhdc

lai

m6nh

::.r cua minh. MQnh lQnh duoc thuc hi6n hodn todn chinh xiic vd drim phu , - :'anh dOng nhu nhfrng ngrrdi linh thrrc thu cho ddn cudi budi luyen iap. : - la cdch dng nhdn manh tam quan trong cria mOnh r6nh vd k5i luQt. I'ruoi M! c6 xu hudng qu6n lf doanh nghiQp k6m chat ch6 hon ngudi 1,.. i:. vd trong m6t so trddng hgp su qu6n l;i l6ng 16o c6 thd dan ddn tinrr

-*.::-s :-s non h6n loan. tVtdt Mdt khric, kh6c, cdc cdng ty Mg khuydn khich khic srl d6c lap cia cri ::---:n nnreu hdn, -n nhi6u ndn, va nhd d6 thric ddy drroc cric hoat dQng sdng tao. Trong Trong :' , r tinh hudng, ngrrdi Mf n6i chung kh6ng thfch nghe l6nh. Ho bdt mdn f::._ d trong mQt mOi trudng qud kf iudt vd han chd.

Nhet, tr6i lai, chuOng kf ludt va m6nh l6nh. Trinh do td chrlc d cdc :ri ty Nhat tao {.n tugng ld ho dang chi huy c6c doanh trai. An tLrgng dy :- sau sdc hon nfra bdi ho cf khdng khdng rhng moi ngr-rdi, kd cd .a. q"uen :ap cao, khdng chi mdc ddng phuc md rd ddng phuc gidng nhau. MOi so.

-:-r tam ly hoc qudn lli n6i rdng didu ndy tao c6m gi6c binh ddng khien ::c giao tidp theo chidu doc trong kim tu thdp c6ng ty d6 ddng hon. cric :-"m doc c6 v6 gan gfri vi duoc xem nhu hudng adn mot muc ti6u chung vdi . :-Joi lao ddng; gidi qu6n l;f va nhan vi6n drloc cho rdng tuy c6 vai trd khdc :'-:-au nhting c6 tam quan trong nhtt nhau trong vi6c dat ddn muc ti6u d6. \htrng ngudi bidu tinh d Qudng trtrdng Thi6n An M6n thUa tham vong .'hung thidu khd ndng td chrlc va kf luat thrrc ti6n can thidt dd gidnh .nld' ::-ing trong cudc d6'i ddu. DD mdt phdn do sd non k6m c'a c6c lanh :-:h vi6n, chri ydu ld do cric sinh vi6n khOng quen vdi sd rdng bu6c dao cria ::-enh l6nh vd nhfrng co cdu td chrlc cdn thidt kh6c cho m6t hdnh d6ng c6 : - chfic vd c6 kf luQt. Toi de th6o lu6n v6 vdn dd ndy vdi mdt nhd khoa ...' rc mang hai ddng mriu Mf - Trung eu6'c md t6i kh6ng ti6n n6u t6n. 6ng -. gido srr thinh gi6ng tai Dai hoc Bdc Kinh vdo thdi didm xiiy ra vu vioc 'a ddnh phan ldn thdi gian ng6i tai qu6ng trudng tham drl c:ic cu6c hop ::a cd.c lSnh dao sinh vi6n cfrng nhu quan s6t vd trd chuyOn v6.i ciic sinh l'' -uo'i

.?6

|

cc;Oc

Biu rni

viQn binh thrJdng khdc. Ong tA lai vdi t6i d6 ld mQt quang c6nh hodn todn h6n loan. Nhrlng ngudi lSnh dao khdng thd thdng nhdt drroc vdi nhau vd dudng ioi hdnh clqng. Cdc sinh vi6n kh6c thi say srJa vdi kh6i ni6m dAn chri den n6i cdc nhd l6nh clao non ndt kia kh6 md dfng vho vi tri chi huy.

Str hdi hda cfra ndm ydu t6 dy c6 tAm quan trong rdt l6n ddi vdi srI thdnh c6ng trong moi n6 lrrc. Nhtrng ydu td nhy khong lian quan gi ddn chuyQn v[ khi manh hdn, xe cQ nhidu hon, hay binh linh dOng hon. Chfing ld cdc ydu td trilu trrgng, thuQc tAm lf, tAm linh. Ndu cuQc chidn tranh ViQt Nam c6 mang lai bdi hgc gi, thi d6 chinh Id vfr khi quan dung hang nang khong mang lai chidn thdng trong mQt cuQc chidn tranh; chidn tranh s6 thloc quydt dlnh bdi nhffng ngtrdi dd hdt tAm tri vdo cuQc chidn ddu. DD nhrtng thi du cria T6n Trl drroc di6n dat bXng ng6n ngfr quAn srr cd xda, nhfrng ai

dqc ki van c6 thd sdng ngdy nay.

nit ra nhr-rng nguyon t6c co b6n dd 6p dung vdo cuQc

r l"a\?

I CHIEN TRANH, TRO GIA TRA I

Tdt cd,c quydn binh thu Trung Qudc ddu nhdt tri rbng viQc binh cdt d gi6 tr6. Chidn thdng phAi d4t duoc bbng moi c6ch vd viQc d6nh hla k6 dich ! ( d6ng mdt vai trb quan trong trong binh ph6p' { sd thi du vd su gi6 ft6 xuy6n sudt nhidu thd . Dil iich sfi phuong TAy c6 vO t kf, ngudi Anh vd ngrrdi Mf v6n rdt coi trong truydn thdng c6i md vd ngay q th6ng. Ddi vdi ho, kh6 nSng gii tr6 vi ph6n boi chrra bao gid c6 v6 Id phdm d chdt anh hlng ddi vdi ho, du ho van thudng srl dung khi ning dV dd gidnh * Idy nhtrng muc ti6u ddng gi6. Khi tlrroc 6p dung trong cdc vu giao dich, tr) d,anh lDa thrldng tao dn tttgng sdu sdc vd nhrlng hdnh dQng vd ilao dfrc hoic

c

Cl

phi phdp. Th6i dq ndy thddng khidn ngddi phuong TAy ngAy ngd vd de bi q tdn thrrong tnldc chidn thuat gi6 lrd cira ngudi phuong EOng. KhA ndng il6nh lac hrrdng k6 thn luOn thloc ngrldi phuong EOng coi trong. Didu ndy khdng c6 nghia ld ngtrdi phrrong Ddng khdng c6 danh du, nhtrng kh6c biet vd dao dfrc thuQc v6 vin h6a. sg kh6c biQt giiia phuong Dong vd phrrong r ay rar sau sac vd dOi khi ngudi phuong Tdy khOng thd hidu drroc.

rlx

I

rrJ nrwn

rnAe

|

37

\eu ta m4nh thi ta vd nhttydu 6t

...::, 200 trCN, H6n Cao Td, hoeng dd dAu ti6n cria nhd H6n, gip nhidu r6c ' , ,'- ro phuong Bdc den n6i 6ng dAn 300.000 quAn l6n phia Bdc dd dep c6c , , :Lio'p b6c cfia ho. Hodng cld cho ngudi do thdm doanh trai xem ho manh : -. r":, S&o dd 6ng theo d6 mh lAp kd hoach. Bidt bi quan sdt, ro phrrong Bdc - ,.; i: ddn ngua kh6e vd c6c chidn binh h[ng hdi dd ngudi do th6m chi nhin .. dan ngr-ta ydu vd c6c chidn binh m6t m6i. Khi ngddi do th6m trd vd b6o :. '.ruAr su khuy6n hodng dd n6n thAn trong. QuAn srl c6nh bdo rhng khi ",. iao quAn d tr6n chien trtldng, phO tnlong silc manh ttd doa dAm quAn : .- la di6u rdt thtldng gAp. Tuy nhi6n, khi mQt dao quAn chi cho thdy ngrra . - .rnh nhoc thi rdt c6 thd d6 1d muu meo cld nhrl quAn dich tdn c6ng. Didu - , , nghla ld bon rd da chudn bi vd tin chdc v)o chidn thdng. Ong khuy6n ,.rrg dd rdt qu6.n nhtrng v0 ich. Hodng dd tdn cdng vd bi ddnh bai.

I

Khi ta sin sing tt'n c6ng, hiy

lim

nhtt kh6ng c6 ! dinh tdn cdng

l:',,,ng lich sr] Trung Qudc, muu meo ndy drroc dDng rdt nhidu ldn. Vdo .:r 800 trCN, vua nddc Trinh mudn chidm nudc Hd l6ng gidng. Ong ta :I .;an bi cho cuQc xAm lrroc ndy bhng cdch trudc ti6n x6a b6 moi nghi ki cria -: nddc Hd bhng cach gA con gdi cho 6ng ndy. it lAu sau khi gi con, 6ng ta e :.:u tAp quAn thAn lai b6o rhng dA tldn hic Ong ta phd truong sitc manh v -an sd crla minh vd h6i xem n6n ddnh nrJdc ndo. Mdt vi6n quan tAu n6n n j-.::h nrldc Hd. Nhe vua lidn gi6 vd giAn dli vir ra 16nh ch6m ddu vi6n quan h :.-,'-. Ong ta n6i "Vua nudc Hd le anh em vdi ta. Sao c6 thd d6nh dddc?". Sau ;rll .::r'6n d6, vua nrrdc Hd cdm thdy cldt nudc minh hoAn todn khOng bi ngtrdi in ,:,a \,9 quy6n uy kia uy hi5p. Su phdng bi tro n6n 16ng 16o vd vi6c luy6n tAp bi :;an d6i bi 1o ld. Vua nr,tdc Trinh bdn tlrra quAn sang ti6u di6t nudc Hd. I

rg

ry

9t 1g

. j l{fri ta gbn, phii lim nhtr I xa, nhung khi ta xa phf,i lim nhu & gbn kj' quan trong ld ph6i che gidu dia didm dtr ctinh tdn c0ng de :sAn k6 thi tap trung lrrc lrrong. Khi dinh tdn c6ng phia trudc, ph6i gid r: DiOu ctfc

38 |

cuOc nAu

rni

chudnbitdncOngviosddndich.Khidinhtdncdngphiasau'phiilbm v6 se tdn cOng phia trddc Nguy.n t6c ndy ad "ap 1u",:i,ol,"^T*-:?to*:::

-:^-^

rA- +r";ri oinn. N^,

illXlTJT;f'f; )1 ;ri1'l: ;;;' .[Ti?x ilT%Tiil khigi ili},li.i;Hffii trl ;i :; fi?]: ;; nsay srl phong

k6 dich iuon phai cinl

nhiOn' ndu dini gra. ra ta s6 tdn srtc luc ch(rng' Tuy mO"n hao Ihm gi6c vd bdt an, t'a aJaO' td" cdng vQi' Did phAi "il'ru tdn cong ngav IQp t(tc' 3" viQc phdng b!'

Ih to aittt *t t. OntJn"k6 ddn trdn ngay ph mQt vi ttl6ng nhd H6n trCN' 205 n6m Thi du, vdo c6ch nghonh chidn trttdc doanh trai k6 thi :::-;#'uf',n"lTu;ffiitr ".""'t'ud"bf bdn bd b6n kia' ho khd aQo-g- t'f" i"* ta hinh rrlio"* phAn tAm trddc qua phia thtiong rirrtr tirrtt nhuQ b[ng 20.000 dua o"g;;; nh{n ra rhng phuc 6 phia crfa con song vh mai mai phuc da tdn c.ng ho

;

tii--#"til

*:i'^l: ffiffil#tff;il 'ffi##;;;;

1

:1;"ryjti:rff,,l"J}l1$d;; li"Tilffi':;;;;;"-o'u" ;:? il:;Hi t6c' phia sau vd d6nh cho tan

'lcl,'

ua.

Pffi

fii: Tff

nhfing NOn nhr? hE ttich bXng

thing lgi nh6

"1*.s:'.:-*Ti:'::":Tl'TfiTil::J'; 1'"':'1":1.::i:?1?;f l]rJ;i:'l3li fiil1f,'5#Tl["h""q;'.ffi #:?"I"i"n., ;; cria chidn thuQt 1ev

F.:lf":#:' *#triJTl XI; -"ffir;:t-ai'"-;ii;::-^T#i';'f#%;lli#";

?l I-#"J.--'TH?;-',;li:lt;.:ll':::':.:.il,1,iTJli,'.ff "Hlffi TJ?f ffi thd khidn cho

ffi

#;;;J'"* nffftHtrlil:";'i nhau' d6 ddu c6ng tY ndY n,"l,* nnrl 11 :?"s,tl n-nli:.:, l?il^:, LHUH:IXI ff, ffiJ-'*?T:"1#"'h;ii,1;{--l*;:ll*:;.:Tili'};",'# ,H,:ffi n:il,}J,il:ff l"' ;ffi; t*;' ;nd;",*:'# H#J:'il:ffJl il# :f;"tr, illil,'ilJH-, *; "r: :r*,?H'#'lj l#: Tff' #'#";;";9'i:li::::.,f "::ffi e"e'uJao

d6' c6

c

::".:#ii'"'fl

ll":[-r:ir'*Tlil"Jnu"lu"Jn;;;il;

du lich vi ddo .,:LH'i,:r'1;-.11 eud" v0 sd chuvdn

I

I

l

rlx

rO

BrNH

PHAP

I

39

j :r:r o€u khOng thi ho de phAi b6 tidn tfri ra tr6. Rdt cuQc, nhltng dac . .l 1

I :I

u

a q

ii c' .b

fu

- :r: d,i ching mdy ii6n quan ildn viQc kf kdt hop ddng. Ngudi Trung Quoc

:" :l

chon cOng ty th6ng thAu trrrdc cA khi tidn hdnh mdi thAu. Cd qud l':, ld mdt trb choi k6o ddi dd c6 dtroc nhltng didu khoAn tdt nhdt tU : - : -:,ng ty md ho mudn giao dich vd dd IUa c6c cOng ty kh6c nhhm ldy duoc : : . - J thrl gi md cdc cdng ty d6 chdp thuAn b6 ra dd dugc du thdu. *

-:,

--.:' chdi ddnh gi6 co hQi thAnh cOng cria c6ng ty minh mQt cdch het srlc ' - - - :e dLta tr6n cdc tiOu chi crja b6n thdn chrl kh6ng ph6i drra vdo nhfrng .-;a hen cria vi chir nhd, Trung Qudc. Ong ta c6 thd n6i vdi tdt cd c\c : :r'bd thAu y nhu nhau. Ban cAn phdi suy nghi xem sin phdm hoic dich - :.ra minh c6 drip (tng nhu cAu cfra Ong ta khOng, vd ph6i t{ h6i xem ban :1 dLr tin trrdng vd thAn thiSt vdi 6ng ta chtra cld nhfrng ldi Ong ta n6i vdi ..: khdng phdi Ih gi6 ddi.

r0 ,II

1g

iy 0t 1u

rh 6c

dU

ng Lin

\€u k6 thi chudn bi ki, m?nh, dugc hut'n luyOn k! cing vd vfrng ving vb mgi mdt, hdy tr6nh ilOi ttbu tr{c di0n

I'lot lanh dao khdn ngoan khdng mang sfc minh ra choi vdi sitc cria k6 .:: hirng manh. Dd gidnh dtrroc chidn thdng, Ong ta ph6i xdc ilinh drroc :.:m ydu ctia k6 thi vd tdn c6ng vdo cl6. ,juan Td vd quAn L6 dang chudn bi ddnh nhau mOt tr{n idn. Khi vua L6

:::h ra lQnh ndi trdng trAn, m6t dng quan xin vua L6 hay khoan. "Khi binh .-:-h sdn sdng ddnh md nghe hdi trdng th(t nhdt, si khi dAng cao vd hdng :-ai. Khi h6i trdng thit nhi vang i6n, si khi tl6 khOng cdn manh nhu tnldc. :r:'n hdi trdng thfi ba, si khi 16ng xudng. Hdy tld quAn Td danh ba hdi trdng ::Joc. Binh linh cria chring ta s6 c6 si khi cao nhdt trong khi si khi crja ke jich 6 mfic thdp nhdt n6n sO tl6nh bai chring." Vua Td nghe theo vd da g:anh dtroc chidn thdng ching nhu vi quan no dd dodn trudc.

\I0t hei

ldn cria Nh4t BAn dang mdi thAu ph6t tridn phdn mdm vi tinh ty :ireo d6i vd didu khidn tdu thuydn & cAng. Tham gia b6 thdu c6 mQt t4p doan ldo rhdng ld crja Nhat BAn vd mOt cdng ty MI c6 t6m nhAn vi6n. Cdc quan cnr-

les

cAng

40 |

cuqc nAu rni

khu::'n:tl?l*,1';Y::;tt ttt":# #';n# ;' y*: da'":u, :6 i.:' *'*:i,i :i u.ffi lt: ;;' uu' io i u*" iul

E mei noi chau A, chng nhrl c6c quan chfc

i' #'- "i*; ;n.'J; ;il; Jt? ;#'; * ::1. 1u* 11', :Y,," : *iliJl: :';"i;";;'d";',i ::ff,?

"4v, .n"n .*d" 3i11,:Y :*:,i-Ti: :i :":l J':li ffi iu n.'i .'y:^ l'- :ll-': i i li JiX; ;;; i;i; ;;,."e ##" ;:;3,'l vdi ho' vh ki hsp ddngi i:'"1;

:?T

lY#,;"ilru;;ffi ;;,; il;ia., ,

.ru

th{ng bXng c6ch chqc

li

ruan

niv

!a-di* cd hdi chidn itQng thidu kh6n ngoan t II r+o hinh iiei"na"g iltqt. trtia".il,rg $iQn

Vdon[m613CN,tddngLiUyOntt6nhbainhdTr)yvddtrngl6nnhd Dtrdng.Trongchisndichdy,qudndQicria6ngtabaovAythhnhcriamQtvi

tudngTr)ydanhtiS"g'Tdongthanhndy'dttft6tch6nvdvittrdngkiatin rhngc6chhinhao,,*r.nu.,,,gou.'nhdtlecf6y6ntrongthdnhddmiccho cuQc tdn c6ng tai hai' con trai qu6n cria Li UyOn Li uyon nhdc

hao sitc manh viro c6c trrdng kia ndi o,":.1 1u "i bdn thinh cdu duoc chidn tuoc qudn sd tdi ba' Anh ta

tiiu

cha'* ilr'ffi#'nni|"nu

T::'lti::'*S:X'1ffi1

cr)ngemtraiminhnhr?vitttdngkiarakh6ithhnhchidnddu.Lict4tphuc binhngodithdnhtrongkhihaicontraiOngta,chivdivdimdoilinh'dr1ng tt'attrt' vi tudng gid ndi trdn 16i trong ttrdng vi m4 l6ng thdnh trudc cdng -nrrai n6ng gi{n' 6ng ta miCng cdn hoi siia. Trong con

.' dinh trddc hai thhng Ja.r qudn ra kh6i thanh vd roi

.

I

vDro

dao qudn mai phqc'

n$1o mqn bXng c6ch t6 ra hdn vOu Xnien kA thn tr8 nOn kiOu clng'

I

I VdocudiddiTdn,kho6ng200nlmtrtidcCOngnguy6n'c6hainudcl6ng quf duoc coi ld t:I.,"*Uu t6^::rt Hung Vua N6' gi6ng le Hd vDr Hung IUtuyQt sdc giai nhAn' Vua Hd' dang I mOt ld ta 6ng ! har'lcna qudc bAo. Hodng

timcdddgaychidn,ph6istlgi6sangHungNOdbic6ngngrlaquy'Vua hba binh vdi quy.11a mintt, n6i rhng ph6i sdng Hung N0 bbn aa"g .".ngga il6' mot

sau chi lb mot con ngua' Khdng ldu l6ng gidng, va n6i'cho tt'-"g' d6 phai cdng hoans h?u'n" vion sf giA-kh6c lai ddn ddi phu nfr dep ld m.t nhdng nr'a vuJd6p lai rhng mQt

;lt;::H";*;n,

fiL:::':::'lt;i

rlu

rtr arNn

rnsr |

47

;r-. qua 16 doi vdi hba binh, thd rdi 6ng d6ng hodng hau cho vi vua ldng " -l hung hdng kia. vua nLrdc Hd sau d6 lai ddi cdng m6t vr)ng dat rong " , - nd. Trong khi sr1 gid cdn chd doi cau tr6 ldi, vi vua cf ngd la hbn ydu . :1-rng N0 da nhanh ch6ng tlua quan sang Hd d:inh bai 6ng vua dang - ; : i kia, ngLrdi cfi nghr ri.ng lan ndy ngu{di Ling gi6ng nhu nhuoc kia se - - :'a quoc chfi khong d:im d6nh trzi vd da kh6ng h6 phbng bi. 'ddng

{

i

.,

I J

i

r

Khi kA thri 5n binh bt't dQttg, dfing dd ching nghi ngdi

i. - r-u ndi day x6y ra vdo ildi Dudng. vi trrdng chi huy dd drinh tan cuOc -'an d6 nhd chidn thuat nay: Khi phidn quan tdn c6ng, Ong ra l6nh rft :ap tdt udc mu6'n chidn ddu ctra ho. Khi ho c6'nit lui, 6ng tdn c6ng dtr Suot ngdy 6ng cho khua trdng rdi ddn d6m 6ng cho quan qudy nhieu, ' ' rg cho ho nghi ngoi. chi sau khi da ldm ho chdn ndn vd ki6t sfic 6ng ,. doi dAu vdi ho vd ddnh bai ho. :-=u chay dudng ddi dai ding vd m6t m6i c6 k6o ddi cd ndm hay lau - r d6, cfr tidn rdi tho:ii, thodi rdi 1ai tidn, ld I6'ithdthuong lugng rat phd bien :rau A. chidn thuat ndy d6 t6 ra hi6u qu6 trong ciic thrlong vu gitra : "..;Ung Ddng vd phuong TAy.

r

Ph6 hogi mgi liâ&#x201A;¬n minh cria k6 thn dd c6l6p ch6ng

Itiv ld chidn thuQt md nrrdc cOng hba Nhan dan Trung Hoa d6 sft dung vdi : .i Loan trong hai mrJoi n6m gAn day. Trung Hoa luc dia dd phd hoai mot

t

-

i

o D 1

'i

t ri

t

' 'r.h c6 hQ thdng mdi quan hO cria chfnh phri Ddi Loan vd'i chinh phri cdc nudc ..:r:ic. Trung Hoa luc tlia se khOng duy tri mdi quan h6 ngoai giao vdi bdt crl -,r,rc gia ndo cOng nhdn Edi Loan ld dai di6n hop ph6p cua ngudi rrung euoc. !,:ng cdch ndy vd nhidu c6ch kh6c, ho buQc cdc ntrdc phai chon gifra Ddi Loan -r cdng hoa Nhan ddn Trung eudc chfi khOng cho ph6p ho duy tri moi quan ri hliu h6o vdi ci hai nudc. B&i nudc c6ng hod Nhan dan Trung Hoa ldn hon.

j,rng dan hon vd manh hdn, c6c nhd lanh dao cria nr,rdc c6ng hba Nhan dan }'ung Hoa bidt rhng srr lLra chon s6 nghiOng v6 phia m)nh.

42 |

t

I

cuoc oAu rni

Cnid" th{ng iltrgc quydt dinh tnr6c khi trQn tt6nh b6t dau

Ngudi chi huy gi6i khdng tham gia trQn tldnh khi chrra nhin thdy c thdng trong tAm tri. Ong ta d5 nhin thdy trtrdc moi di6u may rfii c6 thd ra vi I6n kd hoach cho tilng tinh hudng. vd'i nhfing ai khdng thao chi thuat quAn sd, mOt tr4n tl6nh cluoc hoach dfnh kf c6 v6 nhtt dd thdng nhd vAn may hon 1A tei ning cria nhd cdm qudn. MQt chi huy tdi ba thrJd khdng drloc nhfrng k6 ddt n6t khen ngoi bdi hidm khi 6ng ddt clao quAn minh vdo thd c6 thd thua tr{n.

Theo ldi th6nh nhAn: Khi chidn thdng mi ai cong thdy, chidn thdng d6 khdng dring ngoi Khi chidn binh th6ng trQn, chidn binh d6 kh6ng dring trin duong Nhdc ndi kh6ng khi khdng phAi ld ddu hiQu cfra sitc manh Nhin thdy mit trdi m4t tring kh6ng chitng t6 m6t tinh Nghe drroc tidng sdm khOng c6 nghla ld tai thinh

ca

Nhtrng ngtrdi chi huy tdi gi6i nhin thdy chidn thdng d noi md k6 kh6c ng ngd bdi Ong dd vach s6n chidn luoc trong tri. Chi nhd tdi chi huy trQn t16n cria dng md chidn thdng mdi chdc chSn xiy ddn'

r

I ne-

ydu tdquydt dlnh chidn thfng

Ton Tfi n6i rbng c6 n6m didu can phai tinh ddn nhbm chudn bi cho chiSn

1. Bi6t hhi nd.o n,On dd'nh ud khi nd'o khbng nAn dd'nh.

Ngrrdi ndo hidu rhng moi vi6c cldu c6 thdi ilidm cfia n6 s6 hdnh dQ mQt c6ch c6 suy tinh vd ldnh dam chf kh6ng chidu theo c6m x6c.

Hon vd sd luong hodc vi thd khong phdi lfe nio cfrng can cho chid thdng. Phai bidt khi ndo c6 thd ding mQt to6n quan dd chdng l4i mQ dao quAn. Ngrrdi ndo hidu dttgc nhip tliQu cfia tr4n d6nh vd c6 thd tg srl dung c6c loi thd khdc c6 thd chidn thdng vdi mQt h1c lugng it hodc mQt vi tri bdt ioi hon.

( I : I

rON rO BrNH PHAP -<L/

|

43

ting h0 hod,n tod,n crta binh linh.

:'."- biet ciich gidnh

n

:.i-:ao

I

drroc srr irng h0 vd didu kiQn cria binh linh ra mdt muc ti6u chung s6 c6 loi thdrdt ldn so vdi ddi thri.

;a mdt thi du hodn h6o vd viQc cdc lanh dao truydn cho nhfrng hanh cdm gi6c ldm viOc vi mOt muc ti6u chung.

n

ri

t6t dd co thd ndm bdt co hOi.

ct

'b

ta

:.. ::--ri gi0a tnlc gi6c dd nhAn bidt khi cd h6i ddn vd s6n sdng chQp ldy.

nguoi lrAn tuc d|ng. .':a cf liOn tuc ra l6nh cho trrdng, vi trrdng d6 khOng thd chi huy trAn hieu qu6. KhOng phtii chiu su can thiQp ld rdt cAn thidt. Ndu tudng chon ilfrng, Ong ta s6 gidnh ldy sr.r tu do dd c6 thd ddnh thdng.

| !-.'" dilng thdi didm, hdnh ddng nhanh ua quydt dod,n. i-::- chien th6ng mdi cdn chua ddn, binh khi so ri s6t vd nhud khi so cun '.r*:. DUng hdnh dQng gdp grip, nhung cfing dirng chAn chtr khi cdc di6u :..:n chidn thdng clA sdn sdng. Tri ho6n cdn gAy bdt ldi cho nang sudt , -.. qudc gia. Ldm suy ydu dat nrrdc khi tidn hdnh chidn tranh qud lAu cd :re tao cd hdi cho k6 thir ddnh chidm thdnh cOng.

hi Lh

"

'

.,; ngdy 7 t]ndng BAy ndm 1.937 , khi tuy6n chidn vdi Trung Qudc, Nhat :,,:-. tuy6n bd rhng ho s6 chidm Trung Qudc trong vbng ba thdng. Ho hidu ct' - :ang cd.ch duy nhdt dd d6nh thdng Trung Qu6'c ld d6nh thAt nhanh. Chi 'b. : '. tri quAn dQi E Trung Qudc cDng vdi vi6c chiSm gifr nhfrng ndi da chidm : . rc thOi clng dd ld mQt nhi6m vu tdn k6m vd mQt m6i ddi vdi ngrJdi Nhat 1g :.-. Triii lai, Trung Qudc hidu rXng thdi gian ld tdi sdn l6n nhdt cua ho. li=.u Trung Qudc cf tidp tuc chidn ddu, cudi cing ho s6 thdng. Nhat Bzin )n :riem thfi d0 Nam Kinh cria Trung Qudc gAn nhu ngay lQp tfc md khOng 0t : -at rhng Trung Qudc dd bi mQt ddi thfi dd cria ho vdo sAu trong dai luc.

Co \gudi Nhat sau d6 bdt ddu tham gia vdo nhfrng chidn dich dai ding vd gian JN rhcj d Trung Qudc k6o ddi nhfrng tdm ndm vd cudi cing da phai thdt bai.

44 |

t

I

cuoc BAu rni

Cnidn th5ng qu!,gi6 nhat

h thXng bXng

mtru ltrgc

Thdng mQt trQn tl6nh bhng cdch chiSn ddu chrra phdi ld cdch hay nhdt. Chi phuc k6 thir mh khOng phdi dung binh, chd ngu k6 thD bhng mdu ldoc, d6 mdi phrlong s6ch cao cdp nhdt, dring ldm nhdt. Chi6n thudt k6m hon ld chinh phuc thn bhng ddng minh. K6m hon nfra ld cLinh bai k6 thn bing trQn drinh n chien trudng. Chidn thuQt k6m nhdt ld tidn d6nh bbng c6ch c6ng thdnh ... K6 tdi thao lrroc ld k6 thdng dich md kh6ng phdi d6ng binh, doat drroc thdnh kh6ng cAn vAy diinh, chidm drJoc nrldc md khdng ph6i tt6nh lAu. Ho c6 thd be todn drJoc lrtc hlong trong n6 luc chinh phuc k6 thir. Ho c6 thd gidnh chidn thd bron ven md kh6ng ldm ngudi cria minh mQt m6i. TdL c6.ld nhd muu hloc.

Trong Chidn tranh Thd gi6i ldn thf hai, ngtrdi NhAt dd 5p dung chid luoc k6m nhdt, chinh phuc k6 thn bing cdch tidn ddnh vd bao vAy. Khi th6ng trAn dAu ti6n ho dd cAm chdc thdt bai, theo ddng nghra den. Sa Chidn tranh Thd gidi ldn thf hai, phdn do nhu cAu, phdn do chrj ;f, ngrrdi Nhat dd suy x6t ky vd brin thAn, quri khrl vd ddc biCt Ie tuong lai. Ho dd xem x6t lai cdc nguy6n tdc vrfa dd cap d tr6n. Kdt quri ld ho d5 chuydn srr n6 ltrc cria minh sang hnh vdc phil hop vdi khi nlng cria ho hon. Thrrong trddng chfnh ld chidn trddng cria ho. Ho dd cring cd s(tc manh kinh td cria minh trong mdi 1i6n kdt chdt ch6 gifra chinh quydn vd gidi doanh nhAn; rrgay nay ho canh tranh vdi nrldc M! vd vdi thd gi6i thdnh c6ng hon nhidu so vdi vi6c sfi dung vfr luc trudc kia.

r

I

Co hQi chidn thXng do lc6

Thdnh qurl cria hdnh ddng

thi

li

mang l4i

m6n qud cfra Eao.

TOn Tr? n6i rhng mdt dao quAn chi c6 thd b6o ddm khdng bi d6nh bai cdn cd h6i chidn thdng phAi do k6 thn mang 1ai. EAy c6 16 ld thi du rO nhdt trong Tdn Tii Binh phdp v6 nguy6n lf v0 vi crja Eao L6o. Nguy6n lf nAy lA ndn tdng cria phAn ldn nhfrng ldi day cfia TOn Tfi. Thi du, bzin chdt kh6ng thd kidm sodt duoc cria cdc didu kiQn thuAn loi Id phdn chfr ydu cria kh6i

'l

ni6m vd vi6c chon lua thdi didm thich hop ciia 6ng. Nhd chi huy kh6n cl

rox rtr antn enAe

| 45

khdng thd tao ra didu ki6n thuAn loi md chi c6 thd chd doi chring, ra khi chring xudt hi6n, vd hdnh dQng hop v6'i chirng. Chidn thdng trJdng tu nhrr v{y. Nhd 16nh dao kh6n ngoan kh6ng thd gidnh dLroc thdng trir khi dudc k6 thir trao cd hQi cho. l.:-roi Nhat khdng n6n nhAn hdt moi ldi ca ngoi vd thdng loi kinh td cria : . :-la)r naY. Ngudi My da gifrp dd ngrrdi Nhat bbng cdch hoach dinh chinh - , -t thrlOng mai qudc td k6m c6i vd thidu n6 luc 6 cdc thi tnrdng nrrdc :"., -ri. Chinh s6ch thrrong mai cfra My c6 tfnh cdch phdng thfi; m6t n6 lrrc ::.:nh c6ng o thi trudng ntl6'c ngodi ph6i hidu chidn. Ngudi Nhat khOng tao -, rhr:ng l6i lAm trong c6ch tl6nh gi5 ndy; ho chi loi dung chdng thOi. :

t

t

i

1-]

Xdt hop c6c ydu tdco bin itd t4o thinh c6c kdhoach dQc il6o Thi6n ha ddu bi6t tdt le tdt, I nl da co xau ror.

Ddu biet ldnh 1d ldnh, Thi ala c6 c6.i chEng ldnh rdi.

C6 vdi Kh0ng cing sanh, Kh6 vd D6 cr)ng thdnh.

Ddi vd Ngdn cing tranh.

Cao vd Thdp cilng chi6u.

Nhac vd Tidng cirng hoa.

Tn-tdc vd Sau cing theo.

Vdy n6n, thdnh nhdn ding dao v0 vi md xft srr, Dirng "bdt ng6n" md day d6.

Dd cho van v{t nOn md khOng cin.

Tao drrng, md khdng chidm hfru.

Ldm, md khdng cAy c6ng.

Thdnh cOng md khdng E lai; Vi khOng d lai, n6n khOng bi b6 di.

L6o Tft, Eao Dirc Kinh

5

) i

Tdn Trl n6i rhng moi chiSn thu4t ld su kdt hop vd tdi kdt hop cria cdc yeu t6 chi c6 tdm ndt nhac md khi kdt hop iai c6 thd tao ra

o ro b6n. Trong Am nhac,

46 I cuocpiurni vo sd giai di6u. Ba mdu co b6n c6 thd tao ra vo sd sdc mhu. Ndm vi ma h c6 thd nhan bidt, nhrrng khi kdt hop lai theo nhidu c6ch kh6c nhau cdc vi n c6 thd tao ra vd sd vi ngon. cung gidng nhtr vay, mOt sd lugng gidi han nguvon tdc vd chidn thuat c6 thd kdt hop lai dd tao ra vd sd.rrid' tuq..

Dd st? dung nhrrng ydu td co b6n ndy mOt c6ch hi6u qu6, nhd chi huy tdi ph6i hidu drroc mdi li6n h6 gifra ch6ng. Nhdt Ie ph6i hidu c6c mdt ddi I tdn tai trong m6i ydu td nhu thd ndo.

Trat tu sinh ra h5n ddn vd mdt trat td, T6n Tfi d6 n6i nhrr thd. can d6 sinh ra so hdi. Manh sinh ra ydu. TrQt td hay h6n loan chidm ft thd thuoc vdo viQc td chrlc. srl can d6m hay n6i khidp so chi phdi dao qu6n vdo ciich thirc tidn hdnh tdn cdng. Manh hay ydu chi ld vdn dd tnd nicn.

Ton Tfi chi ldp lai ldi khing dinh cfia Ldo Tr? theo crich khiic, rhng kh6 c6 srt khdc biQt gifra thi6n vd 6c, gifra cao vi thdp, giira dai vd ngdn, gi kh6 vd d6. Nhrrng ydu td co b6n ld dQng co thric aay.o. ngrrdi, nu nhtt so hdi vd can dam, khdi phrit til cing mQt didm. chring "t8.rg li hai mit crl mOt ddng xu. Ngrrdi ta c6 thd bidn so hai thdnh can diim ho6c can dd thdnh so hdi bdi chring ddn til cing m6t didm trong tdm chfng ta. cdch day vdi nim, tru6c khi quydt dinh td chrlc vd chfr tri mEt budi h th6o ddnh cho nhfrng ai quan tdm ddn vi6c kinh doanh 6 chAu A, tOi .fr, , n6i t^Jdc cdng chring bao gid. vdo budi sring cfra cuQc hQi th6o ddu ti6n dy tdi thrtc gidc vdi m6t n6i so kinh khidp: tOi sdp ph6i dirng trddc m6t cdr phbng dav ngudi ra vd ph6i n6i trong s6u gid ddng hd. To.-i tigt ,i"s tdi khOng vudt qua n6i so hai cira minh, budi hoi thio s6 ld "a s6u gid dia ngu ddi vdi cd tOi 15n nhfrng ngudi tham gia hQi th6o.

Khi toi Lii xe ddn khrich san ndi t6i sdp ph6t bidu, t6i nghi ddn nhrlng ld day ndy cfia Ldo Tfi vd rOn Tir. Thay vi cd gdng dd n6n crim gidc so hA dang tdng dan, tdi ddi mdt vdi n6i so cfra minh, b6i vi toi bidt ndu min khong lim thd thi c6i s6 thay thd la kh6ng thd tudng trrgng ndi _ siiu si thdng khd - non tdi nghi didu d6 cdn ddng so hon chinh n6i so. Khi t6i d alau vdi didu d6, n6i so cria t6i bidn thdnh nhiQt tinh vd can d6m. Budl h th6o di6n ra t6't dep ddn ndi khi sriu gid d6 trdi qua, khOng ai mu6.n ra v6

roN

r0 nwn eaee

| 47

phtrong Dun$ ngddi httdng d6n cfra dla

I

-..TLtcdnhb6orhngndukh6ngdLngngrldihtidngjT.i.'dilphuong ddng

. ..

khong thJ

d\; iao.a. toi didm cria tr/ nhi6n. Didu ndy cung

:'.i':,zithLrdngnghynay'Viecsudungngddihrrdngd6nctiadiaphrronglinh vrJc nhdt dinh -

trong mot , .i,r\'on gru 6 ii qudt gia ndo dO tto+c ky cAn tlidt. Ngrrdi Trung Qudc l. . dung tri.i A?--0, ,rJ hud.rg, id crJc m6i ngoai qudc' Hg cAm thdy thoAi

vdi : . -., :rgai vd cAm thdy xa 14 "iuUi h0 c6 ilng Qudc k"ha., .riritng ngddi chia s6 mdi lion sdng " .:, .,3i nhfrng ;il; bao gd* ca ngudi Trung Qudc " : mot ai san ioi t o. trldi lion he nay

I

::;idbiri.ngbu0cbdihQchidu-t'uyquottfch'mdbdichringtOcvdtd ngrrdi Tridu Ti6n' vd Di6u ndy cfrng dring vdi ngudi Nhat

-:

1,-;*jihudngd6ngiAithichkdtquAcincilccuQchgp,xemx6tc6cdduhi6u tr'.:':-',.i.c6chdnhdQngvhph6nrlrrgngOnngffvdphingOnngti'Anhtah6tro drlng

& . :..; vi6c tl6nh gi6 nh6m thrrong tnao ''nh- x6c dinh xem ai ld ngudi d6n n j , - a que trinh"di ddn quy6t tlinh dugc thrrc hiQn ra sao' Ngridi htrdng --''.nmdn,hodcngudiphi6ndich'c6thdthidtlQpc6ckOnhgiaotidpc6 tri - xd hu6ng dan phai hidu vd co cdu chinh t'q"g'Ngudi quan r-d cirng Oi '.]1 M!' Anh ta phAi c6 kh6 nlng nhanh ,ia - ',.in h6a vd thrrc ti6n thr'iong neh'ep tin vd lai lich cria m6i nhe thdong thao' iy, :,3 thu thap vd phan tich thon! hing cria minh su hidu bidt dring d6n vd tidn ln --j-_i-. :a ph6i cung .dp .ho kh6ch fruO"g ph6t tridn dua cilc vdn itd' du *:--h cria.a".u6t t'qp "a chidu .,

{uc

I ldi

hai inh gid ddi h0i r vd'

nhu b6ng dom; cirl ke hopch mi mit vi kh6n$ thd xuy6n thtrn$

Ti6n nhanh nhtr sdm chdP Di kh6o, khong dd dau chan' \6i kh6o, khong dd I6i lam' Tinh kh6o, khong ding bdn torin' thd m6' D6ng kh6o, khdng cAn kh6a md khOng th6o' thd kh6ng tndf *reo, khong cdn buQc mh - Ldo Trr' Dao Drlc Kinh

48 | cu1coturni Mqt kd hoach tdt thi mil mit vd khong thd xuy6n thring. N6 khdng h6 mQt ddu hi6u nio v6 chidu hu6'ng tidn tridn. Khi tu t6 lg minh thi gid nhrr sdm chdp, khdng c6 ddu hiQu gi b6o trtr6'c.

Ndu kh6ng c6 Chloc sd tro girip cira mOt ngddi tinh thOng ngdn ngrl vd h6a, mdt ngudi nddc ngodi s6 thdy di6u ndy ld srr miOu td thich hop ddi cdch thrlong th6o cfra ngudi chdu A. Ngrrdi chAu A thddng cd f che gidu hoach vd f dinh cfia ho. Nhrlng cri chodng v6ng dOi khi drroc ddt ngdt tu ra chi dd thlm dd phdn rlng vd lA.m ndn lbng ngddi nrJdc ngodi ndo th gia thrrong th6o md khOng c6 su tro girip cria chuy6n gia.

r

I rd"

cdng khi ddi thfi it phdng bi

vi it nghi ngd nht't

Chidn thuAt ndy c6 v6 don giin vd 16 rdng tldn n6i n6 c6 v6 nhu khO hiQu qud 16m, nhung thAt ra khOng phdi thd. Su cinh gidc li6n tuc rdt k duy tri. Nhd chi huy tdi ba phdi ti6n li6u drloc nhfrng hic k6 thil mdt ci gi6c vd tQn dung chring.

Thi du: Th6ng Mudi mOt ndm 1950, khi qudn Mi tidn ddn sdng Ap mQt kdt th(rc sdm cho cuQc chiSn tranh Tridu Ti6n c6 v6 da d trong td mdt. Nhung vdo ngAy 16 Ta dn, hon nrla tri6u linh Trung Qudc vrrot s0 vdo Bfc Tridu Ti6n vd d6 dAng thi6t lAp cdc vi tri an toA.n d d6 bdi My de dd cho cdc cuQc hQi hd 6nh hudng ddn su phbng bi thrrdng ngdy ho. Vi6c Trung Qu6'c lrra chon ngdy 16 Ta on dd tidn hdnh cuQc tdng td: cOng luc lugng M! khdng ph6i ld tinh cd; dring hon, d6 Ia m6t lua chon tinh torin.

r

I Xfti kA thn n6i chuyQn hda binh, t(rc ld c6 dm mdu

Tdn Tir n6i: Sfi gie cria dich n6i ndng khi6m nhtrdng md dich

lai tdng cddng luc luorrg, tfic clich sdp tidn c6ng. Sfi gid t6 v6 hung hdng mi qudn dich c6 vd khdn t chring sdp rft lui. Khi chua thua md cdu hda, chring dang c6 Am mrJu.

row

rt

awn ruae

| 49

:hiu A

phAn tich trlng br-rdc cira ddi thir, tldn tUng chi tidt nh6. trffilr,r, :n-i.i: A c6 kinh nghiQm trong viQc lf gi6i tr)ng sdc thdi cfra giong n6i lhrt ru c::r de hidu ro ddi thir. Ngrrdi phrrong TAy, khOng thdng thao vi6c lh,rtm, r:,at thrii dO cria minh, dd lq nhfng ddu hiQu md ho kh6ng nh{n ra, rnuulrhms :ir hieu bQc l0 nhfrng gi ho dang nghi chrl khdng ph6i sqr th4n trong 1i!!flrilrjr{r :- quan siit ngddi phtfong Ddng tinh f. lffi:rur.

rr1'. nhidu ngrrdi chAu A gidu c6 dang mua nhd d midn TAy Hoa Ki', rruuiu: .. : bang California. Trong khi xem nhd, su dn6 y cria ngrldi mua chAu A l{utr.,ir:; :hr t4p trung viro c[n nhd md cdn vdo chri nhd. Thi du, srr khi6m tdn [uh,r;{;hai Id drlc tinh ti6u bidu cria ngrrdi Mi. Ndu vi chri nhd ngUdi M} c6 mhr,r; j . khi6m tdn, didu ndy cho ngrrdi mua bidt rbng dng ta rdt s5n lbng b6n. iffiuL**r

c

td t co'

N:.:,: Ban dd kh0ng cdn ld mdt qudc gia hang hai nrla. D6 la mQt crrdng ryuni: :râ&#x201A;¬n thd gid'i. Nhrrng it ra Id ddn tAn rdt gdn d.6.y, cdc nhh ngoai giao 5u;;: :hAm chi cd thir trrdng, 1u0n t6 v6 quy phuc tnrdc cdc chinh tri gia $ff-i Sgddi Nhat gi6 vd ydu hon thrrc td. Trdi lai, cdc chinh tri gia Mi i,,Lru:r: ,:'i ra v6 b6 tr6n vdi ngrrdi Nhet, ngay cd khi mdon tidn. Khi sf gi6 h'L-":r ron vd quy thuAn, tdn cdng ld 1i dinh th4t srJ. BQ trddng NhAt c6 m* ;ip ngddi crii chdo sudt doan dtidng ra ddn cifa, nhrJng trii 6ng ta lbn :ry,!: iola Mf. I'ii-:u nhd b6o vd chinh tri gia My bi al6nh Iila bdi su gi6 vd nhrin nhudng r*, :gUdi chAu A. d phuong Ddng, ngudi ta sE hidu rhng srl khi6m tdn vrla ;,r. :rit dfrc tinh tdt vira ld mQt v0 khi.

r

?c

ld

dng'

Khi ddi m{t vdi c6i chdt, s{ tranh tlt'u dd sdng cdn

sE

t6i sinh

Khi roi vdo trJ dia, qudn s6 quydt chidn dd sdng cdn. Khi ddi mdt vdi srr hriy diQt, -.Lt ddu tranh dd sdng cbn s6 sinh ra y trr&ng mdi, hdnh dQng mdi. Do d6, khi hodn todn roi vho bAy vd bi nguy khdn, srl tddng tugng vd tdo bao do khring hoeing tao ra c6 thd girip chuydn bai thdnh thdng.

I-ich sLt Nhat BAn gAn ddy ld mQt thi du. Ngay sau cuQc chidn tranh thd g;.,:ri ldn thfi hai, Nhat BAn & trong tinh thd tuyQt vqng. Y nghi Nhat Bdn c6

50 | cuQcoiurni thd s6 khdng tdn t4i nhu mdt qudc gia c6 chrj quydn nf,a ld mOt n6i so rdt th4t. N6i so ndy d5 cfing cd quydt tdm sdt dd cfia ngrrdi NhAt trong xAy dung lai srlc manh qu6'c gia vd mQt ldn nrla ldm chri sd phdn cira Ngrrdi Nhat lu6n tin r5.ng su sdng cbn cfia dAn tQc Nhat Bdn ph6i dtioc ti6n hon moi muc dich khric. Ddi vdi ngrrdi Nhat, su tdn tai cfia cii cfrng khOng quan trong bing str tdn tai cfra dAn tQc. Nhd quydt tdm mA liQt dy ddi vdi su sdng cdn cira dAn tQc, NhAt B6n di bQt I6n tU thdt trong chidn tranh thd gidi ldn thrl hai dd trd thenh cudng qude kinh td gidi vh chfi no cfia chinh phri Hoa K).

TOn Tr? Binh phdp dd drroc dich ra tidng Ph6p vdo nd.m 1772boi J.J Amiot, mdt nhd truydn gido ddng TOn. Napoleon c6 bidt quydn srich hay khdng vAn ld mQt cAu h6i cdn dd ng6, nhung m6t sd sfi gia nghidn quAn srr cdm thdy rhng 6ng ta c6 bidt. Khi Napoleon tld quAn l6n Bdc Ong ta de t4p trung ho lai ngodi bd bidn tld chiing kidn cdnh ddt cdc tdu d5 chd ho vtrdt Dia Trung HAi. Ngay tU ddu chidn dich gian kh6, xa qu6 nhd, Ong ta dd mu6'n truydn cho binh si cria minh ldng quydt tA mSnh li6t ddi vdi chidn thdng vdn chi sinh ra til su tuyet vQng.

.

gi6n tliOp I tU cbn thidt cfra hogt il6ng

TOn Tfr n6i vd vi6c sfi dung gi6n diQp: Qu6n c6 thd phdi chidn ddu trong nhi6u nd.m, nhdng thdng loi c6 thd drroc di chi trong mOt ngiy. Ndu tddng tidc tidn cria, kh6ng trong dung girin di6p, kh6 db x6t drroc tinh hinh cfra clich thi bdt nhAn cing crrc. H?t g ngddi nhLr thd kh6 thd lem tddng linh. Khdng dring ld ngrrdi phb tri qudc chri bdi ch6ng ph6i ngrrdi quydt rlinh thdng loi. Mudn bidt tinh hinh dich, kh6ng thd cdu xin thdn, crlng kh6ng thd fc do:in. Phdi khai thric th6ng tin tr] nhrlng ngtrdi hidu tinh hinh ilich.

Nggdi Trung Hoa cd tin rXng ngr/di bidt ding gi6n diQp vd sau d6 c6 di6n giai dfng thdng tin vila thu cldoc, c6 mQt sd phdm chdt hidm c6 nh dinh. Chi c6 nhfrng ngudi khdn ngoan vd trong sach mdi c6 thd dr)ng

r1N rrJ an'rn eaee

| 57

r: i:-r.

ho nghr; chi nhfrng ai rQng lrrgng vd ngay th&ng mdi c6 thd chon ftrrn:-r:di dd ldm giSn diQp vd c6 sr-t ph6n do6n sdng sudt ve dfng ddn ,rr." :-,nr gid ho. Ngudi Trung Hoa cd tin rhng dd c6 thd sit dung hi6u quA r :.a :rn thu thAp dtroc nhd giSn di6p, thOng tin dy phdi drroc phAn tich vh i.L : =-:i bdi mQt ngrrdi that su sdng sudt. ViQc bidt dr)ng gidn diQp drroc -'- .-: sLr thd hiQn huy6n bi nhdt kh6 ning cfia mQt lSnh dao.

fl

j:-.

r12j, trong Thung lung Silicon cria Caiifornia, trung tAm cOng nghO r . -i the gi6'i, nhidu c6ng ty NhAt c6 vdn phdng nhm gifra hdng trdm ; :'- )Iy E d6. Cdc k! stt Mi thrrdng goi tlla c6c cOng ty Nhat ld nhfrng "--::- gidn di6p". Ddi vdi ngrrdi Nhet, d6 kh6ng phAi ld chuy6n tlia. '

... rinh thirc gi6n diQp quAn su, chinh tri vd cdng nghQ ddu c6 th{t trong r: lrli ngdy nay, ld nhfrng k! thuQt hodn todn hop d4o li dd thu th4p tin , , ., e cdc ddi thfi. Tuy nhi6n, 6 phrrong Tdy, dtrdng nhu kh6ng c6 stl quan i:- :rod. ddng cldn nhirng phdm chdt cria ngudi phdi chi huy cdc hoat dOng 'ido ndy vd di6n gi6i thdng tin thu thQp drroc. MQt sd cdng ty phirong :l.' co nhlrng m?ng ludi phfic tap vh tdn k6m dd thu thAp tin tfc vd cdc : . :hrl vd c6c khdch hdng 6 thi trudng Vi6n E0ng. Tuy nhi6n, chdng tOi --.-rn thdy rhng ngudi chiu tr6ch nhi6m di6n gi6i tin tfic thu nhAn duoc hdu - -; ching hidu gi v6 cdch suy nghr cria ngrrdi chAu A ddn n6i 6ng ta khdng -. dr6n gidi drlng cdc dlt 1i6u dng ta iltroc trao cho.

n Tr? Binh Phdp nhdn manh rbng cAn phdi thudng cho cdc gi6n diQp nh .,.i: hdu hinh bdi tAm quan trong s6'ng cdn crja ho. Trrong trl nhu vQy, trong ng ::. gidi kinh doanh ngdy nay, cdn ph6i dtng nhfrng ngudn luc thich hop dd ng -:. r thAp tin trlc vd thl trudng, khdch hdng vd ddi thir crla ban, ndu kh6ng la ::,ai ld cho chinh hoat clQng giSn diQp. Cfrng n6n bidt rhng thdng tin ndy tui ::-ai duoc ddt vdo tay ngUdi c6 thd dGn gi6ichinh x6c.

-

rO

-

lon ttr

cfrng dinh nghta dAy dri ndm loai gi6n diQp. Hrrong gidn: dirng :.3rrdi 6 ch6 k6 thn dd thu thdp tin t(rc. NQi gi6n: hdi 16 nhtrng ngrrdi c6 ;hd :6. quydn trong td chirc cria k6 thi dd thu th4p tin tfc. Phdn gidn: dDng rdt .r5n di6p cfra k6 thn dd cung cdp thdng tin vA tuy6n truy6n vdi k6 thr). Tfi Jdc .r5tr li nhrlng ngudi di ddn tinh thd bidt rXng chi c6 cdi chet mdi c6 thd

52 |

cuQc oAu

rnr

nh{n nhiQm vu tli vdo trai ki5 ho tidt 10 thong tin. c6c gi6n diQp tr)ng ioai gi6n diQp ddu duoc rdi tr& v6 vdi thonj tin' ViQc sr? dung hdnh d Trung Hoa thdi cd'

buQc

R6rirng,ngddiTrungHoacdxemviQcsr}dunggi6ndiQpldvdcilngq cflng nhu bay gid, ld thu thap thdng trong. Muc tiou .udi *rrg, thdi d6 ro tinh hinh cria ddi thri' c6 thd gi(rp ich cho viQc tridu Tr4nchidnlhdoconngrldithtlchiQn,mdb6nchdtcriaconngudilati quydt tAm vi "UT,":*"*Y:,:'^1;: thdn. Cdt l6i cria tinh t't'A" gd- su cria pnu- ra hriy hlai quydl tam vd c6m xrc

iffil"r'lr"i"* ]ji. chinh thfi - tinh thAn cria h6n' Hl"n th(tc cao :"i ."n"1 *.c|i":-:iiilt:,:T viQc sfi dung' oun tinh thdn cria k6 thil, ldm cho

;ilffi

;;t"*,^*

khi trd ndn khdng cdn thidl' ViQc

sr?

dung vir khi dd Uuin

r

o?.nl:i:i*-"

chdtcudicings6dSndSnviechfiyhoaitinhthdn,nhtrngnSutrud,ction khdng can ph6i ddc sfc trong thd khudt pt r. a,ro" tinh than, thi s6 cuQc chidn tdn k6m' Benthelf mit tha"lnJ]t'l Tin vdo di6u d6, ngddi Nhat da bidn Nhat cria ho' Kt h6a M! tr/ do ch6y vdo thi tnrdng c6c quy tlinh cdm djng heng vdp ph6i .',r ct 6r,9 adi"cria Jng chtn*. Yy .o"tt'U i:t -::: :::inhd li":"rl,ii m6v sa ao"e ,imr' bhng c6ch xdv c6c

;:t#f;-#;il;"in* xudt tron ddt MY.

TonTr]n6irhngngddigi6ithuatphdngthric6thddnndpduoichinl trong vfr- tru' Ng'Jgt

tidp c41 nhd! ?l' ddt - ndi sAu nhdt, iAi tut nhdt, kh6 tnti,til? tren loi thu4n noi 6 thu4t tdn cong c6 thd dQng binh .::i::{ minh' ddi cria sd an todn cfrng nhu chidn thSng tuvQt dAm' manh hay ydu' Con ngttdi Con ngudi khOng cAn phAi sd hay.can vdo hodn canh' con ngddi dtioc ttr thd Ie mgi thrl vdo moi I6c tuy thuQc nhdt' .i Aon* moi vdu td con ngrrdi dd dat dugc loi thd I6n loi cria chidn Nhr]ng phuong ph6p giit ttd ndv ld cdt ::.":1.HT-tJ r: thi 6p dung chidn thu4t ndo' MQt quvdt dinh thi thil crla m6i tinh hudng' n.on nfrai x6t ddn tinh chdt d4c

il |j ffi ffa*

#ff.ffi'?ilt

;"

TAMTHAPLUCKE

I

53

W Tom thqp lr*rc kd

thQp lt/.c kd ld bO suu tQp cdc chidn thuQt cria Trung Hoa cd tlai nhhm il:: ph6 vdi moi loai tinh hudng. D6 le phdn tlrroc nhidu ngrrdi bidt ddn ::*-:is ndn vin hoc dAn gian Trung Hoa vd clUOc cho rhng d'5' c6 tii cdch nay {::ang 1.500 ndm. N6 vdn di gdm sdu phAn, m6i phAn gdm s6u chidn thu4t :: lren quan vdi nhau. Quydn Tam thd.p Lryc kd c6 nhi6u di bAn, nhrJng sd

T:-:

lr

ri

chia thinh sdu phdn, m6i phAn c6 s6u chrrdc thi 1u0n gidng nhau bdi n -; ::ghia cria sd s6u trong Kinh Dich vd theo quan ni6m phd bidn ctia ngUdi T:ung Qudc thi s6'sdu c6 li6n quan ddn muu meo. tpi ?rin l6n cdc thi dq v6 sd khon ngoan cria Trung Qudc thudng c6 1i0n quan 6il ", nit ndo d6 vdi Kinh Dich. c6c bQc thdy binh ph6p nhrr TOn Trl, Tdn TAn, i,

r:in

=

v'I :+:n

j-,,:1."J"lT:-::,:-T,:L i:: ii:l:l Ding , :::r-et;:.y,,:!,ly su cria ho. i::: trong tridt lf vd chidn thuat quan :::,;'":" "dich" (thay ddi) c6i ::r;ng nguyOn tdc co b6n crja Kinh Dich vd Am vd Duong khOng ngilng biSn dor :-r. Tam thdp tqtc kd miOu tA c6c phuong phdp srl dung nhfrng bidu hiOn cu ne cr-ia tinh hai mit crja vfr tru dd phqc vu Ioi ich cria con ngddi.

)An Treng Hoa c6 nhi6u thinh ngf gdm ba hodc bdn til c6 nghia rQng ldy til ich l:ch srt, tridt hoc hodc thdn thoai c6 li6n quan. ViQc nghion cfu hdng nghin cau thdnh ngfr niy vd nghra rong cfia chdng ld mQt phAn khdng thd thieu

54 |

cuOcoAurni

H"." *ong ndn gi6o duc rrung

":j"f tren * l-Ht^"?fi nghia jJ;' -Tnf i{l*lJ-tt,:* nno''unr-1h* ngoii dac biet ld' mOt nh6m

ff;.*ffi:ffi ffi'.?if tu" hd "* ngtt' Tam nhfrng til tao n6n thinh 'iUo rdi binh nhnng thdnh "*t;;;;;:'u."* 11t,-fi::1":::1f nhi6u llffil SI,TJJ nhau di drla ra tQp hsp ba n

*.:T#lltffi#l#'] ";;*t^^5nu' ol u:::u nh6 trong dq kh6c nhau,;;;;ini"u;,ul thi

ffi;;;;;"*

o*c" ram thd'P tuc h6' u*:11.:::-T*^:n#;.1?J'T*"i; chinh toi Id ngrrdi c6 f dinh "i^thi *'".-ffi J:JJffi ffi ;;ch'liong'1"?:;H;':t'Tt1:

::l

r@ Ye.^-- - ' Ia rcc thd'p Luu r am tngp ":H"lr'fi n 'l'am quydn a quyd cria cri : (1u.1',"1 l* ::xi"lJt::ffliTl11 st'rr khdc nhau md hudng quAn tinh t,:* h

bdi s6u

s6u nh6m, dugc pf'?"'dinh mdu chd6c ,'ay "o ir,e-duq'

u-iq kinl binh I;,i"-:'tuc li:""^li,^T::"T::r-t;ilJ-J:1', hd v6i ph6p' c6c quvdn

binh ;H;lT;r:%:"'ff;ffi gid tat if i du duoc r(rt ra tir cd xda' nhtlng chtra bao ttidn

*3',lndnh Cum trll "tam thAp luc k5"t3 tr6 cria rni6u ta hdnh dQng gii "t

ph6p

tl ngir phd bidn ngrrdi Hoa dirng

q"r**"i::i::f::,H-"3#;:tffil; qua quvdt rbng ho hec t"'l'*

c6

ffi: l?*:":r;t;-# "ur.i*ut kh6c mb do mudn nh4 *"i'ly-"-1d-l at J;;n* "g"oi mtiu chd6c "u, chudc ndv' muu c6c phai m6c ni .ltt iti* Qudc

ra c6i gi6 cbn c6 cdng khai phii cdn khi d6i dich' {tra Dd dat ddoc muc ti'.r't i.'t":aat'nt'o*.*"3l*ul^':rlTJllf,,#'"t}1 kin' that thi gidu t:

**,i:1 ". :T * *1: ffi,ll?ff ,Tt i:i: ii':,i0.,'i"',;?; ttr nhu :{ 113",:":,Ti *:-":,.f:i:;i" '" ' ra. Di6u ndv cong idi uoi trd 6o thuat cria minh' 'uo"e il;" ;?;itilffr#':il;i"

nT"f;'

"a rhi du, vdo nim 58e sau 9011 "g:v6'1lhi,i:X:T,x,:T'"1;rJ[i}? di tudn nhidu rdn dsc bd s.ng

,ffi l*#"rl?ffi:#"J"";iiini

o,u"

raurpApzqcru; | 55 hq LA ttai b1n l dr,,lrim ln:,::rg nal' ld s6ng DtOng Tir). Sau mdi chuydn di tudn, I Itu ;r:-;" rioi di0n vdi nddc Trdn, phd truong v6 s6'ldu trai vd cd xi' Ltic &,n,r^ :anh gidc trUdc c6c ddng thdi quAn sU ndy, ntrdc TrAn tQp trung todn 0 t!ilil :.1: irrc nhhm rlng chidn ndu b6n kia vrJot sOng. Nhttng sau khi nhfrng t. h6 tim c6ch vrJot rufir -, ::- 6 tuAn ndy I6p di lep lai nhi6u ldn md ho khdng a ','- tLrdng nrrdc Trdn kdt 1u4n rhng nhh TDy chi ld ilang tli tudn tr6n bd I'r,,i :.; Ji :,i ri lhia ho nhhm muc clich phbng ve. Khi qudn Trdn thidu cAnh gi6c, drroc l4p 4i,ui:. T-r1. nhanh ch6ng vddt song ddnh bai nrrdc Trdn. Nhe Tily )n dfit gan ar* : :rlng nam d6 vd mqt ldn nfra Trung Hoa lai thdng nhdt, chdm )n trir. --:i:n nlm chia cdt.

Ih ",',: rhdi XuAn Thu Q70 476 trCN), hai cOng tr?, Tidu Bach vd Cri, dho 6c t* - ihoi nUdc Td dd tr6nh sLI truy s6t cria mQt ngddi anh em ctia ho, vi tAn he nh ,i -rr:r3 crla nddc T6. Hai th6i ph6 Qu6n Trong vd 86o Th0c Nha theo hau m,. - :,-ing tti ltru vong sang hai nddc khiic nhau dd doi thdi co 1at dd vi vua illr. :3ydc kia. QuAn vd 86o hen vdi nhau rXng sau nhy bdt kd vi cdng trr de :; - ren ng6i, ngudi ndy s6 gifip ngddi kia tri qudc. '* leu , -:3 tri Tidu Bach l6n ngoi vd cd dUa Qu6n Trong, vf thrii ph6 cria anh tdc bidt duoc y dinh ran :n-:-i- rrd vd tii nUdc L6, ndi Ong tlang sdng lttu vong. Ndu ir,r,, sir cua Tidu Bach ld phong cho Quin ldm trrdng qudc dd girlp tri vi I - - , Td thi vua nddc L6 ching khi ndo lai dd cho Qu6n di. Dd trrinh moi = rr:-: ngd cr-ia nudc L5, Tidu Bach vd dbi b6t giam vd gi6i Qudn vd dd tri tQi, de ::shi ddi 6ng b6ng chi n6m bQ da d6. NhSm nhdn manh v6i vua L6 le ,r 0 q rhat su chlng quan tAm gi ddn Quin, 6ng dtra tldn mQt til xa loai thong *E:irng dd dem tir nhdn vd Td. Bhng c6ch d6, Tidu B4ch dd ddnh lila tlugc r"; :rddc L6 nhd xem chuyOn trao ddi Quin nhu mQt vu trao ddi til nhdn t6i ' ht..- thrrdng. tinh ;'l.^ li:r-rng tinh tidt iich sr? ndy cho thdy ndu chfing ta xem mQt tinh hudng ld rhan thrrdng thi s6 khong ldm ddy l6n stl nghi ngd. Bi m4t sdu kin nhdt u'fttlrl o *-trr,r.rg dugc gidu giffa chdn thanh thi6n b4ch nhQt. Trong Duong c6 Am, l'ran s0ng

56

I

cuOcoAurni

rE rntl

2 '"'""""::'',:;''.:. c0u TriQu VoY NgVY

m4nh ;-ffi "s(rc":*';i

rhay

cuQc,rd"

iiqi!*ffiJiffi xl .ir:h#i

:::1# ff:

fil.,ff$i

*r,;,:: ."i11""i,l: ru".u,l,"i' t;fft|lf [?i#.i ;;;;;r"gDidnlttii?i]*:fi,,\i*'-,'tr'#i?ii#;J$ilil ll# rBl"!rl'oilJ."'"'# r'l lm ii'. u,e suv, Ihi ;l *1 ;:l ; i;l#il u,:rr*.-i# *. ;f;"jt5*ti ouu" +l*r*'rui "-ilu*r,i tiou i*il;: ngay t(tc Tl.: '^:.:;;; #: il^':T,T,',1'*'vd bi ",..^diQt. rAn "^ Ton'r'an cria "' binh ggidnhdugctoithe' ;:Hfu

1-"i;

tTf

)::doi

cirns

^i

N

u

T

ulo"pr"to.

*^ nhdt dinh s0 dich' ta -hA.rdinhso nguy hai cria noi vdo Khi tdn c6ng

* . o*.ull "Dei Tdn TAn trA ldi:

.

co

thd

rE rHu

uo

"

;:T*?:1; ;.I:i,Hh

gidt ngtJdi iluo, n doo

vd

o no

T.n Tir Binh i .'

fl

:Tij ;"T ?

'tu

di6t Ke "'* dilng dd ti6u *0, "tt"" 1i duoc duq.

5li Fd;ti: ;'; nDry ili #;i thuat u*u(.w H u4'6 ()nrerr "*-n 1: l?drloc " ti,'"T nrqrt chien chi :: hT . lir th$c nghia # ndy rudt thd ndv chidn,"Lii""lt \J'rv-anlul-'H|;.* ff'"iili:i 3?Jf Didu m6u mau' m6u. iili thri. vav vay rav ddi m "uou :i:{t k6 *; ra r"'ru vd cfia tt;:* "i tu;rtff;" c6 giita oa ,no gina gifia trQn t16nh vdn ;;'ifiu o1c'

1

e

cO

mDr

, ,1 aa sd bavbo .,r thil rhir rdich oa vbo :il;;; sAu 1im ra hodc .

I

I\E | 57 tdn hai k6 thu :. : ioi dung. Di6u ndy khidn cho k6 thir ba cl6 s6 ldm ba vdo cuoc . ' la -';". Didu ndy c0ng c6 thd c6 nghia ld dtia k6 thf hdnh dQng idm tdn hai k6 thir crla ; ,i- . 1)r chi dd c6 thd biQn minh cho ,i; .r khdng phtii chiu Ai6u tidng' Trong c6 hai trddng hop' tay ta d6u rhll {i :=' ,. ihoi chidn Qudc (476 _ 22L trcN) vua sd chi6u vrrong c6 mot td TAM THAz Lr.ic

:rl:lL

;il

niruu. uydn, b6i 86 Khu6c uydn drrdc vua rrq:g *l*, "n1t (t6n tldn nhd td trrdng Nang Ng6a n6i rhng TiJ Ac irrc Vo Phi no, l,,il . :.!:a-v -Khr,tdc Nang Ngoa Uydn) c6 f mdi Ngdi ddn drr tiQc tai nhd' Tt! tudng ir,i : :,

.r;u

;;fr ,

-..=nhAnldi.PhiVoCrJcsaucl6tidnddnnhdBdKhudcUydnvdb6o If do gi md

uvdn ch&ng c6 il] I .J;;;e so ddn choi. Di nhi6n, 86 Khudc $' tnt-io Cuc hoi Bzi Khudc Uvdn dinh ddng tlo.'c.'.uo-"*^-ulqua ." phdi tdng "".

Hoa, khi c6 mOt vi kh6ch quf ddn choi, bdt buoc -";i ;:', ., 'o ldi' Khi Bd

";-.

roi ::

"rurr* mgi :;.hd:ch

m6n qud dd t6 ldng vui sddng vi kh6ch d5 nhAn

l*:.:;tUydncbnchdanghiram6nqudthichhopndothiPhiVoCucdd Bd Khtrdc Uydn non l,'"'-.' ing rhng td trIdng,dt tt'i.r' binh khi vd khuyon khuvOn Bd ::. :- cac mon"vu khi vua chidm duoc crja nrrdc Ng6. Phi vo cUc Bd lhan ;._ r,;;;;n6n bdy binh khi phia trong cdng dd khi td tddng tldn,

cho ngdi' l-:";.c Uydn c6 thd mdi ngdi xem binh khi vd c6 thd tdng chfng

cbi,':."':ngdyhen,PhiV6CrJcbudnbStlsndinhtdtuong.Hsnkhuvontd - :g khong n6n di dU tiQc b&i phuc binh tlang chd 6ng 6 nhd 86 Khudc -- -:.,' rej ttrang khong tin ctidu ao ui thd ong cho ngrldi tAm phric di di6u cdng' Ndi \gLldi kia trd vd x6c nhfln rhng vir khi de sin sing ngodi

ph6p

.:,.,

Bidt minh da bi 1ita, Bii E ._. -oi dinh, tt! trrdng b6t giam 86 Khrrdc Uydn. i-' "'c Uydn trJ s6t.

-a vd mrru l,t-: cAu chuyQn kh6c vdo thdi XuAn Thu (770 - 476 trCN) kd khi xudt binh' ,::* -.rc - thi tinh cria vua Trinh dd chidm ntrdc Kho6i. Trd6c nhat mint * * rontr cho bon gi6n diQp l4p danh s6ch nhfrng vi quan tdi gi6i ;o tht;r:.;; nlu rr.,u Nrroii. ridp do, ong ta hidn td gia sric vi cho cdc thAl'te = ld t4tf- gryQ,r Thuong Dd dd lep thQ long trong vd cong khai' Vua Trinh doc md tz' .."fr"sdch kia ,ai tnO rhng khi chiSm cltloc nrldc Khorii, 6ng ta -'e chia

58 |

cu)c

BAU

rni

tldtchonhfrngngtldid6.Trditldtch(tnggi6mchodngta.KhivuaKl millr Ui Oi nghe tltroc chuyQn ndv, 6ng tin ch6c rbnq :1t:"11 T::

c6 stl khuyon b6o cria ho, ong ta non ong ra lonh gidt hdt bgn ho. Khong ddng bi nrJdc Trinh 'ddnh b4i' nhan vat bAo thri trong tl6ng Trong vu Thi6n An Mdn n6m 1989, c6c 1, trong viQc mdon tay nhfrng ngrrdi chdng ddi dd TriQu Trl Dtrong' Tdng bi thd ding 6O"e sat' Trung Qudc' ,19: Binh chon tld kd nhiQm vi td6ng tho6ng, ro rdni ld drroc Dang Tidu ra nim tntdc d6 6 Thugng quydit ttic tdi cao. MQt vu trrong tu dta xiry vot b6o iti .i"r, vi6n bidu tinh doi didu kien hgc tfp tdt hon. c6c nhan

,;ffi; ff;;;g

l,*jt.::

dsdilngnhfrngk6chdngddiddloaimOtnh6nv4tc6tutu6ngkho6ng bi thd' Trong cA hai trddng thong itid, t na., Hd DiOu Bang, cuu Tdng phe bio thfi mudn dd loai tru nhd 16 c6c sinh vi6n d6 mang lai c6i cd md ld ngrldi thong c6m nhdt ' ilao c6 trr td6ng ktrodng clat trong dang, chinh c6c hdnh dong aA, tranh"ph6r, Adi. Tinh cdp tidn vd ph6 ho4i cria "rO. sinh vi6n dy de khiSn Eing Tidu Binh khong thd can thiep n nhirng danh ngrrdi kd nhiQm dng'

tlrroc vd bi dn, ngrrdi khon ngoan c6 L6c vQn kh6ng 16 rbng, khdng thd n6m b6t y5u td thil ba dd b6o dam thSng n6m ldy vAn ctia k6 thu bhng c6ch tao ra mQt

T6n Tr? Binh

xâ&#x201A;Źffit

{

Ldy nhon doi nhqc

ngdn' Chi c6 hai muoi bdn gid m6i ngdv' Ngdv ddi dt dOm - Cdch ng6n Trung

k6 dich hr)ng Ndu ta dang 6 thd bdt lgi md ph6i giao chidn vdi

*?+

hSykhoangiaochidn,cftidptgctrihoSn.K6dichs6mQtm6ivd: vd chd co hoi' Khi ldm ,rfrue tti. Trong khi tl6, ta tri hodn, nghi ngoi

rAM nHAP

m.u vdu manh.

ruc r(E

|

59

di trong khi th6'cfia ta giir vffng, ta s6 chuydn tr} thd ydu sang

:dn lttoc ndy ld nguy6n ljr co b6n crja c\c ky thuQt thtrong lrrong hi6n n:a Trung Qudc. Trung Qudc rdt cdn mQt sd thrt c&a cdc nudc phuong y niat ld vdn vh cdng nghQ. Trong c6c cuQc thrlong lugng vd c6c vdn il6 y ro c6 nhu cAu, Trung Qudc 6 thd ydu hon. Nhung hidu rd nhfrng bdt loi hrin khi tidn hhnh thuong ltrgng IAu ngdy 6 nrrdc khdc, ngrrdi Trung Qudc dat g6nh n{ng d6 l6n vai ddi phttong. C:ic cuQc thr/ong luong quan hiem khi di6n ra b6n ngod,i Trung Qudc.

phrii sdng 6 Bdc Kinh trong mQt khodng thdi gian khdng x6c dinh, ngudi ngoai qudc 16 rdng d thd bdt loi hon so vdi vi tuong nhi6m ngudi Qudc. Anh ta phdi chiu 6p lqc rdtI6n ci vd tdm lf l6n tdi chinh, dd irer th6a thuQn, bdt cfr th6a thu4n gi, dd c6 thd tr& vd nhd trong mdt ng thdi gian thich hop. Ddi vd'i ngudi ngoai qudc, Bdc Kinh ld mdt nhitng thdnh phd ddt d6 nhdt thd gidi. Anh ta cdn ph6i khd sd vdi An vi mdt ndn vin h6a ngoai qudc hoA.n todn xa la vdi minh. Cuoi . thd manh trong cuQc thrrong lrfgng cria anh ta suy gi6m cdn vi thd cira i Trung Qudc thi nhd v{y duoc cring cd. Ngtrdi Trung Qudc c6 thd di quan mdt cdng ty ngoai qudc vdi ngdy, nhung khi c6 nhfrng cuQc ddm quan trong thi ngudi Trung Qudc lu0n gidnh cho duoc loi thd sAn nhd.

Dao qudn ndo ddn noi chidn dia tnldc ludn duoc nghi ngoi, dao quAn ndo ddn sau at ph6i mQt nhoc. Ngrrdi gi6i clinh trQn buQc ngrrdi phdi ddn vdi minh chrl minh s-h6ng ddn

vdi

ngddi' T6n Tr? Binh phdp

-r,i th na ch,

5

ll

GiQu

I

I

I

tt

I

r tt

tt

ltt

I

ttt

tlt

I

a ttll

I

rt

I

l

a lat

rl

tt

dd b'im teo

n thdng c6 thd c6 duoc bhng c6ch loi dung vQn rrii ctia ddi thfi. Khi ngudi khdc dang ch6y, loi dung tinh hinh h6n loan d6nh cdp tdi sin.

60 |

cuoc BAU rni

C6 hai loai lita ch6v' Loai

thfi nhdt ld do k6 mudn *1n-::'""::T:trt" hai ld do ctta moi ngrrdi' Loai thr

#';"t*'**; ! ^ . --a --: -^,rxi fo nhi lai dunS nhan khong 'u lXi#;:u:"il'-;;;;;" nh i--J: :*::tii::l v"do-c ""i "-,'*' ;' :l illil i':T fi # : ff ;;; ;;;t mgidng ::u,:*'::1 loi dungi tinh hinh thudns

;:?li;H;

1

ffT? khin

6

a

ffi ffi i?*'.t.';"t;; tl6nh'

dY dd

tidn

nsfdi c6 mot cau chuvQn ttusc nhidu

lt. d6 .9",1^.::.:l rr? cdm rhdnh 6 tidn vdo lll"*K*;

,$%f:'r;1X"J;ll:;;il i1;rtnsLr ldo' ng b6o vQ kinh thdn quu gd'n het Trung(udc' Lrlc

Kinh sau khi quet phia sau cd tron cav mfln 6 ngon ddi treo aa ald h"a;; vi diQt bi ti6u ttl xdng ld Hobng dd Trung Hoa' aiQ". "t Son Hdi Quan - noi bdt itdu Van Khi trrdng NgO, vdn tlang d6ng tai rnrdng rhdnh, o'* ai"r' adu t'ang,,u"i P nQ vd khao I bi tudng Lf b;tu di. r'o"g con thinh 6 nn',t d.:1f thi, ong ta quav sans nhd ngddi M?i xem tri 'JI;".,t i::t:,i"t*^y"i cria Hodng lh thdn ddn iru'g Hoa. vd bi

TT-iii,T-:-*tJ*:t-

il:",:t#l",;i;;d

rJ#.;"n

lii

bi nhi Ytlh d3n.dn'yi" 'r'rung rru ,n-i"* noa. Ho rrung Hoa. -'::"':"-]:,-.,.*l* ,u,, ldu. Trrdng NgO, dan tldu qudn Thanh d6i, da chd dgi co hQindy tu rdt ngdv ngdn nerir' tr{1q viro Trung Hoa, vir chi trong vDri :I:i"t:t:il"* cho nhd rht hdt cho nhd Minh vd didm khdi dau mdi chia-r: "9: Lra rqi rvrarr dd Ngrrdi Mdn ".";i:?:^*i.1".:::J,il,,1ut ,Nguor '":.::^ "_:P? c6ch 'r,i nhirng I k6 chinh phUc. .no 6 u lai ,"; vdi td rdi EIoa ag tiSn vdo Trung

:il;'#;ffi

lYii:.-jlf l|1#i

.ia*

;;e

bai chring' Khi quAn dich h6n loan, hdy ddnh

- T6n Trl

xE rHu

Binh Ph6P

$

GitJdng dOng kfch tdY

cdch vd chudn bi tdn cdng mQt Che gidu noi dinh tdn cdng bXng nghi binh n6n cdn ph6i c6 tinh khdc. Dich s6 ctro rbng ta dung kd

TAM THAP LUC

KE I 61

nhat cld tao ra mOt ddn nghi binh khidn chdng mdc hla. Yeu to ng nhat trong mdu meo ndy ld khi nang drr do6n chinh xiic phdn ke thn.

,i ddi nhd H6n ddu thdi Tam Qudc (198 CN), Tdo Thdo ld vi thfi

".: Ba(

; mot chidn dich, Tdo Th6o tdn cOng thdnh Nam Duong d phia Nam. t@T - -.ra Nam Duong ld TnJdng nit quAn vdo trong thdnh vd quydt tfi dd :uil '-* --,,"nh.

Tdo Thdo vAy thdnh Nam Duong trong ba ngdy. Ong ta khdm r l , :.'. r'ing trrdng thdnh 6 mdt dOng nam ihloc xdy drrng bhng cd gach mdi r Ltr 1.', - .,: :lr cu. TrI kinh nghiOm cria minh trong vi6c xAy trrdng thdnh, 6ng ta ' mlt6 -' :'-i:rg su tr6n lAn vAt li6u nhrr vay khidn cho mit d6ng nam ld ch6 ydu khdt" :' ,-ltr tddng thdnh. Dung mdu, 6ng ta t4p trung qudn tai mAt tAy bdc vd Ln i'i,,'' ' ,,. ri tan cOng vdo dAy. QuAn sr/ cria trrdng Trddng da thdy Tdo Thdo di g di,n' " : -:anh thdnh cung nhrl bidt rdng ch6 ydu nhdt cria tudng thdnh ld mAt n hlrf : :-am. Bidt tai tri cria Tdo Thiio, 6ng ta ch6c chdn rhng Tdo Thdo da tiOryx-' -. rhii ra didm ydu ndy vd ilang dung I6n mOt c6i bAy. Ong ta thuyet DiAm ' :;ring Trltdng tddng kd trru kd. Trdong ra 16nh cho binh linh cua minh ranid, ;ruc vdi thudng dAn. Ong ta dtta nhrlng ngddi dAn tl6 ddn mdt tdy bEtc fi v6* , ., Th6o tin ring Ong da mdc mrJu. Trong khi al6, linh cria 6ng ta mai $" . , , mat tlOng nam. Khi quAn Tao l6n tiSp can thdnh vdo ban d6m'ho bi @'. , . ,'r& Trdong phuc kich vd ddnh cho tan t6c. h-" t:

:

l:in mia mai ld khi

Tdo Thdo srl dung muu kd nd"y, dbn nghi binh cria .-.. da khdng dri sitc thuydt phuc dd c6 thd ddnh lUa ddi phuong. Thdld : -. r-oi vD,o chidn thuQt ttlong tri crja TrLIdng. :

I I t ' - jr sLI quAn srl hiQn dai cria phuong TAy c6 mOt thi du didn hinh vd chien tfl. -:i :ray. Trong chidn tranh thd gidi ldn thf hai, phe Ddng minh da tung -. :',.,ing bhng chfing d6ng tin vd vi tri cuQc tdn cOng chdu Au sdp ddn cria Ot ru, . r mdt ndi c6ch Normandy rdt xa vd phia Bdc. Hitler vd b0 td lQnh r s6f"- . :r-,an todn bi nhfrng bhng chitng ngUy tao tdi tinh dy drinh lUa ddn n6i

cujc n{'u rni

62

|

ho

rft

li,

Tu'

quan clQi dang b.6o-vO bd bidn

il;'il;;;"s?;

aqi

cuQc

*::1"^""Y::::':"*:dJ*;hat

s\I

tdn cdng cfia qudn Ddng minh'

rlâ&#x201A;¬maf Bi6n khOng thonh co rd khidn didu khOng thot c6 v6 thau Muc dich ctia chidn thuQt ndy

kh6ngthdnhc6.Ndukh6ngc6gi6s6kh0ngc6s6ng.Gi6ph6idrroct ndu mudn c6 s6ng' LOc Son ndi aat thi"?vbo nim 755 sau Cdng nguvon' An ngohi thdnh dong hon K"*. e"an cria An LOc Son 6 phiagiit thdnh::*t::L'l Tudn' tudng cria vua rdt nhi6u, ,tt'u"g Trddng ngdn ngrrdi t cudi cing. T^rdng ra l6nh ldm hdng

llillTi

#;#?i ffi#HlJ"'"*"ut c6. Ngrrdi c6 trrroc *a' n'a" aJnhu.lt*.s:ii 1i"l?:111.1:':"-1::l: bi tdn cdn son ngo rbng n6 ld binh rinh crang chudn nri;ti#;;" t6n vdo chring' Qudn cria Trddne'i':i111 non il6 b5n hdng chuc van

l6nvdchdnhaoc6ccungthrjcfiaAnLOcSon,c6monhgvitlschoton. trbm QuannudnqiYl3ii:il; d6, rnrong truvdn tCnnlrra ndm d6 rai rd mot mur kd dd ho [}T:H"';;"';#;06";] dd ;n gi'hoildn 'h"g moi chuyQn' Ndm trim linh f tOn. Ho cudi itia ',a Jf'a"* Tnrongli6ntdncOngvhodoanhtraik6thu'dotkichvdd6nhbaichri TrongcuQcchidntranhTri6uTi6nnhffngndmlg50'c6cltlcluongddi u*u nhau Lrur ddu thrrdng f,rluorrB ddi l"j - i:tl:tT l,?;, "^';";"6 mQt sd vi tri '1 li"h.lrons ;;*., '"'hirnl chidc thr)ng rOng I dd tao ra tidng ilOm, ngrrdi Trung Qudc ding nhCtng ngrrdi Mf cim-'ndt-t1X*-:T"'? nhhm qudy nhi6u ngddi Mf' L(rc dAu quen dAn vdi ti nhi6u d6m nhrr v{y, binh linh M!

lil,

:';ff'J;'"i**-ruri

dnvdkh6nglonghinffa.NgrrdiTruneQudcbbntdncOngdu6isuydm huyOn n6o' cria hdng ngdn chidc thtrng khua

10n k6 thir chrkhong tld k6 Ngrrdi chidn binh tbi ba 6p d{t i'chi

*t "13:'#T,t:;

TAMTHAPLUCKE TnFilr

8

ttlfll!artttt

!ltttttttttl

tf

I ttt

tt

I

63

I I ttttttt

Len quo Trdn ThUong

yi,:"j*1 1?." t'^ot trcN), trong trQn chidn gifra Lrrr.r Bang vd Hang Y :::.:"luiil: o:,1" _"." Ba rhucltinh rrl Xuy6n "*u;;;;;: ;?ffij ;,

ir mn ilr rir- ^ ), --- -^t- d'

il'"i"*'oiu

ddu cong r.n,t ,r'T ;;il.;; DquS ra1I L;UII :*:"^|:"J:T9,I*:{?", :"*,:a yatH?ne v0 nghi ring Ltnr Bang s6 :l"t::-i":-1Y 3lu::iv. $rin -r1i,_."-11";_q1"^:n: ddn nio sira xong

dudn*

t;."#;;#?ff .qJ vt

fhitnrdc Thriolg md d6 it ai bidt ddn, bdt ngd drrinh rip t"oT.::u,1:1" \-[, diinh bai Ong ta rdi lAp n6n nhd Hrin. vd

T:i sur rlng ph6 cfia dich md linh hoat quydt dinh hdnh d6ng tric chidn cfia ta dd :nu thSng' T'rdc khi nd ra chidn tranh, mudn d6n du dich thi e 16, kfn drio nhu :r:rh nrf. chd khi dich cd so h6, lap trlc hdnh dQng mau le nhrr th6 sdng chudng, ;LCen dich kh6ng kip trri tay chdng cu... phelLi

tidn ddnh noi va khi dich it phbng bi nhdt; vd hbn ydu dd khidn rrich ki6u ngao.

T6n Trl Binh phrip

nu

I

rrtltltrttttt

atlttttftltt

ttttlttttltlrtttr

_

Co ch s6ng xem choy o D ct

b

IC

rt

'l^.?:*j^:,]

:\:t

t?.:ie.1f1 luren tfnh ki6n nhan cdn c6 dd cho cdc sr' tai ba r,ia, ti,ai

--d;i." ;d_;ffiH; ;rrfi:u:^:":T; )g:n1".",,1i: ,.*,:;l::H::":tuildT#'"ixfi:l;;Jil":';fi ,llTi"ll;

a6 de";h; ':"{,-* ;;;;rH: ::. lnlu:,lu"n :hidn- lh6".s .-",^:.::.r'q rl. a,a" ?ai xr,llo,ff ilr-.:"#: :i ?1 !0"s

g":,:T"::"j,ld vi0c cfra n6.

cfi drlng nhin t,r'ror,

r.*

"J"*

"u'#;#** ;: TT

64 I

,uQ" o,4u rni

T16 con Trung Qudc bidt cdu chuyOn v6 con cd vd con trai. cb vd tra,i giang co tr6n bai bidn. con nay gir] chdt con kia, vd khdng con nao budng ra ngay cd khi m6t ngrrdi drinh c6 tinh cd bdt gep vu gidng co.

I{ ddnh cd t6m cd hai rdi mang vd nhd cho brra tdi. Bdi -qt "rrrg do1 nhc vi cd da khOng nhAn ra mdi nguy mdt mang.

Tdo ThSo cung dd sfi dung chidn thuQt nay vdi hai anh em nhd ho I sau khi bai dud'i tay Tdo Th6o, hai anh em ndy dd trdn I6n phia Bdc" Li6u D0ng cilng vdi ngan binh si. Tdo Thrio khOng dudi theo. Ong ta rbng ngudi trdn gifr Li6u D6ng 1u6n khidp so tudng vi6n, cha c.ia hai em no, vd v0 cDng cim gh6t nhd ho Vi6n.

Nhung Tdo Th:io cung bidt rxng k6 thdng lrnh Liou D6ng se chdp hai anh em kia cilng d6i quan cria ho bdi dng ta so bi rdo Th6o tdn Khi kh6ng bi de doa, chda Li6u E6ng khdng ph6i lo nghi vd khOng tha ly do nao dd cho hai anh em nhd ho vi6n nudng ndu. Dring nhu Tdo T dtl dodn, mdt vai ngdy sau, s(r gizi Li6u Ddng d6 mang ddu cfra hai anh

ddn nQp cho Tdo Th6o.

Tdo Thrio dd xem chriy tir b6n kia s6ng. Bbng cdch dd moi chuyOn tu tridn, Tdo Thrio da dd cho ngon lfia thi6u rui k6 thr) vd gidnh chidn t md chdng can dirng den srlc manh quan srl. Di6u quan trong le bidt khi xem chdy va khi nio chri d6ng can thi6p. vi6c x6c dinh dring thdi didr crrc kj' quan trong.

Ngudi chidn thdng duy nhdt trong cudc ddi dau giira sinh vi6n vd chinh phri 6 qudng trddng Thi6n An M6n lh nhd cam quvdn Ddi Loan.

N Trung Qudc tin rhng chi c6 mdt dan t6c Trung Hoa duy nhdt.

Dil sdng df luc, d Ddi Loan, London hay Los Angeres, mdt ngudi rrung eudc van d xem ld thhnh vi6n cria dai gia tQc dy. c6 hai chinh phri ddu t t6rrg dinh m ld tidng n6i chfnh thrlc crla nhdn dan Trung Hoa. Ldi kh6ng aiin cna n cOng hod Nhan dan Trung eudc da ydu di bdi c6c tin tfrc cfra b6o chi qudc vd vu tham sdt 6 quang t*rdng. c6 16 kh6 md tin rbng viQc nghidn n6t r cong dan khOng vfr trang ld hdnh dQng thfch hop cria mOt chinh phri hidn. Ddi Loan kh6ng b6 ld co hOi loi dung cuOc xung dot nOi b6 cira n .

rAM rHAp LUC r<E

I 6i

ry hm Nhdn dan Trung Qudc. Ngay sau vu th6m s6t, chinh phfr Dhi Loan chc' ding nguyOn mQt trang tr0n td washington post, vd nhidu td b6o lep lqi ldi kh&ng dinh ho mdi lb tidng n6i chfnh thfic cfra nhan dan Hoa. Hidn nay, c6c thir linh sinh vi6n, nhfrng ngrrdi d6 trdn kh6i dai 'ilerg di lai bbng hQ chidu do nhd nrJd'c Ddi Loan cdp. Nhd nrrdc Ddi Loan ctang cdp sinh hoat phf cho nhrlng thfi linh sinh viOn c6 6nh hudng ldn nhrrng ngrrdi hiQn tlfnh crl & Hoa K) vd ch6u Au. T6m lai, chinh phri L$an de khOng tidc tidn cria duy tri phong trho phan khring cria sinh de Dai Loan c6 thd c6 lgi til c6c cuQc ttdi ddu trong tuong lai.

5g-roi gi6i giao chidn trudc hdt phrii ddt minh vao thd kh6ng thd bi ctrinh bai rdi mrvr tim co hQi chidn thdng k6 thn. Giri cho kh6ng bi d6nh bai ld do n6 luc cria ta, c,o:r cd hQi dd chiSn thdng thi phrii do k6 thi mang lai.

Tdn Tfi Binh phrip

*'r10

Il

IIIIttMIItItIttIIItartIIIt|!ttartI

MiQng mQt long doo ran thuQt ndy duoc dDng dd chidm loi thd so vdi k6 ehung tin tddng vd do tl6 mdt c6nh gi6c.

lich sfi can dai, cu6c tdn c6ng Trdn chau c6ng ctia NhQt b6n la mQt riu cho chidn thuQt ndy. Trong nhidu ndm trdi, Nhat da chudn bi tdn r Hoa Kj' trong khi c6c nhd ngoai giao NhQt B6n dDng moi bi6n phdp hrr c6 thd sfi dung duoc nhhm d6m b6o vdi Hoa Kj,ring Nhat mudn duy hra binh' Ho mudn Hoa K}hoan todn kh6ng phbng bi gi. c6c cu6c ddm ,n r-An cbn tidp tuc tldn t{n ngdy 7 th6ng L2 ndm rg4L, khi nu cddi tr6n in mdt Nhat B6n vut tdt vd ho dd ld ra con dao trong tay v6i dbn tdn I vdo Trdn ChAu Cdng 6 Hawaii. igal' nay, chidn thu{t ndy duoc dDng phd bidn trong cuQc chidn kinh td la quan sd. H6y cdn th6n trudc nhfrng khuOn mdt trJoi cudi vd nhrrng r hien d4t ddo tinh thAn hiru b6n bdn ddm phrin. :,ng

ni

nt )c i(

thil bbng crich ldm

66 |

cuoc neu rni

rE ruu

11

Ld'v mOn thoY

doo

mAn vd cd crja Trung Hoa' c6 mOt cAy ng6n ngu chuy6n cAu mQt Theo ddo' Bdi trong hai COn tring tdn cOng 16 cdy cAv dho moc canh nhau' vd hy nguyOn thd vdo vi thd cAy ddo thi cAy cldo quy hon, cAy mQn tinh bin thAn cho il6m cOn trilng' huv c1a Dldn K1 :"1 Quan T6, dtrdi srI chi 1":. kh6c. rti'ng Ngur quan Ng.,y du.,g .r'id' ddu E noi. ii""-

T"::,11:Tlr::T

L*

Jlli-Jrl;

tanh cho qran q,ruv

:"#"'.T;;fffi;o

oa"

Neuv theo ba 'arhng "e"r'il1tr'i"n^:::ullliic1:^-"ti:3"T"nf chring rrang v.i vi quav vd nudc

tr'J'' Pt",1

lai .ng r.n ran **;^t T::1*ff;l:t:il:i:i%t ffiT;;;';;;; til.l* t: ti6u d du;;;;;

quan c6 binh lrrc

fH";UTJiff

't'o"r'

r-C't'

'n:l

nhung

ngdn

Y:Ti"-:;l:** j't'ii;Ttifi H ry1'^t:lliiif:*

lfJ ;;d ba dao, ilrg t6t suu ao, r.n r6n chia quan rd ra thdnh lnoi d4o qudrl tlao quan vdu ,'t'dtianh 'i"n:1d:.:Y manh nhdt thi phai m4nh vira cria .ich cbn dao quan Hai dao quan tnrdc chidn ddu vdi dOi quan vdu nhdt' nhdt cria rd nhanh ch6ng ;;;;ilar,"aa.,r,. D?o quan mpnh v6i tlao quAn manh vila dd rdi s6t nhQp diQt dao quAn ydu "f'ta' tnu dich dd db uep. dal oual ma^1rtl-*1 thdnh mOt hlc :1x1.)1:',p '"u"t' "n"*^ul vd ctdn vdm tro cho d4o quan vdu nhdt' v6n tlang Ns\ty' khi cdm chAn dao qudn manh nhdt cria chiu nhfrng tdn tfrdi tti"* "a l";htng cudi cilng cria Nguy vd tohn th6ng' dE cirng nhau db

rbng muc

nn11

;Tf j# ffi;

:::ftr [" il;; ;:':: ffi

;.*';:1#

;#;

il

Chidnth6ngttrythuQcvdohaiydutS:binhlinhtrongdaoqudnydunhdt *O:"tnl,"t-O:,"1-r::l chisn aeu ,'e;t''tuut'* olig *.n1,

:T::'::rtl;

ldng

ch6ns; vd tdi c chidn th6ng d6 ddng vd nhanh ddi d muc tilu quan trong nhdt cira cuoc crla Ton Tan trong viQc x6c dinh

[ffffi:*i;t.;"h

d,r-d.

MotthidusinhdQnggAntldyctrachidnthu4tndylbvuquAngtnjdng'I.l itrrgc rhng c6 mOt mdi nguy hidm An Mdn. Nhtrng ngfdi bidu tinh i'thfc

KE

TAM THAP LUC

I

67

lftrir :: :'an than ho khi chdng lai f mudn cria nhfrng ngudi theo dudng ldi crlng Nhung c&ng nhu cay m6.n, ho s5n lbng hv sinh b6n ts',,: . :r:.ot loi ich ldn lao hdn, srr nghiop cAi cdch dan chrj d rrung eudc. .-nLr:' - -'- cang cOng san.

ll* :,; rhd gidi kinh doanh, cd,c nhd ddm phdn ruOn gif

muc ti6u quan :,:at trong tdm mdt vd san lbng hy sinh nhrfng phAn k6m quan trong rhu.,':'rL ji i:'ao todn nhlfng muc quan trong hon trong chuong trinh ldm viQc r.:n.

Day ld nguy6n tic cho cli nhfrng gi kh6ng quan trong dd nhd d6 'llitruk ,dur :-:,--c nhilng gi quan trong. frmnrli

u;fi

-

12

r I

ThuQn

I

t

a l

I

I

I

I

r r r I

t

I

I

tt

t

I

rt

l

a t

I

t

I

t

a t

r t

!

I

I

tr

I

toy ddt de

"',. .:,i'mdt con d6 d ven drrdng md kh6ng c6 ai tr6ng coi, hdy mang n6 a - ,:. .am cria minh. Di6u ndy nghia ld khi tinh cd c6 duoc co hdi dej gidnh

:..:

chrit loi thd, hay dua vdo d6 md hdnh d6ng nhanh ch6ng, bidn su :ua ddi thri thdnh loi thd cla ta.

T-.:.r

cu6c chidn tranh girla Luu Bangvd

Hangvfr, khi Luu Bangbi mat !r --",t ngri Trdn Thuong dd vdo lai rrung Nguy6n,6ng ta khdm ph6 ra ba : - - -L:' ,r I r rr --a' ,:- rho vd danh nghra thudc quydn cai tri crja dich. Nim tan m6t noi xa :eo liinh cria Trung Hoa, nhfrng ldnh thd nay hodn todn kh6ng duoc : '"'e. Lrtu chi vi6c chiSm ldy lam cria minh. co hQi nay bdt ngd vd khdng ::^ng kd hoach, hoach nhung nhrJno Luu T,rrrr r14 nhonh ch6ng nlrx-- ch6rp 1X-, r/A 1-:::ng --^ ba da nhanh ^-.. L/^ ^hA^ ldy. vd sau, h6a ra r:: rhd nAy c6 gi6 tri chidn luoc quan trong ddi vdi dng ta. , sal

rd ,i

dG

ddu

'hiq

-,r

13

I I r tt

I lt

tt

I lttttt

f tttlt

tt

tt

! t a !a

lttt

!t

t r

Donh c6 dQng ron

r t{\--ec drinh c6 dOng rdn, tiy trudng hop, c6 thd la hdnh dQng n6n ldm hoac tl::rg nen ldm. Khi muc dfch ld bdt rdn mQt c6ch bdt ngd th) ddng c6 ld

68 | cu)c oAu rnl saiIAm'Tuynhi6n,nducdnph6itlditlAuvdiconr6nthitlongc6li

non ldm tld con rdn xudt hiQn' do"g t:t,t6"-U9,1:ldi:-t::: Thong thudns, tdt hdn n6n tr6nhd6nh r'n 6 trong d6m c6, ban c6 r ;U;: ,*ff;;;. Ndu uu,, bidr rhng connhQn ra rbng.n:-1iil*t:.y Isi thd d6ng kd mi6n li con r6n khong a'.n, thi tdt nhdt non gi6 vd kh6ng bidt si. Ka rhng f dinh cfra chfng -t:"i: s6 khdng nghi ngo;du chring tin tinh Xem l}|l xua ddoc con rSr ru rhi hay d6nh c6. loi ich cria ta' tidn tridn thd nA.o rdi sfi dung n6 theo toi bAu cira tlQi Detroit Tigers' da kd v6i George "Sparky" Anderson' 6ng cdn.Ih ons bdl"fiu.qt:i",:'Tiit"Yt?;Tl mOt w viQc d6 *avlu r'r'i ong 16 cd ioi n"a' Ia tr,6"g nhm giai v0 dich khu vtrc' bdn

il,iiuffi"'|a.i"n.,i" L#;?;;;""du

ffi il;;;; il trrd dich Qudc gia, vh hul'siai :u: "1*?:n:*:ul*^Tl^:u^|t1i,' "oi*.r slof ftgn du ,uJ u,i rrii tt'ic mira b6ng, doi Red ilrroc tli ffi;H;-#;;; "tC'i vd My' Sparkv nhQn *i:

toi rhng chuvQn "nofd,'6ns de"Abi sa thai. Anderson n6i vdi :Tig-Y:":: khidn dng b4n lbng md lh c6ch ngudi dudi viCc ch&ng pnai6 ai6,, tnat su thr/chiQnvigcd6.Hgdd6ngdiNhatm6cdtrhgdec6kdhoachsathii t?sao ho Ong tu h6i, ndu *uJ" sa thii ong' tai ry6"9, ,Ut:: 1T:::t bai 16 r6n chri 16 rhng c16 khdng mudn d6nh c6 dQng ;;;. il;;;Jt khi vtrt b6 dng' khai th6c tidng tlm cria sparky 6 Nhat tnr6c

Nhat B6n mOt

ffi;fi;ffi;"s

*

mudn

bdt dong nhrr c6nh rtng trong chidn thu4t tdt nhdt dd chidn th6ng k6 thn le nhrt d6m den' 14ng gi6, vllng virng nhu nrii vi bi dn Tdn Tr? Binh

Kg THU 14

rt t rr rrrrr

MrIQn

rrrt

rttrtr

I rr rr rrr rt t! ttr

rrrr

xoc hoon h6n

ph6p srl b4c thdY. Theo chuyQn truydn kj' Trung Qudc' Li la mQt linh hdn Ong ta s6 ngdy no, 6ng ta b6o mQt trong c6c hoc trb rhng

reu ruAp r'vc rng gidi ve

sO

fi | ffi

bAo vQ phdn trd l4i trong b6y ngiy' Ngrldi hoc trb hrla s6

criaLftrongb6yngdytl6vds6trdngnomhdt.sfccdnth4n.Vdongiy ta ngudi hoc trb bi gqi vd nhd Sdp bdi me anh : sdu sau khi Ly ",,dit'-d", g4p lai me rg dm nans. Nstrdi hoc trb L"dt dugc """:Inll:;xU: l4i phai .ng t16 6 i"1 liQu c6 i,"i"n."r?;'rril.,nJ *uut hoc trd tu taiphAn blo gio quav l4i vdi tltr s6 khong Ys sv Ilu'E, ong gidi Erur vd :u:,:li::*.::i ": v() gap me minh. Khi Li quay vd sau tli vd L! xdc thi6u trb hoc i. ngtrdi x6c minh "::H,t9l,:11 cria :.1^11i,i'':: i' nsey, ong khong-thd tim-thdv ngrrdi 6n vrfa chdr b6n vQ dtrdng. rhd te c6i x6c ; ;?;'G;: ;;;, c,av

sdng lai.

ty Trung Qudc 0 bon bd vdc ph6 sAn' vdi T?t:11t-T,Y:? r.r,ot'g c6 ttdy dri thdng tin vh do ;#;ilr.1*0, .;"e ty pl,.ror,e TAy dang hdp hdi kia' bhng c6ch tl6' ty sE thdnh lap li0n doanh vdi cdng di cho n6 mQt sfc sdng mdi'

htrri mQt cdng

ttl 1c

THu15

Qn

Jdi

DiOu

i0

in l6

ItlIIII !It'

IIIl'ttIrIIllItl'tlltItI.

rrd ly son

t{ nhi6n cria n6 - nrii' H5y tim Hd chi manh khi 6 trong moi tnJdng sdng luc d6 ld mQt r:€u ngudn hrc cria adi tiri, vd n6u ngudn ^16 -ila11^h11;"-it

lcdnhdnd6.NdungudnltrccriamOtc6nhdnddntUcdvdncrjaanhta,

ld:itJ-|1,T:::::

nfi' ru kh6a aJ ioai b6 cd vdn dv. H6v nhfr cop rdi phai hidu duoc b6n vi6c khdng d6 dnng si. c6 thd ; ffi;;]n",'"*

li

*l

"or ,tr .,iu cqp dd c6 thd dilng mdi nhir thich hqp' cfia Hoa ki' ddn chau A Khi tdng gi6m ddc didu hdnh cria mQt cong ty ldn cqp rdi kh6i i€ thirc hiQn thrro.g uu thi cflng gidng "fttr *t:^OTf.::i:

phdng nguy nga' c6c nhi m6y tld sO vd chi6c 6t0 can phbng kh6ch s?n' xe-fail:?

-ng trong dd thay vdo d6 bbng qudc vir O"e ta phAi t'1 xoav sd vdi mQt ngorr ngf, ngoai i;-ilt*

i

sau lung tda nhh

vin

i::t.:j

v. s6

ong tuc ctia mQt xrl sd xa la'

l0 |

cu\c

cuoc bidl

oAu

tap trung 6 q{ eudc Trung 6 19gg cuQc c Ie bidu tds"e ''iu

rni

:_L .,iAn n'm tinl:A;i"iltllul?iJ;"*

tnldns Thi0n An

"*

i: ixl:

ffi;"*" .u"ueri,:It-.::','" Iff;[':Tii nhidu ian cd .'-lu' prrri lf3""l{ ti;iJl*:l ii,-?r."r',

di.. .f t<tri tidn hhnh trong mang tinh ""#;-;;dtrrldc ouan lirT lX'?''l*

ddn rruns nhan^util'"1ff ddu tranh cria

ffi;r;'-;;u','lll :;"J',ili

g '

di' d6 til chdi ddi ":'-":;*d;;n 1* trrrdng qu6 16 rdng, chinh nht,] iin"* cira quing i:l "ivi.nlcrng ::;::,; lf do tu6 16 1990, *urrg quurh nd,m *nt cuQc bi6u ttx; vho th6ng gione

Ph6n'

nu"n

'iJi"1f"*ffi;:*

ua" QUOu ban Qudc An Mon. trddng ;Thion qu6rng trOn rErHu

16 rrrrrrrr'rrr v- vd tho tvilvrv,, bot Mu6n

- lhmtanglbng

src n 'li lililiffhn:iJi ;*c6 mdn thd ui u6t thu

cbn drrdns Ndu dich khong ttt cho dich dridn* phii chira d6m. cfia chrn*;

lu'"n"loni

",itff$

ka nsoan nsoan'

];*;*dr;;,

Pl*Tfrt'o

"nu"

#::r***Jh'lm*r*m

:,l-,-d;t-'':li;lil-i.,i,:',***Jffi:d:u*yj:#iSt*'* tidp oo'::"'i:^";;; da bat gtu cuoc chidn

nfn *u. fltg

,'"',.";^;;na.tl

t*l T Lt h: s:;,.:s":ltu:ir frTf:xffi ,fr 51 hT*;*+fl *i1111:*ru:*:uy#:,Ttl-JHtr.',';;:,'r!?'f liilp dusc hs chtl khons un nltu Bic, vir ry:ff il;il;can il:l'ff;;;il;. il;sioi.nfi1 il; 1,1mr'ons :J;;il* [ai hq 'e dn'

|

rAM nHAP LUC r<E

71

1989 6 qudng tnrdng Thi6n An Mdn, thdi tiet bdt thudng. Nhfrng ngrrdi linh tap trung quanh qu6ng tnrdng dudi rinh rroi thi6u ddt cim thdy rdt kh6 chiu. Nhtrng ngr/di tham gia bidu tinh ilr"ang kem que mdi c6c binh sr dd t6 ldng tOn trong vh tinh ban. Khi rdn cdng nhfrng ngudi bidu tinh duoc ban ra, binh linh khOng nghe Chinh phfr Trung Qudc dd phdi dua linh trl cdc tinh, nhf,ng ngudi g biet gi vd cdc stl kiQn x6y n 6 B6c Kinh hic d6, ddn ttd tdn cdng r bidu tinh. cuoc bidu

tinh ndm

n thuAt ndy ld mOt phtrong phdp tidp c{n mdm d6o, cho thdy rbng srr l,in rdt c6 hiQu qu6. Trong viQc qudn lf doanh nghiQp ching han, thay vi phat nhAn vi6n pham l6i that nghiOm khdc, m6t chrit ft6c d'n vd mOt phat nhe c6 thd mang l4i mQt tlQi ng0 nhAn vi6n trung thdnh hon.

ki

bao vdy, phAi dd cho dich dudng

nit lui. Kh0ng

dtroc ddn dich vdo dudng clng.

TOn Trl Binh Phdp

-a 17

r t

I

r I

I

I

ll

I

ar

r lltlll

I

rlt

ll

I

I

r t

I

t

I

I

I

lr

I

I

I

I

Tung ngor roy ngQc tsur mQt mdu ng6i tdm thudne ldy mQt vi6n ngoc qulf gid dring Id mQt ,,rng vu b6o bd. Nhung ldm thd ndo ban c6 thd thuydt phuc ai d6 ldy mdu :: ddi vi6n ngoc dAy? Ban ph6i thuydt phuc dtroc anh ta rbng mdu ng6i ban quy gi6 hon vi6n ngoc cria anh ta. Ndu mudn thuydt phuc anh ta thi :oq thdu hidu cri tinh anh ta ld v0 ctrng cdn thidt. Midng mdi pn6i dri sfic trn p dAn tld anh ta vd ldy. [?n

tlr

HinB nim, nhi6u qudc gia ch6u A cft cdc ph6i dodn sang Mi mua ngfr cdc. c phdi ilodn duoc nhidu ngtldi chri f ndy di trl bang ndy sang bang kh6c hu hoan tdt c6c thuong vu 6 m6i tidu bang. TrOn thdc td, ho tl6 mua ngu trr m6t c6ng ty mOi gidi ldn. Ho di ddn tUng tidu bang noi cOng ty mdi r iy c6 vdn phdng dd bdt tay, chup 6nh vdi c6c chinh tri gia dia phuong,

ndl

72

| cuQcBAurnl

nhfing ngrrdi s6 dtroc ca ngdi vi t16 mang vd hop ddng mua b6n nby vd .nu.rf tao tlrrgc dn tuong ld h9 ild mua tdt cA sd ngfi cdc cl6 6 dia pb B6i h9 il6 mua ngfl cdc t.Jdc rdi, nhfrng gi hq thQt sr1 mua tronS r chuydn di bbng qui nhd nrrdc dy ld 6nh hrr8ng chinh tri. H9 bao t16m nl thdng ddc vd c6c thrlong nghi si cfia m6i bang tldu xem ho nhtt ngrldi c6 vai trb quan trong trong ndn kinh td cfia nrJdc minh dd t4o hrl6ng. Ho dang trao ddi mqt thf c6 gi6 trf k6m hon, gi6 mua ngfr n kh6ng chi dd mua ngfl cdc md cbn mua 6nh hudng chinh tri d Mi thr,tc dich ng6n chinh quydn li6n bang ban hdnh mot chinh s6ch m4u hon ddi vdi ho.

Tdt nhion ld phuong TAy c6 thd nhan drtoc todn b0 gi6 tri trong viQc b6n vdi phtrong D6ng, nhung cdn ph6i xem x6t ki cdi gi dang dUgc trao c6i gi clang dugc nhQn. Sqt viQc khdng phii hic ndo cflng gidng nhu bd ng cfra n6.

KsTHulB

ItItI1

IIttIt:alllIIIt!la!ItttIIIIIttl

Donh ron dQp ddu ChiSn th6ng nhd bdt gifr k6 cAm tldu phia ddi tlich ld mQt nguvon tdc I -tdt cA moi ngUdi tldu c6 thd hidu drloc. Trong lich sfi, c6 hdng nghn bh chrlng cho thdy tinh hiQu qu6 cfra chidn thuQt ndy' c6ch rlay khong l6u, mQt tap chi thttong mai ndi tidng cria M! d6 c6 bhi tich trrrdng hop cfia bdn phq nCt hdng dAu trong gi6i truydn th0ng. Bdi b6o rhng thdnh cong cria mQt trong bdn ngrrdi t16 chri ydu th nhd kh6 n[ng phuc c6m tinh cria c0 ta d6i v6i c6c gi6m ddc didu hbnh cong ty. Theo bhi c0 ta thtjdng nhQn tlugc diQn tho4i tU chir tich ho{c tdng gi6m ddc tlidu l c$ng ty trong c6c cuQc hgp vd sin xudt. C6c nhh s6n xudt vd dao di6n muc thdi sd ddu kinh nd kh6 n6ng chinh phuc 15nh ilao ctra c0 ta.

Trong thd gi6i kinh doanh, nhh l6nh tlao, ngudi ra quydt dinh, phai nhan diOn trddc hdt, vd 6ng ta phai bi chinh phUc. B4n phii d4t tdi su

\

TAMTHAPLUCfi

I

73

nlc Ang ngudi l6nh dao th$t su dang tim kidm tlidu gi, rdi dqt minh 0n co thd trao cho Ong ta tlidu d6. Ndu ban kh6ng thd mang lai didu trnh d?o mong mudn, ban sO khOng thd chinh phuc duoc Ong ta. d chu nghia x6 hQi hay cQng s6n, viQc x6c dinh vd d6p rlng nhu cdu hfu dao phrlc tap hon nhidu so vdi 6 cdc nddc td b6n chfr nghia. Muc h nhat crla l6nh dao c6 thd khdng ph6i l6c niro c0ng ld tidn. D6 c6 thd m.6n gihnh drrgc mQt vi tri quydn hlc trong d6ng ho4c srr thing tidn hil m"iy quan li6u hoic co hQi hoc tap 6 Mf cria con trai 6ng ta. KhA cfolnh phuc ldnh dao chfr ydu d1ra vho kh6 n6ng thOng hidu l6nh dao.

tr*t

a:"inh, bidt ngudi;

trim

trQn, trdm

thing.

T6n Tfi Binh Phdp

*, 19 R0t

IIIIIl

rIIIIIIIltlalIIIr

IIlt!ItatItII

c0i doy n6i

m?nh cira ngon l&a quydt dinh nrrdc c6 sOi hay khdng. S(tc manh cfra lrra ddn tU crii dang chdy. Ndu srlc nrldc sOi I6n vd nguy hidm, ta nOn c6 y ttdi dAu trr,rc tidp. Bbng crich rft ciri drrdi d6y ndi, ta c6 thd nrJdc nguQi di vd lo4i b6 dugc mdi nguy hidm. N6i c6ch kh6c, kh6ng t4rc tidp tldi ddu vdi nhfrng rru itidm cria tldi thfi. Tdt hon lh n6n n6 cdc tlu didm cfia anh ta vd loai b6 ngudn gdc srlc m4nh ctra anh ta. iro thdi Chidn qudc (476 - 22L trCN), tddng Nhac Nghi, d6n ddu quAn . dn chiSm cluoc hon biy muoi thdnh cia nrldc Td. Td chi cdn lai hai . mQt trong hai thdnh d6 do Didn Dan trdn gifr. Didn Dan bidt rbng cOng cria dich ld nhd tdi ndng xudt chting cfia tddng Nhac Nghi. I-Iu hdng ddu cira Ong ta ld loai b6 tudng Nhac Nghi. Didn Ean phao tin vi ttrd'ng kia ilang tri hoSn viQc chidm hai thdnh cdn lai ld bdi Ong mudn trd thdnh vua Td. Khi tin ndy ddn tai vua YOn, 6ng ta lQp trlc 1' thd ttrd'ng Nhac Nghi. Khi de gi6i quydt xong vi tddng Nhac Nghi ghO kia, Didn Dan khOng chi tt6nh b4i drrgc dao quAn dang vAy thhnh crja

74 | cujc

nAu

rni

minh md cbn tidp tuc gi6i ph6ng hdt b6y mrloi thdnh de bi tddng Nehi chidm trtJdc kia.

Trong c6c cuOc thuong th6o vd chinh tri vd kinh td ngdy nay, c6c kh6n thddng c6 thd truy ddn mot c6 nh6n duy nhdt md nhiQm vu cria ta drrdng nhu ld li6n tidp tao ra nhtrng tr6 ngai khdng ddng c6. phai ddi ph6 vdi nhfrng vdn dd anh ta gdy ra, n6 lrrc non tltroc tQp vdo vi6c loai b6 hoSc ldm mdt uy tin cd nhAn tl6'

Kg THU

20

rarIIIlatIIIrIItItalItttM!!IIIIItIlt

Khoc h bidn thonh chO Chfi c6 loi thd rdt l6n trong viQc tdc dQng ddn kdt qui cria cuQc hop. chudn bi dia didm cho cuQc hop vd di6u khidn chuong trinh nghi sd, a c6 thd tao ra nhrlng didu kiQn c6 loi cho minh. Kh6ch thong minh c6 gidnh ldy mQt sd dac quydn cira chri vd gidnh loi thd vd phia minh.

Nim 1985, HQi nghi thdong mai cira thi tnrdng vd phdng thuong mai BAn - Hoa Kj, duoc td chfc tai Portland, Oregon. Su mdt cdn bbng cdn thrrong mai ld mo'i quan ngai chri ydu ddi v6i ph6i tlodn M! vd ph6i ld vdn dd ld,n trong chtrong trinh nghi sg. Ngudi Nhat khdng mudn th6o vd didu d6 chrlt niro, nhdng mQt thhnh vi6n cria phbng thrrong mai To cho toi hay rhng nh6m cria 6ng ta dd chudn bf rdt ky cho cuQc th6o I kh6ng thd tr6nh kh6i vd rdt c6 thd se cing th6ng vd vdn dd ndy. Thd hod ra vdn dd mdt can bbng thtrong mai thQm chi cbn khflng tlrroc nhdc trong sudt cuQc hgp k6o ddi cd tuAn. Ngudi Nhat dd didu khidn ch trinh nghi sr1 mQt c6ch vO cing kh6o 16o bbng c6ch loi dung lbng kh6ch crta c6c chfr nhd ngudi Mf. Ngudi Mf khdng mudn la.m cho k c6m thdy khong tho6i m6i bing cdch th6o IuQn vd mot dd tbi 16 rdng khong d6 chiu ddi vdi h9. Ngudi tro lf no sung slldng b6 lai md tdi liQu dd tei d6 6 ch6 toi b6i ong ta c6m thdy minh khong cdn den n6 nfia khdng mudn mang hdnh lf ndng nd vd nhd'

TAMTHAPLUCKE

'*

th

it N I I]

lo

,l

21 .3

r r t

lll

l

r r la

r t

lit

I

lllll

t

I

ll

ll

ll

ll

tl

I

t

| 75 ll

ll

2

,^,

SOU IOT XOC ^

tr.ti,as thdnh tldn mot giai tloan niro d6, ve sdu lot xdc. con ve sau d6 fiu :.: iai ldp v6 r6ng. Nhtrng sau khi bi vft di, c6i v6 r6ng dy thddng bi l:. ia con ve thAt. :,h.l.rng cAu chuyQn Trung Hoa thdi cd, mQt dao qudn thrldng nguy qf :"-,: c lui binh cria minh bbng c6ch b6 lai ldu trai. Mqt vdi ngrldi s6 d drr i,rh trong vd gitr bdp lira ludn chdy. Chidn thuAt ndy kh6ng chi r-:g lam phuong tiQn b6 trdn. N6 cdn duoc dnng dd chudn bf d6nh fp il- phbng tuydn dich. Khi trdng cdi v6 r6ng ra, hlc lrrong that sU crja fu::: bdt ngd tU phia sau phbng tuydn dich. nhd Minh' mls Ylrng-min ld mQt chinh tri gia vd ld mQt hoc gi6 l6n vdo thdi ::-* r-hinh tri cua dng, ton th6i gi6m Liu dAy quydn luc, sdm tdu ong non i :- ,1a1-di mQt midn xa xOi 6 phia Ddng Nam Trung Qudc. Tuy nhi6n, Liu ::;,, khong hdi lbng vdi 6n luu ddy cria Wong Yong-min; hdn mudn Wong ::er. Trong khi bi giei di, wong ph6t hiQn ra ong dlang bi s6t thu crla Liu ..u,0. ong bidt rbng ndu ong tho6t kh6i vu mtnr s6t nby thi Liu cdn chrla ::p. cho ddn khi ndo dng ch6tm6i thoi. Dd tam thdi tho6t kh6i mdi de ,o.:. \yorlg d6 lai mQt bfic thrl tuyQt mOntr, v(tt qudn 6o ciia rninh xudng ::: lenh cho ngrJdi hdu cua minh kh6c 16c tham thidt bon bd song. T6n s6t ,-1- cdo vdi Liu rhng Wong ala td tr] vh vu viQc chdm dtrt'

IE "c

hu

--'22

ir

Di rhi

hh

rng iQu

,iIa

t:

!

I

I

lt

r!l

llt

I

ltr

t

al

I

ll

t

I

I

r r I

I

I

ll

r tt

I

I

I I

gio hgo

thdi nhd Eudng, c6 mdt phi tdn t6n v0 Tdc Thi6n rdt tlrroc vua y6u. ii-:ig hdi lbng vdi vi tri Id ngudi d(rng ddu trong c6c phi tdn crja vua, VrJ : Thi6n thinh cAu nhd vua phd trudt hodng hau dd lap bd ta 10n ldm j:h hdu. Nhtrng, khi kh6ng c6 bbng chrlng vd mot toi i6i tdy trdi thi ngal'

,,

76 -

| cuQcoAurai

cd nhd vua cflng kh6ng thd phd trudt hodng h4u. Mqt hdnh tlQng dbi h6i ph6i drrgc c6c quan trong tridu t6n thdnh' Kh6ng thd dat iltroc tham vong ctia minh ngay lap trlc, v0 T5c Thi' ddu tim c6ch chidm tltroc lbng tin vd tinh c6m cria chinh hodng h4u. quh c6p md nhd vua ban cho bd ta, bir ta ddu dem ddng cho hodng Hodng h4u d6 drrgc c6c bd toi trung thdnh vd kh6n ngoan canh br4o Vfr T6c Thi6n le k6 kh6ng d6ng tin, nhung bd khOng nghe' Khi Vfr T6c Thi6n ha sinh dira con ddu ldng, hodng hQu ddn thim cri cira Vfr T6c Thion. Be bd dtla b6 g6i tron tay vd khen ngoi sac dgp Khi hodng hau de rdi di, Vff T6c Thi6n b6p cd drla con bi ta rdi b6o chinh hodng h{u dd thqc hiQn hdnh vi ti tien d6 vi ghen trlc b6i ba } c6 con. Ddi vdi hdu hdt c6c quan, kha ning Vfr Tdc Thi6n tle gidt chinh drla con g6i ctra minh ld khong thd c6 bdi V0 Tdc Thi6n luon dfu ddng vd tfl td. DQng co cira hodng h?u de 16: Bd ta khong thd sinh mQt clfia con ndi ddi vd dang c6 nguy co bf trudt phd. Hodne hau bi hinh, cdn Vfr Tdc Thi6n thd ch6 cfia bi.

it ai nham hidm nhrr Vfr Tdc Thian, nhtrng chiSn thuQt ndy c6 thd dUng d6 dAng vdi nhlrng biQn ph6p it nghiom trong hon. Ngay c& fi6

cfrng thrrdng tld toi cho dfia kh6c nhhm che gidu nhfrng trd tinh qu6i chring. Trong thd gidi canh tranh phrlc tap cfia cdc cong ty ldn, quy nhiem cho ngrldi khrlc lh mOt trb phd bidn-

KsTHu

23

Gidt go dgo khi Khi le lodi vQt rdt th6ng minh. Dir c6 thd hudn luyen chfng d6 ddng, c thrrdng khong chiu vdng ldi. Nghy tr":.tdc 6 Trung Qudc, khi mot con khi chiu nghe ldi, ngrrdi d?y n6 so gidt mQt con gb ngay trudc m6t con khl binh dy. Nhin thdy c6i chdt dau tldn cfra con gb tQi nghiQp dudi tay ngudi thri, con khi lap ttlc tU b6 mgi srJ kh6ng cr,I vh trd nQn v0 cilng ngoan ngo6

^^.

TAMTHAPLUjd

I

I

77

bidu tinh ndm 1989 d Thi6n An Mdn, chfnh phri Trung Qudc dd chien thu6t ndy vdi cric nhi b6o Trung Qudc. Vdo ddu th6ng Ndm, ' ' da phdi chiu dtrng nhfrng tin ttlc dAy cim th6ng md c6c nhd brio Qu6c ddnh cho c6c sinh vi6n bidu tinh. Nhung ddn cudi th6ng Ndm, unot sd phdn tfi cfia br{o gidi Trung Qudc thQt srr gia nhap nh6m chinh quydn Trung Qudc quydt dinh str dung cilch ph6n frng crlng hm. Ho ra l6nh cho dii CNN ngdt tli6n m6y phrit tin hiQu truydn l-s bu6c Dan Rather cfia dai CBS phdi im tidng gifra chdng budi phat Itoi ngudi ddu bidt nhd nUdc Trung Qudc quan tdm ddn hinh 6nh cira iloi vdi qudc td nhrr thd ndo. Ngudi Trung Qudc hidu 16 rhng ndu qqvdn cli sdn sdng ngdn cdn nhfrng k6 quydn lrrc nhdt trong gidi thong qudc td thi c0ng sE khOng do drr 6p dung nhfrng biQn ph6p rin hon nhidu ddi vdi gidi truydn thdng trong nrJdc. Chinh phfr Trung Cd srl dung gidi truydn thdng phrrong TAy nhu nhrtng con gd. cnryc

ngav 4 thSng 6, chinh quydn mQt ldn nfra sir dung chidn thuQt nAy. Ldn sinh vi6n bi thn s6t & quAng tnldng Thi6n An MOn d6ng vai trb crja sa. con nhan dan Trung Hoa Id con khi md chfnh quydn mudn kidm sodt. ea'e

oc

er

'i,

24

tri

IIIatttttIIattltttttM!ttIltIttttIttttl

Tr0m long

troo phqng

n* :hoi nhd Tdng, hodng dd ChAn Tdng (cai tri til ndm 997 - 1022 CN) c6 neudi thidp y6u, ngddi khidn cho dia vi hodng hAu lung iay vi tld sinh rot hodng tit. Hodng hau mua chuQc quan ngu y chem s6c cho ngudi p dd tr6o dfa tr6 so sinh bbng mQt con cdo chdt. Hodng hau sau d6 r ri hodng tft mdi sinh r6i loan b6o rhng bd ta vrla sinh ha hodng tr]. i ngrrdi thidp kia d6 sinh ra mQt con c6o, bd bi kdt tQi la hd ly tinh. i thidp bi tludi kh6i cung cdn hoing hQu cle gifr vfrng dia vi crja minh 6 trd thdnh mg cira vi vua kd tidp. ng mQt

i.

thi du kh6c,

hodng dd nhd TAn dm n{ng khi rlang duyQt quAn d Bidt kh6 qua kh6i, dng ta lap trlc ban chidu cho thd tfi phr) T0 lOn

78 |

cuoc

oiu rni

thtr vd ngoc ti cho thila tddng Li TV ng0i. Lric hdp hdi' Ong ta tlua chiSu ndy vQi v6 tr6 "a"i'?a". Ly-chm.rPtt" ;:"7 phu T0 hon, 6ng ,,Ai *u, ururr, rrreu cao. than vdi Th6i tfi rbnq Mdng Nghi?" trtQ' llli-Thli.rfi lui 't'o kh6 todn' thila trr'ng vd khi cr6 tinh m.nh dng so rhei non thay ddi di .n,l', r'g' an tr? so h6i' 6ng ta tuydt dinh l)m tht rdi-va Ly bdi

;iil;.u. ffi;;';

nit'ltit

**ni"* ;i;;;il

liH l:J'::,,:ff^l* "^*::i:'AYj tfi:l: :t :i :n:1,':T"i:"-:

"*"ul'"it;;;.; khuyan cfia rriou. 6;;;.'" lril :n" T1",',:i,",:'li::11:Y;*'J: ta ldm q ttd. Hoing dd Hd Hoi phong ong

ilt#;;ru"'"*ut

r,Iarrg giSt cA Lj' l6n M0ng Nghi' th6i gi6m TriQu lam thira trrdng vd TriQu nh1ra biy trong c6c 0 kinh bhy I Ban thrldng thdy thrlc phdm ldm bbng vi tdica c6c m6n dn ldm bbng nhua dy cria c6c nhd hdng Nhat B6n. B6i thf sd ch&ng liOn quan gi vdi chdt lrrgng ddn tir mQt nhh -ay, tf'O"g thQt y ld c6 thd dugc dirng dd thu h(rt su chri cua m6i nhd hdng. Cui ,uolWrng

bidncrjabAncr'at"o,,ngddi.ct',i''gtacirngthtidngthdychiSnthu4t

qua"glao' Miay tA sailhdi:-11"i*"1T,*"-I:l#' tam 6usc chd biSn d4c biQt nhhm [!:"ri;.:;..*, uo,=**" phdm didm kh6e thi lai tlugc gidi thiQu m6n str t/a thich Ab .rgqf c6 hai cho sriic Treo dAu dO nhtrng b6n thit ch6' nhffng thrrc phdm c6 ioj'cho s(tc kh6e. drroc srr dung trong

Kg THU 25

! I I I I I I rr.

I t I I t I M

r I I I I I' I t I I I I t I t t

Kdt xo donh gdn tung budc mot, gifr chr chidn luoc qudn su kh6n ngoan lh tidn dan Dilng *td.'dl,:'-1-f::.:: ngudn tidp viQn luon li6n tr,rc vh an todn' li: qua nhitng ving l6nh thd xen ;-ffit ,!iin ou"n cria viQc hdnh qudn lap li6n ,"i ," kh6ng trrd noan tohn kidm so6t. Dfng hon ld, n6n thhnh

v6tc6cnrJ6c6xav}rtl6nhc6cnrrdcdichtiSpgi6pvdilSnhthdcirata.

TrongthdiChidnqudck6oddin6mtr6mn[m,TrungHoailrlocchia. trit "lJ:1 bAy .,ioc, m6i nttdc do mOt vi vua cai Yu:^,iuT "1.1i!Jl thdng kh6c' mrdc c6c hdt tinh th6n d6 vua vi bay ra

ffiJffi;^r-"*

rAMrHAPtvcd

|

79

rffi Tnrng Qudc dudi quydn cai tri cria minh. D6 la TAn Thriy

Hodng. ffi ddu tiOn. Dd loai b6 sdu ddi thir cfia minh, TAn Thriy Hodng rla dp cfo,sdn thu4t ndy: Ong ta li6n minh v6i cdc nrr6c 6 xa vir gAy hdn vdi ihmqrng neng gdn nhdt. Ddi thfi cria TAn bi vAy gitra mQt d6m k6 thn vn bi

khi Tdn Thriy Hodng s6t nhdp phAn lSnh thd vrla thon tinh, fiulmg cdc ddng minh cria 6ng ta gid d5 trd thdnh 16ng gidng gdn nhat.

Tl[uv Hodng gey chidn vdi ntldc lSng gi6ng mdi ndy trong khi vAn gitt

,dir&r. Sau

yq (tc

I

in tn lan L

tlr

JN

lqsn he ddng minh vdi c6c nddc 6 xa. Ch&ng bao lAu sau, k6 thir mdi ndl' hai vd TAn Thriy Hodng lip lai chidn thuflt nhy cho ddn khi khdng ilr, :hu ndo. LO ra nhfrng 6ng vua khdc c6 thd nhAn ra mttu d6 crja TAn H,,anB vd li6n minh lai dd chdng lai dng ta, nhung do bAn chdt con i: cung cho rhng mdi quan hO gitra minh vdi Ong ta ld cl6c biQt vd rbng

:b,.qn crla minh vdi 6ng ta s6 chloc tOn trong.

ding chidn thuat ndy d chAu Au trong vdi thdng tnrdc rrrâ&#x201A;¬n tranh thd gidi ldn thrl hai bilng nd. Bd ddi ldy ldi hfia ld cdc cuOc ning 0 atciua Dfic qudc xd sE khOng nhdm vho ho, nhidu ntr6'c cl6 bi d\t Mr :nilc cdc ddng minh ldu ddi tnldc sd xam ltroc cfra Dirc. Ngrrdi Anh :-5ng ho dd mua dudc "hba binh cho thdi tlai chring ta" vdi c6i gid phdn rlzech. Ngudi Nga mua duoc vdi thdng hda binh bhng cdch dd cho xe Dtlc cdn qua Ba Lan. Nrldc ndo cfrng cho rhng Hitler, mic dr) lda doi 'na nhrlng ngudi kh6c, s6 gif, ldi vdi hq. gidi doanh nhAn, khi b4n thdy mQt tldng minh phin bQi cdc ddng crlng cld thrt

khdc, dilng bao gid cho rdng mdi quan hQ ctra ban d4c biQt aldn n6i la ch&ng bao gid phAn bQi b4n.

13

e

n

-u26

ItIItttIIrtItItlrItIIIIIIl

IIIIIIIIIOII

Loi noi bong gi6 khi nhitng gr ho ir n6i kh6ng d6 chiu. Ho thtldng chi trfch mQt ngudi vdng mdt, nhtrng nhltng ldi n6i b6ng gi6 ngU i rhng ldi chi trich dy nhdm viro mot

grroi chdu A t<trOng ph6i lfic nho cfrng n6i th6ng, nhdt ld

80 |

cuQcPAurai

ph6i n6i mi' khong gay r ngt/di dang 6 d6. D6 ld c6ch n6i nhfing gi cdn thd rdt hiqu ddi dAu. Ndu dugc sfi dung kh6o 16o, chidn thuat ndy c6

trongmOttinhhudngnh?yc6m.NgudiphuongD6nghidudrrgcnhfrnl hiQundy,nhungngddiphuongTdythikhdng'C6ldnt6icirngc6m{t ldi ph6 binh t khi mqt nh6m ngd;i Trung Qudc cd g6ng truydn dat vii hidu tlrroc ring 0 vdi mdt nha ngoai giao ngrrdi Mi. Ngudi Mi kh6ng mdi th4t srr ld ngtfdi dang bi chi trich' mOt vi quan ihloc vua Chu MQt ngdy no, vdo thdi Trung Hoa cd dai' Yu' qu6 cd ilang nhit crii dd anh ta vd ngrrbi -d.r, g{p .on trai quan td ttrdng gOub\ru.Orrgquangdy'YuphdnnQ'nhQnranhbvuaddb4cddigiadinh Hom sau, Yu vio tridu sun, vi quan trung thhnh cfia dng ta nhtr thd nho. lhm vua Chu hhi ldng' m4c gidng nhrl vi td trrdng qu6 cd kia. Didu ndy

srJ nhd sun, vir b6i r n6i ,,Ngay ca ngudi gi6 cirng lirm ta hhi lbng. Ta thit ldm tan td tttdng'" an mac vh crl xrl gidng dng ta, ta s6 phong cho ngudi ndy vdi vg trudc khi nl .rOi uOi vua Chu ,bnglng mudn bdn b4c chuyQn cho Ong nhdn ldi. Ngdy hOm sau, Yu n6i vdi vua Chu rbng vo Ong khOng ddn n6i td tudng bdi gia dinh crja quan td tudng trtldc kia nay tl5 nghdo so rbng trai ong phii ili nhit crii dd kh6i bi chdt d6i. Yu n6i rhng vd dng d6i. Ifti d6, vua chu 1 ong nhfn chrlc vu dy, khi ong chdt bd s6 ph6i chSt quan td tudng ,.uirrg 6d c6 I6i khi kh6ng ch6m lo cho gia dinh cria Sun, hi' cd, vir srla sai bhng c6ch chu cdp cho ho that hau Khi giao tidp vdi ngudi Trung Qudc vd c6c d6n tQc chAu A kh6c, ngrrdi qudc hdn qr ph6i l6ng nghe th4iky. Ldi n6i b6ng ei6 ld trb ti6u khidn qua mQt cAu lUy .*iu ngudi Trung Qudc. Trong m6t thrJong vu, ndu b6 b6ng gi6, ban c6 thd s6 ph6i tri gi6 ddt'

KsTHu

27

Gi6 lgn bot cqP cop' I Khi thd s6n viro nfi ild sdn cgp, anh ta c6 thd gi6 ldm lgn dd nhfi k6 thu hirng m4 con cop bi 16i cudn ddn gdn, n6 c6 thd bi gidt. Khi mQt

TAMTHAPLUCKi :--e:r. hay giri vd ydu dt vd hbn ha dd k6 thD mdt c6nh gi6c. 'rilbrri ::irr thfch hop h6y girrong b6y. :rfLrlbr

I

g1

chd den

' : lin

hidu 16 gi6 tri cira vi6c gi6 ldm lon dd in thit cop. Khi Bang :hat chan vd tdng giam T6n Tan, Ong vd nhtr su ngddc dei d6 da iluu: :..::s ddu 6c minh. Ong hdnh dQng nhu mQt gd di6n dd narrg euy6n tin nmu,,r;"r .:s ra ch&ng can ph6i so ong nira. Khi s(r gi6 nudc Td adn Nguy, ton f l: j; loi dung 6ng ta dd thuc hiQn cuQc ddo tho6t tdi tinh. T6n TAn sau itiiiittt'r''.:.

lft, ; - Ci6t nU6'c Nguy vi

khidn Bdng euy6n ph6i chdt.

l-- - se thir hirng manh, phAi cdn thAn khi chudn bi tdn cdng. N6n trrinh tdn c6ng r - lich manh vh tdn cdng khi tlich ydu. Khi manh, ph6i gi6 vd ydu.

Tdn TLi Binh Phdp

28

r I

I

I

I

I

I

I

I

I

tt

f

I

a t

I

I

I

t

a t

I

I

t

r I

t

l

a t

I

I

I

I

r I

I

I

r

Quo sOng d6t cdu I t n

,

'

:it

hrfu ich khi vuot sOng. Mdt khi de vudt qua s6ng vd ndu kh6ng cAn lai thi cau c6 thd trd tha.nh mOt cria no. Trong lich s& Trung Hoa, nhlrng ;ir :ra-1r chiu dr4g nhidu gian khd vd hy sinh cho vi tdn vrrdng, nhfrng ai ring h0 .,mn j -::g g6p nhidu nhdt cho tridu dai mdi, thrrdng di ddn ch6 chdt. cung nhr/ i,.. :.iu, nhftrg ngrrdi ring hQ dy khOng cdn hiru ich nfra vd c6 thd bi ti6u diQt. ^ -.' nrJdc viQt c6 hai ngudi hdu can trung thanh vd tdi gi6i, md ndu khdng :- ,rog ta khong thd ndo thOn tinh drroc nr-rdc Ng6. Tuy nhiOn, trong thdi :: lng ta xem nhfrng ngrrdi ndy nhu cria no. M6t ngtldi bi lur: ddy cdn

'-

,rryur

l:, r3 mQt thi du kh:ic, sau khi Lur Bang thdng nhdt Trung eu6.c, m6t , . . h:-: ba ngudi girip 6ng d6 kh6n ngoan chon c6ch c6o quan vd & dn. vdi hai --uf-, r cbn lai, Ltnr Bang ha nguc m6t ngtrdi cbn ngddi kia bi bhm nrit nhu ,

Kh6ng ai c6 co hOi dd c6 thd trd thdnh ddi thfi cfia LLnr. ,. Kl T1- linh cdn c6 thu6c ha tdi gi6i khi dng ta dang tranh ddu dd ilat duoc manF:: nuc ti6u. MQt khi muc ti6u d6 dat duoc, cfrng chinh nhfrng thu6c ha ft,,r,i,":-r

l

82 | ,16,

cuoc BAU rni

bdi thi6n td vd tdi n6ng phi thrldng cria ho, c6 thd bi xem Ih

ngai vAt. Nhtrng ngrJdi phuong Dong thdng minh hidu drroc tAm quan cua thdi clidm, vd rdi di tnJdc khi cuQc vui tdn'

KE THu

29

Gi6 ngdy gi6 ng6 Khi ddi mat vdi mQt clich thri ldn, tdt nhdt ld kh6ng n6n hdnh tlQng voi c6 thd ddn ddn thdt bai. Thay vi vQy, n6n gi6 ngAy gi6 ngo, khong nguy hidm, khdng tao nghi ngd.

Vdo the kj/ thf ba, nguyon so6i nrJdc NgUy la TrJ Ma V. Ngrrdi kd vi nhd vua chon rdt gh6t Tu Me V, vi thd ong ta quydt ng[n ngrldi kd vi 16n ndm quydn bdng cdch trudt phd nhd vua.

Dd khdng bi nghi ngd, Td Ma V vd nhrt da gid ydu rdi. flng ta t6 ra it 1o hay ch(r f ddn viQc nrrdc vd khOng dd f ddn viQc quAn. Kdt qui lb, nhir vua tridu dinh cho rhng dng ta dd gid ydu non hodn todn quon l6ng ngrldi gid. MQt nghy kia, khi nhd vua vd ngudi kd vi di ra ngohi sin bdn, Trr chidm cung di6n rdi ndt gilt vua vd ngddi dd dugc chon dd kd vi khi ho tr6 Sau thdt bai crla Nhat Ban trong chiSn tranh thd gidi lAn thrl hai, ndy ttt ha minh fttdc phrrong TAy trong khi leng le t6i thidt ndn nghiQp. Ndn c6ng nghi6p Nhat BAn tla dat drroc vi tri hdng ddu thd nhd duy tri th6i dQ kh6ng uy hidp. Trong nhirng nim 50, 60 crja thd trddc, d6'i vdi ngddi ti6u dr)ng vd chinh tri gia Mi, "sin xudt tai Nhat" nghia vdi hdng k6m chdt lrrgng. ft c6 ngrrdi M! ndo nhin thdy bdt cir mdi doa ndo ddi v6i ngdnh c6ng nghiQp My tr} nhfrng ngudi d5 s6n xudt nhf, hdng h6a 16 tidn, k6m chdt luong dO. it ai nhin thdy mQt ndn cdng nghi hilng manh dang hinh thdnh & Nhat.

Cdt loi cria chidn tranh ld gii tr5. Manh thi vd nhrr ydu. Khi sdn sdng tdn cdng t6 vd quy phuc. Khi gAn, gi6 nhu & xa, khi rdtxa,lai vd nhu dang 6 gAn. TOn Tt?

Binh

rem ruAp r,uc

*'310,

I t I I tt

I r f tt

I rrt

r(d,kh i6u khich

li: ta

i,

ttt

I I I tt

tt

tt

tala

gS

l t

Krr ='-i khich ngtldi khric ld bi quydt chi phoi hdnh vi ctia ho. Trlc gian la $m cam xric c6 6nh hrrdng rdt idn. con gidn c6 thd chd ngu c6 ttd gior ruim; rhong thrrdng hon thi n6 ram mD ch6t su s6ng sudt cJa ngrrdi ta"vd y :a nhrlng sai ldm chdt ngudi. con gian tirng lam cho tddng thdt tr4n vd r'rng qudc. Khi dfing hudng, srlc manh cfra con giQn c6 *d ,;;; i ta thdm chi khi ddi mnt v6i c6i chdt cfrng khong so hai. Khi m6t qu6.c uo :ham chidn, nhi6m vu dau ti6n cfia tdng tu tcnr, t-a *roi l6n su tfc gidn nhuthrrdng ddn. Su s6n lbng chdt cho td qu6c jl'il,,t"l'"ol.* cria m6t f,dr l!'ak I l , ^L-':: iinh chri ydu dua vAo viQc con gidn vd lbng cdm thfi ,_T:i t:,o ,rn1 thd ndo. Nguyon tdc nay cfrng drroc str dung i?I_-i"." thdi binh. c6'c cam xric cria nhan vi6n duoc kt oi goi-a;-*1 ;r;;: rs muc ti6u ciia cdng ty cdng nhidu thi c6ng ty dy sJcarrg tni"rr;;;;. ilier: luyon kha ndng khoi gqi nhinrg c6m xric manh noi ngrrdi khdc rd quan r,".1^s k6m h khong duoc dd ngudi kh6c khudy ffi-*;|*_;11_*-.:r.i nhtrng cim xfic mdnh riQt Tui* @ cria ban. Khdng bi anh h./6,"gb&r;; ilu:gtIdi khdc s6 ngbn ngudi ta ldm ydu di srlc ph6n do6n cria ban vd didu khidn hni ddng cria ban. Ngudi khOn ngoan tho6t ly kh6i nhirng c6m x6c cria minh. tul cung nhu sd si nhuc. arrr, ia s6 khong jll,r.uu. bi khiou ffi,,:vh]11 trd thenh nan nhAn cria nhirng cAm xric cria chfnh minh.

:

a

I tttltt

xE I

J;";;il;

*r,"?*.;

g"i

--.,

31

la!ItaIIIt _tatttrtlttftrrt

IIIIIItIIta!I

M,i nhdn kd rat xa xtra, tinh duc d5 duoc dilng nhu vfr khf trong c6c hoat ddng giSn ' vd sd trA thu cril vua nrrdc vi6t, nhu 1:i.r:::g:u.,uT,T*,-!au_chuvQn c ke trong quydn Xuan Thu (270 _ 476 trcNi il ;*r* ;;; ffi #;;i; nhdn vd vi.c sfr dung ngudi dep lam gi6n diQp. vua n,rdc viQt dua Tay Thi,

84 | -

cuOcoAurni

:':i- i:::: vu th*t srr cria cb Nhiem T:iflI"1;1il-*: phdm. f#Ji[3,'ilr;-#";it^iu *oi-.'"g vua N*u.Jll1 t::.:1-":11::

phu nff tlep mQt trong nhnng ngrrdi Shrit

chism tluoc ldng

ti"-vi"

"na

vtc,. c6 ta

c.ng trong ci thhnh :ff];t:"::"'J

;H;,fJff#.'f;#;';il;;uu. kA thil vua mrdc ViQt d5 tiOu diQt drrgc viQc vh

kdt quA Ih,

;;";g

$6i

phai rb didu bdt

:ffi'J?

t16

":1

1"n:.-

k quh '-, coi phu ntt nhu mqt m6n doanh nhdn nghv nav' viQc

rnoi"*;;;fl;Tl-ct'3:li Y:":.;*""Ht#;Jt1# chri, rhng ss ng6n c6ch gitra kh6ch vh

ffi"ilir'#;;;;;;"*il""ffi; *arii

::iIniY^,iTffTrT'

va ''T""'- "-*" --^ngrrdi mua vit,,*out ngufl . ^.--^- t, llm [n sE thOm phdn thAn mQt. h6t, vd mdi quan h0"r1",T titing Jep *di "a ci phuong D0ng l6n phrrong Tdy' c6 Trong moi thdi k) Iich sit' 6 *9t,:";'1il-1:: aq"g trtrdng hsp tinh d;: 1t'u c6 thd phan tdc dsng' c6 mQt Nhtrng__n6 cffng

;G;

ffiffitiu"'rln"* nsan ngn rrung

a;i; 'u"*'

::,::t;:i:

;Nsu-oi

dT.":11:i:,1i11#1#iJill;" mQt c(

c6 thd 1d A cho rbng src quydn r0 cria phs nn ngf: "Dirn ttgg-L6 thi' Do vQy' c6 cAu tuc chd viQc trong qu& hiQu rdt cu din ong nhtr btrn' Rdt d6 hba l6n'"

:fll_:? ;;;ffi ;;;"tt

rErHu

32

Kd fnOng thonh

VdothdiTamQudcQ20_265CN),ICrdngMi.nhph6iqudndid6nhd V*o: l*3i^Yi"TT1 vQ cdn mQt' ru trrruu-' ! tri khong rhdnh f,. aot ngot tdn cong' Khdng Minh i 'hann dich thri d6ng gdm nhdt cria Ong; In dnng kd khdng t#;;' o* nn1i.*?; :;q ong choi ui thrlc 6n vi nrsu' K:'ff"ti: ddi H:J:::::'iAHg Minh tonc6^gi 't'ud' phii lo nghi tron ddi' Td Me {' tidn thA"g tid nhtt tho ngdm vd

*n;;"

*i

*.:u.::"'1*

it'i"rl

i:

O ne m.',,8-l:::;-:::r-*o","u, nnurrB n'o cdng cong nhune :"'e^11 gli: ff r6t "* "i" Ienh ba qudn rdngAv qu6 16 JUI-"-T 1u. s6n b6i su khdng phbng bi vd suv x6t' ti"tt trinrr .Xrri.Tu.*.".f vd chd dgi Ong tlugc bio v0' .tf" Xfrdrrg Minh trd vd vd thdnh tri lai

*,*itCt

tr*

J:it::,:Tti, :li

:y :lt

r

TAMTHaPLUCKf

I

85

i- dd lQ nhrroc didm c6 thd che gidu tinh trqng ydu k6m thQt srr vi eho k6 thir hing tfng. Tao nOn mQt bi m{t bhng crich gidu di sfc :h6.t su cria minh li mQt vfr khi hiQu qu6.

66

33

I I I ttt

tt

! ttt

lttttt

!t

r ttlt

tt

alt

!t

!t

tttttt

Dung gidn diep ctla hoat dQng gi6n diQp vi phAn gi6n cflng ddi khdng k6m gi lich fr,ing tin vd tinh hinh cria k6 clich ctrc kj' quan trong ddi vdi su tdn vong :n,:r qu6'c gia. N6 cfing c6 tdm quan trong sdng cdn ddi vd'i doanh nghiQp.

:i

or d

.:ec ddu td thdi gian vd tidn bac vdo nghiOn c(iu vd phdt tridn c6 thd ;r r k6m, cdc doanh nghiQp chAu A thrldng thich ldy thdng tin cdng L b.ing nhfrng biQn ph6p I6n hit hon ld tU minh ph6t tridn. Ho cAm r nQc tiSp nhAn vd c6i tiSn c6ng nghQ cria ngrldi kh6c hiQu quA vd c6 mi,â&#x201A;¬u hon. Didu ndy thddng drrgc th{c hiQn ilon giin bhng c6ch mua t:et bi, th6o rdi ra, rdi nghiOn cftu c6c bQ ph{n crja n6. Ngudi chAu A :g dbi h6i mOt kh6a hudn luydn kbm theo khi mua thidt bi mdi. Khdch g' chdu A tam nhrr vAy khdng don gi6n tld hoc cdch srl dung sdn phdm di.rng hon Id hoc ciich sao ch6p sdn phdm tt6. Nhfrng cAu h6i c6 v6 vO ie drtoc n6u ra dd mQt m6nh cdn thidu trong trb choi gh6p hinh c6 thd ft:rrc trao cho ho bdi mQt ki st/ thidu th{n trong. khi gidi thiQu m6y tinh cri nhAn IBM, hdng ndy kf hop tldng s6n xudt so linh kiQn mriy tinh vdi mdt vdi nhd s6n xudt Dei Loan. Kh0ng lAu lo. Dai Loan vddn l6n vi tri hdng ddu thd gid'i trong vi0c sdn xudt c6c I bi tuong thfch v6i m6y tinh cd nhAn IBM.

$5;*i Nhat

mudn thd gidi xem ho nhu nhfrng nhd cAi c6ch chir khdng i: mQt ke bdt chudc, nhtrng moi ngrrdi ddu cho rXng NhQt Bdn c6 duoc stl lh cdng vd kinh td ngdy nay chfi ydu ld nhd tidp nhQn c6ng ngh6 do g TAy ph6t tridn. Bdi ngtldi NhAt bidt thOng tin c6 gid tri c6 thd bi rb ii ddng nhu thd ndo, ho hidu rO tdm quan trong cira viQc b6o mAt th0ng .r*gudi Trung Qudc bidt rhng ngudi Nhat rdt kfn mi6ng. Ho ch&ng chia

86 |

cuOc

Biu rni

s6 di6u gi. Ngrrdi Nhat thrrdng tt ch6'i tr6 ldi ngay cit nhitng cAu h6i thfdng nhdt vd cOng ngh6 cira ho. Tuy v{y, di6u ndy cfrng kh6ng ngtrdi Trung Qudc chdn ndn thdi khOng h6i nita. N6 luc ldy duoc thdng tin qu;i gi6 chi bhng cdch dbt cAu h6i le th6i quen phd bidn d c nhrlng chi c6 ngrrdi My Ia nhfrng ngddi ludn trd ldi m6i khi dudc h6i.

Cdc c6ng ty My it khi b6o vQ minh trtrdc tinh b6o cdng nghiQp. chuy6n gia M! thrrdng khdng hidu c6c tdn thdt cria ho nang n6 tlen ndo, vd mQt khuydt didm phd biSn cira cdc ky sd My ld ho kh6ng thd minh thdi khoe khoang chuyQn bidt nhidu hidu rOng ra sao.

Ngrrdi chAu A hidu 16 gi6 tri cria tri thfic ctra ngddi khric. Kh0ng khOng cdng nhdn quydn sd hitu tri tuQ cria ngudi kh6c, chi ld dOi khi chon c6ch phd't ld thOi.

riruu 34

Khd nhuc kd

Chidn thu4t nA.y rdt hiQu qud khi ngrrdi ta mudn tao ra mOt bbng ch thuydt phuc ctra sd t{n tuy ho6c lbng trung thdnh. Vdo thdi phong mdt gi6n ttiQp chudn bi thdm nhap nUdc ldng gidng thtrdng tinh nguyQn b6 mQt phdn thAn thd hoic chiu mdt mQt con mdt dd thuydt phuc vi ndd'c l6ng gidng ring anh ta dd bi ngrroc clSi vd ld bhng chfng vd su thdnh mudn duoc phuc vu mQt ngudi chri mdi.

Bac thAy binh ph6p Ngd Khdi sdng vdo thdi XuAn Thu. Khi cdn tr6, de di khSp nddc Trung Qudc, til tridu cira vua chu hAu ndy sang tridu vua chtl hAu kh6c, cd thuydt phuc ho vd tai ndng cfia minh tld Ong c6 nh$n drrgc mQt vi tri xrlng d6ng. Sau vd sd ldi til chdi vd bi kich c6 n cuoi cilng 6ng dA nhQn drrqc mQt chrlc quan nh6 trong tridu vua L6. nrrdc L6 nhQn ra tdi ndng c[ra NgO Khdi vd phong dng ldm nguy6n sodi ph6i ddi mit vdi cuQc tdn cdng sdp ddn cira nudc Td, nrrdc l6ng gidng ho. C6c c4n thdn cfia vua, dd ki vdi tii ndng cfia Ng6, nghi ngd lbng

TAMTHAPLUCKi

| 87

nua 6ng bdng c6ch ltru f ring vd NgO KhAi le ngtldi nud'c Td. Dd bdy :"in tqy kh6ng thd nghi ngd cira minh vdi vua, Ngd Khdi gidt vo.

:rnng nhfrng muc ti6u crta cdc sinh vi6n d qudng tnrdng Thi6n An -,: iam cho Trung Qudc vd thd gid'i nhdn ra rhng nhi6u ngddi Trung -uon dAn chfr vi tu do hon. Nhd srJ drra tin nhiQt tinh cria bdo chi, n'loc thdm sdt, muc ti6u ndy dd drroc bidt ddn rdng rdi. Nhung mOt *-*u khdc li. mang lai cdc cili cdch ddn chir ngay l{p tr1c. Nhhm thuydt uac sinh vi6n chdm drlt bidu tinh, chinh quydn hrla hgn mdt s6'nhAn 3 nhdt dinh, nhung cric sinh vi6n bidt rbng nhrrng didu d6 kh6ng r:n. Ho bidt ring m6u s6 phrii dd. Ho ding thAn thd vir mdu cira minh nr".rJ,'en di thOng tliQp vi ttl do ddn chir c[ra Trung Qudc ddn vdi thd gidi.

35 Li6n

IIl

la!IIIIIIIItIltIIIIIrIIIItIIIIIrf

tt

hoon kd

r hodn kd ld sr,t kdt hgp tdt ch c6c m6nh ldi, phuong kd vd Am mttu thdnh zu s'ip

tlnt c6 li6n quan v6i nhau, gidng nhtt c6c mdc cfia mOt soi xich.

nhd H6n, Ddng Tr6c ndm giff quydn binh 6 Trung Qudc. Ong ta ld jre crlc kj'tdn bao. Sau khi mdi ciic quan trong tridu ddn du tiOc, Ong ta cac tD binh ddn, ch6m ddu ho, chdt tay hodc chAn ho, hodc m6c mdt ho. dci ch&ng lAm dng ta d6ng lbng. 6ng ta tidp tuc budi ti6c nhu thd co gi bdt thtrdng di6n ra. C:ic quan trong tridu cim thdy rHng ch6ng g thi chAy tdt ca ho s6 trd thdnh nan nhAn cria Ddng Tr6c. Ong ta qu6 manh khdng ai c6 thd 6m mdu chdng lai Clrroc. Ong ta hodn todn 619 chd hodng dd vd duoc b6o vQ bdri con nu6i cfra 6ng ta, Ltr Bd, mdt nhfng ngudi hing huydn thoai cfra Trung Hoa. Drldng nhu ch6ng c6 nao dd ti6u diQt tlugc k6 bao ngrloc kia. iurirng

Dodn, mOt k6 kh6ng c6 nhidu tidn cria hay quydn ltrc, quydt tim s ldt dd Ddng Tr6c.Ong bidt rbng cd Ddng Tr6c IAn Lrt Bd .ldu c6 mOt m ],du li h6o sdc, thd ld Vuong lAp mrnr loi dung didm ydu ndy. Ei6u

88 |

cuQcoAural

Thuydn ld cO con nuOi xinh dep cfia Vtrong. Vtrong mdi Lfr Bd tt6n choi rdi sai cd con nudi Di6u Thuydn xinh dep cria minh ra dAng trh. Xi6u tntdc nhan sdc Di6u Thuydn, Ltr Bd ng6 ldi cdu hdn. Vtrong Dodn nhQ Sau d6, Vrlong Do6n mdi Ddng Tr6c ddn nhd minh. Khi g4p cd con xinh dep cfia Vttong, Ddng cfrng bi Di6u Thuydn quydn rfr vh mudn ndng ldm thidp. Vtrong Doin cfrng nh{n ldi. K6 ndo cfrng cho ring mi ngrJdi duy nhdt tlddc Dieu Thuydn nh{n ldi cdu hdn.

Ddng Tr6c lAp ttlc cudi DiOu Thuydn. Lfr Bd kh6ng thd chdng lai cuQc nhdn cfia ndng vdi cha nuOi Ong ta b6i truydn thdng Trung Hoa ddi h6i ph6i tdn trong f mudn cfia b4c bd tr6n. Nhung Lfr Bd khdng thd viQc bi mat gAp gd Di0u Thuydn. Cd ta n6i vdi Lr Bd rbng mQt ngdy sd: 16o gid kia ld mdt ngdy sdng drrdi dia nguc. C0 ta tr6ch mSng Ltr Bd, rbng dil ld mQt trong nhfrng anh hilng vi d4i cira Trung Hoa, dng ta khdng thd giAi tho6t cd ta kh6i n6i dau khd vd chiu dung ndy. Lfr Bd s6p vu 6m s6t cha nuOi, chdm dtrt gong kim cria k6 b4o chria ddi vdi Trung Kd hoach ndy srl dqng kd m! nhAn vd kd c6ch sOng xem ch6y. Su xung quydn lgi nAy sinh giira hai ngrrdi tldn Ong khi ho cing ph6i lbng mQt ngrrdi ntr. Mdi xung dOt nhu ngon hla chdy gitra Ddng Triic vh Ltr Bd. Sau d6, V Dodn mugn tay Ltt Bd gidt ngrrdi. Trong trtrdng hop ndy, Vuong khOng chi mQt kd md lh mQt loat mulr kd dd dat duoc muc dich cria minh.

re'rHu

36

rl

I ll

!rltlllttltltttlttlltt

tt:r

!l:r

rttt

Tdu vi thLJqng Rrit lui ld mQt crich tidn l6n. Ngudi tdi khdng chidn rldu m6t ci{ch v6 vong.

Crich ngdn Trung

Khi ddi mdt vdi nhfrng didu kiQn khOng thu{n loi, h6y nit lui. Hdy cdng khi didu kiQn thu4n loi hon. Dd gianh tltroc thdng loi cudi cing, khi cAn phdi chdp nhQn thdt bai tam thdi vd, bbng c6ch chay trdn,

rAM.rHAPLUcfi

|

89

manh cira minh. Di vQy, ddi vdi mQt sd ngrldi, c6 v,6 nhrr nudt mfu1c phii rdt lui cbn kh6 khin hon ld chdt trong vinh quang' & s* Trung Qudc c6 tdt nhidu thi dg vd chuyQn ch4y trdn. Nhidu vi vua ud,n nhffng tridu dai Trung Hoa li cdc b{c thdy vd thuat ch?y trdn' Vi &ilp ndn nhh Hdn, Lrru Bang, ch6ng han, chay trdn hdt ldn ndy tldn ldn c hhi cbn ld mQt vi trldng. TnJdc khi ddnh b4i H4ng Vfr thdng nhdt Hoa, Lur d6 trii qua bdn nim chidn tldu chdng lai Hang bdt thenh. mi,, ldn bi ddnh bai, Ltru lai rtit qudn vd chd dgi mQt thdi didm thich hdh dd tdn cong lai lan nita. Tr6i lai, Hang v[ chi bi Luu Bang tldnh mot ldn duy nhdt. Nhung mQt lan la de dfi vdi mot k6 kh6ng bidt thuat tron. Dd gifi thd diQn, Hang tr'I s6t b0n bd 0 Giuttg' ry tron c6 thd khdng anh hing, nhtrng n6 b6o tl6m rhng ngrrdi ta cdn c6 ehidn ddu vdo mQt ngdy khric. d mi6n ddt m6nh m6ng nhu Trung , neu khdng thd thdng thi ch4y trdn thrJdng ld viQc d6 ddng. Trung co nhidu ndi c6 thd dn ndp. Ngrrdi Trung Qudc hqc dtroc c6ch chdp srr nhuc nh6 tam thdi dd c6 thd gidnh dugc th6ng loi sau cilng. C6c drinh 6 Trung Qudc c6 xu htldng k6o dbi hdng ndm trdi, md sau m6i bai ld mQt cuQc th6o chay thdnh cOng.

frrc

sfrc

5het, kh6ng c6 ch6 tld ch4y trdn vd tap hgp 14i h1c lrrgng. Khi mQt di6u ffi duoc kh6i srj, n6 ph6i duoc hodn tdt bdi tron clao qudc ndy kh6ng c6 ndo kh6c dd di. Thd n6n ngudi Nhat ph6t tridn cdc chidn thu4t'quAn h,,ran todn kh6c. Khi ddi m6t vdi kh6 nang bi thdt bai, ngudi Trung Qudc muu meo tld cdn sdng mi chidn ddu vho mQt ngdy khdc, trong khi I NhAt ph6t tridn mQt tridt li the chiu chdt chrl kh6ng chiu nhuc. Di i Nhat vd ngrrdi Trung Qudc c6 nhidu quan tlidm gidng nhau, ho kh6c vd di6u ndy. cudi cilng cira ba mdoi s6u kd ndy ld kd phd bidn nhdt 6 Trung Qudc. : troc sinh Trung Qudc ddu bidt. Ngrrdi Trung Qudc cho rdng "Ndu c6 thd md thfi thdng, d6nh. Ndu khOng thd thfr thdng, b6 chay."

90 |

cuQcBAurni

M0t doy, tdm den

1911, nhAt b6o Thd,nh d6 ddrlg k) dAu tion ctia bdi b6o c6 Thuydt Hiic Hd.u c&a Ly Tdn Ngo. Bbi b6o s6 drJoc xudt b6n thdnh ba nhrrng sU tranh cdi xon xao do kj'b6o ddu ti6n gAy ra dn do ddn n6i td kh6ng rlang tii hai kj' cbn lai. sau tl6 it lau, toin b0 nguyon v6n bdi Iu4n drrgc xudt b6n ri6ng & B6c Kinh thdnh tap m6ng c6 trJa Ld Mdt td,m den. Td nam 1934 ddn 1936, s6ch tlrroc tdi b6n vii ldn. Ldn ndo b6n hdt rdt nhanh. Bdi b6o dAu tien chi v6n ven c6 hai nghin chfr, n 6nh hudng crja n6 thi rdt ldn. Trong nhidu nim, sdch bi cdm c6 6 Dni l5n Trung Hoa luc dia, nhtrng hiQn t15 drroc bdn lai 6 Edi Loan.

NIm

goi ton srJ tdn nh6n vd quydt liet cfia nhfrng k6 theo tludi ti6u crja minh bdt chdp h4u qu6 gdy ra cho ngrrdi khdc lb "mdt diry, den". Ddi vdi ngudi phuong TAy, kh6i niQm td.m den rdt do hidu, trong khrii niQm mQt d,d.y c6 thd hoi kh6 hidu hon. Hny nhd lai khrii niQm phuong D6ng vd mQt, tidp d6, hdy nghi cldn quan didm cfia phuong Tdy mQt ngrrdi co l6p da dd.y; n6i c6ch khiic, ngrldi nhrr vay ld ngrrdi thdy xdu hd hay toi l6i, bdt chdp ngrrdi kh6c nghi gi.Vay, ngtldi mdt khOng bi tr6i buQc bdi ldi nghi th$ng thtrdng cria ngudi khric vi do tl6 thd dat duoc nhr1ng didu md ngudi ndo lo ngai vd dn trJong cria hd

6ng

Lf

MyrDAy,reuomv ru-:.

I gI

minh d6'i vdi ngudi khdc s6 kh6ng thd dat dugc. Di6u duy nhdt ddy quan ngai vd hanh vi ciia minh ld kh6ng bidt n6 c6 hi6u

'r:t

r.*r'_ -19.

trar-. Tam Een ld mQt nguyOn t6c hdnh dOng rdt phd bidn trong mOt p';r noi md c6 qu6 nhidu ngudi tranh nhau luong nhu ydu phdm it 6i. r; r'iec thuc hdnh Mdt Ddy, Tam Den rdt phd bidn, phdn ldn ngudi :-rnh thich che gidu hdnh d0ng cria ho drrdi v6 ngodi phr) hop luan nng dao I)?. Ldi tuy6n bd th6ng thdn cria dng Lf v6 nguyOn tdc hdnh g::ir ky khiSn ngay cit nhfrng k6 ich kf vd tdn nhan nhdt cfrng tfc gian. mm-s cdn b6o nhirng idi chi trich vd chdng ddi sau khi xudt b6n quy6n Mqt n r:ni den, m6t quan chrlc rdt ndi tidng xudt b6n mQt quydn s6ctrcao dao trta-^ r--.!.---- L llili: rrao nhqn AA lUfx+ m6ng, Tdm ceo trf td rini dai nhan dd Mqt trting, trong .,

^ -z-^ d6 dng ta c6ng kich Llf :'râ&#x201A;¬ chinh Lg de phdt minh mtdt ca nhfrng aid, o.rfuidt. it rau sJ, ri quan chfc ndy dd bi buQc tdi tham nhfrng va bi kdt 6n trr hinh.

rn a

t

L!- mi6u ti ba cdp dQ thuc hdnh Mdt ddy, Td,m d,en. cdp do thir nhdt Tha',' nhu tudng thdnh, den nhrl than" ld - mfc dQ cfia bon bon chen, rila bOi tin tdm thtrdng. Nhfrng k6 ndy khong that 'a su hidu 16 didu chnng : lam. Su den tdi cria chring moi ngrrdi ddu thdy 16. Di thrrdng chon .anh dQng xdu xa, chring khOng hidu 16 vd gifr chat srr tdm to.i trong rlhung v6n c6 thd bi kdt tQi.

bro.g

; d0 thfl hai - "Ddy vd cfng, den va ldp l6nh,, - ld cdp dQ cfra nhfng k6 r nhan nhrtng hdnh vi xdu xa cfia hq. Hq kh6ng bi tr6i buOc bdi cdm :,ii l6i hay xdu hd, vA su den tdi cfia ho moi ngudi dd"

t, IC

iy na

;d lo

r

"G;;;;.

do thf ba - "Ddy ddn v6 hinh, den crdn vd sdc', - ld cdp dd cao nhdt. .a cap dd crla nhfrng ngudi c6 v6 dao dr1c. Ho c6 trrd itreo audi -u. rua minh mi v6n duoc c6c nan nh6n ca tung vd dao dfic.

Li' le ngtidi gqi t6.n, kh6i niQm ndy dd c6 til xa xlra. su khrit khao n luc cd la didu quan trong nhdt vd duy nhdt 6nh hrrdng ddn v6n ihTTrung Hoa. ::: crla nddc E6 ra dQng lrrc phia sau su hung ,o"l* .ii" .1. r:a tridu' con gidt cha, anh em vung kidl chdng nhau trong cudc truy

f-i

92 |

cu)c oAu rnr

khidn Trung Qudc xAy ra tim quydn lr,rc dy. sU kh6t khao.quydn hlc tranh li6n mi6n trong nhidu thd ki'

hiQn trOn bdn thrrong thio' A Nedy nay, c6c trQn cl6nh tlrrgc thr'rc u1"ih"1l tlusc thay bhng qud" ao hiQu Broooj khao kh c6c nguyon t6c nhbm th6a m6n ldng ntrt1g "a"-inl#aii "a hdng cfrng th5. Tr6i qua tidn trinh l"-^*-?t1* -t:?* hidu rd c6c nguv.n t'c M,t dd'v' ngrrdi nhfrng ld ilr.ltu" Hfr";;;a" t6e dy' den vitlu6n trung thdnh vdi nhfing nguy6n

*Tijiilt::1":

";

lul'

VdothdiChidnqudc,HirnPhiTiJldndAutiOntrinhbdyvdc6cl uYn:.td',TlY.:1T-j,:: Mdt ddy, ram den. r6c phdm cria Hdn

1""- ird'g 'r,dt rrung Hoa drr6i ss thdng tri cria kdrbng6ngtaaa"r'a""x6t:..Nduc6thdeapk6ndyn6ichuyenthi hodng tld vi clai,

minh. N

;:;:;:ri"

ddn tridu cria vf chdt ta c[rng cam.,, Hdn drroc triQu quan b6t thd thenh danh 6 d6, ong ta t16 bi mot vi ;ffiTr", s6 bi Hin chiSm mdt' thudc dQc bdi dng ndy so tlia vi cria minh Ottg ta tin vdo m TriSt lf cira Hdn rdt kh6c nghiQt vh thdc dung' gidi md m6i ngrrdi vi b6n than ve 16i nr{i1t tldi vdi nhitng hhr i"ai'*'talir'" tic" ph6p truns ph?t nghiom khSc cao n.n vuot l6n cAm ,"1 ,*f. Ong ta aav ,a"i ngddi l6nh ctao tdi d6t bdi rrdc mudn tdt dqp cho thrrdng tinh cua con ngrldi. Di dtrgc dan kh6c vb cloc tlo6n' gia, oig ta phAi le m01 k6 thtlc thi c6ng lf nghiom chi bi dAn d6t bdi kh6t ta ph6i vrJot l6n tron sr,t ca ngoi ho4c chi trich,

&?.u ii

:1t:1;Ti*,ii:,:i

ldmchoqudcgiavdb6nthAndrimanhddchidnthSngk6thu.He khinhchinhs6chthbnhtapc6cli6nminhdilddtdncOnghayphdng qudc gia nhm trong chinh Ong ta tin rhng s(fc manh thQt sql cria mQt

minh' Quy6 gia d6, vd khong c6 quydn }oi chung that sU giila c6c Cldng tion tlo6n thdnh c6ng o* "rrat ld quydn tgi ca nhan. Qua tl6, ong ta ct6 Hoa bbng c6ch ph6n bQi Tdn Thriy Hodng trong vi6c chinh phuc Trung tldng minh ndY cldn ddng minh kh6c' phrrong ph6p hdnh dong vugt C6c t6c phdm cfia Hdn Phi Tfi mieu tA Hhnh dQng chi dugc d6nh gi6 c6c khdi niem thong thrldng v6 tdt xdu.

90 |

cuQcoAurni

W Mqt doy, tdm den

NSmlgll,nhQtb6oThdnhd6d|tngtyadutiOncriabhib6oc6nhan td \*:,ruo lit.ii".,"^"tldu ti.n sdy ra dn do ttdn n6i

rhuydt Hiic Hd'u

il"v"ttl

X?"2'J1i;f";:;#;;r.'J

i:T:i:::"rllTlt:;

khdngdingtAihaiki'cdnlai'sauct6itldu'tobnbQnguy6nvlnbdi luan tx:

crrroc

*udt

**'li*.1?n-1"::,1t^:oili fJi lan. Lan nho ddn 1e36, s6ch drroc t6i ban vdi

ua";;;;

;::.";;lru"l,nun

e6"

c6 n?t^l:n:: ,dt nhant''-gai lao ddu tion chi v6n vens6ch bi cdm c6 f;;l 6 Ddi ,ni rdt ldn. rrong nhidu ndm, ffi;.i.

b6n hdt

;xl

"u

b6n I4i 6 Ddi Loan'

;;t;tdHoa luc dia, nhtrng hiQn di dtroc i tdn nh6n vd quvdt tio' 'iiii-l1-" T: r/v' sd i:euo. ddy, tA rry goi Ong ung Lf tiur ton ngudi kh6c ld "mdt ::1t cho tioulta minh bdt chdP hQu qu6 96;,, ,a ni6m td'm den td.',T,

Tdy' kh6i den". Ddi vdi ngrrdi phrrong

i,tfi; niQm t khdi ::T: thd hdi kh6 hidu hon. Hdv nhd lai "o phuong Dong ua *ai, tidp d6'.hul:s:1,t9"-T.11 ll:i,:1,",:t:::3tiil .,g,Ioi nhrr vgv rh ngudi chi

li?,'#ffi;i*ay

fr1':ilr?"n":;3Z"iii,,"*i'i:"ninu., thdy xdu hd hav toiat, uf cr'dq ituul.oL^'-"-"1t3:,Y,-I;l31ti il-:i ir,ule thrrdng cfia ngudi kh6c vd do d6 l?xtJii ilffi'"#;;il, ;# nguoi ndo lo ngai vd dn trrong cfia hd thd itat drloc nhirng didu ma

MATDAY'reunnw

|

97

nhat thd dat drrqc' Di6u duy kh6ng s6 kh6c ngtidi .: cr-ia minh ddi v6i ld khong bidt n6 c6 hi6u hdnh 'ii"r' ;,:i mdt aav q"u"l*u?"0

"i;t;

,,::"rl: tdm

*t'gtlulfranh Den rh mQt nsuve.l

phdm it 6i' lJ:"r$T-'l;l :i::':li:l?,:1'Jl; nhau ltlong nhu vdu ngrrdi

, gidi noi mb tu ;;; "f rat phdlidn' phdn idn rari'u"" ua], iua, irl"r, luAn , , di vi6c thrJc nn auOi va ngodi phr) hop hinlr,dOn*'t* giau che hdnh v6 nguvon tdc ;: . hdnh thich th&ng tt'i" tti" ooe ly^ bd iu?O" giin' r'ui lv' ;. - r-rg dao tan nhSn nhdt cirng tirc "

idu

orr* r.a r.tr r.y-va bin quvdn M4r chdng ddi sau khi xudt --,ng con b6o nhfrng ldi chi dao li mOJ quydn s6ch cao bin ":n ti-J"s""udt rdt chfc kich Lv "Oi i Td,rn d'en,mQt quan ir'*un'' trong'd6 ong ta cong ri*1'ane' , r cao tu dai "hJ;; minh :: thd chinh Li da ph6t 111: 1lT,Tr1

I - : ich ki khidn ,j,

"-urrt

'*' u,|' :,;1i i'#;L K;?T,i;T;: TI:i* ilX Y:: #,'],',,'1 ",* ,; ;;;;u,,u ba cdp ai tt',ri fii:yi',:'::'#.d#r:ii '1g: 1

-

Hlotl]ff

'iili ft'l;; *'::jiiiT:'ffiffi fril'ir lll;ttlffih'*;1u 'J;;;;ti .; tdi ff"l ;: ,iffl :n'1*-ln: l,lT::^':: iii'.'il; girr ch4t sr, tdm nie' : 'u 'u lJi;l iXT, :N*":r:'il::':#T"il; thd bi kdt tOi' *r;il ,'

;q

Cno"* vAn c6 ., ;,,l., hai -,'iry vd crlng,

trong

hirng kii

u",'"uu,]1ni:1";"i;ii":? illJou, .u,

:llJl."ffi:;;'ilTlff;i;;;:;'khdngbitr6ibuocbdicam tAi t'f" ftq mqi ngtldi UUt^:n::l:^":-r-

den tdi 16i hav xdu hd' vd sd * c-dp dQ cao nhdt den ddn v0 s6c" Id hinh, uu-'. ,;Til dudi muc nhfrng cria rd cdp rr0 "*uu,'.u';,:l*f-:.:^t:"'"n;#"" 'skhl nhdn ca tsng vd dao drlc t" '--I -. - aua mlnn lllil varr "u" khao 'llAv'u'l c6 td xa xda' Sg kh6t vel dd niy niQm khdi tOn' va1 ngddi sgoi li nguor den a51 v?

Lila ' irA,, ''c--ll - - Li ve duy nhdt 6nh hddng cra'sx r: rrons nhdt trong::1,:"":";;'";; quan didu ^,!qn .,,ong ctia c6c .ni,r. ca nhan id lttc^lnti.t"11t:hqrr 6t dd1 *r. tlQng le E6 Hoa' ';;g truy --^ cria nrJ6c Trung trono cuQc cu.c truv kia"' ch6ng nhau trong = , ':t '=

' i:::;;: ;ul ,,, t ]:"1nJt;;"#;;?';i'

;*l

l hdnb1l

::;il":il:]:f ff;; ;;;uie

5 92 |

cuQc oAu

rni

timquydnlgcdy.S\ikh6tkhaoquydnlgckhidnTrungQudcx6yrachid

tranh liOn mi6n trong nhidu thd ki' thuong thAo' Ao Ngdy iay, c6c tr4n tl6nh tlugc thgc hiQn tr6n bdn bhng qudn 6o hiQu Brooks Brothel: ih*g tY,o,1u:i:"1-"' auo". t5c nhbm th6a m6n lbng khao kh6t il.';i;;nonJaSi vd c6c nguyon nim' nhfrng cirng thd. Trdi qua tidn trinh hdng trdm ,",-lY:-=?ti* I 16 c6c nguyan t c Mqt dd'y, T hidu ngudi nhdng ld lu6n luc quy6n nhidu tie dy' den vd lu6n trung thdnh vdi nhirng nguy6n bhy vd c6c nguyon vdo thdi chiâ&#x201A;¬in qudc, Hdn Phi Tfr ldn dau ti6n trinh drrgc Tdn Thfiy Hohng doc trong Md,t ddy, TA'm d,en. T6c phdm cria Hhn srl thdng tri cria minh' Ngudi doan ong ta clang thdng rrhdt Truttg Hoa dtrdi n6i chuyQn thi d6u kd rbng ong ta da nhin x6t: 'N5u c6 thd eap k6 nhy vi hodng dd vi dai, chdt ta cirng cam." Hdn drroc triQu ddn tridu cfia ta dd bi mlt vi luan b, trudc khi Ong ta c6 thd thdnh danh 6 tl6, 6ng Hdn chidm mdt' thudc tlOc bdi dng ndy so dia vi cria minh sO bf vho mQt Tridt l! crta Hdn rdt kh6c nghiet vd thdc dung. ottg ta tin Hdn ring hQ gidi md m6i ngudi vi ban thAn vd m6i nrrdc vi chinh minh' vdi nhitng hdnh iu4r khdt khe vd biQn ph6p tryng ph4t nghi6m kh6c ddi I6n c6m : .ri ,*t. Ong ta aay .h.rg ngrrdi l6nh dao tdi cao n.n vt/ot dgp cho q mudn tdt thrrdng tinh cfia con ngudi. Di drrgc d6n d6t bdi rrdc ( gia, 6ng ta ph6i td mot k6 th',rc thi cdng lf nghiom khSc vd doc do6n. vq ia phai vtJot lon tren srJ ca ngdi ho4c chi tnch, chi bi d6n d6t bdi kh6t ldm cho qudc gia vd b6n thAn dfi manh dd chidn thdng k6 thi. Hdn khinh chinh s6ch thdnh lap c6c li6n minh dn dd tdn cOng hay phbng ong ta tin rhng sfrc manh thQt sql cfia mQt qudc gia nhm trong clinh gia d6, vd khong c6 quydn loi chung th4t sr.r gifia c6c tldng minh. Quyon c6ng duy nhdt lh quydn loi c6 nhan. Qua cl6, ong ta de tien do6n thirnh Tdn Thriy Hoing trong vi6c chinh phuc Trung Hoa bbng c6ch phan bQi ddng minh nhy ddn ddng minh khdc.

C6c t6c phdm cfia Hdn Phi Tfi mi6u td phuong phdp hdnh dQng vugt gi6 c6c kh6i niem th6ng thrldng vd tdt xdu. Hdnh dQng chi iluoc drlnh

it'*

MarDAY,reunnx

|

93

,:enviQcchfngc6thdgifipngrrditatdntaitlugctrongmOtthSgidithit 1:,--h,

c6 ldn nudt cd b6 haY kh0ng'

liuyansudtlichsfiTrungQudc,c6rdtnhidunhAnv4tldhiQnthAncria v6 ho d6 di vdo lich srJ vd --+y6n t6c MQt d'dy, Td'm den" Nhfrng cAu-chuyQn chAu A' r--.., aug. doc vdL nghiOn cfu kh6p tAm vO cilng ndi bat thdi Tam qudc' Id mQt k6 . ao Th6o, mQt nhdn vAt

::r,Ddivdi6ngta,khOngc6viQcgildxdu"u"dun6manglaitoiichcho ;Tha ta phu ngu;i chrl khdng dd ngudi phu ta'" Luu Bi' :.g ta. Ong ta n6i bi ki' thil bdt Ie kA mht v0 cing ddy' Nhfing khi

lrithu cfra Tdo Th6o, tha m+ng mi khOng hd hd i:lc, 6ng ta quj' xudng' kh6c l6c vd van xin ta' Ong ta ch&ng hd thuong x6t h^o'

khi k6 thn roi viro tay dng tranh nhau quvdn ;;;i"r,a Tdn (207 trcN)' Lur Bang vd Hang vn

:.=n. Nhung

.;;

tri Trung Qudc' Hans Vir c6 *nl

tqt

|rO' ,uui,n:^u: 1l?.T binh fr:lt-rlYl tdi r'ai i'""g Qudc vh .ng ta ld mQt chidn mit 6ng'" On:i:..1tly nhion, 6ng ta da mdt Trung Qudc bdi

::-:,ns

:,1T"";';;;L;;;

l-'.

#;,ru;ig*n**1;;X"'-t U:1l,iiT:::il#ffi tho; qudn hdt ti"

. .: J i;";' = oru dd tuy?n

r,l?ur"r'#il';;,'g

".ul vo dd cam thdv hd ttyn^adn.n61

li

vi quay lai

lrrc lrrong mdi' 6ng ytO htiong dd tuydn qua"", tap hgp ,:"-t ndi Lrru Bang' khong Vir H?ns ho' gifra cudi cing FU"* trong mgl -;";;;" ,\ aa'n trr( mQt thdi -tsang r thd r { d6, .tA Hang rrona vu \/ir mdi rnrfi bdt tft gitr sitl cha Lrlu Bang -_].,-ir"o"g tinh cQt cAy Ong ta ra tr6i vdo i.,n ddi dd ldm con tin' HangVir ra IQnhmangho6c lui hdt quAn ho6c nhin Lrru Bang ..Hang .:.:Jc ch6o ddu ldn. ong ta lQnh cho trrJdc todn qudn, th6t to ddn ngrra cudi Lrru ndu' bi ta :;nh cha ong

:

t^

)

-i

.-.,l.tav}rngrroitr}ngldanhem.Chatacirngld,changrloi.Ndungrloimudn :,: cha cria ch6ng ta thi chia cho ta mQt b6t canh.'' den. Khi drrgc 6p dung vio lit cA ch0ng ta ddu thuc hdnh Mut dd'y, Td'm s6 thu ttugc c6i loi nh6; khi ngay, ::rJng vdn dd ,rh6 trorrg cuQc sdng hdng vd Ldr Bang d5 dirng, dd nhfrng vdn dd ldn, nhrr-Tao tnao dirng trong ::-: sE sqP dd.

:;rc

94 |

cuQc

oiu rni

Trong cdc tdc phdm cira minh, Lj, c6 mi6u td hai c6ch thrl loi bdt thiQt hai cria nhfrng ngrrdi 1i6n quan tlidn hinh cfra Trung eudc: cua ton Hdn n6i

. I c,ru to,, Y hoc Trung Qudc gdm hai linh vrrc: ngoai khoa vd n6i khoa. MQt ngddi tning ton vd ddn chita d ch6 cira mot thdy thudc ngoai khoa. ThAy th crra b6 cdn t6n nhung khdng ldy ddu t6n ra. vay ma thdy b6o vdi bQ nhan rdng vi6c thAy de xong. Bonh nhan hot ho6ng h6i:"sao kh6ng ldv dd mui t6n trong ngudi t6i ra?" vd thdy thudc tri ldi "B6i d6 la vi6c crla thdy thudc ndi khoa."

Ngtrdi chau A thudng ldm viQc theo kidu cua ngang mui t6n. d chau A" ban s6 thdy rhng nhfng dd nghi cira ban thrrdng gep ph6i mOt hinh thfc trin thdnh ndo d6 phu thuQc vdo srl ddng f cfia m6t ngrrdi khric nfra. Ban s6 thudng nghe "vd vdn dd nay, tdi hodn todn ddng f v6'i 6ng, tuy nhi6n, t6i cdn ph6i th6o luan vdi 6ng TrAn." Ban cfrng s6 nghe "T6i s6 xem x6t phAn vi6c -ndy. Phdn cdn lai c6 thd dd sau s6 hay." Ngrrdi rrung eu6.c ding nhfrng biQn phrip ndy dd tri hodn tr6ch nhi6m gi6i trinh. Ho kh6ng ban tam ndu cdng vi6c bi truc trdc, mi6n ld c6 thd quy tr:ich bdt cir ai ra luydt dinh ddng y sau cing ho6c hodn tdt cdng vi6c.

r It- Hin ndi Ky thuQt ndy cfrng drroc det t6n do m6t cdu chuyOn cd: m6t bd n6i tro thdy chiSc ndi bi nflt vd bi ri. Bd goi tho hdn ndi ddn dd sr?a. Tho hdn ndi bdo bd di nh6m lfia dd anh ta c6 thd ddt hdt nho ndi vd xem x6t chidc ndi

k!

hon. Trong hic c6 mdt minh b6n chidc ndi, tho hdn ndi 96 nhe n6 dd vdt nfit idn hon. Khi nho ndi d6 drroc ddt sach, thd hen ndi clrra vdt nrlt cho ngudi chti xem vd n6i "vdt nrlt ldn hon tOi tudng. vi6c ndy e kh6 day. May cho bd d5 goi tdi ddy." Bd chfr cfra chidc ndi kinh ngac nhin vdt nrlt *Anh n6i ddng! Dd h6ng th6m chrit nrra ld khdng thd srla dlloc rdi."

uaroeY'reunnw

|

95

loi ich crla minh ca hai phrrong ph6p ndy ttdu bao gdm viQc quan tam clSn ne kh6ng ddm xia gi ddn hQu qu6 gAy ra cho ngddi khdc' bao gid dluoc nhSc M6c dr) c6c nguyon t6c Mqj d.dy, Tdm d,en c6 thd kh6ng hin nhi6n len trong gidi chinh tri vd kinh doanh chAu A ngdy nay' ch(rng landntingcrsanhdngc6chhdnhdOnghiOuqu6cao.Trongkhisudung dung chfng vi loi ich chung rhirng vi loi icb, c6" nhan bi xem ld hbn ha thi sr? ngodi, vi6c thrlc rai duoc xem ld dring tl6n. Khi giao dich vdi ngddi nddc hdnh dQng cao c6' hiQn ld vi loi ich cria qudc gia, vd do tl6, le mQt

. I cHrfu LUOc cfrl o[uc nCu siNu I

vdo qu6ng tn/dng T6ng sdng ngdy 4 th6ng S6u, n6m 1989, xe ting tidn dudi xich sdt' Ngrrdi ThiOn An M6n, nghidn ,rat ,rO sd sinh vi6n bidu tinh ta ld do f c&aLy Bbng, thri dAn Trung Qudc nidt rhng vu th6m s6t ndy x6y Hod Nhan DAn rudng b6o thii theo drrdng ldi cfing rdn cira nrJdc Cong li hq cfrng bidt rhng Trung Qudc. Nhung didu gdy hoang mang' kinh ngac cria Ding Tidu di6u ndy s6 khong thd ndo xhy ra ndu khdng c6 srl ddng f gidng c6 tinh crla tsinh. Hdnh dong tdn bao ndy c6 v6 hodn todn kh6ng ta vd ttlong lai kinh D4ng vd cung khong theo drrdng ldi ndi tidng cira 6ng re vd shinh tri cria Trung Qudc' c6 drrdng Trong vu chidm qu6ng trddng Thion An M6n, TriQu Trl DUOng Trung Qudc' Sau roi 6n hba r15 bi ddy t<nal vi tri tdng bi thrJ dAng cQng san ,.U d6, c6 v6 nhtr il6 c6 mQt cu6c bdt hba dai d6ng vd thdng loi hohn todn vDro vdn phbng da thuOc vd f,y Bhng. Lf Bhng chi cdn chd tluoc bd nhiQm qua ddi. Nhung rua TriQu dd b6o d6m su kd thira ch(tc l6nh tlao khi D4ng Trach D6n, :rong mQt chuydn bidn cl6ng kinh ng?c, D4ng chi dinh Giang b6o vQ dd TriQu n-i6t ngddi trrong ddi 6n hba thd ch6 TriQu. D4ng cfrng rhdng bi hai nita' ndy? ong ta Muc ti6u cria DSng te gi khi tung ra nhitng ddu hiQu l6n xQn id gia nhap Ddng til thu6 thidu ni6n. $ng ta dd chidn ddu nhu mQt ngrrdi cuQc Van lf -inh binh thrrdng trong cuqc nQi chidn vd di theo Mao trong

7 96 I

cuOc BAu

rni

Tn/dng Chinh trong nhfrng ngdy den tdi nhdt cfia cu6c ddu tranh cria ho.

Ci cuQc ddi chinh tri cfia dng ld dd cdng hidn cho srr nghiQp c6i cdch chinh tri vh kinh td Trung Qudc. Tai sao, vdo nhfrng ngdy cudi ddi, Ong lai n6m cli moi n6 luc cfia minh vd cl6t Trung Qudc vdo tay cria nhfrng k6 b6o thrl ddu 6c thfi crfu? m5i lAn 6ng chon ra mQt ngrrdi kd thta, d6 lu6n li mQt nhi c6i cdch 0n hda, vd m6i lAn nhtr v{y, nhfrng k6 theo drrdng ldi crlng rdn tldu ldm hai ngudi 6ng chon. TOi cho rhng D[ng dd nhAn ra vd ndm ldy cd hQi cudi cing cfia 6ng dd cfing cd stlc manh cho phe td do trong ding khi gAy tdn thdt cho phia crlng rdn. Dang hidu rO ring Trung Qudc sO trAi qua mQt cudc tranh gidnh quydn luc ldn sau cdi chdt cfia 6ng, vd m6c dr) tld n6 luc hdt sftc, c6 v6 nhu phe t\J do hodn todn khdng ph6i ld ddi thri cfia phe b6o thri. Ong bidt r6ng bbng ciich cho ph6p Lf Bang vd nhfrng ngtrdi theo dudng ldi cfrng rdn cira 6ng ta thtlc hiQn mQt hdnh dOng tdn bao nhtr v{y, 6ng s6 bidn ho thdnh kA thn trong mdt nhan dAn. Khi ngAy tranh gidnh quydn luc cudi ctng rdi cung ddn, nhfrng ngudi theo dtrdng ldi trr do s6 nh4n ra rhng Dang dd tao drrng cho ho mQt mo'i lien minh vtrng chdc v6i nhdn ddn Trung Qudc.

Trr,rdc dAy,

Khi duoc thttc hiQn dring, nghQ thu4t Mdt dd,y, Td,m den \d srlc manh crja nhd ph6u thu{t tidn hinh doan chi bdt chdp ldi van xin khdn thidt cfia benh nhan. D6 le sfrc manh cia vi trrd'ng ra lQnh cho cd.c binh si md Ong yOu mdn di vdo ch6 chdt. D6 le srlc manh cfia nhd ldnh dao ldm nhrrng gi cAn ldm.

97

HAI

PHAN

NGUdI *

KIEN I qudc gia md Nhat Bdn chuong sau day mi6u $ k6 ho4ch kidn thidt qua' Hq de th{c hiQn BAn dd l6n kd t oact, trong hon mQt trdm ndm

r.gnou.nndybingc6chilpdungnhfrngmdukdmdchringtavila thio luan 6 chuong tnldc'

SA \ \\s\l<f\yrtN

l\udc Nhqt noi kh6ngv

trong 300

ndm

Khi quydn s6ch mdi The Japan that can say no

(NuOc NhQt c6 thd M! cdm thdy bi

#i H;f ";;;:;'yrffit::lJ'd "*u* **'., .u, bo ciao thol }lTH:1 van tzii vd ::1*t.'^*i:'jji:ti:; c6 thd s6 ld rhfi tud.ng ,""* "u't'."une i"r';;r;ffi;: nhidu ph?m n4ns nd bdi cdch nhin l*:iT^1n:?, "TIi ,,ny "'^::,TJ

:i:?

T##,ffil dd ffilT c6 til triJ}li::""T:l:i:::: xa xlra rrons rich sir * "a;:, hdt ngrrdi Nhat ,* rvlii;ff;l;l:fft"i?T"jJi "uo. srich nAy lA sg bdy on?i,a"

t6 c6ng khai nhrtng y nghi dy.

Dd hidu duoc ciic muc ti6u kinh td chfnh tri cfia nrrdc Nh6t hiQn dai vi Nhat hdnh xfr nhtr v4y, ngrrai tu pnai iiat T,11,,t;,iX;:T;f*t

#iilTi:

Lich sfi ciia nudc Nhat thdng nhdt b,it cldu vdo thd ki thrl mrrdi s6u. Trudc d6' Nhat BAn ld mQt tQp rrqp ta.rg-16o cfia .a. ra.rtr-i'rrd phong kidn kh6ng c6 mdt chinh q'vdl.t1ulg ** *ir*r. vdo thd kf thrlmudi s6u, trrdng qudn Tovotomi Hidevoshi bdtddu;orrs .ro._tQp trung quyd' thdng Bdn' sau khi Hideyoshi chdt, tri Nhat Toku-gawa Ieyasu gidt ngudi kd vi non tr6 ctla

NtJ1c xnAr Not

xn'Nc

rRoNG

soo

uAu I 99

I{ideyoshi vd ttl xung tudng quAn. Ong ta dr-tng I6n thdnh Edo, 6 ndi md nay -a Tokyo, dd ldm trung tAm cfra chinh quydn Nhat Bin. D6ng g6p cfra Tokugawa Ieyasu cho su phrit tridn cria nddc Nhat ld viOc :hidt l4p mQt quri trinh kd vi theo trAt tr.r. 6ng ta dd thdy k6 kd vi hr)ng ranh cria trrdng quAn Nobunage bi Hideyoshi lat dd, vd chinh Ong ta da lat ld k6 kd vi Hideyoshi. Dd tr6nh kho6ng trdng quydn luc tao ra khi mQt -ddng quAn chdt vd mQt ngrrdi tr6 tudi chua drloc thrl thdch brrdc vdo ch5 :ua Ong ta, Tokugawa Ieyashu thoSi vi vdo ndm 1605, hai n6m sau khi gidnh duoc danh hi6u trldng qu6n, vi loi ich cfra con ffai cA cria Ong, Hidetada. \hu vAy, Ong ta da dd Hidetada cirng cd quydn luc cria minh khi Ieyasu diing so h6y cbn sdng vd d(tng phia sau ngai vdng. Sau khi cha Ong chdt vdo nam 1616, Hidetada cfrng 1dm y nhti vay bdng cdch trao lai chfic trrdng qudn cho con trai vho nim 1623. Truydn thdng ndy dd thiSt lap n6n m6t mac phri Tokugawa vfrng ving. NhAt Bdn ldn ildu ti6n c6 duoc hon hai trdm nam thanh binh vd dn dinh vd chinh tri.

r Il.ATINH TRANG BIET LAP BUOIi'^?^?DAU CUA NHAT BAN I

ki thfi 16, c6c nhd truydn girio vA thdong nhAn phLtong TAy bdt hi6n dAu xut't d Nhat. Bdi khdng c6 mOt chinh quydn th4t sr,r crja c6 nudc, khOng c6 chinh sdch ndo cria qudc gia vd nhfng ngudi phuong TAy ndy n6n trong mQt thdi gian ngdn, ho phdt tridn rdt nhanh. Nhung khi Ieyashu 16n ndm quydn, 6ng dA dda ra m6t chinh sdch nhhm gi6i ph6ng nudc Nh4t kh6i moi 6nh hudng cria nddc ngodi. Ong mudn gitr trr trrdng cfia ngrrdi Nhat thuAn triy Nhat Bdn vd 6ng tin rdng f dd thuc srl crla ngudi phuong TAy ld chidm Nhat Bein idm thudc tlia. Tridu tlai Tokugawa ddy manh vi6c tdi thidt dao Khdng vd dao PhAt, kh6ng phdi vi c6c gi6 tri tinh thAn vd tri6i if md dd ldm hoc thuydt vd cOng cu hi6u qu6 nhdm nAng dd uy quydn tuyQt ddi crja chd d0 mac phri tAp quydn, vA ldm phuong ti6n chdng dao Co ddc.

Ndm 1606, tridu dinh mac phir ban hdnh sdc lQnh chdng dao Co ddc.

Trong hon s6u mtldi nim sau d6, Nhat Bin truc xudt c6c nhd truydn gi6o vd gidt hodc luu ddy bdt crl ai khdng chiu cdi ilao Co ddc. Moi ngudi Nhat Vdo thd

100

|

wcuot rufrx

ttdu bi buQc ph6i deng kf 6 cdc ngdi ddn dia phtrong ttd trr cdch ton girio cria ho c6 thd tlrrgc xiic nhdn.

Ngoii viOc nhd bat r5 dao co tldc kh6i ndn vdn h6a, viQc kidm so6t ngoai thuong cfrng bi sidt chat nhu mOt biQn phrip nhhm ngin khdng cho ngrrdi dan chiu 6nh hrrdng cfia nrldc ngodi. Cdc tiu bu6n chdu Au bi han chd chi c6 thd hoat tlQng 6 hai hii cdng. Ngrrdi Anh tu nguyQn tu b6 vi6c giao thrrong vdi NhQt bdi ch8ng c6 loi gi cho ho. Ngudi T6y Ban Nha bi truc xudt do ciic hoat dQng truydn gi6o cfia ho, cbn cOng sd Bd Ddo Nha thi bi tir hinh vdo nim 1640.

TnJdc nim 1635, ngrrdi Nhat bi cdm di ra nddc ngodi vd nhrrng ai dd d nrrdc ngodi thi khdng drrgc trd vd NhAt b6i ngrJdi ta e ngai ho c6 thd mang ttr ttldng ngoai qudc vd. TrrJdc nim 1G41, mdi li6n hQ duy nhdt cfia Nhat vdi thd gidi phuong Tay ld qua hdi cang biQt l6p Nagasaki noi ngudi Hd Lan drroc ph6p d lai tron d6o Deshima. Bdi ddo ndy chi ddi khoing 200 d6m, r6ng 8 dim, ngudi Hi Lan th4t srr cfrng ch&ng hon gi tt nhAn. C6c cuOc tidp xric

ft 6i cria Nhat

BAn vdi bdn ngodi gdm c6c chuydn tdu tridu tdi Okinawa vd Tridu TiOn. Trung Qudc lh mdi giao thiQp tl6ng kd duy nhdt cria Nhat BAn vdi bon ngodi vd s6ch Trung Qudc thi khOng chtla tu trrdng ndo ctia phrrong Tdy. cdng cho Trung Qudc vd c6c chuydn giao thrrong hidm hoi

r I nHUdNG rAy nXr ohu cuQc xarrl Ldlr Trong hai trdm ndm td c6 l{p cria Nhat B:in, k} thuat cria cdc nudc phuong Tdy de phrit tridn vdi tdc dQ phi thtrdng. vdo cudi thd ki thrt mudi tdm, c6c nt/dc cOng nghiQp phuong Tay rt6 sdn sdng cho NhQt B6n mQt co hOi nfia. B6ng niOn dai dudi tt6y tict ko c:ic srr ki6n cudi cr)ng d6 dan ddn srl md cfra cfia NhAt Bdn ddi vd,i phuong T6y.

L79L Hai chidc tdu Mi tidn vdo h6i phQn NhQt B6n.

L792

Adam Laxman, chi huy chidc tdu Nga Ekaterina, ddn Hokkaido dd thuong thuydt vd mQt th6a thudn m4u dich chinh thrlc vd bi tudng qudn d Edo cd tuyQt.

NUdc unAr NOr raOxc rRoNG 1797

1804 1806 1806 1808

1811

soo

wAu

|

101

thuO ddn Nagasaki' Nhidu tdu MOt chidc tdu Mi do ngtrdi Hd Lan ldn cfra Anh ddn Hokkaido' Nagasaki nhbm tim kidm Ldnh tlao cOng ty Nga-Mf dOn thdm til' *O, rfrau thuan thrrong mai, vd bi khrrdc thrlong bu0n b6n 6 phia b6c Negdi Nga thiSt l4p c6c tr4m thOng got t uiao mb khdng xin ph6p chinh phfr Nhat'

TrrdngquAnbanchithichoc6cquanchitcHokkaidotl6ngcfiah6i ngodi' c6ng"ddi vdi moi tbu thuydn cfia nrrdc nhhm tim kidm c6c con tiru C6c thu ldn cria Anh ddn Nagasaki Hd Lan drrdi quydn chi huy c0a Napoleon'

Nhattdnggiamc6cthuongnhAnNga6c6ctramth0ngthuong nim' tAp ntrm 1806 vd giam gif hq hon hai bu0n b6n tfriAt

1818

1824 1830

1837

Nhidu tdu ldn cria Anh tldn vinh Edo' dQt vdi crJ dAn dia Phuong Cdc thriY thfi Anh c6 vff trang xung tr6n d6o KYushu Phia nam' kOu ggi cii c6ch hdnh Tokugawa Nariaka, mQt nhd quf^tQc tr6' xudt hgc t{p cric k! chinh vd ddt ntldc dohn kdt hon' Ong cnng tld hLng manh hon' thuat quAn srl cfia phrrong Tdy dd qudn dQi Nhat

SuquantAmcfiaMyddivdivdnddmdcftacfiaNhatgiating'do New England sang Trung Quoc. i*"* tdu thuydn dong dfc cti tt dat N;; uy mudn drrgc-tidp td g hai cang cria Nhat vd mudn

b6o vQ th6a thu4n chinh thfc vdi chinh phir Nhat nhhm mb ngoii nt/dc thriy thfr Mi trtrdc sq ddi xfr tdn b4o tldi vdi ngtrdi D0ng .ni aO m4c phri cho ph6p' MQt thuong nhdn My dv[Qu6ng trang' ddn kh6ng de gfii chidc Morison, mQt thrrong thuydn n6 sring lâ&#x201A;¬n thu' tld bay t6 thiQn chi, nhrlng ngUdi Nhat d6 ph6ng kho6ng' tld xudt md Takano Choei, mQt hgc giA c6 tt{ tddng 6ng bi tdng giam vd crla dd Nhat B6n ti6p xric vOi nrldc ngohi. sau cl6 bi buQc PhAi tqJ s6t'

ctrroc mOt

102 |

NcUor

xriN

1846

Thidu trrdng hdi quAn Biddle chi huy ham dQi Ddng An - Hoa Kjddn NhQt trong mQt n6 ltrc m6 rOng giao thrrong bdt thenh.

1849

Trung t6 hAi quAn Glynn ddn Nagasaki vd md"c dir c6 mdt bfc cOng hdm kh6ng tlinh y6u cdu crla phia Mf, nhfrng ldi dd nghi cria 6ng vd m6t th6a thuAn thrrong mai cung ch6ng di ddn clAu. Ong citu dr-roc mddi ldm thuy thti Mf cdn ket lai d d6.

Thidu tttdng hzii quAn M! Matthew Perry tidn vA,o vinh Edo vdi ba t5u khu truc nh6 chay bhng hoi nddc vd nim tdu chidn kh6c, mQt phAn trJ h,rc lugng hii quAn Mi. Ong ta bu0c ngrrdi NhAt phrii chdp thuAn mOt danh s6ch c6c y6u cAu md tdng thdng Fillmore grli cho Nhat hoAng. Perry hrla s6 trd lai vdo mr)a xuAn nd.m sau dd nghe tri tdi.

1854

Perry rdi Nhat vdi HiQp rJdc Kanagawa kli kdt vAo ngdy 31 thdng ba. Ngddi Nhat ddng f md cfra hai cdng cho tdu ld'n cira My, vd cho ph6p cl5t mQt lSnh srJ cira My d Shimoda, nhim girip d.d cdc thriy thri My bi dfm tdu vd c6ng nhAn quy chd tdi huQ qudc ctia

Mi.

r l^1?

I NHAT BAN TRA THU I

Ndm 1854, ngrldi NhAt nhr-rong b0 cdc y6u cdu cria My tnldc stJ de doa ngam ngAm vd m6t cuQc trzi dua quAn su ndu ho kh0ng chiu chdp thuAn. Ho dd nhin thdy su bdt hlc crja ngrldi Trung Qudc trrrdc ngudi Anh trong cuQc Chidn tranh Nha phidn vd khOng hd rio trrdng v6 kdt qu6 cria m6t cuOc ddi dAu quAn srl vdi phrrong TAy. Cdc di6u khozin n4ng nd cfra HiQp rrdc Nam Kinh ndm 1841 rip dit 16n Trung Qudc sau khi ho thua trAn khidn c6c trrdng quAn cdm thdy thd td nguyQn kf vdo bdn hiQp rldc cdn hon bi bon xAm hloc bdt buQc. Hai trdm ndm td cd iap vd n6n hod binh cria Nh4t Bdn dd chdm dfrt dudi hgtrg sring phuong TAy. Sau d6 ld mQt cuQc dd xd vdo crla nhfrng ngrldi md ngudi NhAt xem ld bon ngoai qudc thO 16, gdm ghidc vd do bdn. Theo ThAn dao, sach s6 ld sirng

TRING Nuoc NHAy NoI KHING

soo

rtAu

|

103

cim

"bdn thiu" vd miQt bon ndgc r-Iqoei khinh cirng vO dy' Nhltng lao. Ngtldi Nhat tfta rir b6 nhirng k6 xa lq khdng dd nJtf'eJ"i man vd ,::iv trlc gi4n hodng tld" vd "Dudi bon au"rt "finrt ld gid ua, .hiu hiQu pnd uidn"tt ui truc lr...Bdivitrongn*.i'u*'"u*t,uo"^aot,ou"*ddchilhmOtk6bilnhin *ut phri 16 rdng khOng thd man d*n t19i lLrdi chd d0 mac n*' "u^OU' "i aau thd hicn su bdt hai ci :cuat ddoc nq,'

k#;;Q;."ai *qi'l; ;"' .nloig" ddi vdi chinh quy6n' sd do drr khong Choshu' thdt "n"* trtrdc vilng dao si vd il.^ nhAn nhiQm Vdo nim 1863, c6c tu dAm #; qud:' ';iT# *tt bon lai 11 Jd "*"*t hai chidc tdu dirng vir irlc

:hiu chim "nd"* nny iu ian t(tc d6nh ch(rn;:ffi;; cria ho' ' u truc xudt !i'1!ita" pftao Aai vd kho vir khi Ph6p in''n*t Linh ;hidn nh6 ho ,rUu'-,ru. bdn chi tiSp tuc cu0c ty^ to"e Jt dung ;t xdv l?

C6c vd si dao d C;;;" nUt dOi h6n hgp gdm mrrdi bay *U, sa|, nAm nhrrng srilc, stJ chidn khdng can nfra san bbng c6c cong lAn mQt A"h;M; Lan' tdu chidn cria Ph6p' H)

T:1,

n6i trji nhuc crla minh' rrong doc don kh6ng si dao d choshu

Sau

vu6ms6tmOt"eudiAnh'crja*ot'0.'daoui'.,gSatsuma,tduchidnAnh dabidncdcc0ngsd6sats,..,utt,a,,hd6.nggachvunvdttdiSatsuma hai chidn tranh' looooo bAng udlih'lone thiQt C6cv6sidaothuOcpheSatsum.avdChoshucdnchias6mOtm6ibdtbinh kh6c;hon250"u*,,uu.,hodSbiquancriaTokugawaleyasud6nhbaikhi ongtalcnnSmJinhquydnco.t'"gmQtmuctiOuldrrlasachn6inhuc n6i nhuc hiQn nay mac ph,] Tokugawa vd ainn tri6u inro. kia phe thdt bai xrla quan doi phrlong TAv' hai ;;;;'inio. tra" tldn khi thua hdt tran nay phri' Mdc di muc ti6u o"t-;::ic hop sirc lai trofl cuO' 'r'i"" 'n'";;ni;* dat drroc cudictrngcrjacAhaiphialdtn]cxudtbonngoaiqudcthO16,khdngphia ke mqi 19- d6 dd mau ch6ng chinh Jung dinh mac ndo ngdn "eai'l'f "fto"e Ngudi Ph6p ring hQ tridu *iriir. .,iu tnrocl6t ticu nhfrng muc Choshu trong n6 lrrc ti.u t"i.umavi rt^iU" v6 c6c hQ phu; ngudi enf, ring nh) vua' XftOt phuc quydn hlc cho mut*pfi-"U dO chd diQt

104 I

Ncuor ntiw

' I rVrnd 4r c0a HoAwc of Phe Satsuma vd Choshu thdng thd trong cu6c chidn cria ho vdi tridu dinh mac phfr. Ndm 1868, Minh Tri Thi6n Hodng (dng nQi NhAt hoing Hirohito) l6n ngdi 6 tudi mddi l6m. Ong cai tri Nhat B6n trdn

nim

1912.

thdt bai li6n tidp trudc d6 cfia trrdng qu6n dudi tay c6c thd lrrc phuong Tdy girip nhd lSnh dao mdi thdy 16 sr,I thua k6m cria v0 khi cd xt/a t*Jdc v0 khf 'ctia cdc ntt6e c6ng nghiQp phuong T6y. Ndm 1g6g, vi hodng dd mdi l6n ngoi cong bd mOt vdn kiQn c6 tdm quan trong s6u ,d. "loi l"ru" ,rre tlidu khodn cria hodng dd", v6n kiQn ndy til d6 tr6 thenh trong tdm cfia"uc6c muc ti6u kinh td vd chfnh tri NhQt B6n.

Ldi tuyon tho nim didu kho6n trinh bay kd hoach co b6n dd Nhat Hy rai lbng tu hio dan t01 va quydn quydt ainn van mQnh qudc gia. Bdn tlidu khoan ddu ti6n nhdm vdo nhu cdu thdng nhdt ddi nrJdc. Didu kho6n thrl ndm va cfing ld cudi cing nhdm vdo vdn dd quan hQ cfia Nhat vdi thd gidi bon ngodi' vdn kiQn ndy goi nhd ldi thinh cdu cria Tokugawa Nariaka vdo ndm 1830 vd nhu cdu thdng nhdt qudc gia vd hoc tgp ki thu{t phuong Tdy. Di6u khodn thtt nhdt: Moi v6'n dd ph6i drroc th6o lu6n c6ng khai sr.t

quydt dinh.

dd

Eidu khod,n tht [ol: Ngudi Nhat, tu hodng dd cho trdn ngudi dan hdn mon nhdt, tldng tdm nhdt trf trong n6 luc dat drroc ciic muc ti6u chung.

Ei6u khodn tht 6o: chinh quydn trung rrong vd c6c trrdng linh dia phrrong c6 chung mQt dudng ldi. euan rai vd thr.rdng d6n ddu binh dgng.

Didu khod.n tht tu: Loai b6 nhrtng phong tuc lac h6u.

Didu khodn tht ndrn: Tidp nhsn kidn thrlc ul ky thuQt tt bet crl ngudn ndo. Nh4t s6 gfii sinh viOn sang M! vd chdu Au ua mdi chuyOn gia ngoai qudc ddn Nhat dd phd bidn kidn thrrc cria ho cho ngudi Nhat.

Vdi vin.kiQn nAy, NhAt B6n di btrdc vdo con dudng trdr thdnh mQt ct/dng qudc thd gidi. cam kdt hiQn dai h6a vd khdt vong quydn h,rc ctia nrJdc Nhet

NIJA: NHA: t'til.

rn[t'tc

TRING

soo

t:'tAtd

I

IOS

xudtph6ttUsrJnhgcnh6drl6itayc6cthdlgcphuongT6yvdquydtt6mrtt

til:"#TJlt"t-'

mh qua con trrrdng con addng tiâ&#x201A;¬in h6a minh til :1": nguiri Nhat bidn t"u6t' t'artir ph6t tridn cao "'r'i" c6 ndn,v6n minh c6ch m4ng vd mo ndn vtrn h6a m.t x6 hoi nguvorrPttr.i,l,'J ltn *g''u:;;;n"+"'nut n* ich tu s' ngudi Nhat d6 aAi bhng c6ch tiap t'r'a" lii^;?;;h"**-'u' "ut rrung Hoa. vioc

ili!"t"'l

ffi;:fi* **n #;ili

'*t** fi'il;-a.rtms

aanshdn"hidy,I;ilffi

fl n*

;hTilX'

r:xi*tlf *1;"*Ul;il"111ilill,lil: tt

:ilf,f.'f"f'*

d gi6i ben ngohi

ffi;;.'u

Trung

B6n trudc .u" NhatBincirnghoctUc6cnrtdcphrrongTAylgiichcrjaviQcthdnhlap "Nhat Nh4t duoc thhnh l'p Ui" cria thuQc dia vi *tOt "'ii!"^inj;; r''.i. mrloi 'n'',Il'.u; i}'" U?r, OAr"o"U thd ki nhv' chi bdn ;;; eudc nim ,rnn okinai;1t* i*" va trddng'qudc E Tridu Tian, uu' thri d6ng ei* tto" thhnh'riOiia" nrr6c tld qudc hilng On,

;;;'..

oriir-rul'tr' n6m sau Ju'uuit'** uu" td, Nhat gi6i' *u"h nhdt tron thd

.

I

nh4nii*iJ

vO si o4o rrldt

t'i dil Khi chinh quvdn Minh

nhirng

"ong

vd 1o4i b6 Slai cd1

t'*1*

si d4o l6i thdi vd tdn

Bai - :lytlg'T:i' chdt la nhfing phdm

m6i

si d4o ouu, 'u"* 'ioitnia" ba cung k6m, mQt vdi v6 ra* .ror, -Oiuo *i auo tdi cuc'klinattrt cong trong linh vi nhidu phdm.na, J-;* giai''"r'i"ulu l-uu" sumitomo ldm non *O' u"""n Mitsui' Mitsubishi vh vt/c thddng gdc vd si dao' ngbY naY aa" "O "etd" dAi f'JU"g dd vd viec hiQn Trd6ckia,nhdcAmquydn-it.quantAmddnthdd.ngm4i'sausrrkhoiphgc *::U? Ut * cria Minh chd d0 qua" tf"l "t 'O BAn' cong nghiQp Nhat h6aNhatnao'tn"'f'q"{-":OA'Uitndtrgtdichinhchocacc6nhdnchfng tidn tutliotiil;;"dn c6c tr6 ng4i cho t6 drrgc kha nang xfc .,,. trong uic. ro+i t 6

i;;" -;;3;;;a!a" d;;;

vi Chinh quva,,-ia,i nh4n

tri .,,n

106

|

Ncuor KriN

mot s0'l6nh dao doanh nghiQp dd drroc chon bing cilch ban hdnh cdc dao ludt vd quy dinh c6 loi cho ho. chfnh quydn cfrng bdt budc c6c doanh nghiQp nh6 sdt nhap vdi c6c doanh nghiQp ldn va ldm 6n c6 l6i dd ndn cdng nghiOp hiQu qud hon. Khi c6c cOng ty do nhd nu6c qu6n ry t6 rakhOng c6 loi, chinh quydn bdn cong ty vdi c6i gi6 rdt thdp so vdi gi6 tri thrrc cfia n6 cho nhfrng ngudi Nhat thAn c{n v6i c6c quan chfrc; khOng c,6 su c6ng bd ndo vd nhfng vu chuydn nhuong ndy duoc dua ra. Muc ti6u cira chinh quydn ld d6ng g6p cho su ph6t tridn vd an ninh cfia dd qudc Nh{t. cdc muc ti6u kinh td drroc dn dinh qua nhfrng c6ng bd hodn todn d(ng d6n cfra tridu Minh rri. chinh quy6n x6c dinh ngdnh c6ng nghidp nao cd*phrit tridn vd girip tao ra vdn luan chuydn cdn thidt cho drr 6n kinh doanh. Mot cdng ty c6 thd chuydn til ngdnh van chuydn dudng thiry sang ngdnh khai th6c m6, til ngdnh dot sang tdi chfnh va ngan hdng, tly theo nhu cAu thtic ddy srr phdt tridn kinh td cfra qudc gia. vdo thdi Minh rri, nhidu nhd l6nh dao c6 hai nhiâ&#x201A;Źm vu - mQt nhi6m vu chfnh tri vd mOt nhi6m vu kinh td. Ngay c6 rnoue, ngoai tnrdng thdi Minh Tri, d6ng vai trd trung gian gifra tridu dinh vi nhd Mitsui.

. I rnd c0uc mQr m0r Mdi quan hQ dm 5p girla chinh phri vd gidi c6ng nghi6p Nhat hi6n nay dua vdo mdt truydn thdng bdt ddu tr) hon m6t trdm ndm trddc. Td ti6n cua Mitsui, Mitsubishi vd Sumitomo da tilng udng ruou, thrrdng tra. 6 cung di6n ctra hodng dd Minh Tri. Ho fing h6 tridu dinh trong thdi chidn. eua cric m6'i quan ho ldm d.n vd h6n nh6n, theo thdi gian, soi d6y rang buOc girla cric doanh nghiQp ldn va ceic nhd hoach dinh chinh srich ngdy cdng thdt chet hdn. c6c doanh nghiQp ldn ld cric nhd tdi tro chinh cho phong trdo thdnh lQp dang nhrlng ndm 1880. Iwasaki, ngddi s6ng l4p tfp dodn Mitsubishi, ld ngrrdi b6o tro chinh cho viQc thdnh l4p chfnh d6ng ddu ti6n cria Nhat B6n, ding cdp tidn lap hidn. Trong cirng thdi gian ndy, nhd Mitsui d6ng vai trb

-.;r1I]$

trr trong viQc thdnh

ac doanh

107 rRoNG soo rtAu | tno(c xor NHA\ Nuoc sfr' chinh quydn vd lich X6t'vd do' Ttr *u'dai gia dinh Nhu

lal'da"*

"ui,er1g::y::f"rfill*U**

thtldng nor' :.=ddi Trung Qudc

. \ rnmmsu

+t

linh gdm le'"i'a'l""0

^^rt,

;:':3'#"fffi :l?fi;l?11"i'J1iliifr1'ilJi',1''."ff n3u' ui"u #-*;:t: id#;;:^tt;: ::l:-;fl#t di nhau, "J"e "t'uu

*:1:.ilLTil,T'***11*ld""'r'*ff'ffi .n,"n,'i 1bng ho,

Ii-

:tlru:t"'tr

hiQn tdQng nga-t Pnai ta mqt ra h6a crja Niar, ch6ng

,rr,,iri';;;i;t

nghiQP

J;{nln""*t'id"'

i;:t'I H.T"tffi"lJ?""f;:-# ndn kinh td c.ns ou" inn inani'

Nhat Bin'

t \ cuQc pHt0u Ndm 1989' T'

PIcKENs r'rJu crSe T' BooNE

mQt Boone Pickens'

Ong-tlt

d crrAu A

1'2 dau ltta Texas' chi

ti

dOla

nhan drloc ci thong ddmua26,2|ocdoJrAn.u*,*"i*,*0."r'u-u""'j'nhutirng6t6hdngdAu t*li.i,, ong Pickens khong"nu^ phdn cfra

fin cd t* ior^aa"- *: t,i' oo tham *""* noi dong quan tri vd tii Tovota:;;J;;-'*n4""* cua Pickens' didu Koito' tQp dodn oto ti""";;;;;# ;{n"'T cni dinh cac ;u;; trong nhfrng kh6ch

cd dong cna Nhat. DU la chinh 15n ghd tin

gia vao vlcc io,, t,ol Toyota id mOt o,],i" ndy tao',Iuu,nua" "a Koito' nhi6n, Ong hdng l6n nhdt cria _ che ^L^ giau didu si ve 1li dang vd Koito lh Toyota pickens c6o buQc Toyota ,8"* tv nav 1h'e eidu *'" a'J" phu tilng ma 1"' n6i dring. MQt trong,a1"i,a' 6p a+t Jieua":^}o"q c6ch vi d;;o>,,,* thong heiretsu chi he r'iv .i'i pndiiqi nhuQn .,j" prtJ i't'o"g Nhat' he *"u' tl? t-utn cong rn"l ux'e. l*uui n6 kh;* ir'o"g kinh td ciia ngrrdi ngddi uy *o rhng iiQng .i."ii*cu-qua rhdng heiretsuho4t

tv"!'

N'*l ffi;;;

";;

;;;;t "*"

108

|

wcrtor xrliu

n6i My thi clang loang choang bon bd vdc ph6 san. Ngodi miQng ho c6 thd kh6ng hd c6 f ttinh ud mAu fich tr1 do vd canh tranh c6ng khai nhung ho nhfrng ph6p la nghiom tric vd viQc "sfia chfa" mOt h0 thdng d5 mang lai kinh td nhu v{y. ty Koito Ngodi Toyota, Pickens cbn bidt nhfng cd tl6ng kh6c trong c6ng mQt c6ng nhu ld Nissan, Matsushita vd nhidu ngdn hhng Nhat B6n. Kh6ng s6ch vd'i ty ndo trong sd cric c6ng ty Nhat tidt lo tli6u gi hay li c6ng khai sd Nhfrng ddng minh 6ng. Md c6 v6 nhu c6 6p buOc ho cfrng ch&ng kh6 ei hon. bdt ddc dt cfia 6ng Pickens s6 c6 mQt cuQc n6i chuyQn thdn mat vdi nhitng khi c6 thd ngttdi ban chinh tri tau ctdi cfra hq chi dd nhdc nhd ho rbng trong qu6n ph6p ptrai ,roi suong vd mau dich ttr do vd kinh td m6, ho khong dtroc di tam quan trong ctia viQc ngdn c6n sr.r "can thiQp" cfia nudc ngodi vdo ndn kinh td Nhat. d6ng Ngdy 28, th6ng S6u n[m 1990, Pickens vd c6c tro lf cldn cuqc hqp cd ho hdng n6m cria Koito dd bay t6 n6i bdt binh cfia ho. sau ba gid h6n loan, tla hg y6u mir cdu rfit lui mi khong d?t drrgc bdt crl tlidu nio trong b6y chudn bi trddc vd cfrng chang c6 ghd ndo trong hoi tldng quan tri' Trong sudt bei ph6t bidu cfia Pickens trddc c6c c6 dong, c6c ldi ch5 gi6u tu b6n drr6i n6rn-tdi tdp vd phia 6ng: "Cf viQc, di md b6o qudc hQi My dy. Thtr xem bon ndy so kh6ng. Bon ndy ch6 so gi c6i qudc hQi M! nh6'" "Nhat d5 d6nh bai M! trong chidn tranh kinh td rdi!" "Bgn Mf cft di!" "Nhd lai vu TrAn ch6u c6ng tli!" "Ed khdn kidp!", "Dd chdt tiot!"

Pickens hrla sO tiSp tuc cuOc chidn ddu. Ong ta nQp don lOn tod 6n NhAt dbi ctrroc bidt thong tin tdi chinh, vi dng ta hrla s6 n6u vdn dd ndy ra tai hoi nshi thrlong tlinh vd kinh td sdp tdi 6 Houston. Nhung ldi de doa d6ng tin nhdt cria Pickens li sO khiSu nai vdi qudc hoi M! rhng bdi vi mot he thdng cartel nhu keiretsu theo luat Ml ld ph?m ph6p, viQc nhdp khdu c6c hdng h6a duoc s6n xudt trong mot ho thdng nhrr v{y non bi h?n chd. Ndu 6ng ta thdnh c6ng trong viQc biQn minh cho khidu nai ctra minh trtldc sr,r chdng ddi cria c6c nhd v$n d6ng hdnh lang tlAy quydn lrrc cfia nggdi Nhat tai Washington, rdt c6 thd ngrrdi Nhat sO quan tdm cldn Pickens dOi chrit,

Nooc

xnAr

wot KHING rRoNG

soo

xAu |

109

nhrrnghos6kh0ngsrladdih0thdnekinhtdvdncdnthidtchoviQchttdng :oi nhitng vdn dd co b6n'

r I oueN ordu vA ucubN cdc ti6n tao VdnkiQnquantrongduynhattronglichsfrcal.|ar.)n4tBAn]td'Li'ifuyan ,toe. Bdn tti6u khoan ddu iu-* qd hod.ng khoin'crta" vdn dd :ha nd.m d.i6u d0 crja Nhat ddi vdi c6c tJinJ. ir,uriOi B6n ddi vdi kh.ng khi chung ;"".; ddn th6i-dQ cria Nhat

di;;

tr'i""* ngoai :rons nddc. Dt6" ;;;a" rtou.t, dinh c6c chinh s6ch ;ic. rr""e nam chi ohuong Tdy vd lb kim qua' Nh{t trong mOt trim n[m cia ,g outn ffi; nhd quan s6t hOi Nhat Bin md c6c xi cria dOc canh mot Nhi6u khia nguyon ngudn gdc til truy '16o thd c6 rggi ca ldi ngdt ohrlong Tdy kh.ng Cn6" chdn stt thdnh cong un"u'' iAu Nam trong triQt dd hodc mOt sd oidu?tro?n ftat qui cfia viQc trung thdnh i^ Nhat td fti"t' 6 tron' r,6 moi mdt cria "d" ddn c6c didu khoan ndy t"'ia ch(rng dil Mac ndy. c0a chitng "ttat vdi v6n kiQn s6ng 16 hon 6nh hudng * tlYi1 ttlu Jt"tg nOi tich 'oi vi6c phdn ngddi Nhat ngdy nay' cria xir hdnh c6ch ddi v6i Di6uhhod'nthtlnhdt..Moivdnd6phiiduocth6oluAncOngkhaidd thAo t'u" lrrAn nh6m.

- r. ! r-!-- ^.4ah thio "l dugc x6c ai{}11e c6ch thYT ti6u muc c6c Kdt qui id C6cnhhqu6nljlngrldiMykhi.iemviectaiNhatlu6nbidntdongtrrJdc ndo d6 tidntrinhdidSnquydtdinhthdngquathioluannh6m.Dic6chnbymdt nhdn ho4c mQt nh6m nh6 .a ,iroi ph6p cho tron-ra quvdt dinh nhidu thdi gian mQt khi da di ddn cho ngrrdi U-Ut o"tO"'

quydt dinh'

quydt dinh rdi ap a+t quA hon nhi6u' thi viQc thrlc hie' n s6 hieu

Di6uhh'od'nthtlhai:NgudiNha!,tUhodngcldchotldnngudidAnhdnmon

nhdt,ddngtamnhdttritrong"6iutdatdtrgcc6cmuctiOuchung' Didukho6nndybuOcrnoingddid6nNhatit(tngtr6nmQtm6ttrQnduy qudc' k6 thir chung da tlrroc tiJiu. .a. .,iu luoc xam "e"ai nhdt. sau cuQc x6cdinh.Didukhoanth(lhaivbthfbakOugoisrJdohnkdtcrianhdnddn

110

|

Ncuor xrfrw

Nhat Brin vi m6t muc ti6u chung. DAy chinh ld ndn tdng cria srr thdng nhdt trong cdc cdng ty Nhat.

Di6u hhod.n thu bo: Chinh quy6n trung rldng vd cdc tddng linh tlia phuong c6 chung mQt drrdng ldi. Quan lai vh thudng dAn ddu binh d6ng.

Mdi rdng buQc truydn thdng giira v6 si dao vd chrj dua tr6n srI t{n tuy sudt ddi. Sinh m6nh cfia v6 si dao vd c6c thdnh vi6n trong gia dinh le tai srin crja ngrldi chri. Mdi quan hO gifa nhAn viOn vd chfi lao dQng d NhQt Bdn ngdy nay cfrng c6 cirng tinh chdt. Ngrrdi lao cl6ng Nhat san lbng vd thddng drloc tr6ng doi IAm viQc mtrdi hai gid m6i ngdy hoic hon.

Ddi vdi m6i c6 nhAn, mdi rbng buOc khdc nghiQt ndy khong chi gidi han 6 ngudi chri mir cdn md rQng ra vdi nddc Nhat vd v[n h6a Nhat n6i chung. Ngay cd ki6u dAn Nhat sdng 6 ngoai qudc cung thd hiCn lbng trung thdnh crja ho theo moi cdcin c6 thd. d Los Angeies, cdc bi nQi tro ngrrdi Nhat n6i v6i tOi rb,ng ho thd chi nhidu ti6n hon cho mQt crla hiQu tap h6a do ngudi Nhdt ldm chrl cbn hdn mua chinh nhfrng s6n phdm dy trong mOt si6u thi cfra nggdi My. Didu khoin ndy ld If do chir ydu gi6i thich su phAn biQt rdt nh6 gitra nhd qu6n l1f vd ngrrdi lao itQng trong ndn cdng nghiOp Nhat B6n. Eidu khodn thir ba nhdn manh srr binh d6ng gifra quan 1ai vd thrrdng den. d NhAt, it c6 sd phAn biQt gitra quin lf cdp cao vd nhfrng ngddi 1ao tldng cdp drrd'i nhu d M!. Ltrong bdng cfrng khdng cdch biQt girla hai tdng ld'p nhrr 6 qudc gia ndy.

Thudng c6 thd nhin thdy gidi qu6n lli vd ngudi lao tlOng mdc ctrng mQt kidu ddng phuc d noi ldm vi6c, hdt bei hrit chung cfia cdng ty, t4p thd duc vd cirng chdo 16 cd cria cong ty vdo m6i sdng.

Di6u khoan trJ nhi6n.

tht

tu: Loai b6 nhfing phong tuc lac h4u vd tuAn theo quy luAt

Trddng hgp dn trrgng nhdt 6p dung di6u kho6n nd.y Id srl loai b6 c6 cAn tJ nhdc giai cap vd si dao sau viQc c0ng bd Ldi thd ndm didu khod.n nd,m 1868.

Trong hdng nghin ndm trddc, c6c v6 si dao ld nhfrng ngrrdi b6o vQ ddt ntrdc, nhung khi ddi mdt vdi c6c ki thu4t quAn su crla phuong TAy cdc kidm si cd xua niry t6 ra li nhfrng k6 l5i thdi vd tdn k6m. Trrdc b6 sinh kd vd dlc

N{.loc NHaT NoI KH,NG 1RONG

300

NAM | 111

vfr trang duy nhdt crSa cOng ddng tuydn giai cdp cria nhltng thdnh vi6n ,:n,rrrg to qrd" gia d6 rdt nghiom tric trong viQc ioai b6 didu md ho tin ld cho thdy stl quydt shons cbn-cdn thidt ntra. ViQc loai b6 giai cdp v6 sI dao thd cua hod'ng dd' :Am sAu sdc cua ngrldi Nhat trong vioc thdc hiQn Ldl kidm tr6n kh6p Diou khorin thtt nd,m: Kidn thfic mdi can ph6i dtloc tim ',r,e gi6i, qua d6 citg c6 sfrc manh ciia dd qudc' nghi crla phuong Ta{' tU: ,tOi,"u!

Sau ba trdm ndm tU khu6c c6c ldi dd gi hilu ich tti non dftu khoan khuydn khich ngtldi Nhat chdp nh4n nhttng nlm qua, Nhat BAn d6 khoa hoc k! thuQt cria phrlong Tay. Trong bdn mrJOi ti6p nhdn nhfrng ph6t minh xAy drlng ndn kinh td d6ng so cria ho bhng c6ch n6, rdi xudt khdu lai v6 c6ng ngh6 cua phuong Tay, hodn thien n6, san xudt drroc bidt d5n nhtt ld qudc cho qudc gia md n6 khoi ngudn. Mdc dir Nhat B6n ngdnh sin xudt gia hdng adu tna gidi trong hnh vtic diQn ttr dan dung, trong sd d6 ii *a.t , vir v6 sd ngdnh cdng ngh6 cao kh6c, tdt it cdng nghQ trong gh6p tri duoc ph6t tridn tai Nhat ngay tr) dAu. Biet tii cfra ngddi Nhat 1d qua ld ho cdi tiSn c6c thrtc crla phrrong TAy vdi th6i quen tu duy cria ho. Kdt k! thuat mdi ph6t minh md ho hoc drldc, tim ra c6c rlng dung mdi c0a phdt gi6i hon bat minh d6, chd tao, sdn xuelt dai trd vd tiSp thi c6c sdn phdm dy cf nr,dc ndo tron thd gidi. Di6u khodn thrl nbm khdng b5t buOc ngddi Nhat TAy vao td duy suy nghr nhrr ngrrdi phrrong Tay md ld drra tri thrlc phuong Nhat Brin, tdt c6 ld vi loi ich ldn lao hon crla qudc gia'

.-t--I xniHoACH mOr rnAu nAm ty thich ba hoa vd t<d hoach mrJdi ndm hodc ndrm mr1oi ndm cua gia mh ho, nhdn; ching ai n6i vdi ngudi phuong TAy v6 cdc muc ti6u qudc ndy dd ti6u nd6c Nh4t da theo dudi trong mQt trdm nim qua. Nhtrng muc tld viet rhng ttugc viSt bdi Minh Tri Thi6n Hodng vdo n5m 1868, ngudi Nhat phii tr6 thhnh mQt qudc gia gidu c6, hing manh vd qu6n sd, vdn cdn thidt cho sd tdn tai cfra ddn toc Nhat. Nhhm theo tludi nhffng muc tiou ndy, bai ngtidi Nhat quydt dinh loi dung c6c k! thuft cria phuong TAy dd danh phuong TAy trong chinh trb choi cria ho' C6c c6ng

112 |

NGUII KI6N

Tdt cit nhfrng gr md ngrrdi Nhat dd thrJc hiQn til gifra thd ki thf mtldi chin (mQi ddu ld vi nhifng muc ti6u nhy. Bdi khSt vong tr6 thdnh fukoho-kyohei thuQc dia ntrdc giiu), ngudi Nhat bdt dAu thgc hiQn chinh s6ch bdnh trrrdng

nghiQp nhhm gibnh duoc nhfrng ngudn tii nguyon thion nhien cho ngdnh cong cuQc chidn tranh cira ho. chri nghia bdnh trddng ndy cudi cirng d6 drra h9 ddn qu6n sd, cdc chuy6n tnd giOi lAn tnfr hai. Sau thdt bai thim hai cira Nhat vd gla ph,rong TAy dg do6n rbng trong vbng nim mrloi nim, nddc NhQt sE gia nhy rd ring lnOrrg thd khoi phuc ddn m(rc c6 thd tU tric ctrroc. C6c chuyan tla khOng h6 tinh tldn quydt tAm mdnh liqt cfia nggdi Nhat. Qu6 trinh tdi thidt vd c6ng nghiQp h6a Nhat B6n thdi hau chidn Id mot ph6p i4 dtroc tao thdnh til str ngoan cddng cria mot qudc gia rd rhng vd muc tiou vh quydt ligt vd y chi, til hodng tld cho ddn ngrrdi ddn hdn mon nhdt. Nhat BAn dd vrJon l6n til nhfng thdnh phd hoang tdn dd trd thdnh mQt trong nhfrng crrdng qudc cOng nghiQp ldn nhdt thd gi6i chl trong hon bdn mtJdi nim'

ViQc han chd NhQt B6n xAy dung lrrc ltrqng quAn srJ sau chidn tranh thd gidi ldn thrl hai cho ph6p Nhat tQp trung hoin todn vdo viQc phdt tridn ndn kinh td vd c6ng nghiQp cfia qudc gia. Hq de cudi l6n lung chri Sam dd nhanlr ch6ng gidnh ldy uy thd kinh td. Rdt c6 thd nrldc Nh4t ph6i cAn ddn nim mtldi nim dd dfng vrlng tr6n ddi chdn cira minh ndu kh6ng nhQn duoc hdng triQu clOla vi6n tro cfia Mf. Cdc nhd l6nh d4o doanh nghiQp Nhat ngdy nay qu6 khi6m tdn khi tlua ra thi du vd srl khdn ngoan trong kinh doanh cria Nhat ld hoach dinh cho mtrdi n[m trong trlong lai. TrOn thrrc td, c6c cOng ty Nhat khdn ngoan hon ho mudn t6 ra vdi ngudi phttong TAy nhidu. Ciic muc ti6u cfia nudc Nhdt khdng thay rtdi trong mQt trim nim, vd ho v6n tuAn thi bing kd hoach chi tidt mi Minh Tri Thi6n Hodng de dd ra, vdi nhd nddc vh xi nghiep tu nhdn tay trong tay tidn vd Phia trddc.

r I NUdc NHAr rAI w rRANG Trong khi c6c nddc phudng TAy khdng quan tdm lSrn dQn hQu qud cfia viQc Nhat t6i v[ trang, nhd ndd'c Trung Qudc, Dii Loan vd Tridu TiQn, nhfrng

Nt(oc NHAT r'tot

-

rnlqc

TRING 300 NAM

|

113

bdi n6i ngddic616hidu16ngrrdiNhathonphttongTal,quanngaivdsghdisinh CiOi tt'ath d6 c6 mOt Nhat'^glI"g5 phiQt sinh-ctia.1*uut chdng cua chri nghia qudn ,rr,a" ki niQm 100 nim chuyon

"*ut

,,u";;;;nai

hidm' bd qu6cd.Bdbdyt6mdiot"i.-1*u'vdsr'rgiu''1:gcrlachfinghiaddntOctrong ld mot ddu hiQu nguy ,rtc .o piau"rrav rh6i do cua ngtrdi Nhat. vdi khA n[ng qudn stl' hgp cinh b6o' "#"U not cdn sdt RobertNeffc6vidtmotbditrOntdBusinessWeek(Tud'nbaoThuong trong iU U"U n6i ring 1989' nlm thdngCtti"' Neff rnai) s6ra ngdy 25' t'iu-"t'iu Nnat"'Nhung hi"l hohusa':';;;;-iu gAn dav a rf it rit n6i vd v0 khi qudn dung

111-'fi;;t"'l:^"i**av U-"v

vd khong phii dang n6i co.c:id; ddu' xe tdng' nang n4ng: pf'a" luc

'lYt

thi:*;vi

tOn hla'

"srrdQclapvdquan:u10,'";;;;tthJ;*diouu"tdmmdidNhatBAn' gi6c thins int ldng *iai

i.*ut:::*ffi*:ffilI;tillffl

Hdi 'a* cdng lirc cirng mut kf thu4t' ng'ldi Nttat dang vdc qudc phbng'" hudng vd ddu vd . norriri Nhat dang hudng -11.,^* s6t 1o ngar-quan -lr:* i'gu:i LAu ndm g6c dang Ldu nrm chddgit,ogiaithich,6y1l;;.Dinhi6nrayilntrnhys6ch&ngbaogid16 ,u ttto'g giai thich cbn #j'";r.;ilr,a1 g6c, ngrrdi Nhat' rdng d6i uOi r,au n6m thdu drrgc thri doan cria gi;"ht" bao chrla g6c thi gan nhu

114

NGUjI KIfrN

Dgo dtlc vo dgo d0c gi6

Thudng thrrdng, khi dgc mdt quydn sdch vd ntrdc NhAt hiQn dai do mdt hoc gi6 phrrong TAy vidt, tdi khOng kh6i kinh ngac trudc thdi d0 kh6ng ph6 phrin md tiic gi6 thd hiQn ddi vd'i tft cd moi didu thuOc vd Nhat BAn. Nhfrng ngudi phrrong TAy say mO phuong Ddng n6i chung thtrdng bi lbng nhiQ! tinh crja minh ddi vd'i c6c phdm chdt cao qu;i vd huydn bi cfra ndn vdn h6a phuong D0ng ldm cho mr) qu6ng. Ho c6 xu hudng tim nhitng ldi gi6i thich la h)ng cho nhfrng hdnh dQng vd sr1 kiQn md c6 thd s6 bi chi trich nhidu hon ndu bdt g?p trong bdi cdnh phuong TAy. Ngudi chAu A, n6i chung, thdnh that vd nhfrng 16i lAm vd khuydt didm clia minh hon li. cdc chuyon gia phrrong TAy dang nghien ciru ho. Tinh cdch Nh4t, cfrng nhu moi dAn tOc khdc, ld sg pha trOn girla tdt vi xdu, dao drlc vd ddi bai. Nhirng phdm chdt ddc biQt cfra ri6ng ngudi Nhat, chinh nhfrng phdm chdt ldm n6n ngudi Nhat, khOng chi bao gdm todn tfnh tdt.

N6t tinh c6ch ddng chf f nhdt cria ngddi Nhat lA kha nang det ldi ich cira qudc gia, loi ich cria cOng ty, loi ich cfra gia dinh l6n tr6n loi ich cfra bdn thdn. Gidng moi dAn tQc chdu A khdc, hg lim vi6c chdm chi vd c6 thd chiu clrrng gian khd vuot qu6 kinh nghidm cfia hAu hdt ngtfdi phrrong Tdy. Nhung ntridu hon hdt th6y nhfrng ngrrdi chAu A kh6c, ngudi NhAt s6n ldng hy sinh

Dao

Duc vA D\o DtJc GIA

|

115

mh c6c llnh chung. D6 ld mf dO hy sinh ich ioi cho than bin crja ich loi Tridu TiOn chi c6 thd doanh nghigi ilrung Qudc vd dao chinh tri vd Ot'a" fy ghen ti mb thOi' r r . r, !{ rkhiSp tr6n thd c6 srlc manh kinh td khring Nh{t nudc nay ngdy dir M4c Nnat' -0t mQt cuQc sdng kh6 khin' d gidi, dai da sd ,,*uui dAn vAn sdng ndi niQt gia dinh chi c6 -Oi pi'O"g rQng 65 m2 cdn hO d thdnh phd thrrdng nhfrng cdng vi6c ua tttut an*udng' t'*"*, ndu -hi6n ndm ngddi "g''l "Lfti' phdm qu6 mdt can q. Gi6 ca irang tiou'aung vh_ thdc .fiJt kh6c ngdy thrrdng nghiOp h6a binh' ba"t' n?ng cria vi6c c0ng x(ing v6i mrlc thu "nan trung NhatBinttdtrcnttr,gngudiiaoao"g*a.hod5,'nayngtidiiaodongvAn Ti6n lrrong thdp md gid ldm viec chinh. tdi thrrdng phdn s6 chia chua dttoc phAn mh Ottdng nhQn tlugc ti6n lai cd dong'nuut'* Ngay ddi. iai c6 thd "6 "i"cd drroc giri lai trong cong tv dd le ra ho .6 qry6;;;;; ;;;*. Ti6n"16i

mdrQnghoatd6ngvdthitrtldng.Ngrrdilaodq,,gvdnhdddutrjhidudidu d6' d6 vd bhng lbng vdi chinh s6ch

NdnkinhtSNhatB6ntaptrungviroc6ctQpdodncdngnghiQpl6nvd didundythrldngc6xuhrrdngtao,am6tsd$titnhfrngngrldictlcgiduvd ctOngd6onhfrngngrrdildmcOngdnhlong'sovdiNhat'ndnkinhtdDdi vh nh6 ydu ci nhidu doanh nghiQp viia .tr,i Kong ,ri Horrg Loan, singapore iop trung lrru 16n vd khidn cho cria cii chidm riu thd; tlidu ndy tao ra tang rdt nhidu' duo. phan bd cho nhi6u ngrrdi hon

LdngyOungh6kinhnghiOpcriangudiNhatlamchoc6cdAntocchAuA nhu u6t niuol iao dQng theo dudi srl xudt s6c 16ng gidng d5n ph6i xdu hd. ia roi kh&ng dinh vd gt6 trr dao drlc c6 thd chdt luong cong vioc d4t tlrroc chdt lrrong s6 drloc tl6nh gi6 chri ydu qua nhan c6 m6i cfia c6ch Tinh nhan. thd giri duoc c6ng viQc th6, ,rgoai viQc khong c6ng viQc. Ngrrdi ldm viQc cdu cho nhiing ngtldi ngang hdng' lAu ddi, sO tro thdnh trb crrdi

Vdothdiphongkidn,mQtl6nhch(radbih6isutrungthdnhvdphuctung phuc Ph6p thfi ldng trung thdnh vd sd tuyQt ddi cria .i. ,ro si cria minh.

tr)ngddikhiddih6imQtv6siph6ihysinhvdconmhkh6ngmotldisiAi thichndodr.tocduarahayduocye,.Au.Nhtrngphdmchdtdyduoctl6nh

116

|

xcrtor

nfw

gi6 cao d ndd'c Nhat cd dai. Sg phtlc tr)ng vd trung thdnh cluoc coi trong hon sinh mQnh con ngudi. Sfc hrly diet cfia quAn dQi Nhat trong chidn tranh thd gidi ldn thfi hai lion quan mQt thidt vdi truydn thdng trung thdnh vir phuc tilng tuyOt tldi vd mD qu6ng niy'

t

I crl rRI BEN NGoAI I

NgUdi Nhat tu xem minh Id mOt ddn toc v0 cilng cao qu;i. Phdn ldn cdc khdi niQm vd dao dfc cira ho ddn ti/ stl vay mddn c6c kh6i niQm dao dfc cfia Khdng gi6o Trung Hoa vd Ph4t gido thidn t6ng. CA hai t6n gi6o ndy ddu khing dinh c6ch crJ xfi drlng muc ld ydu td thidt ydu dd dat drroc c6c mgc tiQu t$n gi6o. Tuy nhi6n, trong nhidu t1/dng hop, phUong tiQn bf nhdm lfln vdi muc ti6u, vd bidu hi6n b0n ngodi cfia c6ch cU xfr dfng mrrc tr& n6n quan trong hon viQc c6 dao drlc thQt sq. Trong mot ndn vln h6a c6 qu6 nhidu ldi tldu mdi vd dao tl(rc, bidu hiQn b6n ngodi cfia dao drlc c6 tdm quan trong xA hQi rdt ldn. Ngrrdi ndo b6 qua cdc bidu hiQn bon ngodi dy c6 thd ph6i chiu str chi trich df, dQi.

.

I ttt s?ch so

Mdi quan tAm chri ydu cfia Thdn d4o lh vfn tld sach sE vi do bdn. ThAn dao vO cilng coi trong nghi thrlc tdy rfia bdi vi ngddi ta tin rhng srt sach s6 cria mOi trtldng vQt chAt vi cfia cd thd con ngudi d6ng vai trd cdt l6i trong nhfrng tidn b0 vd tinh thdn cfia mQt ngrrdi. Ngudi ta cfrng cho ring mdi tlrdng do bdn sE han chd sr,r ph6t tridn cria tr4ng thrii tinh thdn thuAn khidt vi s6 khidn con ngrrdi c6 nhtrng hdnh clQng il6ng khinh.

SU sach s6 ld mQt dtlc tinh tdt & noi cdng cdng cfrng nhrl chdn riQng tu.

M4c dil c6c thdnh phd vd thf trdn cfia Nhat BAn hdt sfc ddng dric, dudng phd lu$n sach s6. Eidu niy that sr.r lim cho ngudi Trung Hoa 16n td tiQn cria ho ddn ph6i xdu hd. Bdt chdp c6c khdu hiQu bOn drrdng khdn ndi ,,Khflng khac nhd, kh6ng vitt r6c bta b5i," ngudi Trung Qudc c6 quan didm ri6ng cfia ho v6 tlttdng phd.

Dlo DtJc vA DA'o Euc GIA

t

|

117

I uot xa hOi $iao thiQP I

xehoiNhatldmOtxshQirdtxemtrongviQcgiaothiQp.Mgingudiphai cr1 tl6u au* *iai ttriCu bhng c6c nghi th(tc xd hQi thich hop. Mudn ddn bdt thich gidi thieu bdi nhtrng ngrldi trong xfl hQi Nhat ian, tatt ddu ph6i drrgc c6 nhitng mdi do vdo hoc 6 mQt trtfdng dai hoc uy tin dd c6 thd gi6o duc' quan hQ sau ndy cfrng quan trong nhrr chdt ltrgng

hgp.

Lf

. It' pneo fich stf Theotruydnthdng,ngtrdiNhatd6quythu6nvdlichs{.Hqgapkh6 n6i kh6ng, khdn trong viQc n6i kh6ng mQt c6ch th6ng thirng' Khi mudn n6i kh6ng, ho ho thrrdnfdi6n td ;i minh bhng ldi n6i quanh co. Thay vi ph6i trinh vdn n6i ,,Toi s6 1i6n tu. tui vdi anh vd vdn dd ndy," ho6c "Toi Nhat thudng khong d6 ndy l6n cdp tron gi6i quydt." Nhrrng chi vi ngddi y hay d6 giao thiQp' nOi khOng, ctidu d6 khdng c6 nghia ld hq lu6n ddng

n6i thdnh ldi trong Hidu nhAm cAu tri ldi "khong" drlgc ngq y ho4c khdng hon ld nh{n drrgc ldi til chdi cuQc thtrong lugng kinh doanh c6 thd tai hai th8ng thilng.

r I sti thubn ch&ng I

gia c6 nhi6u sr/ Khong gidng ngddi M!, nhitng ngudi tr/ hdo vd mQt qudc pha tr6n chring tqc vi nhi6u nh6m sdc tOc, ngtrdi Nhat xem stl "thuAn sU thudn huydt" cria ngrrdi Nhat Id ngudn gdc sU tlu viet crja ho. Ho tin rhng cria ho irong Xniat vd gen di truydn ld ngudn gdc nhfrng kh6 n6ng vd song nhdt. viec thdng nhdt moi nhdn td trong x6 hQi vdi mot f chi duy dao Nhat dirng c6c TnJdc chidn tranh thd gidi ldn thrl hai, mQt sd nhd l6nh quAn srJ vh ij. thuydt v6 gidng nbi thrrong d6ng dd biQn minh cho tham vong ih nhitng gidng nbi dd qudc crla Nhatl Ho tin rhng ng.rdi Nhat vd ngudi Drlc dan ddn vioc ho thrlong d&ng so vdt c6c dAn toc kh6c tran thd gidi. Didu ndy gidi. cho'rbng hai qudc gia ndy hodn tohn c6 quydn thdng tri thd

118

| Ncuor xriu

Hi6n v6n cdn su phan biot chfing tQc sau sdc ddi vdi nhrlng ai dang sinh sdng tai NhAt md khdng phdi la ngudi Nhat. Didu ndy thrrdng khdng hi6n hitu trong m5t ngudi phuong Tey, MOt c6ch tu nguyQn, nhfrng ngudi NhAt sdc MI vd Au it khi cd hba minh vdo xu thd chrl dao cfia xe hQi Nhat. Do v4y, hg hidm khi ddi mdt vdi c6c dinh kidn chdng lai minh nhrr nhfing ngddi mudn hda nhdp.

Trong nhidu n5,m, toi de trb chuydn th6ng thdn vd'i nhidu ban bb vd rgrrdi Nhat md tdi quen vd nhfrng vdn dd ndy. Kh0ng c6 nhidu bdt ddng ldm. Ho tho6i mrii thila nhan, it ra la 6 chdn ri6ng t4 rbng ngudi Nhat ky thi ngddi phuong Tay - tr6ng, den, vd Do Th6i. Hq t{ xem minh hidn nhi6n cao quyf hon ngudi rrung Qudc, ngudi rridu Tidn, vd phdn cbn rai cira chau A.

sau cuOc chidn tranh rrung - NhAt vd Nga - Nhat vdo ddu nhrlng n5m 1900, Tridu Ti6n roi vdo tay NhAt B6n. Dd d6m b6o mOt mfrc dQ hop tric ndo cl6 cfra ngrdi rridu Ti6n, ngrrdi NhAt d6 buQc nhrTng dbng ho thdng tri phdi ddi qua NhAt dd ho kh6ng thd td chtlc hay tham gia chdng lai su chidm d6ng cfia NhAt. D6 le ddng ngrrdi rridu Ti6n ddu ti6n nhap crl vao

nudc Nhat hiQn dai. Trong chidn tranh thd gidi ldn thf hai, khi ngrrdi Nhat trai qua nan thidu nhdn c6ng trdm trong, ho da bdt nhrlng ngudi Tri6u Ti6n lim viQc nhu nd lQ th4t str. Sau chidn tranh, nhfrng ngddi ndy dinh crr 6 Nhat. Tuy nhi6n, ddn tan ndm 198b, chinh phrl Nhat mdi cho nhrlng ngrldi Tridu Ti6n ndy vd con ch6u sinh d' Nh4t crla ho duoc nh{p qudc tich. Trrdc d6, ho chi c6 thd nhap qudc tich khi kdt h6n vdi m6t ngudi ddn 6ng Nhat. Nhfrng cuQc hOn nh6n nhu vQy le hdt srlc hidm hoi.

KhOng gia dinh Nhat ndo c6 m6t chrit y thrlc vd su ddng muc lai chdp thuan mdt cuQc hdn nhan ciia m6t thdnh vi6n gia dinh vd,i mQt ngrrdi Tridu Ti6n.

Trong bdt co tnrdng hop nio c6 thd bi nghi ngd, mQt ngrrdi Nhat s6 cd hdt sfc chfng minh rdng minh khdng ph6i ld ngddi Tri6u Ti0n. Edi vdi nhfrng ngrrdi Tridu Ti6n sdng & NhAt, it c6 tridn vong cho m6t c6ng viOc tdt hay sr,.f c6i thiQn dia rzi x5 h6i. Nhidu ngrfdi ttray t6n ddi ho, nhung thrrdng thudng v6 ngodi crla ho s6 khidn ho kh6ng duoc xem ld ngrrdi Nhat.

DAO D(Jc

-

vA D!'o Duc GIA

|

119

CdchdAyitn6mtaiSanFrancisco,m6tngrldiM}bantoikdthonv6im6t :og6iTri6uTi0n.Ngaytrongi6cu6i,mOtthanhni6nNhQtbananh.16k6o anhramOtch6ddn6iriOng'Hstsfcchdnthdnh,ngUdibankiakhuyon bi buQc phAi n.u li do tai sao kh.ng Khi fa. nJei ,0. f.no"g anh dy "aiitJn :-roncrjhdnhhOn16,ngudiNr'atb6obantoi"dNhat,bonTri6uTi6ncbn thaP hdn hon bon da den'"

VdnddthuAnchringvdntlsidmQtkh6iniOmcLfdngtliQu,nhrlngkhingudi Jthua., huydt" thi d6 gAn nhrr ln chuycn khoi hdi' Nhidu dd ,ra' ,ra n6i Nhat lb.Ol quA cria sd di crJ cfia nhfrng cit IiOu cho thdy ngtldi Nhat "gay "uI ngudiTrungtr*.,aTri6uTi6ncnngnhrrnhitngdbngngudinhQpctrtilkhSp thd ki thtl hai trddc cong gir'O"Jrg Nu* a, n6, adu rdt sdm td cdc qu6c

Nguy6n.NhirngngrldidicrrndyhbanhApvdjctldAnbintliatr6ncScdAo ban dia .irc.rg nhan chring hoc, nhfrng cu dan cua Nhat ga;.ilr'"" c6c bbng cria vdingudi c6p-ca, nhdt ld sd rQm 10ng ndy c6 *Ot ,l aa. aid- qidng mdtvdcothd,mOtdlcdidmrordngldkhOngc6dhAuhdtngrrdiMongCd. C6nhi6ubbngchtlngtrong.a.gi'i".t'6pcdcriangrrolTrungHoachothdy vd "ru'. ,4miOng. Ndu nn.rttg ldi kh&ng dinh c.a gidng rbng Nhft iU "guii trl c0 lap trddc day, thi khoing thdi thuAn chring dua vdo ba tr# n6m srJ

giandydudngnhuv0nghiaddivdiqu6trinhtidnh6acrjanhdnioai.

r I Cac ding cdp vi nhfin$ k6 bi rubng b6 I

TrongthdimacphriTokugawavirothSkithrlmrJdib6y,NhdtRAnchinh th(rc6pdqnghQthdnggiaicdpgidngnhtlTrungQudc.Xahoitluocchia thdnhbdngiaicdp:v6sIdao,,,o.'eaa",thdthtcOngvdthdongnhAn. Giai nhdt vd c6 nhidu tl4c quydn nhdt' Giai cdp v6 si dao Id giai cdp cao cria ho' c6c 16nh chria cirng binh linh cdp ndy gdm tu6ng quan vd iat "a ld hc thdng thrl b4c x6 hQi vdi ttt cdch Nong ddn chidm vi tri thri hai irong ngtldis6nxudtlrrongthrJc.Giai.dptr,othric6ngbaogdmthoxAyvdtho thricongthuQcmoingdnh'Thtiongnhdnbixemtan'o''gtructidps6nxudt vd bi dAt 6 ndc thang cudi ctrng'

120 |

Ncuor KriN

cdn c6 mdt tdng ldp khric, khong duoc nhdc ddn nhrlng k6 tiQn dan. H: duoc goi ld eta, c6 nghia ld ngudi cham vdo x6c chdt hodc nhrlng vdt d; bdn' Ho cdn dtroc bidt ddn qua"uydn ngtr urroiu^)r, ngni,a ,,crJ den rd dan x6m nh6", dm chi nhrlng ngrrdi nghdo t rrd ,d.rg ,ro"* ciic khu nha d chuor sau khi lon ng6i vao ndm 1g6g, Minh Tri rhi6n Hodng - loai b6 giai cfp'c si dao va cing rfc, chinh thrlc hriy b6 moi phan biQt giai cdp kh6c.

Nhtrng. dD c6 vui mrlng ddn ddu khi thd;.d. ;;; ;;;;. loi cfia giai cdp v6 si tJi*

Sil.TotH,

;?'1":u"

thudng

'o* n#,'";;# phdt rd .r,i ,r,iir,un*

Tir dAu thd ki thrl mtrdi bdv, nhrlng ngddi ndy d5 bi xd h6i ru6ng b6 b6i cdng vi6c ho ram. Ho ld nhrrng ngtrdi hdng trrit, nrrnng ngrrdi tho da vi gidy' Nghd nshiln- cita c6c r.y tho dn mdy, ,sudr ddo huy6t vd ngudi ",i, bidu cric 16 hQi sau a,rq. th6m vao danh srtch cfia nhrlng k6 bi "av

ff:-l"r*

srr khrrd'c tr) nhrrng k6 tiQn dan c6 thd hidu le kdt qu6 cr3a srr hidu sai m6t sd' hoc thuydt ciia ph4t giao thi6n;;;;';;'";:"_?,. r{t gidng thdi do cria ngudi Hindu adi vai tAng tdp

ti6n ddn ;":u,"fu*6 Theo hoc thuvdt phQt girio thidn t6ng, ngudn gdc ctla nhi6u nguy.n tdc cria Thdn dao, c6 ba trang thrii cria su sdng La riir, rrdn nhan roai thd hiQn minh' D6 ra: sattua' nguy.n rj' cfia.{:d.r*, anr, sang vd su hdi hda, Rajas, nguy.n rj' c'a str chuydn dong, hoat dQng vd bdt hdi ve ramas, nguy.n ly crra tinh tri tr6 vd 60 trrdng. it .rgoai na. ,rgO aao, kh6ng ai chi nhdt m6t trong ba nguy.n ry c6 duy 3i prrr ndy md kh6ng tro" vdi nguy.n r;f khric, m6i sinh vAt c6 trre fnan Irgt UJi ,.::* sO._ba nguyen tlf ndy linh hdn. phQt gi:io thidn t6ng chi phdi T9, nrr,irrg cho ,arrg khuy.r; hudng bdm sinh nay dan ddr ngrrdi ta di ddn nhrlg ,'oi .rra' thr;h ;;;^;;""* ddi.

Bdi sLr hod tr6n rdt ri6ng nhrrng phdm c#t nay trong *6i .a nhan, ngtrdi ta trri lsnh dao kh6n nsoan tt dai, mdt ngudi hdng thit gi6isehosc

rff-rlT

tl

Trong xe hQi Nhat Bdn, bft cfr ai Id hang thit hodc kf nfr, hodc mdt trong nhfrng nghd bi xem rdm la nholgTdi bdn, so bl;il gi6 rdtkhdc nghi.t

Dao DtJc

vA D o orJc ctA

|

121

vbo thd c6c nguyen lf tinh thdn sai dgng an ,{ ld D6y bdi x6 h'i n6i chung. k]]OT phAi ld mOt efo b6i Nhat "guAi tldo huvQt bdi vi anh ta li "eav "^v'-i'it eidi trdn tuc' O nuic ii urrrt* r,"rerma "tuui s6 khong dd ng6 vdi anh vi anh ta ld ngtrdt'l;; aiq'i"i"i;;?""t mdteta.chirc'o"e*lia;ali pnai ae 6p dr;ng vdo tinh thid;;;;H' gi6o ta. Nguyon U cfil i't'a' -"t'a" bi xa itOiia* ham buoc u"t' tu lhm mOt sd ta nghd nghiQp hudng md thi6n 't" kh6c' NhTq 6 Nhat' *e" 'u ;Ul 'q viQc ndv ma xno#;;; anh ta sinh ra' Con

dttgc x6c di;; ba["a13antr tlrroc bAo vQ bdi cria mQt c6 nhan f\rc ul aa; tU viQc nt'J" cOng drtdng di ddn nhfing bdn ttrrqc siao ch.o eta *"m tu +L'OyVdn to"g Nhtrng qt'a"l giai cdp cha phong tuc tAp da tr6:lanh mQt

;n;;*

[i "il" giui";i;;;" vh con cta eta'ti'"o-"itr'-"av' ti6n dAn 6 An D0' nQt tdng 16p truydn con ndi, *tl-rig

Ngrrditac6thdtuh6itaisaomQtngrrdihdngthit,ngttdigidtmddongvat li nho bdn hon v6 si d4o' oi aa",lar .' .* Tit o;:';; r.h b2ry thit ron "u lo4i-criu'mirrtr'":l Nhung sr'r that Ie thd ddv' ddng xem nhitng k6 chuyanluinu, lich thiQp ding ddn' N6 bi nhf,n*l**t tlugc theo th6ng IQ etu thdmchi con r.rrullg ngby nay, ngrldi Nhat il;;.r;.no-agrrla' hon dd d6rm id mot tit tuc ,rr. vie; vd nhitng ngddi cau xin don nQp ngrrdi thdnh ngddi van di6u tra nhilng ra* itottg cong ty ho ho[c tr6 b6o rbng khong

ntondovdo

,rorr* giu

^ot nhdn' amn nhd quan hQ hOn

t

amae

I udi

TiJamaetrongtidngNhat}Ehialdtinhy6uthuongbaolavdsttphgthuQc me - con' N6 le hQ gidng nhu'quan hQ *diquu" i6n nhau. N6 m0 "tOi c6 thd thAm nh4p 'a trJqnq itt"' t UOt' M6t am'ae tin vd tf"lo"e y6u trang th6i vdi gia clinh' ban bb' ngrrdi trong x6 hQi *d; BAn khSp moi m6i nuu'i

n-C

vd ngudc chri,tdqudc.Trongkinhdoanh,h"r'"e"utc6mdi-quanhQndys6ddm6t 6ng loi dung ngtrdi b6n ,*"r.t *uu Ngridi uu. ;rt quan hQ ddn quydn loi cfra tU khi so'\rlV hoai mdi Trung e"lt gia thuong lai. Tr6i lai, mQt ndu mot k6 la mat tqt tnc mOi*U" a'lqc kidm dd ltr'oi n6m quan hQ cLnLcLe ldm 5n mddi m6n hdng v6i gi6 hdi. Mdi mot ta anh .rro nar, xudt hicn

1"22

|

Ncuor xriN

drrdng nhrr Id cdch trlong t6c siing sudt gifra ngddi vdi ngtrdi. Tuy nhi6n. tr6n thtrc td, khdng chi c6 toin 6nh ndng vd hoa hdng'

Mdi quan hQ amae hdu nhu khdng bao gid dd"nh cho ngrrdi phuong TAy, nhrrng tdi trlng thdy n6 tdn tai gifra ngtldi Nhat vd ngrrdi Ddi Loan. N$Idi Ddi Loan c6 ndm mudi nem lich srl ldLm con dan dd qudc NhQt B6n. Mot ngrldi ban ngtrdi Ddi Loan cria tOi d5 phuc vu trong quAn dQi Nhat trong chien tranh thd gidi lAn thii hai n6i rhng mQt vii ban chidn tldu ngudi Nhat crja anh ta c6 nhfrng tinh cim nhu vay ddi vdi anh ta. MQt ngudi kh6c dA ldy bbng tidn si d Nhat n6i anh vd mQt sd gi6o srr c6 mdi quan hQ nhrr v4y. Nhung nhirng mdi quan hQ ndy hAu nhrr khOng bao gid c6 ddi vdi nhfrng ngudi c6 d6ng ddp phrrong Tdy.

M6i amae duoc xem ld quan trong vdo thdi mac phri Tokugawa. Bi tdn ph6 bdi xung dQt nQi bQ vd tinh trang bdt dn chinh tri sau nhidu thd ki', ddn thd ki thfr mudi sdu, Nh{t BAn budc vdo thdi k}'hda binh. Mac phir Tokugawa dac biet nhdn manh tAm quan trong cfia tinh trang xA hQi dn dinh vd ca ngoi mdi quan hd dnlae. Cudi cr)ng, d.nlcle di tldn ch6 drrgc xem ld bidu hiQn quan trong cfra dao dfc c6 nhdn.

Gifra cdc ddng minh tr6n thuong tnrdng, mdi quan h6 amae dtroc xAy d{ttg, d mQt mrlc clO ndo d6, tr6n tinh trJ lgi. Ed thdnh cOng, cdn ph6i duoc ngtrdi kh6c nhin nh{n ld ngrrdi c6 dao dfc. Ngrrdi ta s6 kh0ng nhe nhdng v(rt b6 m6t mdi quan hO ldm 6n IAu ddi dd ddi ldy lgi ich ngSn han; girla c6c ddng minh trOn thuong trtldng, ngtidi ta s6 ph6i chiu tiSng xdu ddn n6i bdt cf lgi ich nhdt thdi ndo cfrng ddu qud nh6 b6 so vdi thiQt hai dii IAu trong nghd nghiQp. Ndu gidi doanh nhdn cho rXng c6 mQt mdi quan hd nhrr thd gifra nhAn vi6n vd chri, gifa kh6ch hhng vb nhd cung cdp, thi cf thuc hiQn chf dUng dd c6m xric c6 nhAn cira minh xen vdo vdn dd d6.

MQt ngudi Nhat ban tdi tim drroc mQt cOng viQc trong mQt cOng ty ndi tidng ctia Nhflt sau khi tdt nghiQp dai hoc. Sau bdy n[m ldm 6 dAy, anh c6 cd hOi cluoc tuydn vdo mQt vi tri lf tddng trong mdt c0ng ty Mf 6 Tokyo.

Anh quydt dinh drr ph6ng vdn so tuydn d c6ng ty Mf no. Kh0ng bidt bhng cdch ndo thdng tin lan ra vd ddn tai cdp tr6n cira anh. BAi da ph6 vd rirdi

l

DAO

Duc vA D\o DLtc GIA

|

123

cfia anh'

srJ khOng trung thdnh :,rae v6ic0ng ty thir nhdt, anh bi sa thii. tim drroc vi6c ldm d rot khi bi phai hion, khidn anh gdn nhrr v0 phrrong :rotcOngtyNhatkh6c'Trongtrtrdnghopnhy'anraet)mOtcdngcuhi6u Nhat' :;ud tld qu6n lf ngudi iao tldng qu6 hodi nghi m6i arnae' Trong ],Iat khdc, di6u quan trong ld khong non srJ n6 ney le c6 thrJc vd chdn thdnh, vd that :rhi6u trddng hop, m6i quan h6

:othdtaon6nnnunlagiffanhfrngngrldichias6mdiquanh6ndy.

. I srJ rlu vr$r vA sr,-l rHAP KfM I

NgtidiNhatlu6nbi6m6nhsAusScbdivand6uuvi6tvdthdpk6m.Cdc ndiquanhQgiiiac6cqudcgiavdgifrac6ccSnhAnludndrlocphAntichxem td hao dan tQc mdnh 1i0t, didu ndv b.n ndo Ia ft viot hon. Dir Nhat i torrg mo hd cria mOt dan t6c c6 ndn vdn vdn hba lAn vdi m6t cdm gi6c thdp kam gia md n6 bdy t6 srJ khinh miet' Khi r6a vay mLrgn td chinh nhltng qudc chuyontrbthAnmAtvditoi,nhidungrrdiNhatcfrngthtranhAnc6mgt6c mo hd nhY.

KhdngmOtndnv[nh6acriamQtqudcgiandohodntohnt6chbiQt,nhrrng rdt nhidu' n6n vin h6a cria Nhat thi vay mdgn mdgn rdt nhi6u til ndn da trinh bdy 6 tr6n' ndn vin h6a nhy vay Nhrr

vanh6aTrungQudc.Ng6nngitvidtcrjaNhatduatr6nchr:vidtTrung Qudc'Tridtlfsdngvdt6neiuoa,/atr6nhinhmAuTrungQudc.B0m6y chat che ph6ng theo nguyon m5u cai tri vd tr4t trJ xa hoi drroc td chiic criaTrungQudccddai.Nhirngsr}liQuSdk}'cirngnhfrngthdnhtr.Iukhoa Nh6t Bin' ddu trl-Trung Hoa luc ilia du nh4p vdo hoc trr nhi6n budi ddu

NgudiNhatdahdpthunhfrng6nhhrrdngndyvdbidnddich6ngchophir hoP vdi tinh c6ch Nhat' mat vdi mOt Anh hudng hodn Vdo thd ki thrr mtrdi chin, nddc Nhat ddi TAy c6ng nghiQp' Quydt dinh phii c6 todn khdc biQt, tinh hudng tu phrrong d6 trd thdnh mot didu khoAn cu duoc moi thfr til bon ngoai .,t,a,, ,,.9i

'q thdtrongchinhs6chqudcgia,d6ldhdpthutdtcAnhfrngginrldcNhat

124 |

Ncuor xrEN

thdy cdn thidt tU c6c x6. hQi cOng nghiQp dy vd hda nh{p chring vdo xd hQi Nhat B6n.

Trong khi tu trfdng cfra ngtrdi NhAt dttgc dinh hinh bdi Phat gi6o Thidn t0ng vd dao Khdng cria Trung Qudc, kidn thrlc khoa hoc cfia ho lai ddn til phrrong Tdy. Didu ndy khidn ngddi Nhat cdm thdy thidu mQt b6n sdc qudc gia thuc thu tlrrgc hun dfc til cdc quan didm thuAn triy Nhat B6n; didu ndy dd g6p phdn tao n0n c|m gi6c thdp k6m mo hd cfia ngudi Nhat. Bbng chfing Id sd nh?y c6m cfia ho trudc c6c c6o buQc rhng ho khdng s6ng tao md chi sao ch6p.

Nhat dA du nhQp rdi cii tidn c6c quan didm vd kh6i ni6m cl6 drloc cOng nhdn, thf tdt nhdt md thd gidi c6 thd c6. Ching cdn phi thi gid bQn lbng ddn nhfrng sai lAm hay b6 tic. Didu ndy thtldng girip cho thidt chd cfia Nh4t hoat tlQng tdt hon so vdi nhfrng nudc md Nhat dd m0 ph6ng. Su hiQu qud cira ndn v6n h6a NhQt ld ngudn td hao cria ngrrdi Nhat; str khdng thudn triy Nhat Bdn cfia ndn vin h6a d6 gAy ra cho ho su md hd vd b6n sdc.

C6,m gi6c vd sd thdp k6m hay du viQt thdng trdm cing vAn mOnh nudc NhAt. Ldn dAu ti6n nddc Nhat c6m thdy tnr vi6t tuyQt ddi la vdo thdi hodng kim cria chd d0 thtrc dAn cfia ho, trtldc khi gAy chidn vdi Trung Qudc vd phuong TAy trong chidn tranh thd gidi ldn thrl hai. Edn thd kf hai mdoi mdt, Nhat BAn mdt lAn nf,a c6 tluoc tron ven c6m gi6c rtu viQt. Thd gidi b6t ddu nhan thdy ntrdc Nhat tu b6 thai dd lSnh clam cfia ho vi mQt ldn nira dAn kh&ng dinh lQp trddng cria minh tr6n tnJdng qudc td.

Trong cric mdi quan hQ ttrong tdc trong cuQc sdng riong va. trong chinh tri ngudi NhAt ddu bi 6m 6nh bdi thf bQc tudng quan. Khi ngudi Nhat g6p Sd mOt ngddi mdi quen, trddc tiOn ho so xdc dinh xem ai ld ngudi bd tr6n, ai ld ngudi dudi dd bidt cdch xir srJ thich hop. Ddn tdn cu6i nhfrng ndm 1920, khi ngudi Nhat Sip mQt ngrldi phuong TAy ho sG trJ nguyOn quy thuAn ngudi ndy bdi vi thd qudc td cria Nhat Bdn. Ddng thdi, ho cfrng cdm thdy tnr viQt hon bdi vi ho thuQc gidng nbi NhQt B6n.

MQt vdi nhd vdn Nhat dd nghiOn crlu sU mo hd ndy trong thdi dQ cfra ngudi Nhat. Trong sd cdc nhd pho binh xi hQi ndy, ngudi tluoc bidt ddn

D1o

Duc vA o4o BtJc

crA

|

125

nhidunhdtlhcdnhdv6nYukioMishima.TheomQtnghiandotl6,to}rnb0 cria tinh c6eh Nhat' th su ihlong idu noi m4t tdi su nghiQp cria Mishima

Saukhimdt,Mishimad6tr6thdnht6cgihNhatR6ntlrrgccangginhdt c6ch lap di ctng srl th&ng ittii'"pt'o"g sinh lfc *;;;';hdng h"i trong thd ki di fng' Ngrrdi Nhat t t igrr tou aq. gia Nhat ai ;;'u* b4o rh. 't th6n tldn loat'' Mishima khuvdn khich klons tni ca ngdi srr tuan nio' 94; ru"di nh6'n vd ddn tQc' Ngodi *ii;;Ji l?i tirli ngddi Nhat tna"r, ""*mtroi uu r.i.n ian "a.t''c6 vh hon t6m mrJoi truyQn ng6n' ba thuydt, tidu bdn mrJoi h f\'[Jnuirtuous Educational c6c tidu lu4n ;-nt Utt

cdn c6 mQt tuydn tfp tidu luan nhv vdn duoc in lit'uai d'uc.u6 gid'o d'6 m.t Seminar (Chuvan sau cltloc trinh bdv trong Uao 'di trong c6c chuvOn 1tu"

;;t;"*

i9i

;;;;

IuQn cria buditruy.nhinhddcbiQt0Nhat.TrongtuydntQpndy'Mishimadrlara th6n' i4o 'u mQt con b5o tranh thing J;;;;'vh -6t nhQn nhfrng

rl,

li

:

i

thrr chi trich' nguoiNhat vb mOt cdn mda bdo minh' Ong trJ cao vd t{ ti cria ddng giTl lO" I6n gi6c cAm Khi vidt vd tg57 ' Ong ctuoc mdi ra k}ri ong 6 My vdo nlm di6n viQc str mQt ti cld mi.u vui mirng vila kinh mot gt;; il rreuoi Mi.Yta nhd tai tiQc da budi mQt ddn d4i hgc Nhat cfing tlttoc tOtlnrdng i'f" trddng t"Cu n6n ng?c, 6ng nhQn phong th6i hoat n6o cria minh ud 'tta, tid"e ndi ndy Vi mdi tham dU' budi tdi' ngddi ndi nu?i tdi vui v6' Trong sudt m.t cl ;# tr.ng Mishima ta d6p lai hdt sfc kinh cdn khi ,aiit..ng r.* ;"r;e." kd tbi c6 tidng "9r .d. J t6 ; nh(rn nhtrdng ddn hbn ha' Tuv ony-.nigr vdi 6ng drroc chri *,a n# k6 thdp k6m hon vd ddi xit ld nhrr i*u Mi.t r+i dv c3 nhi6n 6ng ta ""* ca ludi tdi ngdi hiQu tn/6ng ;;; d,rdi. ngrrdi vdi xir ddi theo kidu

thayddigitathaiao-nnrrn,,t',ru,,etrrJdcngrrdiM}vdngaomantrrJdc minh' ,rguOi ddng hrrong cria

ChinhMishimacflngbi6mAnhbdinidmtinctrangrldiNh4tvdsrjrfu chQp chdn giQn dien len' trt/dc th6i dO 6ng BAn' Ntat viQt cria gidng "Oi ngoai qudc' Mot ue"rr"g+o m4n trudc ngrldi nhufng nhfn srr gifia hdn ha Bin Ii mQt qudc gia c6

vJi nhau ("Nhat khtim m6t, ngrrdr Nha;; io khdu-hicu inc bi tl6nh bai"). Mat kh6c' ho khon* vd th6nh thdn ngu6n cQi

126 |

Ncuor KrEN

ndm trudc ngudi phriong TAy. Theo Mishima, nhrlng cdm xdc l6n l6n nd1, xudt phrlt tr] nidm khao kh6t che tl{y cdm gidc thap k6m vd dd c6 cdm gi6c td tdn gid tao.

r I Sd man rd vin minh I

I

Mishima cho biSt: "Trang thdi tho6t tuc cria con ngddi thudng chi Cluoc khoi l6n trvdc crinh mdu dd. Chring ta khdng chi thdy didu d6 trong c6c trAn ddu bb md cdn thdy rhng c6c nghi 16 cria NhAt Bdn khdng thd tidn hdnh tron ven md khOng c6 mOt d6m dong di6n cudng tdn cdng nhau cho ddn khi miiu dd." Ong x6c nhdn rXng th6.i dQ dao dfc gid cfia ngudi Nhat ngdy nay xudt phdt til viec khong thd thoa mdn su khdt m6u ay trLrc ti5p.

"Kd tu khi thdi dai v6 sI dao kdt thfic, Mishima kh8ng dinh, ham mudn bao h1c dy chi c6 thd duoc th6a man mdt c6ch gi6n tidp. Mdu trdn ngap moi thit md ngddi Nhat rJa thich: vdn chuong, kich ngh6 hay phim zinh. Ngudi NhAt chEng bao gid n6 tr6nh cdc c6nh tra tdn hay bao luc." Ong goi ;i rhng ngudi Nhat c6 thd ldm diu bd't n6i thdt vong cfra minh bhng crich mang mOt thanh kidm vd si dao khi di ldm.

Mishima thila nhdn rdng ngudi NhAt c6 mit man rd t6'i tam gidng nhu nhidu dan tdc kh6c. N6i khet bao luc bi s{ kdm chd crja x6 h6i vdn minh hi6n dai dd n6n. Nhfrng ldi nhan dinh cfra Mishima d5 cham vdo m6t n6i clau. D6 ld mQt dd tai md it c6 ngrrdi Nhat ndo mudn ddi mit.

Str tdn bao qu6 mrlc cria ngudi Nhet trong chidn tranh thd gidi ldn thfi hai tluoc cA thd gidi bidt ddn. Ngdy 1b thdng Hai nrm 1989, td United press International cfra Uc da ddng t6i mOt cAu chuyOn vd m6t crlu chidn binh Uc 69 tudi t6n George Stevenson ngudi t6 c6o rhng cdc ttr binh chidn tranh Uc de bi nhfrng k6 bdt giam ngudi Nhat nudi bhng thit ngrrdi.

Thring Hai nim 1942, ld mQt tr) binh bi buQc ph6i ldm tdi xd xe t6i, Stevenson kd 6ng dd phdn phdi ba tram thilng thit cho m6t trai tD binh 6 Campuchia. Thit duoc udp tlrrdng vd girng vd hic nhric gidi bo. Stevenson nght rhng dng dang phan phdi thit ngua ho6c thit heo. Mui thit kh6 chiu

D4o DUc Dao DtJc vA

GIA

\

127

h6i mot si qy1. ddn nbi .ng

;

"sid,'*fffi:J}ii,1il:"-r:;Tiit$i:l:ili ;;;:.'.'::""Ji:t: *:lilf",,u, Tdio"i:: g0f,;;; lU:lrTii 3Jl; i'"'* Quo' 'oi rrdp vd dong

;il*;:t;*t'#;il Nhat." cho

-t'+iiill}ffi

.::.. -c,riri Trung eudc trong "61-cuoc

linh

thrl

Ht Il il tffi ',: i'^:::,i:' :il H:l* o' :l "t?',ffi :."}il-#;' .;F:g:*: :da ::ff ; f;: H;';;;;* Ngriol'Nh'e *ottg' ngtioi ia lot da T'; ; ) u: l' 6'i* r s Itiq#i'K'i-'t f *';; 1n .**ut y :1fiI.iJr:litrJ;;'**, ii,,g u6" 1 oidu niry ,,e , ruy nhi6n, ut:#;t;rJ*"* md Qudc kh6 Trung vd cins thdi Nhat dQng kh6 man rQ "u, iiu -i "*,.1 aav' s"t tdn bao ,'or* T;;;;;. ,u kd "hu."g.hdnh ddsc o a ph 6t "ro, N gud

i

m o'L

il;l}ffi

:l;il

j".T J'.H-.*n

j';"1;;. ;' ;;il'T .Tj I1",1".?

s

ti man

r

cu

xit Dfic'

'*i ffi:H* hirnh oo"sJu

ho

ffi ;?"-i, *:, ;ri ** rhdi chien'.]:*'l?:'*uifl#il-;r!

:iT

3!

tii toan :i,ob0 van

# i"?'iffi

dd

:ll:

s: iiff l?i :;"x*q')Tfi:.i;'d l **r'.: klo5 c6 lua chon NJ"at "^". ;, tri idi ,rr',,, "cfrrng toi ttl h6i mor t,t'i?u';t;; cdp..kho6ng san nghe mQt

T;r:'ij;'uli";#;;; lffi i[!{{ "i**':'trJ* ;l',nu,, .* *uu i N!?1 ffi:,l'"l'; ffi"r;lt rridu ri.n' Dbi **'nia* lfi li':F*ilvay?"

kha

na'*"*";;

nhd ;ru'U":;:'"f#i; il{ F: e"o;' hq i?'.*an-rd

l'ou"

uu"i*"*

lmtilllilffi|-

128

| wcuor xrdw

Didu thd vi ld su nhdt qu6n ctia c6c cAu trd tdi md t6i nhAn drloc ru khodng 30 ngudi Nhat. Tdt ca ho d6u n6i m6t didu nhrr ld: *chidn tranh md. Moi ngudi ct6u phrit di6n trong thdi chidn." Tdt c6 ho ddu n6i mdt ciich don gi6n nhu thd d6 le mQt ldi gi6i thich ddy drl. Tdi cfing nh6n duoc phan rlng gi6'ng nhu v{y tr} mQt trong nhfng ngddi ban than nhdt cfia tdi, mOt phu nfr mang ddng m6u nfra Nh4t nfia Trung. c6m giric d6 khOng lam di6u gr dac biQt sai tr6i c6 v6 nhrr gidng nhau 6 da sd ng,Joi Nhat. vdo thring 12 ndm rgg7, Nhat chidm thfi tro Nam Kinh cria Trung euoc.

Trong ba ngdv thdnh phd nim trong tay ho, linh Nhat di6n cudng truier,, gidt ch6c vd hdm hidp. chring bdn hodc dam bing ludi lc udtlrr ngLrdi Trung Qu6'c ndo chring gdp' Chting ham hidp tQp thd;di sau d6 set rrai?an bi con grii tr} bdv ddn briy muoi tudi. chfng ruQt phu -oi drinh cd xem c:ii thai ld trai hay g6i. Rdi sau d6 chfing "o -r"*]i., ue chup dnh dd rrr, girl nhfrng kho6nh khdc v6 vang dam m6u d6. Khi chring ngilng lai, 850.000 ngudi rrung Qudc dd thi6t mang. s6ng Duong tt, ddng s6ng ch6y qua thdnh phd da nhu6m d6 m6u ngt^{di _ theo dring nghia den.

Toi de nghe vu hdm hidp Nam Kinh dtroc bdo chfra bhng c6ch so srinh vdi dri moi vu vi6c tr} vu thrim sdt M! Lai cho ddn Toa rin di girio cfia Tay Ban .,Linh Nha. MQt ngrrdi Nhat Lria -IJrnn dE uur n6i vul vdi f,ol: tOi: ryly My trong giai giai doan chidm d6ng '4u sau chidn tranh d6 hdm hidp nhi6u c0 grii NhAt. VaV ifri c6 gi ei md Am dm i v6.i v6i vu hdm hidp Nam Kinh?"

Ngtrdi Nhat d6 tao ra lich s& cfia ri6ng ho vd chidn tranh thd gidi ldn thf hai vd d4p tdt moi n6 ltrc chdng lai n6. Trong mQt chuydn bay ti ror.fo aa' Bdc Kinh, toi gap mdt ctru binh Nhat - ngudi cr6 tilng tham gia vu th6m s6t Nam Kinh. O.tg ta n6i rang nhrr mQt n61.rc chuQc ,6i, o.rg trlng mudn xudt brin quydn nhat kf md ong vidt hdi chidn tranh.

Mgi n6 lrrc crla dng duoc il:ip trri bdng srr tu chdi vi phan n6 trddc mo^ng udc khong 6i qudc cria 6ng khi mudn ldm sdng lai mQt vu vi6c nhu thd. ong budn uao toi *c6 mOt mdi nguy ldn trong mQt qudc gia til chdi thta nhan "au toi l6i trong qra r.rr,r.J" "0."

N6 luc ciia chfnh t6i trong viQc tim tai liQu vd vu h6m hidp Nam Kinh cfrng gip phai su tir khudc tfong tu. c6ch d6y vdi ndm, t6i tim kidm m6t

130

| Ncudr xrEN

cria ho thi cdm gidc nhuc nhd dtrdi tay Hoa Thidu trl6'ng h6i quAn Perry.

Ky da bdt ddu mdi tr} thdi

Ngudi Nhat hodn todn khOng cho rdng vidc md ho cho ld bi bdt nat ndy dd thuQc vd qu6 khrl. Ho xem nhfrng ddi h6i cfia Mi vd viQc md cira thi trudng Nhat cho hdng h6a M! Id mQt n6 luc khric cfia chd sam trong viOc bidn ho thdnh nan nhan. Su de doa han chd vd mau dich cfia M! drJoc xem nhu mQt n6 luc nhXm ldm cho hdng h6a cria ngudi NhAt trd non k6m chdt luong rld ngay ci ngudi Mi cfrng khOng thdm mua chring.

Nehg thuat truydn th6'ng Nhat Bdn chdc chdn c6 rld cap ddn bi kich ndy. chfi dd cfia sdn khdu, 6m nhac vd hQi hoa thddng tap trung vdo n6i rlu sdu nhidu hon c6. Ngudi Nh4t thich nhin ho trong dnh sring 6m dam.

Khi ydu t6' bi kich vdng mdt trong cudc sdng ddi thtrdng, mOt vdi ngrrdi Nhat thd.y c6 nhu cdu tao ra n6. MQt ngudi ban, mot cEo crja m6t cdng ty n6ng nghiQp Nhet c6 ldn da n6i vdi t6i: "HXng ngay trong nhat klf cfra toi, toi vidt vd nhrrng chuyon rdt budn". T6i h6i: "sao anh khdng vio.t v6 didu gi d6 chiu? cf thfr nhin cuoc ddi anh xem; anh c6 qu6 nhidu thf dd bidt on. Tdi chdc chdn rdng anh c6 thd tim drroc mQt didu gi d6 thf vi dd vidt trong nhat kli cfia minh." 0rg ta tra ldi: "Nhung t6i thQt su ua thich c6m giric uu sdu."

r

I

I tUQt x5 h6i lu6n cinh gi6c

GAn tldy trdn truydn hinh My, toi thdy c6 m6t chtrong trinh vd m6t nh6m sI quan cdnh sdt M! sang NhAt dd nghiGn ciru nguy6n nhdn ti lC tOi pham thdp cria Nhat. Nhtrng nhrrng gi md cdnh s6t Mf ghi nhan trong chuydn cli crrdi ngrra xem hoa cfia ho thi it hodc ching c6 li6n quan gi ddn ti lC tOi ph?m thdp. Nhfng ydu td quan trong nhdt kh6ng ph6i Id didu ho nhin thdy. Nguy6n nhAn ndm sAu trong co cdu xd hQi. HAu nhrr moi ngrrdi Nhat ddu dd mdt ddn ngudi kh6c, kh6ng nhdt thidt la dd truy tim c6c hoat dQng tQi ric md chi Ia dd xem nhfrng ngddi hdng x6m cr-ia minh dang mdu toan didu gi. D6 ld mQt quy tdc bdt di bdt dich, dr)

DAo D(Jc vA EAo

DIJ} GIA

|

131

it6ng nd trong ddu phii tuan thtr' kh.ng drroc vidt ra, mir moi ngrrdi Nhat du' crla hdng x6m vh ngddi quen' Thi Ho s6ng trong sd quan sdt ngdy d6m ldm hdng ngdy vd phai vd m.t .ng ch6ng cnam chi, d6ng trong phai di mang lai n6i hd then gh6 sdm' Ong ta s6 muQn viro m6i tdi' Ndu vd nhd gdmchogiadinh'Motngtiuic6ti6nddduoccholiph6ildmviQcmuQnvd

saud6duocth6ptingsdptidpdaikh6chhdng.Vodngtas6tr6thdnhdd ndo cfrng vd nhd sdm' tdi tldm tidu cria tdi xOm ndu Ong ta tdi NgrrdiNhatthatsrrddtAmddnykidnciranhitngngildikhdc.Hox6y khSc vd cfrng crrc ki' quan tlidm cira ngr/di dtrng cuoc sdng cr3a minh theo

hdoph6ngtrongviectdfbinhphdmngddikh6c.Nhfrngd4cdidmndy tlugc chring 6nh t'tldng

dd hidu kh.ng phai td .,1u ,iOrrg ngddi Nhat, nhung ph6i x6t ddn ngudn gdc cria chirng' sAu rOng ddn x5. hQi thd ndo' tlrloc nh6m lai thdnh tr)ng don vi Vdo thdi phong kidn, c6c hQ gia tlinh

nimnhdmQtnh6m.Nhrlngnh6mndychiutrilcinnhiQmtrrJdclanhchria kd c6 tr6 vi cfia moi c6 nhAn trong nh6m' Ndu bdt c6 an, cria ho v6 hdnh

con,phamtOichdnglail6nhchfia,moithdnhvi6ntrongnh6md6us6bi tai sao moi ngudi trd n6n phat nhu nha,r. Hodn todn c6 thd hidu drroc rrilng quun

ia-

adtt viQc ri6ng cria ngrrdi kh6c'

dNnatngdynay,nh4ndriocthrrndcdanhvdc6cvdnddri6ngtrJ_cho gia tlinh bdn tion ch&ng han - ld bidt h6n tho cria con ban xudt than tir chuyQnphdbiSn.H6nthOcrjaMishimad6titngnhAndrrocc6cbflcthjn[c mOt gd nhrr Mishima' danh c6nh b6o c0 chd n6n kdt hOn vdi

. It-Han xdp t6i vio tling cdP Gucci B6ixdhoiNhatrdtquantdmddnvdndddiavi,6nm6cd(rngc6chvd tdt nhdt dd clam brio rhng ban hdnh xrl phdi ph6p ld di6u quan trong. Cdch khdngchldnmacd(rngc6chmdmgingddicldunhanthdythd'ldmac nh|ings6nphdmcilac6cnhdtaom6unditiSng'QuAn6ovhphukiQnhiQu

datrdthdnhbidutuongquantrongnhdtcfiadiavi.Mfcthudc6tcddanh khao kh6t' Ch6ng ld ldi khing vdo hdng nhap khdu xa xi chi ldrnlo th6m

132 |

wcuor xr{w

dinh rhng ban khdng chi c6 thi hidu ddt ti6n ma ban cdn c6 khzi ndng chi

trd

nrfa.

Oy vi6n qu6n tri Nhat tr6 tudi thudng s6 mang th6t lung Gucci, trii xrich channel vd m6c kh6a cria mdt hiQu ndi tidng kh6c. phu ntr tr6 gidu c6 s6 mang chidc xrich tay ctia Gucci hodc chanel vd qudn m6t chidc kh6n chodng hdng hi6u. Toi trlng tinh cd nhin thdy mQt ngudi mdc todn hdng hi6u chdu Au. Tron bia mot tap chi thdi trang Nhat id m6t phu nfr mdc mOt chidc 6o thun ngdn tay c6 chfr chanel in tr6n ng{c, vai phdi cd ndng mang tdi Gucci, tay tr6i xdch trii du lich vuitton. Ddu doi mu Fendi. Ldi chd thich: ,,MOt phu nfr c6 v{.n dd vd cd tinln."

r

I nau rrdi sfp sgp

c6 mQt cau chuyOn Trung Hoa ndi tidng tu ddi rhrrong vd mOt ngidi cr ngdi i ra ddy mi lo bau trdi sdp sup. "chuy6n gi s6 x6y ra ndu bau troi sup xudng?" 6ng ta thudng bdn khodn. "Ta s6 bi c6c vi tinh tri nghidn n6t mdt.,, Ngrrdi Nhat dilng cau chuyOn ndy nhu m6t chuydn ngu ngOn trong d6 nudc Nhat drloc vi nhu ngudi ddn 6ng Trung euoc kia, crl ngdi i ra day md lo nghi -vd mot thdm hoa kh6 c6 thd xdy ra. Ngrrdi Nhat c6 v6 bi dm dnh bdi srJ tdn vong cria nddc Nhat va gi6'ng ndi Nhat t'Jdc mOt mdi de doa mo hd ndo ddy md moi ngrrdi cldu c6m thdy 16 rdng. Nhrrng ngtldi Nhat kh6ng ngdi do md. than v6n; ho lam vi6c di6n cudng dd duy tri vd gia tdng sfic

manh cria qudc gia.

r

I

I

Kh6ng c6 kh6i niOm t6i t6i

Ngudi Nh4t c6,m thdy ho tdt hon nhi6u so vd.i ngrrdi phrrong Tay theo Thi6n chria gi6o, nhrlng ngddi ph6i chiu ft6ch nhi6m vd moi hanh vi cria minh trong ngdy ph6n x6t cuO'i cDng. phAn ldrn ngrrdi Nhat theo ThAn dao hoic Ph4t girio thidn tdng, kh6ng dao nio trong hai dao dy c6 nhfrng khrii ni6m ttrong duong vdi khrii ni6m cria phuong Tay vd tqi l6i, dia ,rgu. huy thi6n dudng.

--

DAo

Duc vA D1o D'tJc GIA

|

133

NgudiNhatndothQtsuhidutldgcluatNhAnquA(Karma)crjaPhatgi6o thidntOngs6lu6nsdngmQtcuQcsdngtrongsachthuAnkhidt.NhttngluQt Nhanqu6rdtrrraruu.o6irroiphanldnngudiNhat,tdngi6oilonthudnchi Ih mOt he thdng c6c nghi

.

16'

I r,t s6t - c6ch giii quvdt mgi chuvQn I

dNt'at,ndutdtc6moithird6uthdtbai,ngt/ditalu0nc6thdtrJs6t.Tu s6t, hidn nhion ld lieu ph6p cho

ddn. Tr,t s6t ldm cho moi viQc tr6 n6n dring cria cho ngtidi bi 0 danh bai thdt bai qu6 khii vd danh drJ s6 ddqc khoi"phuc

anhta.NSumOtngudic6mOthanhvid6nghdthen,giadinh6ngtas6chiu chungn6isinhucdy'Contrai6ngtasotlnongtimiluocviQcidmtdt,con hodng. Dd cdt g6nh ndng ndy kh6i gdi ong ta s6 khong auq. /rlt6i gitiang c6ch tu sdt' viec trJ s6t s6 khoi gia dinh minh, ,rguii dldn 6ng thudng "rron n;u ngtrdi sdng. Ngrrdi ta tha th(t cho ai phuc danh a,f .frJ ngudi chdtcfrng cai gi.6 ctia mang sdng. v6i ngtidi Nhat' chon c6ch rav r+ trr?"n Ju"r, nu"g rdt nhidu' quan trong hon gi6 tri cria mang sdng danh du

. | rutO"S quâ&#x201A;¬n, kh6n$ tha thf HduhdtngudichduAthichtrAthr).NgtldiNhatkhdngttQcquydnvddac didmndy.Ndubanxemphimvdv6sitlaovdKungFu,bans6thdyrhng quanh d6 tei tr6 thil' Khong c6 nhidu cdt hdu hdt c6c cAu chuyQn ddu xoay iid., tttd ndy: ca gia dinh nhdn v4t chinh chuyQn kh6c nhau; pt an idn di6n

bimOtl6nhch6atnn6cs6thai.NhAnv4tchinhddnhcAtudithanhxuAn dudi rdi gidt chdt ton lSnh chfia vir dd hoc v6 vd c6 thdi tt6ng ni6n san hhngchuctDytilngcriahSn.Kh6ngmotphritgiAyndoanhtaqu6nrbng bdn Phan cria minh id PhAi trA thil'

Gitrathdkilg,khiSatsumavdChoshuhopnhdtquAndOiddlatdd mdi lion tro duy nhdt giita

ng6i vua, chinh quy6.r .,1u ttldng quan r6i lQp lai

holdchaOnghotilngbitudngquAnTokugawatl6nhbaihaitr6mnim thr) nhttng hq da g4t mdi thir girla trddc d6. Satsuma vi Choshu udrr la f.a

134 |

Ncuor milw

ho qua m6t b6n cha Ong minh.

khi drlng t^Jdc tr6ch nhiQm rrra thD cho su thdt bai cfia

Mdt cAu chuy6n duoc nhidu ngr_rdi bidt ddn d, Nhat kd vd mQt v6 si dao sdng vdo th6'ki thrl mrrdi b6y t6n ld oishi. Thfi linh cria oishi bi buQc phdi thrrc hiQn seppuku - tt/ s6t bdng cdch md bung sau khi bi mQt trrdng quan c6 dia vi cao vu c6o. oishi thd s6 trd thi cho chfi. Thoat ti6n, dng eie ldm mdt k6 n:it rudu trong siiu ndm trdi dd tr6nh srr nghi ngd "u cria k6 thn hirng manh. Ong bf mat tuydn chon b6'n muoi siiu v6 si dao cfra thfr lrnh, nhfng ngudi c6 cDng quydt tam tr6 thi gidng dng. cudi cing, ho d6 c6 thd ch5t ddu k6 chiu tr6ch nhi6m vd cdi chdt cria .hf, -i.rrr. sau d6 ho mang dAu hdn ddn ngOi ddn noi girl tro cdt ctra chrj. Sau khi hoJr tnu"n'Oa, ph4n, cd bdn mrroi bdy chidn binh ddu trl srit.

Vi6c cau chuvon ndy li ndn t6ng crla mdt tidu thuydt rdt drroc tra thich, mdt vr& kich Kabuki, vd sau d6 ld mQt bQ phim ndi tidng cho tht'y nhidu di6u vd th6i do cria ngrrdi Nhat d6'i vdi lJng ham mudn brio thu kh6ng ngudi. SrJ kh6c biQt gira cdch b:io thD cria ngrrdi Nhet vd ngudi rrung eu6.c la vi6c b6o thD cfra ngrrdi rrung eudc thudng duoc tidn hlnh n6i iroi ca nhdn don 16 trong khi ngrrdi Nhat thrrc hi6n vi6c d6 theo nh6m.

, I nan t6c rcidn xe hoi Nhat c6 gi d6 gidng mQt td kidn. M6i thdnh vi6n c6 vi tri nhi6m

vd

vu ri6ng biQt dd phuc vu cho ddn. Cung nhrr m6t ddn kidn thi manh hon m6t ddm cdn trDng rric nhric, xa h6i Nhet B6n hi6u qud hon nhrlng xa hdi md m6i c6 nhan kh6ng s5n ldng khudt phuc t'rdc ;f chi cfra

tQp thd.

Giri tri ld'n nhdt cfing nhrr tai uong ldn nht't ctra ngudi Nhat la khe ndng hy sinh bdn than cho muc ti6u cfra qudc gia. nro.,g ,rt idu t.rdng ,rqo, ;"" khi tdt nghiQp dai hqc rdi gia nhap mQt tqp dodn ldn, m6t thanh ni6n Nhat bidt 16 cuQc sdng cfia minh s6 nhu thd nao trong nhirng ndm sau d6.

Khi c6 mdt dan tdc s5n ldng hy sinh hoat dEng ci nhan dd trd thdnh

Dao Doc

vA

D1o

otlc crA

|

1-35

cong hanh phdc chung thi chrj vi viQc ldm 6nh v0 nhffng thuc thd v0 danh tri thQt di6m phitc' ty vd c6c 16nh dao chinh

drj 6nh hudng Sr;kh6cbiQtgiiransdgiv]<j6nld6ch6kidnthichilhkidnthOi.Chfing ng,rui Nhat de hdp thu MOt;; cinhan. tht.h kh.ng c6 s6 viec vd nhDr ngav sau a'rqJ"ia* r'iA1 uC p;;;;tut '''i :"' tham vong

thd hiQn s6 thich vd td "ui ";;;;; trre hiQn ttugc trong mot ;;ilt;;J

cria thd sidi *6t' gid ldm, "ghic6m x6c c6 nhan. Nhring nhfrng kiSn c6 td chrlc chit ch6'

ni6m;;;

vi ndn kinh t6 Kh6ngthdkhOngngrrd'ngmOn-gtrdiNhatut'!i"lqu6quvdt'khAndngxem dep l'dn tuo t'o"'-ud dl;;tdt mQt vi rdi t;-"h;n thddng rqi ith ngDry don gian nhdt thfdng dong hoat thric .to' Jirng hinh srJ hodn crja ho. ,rruat nhd ,,6 tut theo dudi ,r*nc hi'h i"ut 'q ;il;.;, bidn ch6n* d6ng hAotrongmoiviQchgldm,.Nlldn;ngrldikh6nngoanluOnphAighinhd mqt ngdJi ban thi Ie di6u t'lu ia ndv chdt" phdm rhng ndu nhitng d6ng so' crja ddi thri' ch(rng thQt .0" mUng,

"iu-ia

TrungQu6cvb,nhi6uqudcgiachduAkh6ctinrhngm6ingddiNhatthd lriQnnhitrrgphdmchdtniy.theoc6chtichctlcnhdt.TuynhiOn,ch(rngta cfrngbidtringkhildmOtr.r'di.t,u,,gnhdthttdngtdicr)ngmQtmucti6u chung'ngrrdiNttatthudngta"'"*Oihidmf'qulhoc6cnrJdcl6nggidng cria ho'

136 |

NGLtor

KriN

W Li6n hiâ&#x201A;¬p Somuroi

t I rvcubrv cdc sAMuMr Nhin bd ngodi, Nhat ld mQt xd h6i c6ng

du'i bd mlt {v ra mQt x6 hoi chiu 6nh nghi.p hiQn dai. Tuy nhi6n, b6n nu** i, .x. cfra qu6 khrl phong kidn cfia n6. Ngudi Nhat van cdn'chiu su rdnf broc c,ia truy.n thdng v6 si dao' Dd hidu duoc ngLrdi Nhet, phrii nghi6, .Iu ri.r, ..i vd huydn sr? quanh truydn thong dv. Theo c:ic tdi li6u cd xLia nhdt ,u, ddn ngdy _

nay quydn Kojiki (Ghi ch6p v6 ciic ,u f.r0., cd xrJa) a,lo,"ir, fiOn soan vdo ndm TI2 CN, vd quydn Nihon Shoki hay Nihon*, ir,u" # Nhet B6n) bi6n soan vdo ndm 220 cN khi rrdi vd Ddt drrgc tao thdnh, *0, ndng lrrc huydn di trich d6i chring ra. Kunitokotachi, vi bi chda te irra., th6nh, dd tao Izanagi va Izanami, hai vi nam ra thdn va ntr than dau ti6n. Ngdi ra lQnh cho ho tao ra Nhdt Bdn. Izanagi va Izanami dfng b6n nhau tr6n Trdi va khudy bidn cri blng cav giiio san h6 cdn ngoc cria hq. Khi ho nhdc cdy gido r6n, nhfng giot ntrdc nh6 roi xudng bidn tao thdnh c6c hbn dzio cira Nhat B6n.

Hq ha xu6'ng rdi an cr-r tr6n c6c diro dy. cdy giao ,u., t0 tr6 thdnh cQt crii trong ng6i nha cua ho. Nhtl vay, c6 trong huydn sfi vd lich sfi, v[ khf ld ndn tdng md nudc NhQt drroc

riill

xey iOn.

uilx

ntEP IAMURAI

|

137

qu6n ra l6nh cho bdn vi tud'ng dAn Ndm 200 CN, NhAt hodng Sujin chfic Sujin ban cho cdc vi trrdng ndy chinh Phuc bdn Phtiong cldt "u0.. trong lich Idn ddu lic., tu shogun xudt hiqn ln DAY qudn)' (trrdng shogurt

srl Nh4t Bdn' goi Yamoto' Keiko' c6 mQt hobng nam tOn Ngudi kd vi Sujin, Nhat hodng

Hodngtr?Yamoto"tttaa-'thdnhtf'aoni"ftkhi'vic6khAningrataymd ld k6 tia cQ clQc' hav mo mQng vd xOt' Chang kh6ng h6 ddn d" ;;; tfttio"e than ttau tian cfia ngddi chidn yamoto drJoc xem i;;" ttr Hodng n6o. sau moi v6 sr tlao luOn noi theo' binh thdn th6nh, hinh m6u mh

HodngtrlYamotosdmchothdydduhiOudridngddicriachdngs6theoldi ngac vd ddn in tdi muon. Ngrldi cha kinh toi vl *"n anh gidt khi ndo hy vong con trai ong ti6u hdt ""t gidn dff dd tttJa vu*oto ra chidn trrrdng, k6 thil cria cria chdng iii tftia" ddu vdi c6c ngudn ndng f,lq"g-ht"tg b?o thAn kidm mDr c0 cria CT - -a;' mQt thanh thanh bi Trang qudc. vLldng ""ao quj" dd cho chdng' Yamoto ra tr4n' chdng, mQt nif tu NhirngchiSncdngdAutiOnchdn-ggidnhtlrrocldnhdthridoanchrlkh6ng g6i chdng cii trang thbnh mQt cO diJno' mQt Trong c6l-m' dlng lbng ph6i tai doanh trai k6 thi' cria k6 thn tronf mot bfra tiQc dd gidt mot doi trtrdng

T16vdsauchiSndichniy,khidiquatinhlzumomOtlAnnfrachdngtim mQt k6 dich khdc' duoc co hdi vAn AO"*

**

"'9o

dd kdt li6u

lai trong srl s6ch, chdng quydt ha sdt Vi mOt if do ndo d6 khong tttioc kd mQttrttdngidng.TrrJdchSt,chb.ngldmthAnvdi.0ngndyddtaomditin gidt ong md thui, Jtrang trir tinh phrrong k5 dd trrdng sdu s6c girla hg. Ddng thdn' Chdng srlc ituy eay nguy hidm cho b6n khOng ph6i mdt nhi6u cdng trong mQt chidc mang tt,eo to,, ngudi hdng ngb'y g6 dd kidm thanh m.t d6o I6y dy lai ai ngd ,irrg tronf chidc bao kiSm lOne bao kidm tinh x6o. Khdng ld mQt thanh kidm 96 vd dUng' Khi ho thng cung di t{m s6ng vdi minh' trddng vi mdi chi'ng kia ngdy MQt tbttg ho non ddi kidm cho dd Yaloto t6m' ftfti ao qud., lai m6c "gtd vd rdi 'uI tinh ban giua hq' Ngddi kia ddng f nhau tld ldm bhng chrlng cho Yamotolaid6nghirhnghon6nthr}thanhkidrnm6icrjaminhtrongmQt

138

|

xcuor xrfu

kiSm than tinh 6 ngay bon bd sdng. vi tnrdng ldng rrlt thanh kidm vo dung ra, cbn Yamoto ha sdt ngudi ddn Ong kinh ngac vd bdt lrrc kia 96 bhng thanh kidm ctra chinh Ong. cuQc do

cau chuyQn ndy cho tht'y ro srJ khdc biQt ld'n gifra quan ni6m ctia ngudi phrrong Tdy vd ngudi Nhat vd chri nghla anh hDng. Theo ti6u chudn cria phuong Tdy, Yamoto vua xilo fud vrla hbn ha. Theo ti6u chudn cfra ngttdi Nhet, anh ta ld mQt chidn luoc gia kh6n ngoan tdi gi6i.

Trong chuydn du hdnh l6n tlinh Phri Sr, mdt con rdng ldn d6 cdn dudng Yamoto. con rdng qud quydt rhng thanh cum may ld cira n6 vd dbi ldy lai.

Yamoto don gi6n nhdy mQt bddc thdt xa qua con qurii thri idi tldp tuc cudc hdnh trinh. sau d6, Yamoto gdp ndng Iwotohime xinh dep vd y6u ndng say tl6m. Tim chdng xao d6ng gifra sfc manh tinh y6u trAn tuc vd su toin tam todn y vdi tidng goi thAn th6nh. cudi cilng, chdng bu6c minh rdi xa ndng Iwotohime vd tiSp tuc cuOc hdnh trinh. Tr6n sddn nrii phf Si, chdng bi k6 thil vay drinh. chring cd thi6u sdng chdng bing c6ch ddt ch6y chidn clia nhrrng Yamoto dd ding thanh cum may dd md drrdng xuyon qua cay c6 dd cldn noi an toA,n.

Bi thi6u ddt b,&i ldng khao khdt drroc gap lai Iwotohime, yamoto quay nguge lai dd gip ndng. Mdt ldn nfra chdng phai duong dAu vdi con rdng, nhung lAn ndy khi nh6y, chan Yamoto cham ph6i con mdng xd. Didu d6 khidn hodng tit l6n con sdt dri dOi. Lric hdp hdi, rrdc mudn duy nhdt cria hodng tfi te drrgc g4p lai ndng lwotohime. cha.ng khOng bidt rhng ndng Iwotohime dd theo brrdc chang ve gAp duoc hoang tir trong gid phrlt cudi cDng cfia chdng. Yamoto, nrla mo nrla

tinh, h6 md mdt. Lric chdng nhin thdy b6ng dring ngudi you cung ld hic chdng lia trAn. CA trong cudc sdng vd cdi chdt ldng man cfra chdng, Yamoto d6u duoc xem la ngddi v6 sI dao cao qulf.

Cdu chuydn v6 cu0c ddi chdng vach 16 nhfrng ydu td co b6n md moi cau I^ichuyon v6 vd si dao Nhat Bdn ddu tuan thri: Nhdn vdt chinh ld mQt chidn binh ta.i gi6i, c6 khA ndng sfi dung vfr khf vd song. Anh ta cfrng ld mOt chidn Itroc gia tdi ba, ngudi khdng ph6i hic ndo cfrng ngai ngAn khi ph6n bQi hay gian ddi dd gidnh chidn thdng. Dir bAn tinh c6 dQc, nh6n vat chinh bi cudn

LIEN HIEP ,AMURAI

|

1-39

you d6 v) diu vd bf gihng x6 giita tinh vdo tinh y6u ctia mqt thidu nfr hidn vd Lu6n 1u6n trong c6c cdu chuyQn minh. cria phan bJn vdi lbng hdt srr bi loai trU lAn nhau' Cdu chuyQn kdt thdc sarnurai, tinh you t'a id" phan

th6m,vditr6itimtannatctangddiphunilvdc6ichStcrjanhAnvQtchinh.

NhtrngcAuchuyOnnhuvflyvAncdrrt6cclQngmsnhliotddncimxficcrja ngrldiNhat.Vdol(rc"ayttuyl6ckh6c'moingrrdiddndngNhattlducim ,rtran c6 mOt v6 si dao trong

bin thAn ho'

Santurai,mOttUmdtronghdngthSkj,duocdirngttd.chitAngldpx6hQicria hodngcld,tridngquAnvhgi6iquj.tQc,c6nghiald..nhirngk6phungsr-t',.N6 k6 thdp trl md d'Trun! Qudc tluoc dnng dd chi drrdc di6n dat bhng mOt H6n lbng vi rb mOt ngrrdi trung thdnh vd hdt ;il;;;';"dirrar, n6 c6 nghia Nhat inav .,.t nrac uiCt giira thdi dd cria ngrrdi bdn phan. Dia, d;;;'tnl .rr" binh vu mQt ai d6' Ld mQt til dd chi nhiing vd ngrldi Trung Qudc v6 viQc phuc mrrdi' phd bidn trong thd ki thrl linh dtl6i quy6n, iJ "av dAn dtroc sir dung Nhal ait ru ch(tc danh chinh t]ntc samurai vho thd ki thf mrroi hai, Binh BQ dudi quydn nhfrng ldnh chfa ldn. dohuro dd chi nhffng binh rinh

Giaicdpv6sidaoph6ttridntilc6cmdiquanhOphongkidngi|rac6ctlia chin' C6c didn chrj nh5' 11-ttt'

td ilidn trong thd ki thir t6m vd thrl phbng vQ cho ldng x6m 16c nguy cdp' thi luat ph6p, a"v ti-trlt fi ve td chrrc ta didn vd di6n chti nh6 ld phuc vu nhirng trroi aidm dy, bdn phan .nu

chrj 16n vd

Trong

drrdiquydnchihuycriamQtl6nhch6al6nddb6ovQcQngddng.Vikhin6ng ..Samurai,' _ v6 si dao. nby tltioc goi ld chidn cldu crja minh, nhtrng ngddi quAn sr/ chuydn nghiQp' mOt Khi samurai ph6t tridn thdnh mQt giai cdp (hay bushi-d'o) h0 thdng h6a binh quy tdc xr] sd hinh thdnh: c6ch c6c ch-idn mdiquanhQgifrachrjvdchidnbinh.C6haiddutr6thdnhthdnhvi6ncrja thrt bac chf khOng phAi dac tinh' cirng mQt giui .dp, *t6c nhau v6

Tilthdkithfmtrditldnnay,v6sidaod6tr6thanhhinhm6uddn6nglf si ddu dd tr&- thdnh. Dil giai cdp v6 trr'ng mDr moi *";"; Nha; ddu phdn thd ki, 6nh hrrang cria truvdn chinh th(rc bi u?i ua ca.rr.aay t on mQt

.6 thdngv6sidao.,a,'r.,'t6akh6p"ar'oiNhatB6n.MOtc6chhdts(tcsAu s5c'IaodOngNhatxemminhldv6sidaotrungthinhvdcantrddngdang

dao

140 | xcuorniN phuc vu cho chir gidng nhu cha Ong anh ta cl6 phuc vu cho c6c Ong chu thdi phong kidn cria ho. lc?

r

I

QUY TAC CUA SAMURAT

The code of Samurai (Quy ttic crta ud sr dao) ld mdt quydn s6ch duoc vidt vdo thd ki thrl mddi sdu cira Daidoji Yuzan, mdt v6 si dao vd cung ld mQt hoc gi6. D6 le m6t trong nhfrng bdn tuy6n bd hodn chinh nhdt vd vi6c thd ndo ld m6t v6 sI dao. N6 cho Lhdy c6c quy tdc cria v6 si dao chiu 6nh hudng sAu sdc bdi c6c ldi d4y cfia Khdng Tfr, c6c nguyOn t6c crta ph4t gi6o Thidn tdng, vd Thdn dao. Muc ti6u tdi thuong cira v6 si dao ld dat tldn trang thrii gidc ngO bXng con drrdng kidm thu6t.

Bdi can diim, trung thdnh, bdn phan vd kf ndng chidn ddu ld nhfrng khrii ni6m d6 ndm bdt hon ld gi:ic ng6, nhfrng bidu hi6n b6n ngodi ctia tinh thdn v6 sr- dao thrrdng duoc nht'n manh vd tinh thAn thtrdng thdy hon ld trang th6i vi td vd sdu sdc b6n trong md chring vO'n chi ld phrrong c6ch ilat tdi.

Quy tdc cria v6 si dao d6ng mQt vai trb quan trong trong vi6c hinh thdnh tinh cdch Nhet. Nhidu hic n6 girip ntrdc Nhat hing manh nhung cfrng ldm khi khidn ving ddt nay bi hiry hoai. Mdi quan h6 v6 si dao ph6t tridn dua tron stl phu thuOc kinh td gifra l6nh ch(ra vd chrr hAu. Trong thdi dai ngdy nay, n6 di tim lai ngudn gdc kinh td crja minh trong mdi quan hQ gifra nhdn vi6n vd chri iao dOng. Cdc didu khodn trong quy dinh cd xtra nay c6 thd thdy duoc 6p dung trong cric tinh hudng ngAy nay.

r

I

Quan ilidm cfia samurai vb c6i chdt

Theo quy tdc cira v6 si dao, cu6c sdng crja v6 si dao ld cuOc tinh huydn bi vdi thAn chdt. Anh ta ld m6t bushi (chidn binh). Muc ti6u duy nhft cfia srl tdn tai crla anh ta ld phuc vu vri tuan theo ngudi chrl cira minh. cu6c sdng hay crii chdt ciia anh ta ching Id gi so vdi bdn phan cfra anh ta. Anh ta trJ

LIEN HIEP ,AMURAI

| 141

luyonb6nthAnsuynghimdkhOngquantAmddntuonglai'M6ihoith6cria gai tha anh ta c6 thd gidt vd bi gidt md anh ra d6u ld hoi"th6 cudi cing. ching ngai ngdn'

Ngdytay,ckctf,pdodnkinhtdcrjaNhatB6ndbih6imOttinhthAntdn bAo cong ho' NhAn vion ngddi Nhat tlim tuy gidng ,rftu\,ai? "f'a" viOn cria Didu ndy hi.n nhd ;b d6 le mQt vdn dd sinh trl' vi6c cria chri ttrroc thtic

khongtluocvidtradbdtc(ftlAu;n6chidrrochidungd"mth6i.

. It-LOtte trung thdnh cia samurai

thdnh-khi chri gidu manh mb

cA

v6 si ilao kh6ng chi thd hi6n lbng trung chrj cria minh, bdt chdp XilOrrg til 16 khi ong ta thdt.-o tU ,rUrr. Vd si O+i ,C hdngnghinkybinhcfia6ngtachicdnlaimrrdihayth4mchichicbnmot'

Vosidaolu6n6canhvbb6ovQchrjdnph6ittil'gi|bbngtinhm4ngcria chinh minh.

C6thdchinhfthftcvd}dngtrungthdnhndyd6,g6pphAndSnddnviec i,#* vdo cudi "rtidtt tranh thd gidi lAn thf mQt sd ngtrdi Nnalto chdi ddu haibdtchdpsgth{trhngcrrficrlaho,NhQthodngHirohitodSlimnhu thd.DduhdnglhmQtkh6iniQmxa.l4vdingrrdiNhat'Trtldcnaychrla

tr}ngc6thirlinhndoclAuhdng.Ttlxtrat6inay,chdttrongchidnitdu ld thi{ duy nhdt c6 thd thav cho cbn kh6ng chi ld vinh dti cao qu;i .rn?t ma chidn th6ng'

NgrrdiNhatxemsddduhdng-criahotrongchidntranhthdgidilAnthrl cria hlc ltrgng qudn srr chit kh6ng hai nhu *ot ;; #; rrarr* .t idn thu4t iq.. Trorrg ldi tuy6n bd dau hdng cria ph6i ld srl ddu hdng th4t su cfra d6n Nhathodng,OngtathfcgiucthdndAnhudngvdtuonglaivdhopnhdt sftcmanhcuahotrongviQct6ithidtnrrdcNhatvdnhdtlddudikipcdc Nhrr nhfrng vd si dao trung

cOng nghQ' nudc phdong TAy vd m4t kf thuat chrl vh de bidn thdt b?i thdnh th6ng thdnh, ho tuan iheo mgnh lQnh cria h6i Hirohito h&n rdt tu hdo vd c6c toi thAn f.y. tii tin chdc rbng 1ic hdp v6 si dao cria td qudc'

142 |

ttcrtor ruiN

. II so'^oh6n do6n cfra samurai vb ilfing vi sai chidn binh' Theo truydn thdng, mdt vd si dao khong tlon giAn chi ld mQt kh6c nhau' Anh ta cung ph6i ld mot c6 nhan thao nhidu ky ndng hoc thuQt phSp' v6 si dao Anh ta doc Tr1 thrJ cria dao Khdng vi cfrng tinh thong thtt hi6n dai, di nhi6n, tinh thdng to6n hoc, v{t l;i, k} thudt' kinh td' tidp thi' b6n hdng vd, hdn hdt thay, m{u dich qudc td' Vo sr dao c0ng phii ld ngrrdi bidt phAn biQt dfing sai. Nhrrng khi c6ch cdch cl6nh gi6 cria crja mot v6 sI dao mau thuSn vdi chri, anh ta s6 dep ddnh gi6 crla minh qua mQt b6n vd chdp nhQn cdch d6nh gi6 cria chri. Srt phuc ting mir qudng van cdn ld mQt tinh cdch manh m6 vir nguy hidm cria m6t vo si ,clao thdi hiQn dai.

r

I

Cacn 5n m[c vd xt? sr,r thich hdP

I

Nguyon t5c dbi h6i mOt v6 sl dao phai nra tay chAn m6i sdng ve tdi vd hang ngdy phai ngAm minh trong bdn nrrdc n6ng. S6ng s6ng anh ta ph6i cao rau vd chai t6c theo ching quy c6ch. Anh ta phai mac b0 16 phuc thich hop vd mang hai thanh kidm cilng mot chidc quat. Anh ta ph6i tidp d6n kh6ch kh(ra theo dirng nghi th(rc trlong (tng vdi thd bac cria ho.

Khi lhm viQc v6i ngudi Nhat, ph6i dd tdm ddn y mudn dudc ddi xr? theo nghi thrlc phir hop vdi dia vi xi hQi crja ho. Ngrroc lai, ho cirng s6 ddi xti vdi ngUdi phrrong TAy theo dia vi vh chfc vu cria h9. I{ri giao dich vdi ngUdi Nhflt, viQc kh$ng chf j' dfrng mfic ddn thrl bQc ld I6i thudng gip crja nhfrng ngudi phuong TAy vdn it quan tAm ddn thrl bQc vd ld nguy6n nhAn gAy ra nhidu rdc r6i.

TOi da c6 m6t tai mot hQi nghi vd thrlong mai tai My, khi mQt nhir ngoai giao cdp cao ngrldi Nhat trinh bdy bdi di6n vin quan trong. Sau il6, mQt phu nfr tr6 16 rdng ld rdt thich bdi di6n van tidn tldn gAn dng ta. Ngttdi phu nll tr6 vda khen ngoi nhd ngoai giao vila chia tay ra dd bdt. Nhe ngoai giao ndy ch,rng xa la gi vdi t4p qu6n cria ngirdi My, nhung 6ng ta bi bdt ned vh trong mQt tho6ng, di s6n Nhat d5 khdng chd dng. ong giat manh tay lai

uEN nrEP IAMURAI

|

143

phu nil ch&ng 16 th(i bac kia ddm tidp :rong srj tflc giQn vd bdi rdi b6i ngtrdi v{y' CAn vQ cria Ong ta nhanh ch6ng budc c4n Ong mQt c6ch thAn m{t nhrr giao kia trdn tinh lai' ,len vd ddn xdp trong khi nhd ngoai

.

Im

HnA

li ving

I

n6i chuyQn vdn vd' v0 bd' Tr6nh xa Vo si d4o phdi cd tr6nh nhfrng cuQc binh thrrdng v6i ngddi Nhat' Ngrrdi Nhat czic cuQc n6i chuycn phidm Id khOnggidngngudiTrungQudc'nhfrngngudithichsrlcdimd'thAnthiQnvd mQt ngtldi kh6n ngoan t6m idi bi hoat bdt.,lu.rg,roi nnu""*-tui o Nta*, remldmOtk6,tgd"'llOtgangdccAml6ngtltrocxemldkhdnngoan' quyd n Hagakura cita vo si ilao Mdt tric phdm thd ki th(t mudi tdm'

YamamotTsunetomot,int,bdynhusau..Cdtl6icriavi6cn6ichuyenld cAn ttrrgc f kidn crja minh md kh6ng khong n6i gi .a ,'du c6 thd t,uydn d?t

phiithdtl6nmOttUndo.NdukhOngthd,banc6thdn6ivdim6tvhitil dr.to. .ho., 19c

ki

cdng

vDr

s6ng sudt'"

Tronghhngthdki,ngudiNhatcangdikh6nlnggiaotidpmdkhongdDng crl dOng nh6 cria cd thd' tdt cA tdi. MOt 6nh nhin thoa"g qua' n6t -4t' "'gt qu6. Thdi didm duy nhdt md mot v6 si dao ddu drroc dnng dd giao tidp hiQu phrrong TAy 1d tai bdn dn rrie' aut co tnd trd n6n ba hoa trti6c mQt ngrrdi tdi sau khi udng vdi IY'

. It"OdnE bao Aid td b6 sqr phdn$ vQ cfia b?n

phai luon san sdng vd tinh than vd thd chdt cho Quy t6c dbi h6i v6 si dao bdt ky tinh hudng ndo' Ngddi vi6c chidn ddu d moi lfic, moi noi vDr trong

NhatluOnhiSuchidn.Trongnhiduthdki,lficndocirngkdkbvukhibon moi giai cdp, khong chi v6 si minh ld di6u phd bidn vdi ddn 6ng NhQt thuQc ci thri cdng, vd thuong nhan. Nguy6n tac ld ngay clao

md c6 ndng dan, tho

m6tngtidihd.utAmthudngnhdtcirngkhOngbaogidn6nrdithanhdoin thdi binh, v6 si dao trr hdo kiem, dr) chi tr;;; khoint khdc. Ngay trong tay ddi chi mAng' Yuzan' tham gia vho c6c cuQc tranh tdi vd c6c cuQc cidu -----:||r||l||fi!!ifi'!f.r'!tiii!ilf

144 | Nctor xrfx trong quydn Quy td,c cia ud sI dao, trich dAn mdt cAu ng?n ngfr cd "Khi roi kh6i cdng nhd, hdy hdnh ,clong nhu thd k6 thD dang 6 tru6c mdt. V6 si dao ndo kh6ng duy tri j' fntc phdng thfi, dr) khoe khoang thanh kidm cria hdn. thi khric gi mOt ndng dAn hay mOt t6 didn trong b0 da chidn binh." Quydn siich cria Yuzan khOng tluoc vidt vdo thdi chidn, md ld trong giai cloan hba binh ddi nhdt trong lich srl Nhat BAn. Ngudi phuong TAy kh6 md hidu iludc th{ii d0 hidu chidn khong ngoi nghi nhu vay cua c6 mot ddn tQc. Trong thd gidi phrrong T6y ngdy nay, hba binh dudc xem Id trAt td binh thrrdng vd iLing kh6t khao cira moi str viQc, chidn tranh dudc xem 1d sai lAm d6ng sd. Girfa ngr/di Nhat vdi nhau, tlidu ngdoc lai lu6n dfing.

Nhi6u ngrrdi My cdm thdy v6'n ddu tu cria Nhat 6 My ngdy cdng tdng khdng phdi ld ilidu ddng ngai. X6t cho cr)ng, nhu "Tip" O'Neil, ctlu chLl tich ha vi6n d5 chi ra, ngddi Hd Lan vd ngrldi Anh cdn ldm chri nddc My nhidu hon ngrrdi Nhat. Nhr,rng cung cdn phii th6m vdo Id ngrldi Hd Lan vd ngrrdi Anh ch8ng phei lA, ngudi Nhat. Ho chua trlng bidu lQ tinh cdch dAn tQc ld chir nghia quAn phi6t hiSu chidn vi mOt qr-rydt tAm sdt d6 vd viQc phuc hdn cho nhfrng bdt c6ng trong qud khfi.

r

| -tn

dfrng cim cfia samurai

Trong c6c cuQc chidn tranh dai ding vdo thd ki thfi mddi sdu, ch6 ngdi trong doanh trai m6i tdi dugc xdp thdnh hai khu - mQt cho c6c chidn binh dung cim vd mQt cho bon hdn nhdt. M6i tdi, tiy theo bidu hiQn trong ngey, chidn binh duoc dua ddn ch6 ngdi thich hop vd'i minh. Daidoji Yuzan n6i "MOt vd sl dao thidu dfrng khi vd ldng can diim, dr) c6 thiQn chi ddn dAu cung khdng hrlu dUng. Thuc ra, anh ta ch6ng phdi Id vd si dao gi sat."

.

I sd"

phQn cfra samurai

Vo si dao c6 nhfrng bdn phan truydn th6'ng trong hai hnh vuc: quen srl vd dAn sd. Thdi chidn, v6 sI dao il6ng vai trb chidn binh. Thdi binh, v6 si dao

LIEN HIEP ,AMURAI

| 145

:,.tocphAncdngd6mtrSchc6cdrr6ns6nxudtvekidnthidt.TronglinhvrJc vd thAn tr6ch nhiQm' ldng trung thdnh mO! 1an sd, ho phdt t'uy tU"g -trnh minh' in ,o"l* thd hiQn trong bdn phQn quan srr cria . -,ng can drim md

.

I Su-urai mdi I

DntAngldpvosidaocukh6ngcbnnfra,c6m6tgiaicdpv6sldaomdi6 nhAn' gidm tldc vd riy vi6n quan \hat. Ho ld Li6n hiep Samurai' c6c c6ng :ri,nhfrngngrlditfrdtriCndnoilemvieccirngmQttheidqmirchaongho ldmangrachidntrrldng.LaotlQngNhats6nxudttrongmQtngdynhfrng tdt' v6i thd gidi phtrong TAy' dong M! can hai ngdy dd hohn n6n md lao

ngrrdiNhatnhdn-u"t'tdmquantrgngcriamQudichtudob&ihobidtlao lao dOng vo si dao Nhat' sanh tlrrgc vdi d0ng phuong TAy ch&ng thd

. I ucH0 rHUAr ctl curdN BINH I

cl a xem bQ phim Miyomoto Musashi c6 tOi Loan' Eei d b6y lOn Hdi nam

Nhat.N6ddtaimotdntrrongk6oddisudtddit6i.D6ldcAuchuyQnvd cuQcddicriaKidmthdnhMiyomotoMusashi,ngtidid6trdthdnhhinhmSu anhhirngthdithoducriatdivd'EmQtmitcdQndod6'vAnIdmQtanhhilng C6i vdi t6i.

Musashisinhndml5S4,lrjcbdnthdkinQichidnsSpkdtth6cvi250 ndmhbabinhduditri6uTokugawasSpb6tddu.Ldv6sidaothu6cdbng iay d6i dAu ti6n n5"m i6n mrJdi ba d6i quf tOc, Ong thu- giu tran ddu tdi 6ng da ha hon sdu mddi v6 si dao tudi. Trudc ndm hai mtroi chin tudi, gi6i.OngtachtlatdngthuamOttr4nadut^ytt6indo.Nhrrng6ngch&ng 6ng qu6 thao chuyon ldm ngrrdi tr6 thdnh anh hr)ng cfia t6i chi bdi vi khric bf thrlong' No Sho mOt quydn s6ch c6 ttra lh Go Rin Ndm s6u mudi tudi, Musashi viSt ud ddtr tav doi vd kidm thuat' (sach ud ndm udng d.du), mot chuyon iui" vd tam If hoc chidn thdng cung Bdi quydn Sacn '16 nd'm udng d'iu n6i

146 |

wcudr xrfrr'r

nhidu nhu vd k! thuat vung kidm, n6 duoc rdt nhidu doanh nhdn Nhat ngdy nay nghidn ng6m. Bdt cft ngudi phtrong TAy ndo ph6i ldm viQc vdi ngrrdi Nhat ndn nghe theo ldi khuy6n ct(rng t15n ld ph6i ldm quen vdi cdc nguy6n tdc md Musashi da gi6i thich, bdi hq c6 thd chdc chd.n rhng c6c tldi tdc Nh4t cfia ho bidt 16 chfing vd thddng xuy6n :ip dung.

1. Musashi n6i "Chidn binh lA ngudi ding bdt vd grlom kh6o 16o nhd nhau.

Khi chidn thdng drroc gidnh ldy bbng c6ch vung gddm hay tham gia vdo tr{n drinh, chirng ta c6 thd gidnh dttoc quydn luc vd danh tidng cho b6n thAn vi cho chir. Ddy ld gi6 tri crSa ky ndng chidn binh.

N6i cdch khdc, moi kidn thfic ddu li6n quan vdi nhau. Dd trd n6n tinh thdng mQt 15nh vuc, phdi hoc nhi6u ISnh vdc. V6 si t14o ph6i Id hoc gi6 trong nhidu ISnh vrlc khdc nhau. Do d6, vd sI dao hi6n dai n6n co tdm hidu bidt rQng hon l6nh vuc chuy6n mOn han hep c[ra minh.

2. Musashi cung n6i "KhOng thd hidu duoc Dao bing c6ch chi hoc kidm thuAt. Ngudi ta phii hidu drroc bi dn trong c6i nh6 nhdt cfrng nhu trong ciii ldn nhdt, trong cdi nOng nhdt cfing nhrl trong ciii sAu nhdt."

Kidm thudt khOng don gi6n chi ld sU thdnh thao trong vi6c vung mQt thanh kidm. N6 bao gdm str hda hop cfia bdn thAn vdi Dao. Trong vi6c rbn tQp kidm thuQt, ngddi hoc cAn tim kidm dd kh6m phd ra nguy6n lf hhng crlu. N6 li duy nhdt trong mdt nhrit kidm, mOt n6t co hay trong cdch sdp dat mQt nu hoa.

Vi6c rdn luy6n dd nhQn bidt ydu t6 bdt bidn trong sd v6 thudng id co sd cho khd ndng v6 song cfra ngudi Nhat trong vi6c hoc k! thuQt mdi trl phuong Tdy vd rft ra nguydn Ii loi ild tim ra cdng dung r6i trl d6 tao ra c6c s6n phdm md c6c tdc gii, thQt su cria cdng nghQ d6 dd ch6ng hd nghi ddn.

3. Musashi n6i "Kho6ng khdng khdng c6 khdi ddu vd kdt thfic. Gidnh duoc cdi ndy nghia th khdng gidnh duoc c6i khdc. Dao cfia ky ning chidn binh cfrng ld Dao cfra td nhi6n. Khi hop nhdt vdi quydn ndng cfia tti nhi6n, bidt ilrroc nhip diQu cfia moi tinh hudng, ngddi s6 c6 thd ddm ch6m k6 thl mQt cdch tu nhiOn. Tdt cA di6u niy ld Eao cfra khoing kh6ng."

LIEN HIEP SAMURAI

-

I UZ

\tusashitrziiquaphAncldicbnlaitrongc0dQc,timkidmDao.Daotrong Phatgi6orr'ia"tongletli6uvrrotru,'goeic6ihituhinhvbv0hinh'N6b6o motlnr gi. D4o ie b6t tlAu cria 16c kh8i boc vir roai na -9i lnrr vd khong ml cfia van vQt. D6 ld quydn n[ng mh vir tru dau, kdt thric crja hic kdt thric, luoctaothdnhddthdhiQn.Trongtr4ngth6inhrrVay-DaocrjaKhoang ihong-Musashis6chinhinthdysdthdngnhdtcrjavfrtru.Kh0ngc6stl phAnbietgiiraT6ivdcSingoditoi,NathivdBanbb.NehQthuAtmd6ng nffa bdi Dao khi tl6 s6 khOng cdn hiiu dung da hoc tr6n con drrdng ddn vdi bdt cfi k6 thir nbo' ,ih6ng cdn cAn ph6i ch6m hay tlAm

Khidatrrrdngthdnh,tOic6mthdyMusashivdcobintt6nhdmphuong tdc dia hat tinh thdn dd tim ra nguven iron vdi ,"0. ain. Ong da tim trong thien nghQ thuat kidm thuat trdn tuc' :o bin md nhd d6 6ng c6 thd hohn T6ic6mthdyrbngviQcluyQntQpmQtnghQthuattrdntucchildmotcon clLidng,,,aquud6"ngrrditadatdSnDao,vdnttlthAnn6d6quantrong.

Bdinhfrngt6cphdmnhucriaMusashi,dNhatvi6cthdnhthaov6thuat chsnghannhukidmthuatludnilttocxemnhdsdhodnthi6ntAmhdn6mot mrlcd0ndod6.Tuynhi6n,rdtthrrdngxuy6n,biduhiQnb6nngodidrroc dilngddthaythSchov6depbOntrong,k!thuatdrrocchirtrongtrongkhi phdn tinh thdn iai khOng drroc thtrc hien' ch6a - Do th6i gi6o' kh6 md vdi nhrlng ai xudt thdn tt{ ndn vdn h6a Thi6n hiduduocldmthdndonghQthu0ttdns6tddngloailaidtrocxemnhtlcon nhrlng d6 le c6ch nghi d Nhat vd drrdng d4t ddn sd hodn thiQn tinh than, ngudi thr/c hiQn khong ndm b6t duoc khSp ch6u i. va bdi phan ldn nhitng ho chi cbn lai k! thuat vd mot f nghi md hd srr vi td cria ydu td tinh thdn, rhngvi6cgidtngrrdibhngkidmc6mQtynghiahuydnbivtldtxagi6tricua quan didm ndy- c6 thd giAi thich tai sao nhf,ng cuQc sdng bi crrdp di' C6 16 thd tham gia vdo nhrlng viQc c6 v6 con ngrrdi chin ch6n, c6 v[n h6a lai c6 qu6manronhrlnhitnghdnhdQngtin6cc6hQthdngmdngtrdiNhatda thdc hian 6 Nam Kinh nim 1937' 4.Musashin6i..NgttoiphtiisuyngSmvdDaocfiakin6ngchidnbinhdd ddu bing mdt. Ndu chdm chi c6 thd d6nh bai k6 kh6c trong .u!. chidn

148 |

Ncuor xrflu

luyon tap, ngudi s6 c6 thd drinh bai mrrdi k6 kh6c trong chidn ddu bdng tinh thdn.

Thdt bai quan srr cria Nh{t vdo nim 1945 chi nh6m l6n ngon lfra quydt tam thdng trf,n ddnh cudi cilng & ngtrdi Nhat. Hinh nhu c6c chuyOn gia vi ci4c nhd hoach dinh chinh srich My dOi khi chl hidu duoc cdc cOt sd: GNp, c6n cAn thanh todn, s6n luong cOng nghiQp, vAn vAn. Nhung nhrlng di6u ndy ld khOng 11; gi6i drtoc srl thdn kj' cira nrJdc Nhat thdi hau chidn. Crl xem bdn th{p k! cdc nhd quan sdt M} dtr bdo sai IAm, d6nh gid khOng dring mfic vd" hodn todn hidu sai vd nhfrng gi clang di6n ra ngay tru6'c mdt ho tni 16.

Cric chuyon gia ndy ch&ng bao gid hidu duoc sdc manh cfia tinh thdn con ngrrdi. Ngudi Nhat hidu Musashi, di c6 thd ho chua bao gid doc nhfrng idi cria 6ng. Tridt ly oiua 6ng dn sau trong tam hdn cira moi ngtrdi Nhat - trong qud khfl, hiQn tai vd ttrong lai.

5. Musashi n6i "Hay clidm tlnh trong chidn ddu vd trong cu6c sdng hhng ngey. Drlng dd cdm xric 6nh hrrdng ddn co thd ban hay dd cd thd ban t6c dQng ddn cdm xric. Drlng ha.o hfrng hay fi dOt khi thd hiQn c6m xfc. D6 Ia ddu hiQu cfia sd ydu dudi. DUng dd 19 cdm xric cfra ban trudc k6 thu."

Khdng gidng ngddi Nhet, ngudi rrung Qudc vd Hdn eudc thd hi6n cdm xris nhidu hon, di c6 t]nd d6 li cdm xric gi6 dd dat duoc mdt loi thd ndo d6.

Doanh nhan Nhat, tu6i lai, cdn mAn luy6n tdp c6ch kidm so6t vi che gidu c6m xric.

6. Musashi n6i "cAn duy tri td thd chidn ddu trong cudc sdng hdng ngdy cfia ban, vd bidn trJ thd hdng ngdy cria ban tr& thdnh trJ thd chidn ddu. ph6i lu6n nhd 16 di6u d6."

Trong tam tri ctra mQt v6 si dao, anh ta chidn ddu trong moi phft gidy.

Trong tam trf cfia mQt riy viOn qu6n tri Nhat hi6n dai, anh ta cfrng chidn ddu trong trlng phft mdt. "MQu dich qudc td ld trQn ddu sinh tfr" la chrl d6 suy ng6m hang ngd.y ctra moi fiy vi6n qu6n tri NhQt. 7. Musashi n6i "DUng rdi tri tnJdc nhfrng chuydn ddng v0 nghia cfia thanh kidm. Phii nhd k! didu ndy."

LrEN HrEP

|

L49

'AMURAI b6i nhiing chuydn

H6 luQn ctia n6 nhrJ sau: H6y ldm k6 thil phdn t6m nhAn Mf gdLn i6ng v0 nghta cua kidm. Thi du, mQt nh6m nh6 c6c doanh C6c chir nhd Cayta aO'n Nnat dd thrrong lrrgng mQt hop tldng quan trong. ho cldn bita tiQc thdt rgtrdi Nhat chb"o d6n ho d san bay vd mau ch6ng dua nhfrng fal ,16119 hAu. Trong l(rc chuy6n phidm vdo budi chidu, m6t trong ldm chuydn vd ndu ho chrra ngrrdi chti nhd nha rrh4n dd nghi gi6p ho ddt v6 xdp xong' ho dd ,il4. 6.19 ta duoc cdm on vd b6o rhng viQc d6 da tltroc s6p thdm cua ho' ho dat v6 iluy ,rd v5-o gid x nghy y' Trong sudt chuydn vidng vbr th6m vidng. Tr6n thuc t5, dr-roc mdi v6 sd rra tdi, bfra trda, tiQc tirng cho thdi gian bidu crja ho kin ctdn n6i khong thd ngdi xudng thuolq.ltiO,nS rdi vdo thd hoic mau den ngay trddc thdi didm ho dA s6p xdp dd rdi di. Hq vd nhd b6o c6o sdp ch6ng dat dtlgc th6a thuan vdi ngtrdi Nhat hodc trE kh6ng k1i tluoc hop rhng ho d6 trii qua m6t khoang thdi gian vui v6 nhung dd;. Ban c6 tnd aoan duoc ai c6 lgi hon trong bdn hop ddng kf ngay trudc khi nhfrng ngrrdi M! ndy phdi ra sAn bay khOng? g. Musashi n6i "Trong trdn chidn, khi k6 thil khdng loi dung dttoc thdi co, c6 thd sr?a sai vd sau ngrrdi kh6ng iluoc dd vuQt loi thd nhdt thdi nhy' K6 thil vh di c6 thd t t Ong dO bi tdn c6ng nfia. Hey t4p trung vdo didm ydu cria k6 thil gugng dQy duoc nita." khong ngilng tdn cong dd h6n c6 thd s6 ch&ng bao gid dtloc Chinh sdch mQu dich chri ydu cria Nh4t ddi vdi Mf thinh thoAng lai hut ndi 16ng khi c6m xric cria ngrrdi Mf dang cao trttdc c6c kho6n tham nhung khdng ld crja nrr6c My. Nhat s6 thrJc hien mOt sd nhuong b0 nh6 s6 kh6ng d,roc luing bd Am i nhhm xoa diu tinh hinh, nhung :U .*il ll"t Y thrlc ddi lau ddi ndo ndu viQc ndy drloc giao cho ngr.tdi Nh4t quydt dfnh' h6a NhAt vd vd mQt cuQc choi cdng bhng chrla tilng hi6n hfru trong ndn vdn v6 canh khdng tdn tai trong nna" thfic crja dAn tQc ndy. Suy nghi cria ho tranh ld thdng hay thua' gidt hoac bi gidt'

o I tno cHdI cHt vdu cta mQr sAMURAI I

x6c dAy Theo quy t6c c6 xda, v6 si dao thtrc hiQn trlng ctl chi vdi sd chinh nhrr can nhdc. Kh6ng c6 didu gi tinh cd x6y ra. 86 ngoili, anh ta dttdng

150

| wcuor xrfrN

khdng thd hiQn m6t su de doa ndo vdi k6 thn. Khi udng rtldu vdi k6 tht, hic tr/dng nhtr tlang thrrdng th(rc diOu mfia hoa ddo nd cira geisha, sU tAp trung cfia anh ta ld d thanh kidm cfia minh vd cira k6 thn. Anh ta tA thdi d0 cuc kj' tdn trong ddi vd'i kh6ch (ddi thrl). Anh ta nAng cdc chric khdch kh6e manh vd trudng thg. Ndu Id vO sI ilao dich thrlc, anh ta sE bidn thdnh ilich thri crja minh, cim nhQn cim xfic, nhu cdu vd kh6t vong cria k6 dich.

Mtra xudn nim 1989, Fjisankei Communications Group, mQt t4p tlodn truydn th6ng, de tidp c16n ctru tdng thdng Ronald Reagan vd phu nhAn, Nancy, ddn Nhat cho hai bdi phrit bidu ddi hai mdoi phfit vdi gi6 2 tri6u ddla vh th6m 5 tri6u d61a phu phi. Su kiQn ndy drroc th6o luAn vd bdn cdi khSp thd gi6i, cd noi cdng cOng l6n chdn ri6ng ttl. Ronald vd Nancy Reagan c6 thd dd 6n mitng cho vAn may cfra ri6ng ho, nhung nhfrng ngudi th4t stl c6 If do dd dn milng srJ ki6n ndy ld Li6n hiQp samurai, c6c nhd ldnh dao chfnh tri vd doanh nghiQp Nhat, nhfrng ngrrdi dd ddn xdp chuydn vidng thim cfia Reagan. Chdc chdn ld ndu vdo thdi xda thi cdc v6 si dao hin da tU hqp lai trong mQt s6nh tludng ldn cilng vdi t6 phuc vh quat dd dn milng chidn cOng vi dai ndy. Thdng loi cria ho gdm nhidu mdt: 1. Hq chfrng t6 cho thd gidi bidt nudc Nhat dd thdnh c6ng. Chi bdn muoi l6m n[m sau thdt bai cira minh, Nhat de tif mdt nudc nghbo d6i, bi chidn tranh tAn ph6 trd thdnh mQt si6u cddng c6 thd dinh giri tdng thong cfia nr/6i M$.

2. Hq dd mua dtloc srl 6nh hudng trldng lai cfra Reagan: Ronald Reagan tidp tuc ld mQt nhdn v{t drroc ct tri M! y6u mdn. Sir trin thb.nh vA furg hQ cria 6ng rdt quan trong ddi vdi cuQc tranh cir cria tdng thdng Bush vd. srl tidp tuc cria chinh phfr cQng hba. NgrJdi Nhat tin rhng Ong Reagan v6n ndm girl nhidu quydn luc trong vi6c hoach dinh chinh sdch cfra chfnh phfr hiQn nay vd c6 thd ciic chinh phfi ttlong lai.

3. Hq dA gidnh dugc sg fing hQ qua ldi n6i cria Ronald Reagan vd vu mua cd phAn cria T4p doAn Gi6i tri vd Phim 6nh Columbia tri gi6 3,4 ti ddla gdn dAy. Ong Reagan nhdn x6t "C6 16 Hollywood cdn vdi ngudi ngoai cudc mang lai srJ tao nha vi khidu thdm mf."

l

LIEN HIEP LAMURAI

| 151

Reagan qudc hOi Mi: Bhng cildn ffh cho 4. Hq da grri mQt thdng diQp cho grti xfng vdi s\J girip ich cia 6ng ta, h9 rnQt kho6n tidn i6n khong trrong

mQtthOngdiOprOrat'gadnc6clanhtlaochinhtriM!:Ndutrongstl lo v6i ngrrdi Nhat thi ngudi Nhat s6 chlm nghiQp chinh tri Ong ta Itqp tdc cho6ngtal6c,,dh.l'.Ch6ngc6lu6tn*eonga,,cdmviQcchitr6chomQtvdi bdin6ichuyOncriamQtcrJuthdnhvionctrintrphrisaukhiOngtacl6rdi kh6i chi(c vu.

Li6nhiQpv6sldaokh6ngchimuadftvitdngthdngMydttocy6uqui nhdttronglichsrlcfndaimdcdnmuadttocOngtav6igt|hdinf,a.Trong tdmn6mcAmquydncriaReagan,ntldcMytnrgtdeituvithdcrianrl6cgidu "dang c6nhdtthSgidithdnhqudcgiamangnonhidunhdtthdgidi,v6inddc cung cdp tdi chinh dd duy tri hien Nhat Nhat lh chrj no idn. Nu6c de c6 d6ng g6p c6 nhdn d6ng kd hoat ctQng cria chinh quydn M!' Reagan

trongviQcngrJdiNhatch6ngnhitngdatdtrocc6cmucti6ukinhtSmhcdn so vdi dU tinh' |irn nt ftoa" tdt sdm hon nhi6u

Motddit6cNhattilngth6tlOntrddcm4ttOi..dn.Chfia,Reaganldl6nh daocrjac0vd"i.rnga.rldntaonch(ra,dngtach6ngph6itanhdaocira chfing tdi!"

152

NGUOI KIEN

Morito vo lshihqrq

vidt bdi Akio Morita, CEO crla Sony vd Shintaro Ishihara, crp bQ trtrdng Giao thOng v4n tei NhAt, quydn The Japan that can say no (Nrrdc Nhat c6 thd n6i khOng) dugc xudt b6n ldn dAu ti6n d Nhat ndm 1989.

Drroc

Nhfrng gi Morita vd Ishihara vidt atd ddnh ddng tdm tu cria ngddi NhCt bdi quydn sdch ngay lQp tfrc tr& thdnh s6ch brin chay nhdt, bdn hdt sach trong chin ldn tdi bdn trong chin th6ng.

Khi-tloc quydn s6chdy, tdi sfrng sd. KhOng phdi do c6 quri nhidu didu th6i qu6 dtroc vidt ra md ld tai sao chring tlrrgc vidt ra vd chfrng nhdm ddn ai.

Ndu tluoc vidt cho dQc gi6 Mi, c6 thd xem s6ch Id ldi tuy6n bd thing thdn vd srr bdt man kim n6n lAu ngay doi vdi ngudi M!. Nhung s6ch khdng tlrroc xudt bdn tai M! md cung khdng tluoc chinh thfc chuydn ngfr sang tidng Anh. Sdch chi duoc dA"nh ri6ng cho ngrrdi Nhat md thdi, vd nhtr thd n6 chi c6 thd dddc xem ld mOt t6c phdm mi dAn cria Ishihara vd Morita.

Cd b6 tdi vdi chi 160 trang, quydn s6ch Id gdm mudi mQt bdi tidu.luAn tudng ddi t6ch biQt, s6u crla Morita, ndm cira Ishihara. Chfi dd chinh xuy6n sudt c6c bdi tidu IuQn ld Nhat BAn nay da d4t ddn vi thd d6n dAu thd gidi vd do d6 cdch hdnh xrJ ctia nudc NhAt, nhdt le ddi vdi M!, n6n thay ddi. C6 mdt c6m nhAn sAu sdc vd mOt nud'c Nhdt sau nhidu thap kjr bi bdt nat, chot

MoRI.rAvArcnment'

|

153

d6 manh hon k6 6p bfrc' Ngay ci bhfc tinh vd nhdn ra rhng gid day minh khi6u khich: ti6u dd cfra nhi6u bdi tidu iu4n cfrng thd hicn srJ nhan thrlc ctia ngtidi Nhat (Ishihara) 1. Nhu cau thay ddi triet dd mrrdi phft ntta thdi (Morita) 2. S,J sup dd cia Mi qudc - trong (Ishihara) ph6n nddc Nhat: Dinh kidn chring toc J. Ngudn gdc nhfrng ldipho phidu (Morita) 4. PhO phdn Nhat dd kidm th&ng (Morita) 5. My le mQt nddc kh0ng ngay b.

7.

B.

9.

10.

Ldic6obuQcnrldcNhatchibidtb6tchtrdckh6ngc6cosd(Ishihara) (Morita) Hoa Ky, k6 bAo v6 nhAn quydn t-f Nrrdc Nhat c6 thd n6i khdng (Morita)

DilngddNhatph6ilnibrrdctru6csrjdoadAmcriaM}(Ishihara) khOng phu thuQc lAn Nhat vd Hop chring qudc Hoa Ky "kh6ng thd

nhau" (Morita) (tshihara) 11. Nhat nOn sdng hda thuAn v6i chdu A Su lrra chon trf ngf cria Trong hai tdc gia d6, Ishihara cay il6c hon hin' o vi thd nhu ong ta' Khi dd ong ta ld khong thd tin ndi ddi vdi mOt ngtldi qudc Hoa Ky vd Nhet' dng ta vi cap ddn HiQp udc An ninh gifra Hop chfrng khong phai ld ngrrdi gi6m sdt ngtrdi My nhrr "bon ch6 di6n" (mad dogs) chir tl dirng dd *tho 16" ld nhf,ng tinh til kh6c md (watchdog). ,,Xdu xa" vd :"g

mi6utangrldiMy.Ly16cr]a6ngta16rdngldphAnbi6tchrlngtQc.ongta xich phd bidn lf gi6i nhtrng f dinh xdu xa cria My ddi vdi Nhat ld do srr bhi 6ng ta dang di6n dat .tu".rg.,rui au irdrrg ddi vdi ngrrdi da vdng. R6 rdng, cria ngrrdi bi chinh thdnh ldi bdn mddi ndm trlc gian vd cdm gh6t Am thAm tidng cria quydn sdch, h&n phuc ddi vd,i k6 chinh phuc. vd can c(t vho su ndi Ong ta' nttiO" ld ngtrdi Nhat tldng tinh vdi th6ng di6p cria minh hoa chri ydu bhng Eidu ddng ngai nhdt lir c6c lf 16 cria Ishihara drloc ta cho cdc vdn ttd cua nrJdc Nhat cdc thi arld quAn srl. GiAi ph6p cria dng vdiHopchungqudcHoaKyc6v6nhuXoayquanhkgthuatqudnsrjvrJdt nghQ c;a NhAt trqi cua Nhat Bdn. Ong ta cho rhng vi thd dAn ddu vd cdng

154 |

Ncuor xrilu

vdi My ld kh6ng thd d6o nghich drroc. Ong ta tin rnng NhQt c6 thd vd nOn di trddc sr,r ph6t tridn c6ng ngho cria phuong Tay mrroilam. orrg iu ,riu ,u rhng kf thuflt quan sd cfia c6 phLrong Tay Gn pr.uo.rg D6ng ddu phu thuQc vao nhfrng co phan chi duoc sin xudt d Nh4t, vd trong tddng lai tinh trang ndy thom chi s6 cbn 16 r6t hon. Ong ta trin thdnh viQc hriy b6 nhfrng th6a thuan hop tdc phrit tridn c6c du 6n qudn sr/ gifra Nhat vd Hop chtrng qudc Hoa Kj'. Ong ta mudn bai b6 HiQp rrdc An ninh gifra Hop chfing quOc Hoa Kj' vd Nhat va cho ph6p Nhat duy tri ndng luc quan str ri6ng cfia minh. crich 6ng ta mi6u ta m6y bay chidn ddu ph6n luc Mitsubishi FSX trong mdt cudc khdng chidn vdi m6t chidc F-lb cria My ra cr.rc kj, d6ng ngai. Lf do 6ng ta chdng d6'i viQc hop tric ph6t tridn chidc FSX gifra gif n6 & ngodi kho vu khi cfra My. Ong ta qu6 quydt ,arrg Mf vd Nhet la nny c6 thd chi d6ng g6p cric ddng co dd cing phdt tridn vd d6ng g6p d6 nddc ndy "di;; so ddi quydn qudn lf du :in. Ong ta dd nghi ba khi ndng lua chon ndu Mf tr<l n6n "thd bao": so

r

Nh4t r{t c6 thd ph6t tridn m6t d6ng co tdt hon trong m6t khoAng thdi gian ttrong ddi. o Ho c6 thd mua cfra phrip cric dOng co cfrng tdt ch6ng k6m gi dQng co cria M!.

-r Hg tham chi c6 thd mua cfia Li6n Xd. 6ng ta luu y rhng dQng co cria Lion X6 kh6ng manh bing dQng co cfia nhfrng nudc khdc, nhrrng chidc

FSX hon h6n nhrlng chidc mdy bay khric hiQn-nay ddn n6i k6m di mOt chfit v6 c6ng sudt cfrng ch6ng 6nh hudng ddn rru thd cfia n6. vdi mOt nidm vui thich khOng che gidu, Ishihara mi6u t6 ph6n rlng cira ngrrdi My ddi vdi chidc FSX cira Nhat ld ngac nhi6n, sr?ng sdt rra miapia*.

Tuong lai theo c6ch nhin cria Ishihara duoc phan chia theo tuydn chirng t6c.

Qud khfr da thuOc vd chring da trdng; tr-rdng lai ph6i thuOc vd chfing da vdng. l{hbm cirng cd cho nhfrng quy kdt cJa ong ta vd dQng co phdn biQt chirng tQc cria Hoa Ki' trong giao dich vdi Nhat, Ishihara t6 ra b6nh vdc ngudi chau A bi 6p brlc. Nhdng Ishihara ching c6 c6m xric gr vdi chfing da vdng kh6c hon

| 155 l6ng gidng chAu A cria

MIRITAvAISHIHARA

chri nghia dAn t6e Nhat nguy hai cria Ong ta. C6c ngrrdi Nhat ngd vuc ho hon nhidu so vdi ngddi da tr6ng phrrong Tay. chri nghia phan bi6t chring tQc cira My le mQt muc ti6u d6 nh6m. c6c vd'n dO vd chirng tQc trong lbng ntrdc Mf drrgc dua tin cdng khai vd dUoc tranh luAn trong nhidu ndm trdi, vd di6u d6 tao ra mQt cao trdo md moi ldi bu6c t6i Hop chrSng qudc Hoa K) ddu duoc chdp nh4n md khong phai chrlng minh gi nhidu. Ngudi My quen vdi viQc tldi mat vdi vdn dd phan biet chrjng tQc cria chinh ho ddn n6i s6 nghiom t(rc 15ng nghe c6 nhrfng ldi buQc toi brla bai nhdt. Di6u ndy kh6ng c6 nghia la chri nghia phan biet chirng tQc khong t6n tai d My, hay thdm chi 1d n6 khong idm vdn dqc mdi quan hO cria chfng t6i vd'i ciic nudc khOng-ph6i-da-trdng, md ld Ishihara dang dDng cdc c6o buQc phAn biQt chring tdc chi dd khudy clQng nhfrng cdm xfic v6 chring tQc cria ngrrdi Nhat md thOi. Ishihara ld mOt tin atd thuAn thdnh. Ong ta x6c tin rhng nudc Nhat c6 m$t sit mang cAn phii hodn thdnh tr6n thd gidi ndy. Ong ta tin rbng thdnh cOng kinh td thdi hQu chidn cfia Singapore, Ddi Loan vir Tri6u Ti6n mQt phdn ld nhd sd cai tri cria Nh{t md ho d5 c6 cluoc trong chidn tranh thd gi6i lAn thfi hai. NhAn tiQn, 6ng ta cung n6i rbng stt cai tri crja Nhat d nhi6u nddc Ddng Nam A trong giai doan dy c6 thd gdy ra vdi khia canh ti6u cuc, nhlfng chting tla drroc ddn bD bdi loi ich tluoc tiSp cQn vdi ndn vbn h6a Nhat'

ong ta ddi chidu didu ndy vdi nhfrng hdnh dQng cria Hoa Ki' 6 Philippines. ong ta trich d5n ldi mot ngddi dan d6o Truk than van vd chuyQn ngrrdi Nhat d5 ddn day vd c6c nguyon tdc lao dong cfia ho. ong ta cdo buQc ngudi My da ldm crJ dAn d dAy th6m ltrdi nh6c khi viQn tro cho ho ti6n vi' thuc phdm thay vi day hq cdch tao ra nhu ydu phdm'

DAy ld n6t chung cria c6 quydn s6ch. MOt hQ thdng nhfng nhan x6t tuy gay g6t nhung hqp iy vd nhfng khuydt didm vd sai lAm cria ngudi M!.

Nhrtng kdm theo d6 lai Id nhrlng kdt ludn vd nhfng ldi td c6o kj' qu6i. Thuc s{, Hgp chring qudc Hoa Kj' da c6 mot sd sai lAm trong mdi quan he vdi Philippines, nhtfng vi6c mOt chinh tri gia Nh{t so sdnh mQt cdch kh0ng thign chi c6ch quin lyi cfia ngudi My 6 Philippines vdi c6ch cai tri crja luc

156

|

NGt/oI

KIfN

lrrgng chidm d6ng ngudi Nhat ld khdng thd tin duoc. Didu ndy mQt lAn nfra dtra chring ta quay lai vdi cdu h6i chri ydu: Tai sao Ishihara lai dua ra nhfrng nh4n x6t ndy vdi mQt kidu c6ch hdt sfc khich dQng nhu thd, khdng phii nhdm td,i ngrrdi Mi, khdng ph6i ddnh cho thd gidi n6i chung, md chi ddnh ri6ng cho ngudi Nhat thdi?

Ishihara dang 6p dung chudc thir ba mUoi trong 36 chUdc md chring ta ild th6o luQn - kd khi6u khich. Ong ta dang khudy ilQng c6m xfic cria ngudi Nhat vd thdi birng ngon hla cim hdn ddi vdi ntrdc M!. Nhung vi muc dich gi chtfl

Nhan clinh crja Morita 0n hda hon, drloc lf 1u4n chdt ch6 vd h&n nhi6n it chdi tai hon. Nhrtng f kidn cfra 6ng ta vd su thidn cdn cria cdc chinh tri gia vd doanh nhAn My le chinh xdc khdng thd chdi cdi, th{t tlau lbng khi ph6i thila nhAn ilidu ndy. Theo cdch nhin cfia Ong ta, sU suy gi6m sfc manh cdng ngh6 vd kinh t5 cira M! phdn tdn Id do chfng ta kh6ng sdn lbng hy sinh ciic loi ich ngSn han cho c6c loi ich ddi han quan trong hon nhidu. C6 v6 nhu 6ng ta xem chdng ta nhU mQt ddt nddc cria nhrlng dfia tr6 hU Cldn, ich kf vd tham lam. Ong ta tl6 drJa ra nhf,ng If 16 x6c d6ng dd cirng cd quan didm cira minh.

Ndu nhfrng bdi tidu lu6n cria Morita cluoc trinh bdy 6 mQt di6n ddn khdc, chring c6 16 s6 ph6i chiu mOt tr4n chi trich gay g6t nhtrng mang tinh xdy d,/ng. Nhung chring ta phdi tu h6i rdng vi muc dfch gi md Ong xudt bdn chfrng clng vdi nhfrng bdi chi trich gay gdt s4c mii dAn tOc chri nghia cria Ishihara, vd trong mQt quydn sdch chi ph6t hdnh d NhAt. Khi nhfrng ldi 16 trong quydn s6ch ddn Mi vd nhfrng bdn dich khdng chinh thfic bdt ddu lrru hdnh gifra nhfrng ngrrdi khdng thd doc duoc quydn sdch tidng Nhat, mQt con cudng nQ cria ngudi M! bnng 16n ddi vdi Morita vd Ishihara. Morita sau cl6 da bdy t6 srr hdi tidc ld quan tlidm cria 6ng ta cld xudt hi6n trong cirng m6t dn phdm vdi quan tlidm cuc doan hon cfra Ishihara.

Morita ld mQt ngddi cuc kj' th6ng minh vd thQn trong. Ong ta khdng tdm bdt crl di6u gi mQt cdch ng6u nhi6n. Ban c6 thd tin chdc rhng, tnrd'c khi sdch xudt bdn, Ong ta da suy x6t tldn moi hQu qud c6 thd c6 trong viQc li6n kdt bdn thAn vdi ngddi c6 quan didm nhrt Ishihara trong cirng mQt dn

MIRITAvAISHIHARA

I lsz

pham. C6c n6 lrrc tdch kh6i Ishihara cfia 6ng ta k6m thuydt phuc hon srt ti6n hO md 6ng ta thd hi6n trong nhidu ldi gidi thiQu vd c6c bdi tidu luAn cua Ishihara trong chinh tdc phdm cria 6ng' chi quan didm cria c6c euydn Nudc NhQt co thd n6i hh6ng phAn dnh khdng t6c giA md cA quan tlidm chinh phfi Nhat. Theo truydn thdng, c6 rdt it srr kh6c biQt gttla c6c muc ti6u crja c6 nhan vd cQng ddng 6 Nhat. Morita 16 rhng nhu bdt cr1 ai co drl thdm quydn Id ph6t ngdn vi6n cho b0 mdy chinh tri NhQt kh6c. Ong ta cdn c6 mQt loi thd nfra ld nhfrng di6u 6ng ta n6i kh6ng c6 srlc cflng ndng "chinh thifc" ndo theo c6ch hidu cria phtrong TAy. flng ta chi Id mQt dan binh thrrdng dang thdc thi quydn bdy t6 quan didm cd nhdn' Tuy viQc bdy t6 nhrlng quan didm ndy c6 thd khidn dai da sd ngrrdi My gidng srlng sdt, ch6ng khong c6 gi ld dSng kinh ngac ddi v6i c6c nddc l6ng chdu A cira NhAt. Chring gidng nhitng quan didm dAn tQc cdc doan md ngrrdi Nhat de thd hiQn trong nhfrng ndm trddc chiSn tranh thd gidi lAn thir hai m6t c6ch d6ng Io ngai. c6c lSnh tlao Nhat ngdy nay dang c6ng khai t6n tung m6t thd k1i hai muoi mdt bi thdng tri bdi uy thd quan stl vd k!

thuat cria NhAt Bdn.

r-t--I l,scUdl cirA sU m0Nu Akio Morita, b6y mudi tudi, ld chri tich Tap dodn sony. 6.tg ld mot ngLrdi ddn ong tlidn trai vdi m6i ddu bac fi6ng, phong th6i lich i5m vd m6t nu ctfdi hi6n hba. Tuy nhi6n, khi Ong tflp trung suy nghl, nu crldi bidn mdt, co m[t vd mdi tr6 xudng, dd iO Akio Morita, ngrldi cria sfi mQnh. Phia sau ddi mdt tlen thu h(rt cria Ong ta ld mQt tinh cdch hdt sfc ki6n quydt. Ong ta c6 kj, 1u4t, ddy nghi luc, ki6u h5.nh vd trj cao ttl tlai; vd hon h5t th6y, 6ng ta tdn nhAn khi theo dudi c6c muc ti6u cfra minh.

Trong c6c cuQc hop, dng ta thich dion thuydt hon ld lSng nghe. Tr] sau khi quydn Mad.e in Japan (sdn xudt tai NhQt) cria ong ta xudt b6n n6m 1986, 6ng ta bdt ddu c6 th6i quen gat phdt moi chdt vdn cfia ci nhfrng doanh nhAn hay chinh tri gia quan trong cria M! bhng mQt cAu cut lfrn "C(t doc s6ch cria toi thi bidt." Morita c6 c6i kh6 n6ng phi thudng ld doc con ngrrdi

158

|

Ncuor mnn

vd stt kiOn nhanh ch6ng vd chinh x6c. Ong ta bidt 16 dng ta c6 thd vddt xa c6c ddi thfi cira minh nhrr thd ndo. Ong ta cfrng c6 c6i kh6 ning hidm c6 ld si nhuc md khOng gAy tfrc giAn.

Morita tdt nghiQp Dai hoc Hod.ng gia osaka trong chiSn tranh thd gidi lAn thfi 2 vdi tdm bbng cfi nhan vat lf . vdo thdi didm nudc Nhat dAu hdng, chdng Morita tr6 tudi dang phuc vu trong H6i qudn Hodng gia. sg vudt troi v6 uy thd ky thuAt cdng ngh6 cria Mf, didu dua cudc chidn ddn mOt kdt cuc bdt ngd, de dd lai mQt dn tuong sAu sdc trong dng.

Chuydn trd vd nhd cfia dng th{t cay dfng. Trong quydn Mad,e in Japan, Ong mi6u td nhrfng tdn tich ch6y thdnh than 6 Tokyo vd d Nagoya qu6 dng.

Ong di ddi mdt vdi sirc manh dring so cfra uy thd vd kf thuat cria phuong TAy tU g6c nhin hdt sfic ri6ng ttl.

Akio Morita ld con tnrdng, thuoc ddi thf ndm cfra m6t trong nhfrng ddng ho ndu rdou sako dutoc kinh trong nhdt <i Nhat. D6 la m6t dbng ho gidu c6, g6n b6 sau sdc vdi cdc gi5 tri vd vdn h6a truydn thdng Nhat B6n. Ong so cfra dng da duoc Minh tri thi6n hodng trao tdng huan chrlong vi nhffng cl6ng g6p cho cOng ddng va da duoc dung tuong dd tOn vinh. Me 6ng xudt than tr) m6t gia dinh v6 sI dao danh tidng. Morita ttr hdo v6 ong cha minh ld hodn todn d6 hidu.

Nhu nhi6u ngddi NhAt gidu c6 thdi bdy gid, chdng thanh ni6n Akio ngii tron giudng kidu phuong Tay chrl kh6ng phdi tron rl6m rom. Kh6ng phdi bdi i thich thdi trang hdi hot md gia dinh Morita tiSp nhan nhrlng t4p tuc dy c&a phuong Tdy. Hodng dd da ra lonh hiQn dai h6a vd ray phuong h6a.

Ld ngudi Nhat ydu nudc vd drlng ddu c6ng ddng, gia dinh Morita drlong nhi6n ph6i ldm gudng.

Akio Morita dA drroc chudn bi dd trd thenh ngudi kd thUa hidn nhi6n vi6c kinh doanh cfra gia dinh. Nhrrng tu b6 dng d5 cdm thdy tidng goi cria mOt sfi m6nh ldn lao hon ld ndu nJou sak6. Trong chidn tranh thd gidi IAn thrl hai, Ong ddng kf tham gia mdt chtrong trinh hudn luyQn h6i quan dac biQt cho ph6p Ong tidp tuc nghiOn crlu khoa hoc ch(r kh6ng n6m ddi minh vdo vdi cudc thfiy chidn vd nghia ndo tl6 cdch Nhdt Bin hdng nghin ddm. Ong

MoRIrAvArcnmene

|

159

ddi vdi tddng lai cfia ntrdc Nh4t cam nhQn sau s6c rbng minh c6 mot vai trb ld b6o todn b6n thAn cho vd r6ng nhiQm \,u ..iu minh ddi vdi nddc Nhat tudng lai dY.

lttc trong ddi minh, Morita da tich liry clrroc rdt nhidu cfia cai vd quydn hay mQt T' Boone Pickens' Ong ch&ng pnai fa mQt Donald Trump v'di mot i thfic vd sit "*; can phdi hidu rhng moi vi6c d5 dtrgc 6ng thuc hiQn m6nh dinh hinh ttlong lai nddc Nhat'

.

I

sU cAN TRIJdNG

ctA MoRITA

I

Morita. Mot phan ldn cria Ngudi ta ph6i ngdi ca sd can trtrdng cria Ngbi ld tU tfii crla ngddi ti6u c6i cfia Sony ctni nhu thi s6n ri6ng cria Morita

dnngM}.Chinh.a.n-audichtudocrjachinhphrlMgdagi(rp6ngta tfii tidn dy kh6ng han chd. Tuv nhi6n bhng phrrong tiQn tidp .a"

"rto"g Morita dd chfing t6 rhng vi6c xudt bdn quydn Nttoc NhQt c6 thd noi kh6ng, chinh quydn My' dng ta khOng ngai xfic phqm ngddi Mj hay ong ta n6i s6 d6n rldn Tuy nhi6n, 6ng ta khong qu5 lo so rbng nhitng di6u vi9cHoaKj,tdychayhdngh6ahayc6chinhs6chthuongmaicfingr6nhon ti6u ding Ong ta dd, prra" tich tinh hinh vh tin rbng nsudi ;;;-il; "en.qry6n M! chi bi thric ddy boi loi ich riong. Mi6n ld Sony tidp M! vd chinh chSc rbng ngudi M} s6 mua tuc cu,,g cdp c6c s6n phdm tdt hon, Morita tin lang manh nhdt .nO"* ita &ne cArr nghi suy' Vdi gidi vAn dlQng hdnh "t 6p dung nhirng chinh s6ch Washington, 6ng ta khdng qu6 1o ngai v6 viQc m{u dich crlng rdn hon' cop". Nhtmg b6i gid Morita vb nudc Nhat dang 6p dung chudc "Gia lon b5t 6ng d6 c6 thd n6i th&ng tlAy 6ng ta c1mthdy con cop tld nindt, cudi c;ng nhfrng f nghi cria minh' Vd dng ta il6 lDrm' n6i that vdi c6c ddi Morita tin rhng thdi didm nudc NhQt c6 thd n6i thing nham c6n b6n d5 hinh t6c kinh doanh phrrong T6y dd ddn. Mot s{ hidu ldng n6i vdi ngddi My thdnh b6i, trong qua knrr, ngtldi \nat d6 kh6ng s6n mi6n cddng dy ld do nhfrng didu 16 .u pnai drroc n6i. Ong ta cho rhng srr

160

|

wcuor

xtiN

ngrrdi Nhat theo truydn thdng khong thich n6i kh6ng th&ng thrlng' Tu1' nhi6n, Ngdi Morita bidt rhng nhffng gi md ngrldi Nhat da kh6t khao mudn n6i til lAu chi c6 thd drroc thdt ra trll mdt vi thd quy6n ldc. Vi thd quydn luc dy hq md'i dat iluoc cdch dAy khdng IAu' Morita can d6m hon nhidu thdng ddc bang cria chirng ta rdt nhidu ldn, nhfrng ngudi ndy di khdp nudc Nh4t c(ri rap ngudi tnJdc bdt cf ai md ho cho ,hrrg c6 thd tdc cl6ng ddn vdn itAu trr cfia NhAt 6 c6c tidu bang cria ho' Ho qu6 nhirt nh6t khdng d6m ldm bdt crl didu gi c6 thd khidn ngudi Nhat tiic gian. cdc chinh tri gia vdL doanh nhan Nhat kin drio mi6u t6 ho vdi mot tir tidng Nhat c6 nghia la "Ifr [n mdy". Vdn cldu trr ctia NhAt cuc k] quan trong vdr c6c chinh tri gia M! ndy bdi ho da ngdm thita nh{n srr d6nh gi6 crja Morita rhng nudc M! s6 ching bao gid ldy lai dttoc vi thd quan trong cria n6 trong ndn kinh td thd gidi nffa. Mot vdi thdng ildc bang cria ch6ng ta drrdng nhtr tin rhng ve van ngudi Nhat thi d6 thdnh cOng hon ld khuydn khich phrit tridn ndn c6ng nghi6p cria dia phrrong ho'

Toi sdng d tidu bang Oregon trloi tlep, mQt tidu bang c6 n6n kinh td tra n6n phu thuOc rdt ldn vho vdn atAu trJ cria Nhat. GAn ddy tOi drroc mdi tham gia mQt budi th6o luan chfr ild "c6 phii ngr-rdi Nhat dang mua dft oregon?" tltioc chi nhdnh Portland cria ddi ABC dia phrrong ph6t s6ng. Cdc dai diQn cria mQt sd cdng ty Nhat vh c6c quan chftc cao cdp cria chinh quy6n bang cfrng chloc mdi ddn. Ngtrdi Nhat khong c6 v6 gi ld qu6 to lSng vd nhfrng didu tdi sO phii n6i, nhrtng ngay trddc khi chuong trinh bdt ctAu, mQt 16nh dao trf vdn phbng thdng d6'c tidn ddn h6i tOi "Be sO t6 ra tfi td chrl, thda bd?" TOi d6p "Ch6c chdn. TOi l(rc ndo cfrng t& t6."

Tfli xem vi6c n6i vdi cdc kh6n gi6 rbng ngudi Nhat khdng hd cAu mong nhfrng didu tdt dgp nhdt se tldn vdi chfing ta ih viQc tfi td.

. I oOruc cd cira MoRITA I

Dr) Morita dd

tinh todn

kf cdc nguy co md 6ng ta c6 thd gdnh chiu trong

vi6c xudt b6n quydn Nttoc NhQt c6 thd n6i khOng, vAn cbn tl6 cdu h6i tai

I

MoRrrAvArsHrHARA

|

161

ta lai dd cho minh bi xem ld 5n ch6o d6 b6t? Ong ta c6 thd nhAn lLtoc su bir ddp ndo cho tdt ca nhltng clidu ndy? Ong ta chdc chdn khdng lam tli6u d6 vi tidn. CAu trd ldi li hhnh ilOng cria 6ng ta xudt phat trl y lhrrc vd sfr m6nh cria 6ng ta.

TrI gitra thd ki thfr mrJdi bziy, nrldc Nhat da phdi ha minh tuAn phuc y :hi ctra cdc cudng qu6'c thrrc dAn phrrong TAy. Khdng bidt bao lAn rdi, nhfrng chidc td"u chidn to ldn khidn ho nh6n ra sd bdt lrrc cira minh trong vi6c chdng lai mQt k6 thn c6 ndn c6ng nghiep vd c6ng ngh6 ti6n tidn.

Chi ddn tAn sau chidn thdng trudc Trung Qu6'c vi Nga vdo nhrlng ndm clAu thd ky hai mddi, NhAt Brin mdi bdt dAu cdm tht'y minh cld trd thdnh m6t cudng qu6'c bXng chinh thuc ldc cfra minh. MQt loat cdc thdng loi quAn sr.r d6 ddng de that su dua Nhat Bdn ddn ch6 ddnh gi6 qud cao quydn ltlc cria minh vd lao vdo mQt cuQc chidn khOng cd may chidn thdng.

Nhu da n6i d tr6n, tr} sau thdt bai nhuc nhd trong chidn tranh thd gidi lAn thir hai, Nhat Bdn al5 chuy6n tAm lao dQng nhXm ldy lai dia vi thdng rri trong cdng ddng qudc td. sao Ong

Ldi tuy6n b6' ddu hdng cfra Nhai hodng Hirohito drroc truydn tr6n s6ng ph6t thanh Nhat. Ong ta c16 n6i vd viCIc "chiu dung didu kh6ng thd chiu dung vd trrii qua didu khOng thd trAi qua". KhOng ph6i dng ta dang n6i v6 vi6c phd hriy cdc thAnh phd hay sd dau cldn vd thd x6c cfia thdn dAn. Tr] budi so kj' lich srit, chidn tranh di hoAnh hdnh khdp moi mi6n Nh4t B6n, chidn tranh d khu vdc nAy kh6ng c6 khdi dAu cfrng khOng c6 kdt thdc.

Ngudi Nhat c6 khi nbng chiu dung nhfrng dlau c16n gh6 gdm vd thd xdc.

Khd n5"ng chiu dung sd nhuc nhd hoac thdt bai cria ho k6m hon. Tai thdi didm bai trAn, khi Nhat hodng thric giuc thdn dAn cria minh hop nhdt srlc manh cria ho trong vi6c trii thiet quoc gia vd nhdt ld theo kip nhfrng tidn bQ ky thuQt cr,la thd gid'i, dng dang thric giuc ho kh6c phuc nguy6n nhAn dAn ddn thdt bai cfra ho. Nhfrng ldi 16 gi6n don ft 6i cira 6ng dd trd thd.nh nguy6n vong thdm kin cria qudc gia. Sfrc manh tli6n cudng khi tdn c6ng vAo nhltng kh6 kh[n trong qud trinh tdi thidt cfia ngudi Nhat xudt phdt til khdt vong n?a sach sd d danh vd n6i nhuc bi d6nh bai.

162 |

Ncuor nrtN

Trong quydn Mad.e in Japan, Morita c6 kd mQt cau chuyQn v6 cha minh.

Do kinh doanh thdt bai, cha Morita dd buQc ph6i b6n 3 m6n dd tao tdc $t quy gi6 trong bo sdu tQp ri6ng nhbm tr6 mot khodn no. ong da thd s6 thay adi tftOi vQn cfia minh vd mQt ngdy ndo d6 s6 mua lai nhfrng m6n dd dy.

Didu d4c biQt gAy dn tdong vdi Morita ld cha dng chang bao gid quen ldi thd cria minh vd cudi cing dd chuQc lai tldgc nhfrng m6n dd dy' cdch ddy gan nr?a thd ki, chinh Akio Morita cfrng da lap mot ldi thd. ong da thd se girip t6i thidt lai ddt nrldc chdy rui hoang tdn cfia minh vd drra n6 trd lai vi thd quan trong vdn c6 cfia n6. Ong dd ching bao gid quOn ldi thd cira minh.

. I cHriN rHUAr cta montra ViQc xudt bin quydn sSch The Japan that can say no nhdm tldn mQt s0 muc ti6u cria Morita.

t

I C.ti cho ngtt'di

M!

mQt th6ng iliQp $i6n tidp nhtrng 16

rin$

Trong quydn Made in Japan, quydn s6ch tnldc cria fing, Morita ila khfing c6ng khai thd hicn su bdt m6n cria minh ddi vdi nudc M!. Tuy nhi6n, ndu tim hidu dn ]f thi rdt d6 nhan thdy srJ bdt man d6. Dn vfly, clai cla s5 tloc gie My kh6ng hidu nhfrng didu tinh td trong tAm tri ngudi chAu A n6n kh|ng thd bidt duoc nhfrng didu Morita kh6ng n6i ra. Di6u quan trong nhdt ld dai ila sd dQc gi6 ngddi Mi cria 6ng ta de b6 qua cuQc chidn, trAn tLinh vir c6c dn dr,r chidn tranh md khdng nghi ngoi gi. MQt phAn cria thdng diQp crSa Ong ta id ddi vdi Nhat BAn, viQc giao dich vdi M! drroc tidn hdnh nhrr mQt cuQc chidn tranh. Muc ti6u 1d ddnh bai vd thdng tri k6 thi.

Morita c6m thdy c6 nhu cau ph6i trinh bdy lai quan tlidm crja minh th&ng thdn hon trong quydn The Japan that can say no. Bdi n6i qud thing thUng, Morita cdn phAi gfii thing nhfrng ldi nhan x6t cria dng ta ddn dOc gi6 Nh4t, nhrlng quan trong ld ldi 16 cria Ong ta phii ddn tluoc vdi dQc gi6 My vd cdn

MIRITAnAISHIHARA

| 163

quantronghonnitaldch6ngph6iddnmQtc6chgi6ntidpvd"tr6iph6p,.

- ShintarolshiharaclangldmAmivdnhflngb6ndichlau6Mi,nhrlngc6 dich tr6i ph6p dy tilng lrru hdnh d B0 mOt tin d6n dai d6ng ld c6c bAn b6n tai NhQt, c6 thd truy nguyon thdy ngoai giao Mj vir sau khi s6ch xudt UIt ,rgudtt tii mQt vu rb ri til TQp tlodn Sony'

.

I uot ldi tuYon bdth{ng

trQn

I

nhrr v{y tld cho nrrdc M} bidt Tai sao Morita lai ph6i b6 nhi6u cdng srirc -rhnghqdethamgiavdomQtcuQechidnvdinrJ6cNhatmdthQmchikhong thdy rbng cuQc chidn gdn nhrr tla hd nh4n bidt vigc d6? B6i 6ng ta c6m

thdng loi.

TheJapanthatcansaynoldmQtldituy6nbdthSnstrQn.Saubdnmrroi n6mphuctirngntidcMi,tilngnghivdminhnhrrmOtdAntOcbichinhphuc vdldmQtcrldngqudchangb6t,ngddiNhatcAnmQtldituy6nbdnhttv4y vi thd that sr't cria ho l6n ngang bhng v6i dd nang sd hinh dung vd b6n thdn tr6n thd gidi ngdY naY'

Ddmotldituy6nbdnhuv{ytlrroctrgnven,n6ph6iiltrocthUanhanbdi k6 thu.

.

I

u.rott ttao gidt n$tidi

I

gidi truydn thong M! bidt srr Dil Morita d6 c6 mQt sd n6 ltic nhbm cho quan tlidm crja 6ng nDry, sd cQng t5c kh6c biet gifra Ong ta vd Ishihara cing

vd t16 ilrrgc cAn nhdc. S'/ hgp t6c cria cria dng ta vdi Ishihara td c6 chri tAm ho nhdm ddn ba muc ti6u sau:

oMoritakh6ngphAidichthAnduaranhitngldinhfnx6tchudngtai 1i- c6ch ldm cho chfng duoc n6i ra nhrl v{y. Morita nhdt nhrrng khongmudnldmvdybdntayminh,vithd6ngtatlamttontaylshihara dd ldm cdng viQc bdn thiu d6'

164 |

wcuar xrfr,N

qudc td o Ishihara, dU Ie mQt cUu thdnh vi6n nQi c6c, khong c6 tdm v6c quan tlidm cria minh mi dd c6 thd thu hfit dtroc sd ch(r f ddnh cho d6. srr t6n thdnh cira viQc hop L6c v6i Morita s6 b6o tl6m duoc didu rd cria Ishihara' Morita s6 ldm tang uy tin cho chir nghia dan toc ili6n 6 nhfrng noi mb" viQc d6 nhung Morita r,Sn .o quydn phri nh4n di6u d6 c6 loi cho Ong ta' ra giong iliQu o Ldi vidt v6n hung h6ng vd thir dich cira Ishihara tao

chungchoquydn,a"n'D6lamOtdi6umdchinhb6nthAnMoritac6

thdch6ngbaogidthdhion'nhunglddidumd6ngtaclmthdycdn lbng di tlQng thidt trong mO; quydn sdch vdn tluoc vidt ra dd khudy qudc ctic doan cria ngrrdi Nhat'

. I ru6l QUAN NGAI cta uontre

hQ tr6 Nhat Bin, nhfrng The Japan that can. sd)/ no d6c biQt nh6m ddn th5 khong nh4n th(rc ilfing ddn vd ngridi md theo nhfrng ngddi Nhat 16n tudi hon, da kh6ng trtrc tidp c6m nhAn sri mgnh thdong ad aann cho ngddi Nhat. Hq chidn tranh thd gidi thf n6i nhuc thdt b?i vir srl gian khd cira nhfrng nim sau tr/ do hdn, ho chri y qud hai. Drroc nudi ldn trongmQt thdi dai thinh vugng vd i! ddn cac gia tri NhQt truydn thdng vd chfi S' qud nhidu ddn cdc tQp tuc suy rbng gidi thanh ni6n ddi cria phuong TAy. Hon nfia, thd he cria Morita cho

NhatngdynaykhongtQntuyhdtlbngddivdivAnghdoquangcfiaddqudc kh6c biQt vdi thd Nhat, vdn ld dac didm caa tnd he hq. Thd he mdi ndv rdt

Tokyo sau nhfrng trAn n6m Hiroshima vd Nagasaki' bom ch6y, hay chiu dr/ng hau qu6 tham khdc cria vu thd hQ tr6 mQt The Japan that can say no Id mdt n6 lUc nhhm truydn cho hQ cha 6ng. Kd til thdi phuc hung cnOL ! thrlc vd muc dich da dAn d6t thd man ro ddn Minh tri, ng6di Nhat c6 cirng quan didm vd f dinh ddi vdi bon vdi muc til phrrong Tay. Ldn ddu ti6n c6 mQt tho'hc khong tohn tdm todn f tr] phia Morita, Ishihara tiOu dy, vd cl6 1d nguydn nh6n n6i quan ngai sdu sdc

hQ

tilng ioang choang btidc qua nhfrng dd n6t

vd nhfrng ngrldi nhtr ho.

crSa

MoRrrAvA ISHIHARA

|

165

. I l,lcuvnn ric odr rvHAN xrJ rnf ctin monlrn vd 6p dat mot he nguyon t^c cta thdng c6c nguy6 n t6c dao clitc nghiom ngat xudt phdt tir kinh vI thdc thi cdc quy aao pnat vir dao Khdng. Ngrrdi Nhat xem su sung phan biQt ho vdi tdc dao clfic trong moi khia canh cuQc sdng ld nhfrng tti6u bon man ro Phrrong TAY. ddn vDr drroc thrlc hien d C6 mOt nguyan tbc ci:,aKhdng gi6o v6n dtrgc bidt coi trong' Didu tl6 c6 moi ndn vdn h6a chAu A md rlgrrdi Nhat cfrng hdt sdc ngf Trung thd rlrroc mi6u t6 mot cach hdt s(rc d6 ddng bing mot thdnh Dich nghia den, n6 c6 nghia 1d eudc yln shui si quo, (im thriy tu nguyen).

vdn ho6 truydn thdng Nhat ton vinh

trJ c6ch tlao thlc

"Udng nrJdc nhd ngudn"' cria vi6c khOng bao gid C6c ndn vln h6a chau A nhdn m4nh tAm quan trong chia tay ra gi6p lang qu6n nhdng ngrldi gi6p minh thdnh c6ng vd nhltng ngtldi mimintr cdn. Ndu lirc sinh thdi m6n nd dn nghta kh6ng duoc tr6' con ch6u mQt on huQ l6n ngrrdi d6 c6 nghia vu ddn d6p on dy. Ndu mot ngrrdi nhan drroc khi. Ndu ho di xa clen ,.rilurrg kh6ngludn trA dn, Ong ta vh gia dinh s6 bi khinh td ti6n vd mfc xric ph?m nhting ngddi cla tirng giirp do minh, ho s6 lim O danh hc' hriy hoai moi thanh clanh md dbng ho tld c6 tluoc qua nhidu th5

phuc Trong nhfrng n[m 30 cr]a thd kjr trddc' Nhat lao vdo kd hoach chinh vdo 1lc lugng M! Ddng fru,,' A. Hq dd thrJc hi6n vu tdn c6ng hdn ha nhhm hai lan kh6p d TrAn ChAu CAng vd hau quA td chidn tranh thd gidi lAn thrl Thdi Binh Drlong. Sau khi chidn bai, nrJdc Nhat nhQn ttrroc hdng ti t161a Nhat ti6n viQn tro crja Hoa Ki,. TU nim 1950 ddn 1980, Hoa Ky trao cho gitip trong tro 810.3 tri6u ddla tro girip vd vdn tld qudn sd vh gdn 4 ti d6la s6 khdng c6 thi ndy tro 5nh vdc phi quAn stl. Ndu khdng c6 kho6n vi6n nhd ti phri ngao nrJdc NhAt hiQn dai hay TAp dodn Sony. Cung ch&ng c6 man niro vidt quydn The Japan that can sa)/ no' tl6la Hop ddng 16n clau ti6n md Morita gidnh dtrgc da tltroc tai tro bhng d5 khong tlUoc viQn tro cria Mf . Tokyo Tsushin Kogko, tidn thAn cria Sony, tdi tan cdp drl kinh phi vd thidt bi. C6ng ty d4t tru sd tai mOt c[n nhd

166

|

wcrnor xrfrN

kh6ng c6 cA nhfng ti6n nghi cdn b6n nhdt. Tuy nhi6n, vi thidu trrdng Hoa Kj' phU trdch vi6c thdc hi6n th6a thu$n xAy mdt hO thdng hba Am ldn cho NHK, mQt mang lrrdi truydn thdng Nhat, quydt dinh cho Morita mOt co h6i.

Chinh nhd hop ttdng ndy md cOng ty c6 thd tr6 hdt no. Cfrng chinh m6t si quan Mi 6 NHK dd cho Ibuka, mQt cdng srl cfia Morita, mugn m6t chidc mdy ghi Am mA dng ta dd th6o rdi ra tilng m6nh dd nghiOn crlu nhhm tao ra chidc mdy ghi Am dAu ti6n ctra Sony.

C6 vi! nhrr c6ch hidu cAu

Am thuy tU nguyAn cira Morita kh0ng tinh ddn ngudi

M5,.

. I rV KHON NGoAN crin uonna DD dQng co cfia Morita c6 thd d6ng ngd, nhffng nhAn dinh cfra 6ng ta lA khOng thd coi thrrdng. Ong ta c6 m6t cdi nhin tinh tudng vd nhtrng bdt dn crja nrldc Mi ngdy nay. Tuy nhi6n, nhidu ldi chi trich cfra Ong ta xudt hi6n trong nhltng ti6u cld kidu x6t mudi I6n vdt thuong hon ld ph6 binh dd xdy d{ng. Trong sd d6, dng ta budc t0i:

L Nttoc My kh|ng cdn sdn xudt hd,ng h6a nta; n6 chi thich kidm tdi bdng cach chuydn tidn td noi ndy sang noi khd.c.

Kh6 md phdn b6c nh4n dinh ndy. KhOng ai that srr co gdng tdi thiet lai ngdlh c6ng nghiQp th6p bi l6ng qu6n 6 Mf. Qud nhidu nglfdi c6 ddu 6c nhay b6n nhdt vd thuong mai thay vi vQy lai tham gia vdo nhfrng hoat d6ng phi sin xudt ch6ng h?n nhu ddn xdp cdc vq mua lai cric tAp doin.

Cudi cilng, tr6ch nhi6m cria tinh trang nhy phAi thu6c vd My, dil ngudi Nhat c0ng c6 vai trb trong d6. Trong nhftrg n5.m 60 vd 70 crja thd kjr trtrdc, ndn cOng nghiQp s6n xudt lhnh manh cria Mf da bi hriy hoai bdi stl thAm nhdp cria NhAt vho thi trr-fdng My qua c6n drrdng hop ph6p l6n liltlng hop ph6p.

Cric biQn phdp phi phdp bao gdm tinh b6o cdng nghi6p vd d6nh cdp todn bQ c6ng nghd dQc quydn. Thi du, cdch ddy vdi ndm mOt cdng ty vi6n thdng ldn ctra M! vd mdt cdng ty Nhat thuong lrrgng v6 vi6c mua c6ng nghâ&#x201A;¬ ctia My. cdc cudc thuong lugng k6o ddi nhu v6 t4n. Khi c6c gi6m ddc didu hdnh dang thttong luong, c6c ky sd Nhat quan s6t hoat dOng cria ngddi Mi. Hodn

MIRITAvA rcnmene

-

|

167

ky su My thodi todn khong bidt gi v6 cdc phrrong thfc cfia ngudi Nhat, cdc cdc khoa hoc m6i chia s6 thong tin crla ho vdi nhfrng ngddi md ho xem lh thuong lugng' gia rt6ng nghiQp. bEt ,rfri6tt ngddi Nhat tlon phrrong chdm dft mD ho d5 Tai sao cong ty Nhat ph6i trA hdng tr6m triQu dola cho mQt thfi c6 duoc bbng thti doan?

MQthdnhdOngkh6cmdc6ccOngtyNhatcfrngthtidngldmtdgfiinhAn nghQ quf gi6 g6p r.i6n qua My ld; viQc dd sau d6 ho c6 thd mang c6c c0ng nhdt drjoc til ddi thfi My trd v6' vd rdt hi6u qu6 Bdn ph6 gi6 th mot chiou thfic tlrroc ngrldi Nhat rra thich ty Nhat sO b6n rrong .\rle. AaV cdc cldi thfi My ra kh6i thi tnrdng. Cdc cong ra tai Nhdt cho hdng gid 16 o Mf vd vd c6n b6n thrrdng thdp hon gi6, b6n li trldng vd mqu ddn khi c6c ddi thfi My tU b6 cuQc chidn. Drigc dan ddt bdi ph6p hiQu qua dich trr do, thidu hidu bidt vd ngrrdi Nhat vd khong c6 bi6n dd cho nhfrng dd ph6t hiQn vi ng6n chSn nhftng hdnh vi dy, ngrldi My da kidu giao dich gian 1An ndy tidp di6n cho ddn tQn ngdy nay' bi t6'n c6ng NgLtdi Nhat s6 ch&ng bao gid dd cho ndn c6ng nghiQp crja ho ie theo c6ch dy. Trong khi ho chi trich moi n6 ldc beo hO cria ngtidi My

ndn cong kh6ng cong bhng, chinh ho luon thrlc hiQn c5c bi6n ph6p bdo h6 theo kidu nghiQp ctia minh. Dr) that su ld ngrrdi M! kh6ng s6n xudt hdng h6a thtiong mai cfia ch, ndu cdch clAy ba mrJoi ndm cdc nhd hoach dinh chinh s6ch chfng ta nhan bidt cuoc chidn khong c6ng khai vdi ngrldi Nhat dang di6n ra, ih tdt hon. c6 thd ndn cOng nghiQp My de 6 trong mQt trang th6i vd cin bin

2.

Nuoc

mudi

Mj

thidn cd.n; n6 thich ui giam d,dc m6t phut hon ld hd hoach

nd.m.

Morita so s6nh cdch tidp can thidn c{n cria c6c gidm ddc Ml vdi c6c kd hoach ddi han ctta c6c gi6m ddc ttidu hdnh Nhat. fing ta d6n ra mQt vi du vd mot nhd kinh doanh tidn t6 ngrrdi Mf, ngudi tld n6i vd'i ong ta rbng ong kh6ng thd lOn kd hoach cho nhidu hon mudi phirt tdi' Theo quan tlidm cria ngudi chdu A, ngudi My that thoAi m6i vd ngAy tho' Bin chdt ngudi Mf thich srl tlon gi6n. Khi c6 mot tinh hudng ney sinh; mot

MoRI:tA vA ISHIHARA

| 169

:hitrichminhrbngc6phii6ngtaddnghingrldiNhatn6nmuanhfrng rangh6amdngayc6ngudiMycirngcholbk6mhonsov6ihdngNhet,

tri

ldi' cira Morita' Nhrrng q'ra d6 Ddn didm ndy thi kh6 md ph6n b6c quan didm ndo ngan c6c c6ng ty My tham ong ta cd chi ra ld kh6ng c6 chinh sdch cdch b6n nhi6u tivi d nh{p thi tnrdng Nhat' Dring, ngudi M! khOng tim mAu dich rddm \hat, md bdn nOng s6n; ndu c6 thd vudt qua c6c quy dinh kh6ch hdng Nhat. Ngrrdi rd cd .i cria Nhet, io .o'thd rdt thdnh c6ng vdi lan nhidu hon ngtldi ti6u Nhat chi tr6 cho gao, thit bb, va trdi cdy mddi

ngrrdi kia khdng

dirng

M!.

. I r,onc YBu trltJoc crin MoRITA I

cdch hidu tloc d6o v6 Morita, nhu moi ngudi Nhat y6u nrldc khdc, c6 mot chidn tranh thd gidi idn thrl hai' srl thong c6m ctia ngrldi Trong quydn Mad,e in Japan, Morita lf lu{n rhng vdn hoc d My vd My ddi vdi Tudng Gidi Thach vd ngrldi vo duy6n d6ng cldng tdm nhdt tri crja cd bidt n6i tidng Anti c,1a 6ng ta di trd thdnh mdt srt d6 dan ddn chidn tranh' ntidc vh khien M! vd Nhat chia 16, vd cudi cirng vd Trung e.'i:.ld Ong ta phdt ld sr/ that rhng xung dQt gifia NhAt l?"1 Dir vdy, ngddi Mj ch6ng d6ng xam lrroc khong thd chdi cai cria phia Nhat. dn ba Tudng c6 duy6n d6ng bao gid th4t srr quun ta- ddn mfic tham chidn, v6i Nhdt n[m 1941 vh in n6i lrru lodt hay khong. Mi nhAy vDro cuQc chidn

b6ibanghinngrldiMydarigiatvdmOtphdnldnhamdOiThSiBinh hit cria ngudi Nhat tai Duong cria M! bi ti6u diQt trong vu tdn cong l6n

d6' TrAn ChAu Cing. Morita c16 hodn todn ld di chuyOn thila nh4n v6i ctru ngoai trtidng My Henry Kissinger, Morita dd nghi 6ng gidi IAn tranh thd rhng nrldc M! cfing Jniu m6t sd tr6ch nhiQm v6 chidn h6a Nhat, bdi cdm thfr hai vi dd d6nh thud xudt nhap khdu cao l6n hdng nhap khdu ddu h6a ngudi Nhat nhap crJ vdo Mi vd vi d5 chdn d(rng viQc Morita tidp tuc n6i rhng crja Nh4t nhhm buQc Nhat rdi kh6i Trung Qudc.

170 |

ucuor xfiN

c6 le ndu Hoa Kj' khOng thidn cAn nhu vAy vd c6c hdnh ddng ctia Nhat 6 Trung Qudc thi Mf vd Nhat dd c6 thd cilng nhau ngdn kh6ng cho chfr nghia cQng sdn c6 duoc ch6 dirng d chdu A.

Dudng nhu quan didm cria Morita ld chinh su nhAn d4o bdc ddng cria ngddi My da chdn drlng ngudn vi6n tro chidn luoc cho cuQc diQt chring cria NhAt 6 Trung Qudc vd didu d6 dd d6n tldn cu6c chidn tr6n Thdi Binh Dudng, vd rdng chfnh su can thiQp cira M! ngdn Nhet ti6u diQt luc iddng chdng cQng cria Tudng Gidi Thach d6 d6n tldn vu tidp quAn cira cQng sdn '0 Trung Qudc. Ngudi My kh6 md tin duoc rhng m6t ngrrdi thOng minh nhtr Morita khdng chi n6i nhfrng cli6u ndy md cbn tin chring, nhd dai tla sd ngudi Nhat.

r l^2ai I ruuc rrEU xBp cun cHrEN THUAr cni rnicH mY cria Ncudr NHAr I

Thdng chin ndm 1989, nhim bdy t6 "th6i dd th&ng thSn va quydt liot" mdi m6 ddi vdi c6c ddi t6c thrrong mai, chinh phfr NhQt B6n grti cho chinh quydn Bush mQt bdi chi trfch vd quan hd mQu dich Mi - Nhat vd mdt loat nhttng d6 xudt hdt sfic chi tidt nhim c6i thi6n mdt vdi hnh vuc ndo cl6.

Didu thri vi cdn lft y ld vdo nd"m 1894, Nhet da giri cho Tridu Ti6n mOt bdi chi trfch gidng nhrr vQy va ddi h6i nhidu thay ddi trong c6c vdn dd nQi b0 cria nrrdc ndy. Rdi sau d6, bfrng gidng nhu bdy gid, ngddi NhAt ch$ng mdy quan tam ildn chinh vi6c cdi cdch, md chi dr)ng chring dd ddnh lac hrrdng chf f ddi vdi chuong trinh ld.m vi6c cfia ho. Trong trddng hop dy, d6 ld khoi l6n sd thir dich vd ldy lai thi trudng Tridu Ti6n md ho clang mdt ddn vdo tay ngddi Trung Qudc.

Hdnh dOng gdn day c6 muc ti6u b6 ngodi Id ldm dn th6a mdi quan h6 mQu dich gifra hai qudc gia, nhung thAt ra, d6 le mdt nudc thi quAn md ngudi NhAt ding dd bdo toan vd gia tdng c6c loi thd thrrong mai md ho 0a

co.

MoRlrAvArcnment'

|

L71

. It-ca.h phdng thfr tdt nhdt le tt'n cdn$

lui vd nhrlong bo v6 nhidu mat Trong khi Hdn Qudc vd Ddi Loan dang r0t tlfra Clang tlrroc du th6o cria Mf nhhm tr6nh bi dinh vdo ciic biQn ph6p tr6 hoat clQng gian lQ'n thtrong mai, nhbm chdng c6c qudc gia tham gia vdo c6c bdi chi trich n6m 1989' Thay Nhat lao vdo mQt cuQctdn c6ng trttc di6n vdi

viddcQpddnnhitngvdnd6c6li6nquan'Nhatcheil4ychringbhngcSch drJa ra mQt loat cdc vd'n dd khac' gii cfia bdi chi trich n6i - Mv cflng Ndu M! mu6n Nhat thay ddi - c6c t6c ddi cltroc d6 nghi bao ph6i san lbng thrrc hi6n mdt sd thay ddi. C6c thay bang, t[ng 16i sudt tidt ki6m' gom gi6m bd,t khoan tidn tham hut cria 1i6n nAngcdpc6ctrrrdnghocMi,th6mmOtkho6nthudxSngddu,vbrddb6 n du dAu. Ngo4i tril didu khodn sau cing' chirng ddu ]Qnh cdm Alaska "uit kinh td My tr6 I4i con dUdng Id nhfrng gQi f tuyQt vdi vd c6 thd s6 gifip ndn ngrrdi Nhat viSt ra chring' ddng tlSn' nhrrng d6 kh6ng ph6i ld lj' do tai sao trich crja ho Nhat bidt rhng ngrrdi Mf s6 nghiam tfc d6p lai bdi chi

Ngrrdi ld idm mot didu gi c16 vd gian vh nhrl vay se xao l6ng n6 lLic ban tlAu cria ho gitra nhap vd xudt khdu' Khi chidn IAn thrrong -ai ,re Jich6nh khdng 1d s6 n6y ra mQt chidn thu4t nghi binh ndy cla drloc thtic hiQn, ngrldi Nhat

thuat kh6c.

Nhat thf,t sd quan Muc duy nhdt trong bhi chi trich ngudi Mi mb ng{di trj cria Nhat 6 My tam Id con drldng d--dn vdi dau h6a Alaska. vdn ddu N6 nhhm vio khdng phii 6 Paramount Studios hay Rockerfeller Center' Nhat dang tidn l6n tilng brrdc c6c ngudn tdi nguyon thi6n nhi6n. Vd ngrldi Alaska' Til d6 ddn viQc mot. inrdc hdt, ho mrdn drroc ph6p mua ddu cria brrdc nh6 kh6c' mua chinh c6c khu khai th6c ddu chi ld mQt

r It"ctinq cdtr0i ch(ing qudc gia n?n nhen cria n$ddi NhQt

gidi lan thrl hai dd c4p Ldi thuat lai cria ngddi Nhat vd chidn tranh thd N6 n6i rdt nhidu ddn rdt it ddn Trdn ch6u c6ng, Nam Kinh hay Bataan.

172 |

NGUII KIdN

Hiroshima vd Nagasaki vd drla ra mOt b6n mi6u t6 chi tidt vd nhtrng gi ngddi Nhat phdi chiu trong nhtrng ndm sau chidn tranh.

Ldi n6i cria ngudi NhAt vd cdc bdt ddng hi6n nay vdi ngrrdi My rdt it dd c4p ddn su mdt cAn bhng thrrong mai. Ho n6i rdt nhidu vd gd khdng 16 Tey phuong mdt ldn nlta lai bdt nat nrrdc Nhft b6 nh6 dring thuong.

Bdi chi trich phuc vu muc ti6u ddi nQi cira chinh phfr Nhat. N6 duoc ding dd minh hoa cho viQc ngudi My dang quy kdt Nhat vd tdt cA cdc kh6 khdn cria ho vA buQc Nhat phdi thay ddi ldi sdng 16u tldi chi vi ngtrdi Mi kh6ng girii quydt tluoc nhrfng vdn dd md hq tU chudc ldy. Cfrng gi6'ng nhu quydn The Japan that can sdy no, chring duoc dilng dd khudy ddng tinh c6m chdng My 6 ngrldi NhAt. Trddc khi bi buOc ph6i phd vd hdng rdo thrlong mAi, chinh quydn Nhat s6 tao tluoc mdt bftc trrdng tAm lf chdng moi hdng nhdp khdu cria My trong m6i ngudi ti6u dtng Nhat.

Trong mQt bfra trua cdch dAy khdng ldu, tOi dd th6o IuAn vd quydn The Japan that can say no vdi mOt doanh nhAn Nhat. Ong ta d6ng f vdi Morita vd moi m[t, cfrng nhrr tdt ci nhfng ngudi Nhat mh 6ng ta dd c6 dip n6i chuy6n v6 cudn s6ch. TOi h6i 6ng mdt cAu clon gi6n: "H6y cho tdi bidt, ndu Nhat d vdo vi tri cria Mf hi6n nay, theo dng thi ho sE ldm gi?" l'Chdng t6i s6 tidn quAn chinh ph?t."

173

BA

PHAN

U CH 0 I OdtriduchAuA,tnJdchdtphiihidutlrrgcTrung,Qudc'BdilichsfrlAu td cQi 16 cria nhidu n6n v[n ddi crja minh, ndn vin hou trung eudc phan I6n nhrng didu t6i phai n6i vd Trung Qudc h6a kh6c 6 chau A. gia AO cflng tl6ng v6i cdc qudc vd ngrrdi Trung Qu?" 6 mrOt mfc dO

"ao vd dAn tQc kh6c d chAu A' mqt ddn tQc' bi rdng buOc bdi mOt Ngtrdi Trung Qudc c6m thdy"6 ho ld Kong' Edi Bdc' San di sin chung, UO nn 'd"g B6c Kinh' Hong

FranciscohayLondon.Phdnl6nnhffngdidut6in6ivdngrrdiTrung ngtrdi A a *O' mrlc dO ndo ct6 cfrng dfng vdi nhfrng A;;";;; 'i;"g Qudc sdng 6 bdt c(t noi nbo tr6n thd eidi'

174 |

No zHUA

10 W CuQc chgy duo vtJQt roo

'

cria ncUdl I cAu cuuvfN

PuAP

Vdo mQt s6ng mr)a xuAn nim 1936, mQt ngrrdi Ph6p bi c6nh s6t bdt git tr6n qu6ng tnrdng Thi6n An Mdn d trung tam Bdc Kinh. 6ng ta dang gdo th6t ali6n loan vd ldm nhfrng crl chi tuc tiu vdi nhfrng ngddi di dudng" Nhe chirc trdch Trung Qudc khdng chd dng ta vd" ngay iQp tfic ddy ong ta 10n m6y bay vd phdp. Khi vd ddn Ph6p, ong ta duoc chdn clodn ld nan nhAn cria mQt cdn suy nhrloc thdn kinh trAm trong. Ong ta drloc chla vho viOn clidu duong mQt thdi gian dei dd nghi ngoi vd hdi phuc' Ngudi d6 le Andre Pierre. Ong da ddn Trung Qudc khoing chin thdng trddc vdi trt cdch ld dai diQn cfra cOng ty Phdp Petrofuture International.

Ong ddn ild thuong lugng mdt hop ddng xAy nhd m6y h6a ddu tri gi6 500 tri6u dOla tai mdt tinh d Trung Qudc. Chrra dAy hai muoi bdn gid trttdc chuydn ra tli d6t ngQt cira minh, 6ng cbn tlang td chric mUng minh vd mdt cdng vi6c thA,nh cOng tdt tlep.

Chdc chdn khodng thdi gian ddm phdn hop ddng Id rdt kh6 khdn, khOng thodi mdi, vd roi rdm ddi vdi ngtldi phrrong TAy don dQc 6 Bdc Kinh ndy, ngudi de phdi ddi ph6 v6t c6c chidn thuat ki' 1+ cia cdc ddi t6c Trung Qu6'c. Nhung, khi hop ddng dd duoc kf vd mang lai khoang 16i rbng b6o bd

CUOC CHAY DUA VUQT

RAO

I

175

choPetrofuture,OngcAmthdyhdilbngvikhdngph6ich|udungt6cphong ching bao ldu sau sE Ion drrdng vd ngrrdi itu"g Qudc nfia k1, qu6i cfia

"a nhd'Chic6mOtd6mmAynh66chdntrdi'MQtngdditldn6ngt6nLi,mot vir quan hQ kinh t6' da hen gdp Ong vi6n chfc cdp cao 6 BQ ngoai thtrong dng' vdo chidu d6 t4i phdng khdch san cria Trongkhichdctoi,tAmtriPierrenghidnngSmlaichinth6ngvilaquavh ty d6 m6c ph6i khi ldm viQc vdi sai pham trudi dau md 6ng.,Jcong

nhfrng ngtldi Trung Qudc' Petrofuture Id quydt tlinh cfi Pierre Hdi trrdng lai, sai ph+m clau ti6n cfia nh6m quan chrlc vd chuvon a,^*0, *r";:-b"; ru nnai ddi ph6 vdi nhidu thao viQc ndy. Di c6ng tv lai khonggia ki thu4t .,iu irrrrg Qudc. Md dng dd chi d6n Pierre' cdc "chuyen gia" d6 thu6 c6c chuyon gia vd Trung Qudc

ndycflngchic6kidnthfics6chv6vdTrungQudcchilkh6ngc6kinh nghiomthrrcti6n.Hqc6nhb6old.ngtidiTrungQudcc6thdlanhfrngnhd girip cho manh mdi ndo dd ddi ph6 rtdm ph6n rdt cfn; ;a" "rr*g ctr&rrg

vdi ho. tl6n rdm r0 khidn Pierre Khi ddn Bdc Kinh, mOt loat c6c budi ti6c chho mQt okip nghe Ong giai thich f dinh rnet m6i vd bdi rdi. Hon thd, sau khi khOng lQt ldi giAi thich' rdi mOt cria cOng ty, hq lidn bidn mdt dqt ngQt' dQt ngQt xudt hiqn lai' .kip khric xudt hion. Nhidu nh6m .rr uidn mdt rdi cria cOng ty minh li6n tu bdt tan' C6 v6 nhu Ong ph6i giAi thich f dinh di6n tlat vd li 16' $ng tim Trong m6i budi hop, 6ng thay ddi ldi 16, c6ch dO bi 6nh hrrdng ndv' .a.n tlt nhdt dd *# a" tdQng vdi nhitng k6 kh6ng vd nhirng didm trr mAu thu6n nh6 Nhtrng sai kh6c f.nl .tOi vd cilng mOt chri dd ghi nhd k!. Trong c6c cuOc thrrong lrrgng cria pierre drrgc ngUdi Trung Qudc ldm dng mdt thang bbng tam lj" sau d6, ho khon khoo n6m tr6 lai ong nhhm

C6ckShoachchonhdm6yh6adAu,vdntl6tlugcsSpxdpcdnthan6giii paris, d5 dan ddn bi x6 toi tung manh. Ngrrdi Trung Qudc, vdn thich quydt dbi cung cdp mQt vdi ngoai tQ vd tQn dung cdc nhd m6y cria ho, cdong phu ting ndy thflt ddng ngd' Dt) phu ting cho dr,t i,,. Cf'at lrrgng cria nhfing kh[ng kh[ng rhng Petrofuture ngtrdi Trung Qudc nhi6u ldn ph6n ddi, Pierre

176 |

Nu :HUA

phu khong chiu tr6ch nhi6m vd kdt qu6 ndu nhfrng

ting

nhrr thd dttgc sfi

dung.SgchdngddiquydtliQtcfiaPierrevdvdnd6nhydephimotb6ng

den 16n c6c cuQc thuong lugng' pierre d6 ra gi6 kh&i didm qud cao. Ong vAn thtrdng dugc nghe vd nhitng vi thd ong nghi rd.ng tdt nhdt nhd thrrong lugng tdn nhSn ,riuOi Trung Qudc s6' MQt c6ch chdn n6n' Ong n6n chila mOt khoing rOng d6ng kd tld xoay gi6 thrJc cria nhrlng thidt bi nhanh ch6ng nhdn thdy ngudi Trung Qudc bidt Nhat' Y' vd D(tc trong hai nim dy vh ho dd thdong tdfng vdi c6c cOng ty phii bdi stl tinh th6ng cdng qua. petrofuture O,iic *Oi tldn chir ydu kh6ng n6ng cria cuOc canh tranh khdc lict' Ed nghQ cao cria ho md dd ldm t6ng dQ phii ha gi6; vi thd ong chon c6ch gay dn c6 thd tru lai trong cuQc dua, dng phdn trim' ttiQng m4nh bbng c6ch gi6m ngay 15 chdm dft md khdng c6 idi cudi theng thfi ba, c6c cu6c th6o luan dQt ngQt dua ra vi thd ong giai thich nho. Pierre dodn rbng mot quydt tlinh sdp duoc quan chfc Trung Qudc doi b6n diCn ttroai hdng tuAn lidn. Cudi cilng, cdc phu tirng do Trung th.ng b6o v6i 6ng rhng ho da b6 qua dbi h6i vd chuyQn nghia ld c6c cuQc thtrong lrrgng ph6i bdt tlAu lai eudc s6n "udt. Oi6u ,rJy "O ngddi ,i aau. Ong quay lai tinh dy ta b6t dAu lai c6c cuQc th6o luan' Nhrlng

onggapdrrdngnhtrdaqu6nhStmoithrlilsdrrgcth6olu4ntrrJ.dcd6. cdm gh6t ghO gdm ddi vdi Trung Qu6^t' -pierre bdt ddu cAm thdy mQt sd vir cuQc Trung Qudc, thfic 6n Trung Qudc' kh6ch san Trung Qudc' "guJiud oAi mi dng buQc phai trai qua 6 B6c Kinh. Vi thd cira ngudi Ph6p sdng con b4c kh6t nddc, dng ctl tidp cdng lfic cdng khong tho61 m6i nhtrng nhr'f

bdo dng "d Trung mQt gi6m cldc ngan hd.ng "g,Jdi Ph6p d6 c6nh tai ndu kh6ng anh s6 mdt tdt c6, kd ci Qudc anh ph6i bidt krri nao ngilng sd minh mAn cta minh'" cirng ong d6 nhan duoc De ld thdng thrl s6u Pierre 6 Trung Qudc khi cudi nhau, tdt ca ddu vdi ddu hiQu cl6ne ktri.r, le. Nhi6u nhd trung gian kh6c phbng cdp cao, b6t dAu thay ddi' h(ra hen li6n lac vdi ngrldi cria c6c v[n hidu rhng c6 thd phii Tilng ldm 6n v6i cde nddc phtiong Ddng, Petrofuture 25 trieu d01a' Pierre hdi lo vdi ngudi; vd khoan tidn drrgc chudn bf lon ddn

tuc,

dt

cuQc )HAY DUA

vuqr RAo | 177

chon mQt nhd trung gian tOn Vtrong. Vuong duoc tr6ng chd s6 xtic tidn hop ddng mQt khi 5 tri6u tlOla dAu ti6n duoc chuydn viro tdi khodn cria mQt nhi mdi gidi 6 Hong Kong. Pierre kf lQnh chuydn tidn vi rdi Vuong biQt tdm.

Trong khi d6, cdc nhd thrrong lugng ngudi Trung Qudc trd lai kidu im 16ng k6o ddi cfia ho.

Cudi cilng mQt cuQc hop dtrgc sdp xdp. Pierre mat tldi mit vdi ngudi clfing ddu cria mQt co quan nh{p khdu phu trdch ph6t tridn drr 6n ndy. Trlc gidn vd tidn trinh thdong irlgng, Pierre ra tdi hAu thrJ cho vi quan chftc Trung Qudc. Trudc su ngac nhi6n cira Pierre, thay vi h6i nhffng cAu thOng thddng, quan chfrc ndy v6n crl im ling; ho ngdi kh6ng n6i mQt ldi ndo sudt bdn mrroi ldm phrit. Cudi cilng, Ong ta kj, cdc gidy td md Pierre d5 chudn bi tnldc.

Cudi cr)ng thi cfrng de kdt thric. Quay vd phbng, Pierre khdng kh6i h6t iOn vi sung sddng.

Budi chidu cudi crlng 6 Trung Qudc, khi Pierre ng6i 0n lai chin thdng kh6 khin vila qua, 6ng Li tldn nhtt dd hen. Ong ddn dd cho Pierre bidt rhng dn cd quan nhAp khdu da ki hop cldng, nhung do bao gdm mdt sd kho6n gi6m thud nhdt dinh cho Petrofuture, hgp ddng phdi dddc B0 Tdi chinh ph6 chudn vd didu ndy il6 bi khudc tir. \n thd, ciic cuQc thrrong lugng sc phdi bdt

lai trl ddu.

Ddi vdi Pierre thd ld de dfi. S6ng hOm sau cdnh sdt thdy 6ng ndi

tlAu

aliOn

ngodi qu6ng trddng ThiOn An MOn, khdng chd 6ng vi. dua dng vd nhd.

Andre Pierre khdng ph6i ld t6n thQt cfra ngrrdi tldn dng ndy vd Petrofuture cung khdng ph6i Id t6n cria cOng ty, nhung cdu chuyQn vd co b6n ld c6 thAt. D6 ld mdt cAu chuyQn sE goi lbng thrrong c6m cria nhfrng ai d5 tr)ng tldm ph6n vdi ngudi Trung Qudc. Dn le mdt trttdng hgp cd bi6t, cAu chuyQn ndy thd hiQn mQt kidu c6ch md bdt cit ngrrdi phuong Tdy ndo tirng ph6i ttdi ph6 vdi cdc kf x6o c&a c6c nhd thuong thuydt Trung Qudc cfrng s6 nhAn ra.

That ky cuc, ddy ld mQt trddng hop ddm ph6n thinh cdng. Ngtrdi Trung Qudc s6n lbng b6 qua vu rdc rdi kh6 chiu kia vd cudi ctng de ky hop ddng vdi Petrofuture.

178 |

No zHUA

Cric nhd phAn tieh kinh td phrrong Tdy c6 xu hudng gqi vq niy id mOt vi du vd "thddng lrrgng rdn" vd "mdc cd x6o quyQt". That ra, cAu chuyOn cira Pierre khdng phdi Id mdt vi du cho thdy ngudi Trung Qudc qu5. xiio tr6 hay thdong lrrgng cfing r6n md cho thdy srr k6m hidu bidt cria ngudi nu6c ngodi v6 kidu thrrong lugng cria Trung Qudc.

.

I rn.qxH KriM

HAI Lr.ldl

cta riNH sary

I

Tinh ban ctia ngrrdi quAn tt? nhe nhrl nrldc.

Tinh ban cLia k6 tidu nhdn dinh nhrr mAt. - Tuc nglt Trung Qudc

Gifra ngLldi Trung Qudc vdi nhau, tinh ban Id mQt thanh kidm hai lrrOi. N6 c6 thd 1A mQt mdi quan hO mang lai cdm gi6c hanh phdc vd drroc tudng thddng, nhung ddng thdi n6 cfrng c6 thd gAy phi6n hd kinh khring. d Ttrrrg Qudc, cung nhu 6 phLrong TAy, ban ld ngudi drroc tr6ng doi s6 ring h0 ta cd hic thd'i lai cung nhtt trong con br cuc, ld ngrldi c6 chung moi dOng cdm. Tuy nhi6n, 6 Trung Qudc, tinh ban mang kbm theo n6 m6t loat c6c bdn phdn it khi gep 6 phrrong TAy. Thi du:

o Khi ban bi dm, ngudi ban ldm b6c si cira ban s6 chfra cho ban md khOng phi. _tinh o Ngudi ban ldm luat srl cfra ban s6 luon gi6p ban vd cdc vdn dd ph6p lV md khdng ldy ti6n.

o Neu ban phdi di xa lau, mot ngddi ban so chim s6c con ciii cria ban bbng tidn tdi cira minh, dir ban c6 di v6ng mdt ndm hay ldu hon. o Ngtidi ban thuong gia cria ban sE bdn hdng cho ban vdi mirc chiSt khdu cao. Ndu li mQt ngudi ban crJc tdt, anh dy s6 b6n bhng hodc thdp hon giii mua vdo. o Ndu mOt ngddi ban di qua vr)ng mh ngtrdi thdn hay nhtng ngudi ban khdc cfia ban dang sdng, anh ta sE chuydn girip b4n tir thOng tin cho cldn dd nOi thdt.

cuoc IHAY DUAvuar RAo

|

179

C6chddymQtvdinim,mQtngOisaotliQn6nhnditidngcriaTrungQudc kh6ch d4o di6n danh tidng' da mua mQt ch6ng c6, mQt nhi v6n ki6m ho tu Dai Rdt nhidu ban bb cing ho hdng cia san d Hollywood a;. aa" tu. san vd 5'n ddn d kh0ng mdt ti6n tai kh6ch Loan, Hong Kong uU S**unore mot ddn n6i kh6ch san b6t ddu tham hut rrq ;;.,i. nhd tai phi mi6n kho6nd6ngkd.Capdoindyd6chgnc6chb6nkhschsanchdkhongtd ti6n cria ban bd minh' chdi viOc d vd an ttt'Ottg mdt

vd.

NhfrngtrOngdgindykh6ngchic6dngtrdiTrungQudc.HAuhdtc6cndn ,rd tit rr ban. Trong mot trong nhfrng vdn h6a chau A J;0"; quln didm niQm toi de giai thich srJ kh6c biQt v6 quan budi hoi thd,o gan day ia^toi, cfrangrrdichduAvdngrrdiphuongTay"dtinhbanchomQtnh6mdoanh mQt bdy mQt didm trong bdi n6i chuyQn' nhan ngudi My. Khi toidane trinh trongnhfrngngudithamdti,ngudimdchfrngtas6goildOngJones,thinh

linhthdtlon,,Thiraldvay!,,.T6iddnghiongtan6i16fminhhonthdlh 6ng ta kd cAu chuYQn ndY: phgc mQt doanh nh6n Nhat' ngrrdi Hdng thdng trdi Ong Jones cd thuydt ildla n6ng s6n, thit hdng h6a md dng dang c6 kd hoach mJa nhidu trieu Jones c6m thdy minh c6 uu thd kinh doanh. Vj nhidu l1i do kh6c nhau, dng

hontldithrjchinhduynhdt,mOtnhdm6igididvingtrungtAmphiaB6c HoaKy.OngtavairtractrhdngNhatdsph6ttridnmOtmdiquanh6thAn ihi kh6ch hdng nhd 6ng girip cho thidt vd khi thrJd;;;o uu dan-xdp "orrg trai di- hoc o M! mQt ndm vDr mudn bidt mQt viQc' Ong ta mudn cho con Jones khOng. That khong maY' Iiou c{u con c6 thd ddn sdng d nhd dng dd chdm s6c cho c4u b6 vd bu.c .ng Jones tre ld;;;nronftnd thu xdp cria Ong ta kf hgp ddng vdi ph6i tr) chdi' Ngay ,u,, t16, kh6ch hdng Nnat nhi6n, c6 vdi phdng tr6'ng ddi thrl d midn B6c, ngudi khong hJ ngAu Theo tinh todn gdn day nhdt, viQc trong nhd dd .a,, no kia c6 thd dd; d.

hidu cdc bdn phan b4n bd theo c6ch dng Jones kh6ng s6n- ldng thtrc hien nhdt ld 6ng mdt mot thuong vu tri gi6 it cr3a ngtrdi bur, .iau A aalnign 10 trieu ddla.

180

|

NtJ

:HUA

Ngrrdi phuong Tay ndo ddn Trtmg Qudc hay tham gia vdo c6c vu ddm phdn chinh tri hay thrrong mai vdi ngrrdi rrung Qu6'c ngay l{p trlc nh{n thdlri.ng til tinh ban drroc dirng rdt nhi6u ldn. Tr6i lai, tinh ban hidm khi drroc nhdc ddn girla nhrtng ngudi ban 6 Trung Qudc vd cflng khdng duoc nhdc thrrdng xuyon trong cric cuQc hop chinh tri hay kinh- td. TrI ndy chri ydu drroc ding trong nhfrng tinh hudng md c6m gi6c that str vd tinh ban kh6ng hi6n hfru. Nhim ph6 vd sd im ling trong ciic cudc gap gd gifra nhrlng ngrrdi xa la, mOt di6u gi d6 vd tinh ban c6 thd s6 duoc n6i ddn.

TiI tinh ban c6 f nghia gi vdi mdt doanh nhan Trung eudc khi 6ng ta dang tidp m6t ngrrdi Mi, ngrrdi c6 mot he quy chidu kh6i niQm kh6c h6n, ngudi md thdm chi Ong ta khong thd dd'i thoai truc tidp. c6 hai didu doanh nhan Trung Qudc can nhdc. Thfi nhdt li mQt toan tinh c6 nhan: hi6n nay 6 Trung Qudc, vi6c c6 ban bd phtrong Tay duoc xem ld hop mdt. Trong b6'i c6nh nay, Lit freindship dttqc dDng dd thd hign ni6m khao khdt md r6ng cdi tOi. Didu can nhdc thfr hai thuoc vd ngh6 nghi6p: Khi thrrc hi6n mQt thrrong vu thdnh c0ng vdi mdt cdng ty nddc ngodi, doanh nhan Trung eudc s6 duoc xem ld dd dat duoc mdt di6u gi d6 dring ngUdng m6.

Ngudi phuong Tay di ddn ch6 tin rdng brrdc ddu tiOn trong vi6c ldm dn vdi ngrJdi rrung Qudc ld ph6i kdt ban. Ngudi Trung eudc gitr trong tdm tri mOt quyqn sd crii vd nhfrng m6n nd ddi vdi ban bb vd nhfrng m6n md ngtrdi ta ng hg vi nhltng gifp dd trtdc kia. Ho hodn todn tr6ng doi rhng nhr]ng chi trich than 6i crta ho vd tinh ban s6 drroc drip lai bbng nhfrng nhuong b6 thQt srl tr) phia d6'i tac ldm dn ngudi phuong Tdy. Nhd tdt ca nhfrng ngudi chau A kh6c, ngudi rrung eudc xem thrrong tnrdng ld chidn trddng. Ho ddn d6 le dd thdng. Tt tinh ban thridng drrgc dilng dd tao sd tin cqy & noi md didu d6 khOng ph6i hic ndo cfrng dudc dem beo. vdi tu c6ch ld ilai di6n cho mOt t4p dodn ldn cfia My, toi d6n tidp mQt nh6m doanh nhan Trung Qudc ddn tham quan nudc Mf. chring t6i di td thinh phd ndy sang tha.nh phd khric tr6n mQt chidc chuydn co vd ddoc chi6u clSi ndng h4u tai m6i tlidm drlng, tdt c6, ddu bXng tidn cfra khrlch hdng cria tdi. M6i khi c6 dip, ngrrdi rrung eudc ndng cdc udng mrlng tinh

cuoc

DUAvuqr RAo 'HAY

|

181

nhi6n, ngay trddc khi quay ban cria ho v6i c6c vi chrj nhir hho ph6ng. Tuy thri ngang co cira i4i Trung Qudc, hg cd g6ng thu6 toi tidp xtic vdi c6c tldi c6c chri nhd hdo ph6ng dy sau khi hq rdi tli' vdi nhfrng ngudi chau A Tinh ban Id mot cdng cu 6troc ngrrdi chdu A sr? dung rdt hiQu qua khi giao dich kh6c. Tuong trJ nhd,ray, d6 cirng ld mQt cong cu sd thao ddi cria minh khi v6i ngudi phuong Tay. Ngudi Trung Qudc td hho vd (thi6n chAn - ngAy ngo giao dich vdi ngudi nnu** TAy. Ho dilng tir tean-zan th4t' inu rta con) dd miOu tA nhitng ngudi Mf thdn thiQn vd chAn

.

I ncao

MAN vA NHCr NHAr

I

V6nhtrngngrldiphrrongTAyldmsnvd,iho,ngtioiTrungQudcnhanthdy c6 hai loai kh6c biQt.

people (Td qudc t6i LAm Ngir Eudng, trong quydn s6ch My country and, my vd c6 16 ld hay vd nhAn dan t0i), aa vidt n6n mQt b6n mi6u ti sdm nhdt Trung Qudc"' D6 nhdt vd loai kh6 da hon trong hai loai d6, "chuy6n gia vd

khongph6ildmOtbficchAndungdepd6nhungph6in6irhngOngtad6 ta ddnh cho khon! ia* aidu d6 mqt c6ch chung chung hoic tily tiQn. 6ng

sdu sdc vd bdt nhidu ngrrdi phrrong TAy nhfrng ldi ie ca ngdi vd c6 tinh ban ban ClAy c6m diQt vd,i nhd vin Pearl Buck, ngtldi md dng xem ld ngrrdi thdng vd thdu hidu ctia ngtldi Trung Qudc' dtroc xudt bAn' Trong vdng ndm mdoi nim kd tU khi quydn s6ch cfra LAm thi vAn cbn nhidu didu da thay ddi, nhttng c6c "chuyon gia vd Trung Qudc" hiQn sdng 6 Hong d6 day. chuyon gia vd Trung Qudc hiQn d4i ld mQt ngddi vd lich srl Kong hay Ddi f,oun. Ong ta tin rhng minh hidu n6n vdn h6a biSt frurig Qudc ntri6u hon khd ning tnuc td cria minh^rdt nhidu' fing ta nh4t auniaua vd bidt c6ch n6i "Ni how?" (chdo dng). Ong ta iloc cdc td vd cam thdy rhng, khi b6o tidng Anh bOn bffa sdng gdm thit mudi ve trfng ldm nhu vQy, 6ng ta clang "6* Udt tinh hinh chinh tri 6 Trung Qudc' (mdt nh6m Am thanh Ong ta kh6ng thd ph6t Am nhirng trf c6 ba pin-yen Trung Qudc luu tao thdnh mQt dm tidt), nhdng lai ttt cho ld minh n6i tidng

182 | No zHUA 1o6t. Ed tidn hdnh cOng viOc kinh doanh hdng ngdy cfra minh, Ong ta dua vdo cdc ddng nghiOp Trung Quoc bidt n6i tidng Anh. Ong ta thrrdng tdp hop nhlrng ngudi n6i tidng Anh - cd ngrrdi M! iAn ngrrdi Trung Qudc quanh minh, nhung khi tidp nhrlng ngrJdi khrich ddn trl Mf, 6ng ta nha: dinh clua ra c6.c m6nh l6nh khOng thd hidu ndi cho l5i xe taxi vd hAu bdn o khdch san b5ng thfi ng6n ngrl md 6ng ta cho ld tidng Hoa chudn. Ong ta clua ban bd ngrrdi My di sdn ling hdng ha gi6 trong nhfrng ngo nh6 & Hong Kong, trrinh xa cdc "bAy du khdch" md khdng bidt rhng 6 d6 ho bf bip cung ching it hon.

6ng ta tin trrdng vd say mO nhfng ldi phinh phd nhAn dtroc tr} c6c quan chrlc Trung Quoc trong nhlrng srr kiOn chfnh thrlc. Di khdng c6 kien thrlc hay hidu bidt that sr-r vd lich sfi hay tridt hoc Trung Qudc, dng ta thich n6i vd nhd Minh, Lao tr? vd Khdng trl. Ong ta tLr hdo drJdc xem id mdt ngLfdi ban cria ngLidi Trung Qu6'c nhitng cdm on ngdi sao may mdn cria minh vi da khdng sinh ra ld ngrrdi Trung Qudc. Khi quay lai My, 6ng ta n6i chuyOn vd vidt bdi cho cdc td b6o vd tap chi. Nhung sau tdt ce nhfrng th5.ng ndm d Trung Qudc, 6ng ta ch8ng bidt gi v6 ngrrdi Trung Qudc hay c6ch tu duy cfra ho. Ong ta ddnh phdn ldrn thdi gian o trong cAu lac bd ri6ng hay trOn sdn golf. C6i f nghi an chiio n6ng vho bfra siing vAn cdn ldm bao trr 6ng ta nhOn nhao. Ngudi Trung Qu6'c chiu dung Ong ta vd khen 6ng ta tntdc mdt, nhung ho hic ndo c0ng thich kidu thrl hai hon rdt nhidu, nhirng ngrrdi khdng phdi ld chuy6n gia.

Kidu thfi hai nd,y, nhrlng ngrrdi Mf nhdt nhdt, kh6ng xric pham ngrJdi Trung Qudc nhu kidu chuy6n gia, nhung nhin chung Ong ta qud lo 15ng vd vi6c kh6ng bidt vdn h6a vd tdp tuc cria phuong Ddng huydn bi ddn n6i dng ta so phrii n6i l6n f nghi cria minh hay ddt cau h6i bdi so s6 lam phat lbng ngddi Trung Qudc. 6ng ta hdnh xrt theo kidu md 6ng ta nghi rhng ngrrdi Trung Qudc mudn Ong ta ldm nhtt vay vd ldm h6ng vi thd ildm phdn cria minh khi t6 ra qud hdng hdi chiu lbng.

Cdn c6 m6t loai thfi ba ntla, loai ngrJdi thdng thao vd vtrng vdng hon. Ong ta khdng hoing l6n trrrdc vdn h6a Trung Qu6'c md cung khdng ng?o man vd

cuec IHAY DUAVTJ7T RAo

I Is3

kiSn thiic cira minh. Thay vi vQy, Ong ta ttrrgc dAn ddt bdi mong muon chAn thdnh ld hidu drlng Trung Qudc vd ngudi Trung Qudc, ngtfdi tdt, k6 xdu vd bon lap di.

r I rvcrJdr KHONG nrvr udu DAy Ki ndr NAr I

Vho ndm 206 trCN, Trung Qudc td chrlc b0 miiy quan lai cai tri alAu ti6n tr6n thd gidi. Sau hai ngdn ndm tdn tai, n6 de tU dQt thdnh mot cdi k6n quan ii6u gAn nhu v6 phrrong th6o gd ddi vdi bdt c(r ai, ngay cd vdi chinh nhfng ngrrdi Trung Qudc. Th6ng thtrdng, viQc giao dich vdi Trung Qudc dd trd thenh mdt trb choi md ngudi khdng am hidu chi d4y ke ddt n:it. MOt s6' td chfrc phuong TAy, sau nhidu nim trao ddi ky thu6t, tinh hiru nghi vd chi hdng tri6u d61a dd c6 drloc srl quf mdn, phdt hiQn ra reng ho dang ihm vi6c vdi cdc bQ khdng phir hop.

C6 lAn t6i da drroc mdi ddn mOt cuQc gdp th6n mat dd chuy6n trb vdi m6t vdi quan chitc quan trong ngudi Trung Qudc, md theo ldi chfi tiec My thi ho se gitip cdng ty Ong dat duoc muc ti6u. Tdi lSng nghe trong khi ngudi My khai thdc ho vd quan tlidm crja ho ddi vdi nhfrng ldi dd nghi cria 6ng ta. Sau tl6, mOt quan chftc n6i vdi tdi "Chfng t6i that su ch&ng c6 li6n quan gi den vi6c ndy. Quydn han thuQc vd mdt bQ kh6c. Chring t6i rdt bdi r6'i. Trong tiim ndm qua, gdn nhr-l moi ngr-fdi trong bO crja tdi ddu duoc mdi sang My bhng chi phi crSa cdng ty ndy, vd ho tdng chring tOi nhttng thiSt bi sdn xudt tien tie'n dd lam qua."

MOt doanh nhAn Trung Qudc c6 ldn d5 n6i vdi tOi "Trung Qudc gidng nhrr mOt lAu dei bi dn md ngtldi M! khdng bidt cdnh crra & dAu. Ngrrdi Nhat ch&ng chi ra ddng nio chi6u itai chirng t6i, ho chi ngdi vA quan sdt cho ddn khi ho tim thdy c6nh crla rdi ho budc ngay vdo."

.l

nLAcHiTdoAyr I

Ngrrdi My tu duy kidu "Ai Ia chri 6 d6?" "Ap chd drroc chri thi se ky duoc hop ddng." 0 Trung Qudc, ngddi c6 chrlc vq cao nhdt kh6ng ph6i lric ndo

154

| Nu zHUA

cung ld chrj. Mfrc thAm ni6n vd cric mdi quan hQ c6 nhdn c6 trong lrrong hon nhidu so vdi danh hiOu. Ngrrdi Trung Qudc goi cdu trfc ndy ld Ho-Tai (H|u dei). N6 c6 nghia clen 1d "phia sau sAn khdu" vd d6ng mdt vai trd quan trong trong viQc clua ra quydt dinh.

Ndu m6t ngudi drrdi quydn gi6m ddc nhung lai ldn hon v6 tudi tdc vd c6 mdi quan h6 r6ng hon trong chinh phri vd trong tl6ng hodc ndu 6ng ta c6 Hdu dai vttng chdc (c6 thd chri vo dng ta ld mQt quan chftc cdp cao 6 Bttc kinh), dng ta thudng ld ngudi thQt sr.r dfing cldu. Cdp tr6n danh nghia cfia ong ta s6 lu6n chd 6ng ta ra quydt ilinh. BAn b6o cdo chinh thitc cr-ia chinh quy6n n6i rhng kh6ng c6 chuydn mAp md gifa 15nh dao thuc srJ vd lanh dao danh nghia, nhung thrJc td thi lai khdc h8n. Di6u quan trong nhat doi vdi mOt doanh nhAn phuong TAy ld phdi xdc tlinh drroc vd tranh thrl drroc sd ring hO crja 6ng sdp that srr.

r 1.2/ I Rao cAN Nc0x uc0 I

Rdo cdn ng6n ngrl hidn nhi6n 1d ngudn gdc chri ydu ctia cdc vdn dd giao tidp gilta phrrong D6ng vd phrrong TAy. Thdng Ndm 1986, trong mdt chuydn cdng tdc ddn Hong Kong, tdi tinh cd doc mQt bdi b6o thu$t lai mQt bdi n6i chuy6n cria Burton Levin, Tdng ISnh sr/ Hoa Kj' 6 Hong Kong, trinh bhy tai m6t budi tiQc trda do Phbng thuong mai Mi td chrlc. 6ng ta tuyOn bd "Ddng chri f ld drrdng nhrr chAn lf don gi6n thrrdne bi b6 qua, ch6ng han nhr-t vi6c thu6 cdc dai diQn thdng thao hai thf tidng, nhfrng ngrrdi hidu duoc srr khdc bi6t cua mOi tnJdng kinh doanh Trung Qudc, ki6n nhAn, vDr gid tri cria vi6c c6 dai diQn tai & mQt khu vdc dti 16u nhim phdt tridn mQt kidn thfc thdc ti6n vd thi tnrdng vd cdc mdi quan hQ cd nhAn vdn rdt quan trong trong vi6c kinh doanh d Trung Qudc."

Ldi

16 cria 6ng Levin thd hiQn su am hidu todn di6n vd vdn dd can bdn md cdc cdng tv Mf tlang xoay sd kinh doanh & Trung Qudc. Nhu Levin dd chi ra, ng6n ngrl ld vdn dd s6' mdt md phdn 16n cdc doanh nhdn ngoai

qudc ph6i dtrong ddu 6 Trung Qudc. Ong n6i "Tdi chdc chdn rdng phdn

cu'c 1HAY DUAvuqr RAo | 185 l6n cdc ban ddu c6m thdy rhng ning lrrc cfra ngudi phi6n dich ilrroc chi dinh cho c6c ban 6 Trung Qudc ld k6m c6i. H6y luu f ddn ldi c6nh b6o cira tOi, phiOn dich cfia ban nhidu khd ning s6 lim rdi hon lh ldm 16 vdn tld." Ong ta khuydn nhrlng ngudi dang kinh doanh hodc thOng thao tidng Phd thdng hodc tuydn dung ngudi chSc chdn lrru lorit cri tidng Phd th6ng l6n tidng Anh. Trong nhidu dip, tdi dA tilng ch(tng kidn nhfrng ngudi phi6n dich tlon gi6n 1d bia ra mQt didu gi d6 thay vi thila nhfn rhng ho khong hidu nhfrng didu ngrrdi ta n6i hodc dd nghi gi6i thich 16 rdng hon. d Trung Qudc, thOng dich vi6n 1d mQt cfing viOc tohn thdi gian vd hdp d6n. Nhi6u phi6n dich c6m thdy ho sO lirm tdn hai hinh ttlgng nghd nghiOp cfia minh ndu thta nh{n ring ho khOng hidu mQt didu gi tl6 md ngudi ta n6i.

Trong qud trinh ldm cd van, tOi dd n6i chuy6n vdi rdt nhidu ngudi My kinh doanh 6 chAu A ctng nhu cdc ddi tac Trung Qudc, Nhat BAn vd Hdn

Mi khdng xem viQc hoc gia noi ho hdnh nghiQp ld cdn thidt. Tuy di6u doanh ngdn ngfr cria nhi6n, khi tOi h6i ngtrdi chAu A, ho n6i vdi tdi rbng ho cho rhng vi6c hoc it nhdt mQt it tidng Anh vd nghi0n c(lu t{p qurin cfia ngudi My le rdt quan trong. Tuy nhi6n, didu quan trong ld c6c doanh nhdn Mf n6n hoc vd.i tU dia phuong nhXm thd hiCn su quan tAm cfia minh rtdi vdi ndn vin h6a vd dAn tOc md ho dang c6 quan hQ lAm [n. Didu ndy s6 cho ho mQt lgi thd vd cing ldn so vdi cdc ddi thfi ndo khOng thd hiQn mdi quan tAm dy.

Qudc cira ho. Tdi ph6t hiQn ra rhng phAn ldn ngudi quO'c

t

I

Cnuvdn ngfi chudn x6c cilctii liQu

li

ilibu quan trgng sdng cdn

Vi0c chuydn ngfr chinh x6c t6n cdng ty, td budm vd danh thidp Id cuc kj' quan trong. MQt b6n dich kh6ng chudn x6c c6 thd dAn tdi nhrlng hAu qud tai hai.

Khi lAm viQc vdi ngrJdi Trung Qudc, cdc doanh nh6n vd chinh tri gia phtrong Tdy n6n hdt sitc cdn thQn cho dich tOn cfia minh ra chrl khOng n6n chuydn t{. Hq nOn chon nhiing til tluoc phdt Am gAn gidng tdn phtrong Tdy

186 | Nu zHUA cria ho hoac td Cldng nghia. Ndu mQt til drloc chon bdi n6 tlrroc phdt dm trlong trt, cAn cdn thdn l,iu y ddn nghra cira td cl6 trong tidng Trung Qudc.

T6i c6 bidt mOt nhd ngoai giao Hoa Kj' c6 t6n ph6t Am gidng mOt til c6 nghia lh "ddn don" trong c6 tidng Hoa vd tidng Nhat, vD. d6 tlfng ld cdch danh thidp cria dng ta tluoc nhltng ngudi nh{n n6 trong chuydn tli xuyQn chAu A ctia Ong ta hidu: "Ottg Ddn dQn."

Dol vOl ngudi Trung Qu6'c vd nhidu ngudi chdu A kh5c, ton rdt quan trong. Ho kh$ng don gi6n chon bila mQt c6i t6n cho c6ng ty hay s6n phdm.

Ho thrrdng h6i y kidn c6c hoc gi6 vd c6 thd ddnh nhidu th6ng trdi gh6p cric tir ngtr cld tao ra hinh 6nh thich hop. cdc c6ng ty phrrong Tdy n6n cdn trong nhti vAy dd b6o d6m rdng crii t6n drloc chon dd dich s6 chuydn tdi irinh 6nh thich hop vd td brrdm duoc dich chudn x6c.

TOi dd trlng xem ciic td brrdm vd danh thidp cfia mQt cdng ty drroc nhi6u ngudi dich. M6i ngudi, do drroc todn quydn hdnh cl0ng, da tao ra m$t cdi t@n kh6c cho c6ng ty. Kdt quzi td ngudi Trung Qudc c6 dn trlong ring cdc sdn phdm cua cong ty ng do nhi6u cong ty hodn todn khdc nhau tung ra

thi

trudng.

Dd tim duoc mQt ngudi dich tl6ng nguy6n tfc can bein sau:

tin c{y, cOng ty

crja ban n@n theo m$t so

.

Bdi ngdn ngff cdc nudc chdu A rdt khac vdi ngOn ngfr cdc nrrdc phttong TAy, tdt hon vi6c dich thu4t nen drloc giao cho ai tl6 srl dung ng6n ngir dy nhu tidng me il6 chfi khdng n6n giao cho mQt ngudi phrrong TAy, vdn hoc n6 nhu ngdn ngrl thf hai. o Cdch don gi6n nhdt dd m6t ngtidi phuong TAy c6 thd thdm dinh khd ndng crja bi6n dich ld b6o bi6n dich vi6n doc mQt vdi tdi li6u cria c6ng ty rdi girii thich noi dung. o MOt khi viQc bi6n dich d5 hodn tdt, cdng ty n6n nhd m6t bi6n dich vi6n bdn xfi khdc kidm tra lai chdt luong vd d0 kh6o 16o cira btin dich dAu ti6n.

lr

--Tm

cuoc IHAY DUAv(Jor RAo

I

ISZ

Ban khdng n6n thu6 bdt kj, ai vidt cdc tdi 1i0u quAng c6o cria ban chi vi ho c6 thd vidt tieng Anh, Ban khdng ndn thu6 ngudi dich chring chi bdi ho bidt cd tiSng Anh IAn tidng Hoa. Ci ngudi viSt vd ngudi dich n6n c6 kinh nghiQm vd tidp thi, hidu c6ch srl dung trl nglr dd tao non hinh zinh phr) hop cho sdn phdm cria ban. DUng ngai chi mQt it tidn nhhm b6o d6m rhng th6ng di6p ctla ban s6 drroc hidu tlirng.

.

I nao cAu uuAN rH0c cltlA

DONG vA

rAv

I

Rio c6n cdn kh6 vudt qua hon rdo cdn ngdn ngrl ld riro cdn dugc dp ddt boi cdc khudn khd vd nhQn thrlc kh6c nhau gifra nglrdi chAu A vd ngddi phr,tong TAy.

Dn ldi te c6 thd dttoc hidu vd ddng tinh, nhfrng hinh 6nh trong t6m tri goi l6n bdi nhfrng ldi 1o c16 hodn todn kh6c nhau. Hdy ldy mot di6u kh6ng qu6 phrlc tap ldm vi du: mOt chuydn di bhng Ctltdng hdng khOng cldn London. Cum tir c6 thd cluoc chuydn ngfr d6 ddng vd khong gay nhdm lan, nhung ngudi phrrong TAy vd nglrdi chAu A s6 hinh dung hodn todn kh6c nhau vd n6.

Ndu trong bfra sdng ngl{di My quydt dinh bay sang London thi c6 thd trudc brfa tnJa anh ta da 6 tr6n m6y bay. Tidn trinh s6 di6n ra nhu sau: Goi cho dai lf du lich. D6m b6o hQ chidu hgp IQ. Ldy mQt vdi chi phidu du lich d ngan hdng, vd ddm b6o rhng th6 American Express d5 nhm trong vi. Thu xep hdnh ly rdi d6n taxi ra sdn bay. Thf/c d{y d London.

Doi vdi ngddi Trung Qudc, d6 Ia mQt thri tuc c6 thd dei hdng thdng. Moi viQc di6n ra nhu sau: NhAn duoc thrr mdi tir mQt c6ng ty Anh hodc mQt co quan chinh phri mdi sang Anh. Mang ld thu ddn tt(rng b0 phq tr6ch rdi xin visa. Chd. Chd th6m nrfa. C6 thd nhQn duoc visa; c6 thd khOng. GrJi Clon xin qua cdc k6nh chinh thfrc cua chinh quydn dd nhan tlUoc loai ngoai tQ cAn rhiet. Chd dr-roc chdp thuan. Ddt v6 mdy bay nhi6u tudn tnrdc vd hy vong moi viQc s6 di6n ra theo trinh tu. Di6u ndy cho thdy dil hai b6n c6 thd nghi ho cung ddng f v6 ]i nghia crja tu ngfr, ho thdt ra dang n6i v6 hai qu6 trinh hodn todn kh6c nhau.

I8S I No cHLrA Nhfng hidu ldm nhrr v4y rdt ptrd bidn gitra doanh nhAn Trung Qudc vd vd ciic nhd cung cdp ngoai qudc. C6c quan chrlc Trung Qudc dOi khi khfing bidt gi vd thOng 16. Khi ngudi Trung Qudc mua thidt bi, ldy vi dU v4y, ho cho rXng gid mua ph6i gdm tdt cd moi bQ phQn cAn thidt tld vAn hdnh thidt bi ay. Theo thfing ie cfia ngdnh c$ng nghi@p My, tilng b0 phQn phdi drroc mua ri6ng vd nhd cung cdp 1Am tudng rhng ngudi Trung Qudc bidt didu d6.

Di6u quan trong ld ngay khi bdt tldu thuong lugng, tdt ca cdc b6n phdi hidu 16 nhtrng didm ndy. d Ttung Qudc, khdi iuong gidy td cAn thidt dd xin cdp ngoai tO mua hdng that ddng kinh ngac. MOt khi da nhAn tltroc s6' ngoai te :r6u cAu, rdt kh6 xin nhd nrldc cdp th6m dd mua phu ttrng. Nhfrng hidu nhAm nhu vfly rdt thudng gep.

TOi h6i tdng girim ddc phu trdcin Trung Qudc cria mQt cOng ty sAn xudt 6t0 ldn crja Nhat vd nhfrng ldi phdn nhn cria ngrldi Trung Qudc. Ngudi Trung Qudc phin nhn rxng ngrrdi Nhat bdn nhrlng chidc xe tdt nhdt cria ho d My, nhtrng chidc h?ng nhi d chAu Au, kd tidp 14, d Trung Ddng, cbn nhfrng chidc chdt luong k6m nhdt thi d Trung Qudc. Ngudi Trung qudc c6m thdy rhng ngudi Nhat dang loi dung ho.

Vi tdng gi6m ddc dy phri nhdn di6u ndy vd gi6i thich: My, chdu Au, vd Trung Ddng c6 nhfrng qui dinh vd phu tilng theo ti6u chudn kidm so6t mirc rl0 6 nhi6m . C6c thiSt bi clrroc ldp tr6n OtO nhhm cldp fng ti6u chudn khi theila nhfng c6ng ngh6 khd mdi m6. Trung Qudc chrra c6 qui dinh d[c biet ndo v6 kidm sodt mrlc d0 0 nhi6m, vi thd xe cria ho drroc trang bi c6c dQng co rd.t don girin. 6ng ta n6i rhng ngrldi Trung Qudc di6n dich viQc kh6ng c6 nhffng cdng nghe mdi ndy c6 nghia la nhfrng chidc xe ho mua lac hQu vd cong ngh6, trong khi that ra, didu il6 c6 nghra ld chring hi6u qua hon, tidt ki6m hon, ddng tin hon vd d6 srla ch|ra hon.

r I vn rno ctn m0 rirv d cHAu A I

Phan ldn ngrrdi chau A rdt mo tin. Khi dfing trud'c mQt quydt dinh quan trong, ho tim kidm c6c Clidm ldnh. Ho tra c6c quydn s6ch b6i to6n tld tim

cuoc )HAY DUAvuor RAo

|

189

thdi didm thich hop nhdt dd kdt h6n, chon cat, tlqng thd xay nhd mdi, hay md c6ng ty. Chinh quy6n cQng sdn Trung Qudc dd cd gdng xod b6 tuc mO tin di doan nhUng n6 v6n d6ng mQt vai trb quan trong trong suy nghl cr3ra ngrroi Trung Qudc.

Trong mdt chuydn du lich ddn bd bidn bang oregon, mQt nh6m du kh6ch Trung Qudc nhin thdy mQt con htldu b[ng qua tludng. Bdi vi c6ch ph6t am tir tidng Hoa cfra til "hudu" gidng tr) "ph6t dat", ngudi difng ddu nh6m xem n6 Id mOt ddu hieu tdt, cho thdy vi6c hop t5c ldm dn s6p tdi vdi ngudi chu nhd M! cria ho sO tidn tridn tdt ilep. Nhrlng viQc tinh cd nhrt vAy c6 v6 rdt nh6 nhit ddi vdi ngudi phuong TAy, nhung nhidu ngddi Trung Qudc that stl tin ring tudng lai drroc bdo tnJdc b6i nhtrng didm b6o nhu v4y.

Nhtrng ngddi theo dao Phat tin ring vho thdng b6y am lich, thddng roi vdo th6ng t6m drrong lich, tdt cA c6c linh hdn tU thuong gidi vd tU dia nguc quay lai trdn gian. it ai td chrlc ddm cddi trong th6ng nhy vd mOt sd ngtrdi khong mudn quydt dinh nhffng viQc quan trong ho[c kdt thfic ddm phrin tnldc cudi thdng.

Ngtrdi Trung Qudc cung g6n cho mdu sdc cdc y nghia dac biet. d mQt sd vilng nhdt dinh & Trung Qudc, n6n mdu xanh 16 ld ddu hiQu truydn thdng cria mQt 96 bi c6m sirng. Khi mQt ph6i clodn tu Eei Loan tlSn tham quan m6t nong trai 6 mi6n B6c nrrdc My, dd t6 lbng hidu kh6ch, chri nong trai dd doi mQt chiSc n6n mhu xanh 16 t6n tlAu tnrdng clodn. Ngudi ndy bi xric pham bdi m6n qud ddn n6i dng ta d6 x6 tan cdi n6n rdi n6m n6 xudng sdn nhd.

C6c mdu tr6ng vd den, ri6ng biQt hay kdt hop lai vdi nhau, c6 mQt f nghia phfc tap ddi vdi ngrrdi Trung Qudc. MQt ngrrdi phrrong Tdy non trdnh srJ dung nhfrng mdu sdc ndy tril khi 6ng ta thloc mdt ngrldi am hidu vd y nghia cria chirng trl vdn. Mdu trdng kdt hgp vdi mdu vdng hodc den ld mQt sir kdt hop d?c biQt xui x6o, bi lion tudng vdi viQc tang ma. d Nn4t, Trung Qudc vd Hdn qudc, mhu tl6 ld mdu crja hanh phuc, ni6m vui vh tdt ca nhrlng didu

tdt

dep.

190 |

t

NrJ

I uuxc

:HUA

vAw

Hdl

LAM

w

KHi

I

Ngtrdi chdu A c6 thd ndp sau cdc khdc biqt vhn h6a khi vi0c d6 c6 loi cho hq. Hq bidt rO rhng ngrrdi phrrong TAy kinh sg sU huydn bi cr,ia vdn h6a phrrong DOng, vd ho s6 ding vdn h6a ldm vu khi dd gidnh tluoc loi thd.

Ngrrdi Nhat n6i ri6ng ld nhrlng bac thay trong viQc ndy. Dd d6p lai cdc cdo bu6c cria ngrrdi My vd chd do bzio h0 mau dich, chinh quy6n Nhat quy phdn I6n c6c kh6 khan ctia ngrrdi Mf cho viQc thidu hidu bidt v6 phong tuc cria ngrrdi NhAt chf kh6ng ph6i do chinh srich b6o h0.Hq nhdn m?nh rxng ngrrdi NhAt khdc ngudi M! vd reng vdn dd thAt ra ld do c6c c6ng ty Mf kh6ng c6 thi6n y hqc h6i nhrlng didu ho cdn phdi bidt dd ldm an d Nhat.

Trdi lai, khi vi6c d6 c6 loi cho hq, hq se gidm thidu srr khdc biQt gifra vin h6a Nh4t vd vdn h6a M!. Ho c6 thd chon ldy mdt ndy hay m[t kia cr]a vdn dd, tDy theo mdt ndo thi c6 loi hon, b8i ho bidt rhng ngrJdi M! khdng am hidu vdn h6a Nhat dfi dd bidt tlrroc didu gi ld dring didu gi ld sai.

Gdn dAy t6i c6 nghe mQt doanh nhAn ngtrdi NhAt phdt bidu Lrt6c cdc doanh nhAn Mi. Ong ta b6o rhng ngrrdi Mi vd nglrdi Nhat thQt srr ch8ng khric gi nhau. Chdng ta ddu ld doanh nhAn, 6ng ta n6i, tdt cd ch(rng ta ddu quan tAm ddn viQc ldm ra ti6n. Dd cQp ddn idn s6ng ciic quydn s6ch chi trich ngddi Nhat gAn dAy, Ong ta khing dinh rdng vi6c nhdn manh srJ khdc biQt gi'fra hai ndn vdn h6a chi ld mQt chi6u b6n srich hiQu qu6, chrl that ra gifra hai dAn tOc c6 rdt it khdc biCt. Khi ngdi nghe ngddi ddn 6ng nAy n6i, tdi khdng thd khdng tu h6i li6u 6ng ta c6 thAt srl tin vdo nhfrng gi minh dang n6i hay kh6ng.

Trong nhiing n6 lrrc nhhm han chd thi6t hai, Shintaro Ishihara da hdt sfic co gdng dua ra quan didm hodn to)n trdi ngdoc, rXng hai ndn vdn h6a khdc nhau ddn n6i ngrrdi Mi kh6ng thd hidu duoc nOi dung nhrlng bdi tidu lu{n cua Ong ta. TAm tri tdi quay lai v6i cdc phi cOng czim tfi thdi chidn tranh thd gidi lAn thrl hai. Kh6 khdn ldn nhdt mi quAn ddi NhAt gap ph6i vdi chrlong trinh tdn cdng cim trl Id tim itir mdy bay cho vO sd thanh ni6n,

i l

l

cuoc 1HAY DUAvtJor RAo

|

L91

nhffng ngddi hdt srlc sin ldng hy sinh tinh mang trong mQt kho6nh khdc drr d6i, huy hodng. Chi ri6ng hinh 6nh d6 de cho thdy srl khSc biet sAu sdc v6 vdn h6a. c6 nhfrng kh6c biQt v6 v6n h6a khong thd chdi c6i girla phrrong D6ng vd phuong TAy. Ngrrdi chAu A c6 khi nhdn manh, c6 lfic phri nhAn sr/ kh6c biQt ni"y chi le dd thuydt phuc ngUdi ngoai qudc tin rbng chinh ydu td vdn h6a tao ra cdc vdn dd trong tldm phdn. Didu quan trong li doanh nhAn M! phii hidu drroc tinh hudng ndo th4t su td do khdc biet vd,n h6a vd tinh hudng ndLo chi ld chidn thuAt v$n dQng.

192 |

No zHUA

11 PhUdng Tdy trong cqi nhin Trung Qudc

t I uu0Nc rnft rvcsr0m ohu u0N vdr pHUdrvc rAy ki

thd mrldi tiim, Voltaire vidt rb.ng gi6o lj,vd td chrlc cfia dd che Trung Hoa ld "tdt nhdt md thd gidi tilng thd,y." Cdc cAu chuyQn cira lrl khdch vd crla cdi ddi ddo ddn kh6 tin cfia Trung Qudc kich thich tri trr8ng tuong vd ldng tham cdra nhrlng ngrrdi dd xAy l6n dd chd chAu Au. Vua George III crla Anh qudc phrii ngdi Macartney ddn Trung Qudc nhrr mQt ildc sfi ddn tri6u dinh Trung Qudc nhhm tao mdi quan ho mau dich gifra hai nttdc. Khi ddn Trung Qudc, ngdi Macartney bdi rdi nhAn thdy rhng Trung Qudc khOng h6 c6m kich vi duoc vua George chfi j, tldn. TrOn thrrc td, ho xem chuydn di cria 6ng nhtr chuydn tridu c6'ng cfia chrl hAu d6'i vdi vua.

Hodng dd cdm dn Macartney tld di xa nhu vay dd thdn phuc vd vdi v6 nhd nhdn, ha cd b6o Ong n6i lai vdi chrl minh rdng Trung Qudc kh6ng cAn hdng Vdo thd

h6a cria nUdc Anh.

Thdi do bd tr6n khdng che gidu dy kh6ng chi ddnh cho bon ro bach mao md c6 vdi cdc l6ng gi6ng chau A cfra Trung Qu6'c vd ngay vdi nhidu dan tOc thidu sd d Trung Qudc. Trong hdng nghin ndm, dan tQc duy nhdt dtroc xem that srJ vdn minh ld ngudi H:in sdng bon bd sdng Duong Tf, c6i n6i cira ndn vdn minh Trung Hoa.

pHUoNG

rAy rnoNc cet trniN rnuNc

qu6c

|

193

Ngdy nay, trong tQn ddy ldng, ngddi rrung eudc v6n crim thdy rnr tr6i vd vdn h6a so vdi tdt ce cdc dan t6c khrlc. Hq sqi ngudi nddc ngod i ld lao wai, mOt til c6 y c}:o bai nghta den la "ngudi ngod.i". Th6i dO bdi ngoai nay hinh thdnh mdt phdn do stt ddi xfr md ngLldi Trung Qudc cld nhan vd chiu tr] bdn tay cria bon man ro ngoai qudc trong vdi thd kf nay.

Trong phdn ldn chidu dai lich sir tham th6m cfia minh, Trung eudc duy tri tinh trang trr co lap, khong ph6i bdi so hii thd gidi b6n ngoai md do quan ni6m r[ng ch&ng c6 gi hay ho tdn tai b6n ngodi ddt nrrdc Trung eudc. vi6c giao thrrong vdi c6c nrldc v6n duoc tidn hdnh 16 t6 nhirng ho kh6ng th4t srr quan tam ddn thd gidi b6n ngoai. Ddn t4n gifra thd kf mtrdi chfn, Trung Qudc mdi budc phdi tidp xric vd'i nrJdc ngodi.

.

I

Cnid" tranh Nha phidn vi hi6p trdc Nam lcinh

Trong nhrlng ndm ddu t]nF k9 thrl mtrdi chin, ngtrdi Anh ddu ddn tdng lrrgng thudc phi6n dd t'] An D0 vdo Trung eudc. Ddu ti6n, Trung eu6.c chon cdch ldm lo. Tuy nhi6n, ndm 1840, nhfrng hau quA xdu crla ngdnh kinh doanh thudc phi6n ddi vdri cric thdn dan crja minh de khidn hodng dd ra lQnh tich thu vd ti6u hiry t{t ce sd thudc phiQn cfra ngudi Anh. Dbn tr6 dfra cria ngudi Anh that mau le vd d(rt khodt. Ho chfing minh md kh6ng cdn tranh luan ring thfr vu khi cd 15 cfia chau A ching ph6i id ddi thfi cua ki thuAt quAn su phuong TAy. HiQp rrdc Nam kinh ndm 1842 chdm dfit cuQc chien tranh Nha phidn. D6 ld m6t hiQp ud'c cira nrldc xAm hloc ra l6nh cho nddc bi xAm luoc. Theo cric ali6u khodn ctia hiop rrdc, Trung eu6'c ph6i m6 ndm hdi cdng cho cric tdu budn Anh vd k;i hop ddng cho nddc Anh thu6 Hong Kong trong chin muoi chin ndm. c1,c rut6c phuong Tay c6 quy6n han phrip li ddi vdi kidu dan cfra minh 11 Trung Qudc, va rrung eudc ph6i b6i thudng 21 tri6u ddla cho nrldc Anh.

194 |

Nu :HUA

t It-Ouan .I6i Anh vi Ph6P I Trung Qudc Bdc Ndm 1856, ntl6c Anh vd nrrdc Ph6p thinh cdu altroc dtra dai srl sang Kinh. vi hodng d5 tr6 Hdm Phong tdt t1c giQn tnrdc ldi dd nghi' viQc d6m ph?m khdng thd chiu dd nghi Thien trt g4p gd bon man rd ld mOt stl xric ,,Tir khi td tiOn ta lap nhd Thanh," - hodng dd gian dtr - "cht1a aUrrJ ndi. t;nj c6 mQt ldi dd nghi ndo k) cuc ddn thd." Bdi su quvdt liqt tU chdi cria muc ti6u cria ho ngai, A.rh vd Ph6p quydt tlinh cdch duy nhdt dd tlat dttoc lir dung vu ldc.

MQt chidc tdu Anh sau d6 cflng trong ndm niry, c6 gdy chidn t16 xudt hiQn. trdch Trung Qudc d dnng kf 6 Hong Kong vd giUong cd Anh da bi nhd chfc xa la vdi kh6i cang Qu6ng D6ng lon boong kh6m x6t. Ngrrdi Trung Qudc phtrong Tdy. Mrrdi hai niQm dang kf tdu vit chri quydn theo 1u4t hdng h6i do thriy thri Trung Qu6c phuc vu tron tbu bi bdt gif. Ngudi Trung Qudc, xfc il6 khdng bidt i nghia ttrgng tnlng cfia ld cd ddi vdi ngudi phuong TAy, 1900 n6m (cho nhtrng tldn pham ngrrdi Anh khi vft 16 cd Anh xudng bidn.

Trung Quoc v6n chrla c6 qudc kj'') cong sfr Anh James Bruce kidn nghi tudn phfr Qu6ng Ddng' ong DiQp, tlrra giam cdm' ra ldi xin 16i c6ng khai vd ph6ng thich mudi hai thriy thri tlang bi i6i crja xin you cau Tuan phrl Diep ph6ng thich c6c tr) nhan nhrrng ld di ldi Od tri midng, d4c -si. Kdt qu6 lh tdu chidn Anh tdn cong Qu6ng DOng. ngu;i dAn Quang Dong ddt tda nhd thrrong m?i Anh, h0 to "Gidt hdt bqn ro. Khdng dd t6n ndo sdng s6t."

N6m tidp theo, n6m 1857, Anh vd Ph6p phdi hop lrrc luong vdi nhau. Ho ra t6i hau thtr, y6u cdu tudn phri DiQp ddn dd th6o luAn vdo mOt thdi didm nhdt dinh trong vbng mtldi ngay. Tuan phri DiQp x& lf tdi hau thd ndy theo kidu didn hinh cria quan lai Trung Qudc: Ong ch&ng ddm xia gi ddn' Khi thdi han cudi cung da troi qua md kh6ng c6 su phan hdi nb.o, 1i6n quAn Anh ph6p tdn c6ng Qu6ng Dong, bdt girl tuAn phri Diep. Quan tuan phri bi b6 til d An DO, vd chdt tai d6 vdo nim sau'

I

pHuoNG rAy rRoNG cAr Nniu

rauuc qu6c

| Igs

Ndm 1858, li6n.quan Anh - ph6p giuong budm r6n phfa Bdc chidm Thi6n Tdn. vi hodng trd hai mudi tudi kh6ng -uo.r, kf hiQp rrdc md nhrlng k6 xam luoc dua ra. c6c can thdn tau rxng b6n hiQp ,rJ. .rri'ta m6t m6nh gidy vd vi thd, khdng cdn ph6i tuan thri. Nhrrng rrdu t y thi s6 tdng khfi auf.iio" qra" Anh Ph6p' "Mot khi hiQp d6c dd duoc kf, bon chring s6 rdi rhi6n Tdn,,,ho n6i "vd sau khi chring di rdi, ch6ng ta chi vi6c kh6ng thuc hi6n th6a thudn.

Sau d6, chring ta s6 n6i vdi bon ngoai qudc rhng rrnirg k6 kh6ng tuan theo hi6p rrdc s6 bi trryng tri nghi6m khdc.', chinh y dinh ndy md hodng dd "oi ky Hi6p trdc Thi6n TAn.

Nhlm uy hidp dd ngudi rrung eudc ph6i theo dring c6c di6u khodn ctia hi6p udc, ndm 18b9, tdu chidn ciia Anh vd phrip *rdi n,gr, ue' ,'goli o"i cd, hei phrii

cdng cria Thi6n T6n. vi6n cria hodng dd cdnh bdo vi5n ,;# td ngrrdi phrrong Tay kh6ng nâ&#x201A;¬n co'tidn vdo h6i cdng duoc phdng ve ky, md hdv dd b0 cdch mrrdi ddm v6 phfa Bdc 6 Beitan. Ngudi phrrong Tay chdng mdv b{n dd-" hQ th6'ng phbng thri cria Trung liTldi cdnh eu6.c vd vi vay chEng ddm xia tdi bdo. D,: vd nfryo' tx. ilri Mf dfing trung lap rrong cu6c xung dQt ndy, trong cu6c tdn c6ng sau d6 <i Dai cd, Anh vd Phrip drroc tdu chidn Mf tro girip. Bdt chdp su tro girip cfra ngrrdi Mf, Trung Qud'c d6nh ddm bdn tau vd gdy thiQt hai ndng cho siiu chidc kh6c, ddv lili thdnh c6ng nhrrng k6 tdn c6ng. vi hodng dd phfn chdn kf ni6m chidn thdng nav nhrr m6t budc ngodc trong cu6c xung d6t girla Trung Qu6'c vdi phrrong TAy.

.

I uo ddt tau ddi mria ha

Nhrrng ndm 1g60, tdu chidn phuong Tay quay lai Dai cd va chidm duoc hdi cring l^n thdnh ph6'Thi6n Ten. Bdi .i.ap ,rrr,rrrg ,16 t,rc to ld,n nhft cfia lrrc lirgng qreS str cria hodng dd, ky thuat ;;;" srr vrJdt tr6i ciia phuong Tay m6t ldn nrla ddt 6ng ta vdo vi thd phrii ky c6c di6u khorin hda binh md ngddi ta ra l6nh cho minh.

Tuv nhi6n, rdn nay, c6ng sf Anh, James Bruce nha't quyet dich than trinh bdn hiQp rrd,c l6n hodng dd.

Trong ba nghin ndm, chrra trlng c6 eri kh6ng quy gdi vd crii chdo trtrdc su

196 | NocHUA hien dien cfia hodng dd. Gid dAy k6 moi ro ngoai bang ndy clbi drlng ddi mAt vdi hoing dd.

C6c cuQc hba dim tdt tldu tr) thdng Chin ndm 1860. Bdt chdp mQt trong nhfrng ttidu ludt thieng li6ng nhdt cria chinh hg vd ngoai giao, phttong TAy d6 tdn cdng c6c nha didu dinh Trung Qudc, dD chinh hodng huynh cria hodng dd, cung than vt/ong, dich th6n d6n itdu phrii tlodn Trung Qudc. Ldi bdo chda md hg dua ra ld chinh ngudi Trung Qudc dd am mdu phdn bQi. Cung thAn vddng tin rdng Harry Parkes, mQt ngtrdi ngoai qudc bidt tidng Hoa, ld g6c rE cria moi mUu dd ndy vd ndu loai dUoc Parkes thi lUc lUong quAn sti cira phuong TAy sd khOng qud d6ng so nhrl vQy' Ngrrdi Trung Qudc bdt gitr Parkes vd ba mtldi t6m ngudi nita, hai mtloi hai ngddi Anh vd mtrdi ba ngddi Ph6p. Hodng dd ha lQnh xrl tit ho, nhung tnldc khi vu hdnh hinh di6n ra, mQt quan chrlc Trung Qudc de girip Parkes vd mot sd ngudi kh6c trdn tho6t. Nhf,ng ngrrdi Ph6p bi hdnh quydt'

Khi bidt vd vu b{t gir Parkes, quan dQi phuong Tay tdn c$ng B{c Kinh, hodng tld buQc ph6i chay trdn. Ngudi Trung Qudc d6 dang B6c Kinh cho li@n qudn Anh - Ph6p. Bdc Kinh tl6 tung thdt thfi trddc kia, nhrlng ddy ld ldn ddu ti6n thdnh rdi vdo tay ngddi chAu A,u. Nhrlng k6 chidm Bdc Kinh

tnJdc d6 ld ngrldi Mdng Cd vd M6n Thanh, cfrng Id moi ro, nhung it ra cfrng Ii ro Trung Qudc, kh6ng ph6i ld "bon quj' ngoai bang".

Njudi Anh vd ngudi Phdp trd thi cho nhrlng ngudi dA chdt trong nguc blng c:ich ctrdp b6c vd ham hidp khSp Bdc Kinh. Dinh didm cuQc tr6 thd le vu crtdp phd vd rdi thi6u rui Di Hda Vi6n, cung di6n mia ha ctra

hodng

cld.

ViQc xdy dr.rng Di Hda Vi6n dd tdn hon ba thd ki. Ba ngdy d6m ngudi Trung Qudc budn rdu drlng nhin cung diQn mila hd tuyQt dep bdc ch6y. Ho hdi tudng lai nhfrng hy sinh to ldn md nhdn ddn Trung Hoa t16 ph{i chiu trong sudt qud trinh xAy dtrng n6. Vda tflc gidn vila cay d6ng, Cung thdn vuong kf Didu udc B6c Kinh.

pH(JoNc

rAv rnovo cer xuiu rnuxc Qu6c

|

197

Nhfng nim sau tl6, Trung Qudc bi xAu x6 bdi c6c thd luc ngoai qudc. Cdc thd lrrc ldn nh6 tr6n thd gidi tldu giinh mQt midng cho minh. C6 khodng tdm ddn mrrdi khu td gidi trong cing mQt thdnh phd.

.

I Ng.rAi Nga 6 Trung Qudc

Trong cric cuQc ddi tldu itdu ti6n vdi phrrong Tdy, ngrtdi Trung Qudc g?p kh6 khnn trong viQc thdu hidu ddi thti ctia minh. TuAn phrl Diep tl5 drinh gid sai ph6n rlng cfia phrrong Tay vdi quydt dinh b6 qua tdi h4u thu mi ho dua ra cho dng. Hoing dd vd c6c cQn thdn d5 d6nh gi6 sai h4u quA cria viQc ky kdt rdi phOt ld c6c ctidu kho6n cria HiQp rldc Thi6n TAn. Cdc vu dr,rng dQ tldu ti6n 116 phdt sinh til mQt hidu ldm don gi6n vd f nghia tugng trdng cfra 16 cd. Ngtrdi Trung Qudc dd n6m cd Anh xudng bidn rdi tU chdi xin 16i.

Nhin thdy nhfrng kh6 khdn ndy, ngrrdi Nga de tU tidn cfi minh trddc tridu clinh Trung Qudc nhrr nhtrng nhd trung gian girip thuydt phuc Anh vd Phdp nit quAn kh6i Bdc Kinh. Nhung ngudi Trung Qudc khdng tin ngtrdi Nga cfrng nhtt khdng tin ngr/di Anh vd ngudi Ph6p n6n dd khrrdc tr] dd nghf cira ho.

Phdp vd Anh chua bao gid c6 f ttinh chidm Bdc Kinh lAu ddi vd dd chudn bi rdi di ngay ci trrrdc khi ngrrdi Nga dua ra ldi ttd nghi cfia minh. Do mQt trirng hop ng6u nhi6n, it ldu sau khi Trung Qudc tld bdc b6 ild nghi cfra Nga, Anh vd Phrlp gap mQt sd kh6 khdn vd h{u cAn ndn phdi ho6n nit qudn. Di hai sr/ kiQn ndy khdng li6n quan vdi nhau, ngudi Trung Qudc cdm thdy rlng ngudi Nga, dd trd tlfra srl lanh ling md ho nhQn tlugc, bnng cdch ndo d6 ho d5 ldm cho ngttdi Anh vi nglrdi Phrip thay ddi quydt tlinh vd viQc rdi di. DOi khi ngtrdi Trung Qudc qud th6ng minh ddn n6i tu ho lta minh.

Tin rhng ngudi Nga that srr c6 6nh hrrdng ddi vdi Anh vi Ph6p nhu ldi ho n6i, dd tldi ldy tinh hfru nghi vdi Nga, ngddi Trung Qudc dd nhuong cho Nga 270.000 ddm vu6ng l6nh thd 6 tlOng bdc Trung Qudc bao gdm hdi cdng Vladivostok, md ngdy nay vdn ld ldi duy nhdt ra Thrli Binh Duong ctia Nga.

ill

198 |

Nu IHUA

Ddn nira sau thd ki thf mddi t6m, ci Nga vd Trung Qudc ddu g4p kh6 khdn trong viQc kidm so6t c6c cQng ddng thidu sd theo d4o Hdi 6 doc theo bi6n gidi chung gifra TAn Cttong vd Siberia. Ngrrdi Nga ding nhrlng cuQc ndi loan li6n mi6n ndy dd ldm cd' xAm pham ldnh thd Trung Qudc khi drta quan ilQi tidn sAu vdo Trung Qudc dd dep loan. Bdi chinh quydn Bdc Kinh da ni ddy xa kh6i TAn Crrong, ngudi Nga hy vong r5ng ngudi Trung Qu6'c vi s6 ngdm thila nhQn srr kidm sodt cria ngudi Nga d khu vr-Ic ndy. Thay quydn vAy, ngudi Trung Qudc grti quAn ddn TAn Cuone dd kh6ng itinh chri bir lai crja ho vdi ving ddt ndy. Ngrrdi Nga d6ng y fit quAn, nhung dd ddn n6 lrrc b6o vQ tdi sAn cria Trung Qudc' ho ddi vd dd nhAn dddc 240'000 ddm vudng 15nh thd tay b5c Trung Qu6'c, kd c6 ba cdi hd ldn tdng cQng 17.500 ddm vuOng. Tdng cong, ngudi Nga c15 gidnh tlrroc 625.000 ddm vudng 16nh thd crja Trung Qudc, m6t diQn tich gdp ba diQn tich ctra nudc Phrip vd gdp ndm ldn diQn tich nrjdc Nhat. Tdt c5, nhrlng thir nay c6 drloc md khong tdn mQt vi6n dan.

chiSn tranh Nga-NhQt nim 1904 di6n ra kh6ng phzii E Nga ch6ng phdi d Nhat md Id tr6n ddt Trung Qudc. Ngrrdi ddn Trung Qudc Id nan nhan cria cufic chidn ndy vd chi c6 tdi sdn cria ngrrdi Trung Qudc bi hriy hoai' Trong nhrlng ndm sau d6, Trung Qu6c mdt 6nh hUdng d ViCi Nam vdLo tay Phdp vd Tridu Ti6n vio tay Nhflt' Trong thd kj' dAu ti6n sau khi mE crla vdi thd gid'i b6n ngodi, Trung QuO'c bi mdt 3 triQu ddm vu6ng lenh thd'

r I rvcudr rRUNG qudc Ndr o4v Tir dAu cuQc chidn tranh Nha phidn ddn cudi chidn tranh thd gidi lAn th(t hai, Trung Qudc ld mQt thdn dAn crja c6c crldng qudc ngoai qudc hon Id mOt qudc gia c6 chrj quydn. Nhidu lan trong giai doan ndy, ngddi Trung Qudc n5 lrrc tg gi6i tho6t kh6i sr1 thdng tri ndy.

Cu6c ndi dAy cria Nghia Hda Dodn ndm 1900 di6n ra nhim chdng lai sr/ tdn ph6 c&a c6c qudc gia ngoai qudc. Trong diQn 6nh vi v6n chrlong d+i

pHtJoNG TAy rRoNG

cat

wniN rnuwc

eu6c

|

199

chdng n6 drloc mi6u tA nhu mQt cuQc ph6n loan kh6t m6u cria bon Trung Qudc vd hoc. d Trung Qudc, n6 tluoc xem nhrJ m6t n6 luc yOu nudc nhhm cdi b6 6ch thdng tri cfia ngoai qudc.

Ngdy 30 thring NAm ndm 1925, vu siit hai mQt lao dQng Trung Qudc d Thrrong HAi do mQt thdong nhdn NhAt gdy ra mdt lAn nfra kich ctQng ldng orin giAn bdy lAu Am i cfra ngrrdi Trung Qudc. Ba nghin hoc sinh vh tho thuydn bidu tinh tr6n dtrdng phd. MOt cdnh s6t tudn tra Anh bdn vho ddm bidu tinh, ldm chdt vd bi thuong hon ba mtldi ngudi. Ndm mtldi ngrrdi kh6c bi bdt gifr. Ngtrdi Anh sau d6 lai bdn vho nh6m bidu tinh thrl hai, gidt chdt bdn ngrrdi vd ld.m bi thrrong mtrdi ngrrdi. Ngdy'3 thdng S6u, ba mirdi nghin hoc sinh b6i kh6a 6 Bic Kinh dd phin ddi c6c vu s6t hai d Thuong Hii. Ngdy 10 th6ng S6u, mQt cuQc tdng b6i cdng di6n ra d Thuong H6i. Cdc cuQc bidu tinh lan td'i Quing Ddng, noi md vdo 23 th6ng S6u li6n qudn AnhPh6p bdn vd gidt chdt hon sdu mrrdi ngddi. Ngdy 25 ttrdng S6u, ngtrdi Trung Qudc bdy t6 sd phAn n6 cira minh tnldc sd thdn nhi6n crla ngddi ngoai qudc ddi vd'i viQc ldy cli mang sdng cira ngrrdi Trung Qudc. Ho td chitc bdi cOng trdn toAn qudc khidn nhidu doanh nghiOp, nhd xudng vd tnrdng hoc Trung Qudc ph6i d6ng cira.

. I rU NGd W. c ctia NcUdr rRUNG audc vdr rucUdr NUdc NGoAr Trung Qudc d5 bi nddc ngodi bdt nat hdt ldn ndy ddn lAn kh6c trong lich srl cQn dai. C6 16 di6u d6 c6 thd gi6i thich phdn ndo th6i dO cira ngudi Trung Qudc trong c6c cu6c ddm ph6n chinh tri vd kinh td hdm nay vdi phuong Tdy. Cho ddn ngdy nay mQt phAn su cay dSng tr) ciic cuQc ddi ddu trt/dc kia cfra Trung Qudc vdi ngt/di nd6c ngodi vAn cbn dong lai. Ngudi Trung Qudc c6 su cim nhAn sAu sdc vd lfch srl. Th4m chi ddn tdn hlc chidn tranh thd gidi lAn thfi hai nd ra, nhtng tdm bidn tr6n cdc tba nhd d khu t0 gidi Anh 6 Thuong H6i cbn vidt "Cdm ngudi Trung Qudc vd ch6". Nhidu thap kf' sau, nhfrng str si nhuc kidu ndy v6n cbn n6ng hdi trong t6m tri ngrldi Trung Qudc.

200 |

No zHUA

TrI rdt lAu trtldc hic Marco Polo ddn Trung Qudc vdo tldi Minh, Trung Qudc dd tl6n tidp khdch ngoai qudc vdi srr nh6 nhdn. Nhtrng nhfrng sr/ kiQn trong thd ki vila qua ndy dd tao n6n m6t su nghi ngai hoAn todn c6 thd lf gi6i drroc ddi vd'i ngudi ngoai qudc.

R ? .\^ r II euar,l Drfru ctn ncUdr rRUNG eudc vii rvcUdr mt I

Trong c6c cuQc ph6ng vd'n md tdi de thqrc hiQn vdi gdn hai trdm dAn nhAp cu ddn tU Nhat, Tridu TiOn, Hong Kong vd Ddi Loan E Mf, phdn ldn cho bidt thich ldm in vdi ngudi MS hon ld buOn b6n giao dich vdi ngr/di chdu A. Ho cdm thdy ldm in vdi doanh nhAn My it phrlc t4p hon nhidu. C6c cuQc r3im phdn thuong mai cfia ngrldi chAu A c6 thd cgc k) mOt m6i vd phidn hd cd vdi chinh ngudi chdu A. Ngrrdi chAu A tin rbng ngudi Mf cdi m6, hdo hi6p, thdn thiQn vA tling tin.

Ngrrdi My ndi tidng hdo ph6ng chi tidn cho ngrrdi nghbo vd ring hd nhirng du 6n ldm gi6m n6i dau khd crla nhAn loai. Ho thudng tiSn hAnh cric cuQc giao dich vdi d0 trung thdc trtong ddi cao, vd ngudi My v6n cdn ld mdt dAn tQc y6u lf tudng, bdt chdp nhfrng thdt vong nhdt dinh trong nhfrng ndm gdn ddy. Ngtrdi chdu A ngudng m0 nhfrng phdm chdt ndy. Tuy nhi6n, nhfrng phdm chdt md ngudi Trung Qudc quf chuQng cflng Id nhfrng phdm chdt md ho c6-thd loi dung trong c6c cuQc thuong lrrgng vd kinh td hay chinh tri. Su cdi m6 vd cd tin c6 thd khidn ngrrdi Mj trd n6n d6 bi tdn cdng khi tldm phrin vdi ngudi rrung Qudc. Ngudi chdu A loi dung cric ilidm ydu ndy cira ngudi Mf tdong ddi d6 ddng.

Ngtrdi chau A cfrng thdy ring ngrrdi My doi khi qud thidn cQn. Ho vi6n 16 rHng ngudi My thudng chi nhin thdy bd ngodi cfia vdn dd trong khi ngudi ch6u A thrrdng tim kidm cdc nguyon nhan dn bon drrdi. su thidn cdn ndy, ho'kh6ng tlinh, khidn cho vi6c ldm dn vd'i ngrldi Mi vila d6 vUa kh6.

Bdn tinh cA tin cira ngt/di My dOi khi c6 thd chdng lai ho. Nhung str ngay tho cfia ngudi Mf c6 khi Ia kdt qu6 cria sd ngao man. Ngudi Mf c6 thd thidu su quan tam hodc srr t{n tam cdn c6 dd thu thap rhi thdng tin vd ddi

pHuoNG

rAy rnoNc car xniu rnuNc qu6c

|

201

tdc chAu A ad nidu duoc hdnh ttQng vd th6i dq cfia ho. Ngudi M! thrrdng quan tAm ddn viQc nghiOn cfiu chidn ludc kinh doanh hon ld nghiOn crlu vdn h6a hay lich str.

Ngudi M! c6 thd thidn cdn. Nhidu cdng ty Mi kh6t tidng n6ng vOi. Ho tao ra 6p lrrc rdt ldn l6n cdc ilai di6n crla minh dd c6 duoc cdc kdt qud s6 xudt hiQn trong bin brio c6o quf sau.

Ngrrdi chAu A cdm thdy ring nhffng tinh c6ch ti6u cdc ndy khidn ngrldi My kh6 hidu drroc ngudi chAu A vh c6n trd tidn trinh di ddn cdc mdi quan h6 chinh tri vd thtrong mai tdt dep hon.

Ngrrdi Trung Qudc mi6u tA ngudi Mi vdi tt tean-zen (thi6n chAn) nghia ld "nhd tr6 con". Ho c6m thdy lich sr? cfia nudc M! tlon gi6n, khdng c6 gi rdc rdi, ngSn vd kh6 d6 chiu. D6 ld mdt qurl trinh lich srt phdt tridn tuong tldi thanh binh. Ngudi My chua tilng trdi qua gian khd nhu ngddi Trung Qudc.

Ngrrdi Trung Qudc mang g6nh nang cira ndm nghin n6m chidn tranh, dau khd, vd ciic cudc ddu tranh khdng ngdi nghi ttd sdng cdn. Sinh mang con ngtldi bi xem 16 trong lich sr? Trung Qudc, vdi hdu qud li ddnh mdt su ngAy tho. Ch&ng c6 gi la khi md ngtrdi Trung Qudc c6 thd cdm tht'y ho c6 quydn loi dung khi c6 cd hdi.

Nhd kinh doanh phuong Tdy ndn s6ng sudt nhdn ra b6ng 150 ndm bi ngrtoc ddi md ngrrdi Trung Qudc d6 phdi chiu.

tdi crla quri khrl

202 |

NUzHUA

12 W Coc mdi li6n hc von hog vd lich sr} giilo cqc ddn tQc ChAu A

t I coN cuAu crSe vr0ru of vA noArvc od Trudc khi c6 ngudi Nhat, trr-ldc khi c6 ngtldi Tridu Ti6n, thi ngudi Trung ilttoc ghi til ndm 2697 trcN. Qudc d6 c6 rdi. Lich sfi cfia ngddi Trung Qudc vd Hodng De' st? vidt rd"ng ngudi Trung Qudc ld con ch6u cria vi6m Dd llhdn thoai Trung Qudc mi6u tA Hodng E6'le thdn cria c6c vi thdn, ngrldi da il b6 tinh thdn th6nh crja minh dd 6 lai trAn gian girip do lodi ngrrdi' day ho Hodng Ed day con ngUdi biSt vidt vd cho ho la bdn. vg ong, Luy Td, coi tr6ng nghd nu6i tbm vd dQt lga. Vi6m Dd Ie thdn mit trdi. Ld thAn uie. trdrrg trot vd chita bqnh, Ih thAn b6o tro ndng nghiep td y hoc. CuQc h6n nhAn di chring girla thdn dAn cria Hodng Dd vd Vi6m Dd tao ra ngudi Hdn, sdng doc theo bd sdng Duong Trr. Ngrrdi H6n ttUoc xem ld td ti6n cria ndi gidng Trung Hoa vd ld nhrlng ngddi tao n6n ndn vdn minh Trung Hoa' N6m 219 trcN, Tan Thriy HoDrng, vi vua tldu ti6n crla ddi Tan d5 crl Trl Thfc, mQt trong nhrlng hoc gi6 trong tridu, ili tim hbn cl6o Bdng Lai huydn thoai noi thAn ti6n ngu. fing ta mudn Til Thfc ddn d6 ldy vd cho minh mdt BAi di sd thtio duoc md ngudi ta cho rhng c6 thd gi6p t^Idng sinh bdt tfi. ddn noi chdn crja thdn tiOn, TU Th(lc drrgc hQ tdng b&i hdng ngdn ddng nam

cAc prdr

rftx

nE vAw HoAvA Ucn srJ GIOA CAC new r1c cuAu

e|

203

trinh nd. Ngodi bidn, dodn ngrrdi gep ph6i mQt con bdo ldn khidn ho lac ldi vd ddy ho giat vdo noi md ngdy nay ld Nhat B6n. Nhtrng ngudi tr6 kdt hdn vdi nhau vh kdt h6n v6i d6n b6n tlia vd til d6 tao ra chfing toc Nhat.

Di chuyQn v6 Til Thirc nhudm mdu huydn thoai, c6 mot sU that lich srl trong d6. Dirc tin truydn thdng cho rbng ddng d6i hodng tOc Nhat Id hQu duQ cria Ntr thdn Mdt trdi; nhidu hgc gi6 Nhat l4p lu4n rhng hodng d5 ld con ch6u crja Til Thfrc. Rdt nhidu ngtidi Nhat tin didu ndy; tuy nhiOn, hodng tQc thfch xem minh lh h4u du6 cria thdn thdnh hon ld c6a ngrldi Trung Qudc.

Ndm 1121 trcN, ddi nhd chu, hob.ng dd Trung Hoa tuyon bd Tri6u Ti6n Sau thuQc lSnh thd Trung Hoa vd bd nhiQm mQt vf quan Trung Qudc cai tri' d6, ngtrdi Trung Qudc b6t ddu ddn dinh crr 6 d6 vd kdt h6n vdi ngudi b6n tlia. Trong sudt chi6u ddi lich sfr cfia minh, Tridu Ti6n lu6n chiu su inh hu6ng cria Trung Qudc, vdi mrlc dQ nhi6u it kh6c nhau. Nam 1895, n6 bi mdt vdo tay ngddi Nhat, nhfrng ngudi gidnh ldy nudc ndy vdi cdi c6 tuyen bd Tri6u Tion lh mQt qudc gia dQc t4p. Ngay sau khi n6 t6ch kh6i Trung Qudc, ngrldi Nhat chidm Tridu Ti6n ldm thuQc ilia' Neudi Trung Qudc, Nhat BAn vd Tridu Ti6n lion hQ rdt mat thidt. Ho c6 cirng nhfrng gi6 trf gidng nhau do t6c tlQng cfia ndn vdn h6a vh tridt hoc gidng nhau. Tuy thd, dil cdc d4c thtr qudc gia cria ngUdi Trung Qudc, Nhat B6n vd Tridu Ti6n gidng nhau vd nhidu m6t, van c6 nhirng kh6c biet quan trong.

Dia If c6 vai trb rdt quan trong trong viqc dinh hinh mQt sd khdc biQt gif,a ngudi Trung Qudc vd ngudi Nhat. Nhat ld mOt mt6c rdt nh6, bao quanh bdi bidn. Trung Qudc IA mQt luc dia m6nh m6ng. Trung Qudc don gi6n d6 vO hieu in6a rdt nhidu nhitng mdi nguy hidm tU b6n ngodi vdn CIe doa ntldc ndy hing thi6n niOn kf. Hdt l6p ndy ddn ldp kh6c, nhfrng k6 xAm lrroc tidn vDro Trung Qudc rdi bidn mdt vdo kdt cdu vin h6a cria Trung Qudc.

So vdi Trung Qudc, nglldi Nhat lu6n xem srl sdng cdn cfia ho ld mong manh hon nhidu, vd vi thd, ho dd ph6t tridn mQt cri tinh cuc bQ v0 song. Ho goi n6 ld shi ma gu ni konjo, md dich theo nghia den ld "b6n tinh bdt ngudn til tl6o qudc". Gidng nhu thriy thfi dodn tr6n mQt chidc tdu bi gi6 b6o viri dQp, ngudi Nhat bi rdng buoc b6i mot y thrlc sdu s6c vd sf mQnh chung.

204 |

NtJ :HUA

Ho vd cirng chfi trong nhfrng kh6i niQm vd bdn phdn, lbng trung thhnh, vd sU hgp tdc vA rdt it dd tAm ddn tfnh c6 nhAn.

Nhat khdng c6 drroc ngudn tai nguyOn thiâ&#x201A;Źn nhi6n ddi ddo nhu Trung Qu6'c. su tdn vong cria ndn kinh td lu6n ddi h6i m6t n6 luc dtr dQi va quydt liQt. Hau qui ld, ho ddn c6 tinh hung hdng, quydt liQt. - so v6'i ho, nguoi Trung Qudc tho6i m6i hon nhidu.

Ngudi rrung Qudc vh ngrrdi Nhat c6 nhfrng c6ch hidu kh6c nhau vd ldng can drlm. Theo mdt cdu cham ng6n cfra Trung eudc thi ,,H6o hdn kh6ng chidn ddu udng cdng". d mOt ddt nddc r0ng ldn nhu Trung eudc, lu6n c6 *ot ,roi ndo d6 dd chay trdn. Ngudi rrung eudc xem vi6c dat duoc c6c muc ti6u lau ddi quan trong hon nhidu so vdi viQc thd hiQn ldng can d6m. Ho ch&ng bao gid xdu hd khi .it lui trudc mOt luc ltrong hr)ng manh hon dd tap rrop tii tuc lrrgng vd tdn cOng viro mQt thdi didm kh6c thuan loi hon. Nhung 6 Nhat thi mQt dQi quan rdt thudng c6 bidn d ngay sau ltrng. Ho ph6i chidn thdng hodc la bi ti6u di6t. Ngrrdi Nhat dd hinh thhnh mot nhan thirc v6 danh drichidn binh khidn cho ho kh6 c6 thd rfit lui hay dAu hdng dd chidn ddu vdo mQt ngdy kh6c. Ho sdn ldng chdt khi chien ddu vh vo cirng gan da tr6n chidn trddng.

Tridu Ti6n, di khdng ld mQt hbn d6o, cung la m6t b6n d6o d ven ria Trung Hoa rdng ldn. Ddt ndy dd vd dang ld noi sinh s6.ng cfia mQt dan tOc ngoan ctrdng vd th6o v6t, nhfrng nglrdi d6 tim crich vdot qua rdt nhidu kh6 khdn -vd bon xam luoc dd duy tri drroc srr thudn chfing ddng ngac nhi6n.

Tridu Ti6n phrit tridn theo con dudng ri6ng cria minh va 6 dau d6 giira Trung Qudc vd Nhat B6n vd mdt vdn h6a.

r I NHrNc DONG rRr6r HQC vA ron cIAo cHiNH crin cHAu A Nhdm hidu sau hon vd ngrrdi chau A, nhfrng ngudi md ban ph6i gdp gd trong thd gidi kinh doanh, ban n6n c6 m6t chrit n6 lrrc nhim r,ieu a,lq. .a. nguyon tdc sdng cr3a ho, nhu toi c6 n6i qua 6 tr6n. vdn h6a chau A t<hong cd mQt su phdn chia rach rbi gifra t6n gido vd-tridt hoc.

Drlc tin vd tridt lf dtroc rip dung hdng ngay nhu m6t crich sdng. d chau A, loi day cria cdc b6c

cec tr6r

rfiN nE vAx aot

vA LlcH stJ GI1A cAC DAN rOc cnAu

A|

205

hidn nh6n thddng khdng drloc xem ld nhrng ldi cria Thuong dd dugc tidt md Id nhttng chi dAn vd cdch sdng thuQn theo 16 trdi.

16,

kinh sdch gidng nhu phtrong TAy, nhung c6 nhfrng huy6n thoai cirng nhtr c5c t6c phdm vd dao dfic vd luAn thrJdng clao ly.

B0 s6ch thAn thoai cd nhdt vd hodn chinh nhdt cria Trung Qudc lb b6 Mountain Sea Scripture (Son Hdi kinh). N6 la mQt tap hop c6c t6c phdm tU ddi nhd Ha (2205 - 1766 trCN) vd ddi nhd Chu (1L22 ddn 770 trCN), thdi XuAn thu (770 476 trCN), thdi ChiSn qudc (176 - 22I trCN) vh ddu ddi nhd H6n (206 trCN).

BO San Hd.i kinh c6 mQt vdi chuyOn kd vd sd s6ng thd. MOt chuyQn kd kh6c vd stl s6ng thd drroc tim thdy trong mQt tuydn tQp gqi ld Hohi Nam Ttr. TOn giSo Trung Qudc khOng c6 cdc

Hdi kinh vd Hod.i Nam Tt? ddu thu$t lai qu6 trinh s6ng thd ld su kdt hop gifra srlc manh Am vd Duong mh thhnh; tinh nam vi tinh nff cria n[ng lugng. Kh6i niQm Am Duong chi phdi moi khia canh trong cuQc sdng vd trr tudng cria ngudi chAu A. Ngudi Tri6u TiOn chon bidu tuong Am Drrong lhm hinh v6 chrj dao tr6n 16 cd cria ho, vdng trdn iltroc chia ddu thdnh hai phAn crja 6nh sdng vh b6ng tdi. Trong tridt hoc Trung Qudc, moi th(r cldu c6 mdt tich crJc vd ti6u ctrc: mQt trdng mdt den, mOt tdt mQt xdu, mQt sdng mOt tdi, m6t nam m6t nfr. Am vd Duong duoc xem ld gifp cho vh tru cAn bhng.

CA Son

r I ono lAo I

phii Id Dao "thddng". goi drloc, kh6ng ph6i ld Danh "thrldng".

Danh c6 thd Khdng t6n, ld gdc cua Trdi - Ddt. C6 t6n, ld me ctia Van v4t.

NgAm v6 "v6" dd thdy ch6 huy6n di6u cria Dao. Ng6m v6 "hflu" tld thdy srr t6 IQ cfra Dao. Hai didu d6, cr)ng m6t gdc md t6n khiic nhau.

Trong moi didu sAu sdc, ddy ld hai didu sAu sdc nhdt; Cfia vdo ra cfra moi huydn diQu trong Trdi tldt.

Dao c6 thd goi duoc, kh6ng

"ThrJong thiQn" gidng nhu nudc, N'.rd'c lim loi cho van v{t md kh6ng tranh.

206 |

NtJ

:HUA

gh6t' Nudc ch6y E noi thdp noi ngudi ngrrdi tldu NOn b6n chdt gidng Dao' Dao & khdP noi.

Trong tAm, ldng nhrr nrtdc' Xfi th6, nhdn tt.

N6i ldi, thdnh thrrc' Cai tri, c0ng binh.

Ldm viQc, thdnh thao' Hdnh tlQng, hoP thdi' Ngudi nhrr thd khdng tranh, lbng lu6n thanh th6n'

Vinh Nhuc ddu dring 1o' C6 thdn n6n mdi khd' Tai sao Vinh Nhuc ddu d6ng io?

Vinh thi vui, Nhuc thi budn.

Drroc

thi

sd hAi,

Mdt cung sd hai.

Tai sao c6 thdn n6n mdi khd?

Bdi ngudn con n6i khd, ld do ta c6 thdn.

Ndu khOng c6 thAn, ta sao c6 khd?

V4y, k6 ndo bidt qulf thdn vi thi0n ha, c6 thd grli g6m thi0n ha cho ho tlrrgc' K6 ndo bidt quf thi6n ha nhrr quli thdn, c6 thd giao Ph6 thi6n ha cho ho drloc'

L6o Tr?, Dao dtlc kinh

lf

v6 E4o c6 trudc clao L6o' L6o Trl vd khOng n6i vd tOn gido' Ho chi day vd ChAn ly ho c6m nhAn vd di6u d6. Chinh nhilng m6n nOn dao LAo nhu m6t hoc thuydt t6n gi6o vd

Tridt

Trang Trl (khoting 300 trCN) tdn t4i trong vfr tru nhtr cdch dd sau ndy mdi ld ngrrdi laP tuy6n bd rbng LAo tr] ld bidu

ctc tr6t rfttt nE

vAN

n6t. vA LICH sO crUA cAc new r\c ctrAu A,

|

207

tr/gng tinh thAn cfia ho. Nhtrng ldi d4y cfia L6o Tfr sau ndy drloc dan kdt vdi nhfrng didu mO tin di doan vd ph6p thu4t.

.

I crtt trrldng v6 vi

L6o Tfi xem c6 vfr tru lA mQt thd hien hodn h6o cia Dao (hay Chria, hay Ddng sdng tao, hay bdt crl Ddng ndo khdc). Cdt l6i ldi day ctra ngdi tluoc tdm tdt trong hai til tidng Hoa, wu wei (vd vi), c6 nghia ld khOng ldm.

Nguy6n lf vd vi khOng c6 nghia ld ngdi i mQt ch6 khOng lAm gi. Dfng hon, n6 thd hien mQt su hidu bidt rhng moi hdnh tlQng td m6n qud cfia Dao. Tim tlap, phdi thd le nhd on hu6 cria Dao. Con nggdi th{c hiQn c6c hoat ddng thtrdng ngdy cfia ho nhd on hu6 vd sr/ hba hgp cfra Dao. V6 ui khid,n ho hdnh dQng hdt sfc theo khd ning cfia minh vd giao ph6 kdt qu6, thdnh qui cho Dao. Bbng c6ch dirt b6 su gdn b6 vdi kdt qud cira hdnh dOng cria minh, ho nhdn ra rhng moi thrl tluoc thrrc hi6n ld nhd on hu6 ctra Dao.

Kdt qu6 cria mQt hdnh dQng lh phAn thudng md tdt ce chfng ta kidm tim trong cuQc sdng hdng ngdy cfia ch0ng ta. N6 ddn vdi nhfrng ngudi khdc nhau bbng nhfrng hinh thdi khdc nhau. MQt ngOi sao tliQn 6nh tim kidm phdn thuEng cho nhfrng n6 lrrc cria cd trong mQt b0 phim thdnh cdng. Mdt nhd vdn tim kidm qu6 ngot cria cOng vi6c vidt l6ch trong mdt best-seller. C6c chinh tri gia do ltrdng thinh qud hdnh ddng ctia ho trong kdt qu6 bAu cr?. Nguy6n lf cria dao L6o khOng ph6i ld chring ta khOng n6n tim kidm hay chd tloi hdnh dQng cria chring ta tlom hoa kdt tr6i; dring hon ld chring ta thoat ti6n n6n hdnh dQng thuan theo td nhiOn, n6 irrc hdt sfc minh, rdi sau d6 giao ph6 kdt qu6 cho Dao. Vd ul ld nguyOn lf buOng b6 thdnh qu6 cria hdnh tlOng. That kh0n8 may, nhitng ngudi khdng drl hobn thiOn vd tinh thdn dd hidu drroc nhitng chan If dn gidu trong cdc tdc phdm cfra L6o tfi da gi6i thich chring cho cOng chirng mQt c6ch sai l6ch. Su hba hop crja hdnh cl6ng md kh6i ni6m "kh6ng lhm" di bi hidu theo nghia den ld mQt ldi k6u goi khOng hdnh dQng.

Nhidu ngr/di Trung Qudc tin rhng c6ch xoay sd dting ld khOng lAm gi c6.

Ngttdi Trung Qudc d5 6p dung c6ch "khdng hdnh dQng" trong hon hai nghin

208 |

N{t zHUA

n6m vd th4t sr.r tin rbng cdng ldm nhidu thi ban cdng chudc th6m nhidu rdc rdi. SrJ sira ddi lim sai lac khSi ni6m "vd vi" ndy dd g6p phdn vho srr suy tdn cira x6 hOi Trung Qu6'c vd srl tri trQ cria ndn cOng ngh6 Trung Qudc.

r t^I PHAT GIAO THIEN TONG I

Ndm 645 sau C0ng Nguy6n, mdt nhd sd Trung Qudc trd vd nrJdc sau chuydn hdnh hrrong ddi ddn An D0. Ong ta d5. mang theo nhfrng hat mdm cira Dao PhAt cria Trung Qudc. Bdi d4o L6o vd dao Ph{t ld hai cach dd hidu cing mOt chAn l;f, PhQt gi6o d0 ddng dan vdo L5.o gi6o cria Trung Qudc vdi rdt it sira ddi. Ngrrdi Trung Qudc chua bao gid chdp nh4n cdch tu tap di

lang thang khdng nhd nhu mQt bhng chirng cira srl budng b6, bdi cAc gi6 tri cfra Trung Qudc gin ch[t vdi gia dinh vd ddt dai, nhung c6c y6u td cdt tol trong tridt hoc Ph4t gi6o, hod cing tridt lf cria ilao L6o, da nd r0 0 Trung Qudc. Ngrrdi Trung Qudc goi tOng ph6i Phat gido ndy ld Zhan. Trong ki nguy6n ndy, vdn ld thdi dai hodng kim cira Trung Qudc, c6c hoc giri vd thAy tu Nhat thrJdng sang Trung Hoa dd nghiOn cftu vdn hori, nghQ thuAt, iich sfi vd tridt hoc. Ho drrgc tidp c4n vdi tOn gido mdi lap cria Trung Hoa vd mang vd Nhat, noi n6 ph6t tridn thdnh Phat girio Thi6n tOng.

Cdt l6i cria thi6n ld m6i c6 nhAn ddu chfra drlng nhrlng hat mAm thdnh thiQn vA khd ning nhAn bidt bin chdt thdnh thiQn crja minh. Muc ti6u cria viQi hdnh Thi6n khdng phAi td dd dat tldn trang thdi gi6c ngQ md ld nhQn ra bAn chdt th6nh thiQn crja m6i ngrrdi. Thi6n day rhng ngrrdi ta c6 thd lang thang til kiSp nhy sang kidp khdc mh khdng bidt dtioc b6n chdt th4t srr cria minh, chiu ilrrng nhfrng <lau khd vd lac th(r phil du cria cuQc sdng. CuQc ddi gidng nhu mQt gidc mQng doi vdi ngudi khOng nhAn biSt duoc b6n chdt thdnh thien cria minh, vd k6 mo mQng thrldng ph6i dau khd bdi nhfrng huy6n ttldng cria minh. Nhd thidn dinh, Idng silng dao, sdng c6 nguyOn tdc, khoan dung vd phuc vu v0 vu loi cho d6ng bdo cria minh, tin dd c6 ihd x6a di nhfrng 6o Anh rhng minh chi ld mQt k6 trdn tuc vd c6 thd ngO ra rhng "Phat & trong ngddi".

Nhtrng thay vi drra di6u tAm thtidng lOn thdnh thiOng 1i6ng, vi6c h},nh Thi6n lai thddng drroc girim xudng thinh nhrlng viQc tdm thrrdng. Zen

CAC

M6I LIEN HE vAw noe vA LICH srJ utJd cec oAw rOc cuAu

AI

209

(Thi6n) trd thdnh ngho thuat thuc hi6n cdng vidc: zen ctra vi6c cdm hoa, zen c&a kidm thuat, zen c&a vi6c ldm vttdn. Hidn nhi6n la khi hba hop vdi thdn thdnh, ngrrdi ta s6 trJ nhi6n tinh thOng moi nguyOn tdc, nhung thudng thi kdt qud bi nhAm l6n vdi nguydn nhAn.

. I rol DAy cirA xHduc rrJ Ngudi tri vi hidu 16 Dao thi ldng kh6ng nghi hoic. Ngudi dirc hanh vi nhAn tit kh6ng c6 f nghi td loi nio; non tr,r soi minh kh6ng ch(t mdc cdm tQi l6i. Ngudi d0ng hba vdi chAn lf vd tlao drfc; thd ndn ldng kh6ng so h6i.

Ngudi qudn ttl hop Dao, n6n trong m6i ldi n6i ddu chfia cdt loi cria dao lf. Ngrrdi 6n n6i kh6o 16o, ldi 16 hoa m!, kh6ng h8n tla ld ngrrdi quan tfi. Ngudi nhan, tam trin dAy chdn llf vlnh cfiu md kh6ng td ldi, khi thdy vi6c nghia dring lAm thi ldm ngay khdng tinh torin. Lbng can dim tu nhi6n & trong ngrrdi dy. Nhung k6 dung sO chidn tldu bdi tinh khi n6ng niy hay cdn giAn hay vi srr kiou h6nh cria ngrrdi dy, khdng h&n dd ld ngrrdi nhAn. Nghbo hbn, kh6ng drl dn clfr mdc md khOng oiin trdi gidn ngudi, cl6 Id didu kh6 nhdt. Gidu vd dAy 5p ctia cdi nhrrng vAn c6 thd hei ldng ma kh6ng ki6u ngao, thi d6 ldm hon.

Khi x6t minh trong tirng giay phrit, tdng ldi n6i, trlng hdnh rdt ft sai ldm.

dQng, ngrroi s6 pham

Ngudi quan tir thQn trong vd nhrit nhiit trong ttng ldi n6i; nhung hdnh dQng thi nhanh nhay vd si6ng nIng. Ngudi quAn trl khdng bao gid cd

dQc; dao drlc cria ngrrdi dy s6

-

ludn ld ban ddng hdnh.

Trich Nhtng ldi day cia Khdng

tt

Khdng Tfi sinh ndm 551 trcN, thdi Xuan Thu, khi rrung Hoa bi chia thdnh nhidu chidn qudc. Trong giai cloan h6n loan ndy, Khdng Tir de dinh ra cdc nguyon tdc mi sau ndy trd thanh ndn t6ng cria trQt trJ x6 hQi. Ong day rang bdn phdn cfra ngudi dfng ddu ld cai tri bhng nhan nghia, cbn bdn phan cfra ngrrdi dan li tuan thfr vd tdn trong lflnh dao cfia minh. Thdi d6,

210 |

Nu :HUA

chEng ai nghe 6ng. Nhidu thd hC sau, c6c nhd cAm quydn mdi khdm phd ra loi ich cria viQc phd biSn nhfrng ldi day cria Khdng Trl nhhm tdng th6m srJ phuc ting vd tdn trong ddi vdi quydn hdnh cfia ho.

ainn cira Khdng tfi la thidt lQp lai luat I0 vi trQt td trong mQt qudc gia bi chia cdt va h6n loan bbng cdch qui dinh luAt 16 cho mdi quan hO gifra nhd cdm quydn vd ngudi bi tri vd vach ra cdc bdn phan ttlong rlng cira ho trong mdi quan hC d6. Nhrrng nhd cAm quydn thudng it chri f ddn ldi day cira Kh.dng trl rhng ho ph6i cai tri bhng nhAn nghia. ViQc b6p m6o nhfrng ldi day cfia Khdng tfr da gAy ra hai nghin ndm tri tr6 vd chinh tri vd xi hdi, hAu qud cfra viQc ndy v6n cbn c6 thd c6m nhQn drroc k\5p chdu A ngdy nay.

'i

Muc ti6u c[ra nhirng ldi day cria Khdng tr? ld cdch hdnh xr? thing tlSr crja m6i cri nhAn, hay Dharmo. Ldi day cfra dng d6 cAp ddn viQc phung su xa hOi, vi6c thrrc hiQn nhltng bdn phan gia ilinh cfrng nhrr nhfrng bdn phan thudng ngdy md dia vi cfia m6i ngddi ddi h6i. 6ng ddt nhitng quan clidm vd phuc vu vd bdn ph4n trong bdi cinh thdng hidu vd trd n6n hod hop vdi Dao vd Thuong dd. Ong day rbng chi khi hoc drloc cdch ttr drrdng dao clfc ngudi ta mdi c6 thd lo ddn gia tlinh, td qudc vd thd gid'i (tu thdn, td gia, tri qudc, binh thi6n ha). Ong day rbng didu gi minh khdng mudn ngudi kh6c ldm vdi minh thi drlng lbm vdi ngudi - mQt ldi day md sau il6 vang vong trong Nguy6n tdc vdng cfia dao Thi6n chria.

r t-I Trun$Dun$ Cdt l6i cfra ldi day ctra Khdng trl dtrgc gin gifr trong m6t quydn s6ch goi ld Trung Dung.

Tir m6t phAn chia thdnh van vAt. Khi kdt thric sE lai thinh ChAn lf duy nhdt. Cho n6n dao cria ngrrdi qudn tr?, n6u n6i ch5 ldn, thi trong thi6n ha ching c6 gi c6 thd bao ch(ta duoc n6; ndu n6i ch6 nh6, thi trong thiOn ha ch&ng c6 gi c6 thd tdch chia drroc n6. Bdn chdt crja Dao lA v0 han. DAy chinh ld Dao ldn. Tu drrdng bdn thAn

dao thlc drroc xric lQp. Gdng srlc dat tdi Trung Hda thi trdi ddt c6 dtroc vi tri th6a ddng, mu6n vQt ddoc phdt duc sinh trtrdng.

Trung Dung

thi

cac m6r u4u nE vAN HoA vA LrCH srJ Cnta cAC DAN roC CuaU

A|

211

van vat trong trdi ddt khOng c6 gi khdc hon nhan thfrc. Ndu khdng hidu vd nhan thirc ndy, ngrroi chi c6 duoc kidn thrlc han hep. Ndu hidu drroc nguyon lf cfra nhan thrlc nay trong van v6t, moi kidn thrlc ddu c6 thd hodn ddi. Day ld cdt loi cfia su hidu bidt.

Chu Tir, nhd TAn Khdng hoc ddi Nam Tdng

Nhitng ldi day cr3a Khdng tir d6 cap rdt nhidu ddn nhtrng thi du thd tuc. cdc mon dd c[ra ngdi so rhng chan ly cao xa hdn ctra nhfrng ldi day cria thAy c6 thd mdt di trong nhfrng thd he sau. euydn Trung Dung drroc vidt ra dd ngrrdi ta c6 thd hidu tluoc cdc nguy6n tEtc c6t 16i ilhng sau nhrlng thi du thuc ti6n cria Khdng Tfi. Trung Dung, duoc goi ld con dudng d gifra, de bi hidu nhdm m6t cdch phd bidn nhu Id mQt bi6n ph6p kh6ng quydt li6t, khdng nhiQt tinh. Kdt qui la, n6 thrJdng duoc dilng dd bdo chfra cho th6i dO dao d6ng, do du va chdng d6 cho quan didm phd biSn d ngrJdi rrung eudc cho rhng kh6ng ddo l6n tinh thd la biQn phdp an todn nhdt. Ngudi rrung eudc thudng dilng ldi day cfra Khdng tfl dd bAo chfra cho sai lAm vd thidu s6t crha ho.

Khi ldm dn vdi ngr/di rrung eudc, dilng ngac nhi6n khi gap phdi nhfrng nglrdi thidu quydt doiin, kh6ng cam kdt. chi cdn hidu rbng ho ld s6n phdm cira hai nghin nim theo dao Khdng.

'

I rU cHru DlNc

Trong sudt lich srl phLrong Tay, chidn tranh x6y ra do khdc bi6t v6 tOn gido, tr} cuOc Thap ttr chinh cldn cu0c ddu tranh rin ldnh cOng gido dr Ireland ngdy nay. ch6u Mf thoat ti6n duoc dinh cu bdi nhfrng ngr/di tim kidm noi chdn dd duoc an dn thrrc hdnh ciic dfic tin tdn gi6o cfia minh.

Khong c6 cuOc chidn na.o vi lf do t6n gido trong lich s& Trung eudc, Nhflt B6n hay Tridu Ti6n. Ngudi chau A tin rhng moi tao vat trong vfr tru duoc tao thdnh bdi Ddng Mdt, ho6c ctl goi didu d6 bbng bdt c(r t6n ndo ban thich. Dir le tfn dd crja dao Phat, Thidn ph6i hay Dao Lao, ho ddu tin rbng su ciru r6i linh hdn c6 thd dat drroc bbng cdch diQt duc vir thidn tlinh d6n ddn srr thanh loc.

212 | No zHUA -rI-^I AuH Huduc ctia rnI6r Hoc rRUNG audc

- I ITU xA HOI TRIEU TIEN VA NHAT BAN

ce Nhat B6n vd Tri6u Ti6n ddu chiu 6nh hudng sdu s6c b6i c6ch ttl duy cira ngudi Trung Qudc. Ngtrdi Nhat hoc t{p didu niy rdt gi6i vd thidt 14p mQt x6 hoi thrl b{c dua tr6n sd phuc ttng, kf luAt, vd c6c mdi quan hQ gia dinh bdn chet. Mot trong nhfrng h4u qud ctra viQc ni.y ld dp lrrc xa hQi ddi vdi moi tdng ldp trong xA hdi Nhat BAn. Ngrrdi Tridu Ti6n cfrng tao dung mQt x5 hQi dua tr@n thft b4c vd su phuc ting, vd ngodi nhfrng ili6u ndy, drra tren nhtrng dp luc chinh tri vd xd hdi. Ngudi Trung Qudc dd chiu dtrng su k6m n6n trong hdng nghin ndm.

Trung Qudc, NhAt B6n, vir Tridu Ti6n, m6i nUdc ddu chinh sfia vd di6n gi6i nhtrng ldi d4y cta c6c tridt gia Trung Qudc theo c6ch cria minh. Hai cAu chuyQn sau, chuyQn ddu tiOn crla Trung Qudc, chuyQn thrl hai cfra NhAt Bdn, thd hi6n srJ gidng nhau sAu sdc vd c6c gi6 tri crla hai nddc.

CAu chuyQn cria Trung Qudc n6i vd vdn rfri: MQt ngrrdi ddn 6ng t6n s5i ong lhm chri mot con ngua c6i dep ndi tidng kh6p noi. MQt ngdy n9 con ngtla dep dy bidn mdt. Dan lhng t6 ldng thrrong hai vdi S6i Ong vi chuyQn xui rrii ldn lao ndy. S6i Ong n6i don gi6n "Chuy6n th1dng thdi mir." MQt vdi ngiry sau, con ngga cdi d5. rrrdt dy lai quay vd, theo sau ld mQt con ng,Ja dLrc hoang rdt dep. Ngudi ldng chric milng S6i $ng vi vdn may crSa Ong ta. Ong trA ldi "Chuy6n thddng thoi md."

trai duy nhdt crja S6i Ong bi nga gfly chAn. Ngrrdi ldng mQt ldn nfra thd hign sr-r thOng cim trdd'c vAn rrji cria S6i ong. Sdi ong mQt Idn nfra lai n6i "ChuyQn thrldng thdi md." ft lau sau, chidn tranh nd ra vd tdt cA moi trai tr6ng trong ldng trU dfta con qub cria Sdi ong, ddu bi trung binh vd chdt ngohi chidn trddng. Ngudi lhng kinh ngac trtldc vQn may cfia S6i Ong. Con trai Ong ld thanh ni6n duy nhdt cbn sdng trong ldng. Nhrrns s6i ong v6n kh6ng ddi th6i d0; bdt chdp moi h6n loan, elrroc vd mdt, Ong vAn d6p l4i vdi cilng mOt cAu "ChuyQn thtrdng thdi md."

ft tau sau, khi

crJdi con ngua ddc, dita con

cdc u6r

rfitt uE vAtt noe vA LrcH sO cfia cAc DAN roc cnAu e |

213

cau chuyOn cfra Nhat n6i vd m6t thdy tu tr6 tudi ton ld Hakuin: Hakuin sdng m6t minh trong mdt ngdi ldng nh6 noi Ong ta thidn tlinh vd tuan thir nhfrng nguyOn tdc ton gi6o khd hanh vd nghiOm ngdt. Ong ta khong tham gia vdo cuOc sdng trAn tuc vd tluoc nhfrng ngudi xung quanh ca ngoi vd dao dfic. MQt thidu nfr xinh dep cfrng sdng trong ngdi ldng d6 bi phdt hiQn mang thai. Gia tlinh c0 gdi tua h6i co cha cfra dfa tr6 ld ai. c6 gdi kh6c vd n6i "Thdy tu Hakuin". Gia dinh ndy cldn ch6 Hakuin vd nguydn nia 6ng vd chuyon do tiQn md ong cld iim. vi thdy tu tr6 n6i "That thd e?".

Khi dfia b6 drroc sinh ra, gia tlinh c0 g6i giao drla con trai mdi sinh cho Hakuin nuoi drrdng. vi thdy tu nhan drla b6 trai vd nu6i n6 nhu con minh, trong khi v6n duy tri ldi sdng tu hdnh khd hanh cira minh. Hakuin kh6ng bao gid dtta ra mOt ldi gidi thich ndo ve di6u gi dd x6y ra. Nhi6u ndm tr0i qua trong srr khinh mi6t cria dAn ldng ddi vdi vi thAy tu vi thdi dd dao dfic giri cria dng. cudi cilng, lrrong tam c6 gdi kh6ng thd chiu ndi didu il6. c6 ta n6i vdi gia dinh minh rang cha cira d(ra b6 khOng ph6i ld vi thdy tu md ld mdt thanh ni6n khdc trong ldng. Gia dinh cd vd dan ldng ddn gep vi thAy tu vd xin i6i vi dd ldng ma vd si nhuc dng trong rdt nhidu ndm. Hakuin tr6 ldi "That thd d?". Vd khdng n6i thOm ldi nAo nfa.

NgLtdi Trung Quoc luon di6n gi6i vd trii di6n gi6i c6ctri6t lf sdng cd b6n crla ho linh hoat tty vao sd thay ddi crja thdi dai. Ngudi Nhat vd Tri6u Ti6n, nhfrng ngudi tidp nhdn dfc tin cfia ho tr) Trung eudc, c6 xu hrrdng gido didu vd ctlng nhdc hon khi 6p dung nhfrng nguyOn t6c c6 xtra ndy. M6t tnrdng hop minh chrlng ld quan didm crja Khdng gi6o vd rlia vi cfra phu nir trong xa hOi va di6u d6 duoc hidu khdc nhau nhrr thd ndo d Trung eudc, Tridu Ti6n vd Nhet Bdn ngAy nay.

Khdng trl day rang phu nrf ld nhfrng k6 thdp k6m hon nam gidi. Nhung 6ng da day didu d6 hon hai nghin n6m tnJdc vdo mQt trong nhfrng giai doan tdm tdi nhdt trong lich srl Trung eu6'c. xe hdi h6n loan vd cldy bao luc. Nhidu didu Khdng trl day le bdt tr?, nhung nhidu atidu kh6c thi dtroc ddnh ri6ng cho cric tlidu kion x5 h6i thdi d6. Ndu Khdng tir sdng 6 thdi nay, quan didm crla dng vd vai trd ngudi phu nir trong xa h6i s6 khdc h6n.

214 |

NLt :HUA

Trong xd hQi Trung Qudc ngdy nay, th:ii d0 dO'i v6i phu ntr dA thay ddi sAu sdc so vdi thdi d6 cfia ngrrdi Tri6u Ti6n vd ngrrdi Nhat. Gdn dAy tdi dd co gdng thAo lu6n vd nlr quydn vdi m6t ngudi dD.n Ong Tri6u Ti6n co hoc vd dn n6i lrru lodt. Ong ta c6 lbng tu heo dAn t6c sAu sdc rbng phu ntr Tri6u Ti6n dang d ch6 "thich hdp" cua ho. Ong ta cho rhng didu ndy ld nhd srr trung thdnh triQt dd vdi nhrlng ldi day cria Khdng ttr vd vdn dd ndy.

r I oAN THU xrlA vA NAY I

GAn clAy, trong mdt cuQc hop t6i tham du, m6t phu n& My ddn ch6 t6i h6i rbng chuy6n ngddi Tri6u Ti6n kh6ng da ngddi Nhet c6 that hay khOng. Cd dy kd da nghe drroc di6u d6 tif mQt doanh nhAn Tri6u Ti6n trong budi ti6c toi hOm Lrddc. Tdi tr6 ldi rhng cdc mdi quan hO gitta cdc cd nhdn Tridu Ti6n vd ngudi Nhat c6 thd tdt hon ciic crim xrlc gifra hai quoc gia, nhung thtrdng thi ngrrdi Tridu Ti6n khong ua ngddi Nhat. Trong kf irc nhidu ngudi Tri6u Ti6n cdn sdng, quan Nhdt dd chidm Tridu Ti6n vd doli xtr vdi ngrrdi Tridu Ti6n vdi m6t srl tdn bao c6 h0 thdng. Trdi nghiOm nd,y de dd lai cho ngrJdi rri6u Ti6n m6t crim gidc gay gEtt vdi ngtrdi Nhat. Cho ddn ngdy nay, n6i so hai bi Nhat th6'ng tri vd kinh td hodc quan srl v6n l6n vdn trong tam tri ngddi Tri6u Ti6n.

trong qud khrl Trung Qu6'c dd den vd di khdi rri6u Ti6n nhidu ldn, mdi quan hO gitra hai qudc gia ndy dm ap hon nhiAu. DD c6 khi d6ng vai trd ngudi b6o v0 Tri6u Ti6n, Trung Qudc thudng d6ng vai k6 xam luoc hon.

Nhung di c6c tran d6nh thdnh cdng hay thdt bai, ngrJdi rrung eudc lu6n c6 xu hudng quay v6 nhd. Ho khong bf th(rc ddy bdi n6i khao khrit tuyQt vong vd tdi nguyen thi6n nhi6n vd nhan luc vdn thi6u ddt ngtrdi NhQt; ho cung khdng qu6 quydt ii6t buQc ndn vdn h6a cria nhfrng k6 bi chinh phuc phzii theo ho. Do v4y, hq kh6ng phdi gdnh chiu n6i o6n hAn nhrr vAy. Tii cudi nhfrng nam 1800 ddn khi Nhat ddu hdng v6 clidu ki6n vdo cu6'i chidn tranh thd gidi ldn thfi hai, nhd nrldc quAn chri cira Nhat cld c6 mdt ke hoach ddi vdi Trung Qudc vd co bdn gidng hot ke hoach crja ho vdi rridu DD-

cAc udr

rftw uE vAt't noe

vA LrcH sr7

cfia

cAC DAN r1c cnau

a I zls

Ti6n. Ngudi rrung Qu6'c cung gdp kh6 khdn trong vi6c qu6n di nhrlng hdnh d6ng cfia ngudi Nhat.

Nhrr tOi dd n6i, gia dinh tOi ddn til D6ng Bdc Binh Nguy6n vd cha me t6i ldn l6n trong thdi Nhat chidm d6ng. Me t6i kd vdi t6i rhng E qu6 nhd crla bd, con dudng lang ddn ddn cdnh sdt NhQt ludn duoc nhan ro bdi m6t vâ&#x201A;¬t mdu ddi tr6n mdt ddt. Khi cdn b6, me tOi de ph6i bud,c qua n6 m6i ngdy tron drrdng den tnrdng. Bd n6i v6'i tOi rdng vi6c di tir noi ndy sang noi khdc thudng rdt nguy hidm. Ngr,rdi Nhat c6 thd thdm vdn vd thtrdng tra khdo nhltng ngrt'di di drrdng ngay tr6n san ga ndu gidy td chrlng minh cua ho c6 bdt ct mOt ddu hiQu bdt thudng ndo.

DD cri cha vd me tdi ddu n6i tidng NhAt luu loiit, trlng hoc chinh quy d Dong Bdc Binh Nguy6n vd d Nhat, khi gid ilay kh6ng cbn bi 6p bu6c nhu thdi Nhet chidm d6ng, ho kh6ng n6i tidng Nhat vi bdt cfr l;f do gi. Dn d6i khi n6i tidng Nhat 1d mdt loi thd khi lim dn vdi ngrJdi Nhet, ho cfrng nhdt dinh ld khdng. Gi6'ng nhu moi ngudi thu6c thd he ldn hon, cha me tdi cbn nhd 16 srr chiem d6ng Trung eu6'c ctra ngrrdi NhAt. Thd hQ cria chring toi bidt vd su tdn bao ctra Nhdt Brin tir nhrlng cdu chuy6n cfra cha me chdng toi vd tr) nhr]ng cau chuyOn lich sir drroc kd lai. Ngudi rrung Qud'c v6n oiin gian cay ddng nhfrng hdnh dQng tan bao cria ngrrdi NhAt 6 Trung Qu6'c. Tuy nhidn, ngudi phrrong Tay it khi nghe nidm odn hQn ndy duoc thot thdnh ldi. N6 drJoc xem nhu ra m6t vdn dd girra nhfrng ngudi quen cfr md ngudi ngodi s6 kh6ng hidu duoc. cric dan tQc chau A c6 nhi6u didm gi6'ng nhau, tuy nhi6n nhfrng quan didm hinh thdnh qua nhidu the ky trrong tdc vd bi kich d6ng bdi nhrfng srr kiQn lich srr gdn day, da dan kdt gir]a ho nhr]ng mdi quan h6 phrlc tap va kh6 hid; md mQt rrgrrdi phuong TAy khdng d6 ndm b6t.

216

NU CHUA

13 NgUdi Trung Qudc bi dn

.|

"0

ru6Nc

cw

cAp crin ucudl rRUNG qu6c

mot he cho cldn thd k9 nhy, x6 hdi Trung Qudc dd dugc td chfic thdnh bdn giai cdp trong thdng giai cdp khongthay ttdi trong hdng nghin n[m. c6 cao nhdt, tidp d6, x6 hQi Trung Hoa truydn thdng: gidi hoc gi6 chidm dia vi vd thLtong nhan. theo tr4t tr1 gi6m dan id giai cdp n6ng dan, thd thfi c6ng tlUdng quan Giai cdp n6i chung ld cha truydn con ndi, nhUng c6 mot con thi cr1. Thdnh trong db chuydn tJ giai cdp ndy sang giai cdp khdc, hO thdn* m6t n6ng dAn khi6m c6ng tr6n con dUdng hoc vdn c6 thd nhanh ch6ng tlrra tdn I6n dia vi gidu sang quydn thd cria tdng ldp hoc gi6' quan trong qud Ngudi Trung Qudc ludn g6n cho thinh tdu tri tue mOt tAm gi6i nhdt ph6i phdn d6ng. Hoc gi6 ld hinh mau lf trldng md nhirng ngrrdi chinh quyon' ddu noi theo. chi c6 hoc gi6 mdi c6 thd giil c6c vi tri trong drrong Nhffng ngdnh nghd khdc, dAu hfru ich vd c6 tAm quan trong tdong nim, ddi vdi xe hQi cfrng khong drtgc trong vong bhng. Trong hdng tr[m hqi th6i dO ndy g6p phdn ldm kinh td Trung Qudc tri trQ do tao ra mqt x6 ,,ddu to" v6i quri nhidu ngrldi td duy vd qu6 it ngudi thttc hiQn. chinh quydn cQng san Trung Qudc cd gSng ca ngdi ngudi lao dQng, ha dd thdp tdng ldp hoc gi6, nhung dinh kidn vd giai cdp c15 thAm cin cd N[m trong sudt hai mrJoi thd kj' kh6ng thd dugc thay ddi bhng quy dinh'

Ncuor

nRUNG QU6c Bi

AN

|

217

1985, t6i di thdm mQt nOng trtidng tap thd ph6t dat cfra tinh Phfic Kidn.

Ndng trddng ndy nudi lon vd ho hdt srlc thdnh cOng. Didu dn tugng nhdt ld n6ng tnrdng nAy hoat tlQng Id nhd nhfrng ngrtdi phu nfr. Nhfng ngrrdi ddn 6ng gilr cdc vi trf trong bQ m6y hdnh chinh quan 1i6u. Di viQc nu6i lon mang lai sd thinh vdgng, nhrlng ngrJdi ddn 6ng vAn girl c6ng viQc bdn gidy bdi ho khOng chiu ndi f nghi minh ld n6ng dAn nu6i lon chrl khdng phii ld hoc gi6.

Thuong nhAn luOn gif, vi tri thdp nhdt trong thang thit bAc xa hQi. Lui tdn vd thdi Tdn (221 - 2AG trCN), tilng c6 mQt n6 1uc nhhm qu6t sach "tdng ldp crja bon kii bu6n hbn ha" ndy. Hodng dd ddu ti6n crla ddi H6n, cai tri tir r:im 206 ddn 195 trCN, cdm thuong nhAn mdc lua hodc di te. Otg ta cfrng d6nh thud ho crJc nAng. Ngdy nay, d Trung Qudc vd Ddi Loan, nhfrng phdn biQt giai cdp nhrr vAy da trd n6n c6 phAn md nhat. Srr bilng nd tri thrlc cl6 tao ra mQt tdng ldp thir n[m, tdng ldp k! tri. MQt thrrong nhAn thdnh dat ngdy nay rdt kh6c vdi mdt k6 mic c6 thOi xa xua tr6n thuong trtrdng. Ong ta ph6i hidu vd tai chirrh, k0 to6n, tidp thi, qu6n lf vd hdng tr6m vdn dd khec, ch8ng khdc gi hoc gi6. MQt n6ng dAn thdnh cdng phii hoc nghd ldm vrrdn, nghiOn cfu khoa hoc vd ddt, vd nhi6u ngdnh kh6c, cfrng ch8ng kh6c gr hqc gi6. Do vQy, nhfrng n0ng dAn. hoc gi6 vd thrrong nhAn-hoc gi6 ngdy nay da mang thanh thd cria tdng ldp hoc gi6 ddn vdi nhfrng ngdnh nghd trudc ddy bi xem ld hbn mon.

I ltiI NAM TRUNG CHONG BAC TRUNG I

Chinh ngrrdi Trung Qudc crim thdy c6 nhfrng khdc biOt d6ng kd gifra ngrrdi midn Nam vd mien Bdc Trung Qudc, vi m6i ngudi Trung Qudc trr xem minh thu6c vd nh6m nAy hay nh6m kia. Srr cldng crim vdi nh6m ndy hay nh6m khdc dy kh6ng phdi lu0n duoc quydt ilinh bdi dia lti. Thi du, tOi dLroc nu6i d+y o mi6n Nam nhung ddng ho tdi dd sdng o midn Bdc khdng biSt bao nhi6u ddi. TOi, khOng nghi ngd gi, ld mQt ngudi midn Bdc Trung Qudc bdt chdp 6nh hudng cria midn Nam khi tdi trtr8ng thdnh.

218 | Nu :HUA Vd thd chdt, ngrrdi mi6n Bdc Trung Qudc thudng to, kh6e, vd rdn

chdc.

Ngudi midn Nam thudng c6 khung xlidng tr/ong ddi nh6 hon vd ydu hon.

Phu nlt mi6n Nam thudng thanh tri hon vd ndi tidng nhan sdc.

Ngudi midn Bdc thrrdng dLrgc mi6u td ld chdt phrit, thinh thAt vd chdm chi. Ho c6 xu htrdng dn mdc gi6,n di. Ho rdt c6 khidu hdi hrrdc, nhung bhudng bi xem li n6ng tinh boi ho khong quen che gidu cdm xfc that ctia minh vd khOng k6m chd con giAn. Ngtldi midn Nam c6 xu hudng khdn kh6o hon, thddng ld nhtrng k6 c6 loi nghi ranh ma. Ho rdt gl6i budn bdn, giao thi6p vd tu hdo vd su ranh ma cfra minh trong c6c cudc thrrong lrrgng mua bdn. Ngtrdi midn B5c thrrdng n6i minh "c6 ruOt ddi hon nhfrng ngudi khdc" nghia ld ho nghi v6 moi chuy6n lAu hon. Ho suy nghi c6c srl kiQn mQt cdch thdu d6o vd nghidn ngAm nhidu chidn lrroc khdc nhau trong mQt thdi gian ddi.

Ngrldi midn Nam c6 th6i quen 6n mdc vd ti6u khidn tao nhd,. Srr kh6c nhau gilia tinh khi ngudi midn Bdc vd ngudi midn Nam c6 thd nhan thdy do ddng trong tho crla ho. Tho midn Bdc dO hidu vi mdnh liCt. SLr duy6n d6ng md n6 thidu, drroc bir lai bhng srl v0 tu. Thd mi6n Nam Trung Qu6'c thr/dng trlt tinh vd giiu hinh 6nh hon, trAn ngAp nhtrng cdm xric nhe nhdng.

Ddi vdi ngrJdi phrrong Tay, thm [n vdi ngrrdi midn Bdc d5 hon vdi ngrrdi midn Nam. Cung cdch th&ng thdn cria ngrrdi midn BXc d6 hidu hon ddi vdi doanh nhan phrrong Tay. Neudi midn Nam thudng c6 nhidu mltu toan vh thudng dilng nhfrng chidn lrroc tinh vi vh phrlc tap dd clat cluoc nhtrng didu dy.

'

qudc I Ncuor rRUNG

NGHI

ci vb uiun

Kh6ng n6n vach do cho ngudi xem lung.

-

TUc ngfr Trung Qudc

Ngrrdi rrung Qudc nao cfrng gAn nhu id tridt gia. Ho ddnh rdt nhi6u thdi gian xem x6t l6i ldm cria c6 nhan cfrng nhrl qudc gia cria ho. Gilra ho vdi nhau, ngudi rrung Qudc crrc kj' th6ng thdn thira nhan nhfrng khuydt didm md n6n vdn h6a phrrong Tay c6 thd coi ld nghiOm trong. Nhung nhfrng didu

Nct_tor rRUNG

eu6c ai

iu I Zlg

c6 v6 xdu xa trong vdn h6a phuong Tay kh6ng h6n ld thd trong vdn h6a Trung Quoc. DD sao di nrra, nhfng khuydt didm na.y khdng phzii dd n6i vd cri nhdn. D6 chi li nhrlng n6t tinh c6ch cfra dan tdc md, gifra ngudi rrung Qudc vdi nhau, chring thudng drroc thrla nhAn.

r I S6ng t3o trong ciich hidu lu6t I

Trong hdng nghin n[m, ngurdi rrung eudc da phrit tridn nhrrng phuong phdp giao dich cfra ri6ng ho. Kh6ng gidng ngddi phuong Tay, ngrrdi rrung Qu6'c khdng thich chong rai c6c quy le. Khi n6 tr6 thenh m6t vdn dd ddi vdi ho, ho thich di vbng hon ld ddi mdt vdi n6.

Trong nhrrng ndm 1920, chinh quy6n trung uong d Nam Kinh ra l6nh cho tdL ce c6c vi6n chrlc trong chinh quydn Trung d khu gidi td rhuong eu6.c Hrii chuydn ra khdi khu vrlc dy. M6nh l6nh ndy tao n6n m6t ndi hoang mang ldn trong cdc vi6n chrlc dia phrrong d Thrrong Hrii, phAn ldn ho c6 nhd vd gia dinh ngu d d6. su phuc tr)ng cfrng s6 ldm cho rat nhi6u ngudi d Thrrong Hei bi mdt vioc. cdc vi6n chrlc kh6ng n6 luc d6ii mdt vdi nhd cam quydn trung uong dd doi htiy b6 monh l6nh. Gidi phdp cria ho don gidn ld ddi tcn ,ran ph1ng, til nhltng cdi ton xdc dinh ho ld nhfrng v6n phdng chinh thfc cria chinh phLi thdnh nhfrng crii t6n mo hd nhu "c6ng ty qu6n l;i thuong mai,,. phi tdn tdng cong li hai yen cho m6i bdng hi6u mdi tr6n cira trudc vdn phbng.

Kh6ng ai phdi chuvdn di. Kh6ng ai bf mdt vi6c. Kh6ng ai bi mat tnd aicn. cdu chuy6n ndy ld mQt thi du kinh didn vd crich ngudi rrung eudc n6 trilnh uy quydn chrl kh6ng thrich thrlc n6. Ngudi ngoai quo.c thrrong hqc drroc rhng ngr/di rrung eudc c6 thdi do trJdng tu nhrr vay ddi vdi c6c hop ddng vd th6a thuAn.

r

I

I

Tinh yOu hda binh ctia ngddi Trung eu6.c

Dil de kinh qua v6 sd cuQc chidn, c6 trong vd ngodi nddc, ngrrdi rrung

Qudc chua bao gid hidu chidn. Trung eu6'c ludn

ia mot xd hdi n6ng nghiOp

220 |

Nu :HUA

vd cd dAn cria n6 luOn Id ndng dAn hon Id chidn binh. Didu ndy khdng c6 nghia ld ho khdng hay gAy s{ vdi nhau. Cdi nhau, Ia ldi vd hd h6t, cfrng nhtr thi tho6ng thuong cing chAn ha c&ng tay vi m6t chuyOn nh6 nhat ching han nhu ch6 ngdi tr6n xe bu;it, ld nhi{ng chuyQn thudng thdy tr6n dudng phd E moi thdnh thi cira Trung Qudc.

r

L

I Cht'p nh0n sdphpn ctia minh I

Drlng b4n tAm tldn vu thu hoach, H6y chuy6n tAm gieo trdng dring crich tr6n cdnh tldng cfra ngrroi.

-

T,lc ngrl Trung

Qu6'c

Ngrrdi Trung Qudc tin rhng moi chuyQn x6y ra ld kdt qud crla dinh mQnh. Ho tin rhng con ngrrdi c6 ndng luc rdt han chd trong viQc dinh hinh hay thay ddi sd mQnh crla minh vd rhng ngtrdi ta cdng ch(r f tldn n6, n6 cdng tdi tO hon. Ho tin rhng ho n6n chdp nhAn moi chuyQn y nhu vAy. HAu qud cira thdi d0 ndy ld thidu chri .lQng.

.

I

I tq chiu ilgng

gian khd

Trong lich sir, ngddi Trung Qudc di chiu dung gian khd vtfot quri tr6i nghiOm crSa ngrrdi phuong TAy. Didu nhy mang lai srlc manh nghi luc cho nguli Trung Qu6'c, nhung ddng thdi cfrng khidn ho quii nhAn nhuc chiu dttng stl chbn 6p bdt cdng cria chinh quy6n vd xa hoi ddi v6rcd nhdn. i\gudi Trung Qudc dd quen chdp nhdn srr ddn dp ctia nhd cAm quydn.

t

I na" cht't xio

quyet

vi

hay

ling tr6nh cria ngtrdi Trung Qudc

Ba mrJoi s6u kd, chay ld nhdt.

H6o hdn khdng chidn cldu udng c6ng.

-

Crich ng6n Trung Qudc

DAy c6 thd la nhffng tinh crich khidn ngudi phuong TAy thdt vong nhdt khi tim cdch ddi ph6 vdi ngrrdi Trung Qudc. Bdi viOc sdng cbn id kh0ng bao

Ncuor rRUNG qu6c ai AN

|

221

gid d6 ddng 6 Trung Qudc, ngrrdi rrung eudc da hinh thanh mQt srJ kinh trong sau sdc ddi v6i khd ndng sdng s6t. C6 nhidu anh hing trong lich sir Trung Qudc nit lui, thSo ch?y, hay khi bi d6nh bai, hbn ha van xin tha m?ng, nhung ld ngu{di cu6'i cirng song s6t dd thdng cuOc chidn. cung c6 nhfrng anh hilng trong sfr s:ich rrung eudc md ldng can ddm da thuc ddy ho chidn ddu chdng lai nhfrng thd lrrc kh6ng thd vrrot qua va cfrng la ngudi chdt vd'i mot su nghiQp thdt bai. Nh6m sau vAn drroc ngrrdng mQ vi ldng can tl6m vd tfnh ki6n dinh cria ho, nhrrng dd ldm hinh mAu cho cu6c sdng ddi thtrdng cira ho, hdu hdt ngudi Trung eudc thfch nhfrng k6 song s6t hon li nhfrng k6 chidn bai anh dfrng.

. I rnidu c6ch t6n Ngudi rrung Qudc da tilng dAn ddu thd gidi vd c6i tidn c6ng ngh6, nhdng tinh hinh xa hdi rrung Quo'c trong nhidu thd ki d6 ngin c6n thir nghiOm

vdi

c4,c

r

Cho th0m

phuong phdp m6'i. Ndn gido duc truydn th6'ng cria Trung eudc luOn chf trong cdc nginh nh6.n v6n, kh6ng ddm xia gi ddn khoa hoc vd todn hoc. Ndn vdn h6a Trung Qudc c6 xu htrdng db n6n ndng lrrc cd nhan vh thudng chd ngu tinh thAn ctac6c cd nhan thrio v6t vd manh me nhat, chfi kh0ng khuydn khich ngon lfra sdng tao vdn di chAp chdn.

I

I

Khi ngrrdi rrung QuO'c mua b6n vd'i nhau, cho th6m ld crich cu xrr phd bidn vd drroc thrla nhan. Ndu mua vdi qu6 trfing vd it rau xanh ngodi cho, ngddi rrung Qu6'c thudng chd doi ngudi biin rau cho th6m m6t it hdnh hoic vdi cii ci ro't. Ngudi brin nao kh6ng ldm nhtr vay se kh6ng tdn tai lAu trong nghd. su trdng chd duoc cho th6m chrit gi d6 lan c6 ddn mQu dich qudc td. Ngudi Trung Qu6'c thtrdng chd doi mQt m6n mi6n phf khi mua hang. Khi giao dich vdi ngudi rrung Qudc, cdn c6 m6t khodn chOnh nh6 vd gi6 ca dd bu lai khodn cho th6m.

222 |

NrJ :HUA

Ngrrdi Trung Qudc cfrng thich ddi drrgc gi6m giri. Ngtrdi phuong TAy c6 thd nghi ring mQt ngudi chuy6n nghiOp n6n ra mQt gi5 thich hop khdng ildi. Tuy nhi6n, moi ngrrdi Trung Qudc tr} hic cdn b6 da thdnh thao chuyQn mdc cd. Ngudi Trung Qudc ddi khi mdc ci chi dd mdc cd md thOi. MOt nhd bu6n ald nhrla ngrldi Anh al6 kd vdi t6i rhng 6ng ludn cQng thdrn 2 ddn 3 phAn trdm vdo giri hdng hda crla minh. Bhng cdch d6, khi chuyQn m4c cd bdt ddu, 6ng c6 thd nhtrdng kho6n l6i ndy cho ngudi Trung Qudc dd girl thd dien cho ho.

Dn ddi vdi ngddi phr-rong TAy, gdc 16 cria hdnh vi ndy c6 thd c6 v6 don gi6n chi ld ti6n bac, st/ th4t khOng phdi vQy. Ngrrdi Trung Qudc thQt srJ tin rdng moi ngrrdi ddu ii6n hâ&#x201A;¬ vd'i nhau bdi mQt rdng buQc ndo d6 vd mdi rdng budc ndy s6 dbi h6i mQt sd bdn phan. Nhrlng ngudi anh em s6 ddnh cho nhau nhfrng di6u kho6n tdt nhdt khi giao dich. Khi mdt thrrong nhAn bidt drroc rlng anh ta vd kh6ch hdng cirng tldn til mQt tinh 16 xa x6i ndo d6, Ong ta buQc ph6i brin cho anh ta vdi grd 16 hon nhfrng ngudi kh6c. Ndu ho cilng ho, cdc didu khorin cdng phdi tdt hon. Hohn cAnh cria trlng ngudi trong cudc mua bdn cfrng quydt dinh c6c di6u kiQn duoc dtra ra. Ngttdi nghdo phir duoc mua bdn hdng vdi gi6 tdt hon so vdi ngrrdi gidu.

MQt ngAy no, t6i dang mdi miSt di ddn phdng kh:ich san cfra t6i vdo ba gid sdng, rdt met m6i sau chuydn bay til Los Angeles tldn Bdc Kinh. L(c al6 chi sau vu thdm s:it d qudng tnrdng Thi6n An MOn vdi tudn vd trong thdnh ph6'tlang c6 lenh gid'i nghi6m. Di kh6ch san cfia tOi rdt gdn qu6ng trddng, tOi quydt clinh dD sao cfrng di b0. Tdi nghi rdng c6 thd d6 le thdi didm vA noi chdn thich hop dd thu thQp mdt sd thOng tin vd cdc str kiQn trong thdnh phd til sau vu viQc kia. TOi kh6ng czim thdy rXng t6i de det minh vdo tinh trang rdt nguy hidm; sinh ra vd ldn 16n tai Trung Qudc vd di chuydn bdng hQ chidu My, t6i c6 thd ld ngrrdi Trung Qudc hodc MV, tiy theo tinh hinh.

Lang thang qua cdc con dudng, tOi di ngang qua mQt ngtrdi bdn hAng rong gid nua vAn cbn thrlc b6n chidc xe ddy cria dng ta. T6i bdt chuy6n vd chfng tOi tib chuy6n mQt hic lAu. Chring tdi kh6m ph6 ra rhng chfng tdi cirng

Ncuor

den

til

.

mto"S mudn licn luy

nRUNG

qu6c ai

iu |

223

Ddng Bdc Binh Nguy6n. Thd rdi dng ta phdt hi6n ra tdi ld ngudi Mf. Ph6n flng t(Ic thdi cria Ong ta la "Thd thi sao cd khdng cho t6i mOt it tidn?". Ong ta chdc chdn cho ring 6ng ta h8n nhi6n c6 quydn drroc mOt kho6n khd kh6. Gia dinh chfng t6i cDng ddn trl m6t virng qu6. Ong ta tld ddi xr? vdi tOi nhu ban bd khi tdi chi c6 m6t minh trong m6t thdnh phd'ldn.

Ong ta nghbo cbn tdi, mdt ngudi My, hin nhi6n lA gidu. V6'i tdt cd nhfrng mdi licn hQ gifra chring toi vd su bdt binh d6ng vd tai sdn cria chring tOi, phAn ldn ngildi Trung Qudc s6 cim thdy y nhLr v{y.

Ngudi Trung Qudc cung dem th6i d0 d6 vdo giao dich qu6'c td: Trung Qudc nghbo, phrrong TAy gidu. Do vAy, Trung Qudc c6 loi hon mQt chrit trong giao dich so v6i cdc qu6'c gia phuong TAy gidu c6 ld diing ddn vd thich hop.

I

Bdt mdt trrich nhi6m tdt hdn th6m mdt.

Nhfrng n6 luc kh6ng cdn thiet mang lai nhfrng r{c r6i kh6ng mong doi.

Cdch ng6n Trung Qudc

Ngrrdi

rrung

Qudc khOng thich li6n luy b6i viQc d6 hay kbm theo ca tr6ch

nhi6m - vd trdch nhi6m nghla ld phdi chiu trrich nhi6m. Trong mdt xa h6i xd hdi chri nghia, ngrldi ta khOng c6 d6ng cd dd grinh vdc tr6ch nhi6m gi6i trinh khdng cAn thidt. Ngudi rrung Qudc quan tam ddn hanh phric cria ri6ng minh hon Id loi ich chung.

Ndm 1989, t6i ddn ddi truydn thanh qudc gia Trung eu6'c dd thrrong lugng cho mot chrrong trinh truy6n thanh sdn xudt tai Mf vd do ciic nhd qu6ng cdo My ta.i tro, drroc phdt thanh mdi tuAn m6t gid 6 Trung eu6'c. cdc quan chrlc ctia ddi khdng chi quan tdm ddn ddla M! md do nhqn thdy vi6c thuc hi6n chtrong trinh cfia tldi truydn hinh qudc doanh khOng s6ng tao hay thri vi nhu tudng tdgng, ho rdt thich thf tnrdc m6t chuong- trinh do My sdn xudt. chring tdi de d4t dugc th6a thuQn ban dAu v6 format chrtong trinh. N6 sE drroc ldng nhac phuong Tay vd c6c cu6c ph6ng vdn vdi nhfrng ngudi ndi tidng vd cdc doanh nhan phrrong Tay, nhfrng ngrrdi s6

224 |

NrJ :HUA

c6 nhtrng f tddng cd thd khidn ngudi ddn Trung Qu6'c thich thri. vdn d6 duy nhdt cbn phdi th6o luAn th6m ld tidn. Ciic cuQc thuong lugng vd vdn dd tidn bac k6o ddi vdi thiing, nhung cu6'i cilng chring tdi c0ng di ddn mQt thda thu4n. Ngay khi tfii nghi ring moi viQc da tdt dep thi t$i nhAn duoc mOt bfic thrr thOng brio rXng format chrtong trinh d5 tlUgc sira lai. Ho sE kh6ng cho ph6p ph6ng vdn. Thdt ra, s6 ching c6 n6i ndng gi; chi cd Am nhac thOi. Khong cdn phii h6i, toi ngay l{p tfrc hidu didu gi tla xAy ra. Ho rdt cAn tidn cira ngddi M9, hq d5 hodn tdt vioc kidm duyQt vd bi6n t{p nhfrng gi duoc ph6t s6ng vir thoat ttAu moi ngrrdi ddu cho rhng tl6 ld mQt format tuyet vdi. Nhung khi ddn chuyon chiu tr6ch nhiem v6 nhfrng gi duoc ph6t s6ng thi khdng vi6n chrlc ndo san lbng chiu tr6ch nhiQm viQc fing hQ f tddng ngtldi ngoai qudc drloc bdy t6 quan didm crja ho tr6n s6ng truyAn thanh cria Trung Qudc, nhdt Id sau nhrlng srl kiQn d D$ng Au, mdi nguy hai ciia viQc dd cho ngudi Trung Qudc tidp c{n vdi quan didm phuong Tay cdng

ro n6t hon.

Tinh ich

ls!'

Thuc vi Thi6n.

-

Tqc ngtr Trung Qu6'c

Trung Qudc luon ld noi c6 qud nhi6u ngddi vA c6 qu6 it thf cdn thiSt co brin trong ddi sdng. Khuynh hudng ich ki' cria ngddi Trung Qudc mOt phdn li do hien thtlc sinh t6n. Tinh khdng ich ki' ld mQt drlc tinh thrrdng drroc thd hiQn d noi c6 dri cho moi ngrrdi.

MOt nh6n td kh6c g6p phdn vdo srJ ich kf ndy ld su hidu sai mQt tridt lf cd xtta cria ngddi Trung Hoa day viQc chim lo cho c6i tdi (tu thAn) dd sdng hgp E4o. cdi toi dtrgc dd cQp ddn trong hodn c6nh ndy ld crii t6i tinh thdn.

Tuy nhi6n, khi thdi gian tr6i di, di6u ndy bi hidu sai thdnh cdi tOi ri6ng 16.

Kdt qu6, thay vi phdn ddu dd chem lo cho crii t6i tinh thdn thi tai ld srJ ich kf don thudn.

Ncuor

nRUNG

eu6c ai Aw

I

225

r I XtrOnS quan tAm d€n ctia c6ng I

Thdi d0 ich kj' cria ngrrdi Trung Qudc da d6n ddn vi6c b6 mdc hodn todn tdi sdn c0ng cdng. Mfic d0 hu hai crla cdc c0ng trinh c6ng cdng d Trung Qu6'c do bi srr dung khdng dfng cdch vd bi b6 mic ld cdc Idn. Ngay cA cdc cOng trinh trldng ddi mdi cfrng trong mdt tinh trang khidn ngudi phuong TAy khdng thd tin ndi.

ViQc xd r6c vd khac nhd d noi cOng cdng ld nhfrng thi du vd srt coi thddng cria cdng cria ngudi Trung Qu6'c. Ngay cd mQt vi6n chrlc Trung Qudc cung se don dep b6n trong chidc xe hoi cria minh bhng c6ch n6m rdc ra ngodi phd.

Dir khdng ldm vAy d nhtrng khdch san vd nhd hdng noi khdch phrrong TAy thrrdng lui td'i, 6 nhd hdng Trung Qudc, khdch ch&ng nghi ngoi gi v6 vi6c khac nhd hay virt rdc l6n sdn.

.

I rnidu doin k€t/ thdng nhdt Thi6n cao, Hoing dd vi6n. (Trdi thi cao cbn vua thi d xa.)

Ciich ngdn Trung Qudc

Qua cAu ciich ng6n ndy, ngudi Trung Qudc mudn n6i ring, mdc dir luAt lQ hay chinh sdch qui dinh ngdoc lai, ho hohn todn c6 quydn ldm theo ;i minh trong pham vi hoat ddng cfra chinh ho.

TOn Dat Ti6n, cha de cria nudc Trung Qudc ngb.y nay, lo ngai sAu sdc vd su thidu dodn kdt crla ngudi dan Trung Qudc. Ong vi ho nhrl mOt dia c6t, hdng ti hat ri6ng 16 khOng c6 srr gfn ket hay sfc manh ndo. Moi hoc sinh Trung Quoc ddu duoc day thi du md TOn DAt Ti6n da ding dd minh hoa tAm quan trong cria srl dohn kdt. Ong cArn mdt d6i dha tr6n tay vd d6 ddng b6 gAy ch0ng. Sau d6, Ong cAm ldy nhidu dOi dna vA cd b6 gAy chfrng, nhrrng khdng thd.

C6c nhd lSnh dao Trung Qu6'c nhidu lAn k6u goi dodn kdt. Nhung srl dohn kdt khdng tdn tai trong gidi doanh nhAn lAn trong chinh quydn. M6i ngrrdi Trung Qu6'c c6 mdt muc ti6u ri6ng md ddi vdi anh ta n6 quan trong hon rdt nhidu so vdi nhfrng muc ti6u chung cfra nhAn dAn Trung Qudc.

226 |

r

t.

Nu :HUA

I Thi6u

giao ti6p

Hoa td mi6ng

ra' -

c6ch ngon Trung eu6.c

Ngrrdi Trung Qudc c6m thdy rhng viQc giao tidp khOng cdn thidt chi c6 thd dAn ddn srr phidn to6i khOng dAu. E6 ld quan didm chung cfra c6c c6ng chfc chinh quydn quan liOu d cd Trung Qudc vd Ddi Loan. MOt td chfc kinh doanh vi ioi nhuAn ph6i hudng ddn thdnh qu6, vi thd thei d0 dy it Lhd.y trong khu vdc ndy. Nhrrng c6c c6ng chitc quan li6u thi khdng thich tao ra thdnh qu6 bbng cdch kh6ng dfnh liu vdo chuy6n phidn phrlc.

Hay xem x6t trddng hop cria hai hQ thdng quan li6u Trung Qudc, mOt bQ phan chd tao s6n phdm vd mdt b0 phan nhdp khdu, cr)ng chung m6t tda nhd. Dil c6ch nhau chi m6t vdi budc chAn, khOng b0 phan ndo ii6n lac vdi bO phan ndo. Bd phan sdn xudt thudng sdn xudt ra cr)ng loai hdng h6a md bQ phQn nhap khdu thrJdng tim d nddc ngoAi. Tuy nhi6n, thudng thi ddi thoai cfrng s6 mang lai khdc biQt khdng ldn bdi bQ ph{n sAn xudt quan tAm ddn viQc kidm drroc ddng ti6n manh tr) hdng xudt khdu hon ld sdn xudt cho nhu cAu ti6u thu trong nrJdc. Ddi vdi ho, viQc lrrgng ti6n manh 6 phdng b6n dang thloc nit ra dd mua cirng loai hhng h6a ld khOng quan trong. D6 ld chuy6n crla ngrrdi khdc.

.

gifratdmvd khdu I tqbdt hOa

Nhtrng gi ngudi Trung Qudc n6i thr/dng kh6ng phdi ld nhltng gi ho th4t su mudn n6i. NgLrdi Trung Qudc hay n6i gi6m vd thrJdng n6i quanh. Didu ndy dac biQt dring khi ho n6i nhfn nhrrdng. Ndu mQt ngrldi Trung Qudc n6i rHng 6ng ta thdy minh khdng drl trr crich dd g6nh vdc mdt tr6ch nhi6m nAo d6, 6ng ta thAt srr kh6ng c6 y d,6.Ong ta mudn n6i Id Ong ta c6 khd nSng nhtrng khi6m t6'n. Didu d6 chi dd cho ngrJdi nghe nhdn thdy drlc tinh khi6m tdn cira 6ng ta dd rdi nhAn ra 6ng ta xrlng d6ng. Ai vQi vdng chdp nhAn ldi til chdi cfra 6ng ta c6 thd trr chudc ldy odn thr),

NG(Ju IRUNG qu6c si

AN | 227

. It"uOrrg vdi vi ki0n nh6n Ngtrdi phuong TAy cho rhng ngudi Trung Qudc rdt ki6n nhan. Thdi gian c6' v6 trOi chdm chap 6 Trung Hoa luc dia, di Ddi Loan vd Hong Kong di chuydn vdi tdc dQ gAn bhng phrrong TAy. Thdi gid chtra bao gid id vdng bac nhu thudng thdy d phuong TaV. d Trung Qudc, thdi gian la thdi gian cdn ti6n bac ld tidn bac. Ngrldi Trung QuO'c lhm vi6c m6t c6ch chAm chap, cd 1e ld vi ban 1dm cdng nhanh thi ban cang phdi lirm nhi6u viec. Khi mQt hoc giri bdt tay vdo vi6c, 6ng ta ldm nhdn nha. Ong ta c6 thd vrfa hdt tdu vila thtidng thfic m6t cdc trd vd tham gia vdo mQt cuQc trao ddi nho nh6 vd lich srJ xrJa cfr vd chuyon doi mdch ngdy nay. Rdi sau tt6 6ng md gidy td trong ngdy ra rdi vira doc k! n6 6ng ta vr)a chAm rai nhdm nhdp mot tdch trd khdc. Khi da xong, 6ng ta triQu t4p m6t cuQc hop dd th6o luQn vd nhltng vdn d6 cdp b6ch. Sau mot khodng thdi gian thAo luan vila phai, ong ta thd hi6n sr,t thAn trong didn hinh crja m6t hoc gii bhng 1di 16 sau "Chring ta s6 xem x6t th6m vd vdn dd ndy vdo mdt ngdy s6p tdi." Ong ta tla hodn tdt m6t ngdy ldm viQc tot dep vd gid ld lfc vd nhd.

NhUng c6ng chinh nhrlng ngudi nay thrlong thieu srl kien nhin trong cuQc s6'ng hdng ngdy cira ho. Thi du, ch8ng c6 chuyQn sdp hdng gi d tram xe buft; ngtrdi Trung Qu6'c chd xe buyt ddn rdi chen nhau 16n. Ho tham chi c6 thd danh nhau vdi tdi xd xe bu1ft, rdi sau d6 choting nhau vdi m6t ngrrdi khdc dd tranh m6t ch6 tr6n xe bulit. Ho cfrng thd hiQn mQt tinh khi n6ng ndy hung h6ng y hct khi ngdi vao ch6 ngdi da ilddc ilinh trddc tr6n mdy bay, noi md 16'i hdnh xfi nhrr vay di thd ndo di nrla c0ng chSn g c6 y nghia gi.

Th6ng th6dng, do tinh khi n6ng vQi ndy, ngrJdi Trung Qudc chon cdch khdng tuAn thrl luQt lQ. Thi dr,r thich hop nhdt cho didu ndy 1d hdnh vi tham gia giao th6ng cfia ho. 0 tO la nguy6n nh6,n hdng ddu trong cdc vu tai nan chdt ngudi 6 Trung Qudc. D6 le mQt con sd thdng kO kh6ng thd tin drroc ndu so vdi sd ngrldi it 6i c6 OtO d dAy, nhttng ai tirng 16i xe d Trung Qudc sd kh0ng ngac nhi6n boi bdo cdo nhY.

228 |

Ntt cH1A

Day ld m6t trong nhlrng mau thu6n trong vdn h6a Trung eudc. M6t mat, ngrrdi rrung Quo'c hoat d6ng nhti thd thdi gid ld v6 tan. Mdt khric, c6c c6 nhAn thudng hAnh xir hung hdng, ich kjr, vi hdt horing trong cu6c sdng thudng ngdy cria ho. MQt khdch hang cfra t6i, ngrrdi tr]ng cing tdi du hdnh d Trung Qudc trong hon m6t thdng, d6 mi0u t6 Trung eudc ld m6t xd h6i ho6ng loan.

I

I

I rh6i ghen ti

Ngrrdi rrung Qudc tin r6ng lbng ghen ti cfra ho ldn hon ngudi phuong Tay. Nhi6u ngrrdi ghen ti vdi thdnh c6ng cfra ngudi kh6c, nhdt ld ba1 no nuy "f,a d6'i thfi cfra ho, vd tham chi cd vdi nhfrng ngddi md ho khOng quen bidt.

Nhrrng that kj' la, c6 mdt quy luat ngdm ld ho chi ghen trlc vdi nhau chil

kh6ng ph6i vdi ngudi ngoai qudc.

.

I tq da thich ldi ttr duy chidn ltroc

Nhu tOi d5. n6i, ngudi rrung eudc ld m6t dan tdc c6 chidn 1rroc. Nhrrng tinh hudng s6 dLroc xir hi bhng trrrc gi:ic hay ltiong tri theo lo.i trr duy phuong Tdy ld ddi tuong cfia c6c chidn thuat chinh thdng trong tu tudng Trung Qudc. Ngay cd tr6 nh6 cfrng hoc ciic chidn thu{t rlng ph6 v6i rdt nhi6u vdn

dd-thudng ngey.

r I Loxa I

Ngudi rrung Qudc cdm thdy rxng ndu ban khOng lo ddn trrong lai, rdc r6.i sE nhanh ch6ng roi xudng ddu ban. phdn ldn ngudi rrung eu6'c thd lo ldng vd rure ndng gdp kh6 khdn trong trrong lai hon ld an hrrdng hi6n tai va ddi m5.t vdi kh6 khdn vdo thdi didm n6 ddn, ndu c6. Ho ,,lo trudc,'vdi hy'ong rhng ho so khdng ph6i lo 15ng gi trong tdong lai. Eidu ndy mau thuan sau sdc vdi srr chdp nhAn dinh mQnh crja ho mQt khi n6 ddn.

NGrJor LRUNG

.

euoc Bi AN

|

229

I Nn,r"S khidm khuydt trong nguy0n tXc hm viQc cfia ngddi Trung Qudc Ngrla, ngrra. Hd, hd.

-

TU" ngf Trung Qu6'c

Y nghia cua cAu tuc nglt nay ld "TOi cfrng khOng chSc n6 l). con ngrta hay con hd, nhung md n6 c6 bon chAn vi mQt cdi duOi." N6i cdch khdc, n6 s6 drloc cho qua.

Thidu kidm sorit chdt lrrgng thLldng lA mdt vdn dd 6 noi lim vi6c crla ngddi Trung Qudc. D6 le mQt trd ngai cuc ldn khi giao dich qudc td vdi Trung Qu6'c. Lao dQng vd cdc nhd qu6n l1f Trung Qudc thudng ching c6 mdt ;i niQm nh6 nhdt ndo v6 cdc ti6u chudn chdt luong drJdc ddi h6i tr6n thi tnrdng qu6'c td vd thrrdng crim thdy rhng ngtldi ngoai qudc nh6ng xi vi nhfng chuy6n khdng dAu.

r tI Khuynh hu6ng do dg cria ngttdi Trung Qudc I

Trdi c6 khi b6o gi6ng bdt chot, ngrrdi c6 lfrc gdp han kh6 lrrdng.

-

T,,,c ngtr

Trung Qudc

Ngrrdi Trung Qu6'c tin rang tinh trang crja moi vgt ld khdng thd dodn tnrdc vd ld nhat thdi. \,\ thd, ho do dtr khi ra nhfrng quydt clinh cudi cDng. cdc quydt dinh thtrdng drloc dua ra cing vdi til "tam thdi" dinh kbm theo.

MOt thi du kinh didn vd tinh do dr1 khong quydt cfra Trung eudc rd vi6c chon qudc ca cho Trung Qudc. Ngdy 27 thang chin ndm 7949, sau mudi bdn ndm kou goi mQt bhi qudc ca thich hgp, 0y ban trr) bi tuy6n bd "Hdnh kh6c cria nhfrng ngddi tinh nguyon" ld qudc ca tam thdi. Trong cuQc Cdch mang vdn h6a, c6 mOt giai doan bdi "Phrlong Dong d6" drJoc thay thd dd ldm qudc ca. Ndm 1979, rdt leu sau khi dd drroc chon lai ldm qudc ca tam thdi, ca tu cria "HAnh khric ctia nhfrng nglidi tinh nguy6n" dudc thay ddi theo m6nh l6nh ciia Dai hOi Nhan dan. Ndm 1982, Dai hQi Nhan dan khOi phuc lai ca tir nguyon thfry vd cudi cDng dd chon "Hdnh khric cira nhtng ngrrdi tinh nguyQn" ldm qudc ca chinh thfic.

230 |

Nu :HUA

Ngtrdi Trung Qudc cim thdy rhng bdt cfi quydt dinh, th6a thuAn hay hop d6ng ndo cfrng c6 thd didu chinh lai nhim ddi ph6 vdi tinh hinh thay ddi.

.

II' co hav mdt thd dian

So mdt m6t chi ld so tdn thttong lbng trr trong. C6 rdt nhidu nguy6n do gAy mdt mdt: co hdi thdng tidn bdy ldu mong chd vudt kh6i tdm tay, con thi h6ng, con grii kdt hdn vdi k6 nghbo hbn, mdt ngtrdi anh em ldm vi6c 6 vi tri thdp k6m, t* they moi di6u kd c6 viQc nh{n m6t m6n qud 16 tidn. Danh sdch ndy cbn ddi md.i. Phia ngugc lai theo logic ndy la bdt ct c6t gi d6 cao c6i tdi vh mang lai thanh danh s6 duoc xem lh "nd mdy nd m{t".

C6 hai lf do md ngrldi Trung Qudc thich Idm 5n vdi cdc c6ng ty ldn c6 danh tidng qudc td. MQt c6 li6n quan ddn srJ dn dinh: Ngudi Trung Qudc cdm thdy cdc cdng ty ldn bdn vfng hon vi. mdi quan hQ ldm 5n s6 an todn hon. Ly do thfr hai quan trong hon, thd diQn. Ngrrdi Trung Qudc khdng mudn bi ddng nghiQp xem ld k6 ldm 5n vdi cdc cdng ty h4ng hai. Ho h6nh diQn khi ldm 5n vdi c6c c6ng ty qudc td ld'n nhdt vd ndi tidng nhdt.

r

I

I IftuVnh _

Cft

t|t

httdng thich ph6n x6t ngtrdi kh6c

vdo

mit

cho ddn khi n6 strng phdng l6n.

-

TUc ngrl Trung Qudc

sau ldi khuy6n nhrl ndy ld dd hdng x6m l6ng gidng kh6i cudi nhao ban vi ban nghdo d6i vd h6'c hiic, ban ph6i ldm cho minh trdng map m?p vd gidu c6 bing cdcln tdt vdo mdt minh cho ddn khi n6 srrng phdng l6n.

Y nghia dn

Nhidu Hoa kidu khdng thich giao thiQp v6i cdc hQi nh6m cira Trung Qudc.

Ho cim thdy rhng khi tidp cAn mQt crich khdng cdn thidt vdi nhfrng ngudi Trung Qudc kh6c, ho c6 nguy cd phii chiu nhffng Idi chi trich cay d0c. Didu niy c6 thd kh6 hidu ddi vdi ngudi phrrong TAy b&i ho c6 dn trrong ld ngrrdi Trung Qudc nhrin nhudng vh khi6m tdn. Trong thtrc td, ngrldi Trung Qudc

NGtJu

nRUNG Qu6c

ai

Ax |

231

thrrdng ddi vd'i nhau ddy 6c;f. Ghen ti vdi ngrldi g4p may vd khinh 16 ngudi rui vfn 1d nhirng 6nh htrdng 't''tI6n trong cQng tldng ngrJdi Hoa. giao TOi de sdng d M! gAn hai muoi nim. Tdi chrla bao gid gia nhap hay v6i giao thi6p du v6i bdt cr1 td chfrc hay hQi nh6m ngLrdi Hoa nho. Toi chi nhfrng ngddi Hoa kh6c vdi tu cdclt cd nhAn. Tdi khong hd lap di vd mdt ndy. L(rc & Trung Qudc, tOi thudng phdt hiQn nhfrng ngddi Hoa ban bO tdi Hq c6'gSng d6nh gi6 t6i theo hidu bidt cira ho vd srl gidu c6 cria ngrJdi M9' c6 x6c dinh xem toi gidu c6 vd thdnh dat ra sao theo cdc ti6u chudn My dd ho c6 thd ph6n x6t t6i cho Phr) hoP'

t

I rni.n

ngbi lo .l6i m6ch

Tnldng gia thi dei,

Li

gia thi ngdn.

-

Tqc ngrl Trung Qudc.

CAu tuc nglr ndy d6 cap ddn mOt su thuc rhng ngudi Trung Qudc 1u0n c6 chuy6n ngdi 1O doi mdch gr d6 v6 moi gia dinh. Ndu kh6ng bu6n chuy6n, quan cAu chuyQn hic trd dtr trlu h{u cdn gi ld thir vi. Ngrrdi Trung Qudc lu$n tam xem hdng x6m crla ho dang ldm gi. Kdt qui Trung Qudc id mot xa hoi hAu nhrr hodn todn khdng c6 sd ri6ng ttl'

.

you nddc I m"S

Ngrrdi Trung Qudc v6 cirng 6i qudc. Qua v0 sd nhd cai tri vd quy6n luc I6nh dao, chri nghia y6u ntldc v6n ld m6t ngudn lrrc dUoc Ua chuQng. Dil ctJ tni d bdt cf noi nDro tr6n thd gidi, ngddi Trung Qudc vAn xem tldt me id thAn y6u. Khi mQt lSnh tlao drloc y6u kinh qua ddi, ngudi Trung Qudc thd hiQn nhfrng cim xric nhu thd ho vila mdt di mQt ngudi thAn'

r

I Xuan-Xie

(quan he) vn Ho-Tai (hQu tldi)

Kuan-Xie vd, Ho-Tai ld nhfng khdi niQm quan trong phai hidu ndu mQt ai d6 mudn hoat ilQng hiQu qu6 trong x6 hQi Trung Qudc. Kuan-xie theo nghia

232 |

NtJ

:HUA

den ld "cdc m6i quan hd"; Ho-Tai c6 nghia id "phia sau san khdu". Kdt hop lai chring dm chi sfc 6nh hLrdng c6 nhdn vd ciic mdi quan hO quydn ltrc cfra mQt ngrrdi nio d6. Mdt vi6n chrlc cdp cao cfia Trung eudc c6 lan than phidn vdi tdi "d Trung Qudc, c6 bao nhi6u lu{t lQ hay bao nhi6u 16 ph6i vd phia ban ddu kh6ng quan trong, ndu kh6ng c6 Kuan-xie, b4n ch8ng co gi. o,) ban d ngodi vbng ph6p luat vd ch8ng c6 le ph6i gi, ndu c6 Ho-tai ,d,kuorXie thich hop, ban s6 khdng thd sai.,'

6 axt cfr noi nao tr6n thd gi6'i, cric mdi quan h6 c6 rinh hrr6ng d6u c6 thd

le tei s6n ldn' Nhrrng ngrrdi ta cAn phdi nhdn tAm quan trong cfra chring l6n nhidu lAn mdi hidu drroc tdm quan trong c&a Kuan-xie & Trung eudc. Trong ndm nghin ndm, k6 c6 tQi duoc tha bdng nhd Kuan-xie cdn ngddi vd tOi thiQt mang vi khdng c6 n6. K6 ddt n6t duoc cdt nhdc con ng,rJi c6 tai bi thai hdi. d Trrng eudc, ngudi ta hidm khi duoc ddnh gid chi qua ndng ltrc.

Tdt cd moi ngtldi Trung Qudc ddu chiu 6nh hudng c(ta Kuan-Xie vit Ho-Tai hay ld vi6c kh6ng c6 nhfrng thrl qu;i giri ndy.

Khong c6 Kuan-xie, viQc di lai d Trung eudc gdn nhrr khdng thd thuc hien duoc. d Trung Qudc, ban khdng thd det ch6 tr6n xe hla hay m:iy bay nhu d phuong Tay. v6 chi c6 thd mua tai noi khdi hdnh. Dd thuc hi6n mQt chuydn cOng tdc td Bdc Kinh sang Hong Kong qua ng6 Nam Kinh, Tay An vd Ha Mdn, ngddi di phdi td den xdp nhd ngr/di mua v6 6 m6i thdnh phd dy cho chdng tidp theo cria cuQc hanh trinh. Dd di lai dt gdn hay xa, ngudi di cdn phdi-quen bidt nhidu ngrrdi d khdp moi midn ddt ntrdc, dd ho co ttd mua v6 girip anh ta. Ndu kh6ng, anh ta s6 ph6i mua v6 khi anh ta ddn tirng thdnh phd. c6 thd khi ddn noi, anh ta s6 ph6i doi vdi ngdy dd c6 ch6 tron"crruyan xe lita anh cdn phdi di. D6 re lf do tai sao ngrrdi ta ludn thdy nhidu ndng dan 6 ga xe i&a Bdc Kinh. Nhidu noi khdng c6 tdu sudt, vd Bdc Kinh ld mQt noi th6ng thudng dd ddi tau. c6 thd mdt vai ngdy m6i l6n duoc dfng chuydn tdu cdn di. N6ng ddn, phdn ldn khdng co Kuan-xie, ngrt ngay trddc ga bdi ho buQc phai doi chuydn tdu cria minh. HQ thdng that tdi to adn n6i ngay cd cu6c hdnh trinh don gi6n nhdt, chua n6i ddn c6c chuydn cdng tric quan trong, dbi h6i ph6i c6 Kuan-Xie.

NGuu

IRUNG Qudc ni

AN

|

233

cria Tdm quan trong cria nhfrng mdi quan hQ c6 tAm Anh hUdng la dic tnn]g hop gi6i thiQu hay tdL ca c6c x6 hoi chau A. Ndu clrroc mQt nhan vat thich c6 tiSn cu, ban s6 drloc chdo d6n ndng nhi6t. Ndu ban drrdng dQt gO crla, sO gi6m b6t mot khoAn g cilch rdt kh6 vudt qua. C6c cong ty phtrong TAy c6 thd gidi thiQu b6i v0 sd cong vigc bhng c6ch s5p xdp cho c6c dai dien crja ho duoc gidi, nhttng nhCing ngrrdi thich hop. Di6u niy cung d0ng d kh6p noi tron thd Hdv dDng A. chAu khOng tJ aidu kiQn ti-On quydt cdn c6 dd giao dich nhrr 6 Kuan-Xie d d6 vd con dudng cfra ban s6 trd n6n bbng phing'

n I ox.

ilidm dia phtrong

I

Ngrrdi Trung Qudc coi trong mdi quan hQ ch[t che v6i ldng x6m hodc tinh li. Mdi quan h6 tdt tAc thdi nAy sinh khi ban kh6m ph6 ra ai d6 cirng qu6 vdi ban, vd mdi quan h6 ndy ct6ng mQt vai trd quan trong trong v6n cd Kuan-Xie kray Ho'Tai' d nhfng thbnh phd ldn nhU Los Angeies vd New York, nhrlng ngrJdi Trung gdn nhau. Dir nhu tl6 n6i, mQt sd Qudc ddn til cilng tinh thdnh s6 dinh crr ngtrdi Trung Qudc gitr khoAng cdch dd kh6i tr& thdnh muc ti6u cria chuy6n io tl6i mdch, nhfrng ngrrdi kh6c thich trd choi dy. Hq giao du vdi nhau, "fdi h6 tro nhau, vd tim vui trong viec tldu dd trong hiep hoi tlia phrrong cria chinh ho vh v6'i nhfrng hOi nh6m kh6c.

.

I rudi

quan hQ gia dinh

li

cqic lc]' quan

trqn$

Nhtrng m6i quan hQ gia dinh bdn ch4t ld rrrdng cot cria ndn vin minh Trung Hoa. Chinh nhtrng mdi quan he ndy girip ngrldi ta sdng s6t qua nhfrng cudc ndi chidn dUdng nhu ch&ng bao gid chdm dft d Trung Qudc, vd cirng chinh nhfrng mdi quan hO ndy khiSn cho ndn vdn minh Trung Hoa kh6ng thd bi phd hriy.

Thdng thudng trong cQng ddng ngtldi Hoa d nddc ngoiri, nhffng ngddi cirng ho s6 tao thdnh hiep hoi. Ngudi Trung Qudc tin rhng nhfrng ngudi cilng ho vdn xudt phdt til cDng mdt dbng ho xa xda.

234 |

r

I

NtJ IHUA

I Hao-She

(h6o sXc)

I

Hao-she c6 nghia ld "thich tinh duc". Mdi quan hO tinh duc ngodi hOn nhdn rdt phd bidn d6'i vdi ddn dng Trung Qudc, nhdt ld nhfrng ngudi gidu c6 hodc c6 dia vi cao trong xd hQi. d pai Loan vd Hong Kong, kdt hop tinh duc vdi cdng viOc thudng drJoc xem le thdi quen tdt. MOt doanh nhAn thrrdng chi6u dii kh6ch hdng d mQt noi chdn dnc chdt Trung Hoa, qudn nlou. Qudn rdou lA noi phuc vu thrlc 6n vd rtldu manh vd thddng cung cdp dich vu b4n gdi trong sudt bira 6n cho cdc nh6m ddn 6ng. Qurin nJdu thdc ra khOng phdi ld nhd thd, nhung cric cuQc hen hb c6 thd drroc dAn xdp d d6 dd c6c cd g:ii hdu nJou ddn vd'i nhrlng ngudi ddn Ong trong phbng khdch san cira ho sau d6.

Dir chuydn ndy phd bidn, khdng ph6i moi ddn 6ng Trung Qudc ddu tham gia. N6i chung, quan didm crja ddn Ong Trung Qudc ld didu gi md vo anh ta khOng bidt s6 khdng ldm tdn thuong c6 dy. Mqt ddi tdc Ddi Loan cho bidt nhfrng srr ph6n bOi ndy tdt cho cuOc hon nhdn cria anh ta. Anh ta n6i ring khi c6m th{y c6 l5i vi dd ngoai tinh, anh ta ddi xfi vd'i vo tdt hon. Nhidu ngddi vo cfra cdc doanh nhdn Trung Qudc chfp nhan chuyon kdt hop tinh duc vdi cdng vi6c nhtr ld mQt thdng le. Hq cd gdng ldm ngo chuyOn d6.

Kdt hop tinh duc vdi cOng vi6c chi duoc thuc hiQn trong c6c nh6m doanh nhan todn nam gid'i. Ndu c6 mdt gi6m ddc nfr trong nh6m, kidu giii tri ndy duoc-xem ld chuy6n khOng bao gid c6 thd x6y ra.

Doanh nhan Mf hay ludn nhd rbng doanh nhan ch6u A thudng hrio hrlc doi xem ho s6 duuc tidp dei thd ndo khi ddn M! cdng t6c. c6c hQp d6m c6 phu nr] dn mdc hd hang hodc kh6a than s6 nhm & dAu danh s6ch chd doi cfia ho. Phdn ldn ddn Ong chdu A s6 qud bd'i rdi khdng d6m n6i ra ndu ban loai cdc noi chdn 5n choi kh6i cudc hdnh trinh cfia ho, nhung ho s6 rdt thdt v9ng. MOt girim ddc Mi toi bio't, di. bao mQt sd g6i goi quydn rfr vi cao cdp dd gifp vui cho cric kh6ch hdng chdu A cfia cOng ty dng ta.

Hdy ludn nhd rbng tOi khdng cong nhdn hay khuydn khich nhf,ng trb tiou khidn kidu ndy. TOi chi mi6u tA th6i thudng mi th6i.

Ncuor

.

nRUNG

eu6c ni AN

|

235

I NSuo. ddi tr6 em D6nh ld Au ydm; mdng ld thuong.

-

Phrrong ng6n Trung Qudc vd crich day d6 con crii

Ddu nim 1988, mQt bdi b5o trOn td People's Daily (NhAn ddn NhQt brio) kh6o s6t tnrdng hop mQt clfa b6 chin tudi bi me d6nh ddn chdt bdi didm s6' cua em trong hai m6n hoc d tnrdng xudng thdp hon 90/100. Trong sudt hai nghin ndm, nhfrng gi md ngdy nay phuong TAy chring ta xem ld nguoc ddi tr6 em x6y ra hdng ngdy d Trung Qudc. Bdi xd luQn cria td b6o ndy thdt stt le bei dAu ti6n ngg y rhng ngdoc d6i tr6 em id didu khdng thd chdp nhAn cluoc. Bli brio tidp tuc thu{t lai rbng c6c bdi trrdng thuat tr6n b6o chi vdo thdi didm x|y ra vu viQc da kh0ng khidn cdc bi,c cha me d Trung Qudc nhin lai hdnh vi cria chinh minh md ilrroc dilng dd cdnh c6o con c6i ho.

"Tht'y chuy6n gi xiy ra vdi thhng nh6c ndy rdi chd? Didm cria mdy md khdng cao, tao cung ddnh chdt mdy y vdy."

MOt dei truydn thanh d Trung Qudc tl6 thrlc hiQn mdt cuOc kh6o s6t cho thdy ring 90 phAn trim tr6 em d Trung Qudc bdt mdn vdi cha me chring vd 80 phdn trdm thddng xuy6n b1 d6nh dap. MQt d(ra tr6 gdo to: "Khi ho d6nh con, con trrdng minh chdt ddn noi n6n con c6 thd s6 drinh lai ho. Con khdng bao gid quOn nhtrng k6 da tldnh con. Con gh6t ho ngdy hdm qua, h6m nay vd ci ngdy mai nfia."

Gdn dAy, khi dang 6 Ddi Loan, tdi thdy nhfrng brlc tranh v6 bing chi mdu cira mdt nh6m tr6 con drroc tridn ldm nhAn ngdy L6 phu thdn cria Trung Qudc. PhAn l6n cdc bfic vE mi6u td c6nh cha me trrlng phat tr6 em vd tr6 em bi clau ddn. MOt trong nhfrng bitc d6 mi6u tA m6t c4u b6 nbm tr6n diri cha n6. Khi ngudi cha d6t dit con, nhfrng giot nrrdc mdt ldn tU m6t cAu tudn ra nhu mua ve dong thdnh vung ldn tr6n sdn.

r I Sdvd I

I

Ddn dng NhAt vd Tridu Ti6n nhdn manh vd rdt trl heo vd srr phuc tirng lai, chdp nhdn quan didm rhng mQt

cfra vo ho. Edn Ong Trung Qudc, ngugc

236

|

NtJ :HUA

ngudi ddn dng dich thrrc ph6i bidt sg vg. Bhng cdch h6m hinh tu ctrdi minh vd su khrim nfm cira chinh ho tnJdc md.t vd, ho tim crich thd hiOn mQt su diu ddng kh6 thdy cfrng nhtt hdm f rhng mQt ngrJdi dan Ong dich thtrc khdng cAm thdy bi de dga bdi mQt ngtrdi h6n phdi nghi sao n6i vdy.

Hodng dd ddu ti6n ddi nhd Tiy (581 CN), Vin Dd, thdng nhdt Trung Qudc sau gdn hai trdm ndm ndi chidn vd chia c6t. P,dt chdp thdnh tqu ndy, ttrong truydn ring Ong ta so vo ddn n6i m6i khi be trlc gi4n 6ng s6 chay vho nrii trdn vh khdng quay lai cho ddn khi cd ngddi phi ngtra tdi cam doan rXng bd ild ngu0i giQn.

Th6i T6n hodng dd (626 - 649 CN) ddi Dudng, di khai sinh Kj' nguyon Hoing kim thrl nhi ctra Trung Qudc khi girip cha lat dd nhd Tily ldp n6n nhd Dtrdng. Sfi s6ch n6i rbng Phdng, td tudng cira Th6i Tdn hodng dd, vO cirng sg vg; cudi cr)ng, khi khOng cbn chiu ndi nhirng trQ.n chiri rfra cfra bd, Ong ddn nhd hodng dd gifp d6. Hodng dd b6o Phbng dua vo ddn rdi dng s6 dit bd dy vd ddng ch6 cfra minh. vo Phbng diQn kidn hodng dd vh ho trao ddi vdi ldi; sau d6, hodng dd goi Phbng ddn trudc mdt rdi truydn rhng chinh dng cfrng so vo Phdng vd tr] nay Phbng n6n ngoan ngo6n nghe ldi bd dy.

Trong lich sfi Trung Qudc, c6 nhidu phu nfr thdng linh rld chd vd nhfrng nfr chidn binh drinh bai nam gidi tr6n chidn trddng. Phu nfr chidn ttdu vd chdt canh tldn dng trong nhfrng cuQc ciich mang trong thd ki hai muoi. Trong gia diuh ngrJdi Hoa, vi trf cao nhdt thddng do phu nrl trong nhd ndm gitr.

Quan didm phd bidn 6 phrrong Tay rhng phu nfr Trung eudc phu thudc vd khdng c6 quydn hdnh ld sai ldm. Tinh trang d6 chi tdn tai vdo thdi nhd Minh (1368 - 1644 cN). Quydn tidu thuydt kinh didn cira Trung eudc thd ki thrr mrJdi chin, Hdng Lau Mdng, miOu t6 sdng dQng ddi sdng b6n trong gia ilinh Trung Qudc vd vi tri cfia ngrrdi phu nfr 6 il6.

r I Tinh hii hddc cfia ngddi Hoa I

I

Tinh hdi hudc luOn girip ngudi rrung Qudc gi6m nhe nhfrng thdng khd vdn thudng ld tlinh mQnh cfia ho trong sudt lich sfr Trung Hoa th6m thEm. Kh6

NG:JU nRUNG eu6c Bi

Aw

|

237

ndng thdy srr hdi hud'c trong nghich c6nh cho ph6p ngrldi Trung Qu6'c sdng s6t khi ddi mat vdi nan d6i, dich bQnh, nOi loan, vd ngoai xAm. Khidu hdi hrrdc cira ngrrdi Trung Qudc chi c6 thd thdy trong ndn vdn h6a cria ho.

Nhtrng didu c6 v6 budn crrdi ddi vdi ngudi Trung Qudc thrrdng dudng nhu kh6ng duoc gi6i thich dfi 16 dd chia s6 vdi ngudi ngoai qudc.

Tdi c6 lAn n6i chuy6n vdi mdt vAi ngtidi khrich Trung Qu6'c ddn Mi du lich ddi ngdy bbng 6 td. Ch(rng tdi ct/di dr)a cing nhau v6 nhfrng cum tr] md ngudi Hoa dDng dd mi6u t6 ngudi d nhffng vtng midn kh6c nhau 6 Trung Qudc. Ho b6o nhfrng ngrldi qu6 d Thi6n Tdn ld "mdi m6p c6 thd n6i cho ngrldi chdt sdng d$y". Ngtrdi Bdc Kinh thi "trdn nhtl md". Bdc Kinh ld trung tAm quydn ltic chinh tri truydn thdng vd kidu tinh c6ch d6 ph6t tridn manh trong mdi tnJdng nhu vAy. Baoding ld ndi det tru sd cfra mQt trong nhfrng ngOi trtldng quAn su ndi tidng nhdt nddc. Ngudi ving ndy ld. nhfrng k6 "6m chdn" bdi ho thAnh thao ngh6 thu{t duoc ban hoc tidn cr} trong qu6 trinh thdng cdp trong qudn tlQi. Sau d6 chring tdi chuydn dd tei sang nhfrng k6 xAm lrtoc Trung Qudc, NhAt vd Nga. MQt ngrrdi Trung Qudc n6i "Nhat c6 nhd rdt nh6 n6n ho thich sang tham nhd ngtrdi kh6c, cbn Nga c6 mQt ngdi nhd rdt ldn nhLrng ho khOng thich nhd minh n6n ho thich sang 6 nhd nhd hdng x6m." Chdng tdi phd I6n ctldi vi nhfrng mi6u td ndy vd nhfrng ngudi hdng x6m cira chfng t6i.

Khi tdi 6 BLc kinh IAn gdn ddy nhdt, ngudi ta ri tai nhau cdu chuyOn ld khi ddn Trung Qudc trong mQt cudc ndi lai tinh hiru nghi ldm di6u tidng v6'i chinh phtr Trung Qu6'c sau vu th6m srit d qudng trddng Thi6n An Mdn, Brent Scowcroft, tro Ljr cira tdng thdng Bush vd c6c vdn dd an ninh qudc gia dd trao cho Ea.ng Tidu Binh chidc tliQn thoai rdt ilac biQt c6 thd dilng dd n6i chuyon vdi bdt cfi ai dr) cbn sdng hay dE chdt, bdt crl hic ndo: qu6 khfr, hiQn tai hay tdong lai. Ddng li6n goi ba cuQc di6n thoai: cudc thrl nhdt cho tdng thdng Bush 6 Washington dd cim on 6ng ta vd mQt m6n qud tuyQt vdi ddn v4y. Cu0c th(r hai cho ngudi ddng chi qud cd Chu An Lai d thi6n iludng.

CuQc thrl ba cho Mao Trach Edng & dia nguc. Thring sau, khi nhdn dtioc h6a don diQn thoai, Dang chi thdy c6 hai cuQc di6n thoai dtrdng ddi duoc liQt

238 | Nu :HUA k6, mdt d6n Washington vd mdt tldn thi6n dudng. Ong goi ddn cdng ty di6n thoai dd tim hidu tai sao cuQc goi cho Mao kh6ng phdi tinh ti6n.

Giong n6i d dAu dAy b6n kia tr6 ldi "Dia nguc ld cuOc goi n6i hat."

r I xcudr rRUNG audc xAu xi The Ugly Chinese (Ngudi Trung Qudc xdu xi) c&a 86 Duong tlrroc xudt bdn 6 Ddi Loan ndm 1985. N6 ngay lap tfc trd thAnh best-seller d d6 vd cfrng drroc d6n nhAn ndng nhi6t m6t cdch ddng kinh ngac 6 Trung Hoa luc dia; mdc di sau c6c cuQc bao dOng cria sinh vi6n nim 1987 vd cuOc ildn dp tt/ tudng dAn chir sau d6, n6 bi cdm xudt b6n hay lurr hdnh. Bd Duong cld qud quen vdi sd dAn 5p cia chinh quydn. TnJdc d6 dng de bi bdt gifr bdi nhfrng ldi chi trich cdng khai chinh quy6n Ddi Loan. Ong n6i rhng nhfrng ngr/di Hoa nhu Ong ta sE phdi chiu ctng mQt sd phan drrdi tay cria chinh phri Ddi Loan hay Trung Hoa luc dia, tiy theo ai dang cai tri ho.

Quydn s6ch Id mQt bdn phan tich ti mi ngddi Trung Qudc qua cdi nhin crja ngudi Trung Qu6'c. Nhu trra dd cho thdy, n6 dtra ra mot hinh 6nh kh6ng dep d6 ldm, nhung trung thuc.

86 Drrong xem ngudi Hoa ld mQt cOng ddng vin h6a hon ld nhfrng ngudi cr)ng qudc tich. Ho ld mOt nh6m ngudi c6 chung di sin. Bdt kd dang sdng d qudc gia ndo, ngtidi Hoa v6n lu6n ld ngudi Hoa vd nhfrng ngudi Hoa kh6c cung nghi nhu v{y.

Bri Dtrong mi6u t6 ngrtdi Hoa Id d do, brla bai vd nhft ld dn do. Ong nd,i rhng khdng c6 dan tQc nio c6 thd sdnh ngang vdi ngddi Hoa vd chuydn n6i ndng dn do. Nhrrng Bri Duong cho ring ngtrdi Hoa n6i to ld b6i vd co ban ho cdm thdy khdng td tin. Ho cdng n6i to thi ho cdng c6 cdm giric minh dring ddn.

Bd Duong tin rdng tinh c6ch ddc trung cria ngudi Trung eudc ld thich cldu dri lAn nhau. Ho thudng bdt ddng f kidn vdi ngrrdi kh6c vd kh6ng c6 kh6i ni6m gi vd hop t6c, hba hop hay doin kdt. Ong vidt rdng mQt ngrrdi NhAt trdng gidng nhu mdt con ldn, nhung ba ngudi Nhat trdng nhtr m6t con rdng;

NGuoI nRUNG qu6c ni

iN |

239

cbn mot ngtidi Trung Qudc trong nhu con rdng, nhung khi ba ngr/di Trung N6i c6ch kh6c, ngrldi Nhat Qudc hgp lai, m6i ngudi trong nhu mQt con ldn. c6 thd khong qu5 d6ng sd khi chi c6 mQt minh, nhrJng khi ba ngrrdi Nhat hop lai, ho tao ra mQt sitc manh rdt dn ttlQng. Ngtrgc lai, mot ngudi Trung ho phi pham eudc c6 thd c6 v6 gho gdm, nhung khi ba ngtldi hq hqp lai, sitc h.tc vdo chuyQn cdi nhau dm i.

Ngudi Trung Qudc c6 mQt cAu chuyQn ngu ngon v6 cdc nhd str: mQt nhd srl s6 mirc nddc l6n rdi udng; hai nhd su se mang nddc vd chr)a rdi chia doi vdi nhau; nhUng khi ba nhd srJ di ldy nddc, khdng ai c6 nrldc Cld udng.

MQt tinh crich ddc biQt kh6c cria ngudi Trung Qudc, theo 86 Duong, 1d kh0ng bao gid chiu thira nhAn minh sai. KhOng bao gid. Ve b8i ngudi Trung moi c6ch dd che gidu Qudc kh6ng bao gid thr)a nhan ho d6 sai, ho s6 tim sai ldm d6. Ngudi Trung Qudc c6 cAu tuc ngfr "E6ng crla x6t 16i". Di cAu tuc ngfr ndy drroc dung dd n6i v6 sd tU xem x6t ndi t|.m, Bd Dtrong tin rbng, tr6n thdc td, ngrrdi Trung Qu6c ch(r f ddn 16i cfra ngudi kh6c chrl chSc ch6n khong phii l6i cria ho. That vay, ngrJdi Trung Qudc s6 tao ra nhidu sai lAm hon tld chfing minh rhng sai lAm dAu tiOn khdng ph6i ld mQt sai lAm. Ho c6 thd tao ra mudi sai lAm dd che gidu mQt sai idm' rdi mQt trdm sai IAm kh6c dd che gidu mrrdi sai ldm tl6.

86 Dtrong cfrng n6i vd viQc ngtldi nudc ngoiri khdng hidu rhng nhfrng gi ngrrdi Trung Qudc n6i vd nghi khdng ph6i Id mQt. Theo 85 Dudng, ndu ldm chri mQt doanh nghiQp 6 nudc kh6c, ngudi Hoa se thdng chftc cho nhdn vi6n ngoai qudc trr-id'c nhAn vi6n ngUdi Hoa. Hon nr]a, khi cAn phdi cilt gilm, anh ta s6 sa thAi ngddi Hoa trudc nhbm thd hiQn minh thQt stl c6ng bhng. Ndu mQt trong c6c nhdn viOn ngddi Hoa cfra dng ldm didu gi sai tr6i vd bi bi mAt nQp cho cdnh sdt thi nhirng nhAn vi6n ngrrdi Hoa kh6c s6 bi nghi ngd tnldc ti6n.

86 Duong tld cap ddn sg nh?y cim cria ngudi Hoa tldi vdi sd 16ng nhuc tddng tti{ng. Ndu ban nhin mQt ngtldi la qud lAu hay crl chdc chdc lai nhin, ban c6 thd "lanh mQt dao", theo cdch n6i crla ngudi Hoa. TOi clang di tdu h6a vdi mQt viQn chftc Trung Qudc. Khi chring t$i di ngang qua mQt toa tiru,

I

240 |

NuzHUA

mdt ngudi Trung Qudc ngdi 6 trong nhin vi chri nhd cira tdi lfic chring tOi di ngang qua. Vi chir nhd crja tOi trlc gi{n quay lai vd qurit ldn "Nhin gi hd?".

D6 le m6t phdn rlng ilidn hinh.

Trong xA hQi phrrong TAy, ban thudng bit tay nhau sau m6t cu6c c6i vi vd lai 1A ban bd. d Trrng Qudc, ph6i ba thd he sau mdi hdn gdn lai drloc ciic mdi quan hQ.

Ngudi Trung Qudc s6 khdng bao gid c6 drloc srJ binh ding vdi nhau, Bii Duong vidt, bdi trong suy nghi cfia ngtrdi Trung Qudc, ndu anh khdng phzii chu cria tdi thi t6i le chri cfia anh. LuOn c6 mQt mdi quan hO tr6n - drrdi, chri - t6. BA Dr-rong tin rbng ngudi Trung Qudc c6 chinh srJ tranh tldu ndy trong thAm tAm. Ong nh4n x6t r).ng, khi mQt ngudi Trung Qudc t6 ra cdc kj, ngao man, thi thAt ra anh ta ilang c6 c6m giSc bi thua k6m.

Bd Duong nhAn x6t rbng khi bdt chtrdc bdt cfi didu gi mdi trl mdt ndn vdn h6a ngoai lai, ngudi Trung Qudc thdm tlSm n6 vdi nhrlng tinh chdt ddc Trung Qu6'c. Thi du, ngddi Trung Qudc chuydn khdi ni6m dAn ch[r ciia phrrong TAy thdnh mQt tridt lyf sdng "Anh ldm didu anh thich, tdi lAm didu t0i thfch."

Bdt chdp su th&ng thdn ddn tdn nhAn cria n6, Ngudi Trung Qudc xdu xi vd co bAn khdng ph6i ld mQt quydn sdch ti6u cdc hay chi trfch cay ddc.

Nhiing nhAn x6t cria Bri Drrong khOng thd sdc b6n nhu vAy ndu 6ng kh6ng thAt y6u quy dAn t6c Trung Hoa.

t I ZHENG REN I

I

Zheng c6 nghta ld d6o l6n crii gi, sdp xep lai dd n6 bidn thdnh rnQt c6i gi kh6c hin; n6 cung c6 nghia ld gAy kh6 khnn. Ren (nh6,n) c6 nghia ld ngrrdi.

Zheng ren c6 nghra ld gAy kh6 kh[n cho ai bdng cdch tao ra c6ch kh6 khdn d nhfrng noi vdn khOng c6 kh6 khdn nAo. D6 ld mQt khdi niQm chi c6 trong vdn h6a Trung Qudc. Bd.L c6 noi ndo c6 ngddi Hoa, ban s6 thdy Zheng Ren, nhdt Id trong chinh quydn vd chinh tri.

,]

:'Y

I

NGrJu rRUNG qudc ni

AN

|

241

C6 nhrlng cOng chrlc quan li6u d Trung Qudc khOng lAm gi trong gid ldm viQc md chi doc b5o, udng trd rdi nhdn luong. Ho kh6ng phdi ld ngudi xdu, ho lo viQc ri6ng cria minh. C6 thd ho khdng hrlu ich, nhung ho khdng phri hai. Cdn c6 mQt loai cdng ch(c khiic, nhrlng k6 cfrng khOng ldm vi6c gi c6 ich, nhung ld nhrlng k6 hoat dOng khdng ngrlng, vd tAn tAm vd'i Zheng Ren. Theo mQt cdu chdm ngdn cd ctra Trung Hoa thi ndu chdt phdng dAu ngudi khdc, minh sE c6 v6 cao hon mdt cdi tlAu; bon ngrrdi ndy ngdm ngdm bdy mdu lap kd ldm mdt uy tin cdc ban tldng srr dd drroc cdt nhdc cao hon ho.

Nhrlng k6 ndy Id nhffng k6 giSm s6t ttl phong cria chinh phfr. Ho ch6 mfli vdo viOc cria ngrrdi khdc, nhfrng ngrrdi tham gia vdo nhffng td chfc hoat dQng hiQu qu6. Ndu khOng c6 su gi6m s6t vd gAy rdi cria ho, Trung Qudc di ld mOt noi ldm viQc hi6u quA hon rdt nhidu.

Khi nhirng k6 gidm s6t ttJ phong niy duoc mQt k6 cAm ddu quydn uy khuydn khich vd tddng thudng, chring c6 thd gdy ra hiQn trrong gidng nhrr C6ch mang Vdn h6a. TOi c6 lAn da h6i mQt ngudi ban Trung Qudc: "Cdch m?ng VAn h6a ld gi?" Anh dy trA ldi mQt cdch tlon gidn, nhung vdi mQt sd thrrc gidu hinh 6nh vd thuydt phuc nhdt: "C6ch m?ng Vdn h6a ld khi cA nddc, tdL ca moi ngddi, d6u trd thdnh nhd chinh tri."

Trong Cddn m?ng Vbn h6a, nhCtng k6 thuc hdnh Zheng Ren di khidn cA lii vdo thdi h6n mang. Mqi ngrrdi ra s(rc chfing t6 h9 Id nhfrng drla con trai con gdi dich thrJc cria ctrdc cdch m?ng cfia Mao bhng cdch t6 ra tA.n nh6n hon bdt crl ai khdc. Cdc chinh tri gia Trung Qudc thd hi6n srl thdnh thao Zheng Ren cfra ho bhng cdch tim phtrong kd ha bC bdt cit ai dang ndm gitr quydn ldc. KA ndo tdn 6c nh{.t s6 duoc cdt nhdc.

DAy ld nhrlng trd md ngudi Trung Qudc v6n choi vdi quy mO nh6 kd tr} budi so kj' cfra lich srl; thdi cd vO'n chi gidi han trong nhirng ngddi choi 6 tridu dinh md thOi. Mao dfing ta bidt cdch phd bidn trd choi ra todn coi Trung Qudc, kdt nap thOm mQt ti ngudi choi. nudc

l242 I

r

NtJ

cH1A

I

I Mao Tr4ch Ddng - B+c thhy Zheng Ren

Mao b6 ra rdt nhidu thdi gian nghidn crlu c6c cuQc tranh gidnh quydn ltrc trong lich sfi Trung Qudc. Ong ta nghiOn crlu c6c vu Zheng Ren cria tridu dinh thdi xua. Ong ta quiin tri6t moi quy tdc thdnh v6n vd bdt thdnh van c&a zheng Ren, vd. nhd sd tinh -th6ng cria minh, dng ta dfl cfing c6, duoc quydn ltrc chinh tri cfia minh.

Ong tu bidt c6ch dilng ngrrdi kh6c dd lo4i trrl k6 thi cria minh. Nhfrng k6 nhu bon Bb lfr bdn t6n lam cho di6n cho Ong ta, chuyOn sira va cdn. Mao t4p hgp quanh minh nhfrng k6 cfrng thdnh thao Zheng Ren. Gifra nhfrng 6m muu cfia bon gi4t day ctia Mao, nhfrng ngrrdi kiQt xudt nhu chu An Lai va Lrtu Thidu Kj', nhf,ng ngudi gi6i nhdt cfia Trung eudc, d6 khOng thd tl6ng g6p cho vi6c t6i thidt Trung Qudc.

MQt d6ng vi6n ldn tudi bidt Mao Trach D0ng di mi6u t6 6ng ta rdt ddng khi n6i vdi tdi rhng Mao gi6i hai viOc: chidn tranh du kfch, vdn dd drra 6ng ta l6n ndm quydn, va zheng Ren, thrl da girip Ong ta gifr duoc quydn lrrc.

Cbn chuyOn t6i thidt Trung eudc, tr6i lai, Mao kh0ng thao.

. I ruuo DUN (MAu rHUAN) Muo Dun (mau thuan) la m6t kh6i niQm cd md Mao trinh bdy trong mOt tidu luAn tua d6 Muo Dun Lun (M6u thu6n ludn) ndm 198g. Bdi tidu luAn ndy duoc nghiOn cfu r6ng rii va duoc ghi nhd ctng nhfrng thf du kh6c v6 tri tuO cria Mao. Bdt co ngudi rrung eudc nao dri tudi dd bidt doc hdi c6ch m?ng vdn hori kh6ng la gi Muo Dun. Muo c6 nghia rd cay gi6o.

Dun c6 nghia ld cdi khi6n. cay girio vd c6i khidn, muo dun,ld nhfrng thd luc ddi nghich nhau. Gido ld dd tdn cOng, khi6n le dd phbng vQ. crlc hiQn tuQng tu nhion ddu chrla dung c6c srlc manh ddi nghich nhau: luc vd phin ltrc, duong tinh vd 6m tfnh. Trong md'i quan h6 quydn ltrc gifra con ngtldi vdi nhau, cfrng c6 nhfrng lttc co b6n d0'i nghich nhau. Mao cho rhng ngrrdi ta c6 thd kidm so6t tluoc bdt cfi tinh hudng ndo bhng crich x6c 6inh

NGtJu nRUNG qu6c ni

-

AN

|

243

c6c sfrc manh tldi nghich rdi tdc dQng mQt lrrc d noi md n6 tao cluoc lirc ddn bdy ldn nhdt cld nghiOng qu6 trinh di6n biSn oiua cdc sr/ kiQn vd phia minh.

Mao sau d6 da tao ra cuQc C6ch mang Van h6a nhd khudch d4i nguyen t5c Muo Dun dd 6p dung cho c6 qudc gia.

Khi ph6i tldm ph6n thrrong mai vdi ngrldi Trung Qudc, s6 thuQn',Ioi hon cho ban ndu b4n hidu rhng mQt sd ddi thfi cria ban dd tham gia cuQc C6ch m?ng Vin h6a, mQt cuQc ddm ph6n phrlc tap vd k6o ddi vd quydn luc vd thddng vd c6 su sdng cdn nfra. Trii nghiQm nhy day hq nhitng phrrong c6ch hla bip vugt kh6i tAm hidu bidt cira nhidu ngtldi phuong TAy.

244 |

NocHUA

14 W bung nd kinh td c0o Doi Loon

sU

HaimdoinSmtrrJ6c,mOtthanhni6nDhiLoanbu6cvdov[nphbngdailf chrra tilng ddn M!, anh ctla hdng b6ch ho6 ldn cria Mf .

thu mua crja chu6i

b6irdivdsoheibdivdnphbngsangtrongvdhiQndai'T4ibdntidptAn' than bdv mQt 1o4t dd choi l6n mdt ta" th"o ;^;g it chidc md anh 'ai duy nhdt minh bidt. Anh t15 hoc chfing "" Anh bdn. R6i anh n6i hai tulidng chi dd dilng vdo dfP ndY' "Tdt," anh mim cddi' "R6"' ndy mang v6 dri sd ilon dit hdng Khi quay lai Ddi Loan, doanh nhAn tr6 md ngdy nay dd ld mQt cdng ty san xudt dd thhnh lQp mQt doanh nghiQp hang nghin ngudi Ddi Loan khdc Idn vd thdnh c6ng. cr)ng thdi gian dJ,

thdnhl6pc6ngty"ri6ngcuuho,chriySut{ptrungvdongudnlaodQng16vi 14p cria Ddi Loan' nh6 mdi thdnh sd vdn cdp cho cac doantr nghiQp

XAyracr)nglricvdiph6pmhukinhtdcrjacuQct6ithidtNhatB6nthdi ndn kinh td Ddi Loan gdn nhrr khdng h4u chidn, sd ph6t trijn aqt nid' cta tlrroc chir

f

ddn.

il**

cdng cria vd mqt sd mdt nho cl6, cdu chuyQn thhnh

DdiLoanc0ngkichtinnnrrrrcriaNhQtB6n.TrongbdnmrJoin6mkdtilkhi

SU BUNG T,16 XTXN Tfr CUI. EAI

LOAN

I

245

Tudng Gidi Thach rrit lui ctng quAn dOi vd nhfrng ngrJdi cli theo 6ng ddn tinh il6o ndy, thu nhap tinh theo tldu ngudi d Dai Loan tdng l6n gdn mQt trim lAn.

I mQr cAu cnuv$u llcrr sr] sd LtJqc vb oAr I vA utJ6C TRUNG HOA CONG HOA

LoAN

Ddi Loan dd drroc nhdc ddn trong chuyQn thAn thoai cira Trung Qudc hdng nghin ndm rdi, nhung ddn thd ki thfr mudi bdy ngddi Trung Qudc mdi th{t sg ddn dinh cu d dAy, mdi sau khi ngudi Hd Lan dd chidm d6o ndy duoc vdi ndm. Sau cuQc lQt dd nhd Thanh bdt thenh, Trinh Thdnh COng cing qudn dQi vd ngudi cira Ong ta ttl tinh Phric Kidn qu6 nhd rrit lui qua Ddi Loan.

Ong dudi ngrrdi Hd Lan ra kh6i tl6o. Trinh chi dinh 6 Ddi Loan trong mQt thdi gian drl dd tap hgp 14i h1c lugng rdi lai d6nh hoing dd nhd Thanh, nhrrng 6ng ta chdt dQt ngQt, dd lai vi tri l6nh dao cho ngudi con trai khdng c6 tdi bhng cha. QuAn linh cira hodng dd nhd Thanh dudi theo nhfrng k6 ndi loan ddn Edi Loan vd d6nh b4i ho. Nh6m thuQc ha cria Trinh cbn sdng s6t d lai Ddi Loan sinh sdng.

Trong nhfrng nim cudi thd kf mrldi chin ddu thd kf hai mddi, b6c si Tdn Dat TiOn lSnh dao mQt cuQc cdch mang d Trung Qudc, cudi cr)ng da lAt dd duoc nhd Thanh thdi n6t vd bdt luc rdi thdnh lQp ntldc Trung Hoa CQng Hba ndm 1911. Nhtrng viQc thdnh ldp ndn C0ng hba khdng mang lai ndn hba binh. Vd co b6n, Trung Hoa ld mQt qudc gia c6 nQi chidn trong sudt c6 thd ki hai mdoi. Trtldc ti6n, nhidu trrdng linh hing manh vd tham vong nhdt d5 ph6i chfu khudt phgc. Sau khi ho khudt phuc, chi cbn hai luc lrrgng chinh & Trung Qudc d0'i khdng nhau: chinh quydn nrldc Trung Hoa CQng hod, drrdi su l6nh alao cfia nglrdi kd nhiQm Tdn D4t Ti6n, Tudng Gidi Thach, vd nhrlng ngr-Idi cQng s6n, do Mao Trach Ddng l6nh dao. CuQc chidn ddu d6m m6u gifra hai luc lugng ndy tld bi gi6n doan bdi cuQc xAm hloc cria NhAt trong chidn tranh thd gidi lAn thrl hai. Ddn cudi cuQc chidn ndy, nhfrng ngudi cQng s6n cltroc Nga cung cdp v0 khi vd trang bi d4n duoc tloat

246 |

Nu zHUA

ngrldi Nhat. Luc ltrong cria Ttrdng bi d6nh bai tr6n moi mdt trAn vd Ong ta buQc phdi nit chay cDng hai tri6u thuOc ha sang Ddi Loan dd tflp hop lai lrrc lrrong. ilr,roc cria

nit

chay sang Ddi Loan tnJdc ddy, vd bAy gid cfrng vdy, duoc cdc l6nh dao cria Trung Hoa CQng hda (ROC) xem ld mOt phrrong cdch tam thdi. Gidng nhu Trinh Thdnh C0ng, hq dU clinh tAp hop lai luc iuong, quay lai clai luc, vA trd thdnh chinh phii hop hidn cfra Trung Qudc. Td ndm !949, Trung QuOc dai luc chiu srr kidm sodt cria ddng CQng s6n Trung Qudc drrdi crii t6n nddc COng hda Nhdn d6n Trung Qudc (PRC).

CuQc

ROC vd PRC ddng ! vdi nhau vd mdt sd didm co brin. Ho ddng f rbng chi c6 mQt Trung Qudc. Ho Cldng f rXng d6o Ddi Loan ld mdt tinh cria 'lrung Qu6'c, kh6ng phdi ld mdt qudc gia riOng biQt. Ho ddng )i rdng chi c6 mdt chinh phfi hop hidn cria ngddi Trung Qudc. Ho chi bdt ddng vd vdn dd ai dai di6n cho chinh phir hop hidn dv.

Trong nhfng ndm sau \949, nhfrng ngudi DA.i Loan ludn sdng trong moi tle doa bi phia luc dia xam chidm. Gid day tdi hdy cdn nhd ngdy nh6 dd tirng nghe binh linh di6u hdnh qua ph6'hrit vang.

Brio vQ Ddi Loan vr dai cria chring ta.

Ddi Loan vl dai cria chfng ta, Noi dAy ld mi6n ddt xanh ttroi cria nbi gi6'ng chring ta...

BAo vQ

Nhidu ndm troi qua vd. cu0c xam chidm dd, khOng xdy ra, m0t y thrlc v6 srtc manh ldn dAn a Dai Loan. Thdi ni6n thidu cfia tOi, ldi bai hdt md crlc binh si h6t de ddi thenh: Tdn cOng! Tdn c6ngl Tr& lai Dai iuc.

Eai luc ld nhd ciia chring ta...

. I Sit c6 l6p ngoai giao vi c6c s6ch ltrgc chinh tri m6i I

Nhrrng vdo ndm 7979, Roc, mOt thdnh vi6n siing lap crla Li6n HiQp eudc, da bi truc xudt kh6i td chfic ndy vd pRC chidm ldy vf tri dai di6n hop hidn

sV BUNGud xrun

ri

cutDAr LzAN

|

247

cira ngudi Trung Qudc. d phuong TAy vd thd gidi thrl ba, quydn luc chinh tri cira ROC bdt tldu suy ydu khi c6c qudc gia nhQn ra thuc td vd srJ kidm sodt ciia cQng s6n ddi vdi tuyQt d+i b0 phan lnnh thd vd ddn tQc Trung Qudc.

Khi d6, lSnh clao cria ROC lidn thay tldi chidn thu4t cira ho ddi vdi PRC. Nhrr chring ta dd bidt, chem ngdn cria ngrrdi Hoa ld hdo hdn khOng chidn ddu khi cdm chdc thdt bai; anh ta sO kh6ng tdn cdng vdLo sftc manh cira k6 thD. Linh dao ROC, hidu rhng hq khdng thd canh tranh drloc vdi PRC vd dnh hrrdng vdi c6c qudc gia tr6n thd gidi tr6n mdt tr{n chinh tri, til b6 chinh s6ch kh6ng li6n hQ ngoai giao v6i bdt cit qudc gia ndo cOng nhAn PRC. Ho chon chuydn cuQc ddu tranh sang linh vdc kinh td. Nrrdc CQng hda NhAn dAn c5 thd to ldn vd hing m4nh, nhung nghbo. Ve khi phii gdnh vdc mQt sd ddn tr6n mdt ti ngudi cing mQt ndn kinh td xd hQi chfr nghia i ach, n6 sd cbn tidp tuc nghbo.

Chinh quydn Ddi Loan th0ng qua mQt chinh sdch khuydn khich kinh td ph6t tridn bbng moi cdch c6 thd. N6 trjc tltioc tQp trung vdo viQc phdt tridn mOt ndn kinh td manh, phrit tridn ngoai thrtong, vd tich lfry dr1 trfr ngoai h6'i. Ngdy nay, tdng lrrgng giao dich hdng ndm cria Ddi Loan Id mQt lLrgng hdng h6a tri gi6 120 ti dOla vd qu6'c gia nb.y dd tich lfiy drroc hon 80 ti tldla du trfr ngoai hdi. Sfrc manh kinh td mdi ndy ld nhdm dd ldm cho Ddi Loan trA thenh mQt ddng minh thu hft hon ddi vdt c6c qudc gia tr6n thd gidi.

Khodn ti6n dtr trf c6 thd le nhhm dd tdi thidt Trung Qudc sau khi c6c l6nh d4o ROC mQt ldn nfra ndm quydn 6 dai luc. Di sao di nila, ho ludn khdng s5n ldng chuydn nhidu tidn drr trrl sang vi6c phr4t tridn hay duy tri co sd ha tAng cfra Ddi Loan vdn dang cdp thidt, chSc chdn bdi ho luOn xem Ddi Loan ld mQt cdn cfi tam thdi.

Thdnh qu6 ctra chinh sdch mdi ndy dd s6p ddn hic thu hoach drroc. Gdn d.6y, c6c nrl6c Belize vd Liberia dd nit lai su c0ng nhAn PRC dd ring hQ ROC. Guinea-Bissau dd cOng nhAn ROC, dir vAn cd duy tri mdi quan hO vdi PRC cilng hic. Nhfrng nrJdc ndy ld nhfrng nddc nghbo thuQc thd gidi thit ba vdn cAn ban bd ndo c6 thd gifip ndn kinh td ydu d't cfra h9 tdn i;ai. Ngdy cdng c6 nhidu nddc trong sd d6 thdy rhng ROC ia m6t sd lua chon tdt hon

248 |

Nr-t

:HUA

PRC. HiQn tai, Roc dang tim kidm ban bb 6 noi md ngudi ta c6 thd it cho rdng c6 khd ndng tim drroc nhdt, trong c6c qudc gia khdi cOng siin D6ng Au. Til ndm 1988, giao dich thuong mai vdi D6ng Au dd tdng gdp ba ldn.

VtIa qua, ngan hdng Tokyo loan brio dang c6 kd hoach md m6t vdn phbng d Dei Bdc. Ngan hdng Trung Qu6'c, ngan hdng nhd nudc crja pRC, da tle doa s6 khdng tidp tuc mdi quan hQ vdi ng6n hdng Nh4t ndu ngan hdng ndy tidp tuc theo dudi kd hoach cfra minh. Lric nhfrng didu ndy dang duoc vidt, ngan hdng Tokyo da kh8ng dinh lai li ho s6 m6 vdn phdng 6 Dai Loan.

Didu niy cho thdy mQt str thay ddi thdi dO 16 rQt cfia phia chinh quydn Nhat. Mdc dir, nhin bd ngodi, day ld mQt vdn dd thu6c khu vrJc tu nhdn, thdt srr khong c6 khu vl{c trJ nhan thuAn tuf trong ndn kinh te NhQt B6n.

NLrdc cd ndy cira ngan hdng Tokyo d6 duoc tfnh toiin ky, chdp thuan ngdm vd khuydn khich kfn ddo bdi chinh phri Nhat B6n.

r It^mOr o0l rAc rHrJdNG MAr rdr I

cdc cdng ty My kinh doanh tai chau A aa *ram phii ra rdng ngrrdi Dei Loan thich hdng h6a cria Mf. Chinh quydn Dii Loan dd thrJc hi6n m6t n6 luc thign y mE cira thi trddng nOi clia cho hang h6a ngoai qudc. Tu 1985 ddn 1989, hdng xudt khdu ctra My vdo Ddi Loan tdng tit 4,7 ti l6n 12 ti. Nhfrng mrlc tdng tham chi cdn dn ttrong hon se c6 thd dat duoc ndu c6c cdng ty Mi ndng dQng hon trong cdch ho tidp c4n thi trudng ndy. Di ngrrdi Ddi Loan dd md ct?a thi trddng tri6c srj de doa cira Hoa kj', chinh ngrJdi Nhat m6.i duioc hrrdng phdn loi l6'n hon tii chinh sdch mdi ndy, don gi6n b6i ho theo dudi ttri t^rdng Ddi Loan 16o ridt hon ciic ddi thri M! cira ho.

r It'lt DI SAN NHAT NgLtdi Ddi Loan s6n ldng thrla nhdn m6n nd cfia Ddi Loan vdi nrrdc

Mf

vd

nhrlng tro girip kinh td thdi hau chidn. Nhung Edi Loan cfrng mang no Nhat Bdn vd nhfng ich loi md ho di trao cho Edi Loan mQt ciich khOng chtr tAm trong giai doan ho kidm sorit d6o ndy.

s(J BUNG Nd

xtNn rn cua DAr L1AN

|

249

Nhat gidnh quydn kidm sodt DAi Loan til hodng dd nhd rhanh ndm 1895 nhd HiQp rrdc Shimonoseki (Hi6p rJdc M5 Quan). Ngrrdi NhAt thoat cldu dinh kidn thidt nrJdc ndy thdnh mdt thudc dia nOng nghiQp ld chinh, nhung 'd sau ho bdt ddu thdnh lap nhidu cdng ty sdn xudt kh:ic nhau d d6. Kh6ng cho rhng Ddi Loan c6 thd lai trd thdnh m6t cdi gi kh6c hon Id thuOc dia crla Nhat, ngrrdi Nhat rdt manh tay dAu tu phdt tridn co sd ha tdng tr6n d6o. Ho xAy drrng clrrdng b0, dudng sdt, cdu, cdng, trudng hoc vA b6nh vi6n.

Ho phdt tridn hQ thdng di6n thoai di6n b5o. vdi mdt mfrc d0 ldn hon bat cit noi dAu 6 DOng Nam A, nhfng tidn bQ nAy thodt duoc srl tin phd trong cudc chidn tranh thd g'id'i IAn thrl hai.

Nhrrng cbn hon nhling czii tidn vd vAt chdt nhy, ngudi NhAt da dd lai phia sau mdt cOng ddng dan cd chiu 6nh hudng sAu sdc cdc quan clidm cfia ngrrdi Nhat v6 t<9 luat, srl chdm chi ldm vi6c, va su hgp tric. Ngrrdi Ddi Loan c6 v6 gidng ngudi Nhat hon ld gidng ngddi rrung Qudc v6 lbng khrit khao tidn b6 vd khd ning tidp nh4n thay ddi cOng nghO. N6n n6ng nghi6p Ddi Loan hi6u qud hon nhidu so vdi ndn nOng nghiop cria Trung eudc clai luc; mQt trong nhfrng lli do cira vi6c ndy le ky thuat canh tdc khoa hoc vd tham canh hoc duoc cria ngudi Nhat.

. I ubN KrNH rf xruu DoANH MAo HrCM Ndn kinh td ciia nrrdc Nhdt hiQn dai dua tr6n m6t vai tap dodn cOng nghiQp khdng ld thuQc nhidu rrgdnh, hoat ddng trong mO'i li6n h6 chit ch6 vdi chinh phu. N6n kinh td Ddi Loan drra vdo hdng van doanh nghiOp nhu nhd srin xudt ctd choi kia, nglrdi da ddn M! v0 trang hai tr] tidng Anh vd m6t vali mAu dAy nhrlng sdn phdm tdt, 16.

Ngudi Ddi Loan thuOc vdo loai nhfrng nhd trr bdn nhi6t tinh nhdt thd gidi.

O oai Loan, ngrrdi ta vAn tin rXng m6t cd nhan chi cAn c6 rJdc mo vd khri ndng ldm vi6c chdm chi se c6 thd dung n6n mQt dd chd. MOt ngudi nhrr v{y c6 thd do ddng tim duoc su irng hO vd tdi chinh cfrng nhu v6 tinh thAn d Ddi Loan bdi cdc doanh nhan khdng ph6i ld nhrlng ngudi duy nhdt tin vho gidc mo; moi ngrrdi ddu tin.

250 |

.

NocHUA

I gu Hua (Hd huâ&#x201A;Ź) I

Hu hua c6 nghla ld hai b6n cr)ng c6 loi. Ld mot td chrlc, Hu Hua c6 thd so sSnh vdi mQt hiQp hQi tin dung*. N6 tluoc tim thdy d bdt c(t noi nio c6 ngrrdi Trung Qudc. N6 cfrng drroc ngtrdi Nhat vd ngddi Tridu Tion chon sfi dung, nhtrng khong 6 ddu n6 chloc 6p dung chit chd cho bbng d Dei Loan.

T6m trdn mudi ngudi Dei Loan tham gia Hu Hua' D6 Ie c6ch tao ra nhi6u ngudn vdn chung nh6 bbng crich t4p hop cric nh6m ngudi lai vdi nhau dd g6p nhfrng khoAn tidn nhdt dinh hdng thdng cho mQt td ch(rc phi chinh thftc; muc dich ld tro vdn cho c6c dr1 6n khe thi ctta c6c thdnh vi6n cria n6. Hu Hua c6 thd tei tro cho doanh nghiQp mdi thdnh lfp hoSc viQc md rdng doanh nghiQp, viQc mua nhd, hay cho viQc hoc tai Mf cira con c6i mOt thdnh vi6n ndo d6' Didu quan trong vd Hu Hua ld n6 khdng do chinh phfr kidm so6t. N6 cluoc qufln tf theo cdc nguy6n tdc truydn thdng vd drra tr@n chfr tin. Trong Hu Hua, nhdn td con ngudi khOng bao gid duoc t6ch rdi kh6i c6c quydt dinh vd

tdi chinh.

Hay tu6ng trrgng mQt nhan vion ngan hdng tlidn hinh ddi dien vd'i anh ban s6n xudt tld choi cria ch6ng ta. Anh ndy c6 mOt chidc m6y thic khudn nhua vi mOt dAy chuydn l5p r6p gdm nhfrng ngudi cirng ld.ng, r6p c1c m6n dd choi trong thdi gian r6i crja ho theo kidu khodn sAn phdm. Anh cdn c6 dir ti6n dd mua mQt chidc m6y tdt hon vit cho mQt chuydn di My noi anh tin rhng minh c6 thd b6n tlrroc rdt nhi6u loai dd choi ndy. Anh chi bidt hai tir tidng Anh. Theo ban thi quydt dinh cria vi nhdn vi6n ngdn hdng didn hinh kia s6 le gi?

Nhung trong hqi Hu Hua crja anh ta, nhd sAn xudt dd choi tluoc bidt ddn nhrr 1d mQt ngrldi gidu nghi lUc, thdng minh vd trung thrrc. Hon nlta, mQt sd thanh vi6n cira hQi c6 thd that sr,r l5p r6p nhffng m6n dd choi nhy trong thdi gian r6i cfra ho; nhidu khi n6ng ho sO gi6p anh ta sang Mf, noi n$rdi ta bidt gidc mo sE thdnh str thQt. Lo4i hinh ddu tu mao hidm vd ph6 c6ch ndy cfra gi6i binh dAn chinh Ih bi mat cria su ph6t tridn kinh td thAn k) cira Ddi Loan. * credit union: mot td chrlc tin dung cho cric thdnh viOn vay vd'i l6i sudt thdp (ND)

sU BUNG

t

I

Ca. c6 nhdn

wd xrwu rE cue DAI LIAN

|

251

li ddy chu$n Hp r6p

Trong mQt chuydn thdm Ddi Bdc gdn dAy, tdi quydt dinh tldn mOt di tich lich sfi qudc gia. Khi tr6 tidn v6, t6i nh4n thdy c0 g6i trong qudy c6 mQt m6 c6c minh gh6p bbng nhua nh6 xiu md cO rrip lai khi cd khdng bdn rOn vdi kh6ch. Sau d6, ngodi chg rau, tOi nhAn thdy di6u trlong ttr vdi nhfrng ngudi budn g6nh bdn bung. M6i ngtrdi ddu c6 mQt cdng viQc kidu khodn s6n phdm ndo d6 dd ldm khi khOng bQn khrich hdng. d Trung Qudc tlai luc, nhfrng ngtldi ndy c6 16 s6 tlang thudng trd, chuyQn g6u hay cloc b6o. Trung Qudc kh6ng c6 cdc cdng ty td nhdn nh6 tld thu6 ho theo kidu ndy vd cho ho co hQi c6 th6m thu nhQp. ChSc chdn ld khdng c6 didu gi khuydn khich ho ludn bAn rOn ldm viQc. 2.\1

CAI GIA CUA PHEP MAU KINH TE DAI LOAN

0 nhi6m m6i trudng phdt tridn kinh td cria Dii Loan khOng ph6i khdng c6 cdi gi6 cria n6.

Mdi trddng bi hfiy hoai vd cho tdi nay, kh0ng c6 mQt sd quan tdm thQt srl ndo ddn mOi tnldng. Gdn dAy, mQt nhA. trr b6n cOng nghiQp gidu c6 cira Ddi Loan dd ddn n6i chuy6n v6'i sinh vi6n cfra mQt dai hoc Ddi Loan. Sau bii n6i chuyQn, Ong ta trit ldi chdt vdn cira sinh vi6n. Kinh trong tudi tdc vd clia vi cfia 6ng ndy, c6c sinh vi6n tldu nh6 nhdn vh cung kinh; nhtrng c6 mQt thanh ni6n h6i li6u c6 thd ldm gi d6 dd gidi quyet vdn dd khi thei tU nhd m6y cfia 6ng, 6 ngay phia trdn gi6 cira sAn trddng. Khi thai thodt ra tir quri trinh chd bidn nhrla PVC; chirng khdng chi c6 mii kh6 chiu md cbn c6 thd c6 hai & mQt mfic d0 ndo cl6. Nhd tu bdn c6ng nghiQp d6p lai rXng m6i thd h0 c6 nhfrng kh6 khin md n6 phAi thich nghi. Thdi dng cbn tr6, dng n6i, d6 ld mu6i. Ngudi ta buQc phdi tao ra kh6i bhng c6ch d6't c6 khd hic chang vang dd dudi mu6i. O.tg khuyOn sinh vi6n nOn chdp nhfln nhfrng kh6 khdn cira thd hQ anh ta; co thd cria nhfrng ngtldi tr6 tudi niy s6 thich nghi iluoc vdi khi thai PVC cfrng nhu cd thd cria dng vdi kh6i ddt c6.

Sqr

252 |

NrJ

:HUA

quanh Ddi Loan, tdt ce d6u Khong khi, s6ng ngdi, ao hd vd virng bidn bao iirn bdi bi 6 nhi6m nang nd*. 0 mOt sd ving cria Ddi Loan, mat ddt bi sut kh.ng cbn c6 thd qu6 nhi6u nrrdc ngdm da bi bom 16n. d nhi6u dbng sdng, tim thdy cd nila.

. I rgi ph?m

Dai Loan' Hai mttoi nam tnJdc, tQi pham hdu nhrr chua duoc bidt ddn d Ngdynayc6mQtsrlph6td4tngdmcrjabontQiphamhungtdn.Trongsrl ngudi bi b6 phdt clat dOt ngOt crla Ddi Loan, khong tr6nh kh6i viOc mQt sd ho' mqt iai phia sau. Vd'i qui ngot cria su gidu sang bdy ra kh6p noi quanh

,dtrorrgtl6trdthdnhtQiph4mhbnggidnhduoccirac6i' Binh Khi t6i cdn tr6, quAn dQi dUoc c6ng nh{n ld nghd nguy hidm nhdt. c(t linh chd doi bi n6L vdo cuQc chiSn vdi bon cQng s6n xAm lloc vdo bdt

nght. Tuy nhi6n, rric ndo. czinh s6t c6 it vi6c ph6i ldm vd it chuyQn dd lo sdng cria ciic cu0c ngdy nay d Dai Loan, bqn tQi ph?m mang sfng m6y vd ph6i ldm hay phii c6nh sdt th{t bQn rQn vd nguy hidm. Binh linh it chuyQn lo nghr.

.

I

cO phf,i moi n$trdi dbu vui?

faGiaLuo(D?igialac),dichtheonghiadenld..moingUdid6uvui,,,ld cA t6n cfra mQt loai trirrtr "d sd bdt hop phdp vdn li nidm dam m6 crta hdt tam tri ngrldi Ddi Loan vdi do 6nh gidu l6n

nudc Ddi Loan. N6 cho6n Chdng trlc thdi. Cdc nghia trang d Dei Loan khong cbn bi b6 mdc vd dom' ho nhtrng con sd cldy nhfrng ngrrdi nguyC., cAu linh h6n cfia td ti6n ho cho bfra tiec dn cloat gi6i. Thong thudng ngrrdi tr(rng thudng s6 td chfrc mot nglrdi mung vQn may cfra minh; nhung phbng tiec s6 ch&ng c6 at ngodi tidn chfi ti6c, nhrlng ngudi bdi ban phuc vu hdt m6n cao ldong m9 vi d6t ndy ddn m6n khdc, vd nhitng hdn ma l6ng 16, vd hinh, nhfrng vf kh6ch

mdi duy nhdt.

sd BDNG ud nNn

rii cue BAr noau | 253

MrlcdQngtrdiDdiLoanbi6m6nhb6iTaGiaLuoldtriQuchifngctiamot di6ugid6khOnghodntodndringtrongcuQcsdng6DaiLoan.Nhidungddi tudng lai vdo cong t'iCc hdng nBdY' i14t ctlgc ba bc bdn phQn ctia minh trong

cdmaymongmanhciamQtconsddoatgi6i.Tdic6docbdib6ov6mot ngrlditldndngc6giadinh,ngudided4tcrJdcm6ntidncudicirngcr}aongta

vdoxdsd.Ongtadrrilinhs6t{s6lndukhOngthSnggirii.ongtakh6ng sd tr(rng thudng drroc th6ng b6o'

dd xem con chiu ndi viQc di -rJ;* i.rung ?nnurrg di, di xudng xem sd trirng di. Ndu sd ch6ng ta vi thd 6ng ta naolo vui thong tning, cup di lai'" vdi nidm tr6ng, cfi dd di m6. Ndu chring ta

chdtngdt,Vdongtakh6mphdra,h',g,dhoil6trfinggi6i.Trongcdnphdn bb ta' chdng bh aO. ffidu itrAm hdnh dOng crja .friA. ,oi aarn ta bd khich,

vh mdt m+ng' ,O cfia sd cdn hO cria ho xudng sdt md cbn "-nat vQng' nhfrng k6 khOng chi tu Chuy6n nhiing k6 thdt bai tuyQt cr'i"h quydn thdv Ta Gia Luo ld gidt c6 gia ninh;n"r;;; ad.r"lrr-1 tiJ". bdi ho ild nsuns ph6t hdnh tr6i phidu n6i ddn ;;n"; ,,gnii; dd vdn mQt phSt hdnh tr6i dugc ldy tU sd ,u,i v}ro ngdy con sd trring thuang thoat clAu choi tftd ng[n ch4n duoc viQc tham gia phi6u. Nhrrng na"ft aO"g ndy ch&ng trrong tu do dJrgc r(rt ra til c6c tr6i phiSu nay nghy ndy sd con c6c xd s6. chinh quY6n Hong Kong Ph6t hdnh'

.

I trdtt thud I

Trdnthudlbmqttrbchoikh6cdrrgcchoihAunhucflngrdngr6ivdhdo rdt ptrd bidn cria Gitr hai bQ sd s6ch kd to6n td viec

hirng nhtr Ta Gia Luo.

cdcdoanhnghiQpDdiLoan'tU"g"hu"iQctnngtidnchonhAnvi6nthudvu vdodip16hayvaobdtcfkhindoc6dip.T6ibidtmqtb6csiDbiLoanc6 cria vo 6ng ta rdt phat d4t' NhiQm vU quan trong nhdt mQt phdng m4ch

trongviQctrOng,,o*.o,,gvieckinhdoanhctiahglde4p'']u,"g$dtrloua vien thud vu kh6c nhau, nhitng

cho nhidu nhdn v}ro c6c thdi didm thich hop xuyan di sdch kd to6n cria ho. Bd ta thrrdng ,e ,roi uat thdm c6 o*J" ngtrdi vd tdt am iich' bi b6 hdt moi viQc dang ldm

khdp thd gi6i, il;;* "ao ain qud quan trong nhdt trong ndm' quay vd Ddi Loan cho dip ting

254 |

NocHUA

6ng b6c sr nd.y n6i vdi tdi rhng dng ta khai bdo chi mLldi phdn tr6m thu nhap thQt srl cria minh. Ndu dng ta ph6i khai b6o mrlc thu nh4p thuc td, thi gidy b6o thud cria dng ta sd cao hon gdp mudi lAn. DI nhi6n, khdng ph6i tdt cri moi nhAn vi6n thud vu ddu chdp nh{n quA ciip nhu vQy. Nhidu ngddi m6n crin n6 lrrc thu cho drroc sd tidn thud cbn no vd mQt trd choi mdo vdn chuot bdt dAu gifra ngtrdi nOp thud vd ngudi thu thud. Thdng thtrdng mQt nhan vi6n thu thud s6 ngdi tai mOt doanh nghiQp hay mdt vdn phbng hdng nhidu ngdy ddm sd ngudi ddn vd ili vd ghi chri cdc vu giao dich. Ong ta tinh todn tr} nghiOn cftu cfia minh sd tidn mdt thu dugc th4t srl c6 thd Ie bao nhi6u, nhdm x6c dinh mrlc d0 gian lan cfia doanh nghiQp.

.

I xHu WdN LAC rHU

Bdt chdp nhidu vdn dd bao vay Dhi Loan, c6 mQt sd khu vtic md chdi lrrgng sdng kh6ng thd tdt hon.

Khi h{u can nhi6t ddi cria Ddi Loan va ciic phuong ph6p canh tdc khoa hoc da tao ra ngudn luong thuc hon hin vd moi mdt so vdi thuc phdm d dai luc. N6 khOng phai tny thuoc theo mDa nhtr thtrc phdm s6n xudt d tron phia bdc. Vdo mot ngdy binh thrrdng, c6 khodng vdi mrJoi loai dr-ra khric nhau bdy brin trong cho. Cric ki thuQt lai gidng vd trdng trot ti6n tidn da tao ra hoa qu6 va. rau c6i nhi6u nudc hdn, ngon hon vd to hon so vdi vdi ndm trrrdc d6. ciich ndu 5n kidu Trung Qu6'c ngon nhdt khdng ph6i d Trung eudc, md ld 6 Dai Loan. Edi vdi ngddi sdnh dn, Edi Loan ld thi6n iludng. Nhfrng ngudi di theo Ttrdng ddn Edi Loan ddn til khdp moi midn Trung Hoa. d oai Loan, ngt/di sdnh in c6 thd tim dtroc moi kidu ndu in Trung eudc trong mOt khu vrJc vdi khu nhd. Didu niy chi thing d Dei Loan; nhidu ving d Trung Qu& dai luc, cdc nhd hang chi phuc vu nhitng m6n truydn thdng ctia vilng d6. d aai luc, ndu thich m6n dn Trl Xuy0n, phai di ddn tinh rf Xuyon dd dDng.

sU BUNGNd

r t,/ I CAC CAP CHINH QIIYEN

nwnrE cueDAr LzAN | 255

I

Dd hidu duoc chfnh quydn vd b0 mriy chinh quydn quan li6u cira Ddi Loan, didu quan trong Id ph6i hidu ring RoC drroc xem la. chinh quydn qudc gia cria todn Trung Qudc, tam thdi bi ddy kh6i vi tri cdm quydn d dai luc bdi nhfrng tinh hudng ngodi tdm kidm sorit. Chinh phri Ddi Loan ld chfnh quydn dia phtrong cfra Tinh Ddi Loan. Thdnh ph6'Ddi Bdc va Kaohsiung cfrng c6 cdc chfnh quydn tlia phuong tnlc thuQc chinh quydn trung uong vh khOng chiu srJ qu6n llf cfia chinh quydn tinh. C6c thi trtrdng c&a c6c thdnh phd nay c6 cing quydn hdnh ma thdng dd'c Ddi Loan c6 d nhfrng noi khdc

trong.tinh.

r I ounu odm rAr rndNc rvHdr cho ddn n6m 1986, Roc ld chinh quydn dQc dang. D6ng KMT n6m moi quydn luc. Tham chi ngdy nay, dr) hop phdp, cric d6ng khric chi thd hiQn srr ddi kh6ng rdt nh6, dr) om sbm vd mdu mb, ddi vdi cric chinh s6ch cfia KMT. cdc cuQc cai co dm r vd thuong cing chdn ha cing tay dt phd bidn gitta c6c thdnh vi6n cria c5c d6ng tldi lap tr6n sdn tba nhd qudc hQi.

vdn tld chfnh tri bdt dn nhdt ld cdu h6i vd tinh trang tddng lai cfra Ddi Loan. c6 ph6i n6 v6n d trong tinh trang bdp b6nh vd chinh tri cfia m6t chfnh phfi bi luu tldy? c6 mQt thidu sd thich chdp nh4n thuc td c6 hai Trung Qudc vd kiSn lap Edi Loan nhu mdt qudc gia dQc lQp, t6ch biQt kh6i Trung Qudc dai luc. cA KMT vd nhfrng ngudi c6ng s6n ddu kich liQt ph6n ddi )? kidn ndy. PRC da cOng khai de doa s6 can thiQp quan sd ndu mQt chuydn bidn nhu vay duoc thtrc hiQn. TuyQt dai da sd ngtrdi rrung eudc cfrng phdn itdi rlQc lap cfia Ddi Loan. Ndu c6 mQt vdn d6 ndo d6 md hdu hdt moi ngudi ddu ttdng tinh, d6 ld chi c6 mQt Trung eudc. cdc nhd lSnh dao Roc chua bao gid qu6n muc tiOu ban ddu cira ho, d6 Id quay lai dai luc vd thidt l{p chinh quydn hop hidn cira Trung eudc. HiQn nay, chinh quydn Roc v6n chiu 6nh hudng sdu sdc cfra thd hQ nhfng ngr/di

256 |

No IHUA

cl6 thuc su chidn tldu vdi cOng sin. d aui luc, c6c nhd hoach dinh chinh s6ch vAn IA cdc cuu binh cria cuQc V4n lf trddng chinh. Nhfrng hAn thir cd nhAn ng6ng drrdng chinh sdch ngoai giao hop lf trong n5 ltrc t6i thdng nhat Trung Qudc. Nhrrng trong mQt hodc hai thap ki tdi day, thd hQ ndy se di xa. Rdi sau d6, c6 thd, m6t cuoc ddi thoai c6 f nghia hon trong viQc t6i thong nhdt Trung Hoa c6 thd di6n ra.

Khi thdi didm ddi thoai ildn, chi c6 hai vdn cld th4t sr1 cdn ph6i dugc gi6i quydt: Chinh quydn sO c6 hinh thdi gi vd ai s6 ilfng ddu? Muc ti6u md cdc nhd l6nh dao cria Roc nhSm ddn khi tich lfry trJ b6n ld ndng cao vi the thuong lugng cria ho. Vdi hdng ti tlOla trong cdc du trrf tidn mit grli ngAn hdng khdp thd gidi, cdc nhd l6nh dao ROC sE c6 thd bien luan ring ho c6 clidu duy nhdt md Trung Qudc thidu dd trd thdnh mQt cddng qudc kinh te hdng ildu, trJ bin dd ph6t tridn c6c ngudn tdi nguy6n phong phrl vh srl dung Irrc luong lao ddng khdng ld cfia minh.

Sd tdi thdng nhdt Trung Qudc lA mQt vdn dd khong c6 v6 c6 bdt k! gi6i ph6p ro rdng ndo trong hien tai. Nhung Trung Qudc dd ndm nghin n[m tudi. Cac tridu dai da ndi l6n, hung thinh rdi tan vdo c6t bui nhidu ldn.

Bdn muoi n[m chi td mQt c6i chdp nhe ciia mOt soi mi trong chidu ddi lich srl Trung Hoa. Vdn dd ndy cung v{y, n6 s6 trr gi6i quydt.

257

PHAN

BON

NHUrue rE SONG SOT t Ndn vin h6a Tridu Ti6n ld mQt str hda trdn cua 6nh hrr6ng Trung Hoa cd, sfc manh Nhat Bdn vd ldng khdt khao bin s6c dAn tQc. Bi ket gifra hai qudc gia h)ng manh, Tridu Ti6n tidp tuc tdn tai nhd 1o-ng quydt tarn vd y c]hi thudn khldt. Ngdy nay Tri6u Ti6n d5 thrJc srJ ld chinh minh khi trd thdnh mQt ttt'u thrj ldn trOn tljdng qu6'c td.

NHUNG

xE sdNc sor

Nhilng k!'vgng l6n

Cudi cilng da drroc tu do sau bdn mrJoi nim dtrdi 6ch chidm d6ng tdn bao cria Nh{t B6n, vdo cudi chidn tranh thd gi6i ldn thf hai, ngudi Tri6u Ti6n mong chd ddn hic c6 thd bdt tay vDro viQc tdi thidt quo huong bi tdn ph6 cria minh. Tuy nhi6n, ho kh6m phd ra rhng theo mot quydt dinh bi mat gi|ra c6c thd ltlc phuong TAy 6 Yalta, Tridu Ti6n d5 bi chia c5t thenh hai khu vrrc 6nh hudng gdn gidng nhu Drlc va., thQt vQy, c6 chdu Au d6 bi chia cdt, Theo dd nghi cria M!, vi tuydn thf 38 tr8 thenh gidi tuydn gif,a midn B6c chiu stt chi phdi cria XO Vidt vd midn Nam, md sau tl6 sE drtoc c6c qudc gia dAn chri ph,iong Tay irng hQ v6 mdt chinh tri. cfrng nhrr d chau Au, b(rc mdn sdt chdng ngang bdn d6o Tridu Ti6n.

Ndm 1942, My didu khidn c6c cuQc tdng tuydn cr? d Tridu Ti6n dd bdt ddu tidn trinh dQc ldp vd thdng nhdt. Tuy v{y, cdc quan chfic HOi d6ng Li6n Hop qudc kh6ng tlrroc ph6p vdo midn Bdc vd ciic cuQc tuydn crl ctia nrldc Tridu Ti6n cQng hba chi dugc td chfic d midn Nam. Chd d0 cdng s6n do Kim Il-sung l6nh dao, ndm quydn d mi6n Bdc. N6m 1950, dUgc cung cdp vu khi vd khuydn khich bdi xo vidt, Bdc Tridu Ti6n phdt dQng mQt cuQc xAm lrroc midn Nam. Trong vbng mdt thdng, gAn nhtr czi nrrdc Tridu Ti6n d6u thu6c quydn kidrn so6t crja ho. Li6n HiQp Qu6'c

NHTJNG

ri

vgxc LoN

|

259

gfii mQt luc luong thuQc sd chi huy cria Tudng Douglas MacArthur ddn d6nh dudi nhtrng k6 xAm lrroc. QuAn dQi Li6n HiOp Qudc thdnh cdng cho ddn khi quAn clQi Trung Qudc cQng sAn tham gia chidn tranh vd gAy ra tinh trang bd t6c. Sau ba nam chidn tranh 6c liQt, th6a thudn ngrlng b6n mQt ldn nffa tl6t ranh gidi quAn srJ tai vi tuydn thf 38, noi md ngdy nay ranh gidi ndy v6n cbn tdn tai.

Trong thAp ni6n sau chidn tranh Tridu Ti6n, nddc cOng hda Tridu TiOn vAn d trong tinh trang bdt dn vd rdi loan, dud'i su de doa tdn cdng li6n mi6n cfia midn Bdc. Thdng Ndm ndm 1961, Trrdng Park Chung-hee 10n cdm quy6n trong mOt cudc tl6o chinh qudn stl khdng dd m6u. Chd d0 crla Park da gi'.ip qudc gia ndy dn dinh ddn mfc Tridu Ti6n cudi cilng dd c6 thd bdt ilAu cudc tdi thidt kinh td cria minh.

. I ndN coN RbNG Hdn Qu6'c, Dei Loan, Hong Kong vd Singapore dudc goi ld "bdn con r6ng". Ho id nhrfng thO' Itrc kinh td vrla thfic gidc 6 chAu A. Ngdy nay, Hdn Qu6'c ld nddc d6n ddu trong s6'd6 vd chi tlfing h?ng nhi sau Nhat Bdn vdi tu crich cudng qudc kinh td chAu A. O,: tham vgng cria Hdn Qu6'c ld cu6-i cing sd vddt qua NhAt dd trd thdnh cudng qu6'c cdng nghiQp d6n ildu chdu A, muc ti6u trddc mdt la girl vrlng vi tri mdt trong mudi qu6'c gia tidn bd nhdt v6 ky thuAt tr6n thd gidi trudc khi th6' ki ndy kdt thdc.

Trong cuOc chay clua cOng nghiQp h6a vd gidnh thi phdn tr6n thi tnrdng qudc td, Hdn Qudc b6t dAu mddi nim sau Ddi Loan vd mddi lim ndm sau k6 thil cfr cria minh, Nhat BAn. Nhung trong ba thqp ni6n li6n tuc, tdng srin Irrgng qudc dan tinh theo ddu ngudi cfra Hdn Qudc dd tu 75 dola vot ldn 3.800 d61a. MQt vdi ydu to da g6p phdn vdo stt ph6t tridn thAn kj' ndy. Ddu ti6n la quydt dinh c6 chrl tdm cria chinh quydn vd viQc loai tril nghdo d6i kh6ng chAm tr6. Sr-r thinh vugng duoc xem ld vfr khi hiQu qud nhdt dd chdng iai srJ bAnh trddng cfia chri nghia cqng sdn.

260 |

NuUr'tc

re

soNc sor

r li^( I TONG CONG TY HAN QUOC I

Di

sao chdng nfra, chinh quydn cria Park Chung-hee ln mQt chd d0 dQc tdi qu6n su. N6 c6 quydn can thi6p vio cdng viQc cfra gi6i doanh nghiOp vA cdng nghiQp Hdn Qudc nhi6u hon mQt chinh quydn dAn chfi thuAn triy c6 thd c6. Bdi nhfng ydu td co b6n ndy, m6t mdi trrong quan mAt thidt gifra khu vrJc td nhAn vd nhd nrJdc d6 phdt tridn 6 Hdn Qudc. Gi6'i doanh nhAn chAu A thrrdng xem todn b0 ndn cOng nghiQp Hdn Qudc ld mQt thtrc thd khdng ld don nhdt. Ho hdi hudc vi n6 nhrl ld Tdng cdng ty Hdn Qudc.

Tdng c0ng ty Hdn Qudc d4t ra cdc muc tiOu kinh td cira qudc gia rdi san beng con dudng thrJc hiQn nhfrng muc ti6u ndy. N6 kdt hop nhfrng ioi the cria mOt n6n kinh td tap trung vdi srJ hiQu qui cia mAu dich tu do vi loi nhuAn. Ngrtdi Nhat cung c6 mdt mdi li6n hQ tr.Iong tu gifra chinh quydn vd ndn cdng nghi6p, nhrlng n6 bi thric ddy td b6n trong, tU khA ning det ldi ich c6 nhAn hodc doanh nghiQp td nhAn drrdi nhu cAu cfia todn thd qudc den. d Hdn Qudc, moi lien hQ ndy Id do chinh quy6n 6p ddt.

BEi mdi quan hO mat thidt ndy gifra chfnh quydn vd ndn c6ng nghi6p, Hdn Qu0'c trrong ddi dO ding thay ddi cdc r-fr-r tiOn kinh td nhim drip lai nhirng di6u kiQn thay ddi bt't thudng trOn thi trtidng thd gidi cfrng nhrl d chinh

Hdn

Qudc.

Kd hoach c6ng nghiOp h6a Hdn Qudc ban tlAu duoc xAy drlng xoay quanh nhfrng ngdnh cOng nghiQp cdn nhidu nhan cdng ch&ng h?n nhtr ngdnh d6t.

Khi n6 d6 tr,& nOn rO rdng trong nhfrng ndm tlAu 1970 le Hdn Qudc dang mdt dAn loi thd canh tranh trong nhfng ngdnh cong nghiQp cdn nhidu nhAn cdng, mfri nhon dd chuydn sang c6c ngdnh cdng nghiOp nAng vd cdng nghiQp cOng ngh6 cao: th6p, miiy m6c h?ng n4ng, d6ng tdu, diQn trt vd h6a loc dAu. BEi kinh td Hdn Qudc dd ph6t tridn theo clng nhfrng dudng ldi vd'i ndn kinh td NhAt Bdn, bi chi phdi bdi mQt vdi tap dodn khdng ld. n6 kh6ng c6 duoc stt phan chia cira cdi binh ding hon nhrr dd xiy ra d Ddi Loan vd Hong Kong, nhitng noi c6 n6n kinh td chri ydu li dAu tti mao hidm. Kh0ng cd mQt

NH1NG

ri, vguc

row | 261

tdng ldp trung luu r6ng ldn d Han eudc. phan ldn ngudi Han eu6.c qud nghbo, khOng thd tiou thu ddng kd luong hdng h6a do Hdn eu6'c siin xudt.

Bdi srJ thidu hut m6t thi t.rdng ti6u thu n6i dia vd do ngudn tu b6n n6i clia khdng dfi, k6'hoach cOng nghiOp h6a Hdn eudc, til hic mdi b6t ddu, ld hudng vd xudt khdu. chinh nhd giao thdong vdi phuong Tdy md Hdn eudc il6 tim cdch tich lfry duoc tu b6n dd tidp tuc c6ng cudc cOng nghi6p h6a crla minh. vi le d6, ndn kinh td Hdn eu6'c bi tdc dOng sdu sdc lai nnrlng aoi h6i cira Hoa Kj. v6 vi6c trr chinh lai su mdt cen blng mau dich hay ddi mat vdi srJ trr)ng phat kinh td. Nam 1989, chi sd tdng tru8ng kinh td d Hdn Qudc dA gidm trl hai con sd xudng c6n 6Vc.

r

L

I THoI QUAN LIEU THAM NHONG

N6n kinh td HAn eudc cung ddi mdt vdi nhrrng vdn dd khdc nfra. Tham nhfrng lan trdn trong b6 m6y nhd nrJdc quan li6u. Mudn ldm dn d Hdn Qudc, can phdi hdi lo dring ngrrdi. Didu nay hodn toan ld srr that. T6 quan li6u li6n quan ddn vi6c kinh doanh c6 thd hoEc khOng ddng kd hodc hodn todn ldn rit. Ndu m6t doanh nhan phuong Tay thdy c6ng vioc cria mirrh da bi ket crlng do th6i quan li6u, rdt c6 thd bdi Ong ta khOng chi cho dring ngudi, hodc ld 6ng ta da kh6ng chi dii cho ho.

MQt gidm ddc didu hdnh cria m6t c6ng ty c6ng ngh6 cao da qudc gia dA bio tOi "d nhfrng nudc khric , bdt co khi nao chring tdi thay thd cric nhd ph6n phd'i dia phtrong bbng ngudi cira chring toi, viQc kinh doanh khdi sdc ngay. Nhung cho ddn nay, tOi van lrrdng lrr kh6ng bidt c6 n6n ldm nhu vay d Hdn Qudc. cdc nhd phan ph6'i Hdn eudc cria chring toi bidt ngrrdi dd chi tidn ein chdng toi thi khOng, vi thd chring t6i ph6i gitr ho lui.,,

r |Il,,sU' BAr 0N cHiNH rRr. xA --;Hor ?

Thring Ndm ndm 1989, m6t qu6 bom lfia ph6t nd trong vin phdng cfra 0y ban Mau dich Ndng nghiQp Hoa Kj' 6 Seour. D6 rd vu gdn aav ,rrrdt trong mot loat nhrlng hdnh d6ng khring b6'vd c6c cuQc bidu tinh qud khich chdng

262 |

unowc

xt

sdr,tc

sor

chinh quydn Tridu Ti6n cOng Hda vd chdng ngrJdi M! - nhfrng ngtidi bi phe dan t6c chri nghra vd ciinh t6 xem li ddng minh cfra chfnh quyd, nay trong vi6c duy tri mdt Tridu TiOn bi chia cdt.

Nhidu cong ty phtrong Tay ngan ngai kh6ng mu6'n arau ttr ddi han vdi quy m0 dring kd d Hdn eu6'c bdi ddc didm bdt dn chinh tri cira n6.

Trong trudng hop cfia Ddi Loan vd rrung eudc luc dia, srr chia cdt it ra cung ld kdt qud cfra mdt cuQc xung dOt noi bQ cfia ngudi rrung eudc. Ngudi rirau Ti6n mOt sdng no thrlc day thdy ring ngrrdi Mf vd ngudi Nga da quydt dinh rdng sE c6 hai nrrdc Tri6u Ti6n; m6i phia c6 mot Ngudi rri6u Ti6n gh6t cay gh6t ddng stt chia cdt ndy, vd tinh trang "ua.. bdt dn .frirrf, tri s6 tdn tai cho ddn khi dtioc hop nhdt lai thdnh mOt qu6.c gia. Ndu viQc hop nhdt khdng thd di6n ra m6t cdch hda binh, n6 chdc chdn s6 phdi ddn blng con

drrdng quAn sd.

Hai si6u cudng de tlr dua minh vdo bay rap vd gitr chdt Tridu Ti6n d girra ho. X6 vidt fing hd quan su cho Bdc Tri6u Tion cdn Mf giu m6t luc t,irrg quAn srr khdng ld d Hnn eudc. Mdc dil cric ddu hiâ&#x201A;¬u g,a" ddy cho thdy cd hai bon ddu s5n sing nit lui, khdng b6n ndo mudn thrJc hi6n trd6c brii e ring phfa kia s6 brrdc vdo khodng trdng quydn luc duoc tao ra bdi sLr rrit lui cria minh. Nhung c6 16 thd b6 tdc dang ddn c6 l6i thortt. vdo ngdy 4 bh6ng silu ndm 1990, Tdng th6'ng Hdn eu6rc Roh rae woo dd thrrc hi6n m6t chuydn bay dOt xudt vd bi mQt ddn san Francisco dd eap gd Tdng trrdrrg Li6n xd Mikhail Gorbachev vdo cudi chuydn vidng thdm M! cira Gorbachev.

Ciic cu6c thdo ludn cfra ho chi mdi ld thnm dd nhrrng c:inh cfra cho nhtrng cu6c th6o ludn tidp theo di r6ng m&.

r It^Do THI HoA Edn mQt mirc dd gay io ngai, ngddi ddn Hdn eudc da bi do thi h6a. sriu tron mrrdi ngtrdi Hdn eudc sdng 6 thdnh thi. Mot phan trr sd d6 sdng d seoul. chinh phri dang n6 luc ddy liri ldn s6ng di ctr tr) nOng th6n l6n thdnh thi bhng crich xay dtrng lai ciic trung tam hoat ddng kinh td khdp nddc, nhung cho ddn nay hi6u qu6 cria kd hoach ctia ho van chua thdy. Theo drr

NHTJNG

bdo tnrdc khi thd 6 dd thi ldn.

ri

vQxc

roN | 263

kf ndy kdt thric tiim tr6n mrrdi ngrrdi Hdn Qudc s6 sdng

. I l,lcuor rRrbu rrEN B6n d6o Tridu Ti6n drroc crJ tni bdi ldp ldp ngrrdi Siberia, Mdng Cd vd MEn chdu di crl, nhirng ngudi dA kdt hdn vdi crJ ddn bdn dia. Trong thd ki thfr mddi mQt tnldc COng Nguy6n, ngrldi Hdn 6 Trung Qudc cirng bdt dAu di crr ddn brin tldo ndy. Ngddi Tridu Ti6n hop nhdt til sd hda trdn nhi6u ndn vdn h6a kh6c biQt dy.

Vdo giai doan ctia nhltng di dAn ngudi H6n itAu ti6n, dAn cd b6n d6o Tridu Ti6n theo Saman girio, mQt tin ngrrdng cho rbng kh6ng chi c6 con ngudi md ddng vAt, cdy cdi, nhfng v$t thd v0 tri vd gi6c vd cdc sftc manh ttr nhi6n nhrr gi6 vd mUa cfrng c6 linh hdn. MQt chi ph6i cfra dao ndy vAn cbn tdn tai <i Tridu Ti6n ngdy nay. Saman gi6o kh6ng xudt phdt tr] 6nh hrrdng cria Trung Qudc, nhLrng nhi6u truy6n th6'ng vdn h6a Hdn Qudc kh6c phrit tridn td cQi 16 Trung Quoc. Ngodi vi6c hdp thu nhrlng 6nh hudng cira vdn h6a Trung Qudc, Tri6u Ti6n cdn truy6n nhltng 6nh hu&ng ndy sang NhAt BAn. Nhfrng clodn di ddn cd trl Tridu Ti6n dA g6p phdn drra ngrrdi ddn dinh crr tr6n c6c hdn d6o Nhat Bdn. Sau ndy, cdc con drtdng thrrong mai til Trung Hoa cd ddn Nhqt qua Tridu Ti6n ph6t tridn hodn todn tu nhi6n nhdm nit ngdn cu6c hAnh trinh qua bidn ddy nguy hidm.

. I ANu Hudxc cta rnuuc qudc Vd vdn h6a cung nhrr vd dia ly, Tri6u TiOn ndm giffa Trung eudc vd Nhat Bdn. Bdi srr gAn gui, tAm v6c vd tinh cd xua cria ndn vdn minh, Trung eudc ld nhan td dnh hrrdng quan trong nhdt ddn sd phdt tridn cria ndn vin h6a Tri6u TiOn. Anh htr,&ng cfia Nhat Bdn tlrroc dua vdo vdn h6a Tri6u Ti6n vA.o mQt thdi kj' tuong ddi gdn ilay. Trong khi 6nh hudng cfra Nhat la de thdy vd thQm chf cdn ndi bat trong mQt sd khia canh cfra v6n h6a Tridu Ti6n, n6 vdn khOng hdn sau nhu 6nh hudng cria Trung Qudc. Trong nhidu mdt, ngrrdi

264 |

truoNc xn sdtrc sor

Tri6u Ti6n cdn Trung Quoc hon cri ngudi rrung Qudc. Ho v6n gin girr nhrlng phong tuc vd ldi tu duy truy6n thdng vdn dd bi chinh ngrrdi rrung Qu6'c

til

b6.

GAn day, khi xem mQt bQ phim Hdn Qudc, toi da bi dn ttlgng manh trddc chidu sau vd bd rQng cria nhdng n6t trtong ddng vd v[n h6a girra Tridu Ti6n vd rrung Qudc. chuyQn phim ldy bo'i canh rridu Ti6n thdi cd. Kidn trrrc, trang phuc, thuphdp, nghQ thuat,tdt cd ddu kh6ng thd phdn biQt duoc vdi nhrlng gi thuQc Trung Hoa vdo thdi dai d6. Toi nhri thd dang xem mQt bQ phim Trung Qudc ngoai tril su khdc biQt vd ngOn ngfr vd trang phuc cDng kidu t6c ddc biQt cria phu nfr Tridu TiOn.

Ngudi rridu Ti6n tld du nhap moi n6t vdn h6a Trung eudc, bao g6m cd vi6c chon nhrlng cdi t6n c6 vE Trung Qudc. Tidng Hoa ld ng6n ngfr vidt chinh thfic cria Tridu Ti6n cho ddn c:ich nay m6t thd ki. cfrng nhu 6 Nhat Bdn, d Tri6u Ti6n ddn t4n hOm nay m6t ngddi kh6ng thd duoc xem la hoan hdo hodc c6 hoc thrlc ndu khdng th6ng thao ngh6 thuat thu ph6p cira Trung Qu6'c.

HQ thdng giai cdp truydn thdng cria Hdn eu6'c rdt gidng vdi hQ thdng cfia Trung Qudc. N6 bao gdm b6'n tdng ld'p. Tdng ldp hoc gih E vi tri cao nhdt gdm moi cdng chfrc, quan chfic, vd nhring ngrrdi c6 chfc vu trong qudn ddi.

Tdng ldp chuyon vi6n tidp sau v6 tdm quan trong. Ndng dan vd tho thir cong ld cdc thdnh vi6n thudc tdng ldp thrl ba. TAng ld'p thdp nhdt gdm nhfrirg ngddi idm viQc tay chan hodc nhfrng cdng vi6c chdn ldm tay bin: ngddi phuc vu, ngudi girip vui trong ctic 16 h6i, vi du thd. con dudng duy nhdt dd thdng tidn trong xd hdi trlng tdn tai trong hQ thdng giai cdp Trung Qudc khdng tdn tai 6 Tridu Tion. Ky thi ctd tltroc nhan nhfrng c6ng vi6c quan trong chi drroc md cho nhrrng ngddi sinh ra thu6c tdng ldp hoc gi6.

MQt ngudi rri6u Ti6n thuOc tAng ldp thdp kh6ng thd nang minh l6n bhng thdnh tfch hoc tAp. HQ thdng giai cdp cfia Tridu Ti6n hdu nhrr bidn mdt dlrdi rich chidm d6ng cfia Nhdt BAn vdo dAu nhiing ndm 1990. Ngudi NhAt ddi xfi ta.n bao vdi moi ngudi rridu Ti0n, kh6ng ddm xia gi ddn dfa vi xd hQi. MQt vat l6i thdi vao

NH'uNG

ri

nrla sau thd ki hai muoi, hQ thdng giai cdp di khOng tU ph6ng viro cudi chidn tranh thd gidi lAn thfi hai.

vgNc

t6i

row | 265

lQp sau gi6i

. I Auu HrJdNc cta ono xndNc I

Dir dao Phat le qudc giSo trong nhidu thd ki, qua nhidu tri6u dai d TriOu Tien cd vd hi6n vAn c6 nhidu tin dd & tlAy, Khdng gi6,o, ch v6 mbt t6n giSo iAn tridt hoc vd tr{t trr xi hQi, d6ng mQt vai trd quan trong hon trong srr phdt tridn cla cdc gi6 trr Tridu Ti6n. Gia dinh ld don vi co b6n cria xd hQi Tri6u Ti6n, vh, thsm chi cbn nhidu hon thd d Trung Qudc, c6c m6i quan hQ gia dinh dttoc x6c dinh theo cdc nguy6n tdc ctia Khdng gido.

T16 con Tri6u Ti6n duoc nudi day theo m6t chudn muc khdt khe. Srr phuc tDng phdi ld tuyQt ddi vd khOng th6c mdc. Ddn roi nghi6m khdc vd thudng xuy6n ld chuyOn binh thrldng. T16 con ld tdi sdn thudn tfy cria cha me vd khdng c6 quy6n co bdn nho. Chfnh tr) hat mdm cria srr ddng tinh vd phuc tilng ay md nhffng quy tdc khric crla Khdng gido drroc hinh thdnh. Nhtrng d(ra tr6 ddoc rdn nghiOm khdc bdi cha me, chring ldn l6n dd thay cha me chring d kh6p noi. Ch(rng phqc tirng lSnh clao, chdng, vd sd m6nh cria minh.

Chdng c6 gi Id thuQc vd bdn chdt Tri6u Ti6n hay thAm chi chAu A vd su nhrin nhrrdng, coi trong uy quydn, bdn ph4n lhm con hay thuydt dinh mQnh. Nhlrng ngudi phtrong TAy duoc nudi day theo cing nhfng nguy6n tdc dy se thd hiQn nhltng phdm chdt gidng nhu vdy.

TuAn theo cdc gid tri cr-ia Khdng gi6o, nhiing cd nhAn c6 hoc drloc trong nd trong xd hQi Tri6u Ti6n. Chdt hiong cria hQ thdng giiio duc duoc rtu ti6n hdng ddu ddi vdi ngudi Tri6u Ti6n. Gia dinh kh6ng ngdt cho bon tr6 biet tAm quan trong crla hoc vdn.

. I AruH nudruc c0a uuAr sAN d rnrbu rrEN I

Til thd ki thf mrldi sdu, ngudi Nhat d6 xem Tri6u Ti6n ld bdn dap cho cuQc xdm ltroc vd chinh phuc Trung Qu6'c. Sau khi Toyotomi Hideyoshi thdng nhdt Nhat Bdn, 6ng ta ngay lAp tfrc hrrdng sfc manh cfia minh sang

266 |

NHcNGxzsdNcsor

tdn cdng nhA Minh' Mr)a xuAn ndm 7592, Hideyoshi xAm lloc Tridu Ti6n nhrr ld giai doan ddu ti6n trong kd hoach cira Ong ta.

Ngudi Nhet tdn phri Tridu Ti6n. chidn tranh gdy ra nan d6i; nan d6i gay dich bQnh. Hodng dd nha Minh dd ddp lai rdi cau xin ctra ngudi rridu iic.r, nhfrng ngddi ld chu hdu vd thuOc quydn bdo hQ cfia 6ng. Ong ad quAn crlu vi6n vd.o chidn ddu bon canh ngudi rridu Ti6n. cuQc xung d6t cdn dai d6ng cho ddn khi Hideyoshi chdt vd"o ndm 1b98. vdo dau thd ki nay, Nhat thdn tinh Tridu Ti6n vd cai tri qudc gia ndy mot c:ich tdn bao trong gdn ntra thd ki. srr thdng tri cria Nhat aa tdt trr,:c cr)ng vd'i thdt bai crla nrldc ndy trong chidn tranh thdgidi lAn thrl hai. Do bi ngugc dai trong qud khf, hau hdt ngrrdi rridu Ti6n cho ddn ngdy nay van xem ngudi NhAt ld k6 tfr thn crja ho.

TOi da c6 mrt tai m6t cuOc hop kinh doanh gitra mdt doanh nhan Mf vd mot phrii dodn Hdn eudc. TrrJdc d6 ngrrdi My da kinh doanh 6 chau A, ,rrr*g chi vdi ngudi Nhat. Rdt mudn t6 ra ld mdt ngrrdi khOng c6 thdnh kidn vd ngur6'ng md vdn h6a chdu A, ngtrdi My ldi dung moi co h6i dd kd chuyon vd nhltng trdi nghi6m cria dng ta tai Nhat va ca ngoi ngrrdi Nhat. cudi cDng, trudng phdi dod,n Hdn eudc khdng thd ndo chiu ndi didu ao n,.ra. orrf t,rc gian brio "chring t6i coi khinh bon Nhat! Erlng c6 nhdc ddn chring r.,rutl Khong gidng ngudi Ddi Loan, nhrrng ngrrdi kh.ng bi ddi xfi tAn bao drrdi thdi h-o bi Nhet chidm d6ng, hdu hdt ngrrdi rri6u Ti6n trr chdi ttr,:r-Ja" bdt crt loi ich nao c6 drroc tr} trdi nghi6m ctia ho vdi ngddi Nhat. Dring hon, ho c6 khuvnh hr-rdng day di day lai v6 str b6c l6t tan niAn cfra Nhat BIn ddi vdi rri6u Ti6n. I{<rn b tri6u ddn 6ng Tri6u Ti6n bi b6t vdo c6c trailao dOng crldng birc. v6 s6' phu nrf tr6 Tridu Ti6n, nhrrng ngudi vo vd nhrrng ngrrdi m9, bi qudn dQi Nh4t crrdng 6p ddn nhrlng nhe thd quan dQi cria chinh phfi vd bi buQc phdi th6a man nhu cdu tinh duc cria hdng dey ddi bdt tan inrr Nhat hdt ngdy ndy sang ngdy khric. Mot ngrrdi trlng chrhg kidn nhirng chuyon ndy c6 lan da kd cho nghe rdng trong nhrTng hic thdi tidt xdu, linh Nhat vidt t6n cfia chring r6n m6t t6ng dd va dDng n6 dd drinh ddu chd cria chLing trong hdng dd tim noi trf dn trong khodng thdi gian ddi chd doi.

NHUNG

rci vqNc LoN

|

267

Tuy nhi6n, nhltng 6nh hr:dng cria Nh4t trong thdi gian chidm d6ng thQt sd c6 cl6ng g6p cho qu6 trinh c0ng nghiOp h6a sau ndy cria Tridu Ti6n. Gi6'ng nhu ngrrdi Edi Loan, ngrrdi Tridu Ti6n cluoc loi nhd tidp c{n vdi quy tdc ldm viQc cria ngrrdi Nhet, cho di n6 duoc 6p dat cho ho mOt cdch tdn bao. Dil phdm chdt cria hdng h6a do Tridu Ti6n s6n xudt kh6ng ddp frng duoc c6c ti6u chudn cfia NhQt B6n, n6 tdt hon hin nhffng s6n phdm ludm thu6m cfia Trung Qudc dai luc. Sau thdi gian sdng dudi srr thdng tri crja ngudi Nhat cdu todn, ngrrdi Tri6u Ti6n, cring nhu ngrrdi Ddi Loan, phdt tridn cdc ti6u chi trrong tu v6 vi6c chdp nhAn s6n phdm.

d qry md qudc gia, Tri6u Ti6n thric tldy srr phdt tridn crta cdc tAp dodn ldn vd manh theo mO hinh Nh4t Brin. Tuy nhi6n, hO th6'ng hoc hdnh thi cr? gay go vd srJ dr?ng dLing theo tAp qudn ddi vdr cdc vdn dd nhAn quydn trong hQ th6'ng phdp luQt thi chdc chdn xudt ph6t tU m0 hinh Trung Hoa cd.

Di

hidm ngrldi ndo trong nhfrng ngLfdi l6n tudi d Tridu Ti6n thila nhAn srl rinh hudng crla Nhat Bin dA nhdo n5'n c6 nhAn hg, s{ 6nh hudng nAy ld hodn todn 16 rdng. N6 se ld ngoai l0 ndu khOng ching nhr-t vAy. Vi6c gi6o duc chinh thirc cria thd hC ndy duoc thrrc hi6n hodn todn bbng tieng Nhat.

Lich srl vd vdn chrtong dLruc day khdng ph6i ld crja Tri6u Tien md la cria Nhat B6n. Sau khi tot nghiOp trung hoc, hoc sinh Tridu Ti6n tlrroc khuyen khich ddn thdm nudc NhAt. Bdng c6ch ndy, nhfrng ngudi Nhat di chinh phuc hy vong tao duoc mdi li6n kdt girla nhrlng k6 bi tri vd mAu qu6'c.

Lrnh vrlc md ngddi Tri6u Ti6n gidng ngudi Nhat nhdt d6 1d vi6c quin ly c6c hoat dQng kinh doanh vd thuong m?i hiQn dai. Vi6c kinh doanh & TriAu Ti6n, nhdt Id vd phAn giao dich vdi cOng ddng qudc t5, ia mQt hiQn ttrong hodn todn thuOc vd tnd kj' hai mddi. That tinh cd, d6 ld giai doan Tridu Ti6n dang bi Nhat thdng tri. Ngtidi Tridu Ti6n vd ngudi Nhat hoc c6c phrrong phdp kinh doanh cria phtlong TAy cirng m6t l(rc vA. md ph6ng gidng nhau.

Nhfrng thdnh vi6n cria thd hC cudi cDng cluoc nudi day theo nguydn tdc Nhat, md nhidu ngudi trong sd d6 gilt nhfrng vi trf quan trong trong kinh td vd chinh tri ngdy nay, c6 xu hudng hdnh xfi gidng ngudi Nhet trong nhidu tinh hudng. Di6u ndy rdt dC thdy d phong cdch dA.m phdn trAm ldng cria

268

|

xnoNc

rfr

s6ttc sor

ngugc hin vdi phong cdch n6i nhidu vd cdi md hon cfra thd hQ tr6 Tridu Ti6n. MQt c6ch vO thrlc, nhfrng ngt/di Tridu Ti6n ldn tudi t6n trong c6c ph6p t6c vd giri tri cria x5 hoi Nhat B6n, nhfrng chudn mdc mDr ho d5 gid,o duc. 'ilrroc MQt bidu hiQn kh6c d6ng kinh ngac hon vd 6nh hudng crja Nhat BAn ld khuynh hudng bdt ddu h6t vang nhfing bdi quAn ca Nh{t cria thd hQ I6n tudi ndy, khi nJou d5 chiy trin vd tinh thdn bdt ddu dAng cao. Bdt kd nhr-rng cdm xirc lfc tinh t6o ndo md ho c6 thd c6 vd ngtrdi NhAt h$m nay, d6 la nhilng bdi hdt thdi thanh xudn cfia ho.

ho,

trrii

C6 16 ld do 6nh hudng cria Nhat md vai trb cira ngudi phu nfr trong gia dinh vd trong x6 hoi d5 kh6ng thay ddi 6 Tridu Ti6n trong nhfrng thap ki qua nhrr 6 nhfrng noi kh6c 6 chAu A. tri6u TiOn vd Nhat v6n ld nhfrng xd hQi do tldn 6ng thdng tri. Ndu drioc dd tlf do phSt tridn, Tri6u Ti6n c6 thd da phdt tridn kh6c rdi. Mdi ddn ndm 1895, Tridu Ti6n cdn tluoc cai tri bdi mOt phu nlr, Nfr hodng Min. Bd Id mOt chi huy manh m6, ngudi tla quydt chdng lai tham vong dd qudc cria Nhat tr6n bdn tl6o nd.y. cudi cung be de bi ngrrdi Nhat s6t hai dd don tlrrdng cho viQc th6n tinh Tridu Ti6n.

r I unrJuc riNH cAcH pnd srfN d NcUdr rnftu rItN I

Tinh c6ch cria ngudi Tridu Ti6n rdt gidng vdi ngudi Trung Qudc. Ngudi Tridu Ti6n gidng ngddi midn Bdc Trung Qudc th6ng thdn vd cdi md hon id ngrrdi Nhat kin ddo vd ki6m ldi. Gidng ngddi Trung Qu6'c, ho thich srJ cdi md cria ngrldi My. Khi m6t ngudi Tridu Ti6n thich mQt ngrldi kh6c, anh ta hidm khi kidm che viQc bidu l0 cdm x(c cfra minh. Mdt kh6c, khi mQt ngddi Tri6u Ti6n c6m thdy cim gh6t ngtldi kh6c, d6 nhQn ra nhfrng c6m xric nhu v4y d ho hon ld 6 ngudi Nhat.

Khi ph6i ddi dien vdi mQt lua chon gitra lgi ich cfra tap thd vd loi ich ctia ri0ng minh, hAu hdt ngudi Tridu Ti6n, cflng nhu phAn ldn ngudi Trung Qudc, s6 quydt dinh theo hudng c6 loi cho b6n thAn. Ngudi Nhet, tr6i lai, thudng s6 hy sinh b6n th6n cho loi ich eria tQp thd. Va cflng gidng ngrrdi

NHTJNG

ni

vQNc

roN | 269

Trung Qu6'c, ngrrdi Tridu Tion it th{n trong hon ngddi Nhat trong viec gifr ldi. Ho cam thdy rhng tinh hinh thay ddi c6 thd ldm bidn ddi bdn phan thdc hi6n nhfrng ldi cam kdt cfia minh. d phuong TAy, nhitng phdm chdt ndy thloc li6n h0 vdi nhirng vdn dd dao thfc. Didu quan trong 1d ph6i lufln nhd rhng ddi vdi ngudi Tridu Ti6n nhfrng vdn dd ndy chi ld c6c kh6c bi6t vdn h6a; dao ditc ching c6 vai trd gi trong d6. chi can mot chuydn l6i xe ngSn trong gid cao didm E seoul 1d nhdn ra ngay cilc 16i xe Tri6u Ti6n vd l6i xe Trung Qudc ld ban ddng mon. Ho trJ c16t ra cdc IuAt 16 giao thdng cia chinh minh ngay trong khi tlang chay xe' Thoat ti6n, tidng h6m phanh ken k6t vd tidng cdi inh di c6 v6 hodn todn h6n loan nhrlng thrrc td ld dbng xe cQ ltru thdng khd tdt. Cbn c6ch ndo kh6c md h-tong giao thdng sdu ldn xe c6 thd thu xdp vdi mQt con drrdng bdn ldn xe ngoai trd sr,I ttf"dng tdc s6ng tao vd nhiQt tinh cira tdt ca moi ngddi tham gia giao thdng? d tridu Ti6n, cung nhrl d Trung Qudc vd Edi Loan, iu4t giao th6ng chi drroc hoc dd thi ldy bdng 16i. Ngay khi idy tluoc m6nh bhng, ho phii qu6n hdt ndu mudn ddn drroc noi ndo cl6.

Ngrrdi Tridu Ti6n rdt gio'ng c6 ngrrdi Nhat lAn ngtrdi Trung Qudc trong viQc tr6ng chd mOt m6n gi cl6 nho nh6 drroc cho th6m trong moi vu mua sdm md hg tidn hdnh. Nhrrng ho nhdn ra rhng viQc tang kdm ndy kh6ng ph6i ld mQt thOng le ddi vdi ngrrdi phr-rong TAy, non thrldng ho chi lh.m nhu vay v6i ngrrdi chau A. c6ch ddy khdng lau, tOi mua s6m trong mQt crla hiQu qudn do do ngLrdi Tri6u Ti6n lim chri d Los Angeles. Sau khi tinh tidn mua hdng cria tdi, khodng hon hai trdm ildla, chti crla hi6u cdn th4n cho bidt rhng ong khdng ldy ti6n chidc cdp t6c gid mrrdi hai dd cria toi. La ngrldi Tridu Ti6n, ong dy cho rbng moi ngudi chdu A ddu chd doi 6ng ting th6m mQt m6n gi d6. Tdi da qud quen vdi viqc mua s6m trong c6c crla hiQu phrrong Tdy tnrdc d6 ddn n6i hanh dQng d6 tham chi cbn kh6ng xudt hien trong tAm trf tOi dn chi thoring qua' Ngrrdi Tridu Ti6n ld nhfrng ngrtdi hdt sfc hidu thdng, nhdt ld v6i nhfrng dAn tQc chAu A kh6c, nhUng m6t srl dua tranh nhrr v+y thrrdng khdng dtigc bOc l0 trddc c6i nhin cira phdong Tdy. Srr ghen ti, chuyQn ngdi tO ddi mrich,

r

270 | wuuNcxis6ucsor vd chi trich thudng drroc dDng dd ngdm phri hoai nhfrng n6 lrrc cira ngudi khdc, d6i khi ngay c6 vdi nhfrng ngudi ban thAn. Gidng nhu ngudi Nh4t vd ngudi Trung Qudc, ngr/di Tridu Ti6n cung suy nghi theo kidu ai ld ngudi tr6n, ai le k6 dtrdi. Hinh thfic giao tidp x5. hOi giiia hai ngddi drroc quy dinh bdi dia vi tlrong fng giira ho. Nhrr moi ddn tQc chAu A, ngudi Tridu TiOn rdt Io ldng vd vi6c gitr thd di6n vd mdt thd diQn. Ngrrdi Tridu Ti6n lo l5ng. D6 ld mdt cdch sdng cria ho. Ngrrdi Tridu Ti6n khOng tin rbng moi vdn dd trr n6 s6 tidn tridn tdt dep; chfng ph6i cluoc lo tldn. Quan clidm ndy ld co sd cfia nhu cAu vach chidn luoc vA tinh toiin cho moi tinh hudng trong cuQc sdng cfra ho thay vi tdi tldu hay tdi cl6.

Theo mdt cAu tuc ngfr cfra Tri6u Ti6n "Ndu ban mudn bidt bdn chdt cfra mOt ngrrdi, hdy quan s6t anh ta ddnh cd vdy, choi bdi hoic udng rdgu."

Ngudi Tri6u Ti6n, gi6'ng nhrl moi dAn tQc chAu A khiic, 1d nhrlng nhd nghiOn cfiu vd bin chdt con ngr/di. Khi quan srit nhling chi tidt trAn tuc nhdt cria cudc sdng thLidng ngey, ho nit ra kdt luAn vd bdn chdt cria nhfrng ngudi md ho quan sdt. Ho tin rhng khi mOt ngddi choi cd vAy, mQt trb choi chidn thu4t quAn su truydn th6'ng cria NhQt, anh ta se dd lO ndng luc tri tud cfrng nhrl chi6u sAu tAm hdn minh. MQt ngrldi say rddu s6 dd 16 bdn chdt thAt cira minh. MQt ngudi choi bdi cfrng s6 Ad 10 nfrldu clidu vd tinh cdch cfra minh.

r I lvcrldr ArrEN cHAu A Kh6ng nghi ngd gi, tldc didm khidn ngddi Tri6u Ti6n kh6c hin ngrrdi Trung Qudc, ngudi Nhat vd ciic dAn tdc chdu A kh6c ld tinh da cdm crja hq. Hq d6i khi dtrgc goi ld ngtldi Ailen crja chdu A. Hq d6 ndi n6ng md cung d6 gi6ng hba y vay. Hq ld nhfrng ngrrdi chdu A duy nhft mA ban thr/dng thAy nhfrng gigt nrrdc mdt noi cdng cdng hay nhrlng cfi chi thuong y6u chdn clOng ngrrdi.

Ho trdn dAy nhiQt huydt, hay ghen ti, bud'ng binh, vd hay cudi, d6i khi cbn thd hign tdt ce nhfrng d4c didm ndy trong mdt khodng thdi gian vdi phrit.

NH(JNG

ri

vewc LON

|

271

Ngudi Tridu Ti6n ham vui. Ho thich kidu hdi hinh thd. Phim hbi cria Tridu Ti6n rdt gidng vd'i phim hdi crla Marx Brothers. Ho cfrng hba ddng. Ngrrdi Tri6u Ti6n ndi tidng vd chuyQn udng ruou vd vd tfiu lttong cfra ho. MQt doanh nhAn Tri6u TiOn dd mi6u t6 vdi t6i cdch anh ta vd cldng str ding thdi gian vdo cdc budi tdi cria hg. "Sau bfra tdi chfing tOi sO ili td qu6n bar ndy sang qu6n bar kh6c. Li6n tuc. Nhung chring tdi kh6ng bi nghiQn rddu nhd nhitng ngrrdi d My." Tdi h6i anh ta "Ho thinh thodng mdi udng hay m6i ngdy?" Anh ta trA ldi "Nghy ndo chring tOi cfrng thd cd ... nhung md, chring tdi khdng hd nghiQn rdgu."

Ddn 6ng Tri6u Ti6n rdt c6m tinh khi drra ra quydt dinh trong kinh doanh.

Ndu b4n cham dring soi dAy tinh c6m, ngtldi Tridu Ti0n c6 quydn ra quyet dinh se cl6p lai m6t cdch thiQn cAm chi vi bdc ddng. Mdt khdc, nglrdi Tri6u Ti6n, khOng gidng ngrrdi Nhat, sE khOng lich srr khi ban ldm anh ta tfic giQn. Con giQn cfra ngrrdi Tridu Ti6n c6 thd v0 cing kinh khiing. MQt nhd budn si mat hdng da ngrrdi Y mQt ldn cdu tidt de n6i vdi toi "TOi khdng bidt phdi idm gi vdi nhd phAn phdi ngudi Tridu Ti6n cfra t6i. TOi khOng bidt n6n gidt anh ta hay n6n trJ siit cho rdi."

Vd mdt lich stt, Tri6u Ti6n lu6n chiu srJ cle doa phia b6n ndy bdi nguy cd bi s6p nhap veo vudng qudc Trung Qudc khdng ld vd phia b6n kia bdi chrj nghla quAn phi6t Nhat. Kdt qud ld, ngudi Tridu Ti6n quydt liQt gin giu y thfc vd bdn sdc dAn tOc. Tridu Ti6n hdu nhu lfc ndo cfrng c6 chidn tranh t{ vQ, chdng lai nhfrng cuQc ctidp ph:i cria nhrlng nddc l:ing gi6ng. Bdt chdp didu ndy - hay cfrng c6 thd bdi didu ndy - ngrrdi Tridu Ti6n, vd bd,n chdt, y6u hda binh. Khi bu6c ph6i chiSn ddu, ngrldi Tridu Ti6n ld nhfrng chidn binh can ddm vd ddng so. Nhfrng ngudi linh Tridu Ti6n tham chidn d ViCt Nam vdi td cdch ld d6ng minh cfia Mi c6 tidng ld nhrlng chidn binh thi6n chidn.

Tinh uong nganh cfia ngrrdi Tridu Ti6n ld nguyOn nhAn gAy sirng sdt cho nhfrng ai ph6i ldm 5n vdi ho, nhung n6 t6 ra ld mQt ddc didm hfru ich.

Tham chf sau gAn ndm muoi nim dtidi su thdng tri cria Nhet, ngrldi NhAt chua bao gid c6 thd x6a tan tluoc ldng odn hAn Am i kh6 ddi thay cira ngr-rdi

272 |

wnrtNc

xi

sdwa

s6r

Tridu Ti6n. vdy md, sau cDng kho6ng thdi gian cai tri Ddi Loan, ngudi Nhat da c6 tidn bQ d6ng kd trong vi6c thay ddi quan didm cfia ngtrdi Ddi Loan. Hdi tdi cbn tr6 6 Dai Loan, t6i thrrdng nghe ngrrdi Dei Loan b6n xrl nhan x6t cuoc sdng dd tdt hon h6n thd ndo dudi su cai tri cria ngrrdi Nhat so vdi su cai tri cfra ngudi rrung eudc dan t6c chir nghia. MQt ngrrdi rridu Ti6n d6m cd gan drla ra mdt nhan dinh d noi c6ng cdng nhu vay dr) vdo thdi nay thi cfrng hdu nhrr chdc chSn s6 cAn duoc chdm s6c y td khdn cdp.

273

^ PHAN

NAM

TRO CHdI aa

KET THUC I

274

|

rno cuor rcrir rnuc

16 Nhfrng nddc cd chidn thdng

r I nnu erNG (rvHArv riuH) I

cdc gia tri vdn h6a crja Nhat BAn, Tridu Ti6n vd rrung eudc chiu 6nh hudng sau sdc khdi niom Ren Qing cfia Khdng gido. Khrii ni6m ndy duoc

thd hi6n bhng ba Hdn ttr gidng nhau trong ngOn ngfr cira c6 ba qudc gia vd cd nghta den la "tinh c6m cira con ngddi". N6 n6i rhng ydu td con ngudi khong bao gid non bi gat b6 kh6i mdi quan h6 gifra con ngrrdi vdi nhau, reng srr thdu hidu vd mQt sd cho - nhan ddy c6m th6ng s6 chi phdi mdi quan hO crja con ngddi.

Di

nguydn tdc Ren Qing la m6t su cho - nhan v0 vu loi vd than mat gifra con ngddi, tron thrrc td, sd sdch duoc ghi ch6p rdt ky chng. dn huO vd no ndn dtroc can nhdc cdn thdn va b6n d6'i chidu dn - nd gifra ngudi va ngrrdi dddc bidt rdt fi nhu thd ch6ng duoc ghi vdo mQt quydn sd c6i. Trong th,rc t6, cdch ddy vdi ndm, tdi dd tinh cd bidt mQt trddng hgp md ngudi ta that sd di ghi vdo mdt quydn sd cdi. d mQt ngdi ldng nh6 d NhAt B6n, dan ldng tap hqp lai nhu ho dd trlng ldm trJ bao ddi nay trong mQt hoat ddng c6ng ddng dd lop lai mrii nhd tranh cria mOt gia dinh no. Trddc khi c6ng viQc bdt dAu, mQt thanh ni6n mang ra quydn sd md gia tQc anh ta d6 gin gifr nhidu ddi. N6 drroc goi ld The Debts of Ren QlnS Nhtng m6n no nhdn tinh). Cudi thd ki thri mudi chin, dng cd cfra anh ta de ghi lai mQt m6n no vdi gia dinh

NH1NG

Nuoc co cnfiu

ruAuc

|

275

hdm nay se chloc lop lai mdi nhd. Gia dinh d6 de girip gia dinh anh ta hai ngdy cdng lao dQng vd mQt hu nJou sak6. Ngtrdi thanh ni6n tuy6n bd anh ta s6 trd hai ngdy lao ddng bhng crich girip lop mdi nhd, nhung sE ghi nd hu rudu sak6.

Nhling m6n nd nhAn tinh thtrdng khdng duoc vidt ra, hodc drroc thanh todn cirng nhdc vA chinh x6c nhu trong trddng hop ndy, nhung chfng thddng duoc ghi nhd' ddn tilng chi tidt nh6 vA budc ph6i thuc hiQn bdi cim gi6c sdu thim v6 tqi l6i vd su xdu hd crja nhtrng ngrrdi khOng thd d6p tldn nhfrng m6n nd nhAn tinh. Ngudi phuong TAy n6n hidu rhng khi chdp nhAn th6a thuAn theo t{p qudn ilia phuong le b6 ngb rdt nhidu tlidu khodn, anh ta ch6ng hd ph6 mdc cho may rrii. ThAt ra, ndu kh6o 16o, anh ta c6 thd khidn cho nhrlng ddi tdc ngddi chdu A mang dn anh, ctidu nAy s6 khidn ho thAn tinh chdp thudn cdc didu khodn hdo ph6ng hon li vdi b6n hop ddng kidu phrrong TAy citng nhdc vd chi tidt.

Ren Qing thLrdng dudc xem nhrr co hQi dd kh6o 16o ldi k6o ddi thfi trong ddm phdn thirong mai. NghQ thuAt ld tao ra mdt m6n nd bhng mdt hdnh cldng khOne gey ton k6m bao nhi6u cho ban vd rdi kh6o 16o tldi cluuc trd vdo m6t thdi didm md ddi thrl cria ban chi c6 thd trd lai n6 vdi mot srJ nhrlong b0 c6 gid tri hon. Phrtong ph6p ndy cldi h6i su tinh td nhrrng mdt ngddi phtrong TAy mAn cAm hodn todn c6 thd thuc hi6n tluoc.

.

I l,tH0l.tc

NrJdc cd nmwc

Chdng ta da th6o luAn vd nhfrng tlrdng cldng vd khric biQt gilta ngrrdi chdu A vd ngrrdi phuong Tay tron binh di6n trrong ddi rOng. Tuy vdy, cdu h6i cdn lai la didu nay girip ich gi cho ngrrdi cdn dp dung kidn thrlc ndy vdo nhirng mdi ttrong tdc cd nhdn, chfnh tri hay kinh doanh cria anh ta vdi ngtrdi chau A, d chau A nay 6 phrrong Tay. c6 mdt sd didu d6c biQt mQt ngudi phrrong Tdy cA.n ph6i bidt tld cong vi6c crla anh ta hay c6 ta d ch6u A dtroc su6n s6 hon. Chrlng khOng thd duoc suy ra tr} c6c nguyon tdc. Chring lA c6c chi tidt ph6i drroc hoc, hodc bing cdch pham sai lAm ngd ngdn rdi srla chrfa sau khi

276 |

:rr'o cHor xfrr rnuc

gAy thiQt hai, hodc nhd drroc brio trtrdc. Nhfrng chi tidt ndy trdi dai tU nhfrng didu don gi6n vd ph6p tdc tr6n bdn [n cho ddn nghQ thuQt tdng qui tinh td sao cho lich thiQp vd hiQu qu6. Kh6ng c6 trAt t{ hgp if ndo trong viQc th6o IuAn chfng. Nhrng didu dudi dAy ddn trl kinh nghidm cira tdi trong cOng viQc tao didu kiQn thu{n loi cho viQc truydn thOng tin girla cdc doanh nhAn vd ciic chinh tri gia phrrong Tdy vd chAu A, vd nhfrng chuydn hidu nhdm hay kh6 khin md tdi thr/dng thdy.

r t^ I NHAN HOA CONG VIEC I

Bdi s6n lbng thira nhAn c6m xdc li mOt phAn cria cdng vi6c, doanh nhdn chAu A thrrdng dO bi t6c dQng hon ld doanh nhAn phrrong Tdy. Ndu ban cldn gap mQt doanh nhdn chAu A dd trinh bdy vd mdt vdn dd ri6ng trJ ndo cl6 c6 thd gdy 6nh hudng ddn kh6 ndng thuc hiQn cdc trddn nhi6m cfia ban trong hop tldng, khd n5ng anh ta l6ng nghe didu tt6 mdt crich tft t6 s6 l6n hon nhi6u so vdi ngrrdi ctdng nghiQp phuong TAy cfia minh.

Girla nhfrng ngtrdi chAu A v6i nhau, mQt bin hop ddng vidt kh0ng c6 tinh bdt di bdt dich nhrl trong gidi doanh nhAn phuong TAy, nhdt ld gifra c6c bOn vdn cOng nh4n mdi quan h0 Ren Qing. Thudng n6 khdng hon gi mQt bdn ghi nhd vd bdn phan vd tr6ch nhiQm cfia m6i b6n. Ndu c6 vdn dd nAy sinh, c6c bdn thrrdng ngdi xudng truc tiSp gi6i quydt thay vi nghidn ng6m bdn hop ddng dd tim gi6i ph6p. Girla ho vdi nhau, ngrJdi chAu A thich m6t th6a thu{n md hd bdi n6 ddnh rdt nhi6u khoing trdng cho vi6c cli6u chinh sau ndy ndu moi vi6c khdng di6n tidn tdt dep. Ngudi chdu A hidu rhng sd md hd c0' tinh ndy ld didu vdn khOng dugc hidu hay chdp nh4n trong gidi doanh nhAn phuong TAy vd khi ldm 5n vdi phuong TAy ho da tu thich nghi vdi nhu cdu vd nhfrng th6a thuan chi tidt ve cq thd. Di vAy, ho xem vi6c bdt buQc ph6i ch(r tdm ddn tilng chi tidt cira phrrong Tdy ld n6 luc ianh lilng, nh6n tdm vi vd co bdn ld vO ich khi loai b6 ydu td con ngrrdi trong c6c giao dich thuong mai. MQt ngddi phuong TAy khdn ngoan s6 ldm tdt ce nhirng gi c6 thd dd xua tan cdm gi6c rbng dAu 6c cfia anh ta dang hodn toan bi chia c6t v1i trrli tim khi ph6i gi6i quydt cdc vdn dd kinh doanh.

NHZNG Nrnoc

co cnfiw

rnl.wc

|

277

Bdi c0ng vi@c cira luQt sd lb vidt nhfrng bAn hop tl6ng cfng nhdc vd tld lo cdc chi tidt, nhidu ngudi chAu A c6m thdy lu4t stl tao ra rdc rdi nhidu hon ld gi6i quydt. Ldm viQc vdi luQt su duoc xem ld tai rlong khong thd tr6nh kh6i khi giao dich idm 6n vdi ngrrdi phrrong TAy. Ndu cdng viQc cira ban phfc tap ddn n6i ban c6rh thdy b?n cdn mQt luflt su c6 mdt trong cdc cuQc cldm ph6n, b+n ph6i ldm 16 vdi c6c ddng nghiQp chau A rhng ban lh ngtrdi chiu tr6ch nhiQm chf khdng ph6i luat srt cria b4n, rhng ho tlang ldm viQc vdi ban vdi tti c6ch ngddi vdi ngddi. Luat sd cira ban phii tlugc gidti thiQu nhu ngtrdi chi c6 nhiQm vu Cl6m b6o sao cho tinh thdn cfra hgp ddng dugc vidt dring theo ngdn ngfr cria luAt srl. Hq phii dUoc trdn an rhng ndu c6 vdn dd gi, ciic ban s6 gi6i quydt chting nhrr gifra con ngUdi vdi nhau, chf khdng fiy thdc cho luQt str tim gi6i PhdP. Nhfrng viqc 6 phuong TAy cdn sr.t gitip itd cfia lu{t str thudng dtroc ngrldi chAu A gi6i quydt qua mdi tudng t6c grita ngtldi vdi ngtrdi. Nhfrng vu kiQn b6c si v6 f ldm chdt ngudi ld rdt nghiom trong ddi vdi gidi hdnh nghd y 6 phriong TAy. Tuy vQ.y, 6 Ddi Loan, bdt chdp sd hi6n dai cfia n6, nhitng viQc ndy duoc xfi lf theo tap qu6n ldu ddi. Gia dinh ngudi qu6 cd mang cAi xdc vdo phdng doi cfia b6c sr vd b6t ddu kh6c than th6m thidt. Didu nhy, di nhi6n, c6 hai cho viQc kinh doanh, vd vi bric si sd ph6i nhanh ch6ng ldm mOt tli6u gi d6. Gia clinh kia chi c6 thd mang c6i x6c vho ra nhidu lAn, vi vay hq cfrng mudn ddn xdp cho xong. vu tranh chdp chi gidi han trong vhi ngey. Ndu vi b6c si cim thdy rhng ong ta c6 l6i d mot mtlc dQ ndo d6, ong ta s6 tldng f chi tr6 hdo ph6ng. Ndu ong ta c6m thdy khdng c6 nghia vu ph6p lf gr, dng ta rdt c6 thd s6 thu xdp bhng c6ch tr6 phi tdn tang 16 cho gia dinh no chi dd y6n chuYQn.

. I rnd rHANH odr mir c0n minn tr6 thenh d6'i thfi crja minh rdt quen thuQc vdi tri tu6

chAu A nhung hdu nhu khdng drrgc bidt ttdn d phtrong TAy. C6 mQt cdu chuyQn vd vi thidn su ng, dd day mdn cld cira minh phrrong ph6p hdnh thi6n, buQc anh ta ph6i hdnh thi6n trong hinh clang cfia mQt con bb' Vi m6n dd cd

Y

ttr,&.rg

xir rnuc gdng bidn tdm tri minh thdnh tam tri bd, nhtrng thdt vong bdi thdt bai.

278 |

rno cnor

khi giao nhi6m vu cho anh ta, ngddi thdy quay lai. Ong tti tldn nhd ngddi m6n dd rdi goi to, brio anh ta ra ngodi cha.o thdy. Ngrrdi mdn dd drip lai til trong nhd "Con khdng ra drJoc. Srlng con ddi quii so vdi c6i cta."

MQt tuAn sau

Chidn binh samurai thdc hdnh vi6c di vdo tdm tri ddi thfi dd tlodn duoc cfi dOng cira ngudi d6. Khi ldm dn vdi ngrrdi chAu A, ban cfrng n6n thuc hdnh phuong ph6p dich chuydn ndy, ndu khOng ban s6 d mQt vi thd bdt ldi 16 r6t so vdi c6c ddi t6c kinh doanh chAu A cfra ban. Tnrdc khi bdt ctdu bdt cri cudc thuong lugng quan trong ndo, hdy suy x6t th4t ki xem ciic muc ti6u cira ban ld gi. Hdy mi6u ti chring cho b6n than mOt cdch 16 rdng vd cu thd.

Sau d6 hdy hinh dung tdt c6 nhfrng ngudi s6 tham gia cuOc hop. Dnt b6n than vdo dia vi tung ngudi rdi suy nghi xem muc tiou cria anh ta c6 thd ld gi, nhrlng phdn d6'i ndo anh ta c6 thd dda ra ddi vd'i kd hoach cfra ban. H6y s6n sdng vd hiOu h6a srJ phdn ddi ctia anh ta. Drrng tham gia cldm ph6n cho ddn khi ban hodn todn ndm chdc chidu hrrd'ng md ban mudn cudc hop di6n ra. Ddoc chudn bi nhu thd, cuQc hop s6 trdi chdy d6 ddng theo cdch ban mudn mh khdng cdn bdt ki srl lbo l6i c6 chfi f ndo tir ban.

Ban cfrng s6 thdy reng phuong phrip ndy s6 tao ra mQt sd thdu hidu dAy cdm thdng ddi vdi ddi thii cfia ban vh ciic muc ti6u cfia ho. Thdng thrrdng ban s6 c6 thd tim ra gi6i phdp c6 thd mang lai cho tdt ca moi ngddi di6u ho rnudn,-nhffng gi6i phrip vdn vd hinh vdi ban khi ban chi chd tam ddn b6n thAn vi kd hoach cfra ri6ng minh.

Loi ich cira vi6c tra thanh ddi thir cria minh khOng chi c6 trong thd gidi thuong mai. D6 ld mQt sirc manh kh6ng thd tudng tdgng ndi, c6 thd dtroc 5p dung vdo moi khia canh

cuQc sdng

cfia ban.

I

-E I NHUNG THONG DIOP KHONG LdI t.

cdc ng0n ngir phrrong Tay 16 rdng vi dfrt kho6t. chring ddnh rdt :{t ch6 cho vi6c di6n dich tiy theo ngff c6nh. S{ phu thudc vdo ngir c6nh ctia c6c

NHING

Nuoc co curfrN rnAwc

|

279

c6c d6ng nghiop chAu A ng6n ngfr chAu A l6n hon rdt nhidu. Dd hidu ddng ddi vd'i ngfr cdnh cira ldi cria minh, ngrrdi phuong TAy ph6i rdt nhay cim ngfr, rdt n6i hodc bdi c6nh hdnh dQng cfia ho. Ngay trong viQc chuydn rdng; chring tluoc nhidu di6u quan trong khdng bao gid drloc tuyen bd 16 cho ring phdi tluoc hidu qua ngit cinh' d6 h6 trg' md Cfrng nhu srl kh6c biQt vd ngdn ngfr vb ldi tu duv "gO1 ".gT A' Ngudi cira ngudi chau ngrrdi ta ph6i tinh ddn t{p qu6n thich n6i quanh hodc phri nhAn' Ho hidm khi chAu A tr6nh n6i th&ng nhitng didu kh6 chiu thd ndy: T6i sE xem n6i khong. Thay vi vAy ban s6 nghe nhfrng cum til nhtr minh "' T6i sE xem xil uiAc d6 "' t6i c6 thd lam d]toc gi .. T6i sE ldm hdt sttc Di6u d'6 c6 thd kh6 ddv "' TOi sd cd xenr "' Di ban non hidu rdng nhfrng cum til ndy rdt c6 thd c6 nghla id khong, ld tinh hudng tinh gi6n tidp crla ch,ing dd ng6 cita cho ban b6m theo' DAy thd c6 loi cho b4n' Bdi md hinh 6nh ngudi phuong TAy khd khao cria tran c6 n6i quanh co cfia chAu A' ngrrdi ta kh6ng cho ring ban s6 ludn hidu alddc ldi tidp theo vd vdn ttd md ban ho)rn toen c6 quydn goi cho 6ng Chin vdo tuAn dng ta dd h(ta xem x6t' n6i kh6ng vdt Bdi chinh nhfrng lf do md ngrJdi chAu A khdng th6ng thrlng vdn khong tluoc ban, ban khong non noi hh6ng vdi ho. Dir do mdt ngddi si nhuc ddi vdi chd tloi se hidu bidt hon n6i ra, til ndy c6 v6 cdc ldc vh nhfrng ct6i tai chdu A' khi cAm thdv ngrrdi Ngrrdi chdu A kh6ng d6 nghi thing didu ndy clidu no nhfrng gdi y td trao rldi vdi ho nâ&#x201A;¬n dodn tluoc nhu cAu cfra ho hay non hidu nghe nhffng nhi nhdt. ViQc ngddi phuong Tdy kh6ng drloc rbn luyen dd 16ng ldng' phi6n g6i y t6 nhi ndy thddng ld nguyon nhAn hidu nhdm vd

"

I mrAl

oQ cuwc KiNtt, Nnr m4r rUdI cUdl

tinh' Hay ddp lai D,Jng mdt cinh gi6c trddc nu cddi dm 6p vd cr] chi tirdn dilng ehc' rhng bhnglru crJdi dm 6p vd ct? chi thAn tinh crla chinh kran, nhdng A nhin tinh hudng rt6 c6 nhidu thiQn chi hon so vdi thtlc chdt. Ngudi chau

l280 | rno cnor xir rnuc chung lich sd, nhdt ld trong cdc mdi quan hQ kinh doanh. MOt sd doanh nhAn chAu A sO ddnh nhfng tinh cdm d.m 6p chAn thQt cho ban; nhiing ngrrdi khdc s6 chd hic ban v0 f dd giat mdu vdng bit rdng ra kh6i rdng ban.

Tdt cA ho tldu s6 mim cudi dm dp vdi ban. Ban cfrng khOng n6n tin vdo su nhdn nhrrdng cfia ho theo v6 bd ngodi. Hdy nhd rhng d chAu A, srr khi6m tdn khdng chi ld mQt drlc tinh tdt md cdn ld mQt vfr khi. l

r l,l\?l-l It-HIEU RO CONG TYVA SAN PHAM CUA BAN DAy ld y6u cdu cd bdn ddi vdi bdt crl d4i diQn kinh doanh nho d bt't cf dAu, nhrJng b?n ph6i c6 khd ndng 6p dung kidn thrlc vdn c6 cria minh vd'i chAu A. Nhtrng ngudi md ban s6 phdi ldm viQc cirng tlon gi6n Id kh6ng quan tAm cldn cr)ng nhfrng didu md mQt kh6ch hdng d Los Angeles quan tAm. Ho mudn bidt cOng ty vd sdn phdm cira ban ddp rlng nhfrng nhu cdu ri6r'g cira qudc gia ho ra sao.

Ban cfrng phdi s6ng tao vd iinh hoat trong vi6c ilidu chinh cdc didu khodn vd thdng 16 cira ban theo nhtng tinh hu6'ng ddc bi6t md ban sO g{p d chAu A. ffri du, ngudi Trung Qudc it tu bin. Ndu khdng thd b6n cho ho mdt m6n hdng vdi gi6 100.000 dOla ti6n m[t, ban c6 thd bdn vdi gi6 150.000 d6la ndu c6 kh6 ndng tdi tro mQt kho6n vay ddi han khdng ldy lei cing mQt khoin ddt coc nh6 hodc khdng cdn ddt coc.

r

t-

I

HOACH DINH, HOACH DINH, HOACH DINH

I

MQt ldn nrfa, clidu ndy ld kidn thfic co bin cdn drroc hi6u chinh tnJdc nhrlng tinh hudng d4c biQt b4n s6 phdi ddi m{t tai chAu A. Trudc khi rdi tru sd cdng ty, ban n6n bidt minh sdp gap ai, khi ndo vd 6 clAu, vd muc ti6u c&a cdc cuQc gip d6 le gi. H6y tinh to6n c6ng tdc h{u cdn cfra viQc di lai vi ch6 6 mQt c6ch ti mi vd r0i sau dd hay dr1 phbng cho ydu td bdt ngd. ViQc di chuydn 6 mQt sd ving & chAu A k}tOng chdc chdn. Dilng vi lich tdu chay cho bidt xe hla s6 rdi Bdc Kinh di Nam Kinh vdo 3:30 chi6u, mi. xem d6 le chuv6n duong nhi6n.

NH7NG

Nuoc co curfrx rHANG

|

28L

Ndu ban lap kd hoach cho chuydn cOng t6c ddn Trung Qu6'c ho4c Tridu Ti6n, hdy ludn nhd ring nhfrng qudc gia ndy mrlng ndm mdi Am lich, thudng kho6ng cudi th6ng Gi6ng hodc thdng Hai dlrong lich. Ndu 16n kd hoach chuydn di vdo thdi gian ndy, ban s6 phdi tr6i qua vdi ngdy mdt minh trong kh6ch san ddy.

r I pHu uo rnoNc KINH DoANH vn cHuvnN NGANH I

Doanh nh6n Nhat Bdn vd Tridu Ti6n khdng ph6n Bng tdt ldm trudc nfr doanh nhAn Nhat hay Tridu Ti6n, nhrrng ho it c6 kh6 khfln trong vi6c thtta nh{n vd ldm viQc cirng vdi phu nfr phtiong TAy. C6 16 ho kh6ng xem didu d6 nhrr mdi de doa truc tidp ddn xA hdi do ddn 6ng thdng tri cria ho. Nhung trong gidi chuy6n gia, moi vi6c dang thay ddi rdt nhanh ddi vdi phu nrl chAu A. C6c nf chinh tri gia da bdt ddu ddc crl tai Nhat Bdn.

.

I puAr rndu cAc MUc rIEU tAl Han I

Hdy thAm nhap thi trudng chAu A vdi nhffng muc ti6u ddi han. Drlng trOng mong loi nhuQn tfc thdi. C6 thd mdt mqt kho6n thdi gian ddng kd dd phdt tridn nhltng mdi quan hQ cdn thidt. Nhi6u ngrrdi vd nhi6u td chrlc sd khdng tin ld ban nghiOm tirc cho ddn khi ban thd hiQn f dinh lrru iai. Hinh 6nh md ban phdi thd hiqn ld hinh 6nh dring tin c{y vd c6 muc ti6u bdn virng. \ 16 d6, ban n6n trdnh srl luAn chuydn khdng cAn thidt dQi ngfr nhAn vi6n cria minh. C6c doanh nhAn chdu A c6m thdy rdt io ngai ndu cfl vdi th6ng lai ph6i ldm vi6c vdi rndt dai diQn mdi. Vi6c kinh doanh d chAu A drroc xdy drrng chri ydu qua c6c mdi quan hQ c6 nhAn. MQt khi mdi quan hQ ndy dd duoc nuOi dddng, chring qud qui gi6 kh6ng thd ndo viit di cluoc.

Hiy xudt hiQn tr6n thi trudng v6i gi6 cd canh tranh. Ndu s6n phdm hodc dich vu cilra ban ddng gia nhidu hon thd, ban ph6i cho khrich hdng co hQi dd trJ kh6m ph6 ra di6u d6. Sau khi dd r'frng vhng. ban c6 thd tir tir didu chinh khodn l6i rdng cria minh l6n mfic thich hop. Nhung ndu d6 ld kd hoach cira ban, cdc nhd phAn phdi vd ddi tdc ch6u A ndn duoc bidt vd didu d6 til rdt

N282

|

rno cnor xfrr rnuc

sdm dd kh0ng c6 c6m gi6c bi ddi gat. Ngodi ra, ndu ban thuO nhd phAn phdi hay ngddi trung gian, hdy b6o d6m rhng ho sO khOng loi dung mrlc l6i rdng thdp budi ddu cria ban dd ting khoin loi nhuQn cira chinh ho. l

MQt khi itd vi/ng vdng, hdy cdn thQn drlng ldm h6ng vi thd bdi viOc kinh doanh cdu th6. DUng giti hdng bi t6i. MQt thidt bi g4p str cd thu hrit su chri f nhi6u hon mQt nghin thidt bi ho4t tlQng hodn h6o. Ddng gfii hdng chdm tr6. Hay bidt 16 moi thir tuc xudt nhap khdu vd hodn tdt chfng. Hdy cdn th{n dUng khidn c6c nhA phAn phdi vd kh6ch hdng chAu A ph6i chiu phi tdn khdng cdn thidt bbi cdc sai ldm cira ban. Ndu ho phdi cdt vdo kho mdt m6n hdng trong mdt tudn 16 trong khi chd gidy td tluoc hoin tdt, chi phi c6 thd khOng l6'n nhung sd x6i mdn lbng tin cfra ho ddi vd'i c6ng ty cira ban s6 ld cuc l6n.

r I HAv cnJ r,0r, HAy crU MIBNG I

Chi dua ra nhfrng cam kdt thidt thrrc vi hdt sfc ky ludng trong vi6c thuc hiQn chring. Nhfrng didu ban n6i phdi ddng tin nhrr mOt hop tldng thAnh vin. Hdy trAn trong moi srJ tin cAy drloc trao cho ban. Ddc bi6t, ditng th6o ludn vd c\c m6i quan hO ldm 5n gifra ban vd bft crl ddi t6c chAu A ndo cfra ban. Ld mQt ngrrdi ngodi ndn vdn h6a, c6 thd khdng phAi hic ndo ban cfrng bidt dtloc tlAu ld th6ng tin nhay c6m. Tdt nhdt ld khOng n6i gi.

Moi didu ban n6i nOn dring su thdc, nhtrng khdng nhdt thidt phdi n6i moi tlidu ban bi5t, vd kd hoach cfia ban hay vd kd hoach cria nhrng ngrrdi khdc.

TrOn bdn ddm ph6n, c6c ddi thfr cria ban sE tung ra m6i ldn mQt ld bdi. Ban ndn ldm gidng nhu vQy. ViQc ngrla hdt bei vUa khinh sudt vila khidn c6c ddi tiic chAu A cdng th6ng; ho c6 thd nghi rlng ban tlang cd 6p buQc ho ldm gidng nhu v{y.

Ir

r I VAN EE IONC TR{.]NG THANH I

Ri6ng trong vi6c lam 6n vdi ngudi Nhat, vdn dd trung thdnh ld rdt quan trong. MQt khi mdi quan hO ldm [n dA drroc thidt lAp, trr] phi mQt ddi tric

NHTJNG

Nuoc co cnfiu

rnAxc

|

283

ldm didu gi cl6 crrc kj' tr6i nguy6n tdc, ngudi Nhat s6 duy tri n6. H9 khOng phAi Ific ndo cfrng mua vi gi6 t6t hon, mdt khi de tim ra cdng ty md ho mudn giao dich. Ngudi Nhat thr/dng cAn nhi6u thdi gian tld thidt lAp nhflng mdi quan h6 nhu vAy. Khi ldm 5n vdi cdc dAn tOc chAu A khdc, ho ddc biQt chd trong cldn ddng d6i vd dia vi xd hQi cria ddi tdc tuong lai. MQt doanh nhdn Ddi Loan kd vdi tdi ring mdt cdng ty NhQt cbn tli xa cldn mrlc didu tra cha vd anh em Ong ta. Ngudi Nhat hidu rbng ngrJdi Mi ildn trf mQt xd hQi kh6ng phAn chia giai cdp vd, khi giao dich vdi ho, khOng n6n chri trong ddn dia vi xd h6i nhrr vAy. d pai Loan vd Tri6u TiOn, ban sO thdy nhfrng vdt tich crja kh6i ni6m vd Ibng trung thdnh ndy trong cdc mdi quan h6 kinh doanh luu lai tr] thdi chiu 6nh hrrdng cfra Nh6.t. d Ttutrg Qudc, Ibng trung thdnh trong kinh doanh ddoc xem ld cl6ng khen ngdi, nhung viQc xem trong n6 hon ioi nhuAn kh6ng ph6i ld truydn thdng. Ngrrdi Trung Qudc luOn mua vi gi6 t6t nhdt. Ndu ban da thidt lap mQt mdi quan hQ vdi hg, hg c6 thd ddn tim ban vdi cdi gi6 tOt nhdt md ho vUa tim ra vd cho ban m6t cd h6i dd canh tranh, nhung hidm khi ho v6n girl quan hO vdi ban ndu ban khOng thd 1dm clttoc.

r l^2 I TON TRONG VAN HOA BAN DIA I

Thdi dai ngudi My xdu xi dd qua lAu rdi nhtrng su ngao man cfra ho thi v6n ldn v,&n trong kj, 6c ngddi chAu A. Dilng khudy dQng di6u d6. Hey n6 irrc hidu ndn vdn h6a brin dia. Chdp nhAn cdc phuong cdch kinh doanh cria dia phrrong. Diing dua ra nhrlng so siinh kh6ng thiQn chi c6c tdp qurin dia phtrong v6i c{c tAp qudn cria Hoa K). ChuyQn n6 duoc thuc hiQn ra sao d M! ch&ng quan trong gi, bdi ban hi6n kh6ng 6 My. Hdy hoc mOt vdi tU dfa phrrong. Ban kh0ng cAn ph6i thdnh thao ngOn ngr1 d6. Su thAt le nhidu ngudi chAu A cdm thAy khong thodi mdi khi trd chuyQn bbng tidng me d6 vdi ngudi phtrong Tey. Nhidu ngUdi don gi6n id kh6ng tin td8ng rn6t ngddi phuong TAy n6i ndng iuu lod.t. Tuy nhi6n, nhdt thidt phdi hoc m6t vdi tr) chdo h6i tlon gi6n. N6 thd hi6n sd tOn trong qudc gia vd. ndn vdn 1n6a dy khi cd gdng ldm vAy.

,tF-

284 |

rno cnot rfrr rnuc

Drlng c6'chfing t6 sr hidu biot cfra ban vd chau A uang cri.ch th6o ludn vd c6c n6n vdn h6a chau A kh6c trong moi trrong quan vdi ndn vin h6a brin dia. su thQt lich srl vd vdn h6a xd hOi ld m6t chuy6n; nhan thfc dia phuong ld mOt chuyon hoan todn kh6c. Ngudi NhAt khdng mudn nghe v6 ngudn g6.c Trung Hoa c[ra nAn v6n h6a cria ho; ngrrdi rri6u Ti6n kh6ng mudn nghe vd rJu didm cua ngudi NhAt. Drlng cd le mot ngudi chau A. Ban c6 thd thenh c6ng khi hoc vd bdt chu6c & mQt mfic do ndo d6 th6i quen trr duy chidn luoc cira ngudi chau A nhung dLrng c6'td ra qud chau A trong c6ch hinh xrl cira ban. H6y ld m6t doanh nhan phtrong Tay tdt chf dilng ld bzin sao tdi cfia mOt doanh nhan chau A. MOt cd nhan lich thi6p thd hiQn sd tOn trong vdi ndn vdn h6a, dn d6i khi c6 thd ph?m phdi vdi sai lAm ngd ngdn, se drJoc tidp nhan tdt hdn m6t "chuy6n gia" chAu A c6 su trJ tin gdn nhu ld ngao man.

r I orluc rn0c rp Hiy nhiQt tinh trong cdc giao dich cfra ban d chau A nhung tr6nh t6 ra ndng nd. Dilng cd gdng bdn cho drroc hdng bhng cdch thric 6p ngudi khdc quy6t dinh, vd dilng bao gid h6i khrich hang trrong lai cria ban rbng ban c6 thd bdn drroc hdng khOng. N6i chung, trdnh moi chuyQn ngrla bdi hay tdi hQu thrr.

Mot doanh nhan chau A kh6 md ph6n irng thuan loi vdi rtd nghi cfia ban ndu n6 duoc dua ra nhu mOt tdi h4u thu. chdp thuan cdc ddi h6i cria ban s6 ldm anh ta mdt mat. Hay ddy nhanh c6ng vi6c ndu c6 thd, bdng nhfrng cau h6i lich srr rhng khdch hdng tdong lai cira ban c6 cdn th6m bdt ct th6ng tin ndo khOng dd drra ra quydt dinh cudi cr)ng. Ld ngr/di bdn, ban riuoc tr0ng doi ph6i t6n trong ngrrdi mua. Hdnh xrl theo cdch khdc s6 bi xem le tho 16.

'

I lgr

uri sArv NHA

Drlng nhudng loi thd sAn nhd cho c6c ddi t6c chAu A cfia ban trong moi thdi didrn. Bdt cf khi nAo c6 thd, h6y bu6c ho ddn ch6 ban dd thuong lugng. DU bidt rhng vd rnuc ti6u thuong mai, ho s6 c6 loi hon khi ti ddt

NHzNG Nuoc co

cnfix rnANc

|

285

nddc cira minh, nhidu ngudi v6n rdt thich dugc di d6 di ddy d phuong T6.y.

Hay dd nghi dr)ng vdn phbng cria ban ldm noi dAm ph:in. Ndu khOng duoc chdp thuQn, hdy dd xudt mOt noi trung lAp, m6t khu nghi drrdng ching han, hodc m6t noi ndo d6 c6 phong cdnh tuy6t dep.

r l".,aav I TAN DUNG MOI LOI THE NHO NHAT I

Ngudi phuong Tdy ndo biSt ding dfra s6 c6 loi thd hon nhfrng ngudi chi bidt dirng mu6ng nla trong m5i bua 5n. Ngrrdi ndo c6 thd chdo h6i ddi tac chAu A crla anh ta bing vdi tr) dia phuong tlugc quf trong hon ngudi chi c6 thd n6i hello. MQt ngrrdi mdc qudn 6o d6t tidn vd mang ddng hd Rolex s6 tao duoc dn tuong tdt hon ngudi mdc qudn 6o may s5n vd mang mOt chidc Timex. Ngudi chAu A thich ph6 phdn. Ho s6 chdm didm ban vd moi khia canh thuQc c6ch xr? su trong cdng vi6c c0ng nhu ddi thudng cria ban. Ban ph6i ldy didm bdt cri khi ndo vd d dAu md ban c6 thd.

. | ru6r vA uu r,4rvc Tril phi ban drloc trd tidn dd n6i tai mot budi tigc hodc mdt cuOc hop mdt, tdt hon luon n6i it, quan s6t nhidu. Quan didm cho rhng ngrrdi khOn ngoan thi it n6i dd dn sAu trong j, thftc ngudi chAu A. Didu ndy ddc biQt dring d Nhat. Tu;r vQy, ngddi Trung Qudc vd Tridu Ti6n thudng cdi md vd n6i nhidu trong cdc tinh hudng kinh doanh vd giao thiQp. Trong nhfrng tinh hudng d6, ngudi it n6i c6 thd c6 v6 t6ch biQt vd khidn ngudi kh6c thdy kh6ng thodi m6i vd ddi khi lanh nhat.

Khi n6i, hdy n6i sao cho dO hidu bhng nhfrng tr) ngtr don gidn. Dilng cd phO trdong hoc vdn uyon biic cfra minh. Hay nhd ring cric thinh gid cria ban c6 thd trb chuyQn trOi ch6y bdng tidng Anh ddi thudng nhung ndu ban ding cdc thdnh nglt khdng phd bidn hodc nhfrng tr) kh6 hidu, ban c6 thd khidn ho irlng tring. MQt ngudi chau A trJ hdo vd su th6ng thao tidng Anh cria minh sE khong ngdt toi ban tld h6i nghia mQt tu na.o d6, nhdt ld trdd,c mdt ddng nghiQp cfra anh ta.

286 | rno cnor rrtr rnuc Hdy vui v6 nhung trrinh ding

l

chuyQn cudi dd bdt dAu cuQc trb chuyQn. Mdt cAu chuyQn c6 v6 kh6i hei vdi ngrldi phuong TAy thrrdng c6 v6 vd nghia ddi vdi ngudi chAu A. DOi khi n6 thdnh ra xfic ph?m. TuyQt ddi khOng n6i dr)a hodc tr6u choc bdt cft ddi t6c chAu A ndo cria ban. Tinh hdi htrdc h6m hinh khdng ph6i ld mQt phdn cfra ndn vin h6a chau A. N6 dtroc xem ld xric ph?m ldng ttr trong cfra ngrrdi khdc. Ngudi chdu A thich kidu hdi hrrdc cfia ho, nhrmg ho khdng hidu kidu hdi hrrdc cria phuong TAy hon ngudi phrrong TAy hidu kidu hdi hrrd'c cria ngudi chau A ddu.

Su ca ngoi hay ngddng mQ th{t ldng ludn tluoc d6n nhAn, nhung trdnh ninh h6t. Trong mdi quan hd phong kidn cira nhitng thd ki tnldc vi girta nhfrng dm muu c&a cdc tridu dai cd xUa, ngddi ta tim crich thdng tidn bbng c:ich xun xoe cdu xin dn hu6 cd nhAn. Kdt qu6 ld, ngrldi chAu A trd n6n rdt nh4y cdm vdi chuy6n ninh h6t. Cho ddn ngAy nay ho cfrng khdng dO bi phinh phd bdi cric ldi ca ngdi kh6ng chdn thAt hodc quii mrlc.

Drlng ngai xin l6i, dr) ban khdng ld"m didu gi sai. Ngrrdi chau A xin l6i bdi m6t vu viQc khdng may dA x6y ra, khdng nhdt thidt bdi ho cdm thdy ring minh c6 trdch nhi6m v6 vi6c d6. ViQc xin l6i tni6c nhbm gi6ng hda mQt chuydn cdi co ndo d6 dudc xem le bidt phAn biQt phdi trdi. Dilng ngai rhng srr khidn tu6ch vO i5? c6 thd dd l6n dAu ban. Ldi xin l6i khong ph6i ld ldi nhAn l5i.

r"l sU DVNG cAc uuA mOr cldr DrA pHrJdNG d

nAt cfi dia phuong ndo c0ng c6 nhfrng thdng tin quan trong md chi c6 ngddi cria dia phrrong d6 md'i c6 thd bidt drroc. Trong bdt ky ndn v6n h6a ndo cfrng c6 nhrrng phong tuc md ngrrdi ngoai qudc c6 thd kh0ng c6 chrit kidn thfc nao. Ban non nhd mQt cd vdn ki6m nhd mdi gidi dia phuong girip ban khdng pham phdi nhtrng sai s6t do thidu than trong. MOt nhd mOi gidi tlia phrrong cfrng c6 thd ldm tdt vai trd ld k6nh truydn th6ng kh6ng chinh thfrc gifra c6c bon trong mdt vu thdong lugng. Th0ng thrdng, khi moi vi6c tl6 duoc d4t l6n bdn ddm phiin, nhidu quan didm c6ng khai cdn phdi iluoc

I I I ]

NHONG NLt6c

cd cnfiw rnAwc

I

ZgZ

tri. cdng khai .it lai mQt didu dd tuy6n bd trrrdc d,6 c6 thd lam mdt mit. cdc tuydn ddi thoai khdng chinh thfc c6 thd gifp gi6i quydt kh6 khdn duy

mA kh6ng ldm mdt mdt bOn ndo.

r Il.^rAm euAN rRgNG c0ao1avr Ngudi chau A bi 6m dnh bdi nhrlng bidu ttrong dia vi: rio qudn hdng hiQu, xe hoi ddt tidn cfia Dfc, ttr cdch hQi vi6n crta c6c c6u lac bQ sang trong, ild trang sfc xa hoa. Ngodi t6n, t6n c6ng ty vd chfc vu, danh thidp cria ngr/oi chau A thddng ghi th6m vd sd chrlc danh vd ciic hiQp hQi uy tin. TOi c6 danh thidp cria chfr tich mQt cdng ty chd bidn thuc phdm ldn 6 chau A. Ong ta c6 ndm chfc danh dudc liOt ko 6 mdt tntdc danh thiSp crla minh vd th6m ba mrJoi hai chrlc danh khric 6 mdt sau. D6 kh6ng ph6i ld hdnh vi ngOng cudng khidm nh6 cria mQt k6 mdi phdt. D6 la tho;; lQ vd duoc chdp ,rt a' d chau A nhim thd hicn vd tham chi ld ph6ng aai tdm quan troni .,ra s,r sang giAu crja ban.

Nhtrng su phd trtrong nhu vQy cfrng phd bidn ddi vdi ngddi ph.rong Tay, nhung chring thr/dng bi xem ld sd thfch 16 tidn, it ra ld khi n6i l,d ,rguuiLlra..

Ndu khoe khoang khdng ph6i rh tfnh cdch cira ban, chdc chdn ta kiong non ldm thd. Mdt kh6c, drlng ha thdp fia vi cfia ban. Ndu chri cfia ban ld trr.rqng nghi si, ban non tim crich dd dua didu d6 vao cu6c chuyon trb. Ndu tintr cd ban c6 mOt brlc 6nh chup ban vd ngrrdi h6n phdi quydn rfr dang tua vdo chidc Bentley d san trong didn trang mr)a hb crla ban 6 Maine, ban n6n tim crich dd rrit n6 ra kh6i vi. Didu d6 s6 thrJc srr c6 t6c dUng. Hdu hdt ngrJdi ch6u A quan tam ddn qudn rio. DD nhidu ngudi mdc ildng phuc cdng ty trong gid ldm viâ&#x201A;¬c, ho s6 ding phu kiQn kbm theo chfing ld thdt lrtng Gucci vd vi vuitton. Trong nhrrng ngay nghi cfia hg, hq s6 En diOn tdi mrlc nhidu ngudi Mi phdi ngac nhi6n. eudn 6o ban mdc s6 drJoc sdm soi ki ltrdng. chring khOng can ph6i ld mdt nhdt nhung c6 qudn rio di idm vd trang phuc ddi thudng cria ban ddu ph6i c6 chdt t,irrg iuyQt h6o.

Mdc rio lanh ddi tay vd qudn jean b4c phdch vdo ngdy nghi theo thdi quen

288

| rno cnor xir rauc

cfra ngudi

M!

s6 chEng gifip ban di ttdn dAu vdi mQt doanh nhAn chAu A

didn hinh.

r I ucrJdr HON pHOI I

d Nnat, Trung

vd Tri6u Ti6n, ban s6 hidm khi c6 co hdi gAp gd vg crla ddi t6c. N6i chung, nhrlng ngudi vo E nhfrng qudc gia dy khOng tham gia vlo cdc hoat dOng xd hQi thtrdng di kbm vdi viQc kinh doanfr. d Oai Loan, Singapore, vd Hong Kong ban s6 c6 nhidu cd may g4p xd giao vo cria ddi tric. Vi6c tao dn tugng tdt le rdt quan trong. Kinh nghidm cria tdi lA m6t ngudi vo chAu A c6 thd s6 khOng girip ban xric tidn cdng viQc vdi chdng bd ta cho dD ban c6 tao duoc dn trrgng rdt t6t, nhung bd ta chdc chdc s6 ph6 tan cdc cd hOi cira ban ndu bd ta khOng c6 thiQn cdm v6'i ban. Hdy n6i chuy6n vdi bd ta vdi phong c6ch lich thiQp vd th6i dQ ddng hodng, dr) cho chdng bd ta khdng ldm nhu thd. TuyQt ddi khdng bao gid khen ngoi bd ta vd nhan sfc hodc n6t nfr tinh crja bd ta. Ngudi phrrong TAy s6 kh6ng hidu duoc nhfrng chuyOn td nhi li6n quan dd khdng gdy ra srl xric ph?m nghiOm trong. T6n tinh ld str si nhuc gh6 gdm ddi vdi phu nfr chAu A. Ho thrrdng cho rbng vi6c d6 bidn ho thdnh tldi trtong gi6i tri vd mua vui cho il6m ddn 6ng vd thddng xem viQc d6 ch&ng kh6c gi hidp dAm.

.

|

"

NcHr

Qu6'c

rHfc cr0I rHI0u

ViQc gidi thi6u chrla bao gid bi xem nhe d chAu A. d Uftat Bdn thdi phong kidn, ngrldi ndo thr/c hiQn vi6c gidi thiQu thi til d6 vd sau sE phdi chiu trdch nhi6m v6 henh clQng ctra ngrldi md anh ta c16 gidi thiQu. Vi6c phdi trd bhng vo vd sinh mang cfra cA gia dinh cho viQc ldm sai tr6i cria ngudi md minh

de gidi thiQu ld chuydn phd bidn.

O chAu A, ban sO mdi mdi bi 6nh hudng bdi ngudi da gidi thiQu ban. Ndu dng ta duoc nhfrng n$Jdi md ban g{p gd quen bidt vd kinh trong, ban s6 duoc s6 chia danh tidng tdt crla dng ta. Ndu 6ng ta bi xem thddng, ban cfrng s6 nhr-i thd. Hay srl dirng tdt ca thdi gid ban cAn vd tdt cA sd tidn ph6i c6 dd d6m

NHzNG Ntndc

cd curfrw rnAxc

|

289

nhfrng b6o rhng c6c cuQc gidi thiQu doanh nghiQp cria ban dugc thr,rc hien b6i 16 nhf,ng ngr.rdi thich hop nhdt. Hay dam bao rbng ong ta khong chi bidt fing ta' nggdi mh dng ta s6 gidi thiQu ban mh ho cffng quen bidt vh kinh trong dd Nggdi Trung Qudc vd nggdi Tridu Ti6n khOng c6 nghi thrlc gi dac biet gidi thiQu vd trao tldi danh thidp. Song d NhAt, c6 mQt c6ch thich hgp dd iam ',r4y. Danh thidp kh6ng duoc trao cho ddn khi viQc gidi thiQu da hodn nhdt td.t. CAc bon sd tlrrfc gidi thieu theo dia vi, ngrldi tlrroc kinh trong N6 drrgc ttugc gidi thiQu trddc ti6n. Phia kh6ch n6n trao danh thiSp tnJdc. trao Jo cho phdn chfr in quay l6n vb vd phia ngtldi nh4n. Ndu b4n mudn thd hiCn srJ tdn kinh, h6y trao danh thidp cfia ban blng hai tay. Trong bdt kj, trrrdng hop ndo, khi mQt tdm danh thidp ddoc trao cho ban, ban nan rrftAn bing hai tay vd ddnh ra chft thdi gian dd dqc n6'

Dilng crii chdo tril khi ban hidu cdch thrlc vh thdi didm n6n cfi chio. Thay vi vay, chi b5t tay theo kidu phrrong Tdy. Didu d6 itrrgc chdp nhan hodn tohn' ciri chdo phd bidn nhdt 6 Nhat, d tt6 n6 ld mOt cfi chl bdv t6 ldng t6n trong l6n nhau. Ndu tlinh crii chdo, b4n n6n ddnh mQt chrit thdi gian ttd ttrra minh vdo tdm thd kinh trong ngUdi md ban dinh c(i chho. Kh0ng c6 cflm gi6c tfin trong chAn th4t, viQc crii chdo chi ld mQt cir chi rSng tudch vd IQ li6u. Ai chdo trtrdc vd ai c6i thdp hon, bao nhiou giay phrit troi qua giita c5i cfi chdo cfia phia chdo trtrdc vd c6i crii chio cfia phia chdo sau, phia ndy crii thdp hon phia kia ra sao; tdt ce nhfrng didu ndy c6 mot f nghia tinh td vh d6t c6c b6n vdo trong mdi quan hQ thich hgp vdi nhau. Didu t16 ddi h6i 1 .R ' h6a theo trtfc gi6c, vdn kh6 c6 thd nhQn ra qua cfi chi qu6 mdt ddu ;;.; :[T ti6n trtrdc khi ctii chdo. BXng c6ch d6 thll bac trlong ddi gi8a c6c b6n c6 thd drrgc thidt lfp. B6n it tudi hon ho{c tlia vi thdp hon khi t16 s6 crii dau vd khom hlng xudng, hai tay dd bOn hdng. B6n l6n tudi hoqc tlfa vi cao hon sd crii chdo 14i mQt c6ch lich sd nhung khdng crii thdp nhrr v4y. Ngrrdi NhAt vila c6m thdy bi xric pham vrlra budn crJdi khi ngudi phrrong TAy crii chdo h9 theo kidu An dO v6i hai tay ch6p lai trudc ngr/c trong ttr thd gidng'nhrr dang

1}"T"**Tfr:ffiffil;*' d;

cAu nguyQn.

;.;;;igip

T

290 | rno cnor xir rnuc d nhrlng noi khdc d chAu A, vi6c crii chdo khdng ph6i ld mOt cfi chi quan

trong nhu vQy. d Ttrng Qudc, crl chi ndy thrrdng dugc nhin thdy nhdt trong cdc dip trang trong hodc 16 lac, vd 6 cdc hoc sinh. Trong giao tidp, mOt crii crii chdo thddng chi ld m6t c6i gAt ctdu vd kh6 crii ngudi vdi tay girl b6n h6ng.

. I rHrI rU uo r0N I

Nhtrng cdi tOn chAu A thrrdng ldm ngrrdi phuong TAy bdi rdi. Moi ngddi Trung Qudc, Nhat Bin, vd Tridu Ti6n ddu dit ho trddc t6n. Tuy nhi6n, khi tQn duoc dich sang tiSng Anh, da sd ngrrdi Nhet, Tridu TiOn, Ddi Loan vd ngddi Hoa d Hong Kong thudng d[t ho 6 cudi cirng theo t{p qudn cria phuong TAv. Tuy nhiOn, 6 Trung Qudc, ngay cA khi da ttuoc dich ra tiSng Anh, ho v6n d tnrdc t6n. Khi ban phAn vAn, c{r viQc h6i. Ngudi chAu A cfrng thtrdng gAp kh6 khdn nhrr v{y trong viQc hidu thft tLI ho tOn ngrrdi phuong TAy. Trong cdch xdng h0 l0 ph6p, ho n6n luOn duoc ding. Tdn duoc ddnh ri6ng cho ngudi nhd vd ngrldi quen. Mdt ngoai lQ d6ng chri f khdc lA khi mQt n$rdi ldn tudi hon vd c6 dia vi 16 rdng ld cao hon goi ban bhng t6n thi cl6 ld ddu hi6u cira mQt ddc An ho6c mdt srJ quy mdn d4c biQt. Wnat, ban n6n goi dng Tanaka ld Tanaka San. d Trung Qudc, Ddi Loan hay Tridu Ti6n, Ong Lin, Ong Chen hay 6ng Kim ld nhfrng hinh thrlc xrrng h0 hodn todn thich hop.

d

'

I cAc o4c owbN ctA

DIA

vI

ThQt srl ddn tff mQt xd hQi vd co bdn khdng phAn chia giai cdp, ngudi M! kh6 md ghi nh6 r5"ng thf b4c c6 tdm quan trong tQt brJc trong xd hdi chdu A. t'ttrdt le A Nhat, b?n ph6i vrrot qua nh6n thitc cfia minh vd dan chfi vd thrla nh{n thrl b+c. Ban s6 xric pham n?ng nd mQt qu6n lf cdp cao ndu ban thd hien vdi dng ta ctrng stJ tOn trong vd chf f ban ddnh cho mQt qu6n lf tr6 cdp thdp. Thd hign su t0n kinh sAu sdc tloi vdi dng ta chua dri, ban ph6i t6 ra tdn kinh 6ng ta nhidu hon ld ddi vdi ngddi c6 thf b4c thdp hon.

NH1NG

Nuoc co cnfiu

rni,uc |

291

Tudi t6c cung ddi h6i srJ tOn trong. Hdy ddc biQt chf y ddn nhfrng ngrrdi ldn tudi. DAc biQt ld ngrrdi Nhat s6 cl6nh gid tinh c6ch ban qua cdch ban ddi xrl vdi nhltng ngddi ld'n tudi hon minh.

. I r4Nc ouA ViQc tdng qud c6 thd ldm ndy sinh nhi6u vdn tl6 ndu kh6ng bidt gi vd phong tuc clia phrlong. HAy nhd ildn trtrdng hgp mdt chrl trang trai ngudi My de dQi mQt chidc mfr xanh 15 l6n ddu mdt vi6n chrlc Trung Qu6'c tldn thdm, ngay trtldc m{t, vd trddc su thich thd vd cr)ng, cfra nhfrng ngrrdi ctng cli vdi 6ng ta md khdng biSt rhng d6 le ddu hiQu c6 td xda chi kA bi cdm srlng.

Thdng Hai ndm 1989, crJu Dai sir Mf tai Trung Qudc George Bush quay lai Trung Qudc vdi trJ c6ch ld tdng thdng Hop chfing qu6'c Hoa K). Ong ta tdng cho Thri tr/dng Llf mQt m6n qud - mQt ddi gidy cao bdi chinh gdc Texas vdi ld cd M! duoc th6u 10n ldp da thu6c cria mdt chidc gidy vA cd Trung Qudc tr6n chidc cbn lai, Lf c6.m thdy khdng vui chfit ndo, cdn dAn Trung Qu6'c thi hoi bi sdc. Trong suy nghr cria ngddi Trung Qu6'c, chAn lA bQ phAn thdp nhdt vd ld mQt trong nhfrng bQ phQn k6m sach s6 nhdt cfia co thd. Gdi y rXng Lf Bhng c6 thd mang cd Trung Qudc ho6c cd M! dudi chAn Ong ta qu6 ld rdt khidm nh6.

Ngudi Nhat coi trong mdt m6n qub dtroc g6i dep de. Ngudi Trung Qudc vd ngddi rridu Ti6n khong quan tam nhi6u nhu thd. Thudng thi ho cudi nhao giAy g6i ndo tdn k6m hon m6n qud.

C6 hai loai qud t4ng. Nh6m thf nhdt la nhfrng m6n drroc chon bdi chfng thd hiQn mdt m6'i li6n quan ndo d6 vdi ban, cdng ty, tidu bang qu6 hrrong hoic td qudc cfia ban. Chring chuydn t6i nhr]ng ldi chrlc td't dgp cfra ban vd'i tu cdch cd nhdn. chring c6 thd ld nhfrng m6n tld do chinh ban hay cdng ty ban chd tao, ld s6n phdm hay hdng thir cdng c6 li6n quan ddn thdnh ph6'hodc khu vtfc cfia ban, hodc mQt m6n dd ddc trung Mf nhu ttd mf ngho cira ngr/di da d6 My. Nh6m thrl hai gdm nhfrng m6n dd thd hi6n d8ng

292 |

rno cnor

xir rnuc

cdp: mQt bO brit Cartier ho4c Tiffany, mQt chidc thdt lung, vi hoic

ttii xdch

hdng hiQu. c6c m6n dd thd hiQn tl&ng cdp cho ngrldi Hoa 6 ilai luc bdi ho kh0ng hidu gi6 tri cria nhf,ng m6n nhrl v4y. Hq thich nhfrng m6n thrrc td hon. Brit nl loqi tdt tf ttrdng ctd vidt thd ph6p. Mqt vdi chidc duoc in logo cfia cOng ty ban chi tdn mQt phdn nh6 so vdi gi6 tidn cfia mdt bQ vln phbng phdm Cartier. MQt ngrrdi Trung hoa luc dia c6 thd s6 khong bidt c6ch d6nh gi6 dring mot b0 brit tt6ng gi6 mot nghin ddla. Trit phi ban dd tai nhan ghi gi6, sd hbo ph6ng ctia m6n qub s6 ch6ng c6 hieu que gr. Nhttng ndu anh ta that srr bidt rttrgc gid, hi6u qu6 cfrng c6 thd khdng nhtl ban mudn.

TOi khOng cho rbng n6n

ting

MOt ddi t6c Trung Qudc kd vdi toi vd mQt con b(rp b6 md mQt doanh nhdn ngudi My da ting cho con g6i 6ng ta. Khi khdm ph:i ra rhng con brip b6 c6 gi6 250 dola, ong khong hd c6m thdy mQt. ni6m thiQn c6m trdo dang ddi vdi stl hdo ph6ng cria ngudi ddn 6ng kia. Ong c6m thdy bi sdc b8i khoAn ti6n 16 ra c6 thd mua m6n gi t16 hfru ich hon cho Ong ta lai bi mang cli mua mQt m6n dd choi cho tr6 con.

Nhfrng chidc ddng hd ki thuQt sd 16 tidn c6 thd ld nhfrng m6n qud thich hgp d Trung Qudc, nhung ban c6 thd gap ric r6i khi mang chirng qua hai quan. Nhidu ngudi Trung Qudc cfrng thich thudc 16 hay rydu ngoai. Chrlng ld nhfrng bidu tugng cfia dia vi dugc nh{n bidt rQng rii. cfra m6n qud phii c6 mQt su tudng quan ndo tt6 vdi gi6 tri cria mdi quan hQ ldm in cira ban. Ndu n6 qu6 it, ban s6 xuc pham ngudi nhQn. Neu qud nhidu, n6 c6 thd gidng nhu ld crla drit l6t.

Gi6

tri

. I pHEp rfc Al1 uduc I

Hidm c6 tlidu gi thdm cdn cd de hon ld tap qudn cfia chring ta 6 bdn dn.

Ngay c6 nhirng ngudi c6 ddu 6c khoang d4t nhdt cung g6p kh6 khnn trong viQc dd n6n phAn rlng c6m gh6t ddy c6m tinh ddi vd'i mQt ngrldi c16 vi pham nhfing cdm ki nio d6 trong ndn vdn h6a cria minh. Eidu quan trong ld phdi t6 rallcn ldm theo chudn mr,rc dia phrrong vd mdt ndy'

:l

Ir

I

, NHnNG

Nuoc co curfrx rn.l.wc

|

293

Hdy hoc c6ch sir dung d[a. Ndu b4n ddn chAu A vdi tu crich ld ngrrdi drlng ddu mOt ph6i clodn Li6n HiQp Qudc c6 nhiQm vu cho tidn, b4n sE c6 thd thdc hi6n cdng viOc cira minh thdnh cdng md khOng cAn phdi biSt cdch sir dung tlua. Ndu cOng viQc cria ban d chAu A la bdt cfi viQc gi khdc viQc cho tidn, s6 lA khuydt ttidm nghiOm trong ndu ban khdng thd an bbng tlfla.

Chi 6 Trung Qudc moi ngddi ldy thfrc dn til mQt chidc dia chung. VA ngay cd d Trung Qudc, tai nhfrng btra tiQc ldn vd nhfrng dip trang trong hon, thftc 6n s6 duoc mQt ngudi phuc vu sdt vdo dia cfra tilng ngUdi. Ndu b4n mudn sdt thflc 5n cho mQt ngudi kh6c mi khdng c6 dfla mu6ng ndo khdc, h6y trd ngrJgc dua cfia ban rdi gdp thfc nn bbng cldu chrra dirng ttdn ndy.

Ngrrdi Trung Qudc vd ngrrdi Nhat cdm ch6n l6n rdi vd com vdo miQng. Ngudi Tridu Ti6n dd ch6n tr6n bdn vd tlua thritc 6n l6n miQng bhng dfra hodc mu6ng. Ngudi Tridu Ti6n xem viQc cdm ch6n l6n ld cuc ky thd 16.

Ldm roi d0a ld mQt didm ldnh. N6 c6 nghia ld ban s6 tluoc mdi quay lai dr)ng bita nfra.

Ngudi chdu A hrip xrip sodn soat vh hrit mi theo cdch c6 thd khidn nhfrng ngddi phuong TAy lich su ph6i sitng sdt. Cd gdng tlilng dd f.

Ching c6 ph6p t6c An udng gi dd md n6i d Trung Qudc. Ddi vd'i tla sd ngudi Trung Qudc, ching bao gid c6 chuyQn c6 thd c6 mOt c6ch dn udng dfing hodc sai. Tdi da nhidu lAn ding bita vdi nhfrng ngudi lich sr/ vd 16 dQ vd nhCtng mdt khiic, nhung lai phun xudng gi xudng ddt.

Dilng cdm thing ddi dua cira ban vdo thrlc 6n trong ch6n nhu nhfrng n6n huong. Trong Uudi t6 tt/6ng nhd ngtldi qu6 cd, nhidu dAn tOc chdu A ddng cring thfic dn cho td tien da khudt cria ho bing cdch cdm huong vdo ch6n rdi tn6p ldn nhu mOt cdch dd dua thfc dn sang thd gidi kh6c. C6 mQt quan didm md tin phd bidn cfia ngudi chAu A reng cdm dfra cfia ban nhrl v4y ld tlidm gd vd c6 nghia ld bfra 5n ndy ddnh cho ngrrdi chdt chrl khdng phdi ngrrdi sdng.

t294 | rnocnorrirruuc viQc chdp nhQn idi mdi kh6ng don gian nhu bd ngodi cria n6. MQt phr,r nfr Mf gdc Nhat toi quen gdn dAy dd chuydn tldn Tokyo khi ong chdng My cria cd drJoc chuydn sang c16. Mot sring no c0 dy e?p mQt phu nfr l6ng gidng khi cA hai nggdi cr)ng mang rdc ra b6 ngodi dudng. Ho n6i vdi nhau mdy cflu xd giao rdi ngtrdi hdng x6m mdi c6 6y sang nhh udng trd. cd dy nh4n 1di.

Ngdy h6m sau ldi x6m xi xdo vd mQt phu nit Vy tfrO 16 da nhQn ldi mdi udng trA. sau khi ctrroc mdi chi c6 mdi mQt tdn. d Nhat, viOc khdng tlua ra ldi mdi bi xem la thd 16 nhung s6 ld tho 16 hon ndu chdp nh4n mQt ldi mdi chr.ta duoc drJa ra it nhdt ba ldn. cdc nghi thfrc vd viQc s5p ddt ch6 ngdi phrtc tap ddn n6i c6ch don gi6n nhdt Id doi chri nhd chi ch6 cho ban. C6 khi thrl td vd viQc xdp ch5 ngdi la quan trong, c6 khi khOng. su s6p ch6 thay ddi theo kich thtidc vd hinh dang cfia chidc bdn, kidu phbng vd tinh chdt cria dip g4p gd'.

MQt vdn dd quan trong bdt crl khi ndo b4n di dn tiQm ld ai s6 thanh tor4n h6a tlon. Trong tiQc chi6u d6i, chuyQn ai ld chfr tiec lu6n rdt rO rdng. Tuy nhi6n, trong nhfrng blta dn th6ng thrldng hon, didu d6 d6i khi kh6ng r0 rdng nhrl vQy. Theo nguyOn tdc chung, b6n b6n n6n thanh to6n h6a don.

Girfa ban bd vdi nhau, ngr-tdi ndo th4t sd mudn thanh to6n h6a don sâ&#x201A;I6ng ISng ddn ch6 thu ngAn tu$6c khi bfra dn kdt thdc vd chi viQc tr6 tidn trddc khi bdt cfr ngddi ndo c6 cd hoi gidnh ldy h6a don. Nhtrng ngddi thAt srJ kh0ng mudn thanh to6n h6a don huy6n niio tranh nhau quydn thanh to6n sau khi bfra dn dd kdt thfic, ngrldi ndo cfrng hy vong ngrldi kh6c se

thdng thd.

. I odI sduc xA HOI I

Khi ldm 6n vdi ngddi chAu A, ban khong drroc tdch biQt chuyQn cong viQc vdi chuyQn giao du. Nhidu cOng ty chdu A tim kidm cdc cOng ty M9 dd ldm 6n iAu ddi. Ho drinh gi6 b4n nhrr nhfrng ngudi ho thich cilng choi cfrng nhu c}ng ldm. Hdy ddnh golf, choi tennis, vd di bn vd'i c6c ddi t6c chAu A cria ban. MQt sd cdng ty kh6c, hin th c6 mQt sdn phdm hay dich vu trrtrng td nhr/ ban, nhrrng ho c6 duy6n d6ng, l6i cudn vir vui tinh bbng Lran khOng?

NHtJNc NU1c

co cnfiw rnANc

I

Zgs

Ngrrdi chdu A thich udng ruou, vd thtrdng thi ho c6 thd udng rdt gi6i.

Nhrrng ndu khOng mudn udng, ban cr1 n6i vd'i ho nhrr vay. Didu d6 s6 khdng xfc pham ho. Ban cfrng c6 thd l&ng l6ng r6t trd ddy cdc udng rudu cfia minh. cach ndy thi tham chi ban khOng cAn phdi n6i gi. Ndu b4n bi bdt qud tang vdi trd bip nho nh6 ndy cfra minh, moi ngrrdi s6 tho6i m6i cudi vang va ching ai mdch lbng dau. Ban cung c6 thd vi6n c6 bi di rlng v6.i rdou. Dr) khOng phd bidn ddi vdi ngddi phtrong Tay, day ld mQt chrlng di fng tuong ddi phd bidn ddi vdi ngudi ch6u A. Kh6ch khfia crja ban s6 ch&ng m6y may nghi ngd.

Bdt crt noi ndo d chau A ngoai trr) Trung eudc dai luc, ban c6 thd drroc mdi ddn mdt cdu lac bQ Karaoke. Day ld mQt ph6t minh cfia ngudi Nhet, de trd non phd bidn hAu nhtr khdp moi noi d chau A. Kara tidng NhAt c6 nghra ld" trdng khdng. oke c6 nghia ld bdn tdm. .f 6m chi khuynh hudng chung cria con ngrldi ]e hdt trong bdn tdm. Ngtrdi Nhat chi ldm trdng chidc bdn, cung cdp phdn nhac dom diQn tir cira nhfrng b6n nhac duoc y6u thich duong thdi, rdi det tt't cd vdo girla m6t hQp d6m noi moi ngudi c6 thd ddn dd udng v) dd hdt. Ndu ban nhan thdy chinh minh dang d trong m6t cdu lac bd nhu v{y, ban kh6ng drroc tr} ch6'i khi ddn ltrot minh h6t. Ban s6 bi xem li ngtidi lAm mdt vui.

. I cAc pHEp rXc nlnrvc c0A rRUNG audc DAr LUC Bdi nrrd'c cOng hod Nhan ddn Trung eudc ld m6t nrrdc chuyOn chd, nhd nudc cdng sdn vdt v6o tr6n dinh cfra bQ m6y quan li6u to ldn vd lau tldi nhdt thd gi6i, c6 mdt sd vdn dd nhdt dinh vd viQc ldm dn & ddy kh6ng thd rip dung duoc 6 b{t co dau kh6c 6 chau A, hay trOn thd gidi cfrng vay. rinh ki6n tri vd ki6n nhAn ld nhfng dfic tinh tuy6t do'i cdn thidt d6'i vdi bdt cr1 ai giao dich ld,m hn vdi ngrrdi rrung eudc. E6 Ia mQt qu6 trinh chdm chap, khdng bao gid chdm drlt.

Hiy cdn than vdi cdc quan lf cdp trung, nhdt ld nhfrng ngr/di ld d6ng vion ddng cQng sdn. Rdt thrrdng khi ho rd nhfng tdn tfch cfia cu6c cdch mang

vdn h6a, nhtrng k6 theo chfi nghia Mao gia nua, vdn c6 muc dich duy nhdt

296 I

rRO cHor

Kfrr rHOc

trong ddi le chrlng t6 tdm quan trong b6n than vd ngdn khOng cho bdt crl didu gi hiru ich drroc thrlc hiQn. Dtng sa ldy vdo c6c cu6c thuong luong vdi nhffng ngtrdi ndy. Hdy truc tidp vd nhanh ch6ng tidp cQn nhfrng ngrrui lanh dao ndu dugc.

That d0 tin rlng cric bO vd c6c vu khdc nhau hdu nhtr c6 cilng quydn loi trong mdi quan hQ vdi ban. Tdt c6 ho d vd mQt phfa khi dim ph6*cbn ban d phia bdn kia. Nhung didu d6 thrrdng khOng dring. Thudng ban s6 thdy rhng ban, m6t chuyOn gia phtrong T6y, s6 tlrrqc dnng tld fing hQ b6n ndy ho6c bon kia trong mQt cuQc tranh chdp bb ph6i. Ngudi rrung eudc c6 xu hrrdng tl4t nidm tin vdo f kidn chuyOn m6n cria doanh nhan phuong Tay nhi6u hon vdo dQi ng0 cria chinh ho. Bdt cr1'khi ndo ban c6 thd ad .uJrri tri cfia dO'i t6c Trung Qudc cfia minh trong m6t c6c ddng su cria anh ta, ban nOn ldm vay. Nhidu khi n6ng anh ta s6 ddn tl6p bbng cr4ch thric ddy c0ng viâ&#x201A;Źc cfia ban.

d

Trurrg Qudc, chi c6 mQt 6ng chri duy nhdt, chinh phri. Bi thdt sfing bdi da khidn mot du 6n ndo rt6 thuQc quydn qu6n lf cfia minh ti6n tridn xdu rd mdt vdn dd hdt sr?c nghidm trong. Lo so lu6n song hanh cDng trr4ch nhi6m.

Bdt crl khi nio ban c6 thd ldm nhe g6nh lo cria tldi tac Trung eudc cfia ban blng crich gdnh vric h0 anh ta moi sd tr6ch nhiOm, anh ta s6 mdc no ban.

DOng co phfa sau mQt vi6n chtlc trong bQ mriy quan li6u xd hQi chfi nghla vd dQng luc cria mQt doanh nhdn trong ndn kinh td'td b6n chfi nghia hodn todn l<hrlc nhau. Ban ph6i d6m b6o ring ban hidu tluqc ddi t6c Tiung eudc cfia ban mudn gi d ban. MOt doanh nh6n Ddi Loan mudn c6 loi .rrrual. laot vidn chrlc Trung Qudc c6 thd mu6.n k)r kdt mQt hgp tldng c6 loi tld t4o thanh thd cho ong ta va c6 thd gifp thdng tidn trong d6ng. Nhrrng c6 thd 6ng ta chi mudn bdn nim hoc stanford cho thhng con trtr8rrg ctia minh.

Khi ngrrdi rrung eudc n6i vd viQc li6n doanh, ho khong that sd c6 f d6 tl6u. Ho mudn n6i la ho can c6 vdn vi kidn thrlc chuyOn m6n cfia phrrong Tey dd xay dung, ching han, mQt nhd mriy s6n xudt xe tei.

Mot khi n6 dE duoc xdy l6n, hg mudn ngudi phrrong T6y bidn kh6i d6. c6c c6ng ty phrrong Tdy tin rhng, bdi ngrrdi rrung eudc can ho tld c6 thd didu ha,'h ,rrra *ay

NHtJNc NrJoc

co cafiu rnA,wc

|

297

hiQu qu6, quydn loi cfia ho tluoc bAo vQ. Nhrlrg c6 mQt nidm tin kh6ng lay chuydn & c*c lSnh dao Trung Qudc rhng mQt nhi m6y sdn xudt xe tei thudn Trung Qudc c6 n6ng sudt tl6ng ngd ludn tdt hon ln mQt li6n doanh sdn xudt xe tii lAm ra nhitng chidc xe thAt srJ hoat dQng drrgc. David Chen, mQt nhd cd vdn tilng quan s6t nhidu li6n doanh Trung Qudc cria T{p doAn Nike qudc td, miOu ti sr1 hidu nhdm phd bidn ndy gifra cric b6n bhng mQt cAu cdch ngdn cfia Trung Qudc "Ddng sdng, di mQng".

Cdng ty phuong Tdy nio thgc hiQn mQt li6n doanh d Trung Qudc phdi hdt sri'c hnr f ring cd hQi thdnh c0ng ph6i c6 tit ddu vd sau ndy cfrng s6 khOng mdt di ndu quydn kidm sodt dd 6n thloc trao cho ngddi Trung Qudc.

Bdi thidu vdn nghiOm trong, ngudi Trung Qudc rdt quan tdm tldn giri c6.

Ho cfing lu6n tim crich tri hodn chi ti6u. Thudng thi ho c6 thd b6 qua vdn dd gi6 cA ndu c6 cdc ft dei khdc. Cdng ty phrrong TAy ndo c6 thd ddu trr ddi han cho s6n phdm ho4c dich vu cfia minh c6 thd hoet dOng rdt higu qu6 6 Trung Qudc. d Trung Qudc, thdi gian kh0ng phii ld tidn bac. Thdi gian ld thdi gian; tidn lb tidn. Shuen Xiao Lieng, mOt nhi lhm phim ngr/di Mf gdc Hoa, ngrldi vUa trd vd My sau khi lim phim d Trung Qudc, nhQn x6t rXng mOt b0 phim mdt ba thdng dd quay 6 My c6 thd mdt hon mQt n6m d Trung Qudc. Thdi gian thi kh6ng ph6i mdt tidn mua, nhrrng phim thi c6. M6i crinh ph6i tlrroc tflp tli tQp lai cho ddn khi hodn h6o, hic d6 n6 s6 duoc quay trong mOt take.

Khi ddm ph6n du 6n, cdn phdi tiSp cQn cdp l6nh dao. Khi thrrc hiQn drr dn, cAn phdi tidp c{n cdp dud'i. Ban phAi giinh duoc srl tin ttrdng vd hop t6c cria nhAn vi6n sdn xudt, giiim s6t, vd qudn lf cdp thdp. Trung Qudc li mQt xd hQi c6 tinh phuc tr)ng cao, nhrrng c6 nhidu ngudi hing hrii trd thdnh ngudi dQc lap vd s6ng tao. Ndu c6ng ty ban dang sfi dung lao ddng ngrldi Hoa & Trung Qudc, h5y tim nhrlng ngUdi thuOc tufp niy vd khuydn khich ho bhng nhtrng tlQng luc thich hop. B4n s6 kinh ngac trrrdc srr hdng h6i vd lbng trung thdnh md ho drip lai.

298

| rno cuor rcr rauc

17 Cgp gidy hoy su tr} dong sqy ngria

Nrrdc M! dang gdp kh6 khdn ldn vd kinh td. Vdi kho6n thdm hut ngAn sdch 200 ti dOla hdng n5"m, nd6c My da vd dang vay mddn dd chudn bi cho tudng lai cria chinh minh, vd thdi han trd ti6n dang ddn rdt nhanh. Cdng ngh6 cria cdc ngAnh cdng nghidp n{ng de l6i thdi md ngdnh th6p ching hd duoc dAu tdtdt thidt vd tditrang bf gi. Thay vi vdy, ti6n duoc ding dd thao tring hdi phidu, dd cdp vdn cho ciic vu mua lai cdng ty vd dd tlAu co bidn dQng tidn tQ. Cdc ngdnh cOng ngh6 cao cfia Hoa Kj' khOng thd canh tranh duoc vdi cdc nhd s6n xudt A chAu dD vd gi6 hay vd chdt iugng.

Ban-khOng cdn ph6i c6 bhng cdp kinh td hay c6 mQt cudn s6ch dAy dd thi vd bidu dd mdi hidu duoc chuy6n gi dd vd dang di6n ra. Di6m phric c6 drloc mdt mi6n ddt mdu md vA m6i tnJdng hqc thuQt khuydn khich trJ do tti trldng, dAn nh4p crr nhiQt tinh cria midn ddt mdi ndy dA tao ra mOt mfc sdng chrla tdng c6 trong lich srr cfia hdnh tinh ndy. Trong khoing hai thd kj', cdc thd h0 ngtrdi My bdt dAu xem srr thodi mdi xa hoa ndy ld hidn nhi6n. Ho qu6n di nhfrng ydu td dd mang tai didu d6: nghi luc, nhi6t tinh vA su chbm chi. Ho bdt dAu chi quan tdm ddn qu6 ngot cria thinh vddng ma qu6n di qud trinh kidn tao n6. T6m lai, ngudi My de tr& n6n lrrdi bidng vd tham lam.

cQP GIAY HAY

surt

DANG sAY

NGt?

|

299

Cudi chidn tranh thd gidi lAn thfi hai, ndm trim triQu ngudi chau A dOi kh6t vd kiQt quQ vi chidn tranh bdt tay vdo kidm tidn dd sdng s6t. B6i thidu thdn rdt nhidu, ho ddnh rdt nhi6u tAm s(lc cho viQc kinh doanh' BAi d6 cr)ng nhau tr6i qua n6i so ha.i vd mdt m6t dy, c6c dAn tQc chau A f thfc sdu sdc vd m9t muc ti6u chung. Khi tAi thidt nhfng ndn cdng nghi6p kiQt quQ cria minh, hq t6i thidt vdi cOng nghQ hiQn dai' Cudi chidn tranh thd gi6i lAn thrl hai, l6a mdt trrrdc thdnh cdng vd tin ring minh kh6ng thd bi at6nh bai, ngddi Mf xem tivi hay choi golf md chri f ddn nhfng m6n vdt vdnh 16 tidn tr] chAu A dang xuelt hiCn "hd,ng tronj cuQc sdng hdng ngdy cira ho. Trong khi d6, ngudi chAu A bdt ddu tao ra nhfrng chiSc tivi md ngddi My xem vd chd ra nhrlng chidc gay golf md ngrrdi Mi dnng. TlJdc khi ngrrdi My kip nhan ra, dbng hdng h6a chAu A da lon manh thdnh mQt con lfr. c6c ngdnh c6ng nghiep cfia chinh hq da trd non qud qudt b6i c6c hdnh dQng i6t 16o cira ndn cong nghiQp vd chinh phir cric nrJdc chAu A thOng ddng nhau nhbm thdng tri thi tnldng gidu ;hdt thd gid'i ndy. Ngudi M! nhan ra minh de ph6i vay mudn dd tr6 cho nhrlng m6n vdn dr.toc xem le hdt sfc binh thrldng. Ho nhdn ra minh tld vay quri nhi6u.

Nhrrng ngudi Mf cbn lAu mdi sdn lbng cdng nhAn chidn thdng cria c6c crldng qudc kinh td chAu A mdi ndi. Dil ngrldi Nhat c6 hu6nh hoang vd tinh rlu trQi cfra ho vd khing dinh minh xfng cl6ng vt/ot trQi vd kinh td, cti mdt cdm gi6c bdt an sAu sdc dn trong nhftng ldi huOnh hoang crla ho. Nhu hAu hdt ngrrdi chdu A kh6c, ngtldi Nhat xem Hoa Ky Ia mQt con sU trl dang say ngri. N6i sd hei ldn nhdt ctia ho Id con srr t't dy s6 thfic day vd khing dinh sfc manh ddng so crja n6.

Akio Morita, CEO cria Sony, cho rhng Mf canh tranh k6m c6i ld do tham lam vd thidn cfn. $ng ta ngu f rXng My le mdt ndn v[n h6a dang suy tdn, khdng c6 ndng lrrc hay y cini dd sdn xudt md chi tim cdch chi phdi crla c6i dd c6 th6m nhidu cria cdi hon. Theo d6nh gi6 cfia 6ng ta, dudng nhrl Hoa Kj' vinh vi6n khOng thd trd lai vi thd d6n ddu thd gidi.

300

|

rnO cnor

xlir rnuc

Toi thi khdc. TOi cho rdng cdc vdn ttd kinh td cria Hoa K) cing mQt ch6u A c6ng nghiQp h6a ld kdt qud cfia phong cdch cdi md va chan th6t crja chrlng ta khi giao dich vdi nhfrng ngtrdi chdu A tinh vi hon vd thrrdng k6m trung thuc hon. Chring ta chl tam mdt thi trrrdng md thdi.

MQt tdi mta d6ng b6o br)ng cdch ddy khdng lAu, tOi ngdi trong phbng kh6ch cfia mQt ngudi ban. co dy sdng trong ngdi nhd mdi tai mQt khu phd mdi 6 midn ngo?i d thanh binh. Ngodi trdi gi6 lanh rit tilng con. Trong nhd thQt dm 6p vd d5 chiu. c6c con cfra c0 dy m4c pijama choi tltra tr6n cdu thang. Drla nim tudi dang tntot tr0n tay vin. Dtla bdy tudi dang nh6y tang tang tr6n tdm th6m ddy tr6i trOn cAu thang. Choi dta trong srJ thodi m6i vd an todn, nhrlng thla b6 d6ng yOu dy ching m6y may nghi rbng cudc sdng c6 thd kh6c hon thd 6t nhidu. chring chrra tirng bi d6i, cfrng chrra tung ngfi drrdi mtra.

Thinh linh toi ngo ra. Nhd nhrtng drla b6 niy toi de tim thdy c6u tr6 ldi cho cAu h6i lu6n ddy vd tOi. Tudi tho cfia chring rdt khdc so vdi tudi tho cfia tdi 6 Eei Loan, rdt khric vdi trii nghiQm cfra mQt ti tr6 em ch6u A. lam thd ndo nhfrng dfa b6 hanh phric, tho ngay ndy khi ldn l6n c6 thd hidu duoc srl nghiOm trong chdt ngudi cria chuyQn thdnh bai nhu cdch n6 drroc hidu d chau A? Toi de bidt tdi gi6i cira c6u dd tung khidn t6i vd nhidu ngudi chau A kh6c ph6i bdi rdi: ngudi Mi khOng ngdc, nhung tai sao ho lai thudng bi qua mdt d6 ddng trong cdc thrrong vu? Cau trd ldi ld vi ho cl6 quen trt duy trong mQt thd gi6i c6 dfr cho tdt ce moi ngrrdi. Tr6n midn tldt giau c6 cria chring ta, sd chdn th6t, cdng bbng vd rOng lrrgng duoc coi trong hon nhidu so vdi ki ndng gidnh ldy tilng loi ttidm trong moi cuQc giao dich.

PhAn ldn ngudi chdu A drroc girio duc trong mQt ng0i trudng noi nhfng xa xi tlao thlc dy khdng c6 ch6.

Bdi rdt gidu manh, ngrrdi My thudng kh6ng cim thdy srJ tdn vong cr3a quO'c gia dang bi tle doa. vi 16 d6, ho it khi ttd phbng. Tuy nhi6n, mQt khi bi tdn cdng ho ludn ddp trd nhrr mQt con sd tf dang say ngfi. Ho chodng tinh, ngac nhiOn, thoring bdi rdi vd rdi giQn dfi. Trr/dc dey Nh{t d5 c6 lAn ddnh gi6 thdp My dd rdi nhen ra cdn gian d6 c6 thd gh6 gdm ddn mrlc

ceP GrAY HAY su rrJ DANG

ndo. Trong tAm

tri

ngddi NhAt,

khi

sAY

NGl?

|

ndng ho lai ddnh giri sai vd ngudi

SOI

Mi

ld rdt ldn.

MQt si quan quAn dQi My tilng drrgc ting huAn chtrong anh d0ng thdi chidn tranh Vi6t Nam, c6 ldn dd n6i vdi tOi "Ngrrdi Mf khdng thfch di linh. Ce khi dd tham gia qudn dQi ho v6n c6 vA thidu kg luat vb tr{t tU. Thdi binh, quAn dQi My c6 v6 hodn todn khOng chudn bi ttd ddp tr6 m6t cuQc tdn cdng. Tuy nhi6n, mQt khi nhQn ra mdi de doa, chring tOi luOn d6p tr6 crlc k) hiOu qu6.

D6 ld lf do tai sao qudc phbng phii chri trong vi6c chudn bf vd s6n sAng. Trong thd gi6i ngdy nay, chfng ta khOng thd dd minh bi kinh ngac nrIa."

Tr6n thi trddng qudc t5, nhrloc didm ldn nhdt cfia ngudi My Ia ho khOng nhQn ra minh dang d gifra mdt cuQc chidn. Bdi chua tilng bi chidm d6ng, ho khOng hidu dLroc hQu qu6 tdn khdc cria viQc bi mQt qudc gia khric thdng tri kinh td. Ngudi chAu A bidt rXng "thudng trtrdng ld chidn trudng". Ddi vdi ngudi My, n6 gidng mQt trQn b6ng bdu duc hon.

M6i ndm chfng ta ti6u hdng ti ddla cho vfr khi quAn sd hang nang dd b6o vQ qudc gia ndy. Chfng ta khdng ngAy tho ddn n6i tin rbng moi qudc gia tr6n thd gidi ddu cdu mong tlidu tdt dep nhdt sO ddn vdi chring ta. Nhung chring ta ching c6 v6 gi Ih dang chudn bi chdng tr| cdc cuQc tdn c6ng kinh td cfia cdc n:lr6c khdc. Chidn tranh ld mQt tr6i nghiQm sinh dQng, d5 hinh dung. Nhrlng hinh dnh chidn tranh gAy xtic dQng mdnh liCt. Trdi lai, cdn c6n xudt nhAp khdu, vi6c nddc ngodi ldm chir cdc ngudn tdi nguyOn thi6n nhi6n, vi6c ngddi Nhat thAu t6m mQt tQp dodn truydn thdng ... d6u ld nhfrng vfn dd kh6 khan. Chring khdng goi l6n cdm gi6c nguy hidm nhu c6nh thiry thfi My nhdy kh6i boong tdu bdc ch6y cfra chidc u.S.S. Arizona xudng mit bidn ruc lita trong chrlong trinh thdi su.

CuOc tdn cdng kinh td Hoa Ky le kh6ng thd trdnh kh6i. Ngudi Mj ph6i hidu tdm quan trong cira cuQc chidn ndy. Tran Tran Chau C6ng d6 thric ttdy tinh thdn dAn tQc vd y clni mdnh liet dd chidn thSng bbng moi gi6.

Nhung s6 ching c6 thim hoa Trdn ChAu Cdng ndo vd kinh td dd thdng nhdt vd ddng vi6n du luan. cdc quydt dinh cdn ph6i tlrra ra ld rdt kh6 vd v6

302 | rno cnor xir rnuc mdt chinh tri ld bdt kha, trr) phi c6 mQt f

th(rc rQng kh6p vd mQt mdi nguy hidm hiQn hf,u vd 16 rdng. Nhung, cdn cii vdo tinh thAn quydt thdng cria dAn tQc, Mi c6 thd thdng cudc chidn kinh td nAy.

su hinh thdnh tinh thdn dan tQc nay ld didu ngrrdi Nhat e ngai nhdt. Ddu ndm 1990, trd6c mdi quan ngai ngdy cdng t6ng cfra ngudi M! vd sd xAm nhap n6n kinh td nQi dia Hoa Kj' cira ngrrdi Nhat, chinh phfr Nhat vQi vi 16n kd hoach gi6i trd mdi quan ngqi dy. chinh phri NhQt nhiQt liQt khuydn khich cac cong ty Nhat ilang ldm dn tai Hoa Ki'hay tr6 thdnh nhfrng "cdng dan tdt,,. Chinh phrl Nhat hion tlang c6 nhfrng uu dei vd thud rdt hdp dan ddnh cho cOng ty NhQt ndo c6 cl6ng g6p cho ciic td chrlc til thiQn vd cdc du 6n dan sd cria cdc thdnh phd Mi noi ho hoat dong. Didu ndy dl nhion kh6ng xudt phdt tr) dQng co nhAn dao dQt xudt ndo d6. D6 chi ld chidn luoc ru ngri con sd trl tlang thao thitc quay lai vdi gidc mo vd srr tho6i m6i vd thinh vrJgng cria minh.

. I s0c MANH nprv rnoxc I

Ngrrdi tinh kh6ng bhng trdi tinh.

- Tuc ngrl Trung Qudc

Thidu kidn thfic ld di6u rdt nguy hai. Ban de bidt dtrgc ddi didu vd idi ttt duy c_fia ngudi chau A: hq lap chidn hJoc ra sao, l6n kd hoach thd ndo. Ban da luu f tldn c6c tnldng hgp 6p dung nhfrng chidn thuQt quan trong vdn dd tltroc nghiOn cfru 6 chdu A tU hang thd ki nay. Nhrrng bAn chrJa bidt dtl dd c6 thd 6p dung nhfng chidn thuQt ndy, nhdt le khi ddm phdn vdi nhfrng ngudi chAu A vdn cl6 duoc nudi ldn vdi chfing. Phai hdt sfc th{n trong khi cd srl dung nhfrng didu dd hoc, ndu khOng, n6 luc cfia ban c6 thd ldrn ban tdn thdt hon lA drroc loi.

Ngrrdi Trung Qudc ndo cfrng n6i minh hoc 36 chudc kh6ng ph6i dd lila ngrrdi md ld dd kh6i bi ngudi lila. Tuy nhi6n, phii c6 k6 lita ngudi khilc, bdi ndu khdng thi ngudi ta dAu cdn dd phbng ldm gi. Nhung vdi ngrrdi phuong TAy ndo chi bidt vd chidn hloc cfia ngudi chdu A qua quydn s6ch

cep Griy HAy sLl rrJ BeNc sav wc(tt

|

303

ndy, thdi dQ thu dOng c6 16 ld thich hgp nhdt. Hdy ding kidn thrlc mdi cfia ban dd nhAn bidt cdc chidn luoc md bAn gip phdi. Cdch an todn nhdt Ii cir gizi ngAy giti ng6. Ndu ban kh6ng dd cho ngddi ta bidt drroc ban c6 bidt mQt tli6u ching hqn nhrr 36 chttdc dang tdn tai, cdc dO'i tdc chdu A sO kh6ng mdt nhidu thdi gid dd nguy trang cdckd srich cfra ho. Ndu dd ho nghi ngd, ho se lim cho kd hoach cfra ho phrlc tap hon vd khOng thd xuy6n thfrng.

Khi rip dung kidn thrlc loai ndy, hiy lSng nghe vd tin theo tnlc gidc. Srr hidu bidt cria tri 6c th6 thidn vd tAm thudng. Sq hidu bidt tudn chdy til noi tAm vi di6u vi b6n nhay vdt cdc sdc th6i cira tirng tinh hudng ri6ng 16.

C6 vAt h6n dQn mir n6n

Sanh trudc Trdi Ddt.

trdng kh6ng, Dfing ri6ng md khdng ddi, Ei khSp md kh6ng m6i.

C6 thd Id Me thi6n ha.

Ta kh6ng biSt t6n, Goi cl6 ld Dao.

YOn ldng,

- Ll.o

t' , Dao drlc Kinh

HET

rHuAr sAu rni cnAu n CHIN-NING CHU Phan Thi Mai Phndng dich

Chiu trd'ch nhiAm xud't Tdng biAn tQP: BiAn ft'P: Trinh bd'Y: V? bia: Sfia bdn in:

ThUc hiAN

In: 500 cudn,

TLAN

HANH SACH SAI GON d'OANh:CTY TNHH PTTAT

i toi

[l"T;',Jffi:;r";*ur ndm 2009.

NCUTEN D6C HUNG HIITNH YgN TB'iM MY SAIGONBOOK INAN VAN NHAN OUYWff nnef

xhoffi-r

ky 631-2006/ cxB

NcureN ntru cnriN

bd'n:

Theo s5 dSng .m. Tai Ctv .a phdn in Hoa Mai' n:::" :::J:3;?#"ilt1: 55 / DaN qui I 2008' In xong nQp luu chidu

tu

;i

'nu"*-n "u'"

Y

illl