XS VERSIE 7 pagina’s
losse verkoop > 0 euro 00
6 e JAARGANG _nummer
60
mensen, muziek en film
Special
Wadia Intuition 01 PowerDac Verfijnde Krachtpatser
Heeft u ook interesse in een Hifidelity Special, mail dan naar info@hifi.nl
recensie
Verfijnde Krachtpatser
WADIA POWERDAC
€7500,- / www.wadia.com
Wadia Intuition 01 PowerDac
Tijdens de CES 2013 in Las Vegas toonde Wadia een pre-productie-exemplaar van hun Intuition 01 PowerDac aan de toegestroomde pers.
H
et was niet de eerste versterker die het Amerikaanse merk op de markt bracht – denk bijvoorbeeld aan de ambitieuze en uiterst kostbare 390/790 Digital Controller/PowerDac Mono Towerscombinatie uit de jaren ’90 of de kleine, relatief betaalbare en muzikale 151 PowerDac die ze sinds een jaar of vier in hun assortiment hebben –, maar deze Intuition 01 is naar mijn smaak wel de allermooiste.
2
tekst Max Delissen fotografie Wadia
LIEFDE OP HET EERSTE GEZICHT Anders dan dat kan ik mijn eerste confrontatie met de Wadia Intuition 01 niet omschrijven. Met zijn gewelfde boven- en onderplaat, het achter transparant doek weggewerkte display en het verlichte logo bovenop doet hij denken aan iets dat uit een science fiction-film is komen aanvliegen, en tijdelijk in je audiomeubel neergestreken is alvorens weer op Warp-snelheid naar de andere kant van het universum te suisen. Het tot strelen dwingende design
recensie
is van de hand van Livio Cucuzza, die ook verantwoordelijk is voor de organische vormen van het Italiaanse luidsprekermerk Sonus faber. Voor deze recensie kreeg ik de matzwarte uitvoering in huis, die iets mysterieuzer oogt dan de versie in blank aluminium, terwijl die het dan wel weer véél beter zal doen naast een dikke (of juist heel dunne) MacBook Air. Want dat de computer een belangrijke rol speelt in het muziek luisteren via de Intuition 01, is evident – maar daarover later meer.
TECHNIEK De Wadia Intuition 01 PowerDac weegt ongeveer zes kilo. Daarmee is het naar de in marmer gebeitelde maatstaven van de audiofiele gemeenschap een vedergewicht. De reden daarvoor is simpel: vanwege de vormgeving is er in de behuizing geen ruimte voor dikke voedingen. Maar dat hoeft ook niet, want de versterking is in handen van een paar krachtige Klasse D-eindversterkers die genoeg stroom kunnen leveren om ook ‘lastige’ luidsprekers stabiel aan te kunnen sturen. Wat dat betreft is de Klasse D-techniek de laatste jaren echt enorm verbeterd. Het dac-gedeelte van de Intuition 01 op zijn beurt is gebouwd rond het in eigen huis ontwikkelde DigiMaster Algoritme. Een high end ESS Sabre 9018 d/a-converter wordt voor de gebalanceerde vierkanaals-omzetting van digitaal naar analoog gebruikt, maar alle andere mogelijkheden die deze toch al erg mooie chip biedt, worden overgeslagen. In plaats daarvan gebruikt Wadia de nieuwste incarnatie van hun beroemde DigiMaster algoritme, die Delta-SigMaster heet. Dit algoritme, dat 32-bits/1.536 MHz. upsampling en een unieke eigen jitter-eliminatie biedt, draait op een forse digitale print (de Decoding Computer volgens Wadia) waar een keur aan digitale inputs op zit. Wat te denken van tweemaal coaxiaal S/PDIF, eenmaal optisch Toslink en eenmaal AES/EBU (allen 24-bit/192kHz). Maar dan zijn we er nog niet. Via de usb-B ingang kan zelfs 32bit/384kHz signaal worden aangeboden, net als via de twee I2S-ingangen (hier Wadia-Link genoemd) die voorzien zijn van een hdmi-connector. Dat brengt het totaal aan digitale ingangen op zeven, wat uiterst luxueus genoemd mag worden. Wat de Wadia Intuition 01 nog interessanter maakt, is dat de Delta-SigMaster Decoding Computer de gebruiker in staat stelt om DSD64- en DSD128-bestanden af te spelen. Als je een daarvoor geschikte player op je computer hebt tenminste. Voor pc is JRiver dan in principe de eerste keuze en voor de Mac kun je naast datzelfde JRiver ook nog voor Audirvana+ kiezen. Niet vergeten om de player de opdracht te geven om in DoP (dsd over pcm) te streamen, maar zo ingewikkeld is dat niet. Wie nog over een goede platenspeler beschikt of gebruik maakt van een andere analoge bron vindt op de achterkant van de Intuition 01 tevens twee zeer hoogwaardige analoge ingangen, die via een 32-bits AD/DA-converter op de interne digitale voorversterker van de Intuition 01 zijn aangesloten. Een IEC net-entree met daarboven de aan/uit-schakelaar en één paar BFA luidsprekeringangen (geïsoleerde banaanstekker-aansluitingen, dus spades en blanke draad zijn uitgesloten) maken het aansluitpaneel compleet. Geen netwerkaansluiting of wifi dus; de Wadia
Intuition 01 is een krachtige en hoogwaardige versterker met een supergoede ingebouwde d/a-converter. Een PowerDac dus. Niet meer, maar zeker ook niet minder.
CECI N’EST PAS UN DEVIALET Aan het eind van de vorige alinea wijs ik er nogal nadrukkelijk op dat de Intiuition 01 een PowerDac is. Dat doe ik expres, omdat ik links en rechts recensies zie verschijnen waarin steevast de vergelijking wordt getrokken met een fameus Frans all-in-one systeem. En hoewel ik de duidingsdrang van de collega’s goed kan begrijpen, ben ik het er fundamenteel mee oneens. De apparaten van Devialet staan volkomen terecht zeer hoog aangeschreven, maar op de ongeveer vergelijkbare vormgeving na – en dan moet je al heel erg door je oogharen kijken – zijn er zo weinig overeenkomsten met de Wadia Intuition 01 dat ik er niet eens aan ga beginnen om de verschillen op te sommen. Ander systeem, andere doelgroep. Klaar. Moest ik even kwijt, nu weer over naar de orde van de dag…
IN DE PRAKTIJK: BEDIENING Voor ik zometeen uitgebreid de loftrompet ga steken over de klankmatige prestaties van de Wadia Intuition 01 moet ik het ook nog even over de bediening hebben. Die verloopt eigenlijk buitengewoon soepel. De structuur van de ingangskeuze is logisch, het grote en heldere (uit witte led’s opgebouwde) display is uiterst informatief en zéér goed leesbaar. Zo heel erg spannend is het dus allemaal niet. Maar er zijn ook een paar praktische kleinigheden die nog wat aandacht kunnen gebruiken. Zo vind ik de afstandsbediening (die overigens schitterend minimaal is vormgegeven in massief aluminium, en die dezelfde vorm heeft als de versterker) zijn infra-rood signaal veel teveel bundelen. Daarmee bedoel ik dat je zowel in het horizontale als verticale vlak wel heel precies op het apparaat moet richten om iets te laten gebeuren. Wat me ook opviel was dat de Intuition 01 bij het gebruik van andere digitale ingangen dan de usb (hoewel ik alleen Toslink en Coaxiaal heb gebruikt) eenmalig kort de Mute inschakelt als je van bron of van sampling-frequentie wisselt. Op zich is dat goed nieuws, omdat het betekent dat de Delta-SigMaster Decoding Computer aparte signaalpaden voor alle soorten inputs en sampling-frequenties gebruikt en pas signaal doorgeeft als er een ‘lock’ is, maar de gebruikte buffer had net iets groter mogen zijn. Nu mis ik bij vaak wisselen van bron of sampling-frequentie – wat tijdens een recensieperiode natuurlijk veel meer voorkomt dan in de dagelijkse praktijk – soms de eerste fractie van een seconde van een nieuwe track. Gelukkig meldt importeur Audiac dat er op dit moment voor beide ‘rimpeltjes’ aan een oplossing wordt gewerkt.
…EN LUISTEREN De Intuition 01 dient altijd aan te staan. Dat kan gerust, want in rust verbruikt hij zéér weinig stroom, en ook als je flink muziek draait zal de efficiëntie van de Klasse D-schakeling er niet voor zorgen dat je bij je energieleverancier tot ‘Klant Van het Jaar’ wordt uitgeroepen. De weergave profiteert hier namelijk sterk van. Toen ik de
3
recensie
‘De weergave is erg natuurlijk en vloeiend, en er zit veel ‘druk’ in de muziek.’
4
recensie
5
recensie
versterker net aan had staan, hoorde ik al wel een enorme belofte in het geluid, maar het was allemaal nog een beetje timide en wat dunnetjes. Daarom ging ik er pas na twee dagen eens goed voor zitten. Nu had ik tijdens het dagelijks gebruik al gehoord dat de klank langzaam rijker en soepeler werd, maar een wat hoger volume bracht toch wel wat meer kwaliteiten aan het licht. In algemene zin kan ik melden dat de Wadia Intuition ongelooflijk verfijnd klinkt, maar niet soft. Er is enorm veel resolutie, maar dat wordt niet gekoppeld aan een oplopend hoog dat je daar helaas maar al te vaak bij krijgt. De weergave is erg natuurlijk en vloeiend, en er zit veel ‘druk’ in de muziek. Dat kun je heel goed testen met de piano-akkoorden aan het begin van Chord Left, de eerste track van Agnes Obel’s nieuwe album Aventine. Die zijn helemaal niet zo hard aangeslagen, maar er zit toch een enorme ingehouden energie in. En dat kostte de Wadia hoorbaar geen enkele moeite. Power was er in overvloed, zoals ook bleek toen ik Excavation van The Haxan Cloack draaide. Dat is veruit het engste album dat ik in tijden heb gehoord. De inktzwarte atmosfeer wordt aan stukken gescheurd door donderende basdrums en putdiepe synthesizerlijnen, en ook hier gaf de Intuition 01 geen krimp. Het laag is trouwens een verhaal apart. Het gaat erg diep en het is superstrak, maar het is tegelijkertijd een beetje ‘slank’. En dan niet in de betekenis van ‘dun’, maar van ‘niet vet’. Als er sublaag gevraagd wordt, rolt het echt heerlijk uit mijn luidsprekers, maar het klinkt minder aangezet dan ik het wel eens hoor. Het is even wennen, maar dan merk je dat de klankmatige benadering toch wel heel erg mooi is. Het stemt in elk geval tot nadenken over de hoeveelheid laag die andere systemen weergeven, en
6
hoe natuurlijk dat eigenlijk is… Hmm… Interessant denkvoer… Het volume kan volgens de fabrikant ‘tot honderd’, maar op standje zeventig begon er in mijn kamer al van alles te resoneren en te rammelen, waaronder mijn trommelvliezen. En zelfs op volumes die doorgaans een duurzame ontwrichting van de relatie met de buren tot gevolg hebben, bleef het geluid zuiver. Je kunt dus veel harder draaien dan je gewend bent. Enerzijds gevaarlijk, maar wel een proeve van bekwaamheid die de Wadia met vlag en wimpel doorstaat. Ik heb gedurende een dikke week heel veel verschillende muziek beluisterd en het werd regelmatig erg laat voor ik de moed kon verzamelen om niet nóg een album aan te zetten. De Wadia Intuition 01 ‘luistert’ heel erg gemakkelijk. Door de combinatie van kracht en verfijning, en van vloeiendheid en druk kon ik geen enkele muzieksoort in mijn eclectische verzameling vinden waarvan ik dacht dat de versterker er minder geschikt voor was.
DSD Op de laatste avond voor ik deze recensie zou gaan schrijven, schoof collega Marc Brekelmans aan om ook nog wat dsd-opnames te beluisteren. Mijn MacBook Pro werd middels een AudioQuest Coffee usb-kabel aangesloten op de Wadia. Tijdens de inleidende beluisteringen met ‘gewone’ tracks – waarbij opviel dat de omschakeling tussen verschillende resoluties inderdaad soepeler verliep dan bij de coaxiale ingang – vonden we dat de klank via de usbingang net een streepje ruimtelijker, levendiger en dynamischer was dan via de andere ingangen, maar dat was alleen te bepalen door twee keer dezelfde track te draaien en heel goed te luisteren. Het verschil is subtiel hoorbaar,
recensie
maar in de praktijk klinkt de usb-ingang vrijwel hetzelfde bij pcm-materiaal. Toen we overschakelden naar dsd bleek de Wadia echter over een zorgvuldig geheim gehouden ‘secret stash’ van geluidskwaliteit te beschikken. Dat dsd echt een ongelooflijk mooi bestandsformaat is, heb ik al vaker kunnen constateren – vooral als de opname ook deugt. En dan hoeft het niet per se audiofiel materiaal te zijn, want ook de DSD64-versies van Chet Baker’s album Chet en Days Of Future Passed van The Moody Blues klonken echt fantastisch. Vloeiender, ruimtelijker en dynamischer dan pcm 24/192 files. Over de praktische kant van dsd ben ik er nog niet uit met mezelf. Aan de ene kant vind ik de klankmatige winst evident, maar aan de andere kant houden de relatief beperkte beschikbaarheid en de hoge prijs van downloads in dit bestandsformaat me tegen. Om nog niet te spreken over de enorme bestandsgrootte van dsd iso-files (tussen pakweg 2 en 2,5 gb per album voor DSD64, en het dubbele voor DSD128). Maar voor wie de ultieme geluidskwaliteit zoekt is de mogelijkheid die de Wadia Intuition 01 hiermee biedt absoluut van belang.
ANALOOG Omdat ik er voor het gemak maar even van uitga dat veel toekomstige bezitters van de Wadia Intuition 01 vooral gebruik zullen maken van de digitale aansluitmogelijkheden heb ik tijdens de luisterperiode niet veel nadruk gelegd op het spelen van langspeelplaten. Toch kan ik melden dat de a/d-converter in de Intuition 01 van zeer hoge kwaliteit is. De warmte en ruimtelijkheid van mijn iFi iPhono voorversterker werden perfect vertaald en weergegeven, en de dynamiek en resolutie van mijn oude maar nog lang niet vermoeide ADC ZLM element glansde zoals ik het graag hoor. Analoog is bij deze PowerDac dus absoluut geen ‘afterthought.
CONCLUSIE Toen ik iets meer dan een half jaar geleden met mijn recensie van de Wadia 121 Decoding Computer bezig was, schreef ik dat dat compacte apparaat een paar typische Wadia-eigenschappen had die hem bijzonder maakten (verfijning, resolutie), maar ik schreef ook dat ik vond dat hij zich desondanks niet erg af wist te zetten tegen de talrijk aanwezige concurrenten in zijn prijsklasse. Hoewel
‘Ongelooflijk verfijnd, maar niet soft’ ik daar nog steeds achter sta, heb ik er in retrospect toch een beetje spijt van. Misschien is het voortschrijdend inzicht, maar ik heb door mijn intensieve samenzijn met de Wadia Intuition 01 PowerDac meer respect gekregen voor de Wadia-benadering van digitale muziekweergave. Vooral de vloeiendheid en het gemak waarmee het eigen algoritme op zeer respectvolle wijze de muziek weergeeft, kent amper zijn gelijke in de hifi. Destijds ging het over een apparaat van 1399 euro, maar de Intuition 01 kost met zijn 7500 euro aanzienlijk meer. Daarmee zit hij in een prijsklasse waar eigenlijk geen concurrentie is, en dat maakt een absoluut waarde-oordeel een pietsie ingewikkelder. Maar als ik de loude ‘losse componenten’-vergelijking er op loslaat, verandert het perspectief. Een d/a-converter van deze kwaliteit, gecombineerd met een voor- en eindversterker, alle bijbehorende bekabeling én een a/d-converter op de koop toe zullen samen een aanzienlijk hoger prijskaartje hebben dan deze Wadia Intuition 01. Tel daarbij de geweldige muzikaliteit, de fraaie vormgeving en de kleine ‘footprint’ van deze PowerDac op, en je weet waarom ik hem zonder voorbehoud een krachtige aanbeveling geef. Versterkers met ingebouwde d/a-converter zijn er tegenwoordig genoeg, maar die zijn niet gebouwd door Wadia. En daar, beste luistervrienden, zit hem het cruciale verschil. De Wadia Intuition 01 is de beste versterker met ingebouwde d/aconverter die ik ooit hoorde. Daar is wat mij betreft geen discussie over mogelijk…
Plus- en minpunten + Geweldige geluidskwaliteit + Erg mooie vormgeving + Veel aansluitmogelijkheden + DSD64 en DSD128 - Het ‘bundelen’ van de afstandsbediening
7