‘WE GAAN HEEL VER, WETEN WE…’ BEZOEK AAN NAIM Liefde voor muziek, een ijzeren geloof in gebruiksvriendelijke systemen die je stap voor stap kunt opwaarderen en producten bouwen die na tien jaar nog als nieuw kunnen klinken en na twintig jaar nog te servicen zijn: dat is Naim in een notendop. De Engelse audiofabrikant die niets aan het toeval overlaat en die zelfs de moeite neemt om kabels te ontstressen. ‘Sommige mensen verklaren ons simpelweg voor gek als ze zien hoe we dat doen’, weet salesmanager Doug Graham. ‘Maar wij weten waarom we het doen, en voor ons telt elk detail.’ Een bezoek aan de Engelse fabriek laat dat overduidelijk zien. Naim is gehuisvest in vier aan elkaar geschakelde gebouwen, die onderdak bieden aan zo’n 130 man personeel – en er is ruimte voor meer. Gelukkig, want Naim is in de afgelopen crisisjaren alleen maar gegroeid, tegen de stroom in. Die kabelmassage is daarbij niet meer dan een voorbeeld van Naims oog voor detail en voor de mate van aandacht die elk product krijgt, van eindtrap tot interlink. Dat begint al bij de eerste stappen die bezoekers in het bedrijf zetten: het antistatische hakje dat je aan je schoen moet bevestigen, voorkomt schade aan chips. ‘Statische elektriciteit brengt gigantische hoge voltages met zich mee’, licht Graham toe. ‘Daar hoef je niets van te voelen, maar het kan wel betekenen dat een chip het door zo’n schok maanden later plotseling begeeft, en niemand weet dan nog waarom.’ Ander water Bij Naim wordt alles in eigen huis gebouwd. Zelfs de kabels worden stuk voor stuk met de hand van pluggen voorzien. Vanzelfsprekend worden kale printplaten, behuizingen en andere onderdelen wel van andere leveranciers betrokken. ‘We nodigen nieuwe leveranciers altijd uit voor een bezoek aan de fabriek. Alleen dan weten we zeker dat ze snappen hoe we hier werken en dat ze begrijpen waarom we zulke hoge eisen aan hun producten stellen.’ Daarmee is nog niet alles afgedekt, weten ze bij Naim uit ervaring, dus is een deel van de 28 man sterke research- en designafdeling is full-timer bezig met de kwaliteitscontrole van het aangeleverde materiaal. ‘Toen een bedrijf dat bepaalde onderdelen lakte van Ierland naar Tsjechië verhuisde, was het zwart anders dan daarvoor. Zelfde bedrijf, zelfde procedé, zelfde lak, maar toch. Voor ons is dat onacceptabel: je moet je Naim-set zelfs na tien of twintig jaar nog kunnen uitbreiden met apparatuur die ook visueel naadloos aansluit. Wat bleek? Het zat ‘m in het water dat de Tsjechische fabriek gebruikte…’ Toeval bestaat niet Ook de kleinste afwijkingen vinden bij Naim geen genade. ‘Je moet er als klant vanuit kunnen gaan dat de versterker of de netwerkspeler die je koopt exact hetzelfde klinkt als het apparaat dat je in de winkel beluisterde’, vertelt een gedreven Graham Hoe hoog Naim die consistentie in het vaandel heeft staan, is op de assemblageafdeling duidelijk te zien: elke monteur heeft een mastermodel van het apparaat dat hij of zij bouwt naast zich staan, en die master wordt tot in het kleinste detail nagebouwd. Zelfs de kabelbinders komen op exact dezelfde plek te zitten. Of je dat hoort weet niemand zeker, maar er wordt niets aan het toeval overgelaten. Dat is ook
waarom Naim ervoor kiest om elke apparaat van begin tot eind door één persoon te laten bouwen: iedereen is verantwoordelijk voor z’n eigen producten. ‘En iedereen is ook trots op wat hij bouwt,’ vult Graham aan. ‘Aan een lopende band bereik je dat niet. Wij gaan dan ook bewust voor een ambachtelijke aanpak.’ Per paar Ook binnen de apparaten wordt naar optimale consistentie gestreefd. Om er bijvoorbeeld voor te zorgen dat het linker- en het rechterkanaal van een cd-speler exact gelijk aan elkaar zijn, worden alle kritische componenten getest en per paar (L en R) gematcht. Componenten die niet aan de gestelde specificaties voldoen, worden doorverkocht aan bedrijven die minder hoge eisen stellen. ‘Nee, geen audiofabrikanten,’ lacht Graham. ‘ Niet voor zover wij weten…’ Hetzelfde geldt voor voedingen. Alleen de beste exemplaren worden gebruikt; de rest moet elders onderdak zoeken. Rolls Elke audiofabrikant van naam heeft z’n eigen opvattingen over hoe het beter kan. Bij Naim is dat bijvoorbeeld de mogelijkheid om apparatuur te upgraden door externe voedingen te gebruiken, of het gebruik van behuizingen van massief aluminium. Dat een klopje op zo’n kast hetzelfde luxe gevoel geeft als het dichtslaan van een Rolls-portier, is natuurlijk bijzaak. ‘Er zijn mensen die commentaar op onze behuizingen hebben, maar die vergeten vaak dat ons aluminium de warmte van de apparatuur perfect afvoert en dat het een prima afscherming tegen RF-storing biedt.’ Helemaal los Achter de eigen kabels zitten soortgelijke gedachtes. ‘Geluid bestaat uit trillingen. Wil je alleen de trillingen horen die tijdens de opname vastgelegd zijn, dan moet je ervoor zorgen dat er niets onbedoeld mee kan trillen. Daarom maken wij geen netsnoer met heel dure kabel en gewone pluggen, maar kiezen we voor heel speciale, in eigen huis ontwikkelde pluggen’, vertelt Graham. In die pluggen zit het geheim: de pennen lijken er los in te zitten. ‘Op die manier voorkomen we dat door de muziek veroorzaakte trillingen – mechanisch, of door de lucht – door de apparatuur opgepikt en weer versterkt worden. Gebeurt dat wel, dan raakt de weergave vervuild met onbedoelde frequenties.’ Vanuit diezelfde gedachte zitten ook de connectoren los op de achterzijde van de apparatuur, en zijn de analoge en digitale circuits van de apparaten uit de 500-serie onafhankelijk van elkaar verend opgehangen, gemonteerd op zware messing platen (zie foto hiernaast). ‘In die ontkoppeling gaan we heel ver, weten we’, voegt Graham lachend toe. ‘En we weten ook precies waarom!’ Luidsprekers Het lijkt soms een goed bewaard geheim, maar Naim maakt ook luidsprekers. ‘We zijn in 1992 begonnen met het bouwen van onze eigen units. We hadden wat prototypes gemaakt, maar daar waren we nog helemaal niet blij mee. Toch bood ons dat een prima start: je kunt tenslotte pas iets goeds bouwen als je weet welke problemen te tegen kunt komen. Wat onze luidsprekers anders maakt? Zo
veel, zo veel… Voor het midden en hoog gebruiken we bijvoorbeeld een enkele driver, zodat er in dat belangrijke gebied (van 700 tot een onhoorbare 35.000 Hz; red.) geen scheidingsfilter actief is.’ Het lijkt bijna vanzelfsprekend dat deze Balanced Mode Radiator zwevend gemonteerd wordt: ontkoppeld, inderdaad. Test one, two, three, four… De meeste apparaten zijn na een dag of vier klaar voor verzending. In die tijd worden ze niet alleen geassembleerd, maar ook vier keer uitvoerig gecontroleerd. Elke afgesoldeerde printplaat wordt zorgvuldig bekeken en met een masterprintplaat vergeleken, om daarna afzonderlijk getest te worden. Als alle onderdelen geplaatst zijn, wordt alle apparatuur 48 uur aangesloten. Eventuele gebreken komen in die fase aan het licht door het apparaat regelmatig aan en uit te zetten. In testfase 3 wordt onder meer gekeken naar bias en andere instellingen. Dan gaat de behuizing eromheen en volgt een uitgebreide luistersessie. Pas na die vierde test is een Naim klaar om verscheept te worden, rechtstreeks naar de dealer van de klant die hem bestelde. Anders dan anders Zoals eerder genoemd is Naim een systeembouwer: alle componenten die ze leveren worden perfect op elkaar afgestemd, en vrijwel elk systeem dat je samenstelt is eenvoudig op te waarderen door bijvoorbeeld externe voedingen aan te sluiten. Omdat Naim ook luidsprekers en zelfs kabels maakt, behoren zoektochten naar de perfecte combinatie tot het verleden. Daarbij moet gezegd worden dat je voor de speakers natuurlijk ook naar andere merken kunt uitwijken. Er zijn zelfs luidsprekerbouwers die hun producten specifiek op Naim ontwerpen, zoals het Engelse Neat. Groen Naim kiest nadrukkelijk voor een groene aanpak. Waar het bijna normaal lijkt dat je een versterker of een cd-speler na een kleine tien jaar afdankt, adviseert Naim om na zo’n periode een recap te laten uitvoeren. Daarbij worden condensatoren (capacitors) en andere verouderende onderdelen vervangen en is het apparaat weer klaar voor de volgende tien jaar. En als er iets defect zou gaan? Geen probleem: bij Naim repareren ze met liefde ook apparatuur van twintig of dertig jaar terug, en vrijwel alle onderdelen van producten uit het verleden zijn standaard op voorraad. Naim-sound? Is er eigenlijk zoiets als een Naim-sound? ‘Geluid is moeilijk onder woorden te brengen,’ gaat Graham de uitdaging aan, ‘maar als ik iets zou moeten zeggen, is dat wij je je muziek willen laten ervaren alsof je in een open sportwagen zit, met de wind door je haren, terwijl andere fabrikanten je vaak meer het gevoel geven dat je met een Amerikaanse slee onderweg bent. En onder die andere fabrikanten zijn er natuurlijk genoeg die ook goede apparatuur maken, maar er is er maar eentje die het doet zoals wij het doen. Met die ‘ouderwetse’ vijfpolige DIN-pluggen, inderdaad. Waarom? Omdat de RCA- of tulppluggen die iedereen gebruikt voor lichttoepassingen ontworpen werden, en omdat ze heel inconsistent zijn. Maar in DIN-pluggen passen geen dikke kabels, roepen mensen dan soms. Ja en? Die dikke kabels zien er wel stoer uit, maar ze klinken niet beter. Het is veel belangrijker om voor die optimale ontkoppeling te gaan. Voel maar in die plug: ook die vijf dunne pennetjes lijken er los in te zitten. En dat is nou precies de bedoeling…’
Terug in de tijd In 2013 is het veertig jaar geleden dat Julian Vereker (1945-2000) met Naim begon. Een van zijn eerste producten, de allereerste door geluid gestuurde lichtmachine, staat nog altijd op de zolder van het bedrijf. Zo’n dertig jaar geleden zocht de huidige managing director, Paul Stephenson, de mannen van Naim op. Hij trof er een stelletje arrogante ingenieurs, zo vertelt Stephenson in een interview in het Naimmagazine Connection, en er was niemand die ook maar enig idee van marketing had, of van hoe je met winkeliers of luisteraars moest communiceren. Stephensons commentaar leek Vereker niet te deren. ‘Hij vond weinig dingen leuker dan een arrogante ingenieur zijn, vertelde hij, en met iemand voor sales en marketing aan boord zou de lol er naar zijn idee snel afgaan. Maar ik mocht wel solliciteren, hoor, en hij deed me een schandalig laag aanbod. Tot zijn stomme verbazing ben ik daar direct op ingegaan. Ik ben in de fabriek begonnen. Als je niet weet hoe iets werkt, is het lastig om het te verkopen. Keer op keer Na drie maanden kon ik winkeliers vertellen hoe ze hun apparatuur wezenlijk beter konden laten klinken, en op basis van dat respect schoot de omzet omhoog. Het was de tijd dat we tot diep in de nacht zaten te wachten tot een elektronicus een printplaat afhad, die we dan bij Julian thuis installeerden om te horen of die nieuwe schakeling ook beter zou klinken – en dan reden we daarna naar Linn om te kijken of zijn hoorden wat wij dachten te horen… In diezelfde tijd kregen we ook al in de gaten dat bijna iedereen in staat is om een geweldige versterkerschakeling te bouwen. Het probleem was vooral om die geweldige sound keer op keer te reproduceren, en daar hebben we dus altijd serieus in geïnvesteerd.’
Meer foto’s? Ga naar www.facebook.com/concerto-audio.nl
Tekst en foto’s: Hugo Pinksterboer © Concerto Audio, 2012 www.concerto-audio.nl