XS VERSIE losse verkoop > 0
00
euro
9 pagina’s
6 e JAARGANG _nummer
67
Special
Kharma Butterfly Satelliet & subwoofer luidsprekersysteem
review
Lifestyle audio met high-end aspiraties Kharma Butterfly satelliet & subwoofer luidsprekersysteem
2
review
Het oer-Nederlandse Kharma International behoort met zijn bijzondere luidspreker, kabel- en versterkeroplossingen, inmiddels alweer vele jaren tot de absolute wereldtop. Niet voor niets komen we deze doorgaans kostbare en technisch vooruitstrevende producten, bij een grote groep kritische muziekliefhebbers verspreid over de gehele wereld tegen. Een prestatie van formaat die naast de noeste arbeid van het complete Kharma team, mede is verkregen door de immer vooruitstrevende blik en perfectionistische inslag van oprichter Charles van Oosterum.
tekst Werner Ero fotografie Kharma
Met het Kharma Butterfly systeem doet het merk een opmerkelijke zijstap en gaat tevens een zeker risico aan. Want hele kleine flexibel inzetbare luidsprekers met een beoogde high-end geluidskwaliteit en serieus prijskaartje, bestonden volgens mij nog niet eerder. Wordt het dus een triomf en een zinvolle verdere uitbreiding van de nog immer reizende Kharma ster, of een blamage en een stevige schade voor het wereldwijde kwaliteitsimago?! Ook al is het van origine luidsprekermerk Kharma vandaag de dag vooral bekend om zijn indrukwekkende luidspreker- en versterkercreaties, toch zijn de ontwerpen niet altijd zo (extreem) kostbaar en uitbundig geweest. Begin jaren tachtig konden we Charles namelijk nog vinden in overigens wel hetzelfde bedrijfspand, maar toen nog druk bezig met het ontwerp en de verkoop van zijn O.L.S. (Oosterum Loudspeaker Systems) zelfbouwluidsprekers. En hoewel deze ontwerpen ook toen al regelmatig muziekliefhebbers aangenaam wisten te verrassen, waren ze nog wel zoals de meeste ontwerpen in die jaren, als de bekende rechthoekige ‘box’ uitgevoerd. Mede door het succes en de groeiende vraag van zijn klanten om custom producten en uitvoeringen, werd ook de fantasie van Charles steeds heviger geprikkeld en ontstond de behoefte aan een (veel) exclusiever nevenlijn. Hiermee was de geboorte van ‘fabrieksmerk’ Kharma een feit en werd indirect ook het einde van het zelfbouwtijdperk voor O.L.S. ingeluid. Voor visionair van Oosterum braken zeker op het creatieve vlak nu prachtige tijden aan. Niet in het minst omdat zijn voorliefde om werkelijk ‘los’ bij een ontwerp te gaan, nu veel minder werd gehinderd door een vooraf bepaald budget. Uiteindelijk heeft dit vandaag
3
review
Toch zijn er veel meer raakvlakken met de ‘grote’ Kharma ontwerpen dan menigeen in eerste instantie zal denken de dag geleid tot een viertal luidsprekerseries met prijzen die starten bij een voor Nederlandse begrippen al kostbare € 12.500,- voor een paar Elegance Single Seven weergevers en doorloopt tot een exorbitante € 415.000,voor de werkelijk extreme Exquisite Extreme Grand Limited Edition 25 klanksculpturen! En zelfs dan is de koek nog niet op en kan er geheel volgens de geldende Kharma fi losofie nog voor ieder model uit een bijna schier eindeloze reeks aan opties en maatwerk worden gekozen. Naast een wel heel ver doorgevoerd kwaliteitsniveau, is het volgens mij dit laatste aspect wat Kharma als merk echt uniek maakt. Want zelfs wereldwijd is er bij mijn weten geen andere luidsprekerfabrikant die hierin zo ver gaat en deze opties zo vaak (bijna ieder model ‘wat de deur uitgaat!’) toepast als deze bijzonder succesvolle Nederlandse fabrikant. Waarschijnlijk in ons land een stuk minder bekend is dat het maatwerk niet stopt bij luidsprekers, maar dat Kharma inmiddels ook al jarenlang vaste voet aan wal in de automotive, jachtbouw en exclusieve totaal audio/video oplossingen heeft gekregen.
BUTTERFLY THE MOVIE Terwijl ik dit artikel schrijf moet ik eigenlijk een beetje grinniken om de lezer die bovenstaande feiten leest en waarschijnlijk steeds grotere vraagtekens bij zo’n ogenschijnlijk nietig totaalsysteem als de rank en frivool ogende Butterfly ontwerpen zet. Toch zijn er veel meer raakvlakken met de ‘grote’ Kharma ontwerpen dan menigeen in eerste instantie zal denken. Naast zijn trouwe team aan medewerkers - inmiddels recent versterkt met zijn technisch goed onderlegde zoon Mitchell en dochter marketeer Vivienne van Oosterum - houdt Charles altijd enorm van prikkelende uitdagingen, mensen verrassen en het onmogelijke proberen waar te maken. Maar naast al die mooie super high-end ontwerpen is Kharma als onderneming natuurlijk ook niet blind voor de verande-
4
ringen die er wereldwijd op de verschillende markten de laatste jaren optreden. Ook al verlopen ze per land heel verschillend en in verschillend tempo, toch tekent zich steeds duidelijker een globale trend richting een andere en nieuwe generatie luidsprekers af. Met de immer vooruitstrevende en vernieuwende Europese markt voorop, gaat het daarbij om liefst zo klein mogelijke ontwerpen die naast een flexibeler gebruik, ook meer betaalbaar dienen te zijn. Al bijna vijf jaar geleden is bij Kharma toen nog in het diepste geheim, de aftrap gegeven van een bedrijfsmatige ommekeer. Niet dat de zo indrukwekkend grote super high-end ontwerpen zouden worden afgezworen, maar meer in de zin dat het merk ook een statement op de lifestyle markt neer wilde gaan zetten! Een ambitieus project met verstrekkende gevolgen voor de hele bedrijfsvoering en een compleet nieuw productie en logistiek traject gingen van start.
TO BE OR NOT TO BE De uitdagingen en te overbruggen vraagstukken waren dan ook werkelijk enorm. Want naast een andere ontwerpmethodiek bedoeld voor grootschaliger productie, moesten nu ook de kostprijs en calculaties veel scherper in de gaten worden gehouden. Een ander vraagstuk was hoe de consument van de veel hogere aanschafprijs overtuigd kon worden en dat is natuurlijk een lastige opgave. Want waar de grote Kharma’s met hun omvang en opvallende materialen meteen een blikvanger van de eerste orde zijn, is dat bij de Butterfly in eerste instantie toch anders. De werkelijk prachtige vormgeving, (mooi idee van die vlinder!) doordachte mogelijkheden, perfecte afwerking en goed gekozen materialen ten spijt, is het toch ogenschijnlijk nog steeds het soort product wat consumenten in eenvoudiger vorm met minder exclusieve materialen en constructie, al vaker in de winkels tegen doorgaans minder geld denken tegen te komen. Maar wie
review test
vervolgens ook maar een beetje meer aandacht aan dit ingenieuze systeem schenkt, ziet bij nadere beschouwing toch al snel dat er hier wel degelijk om iets bijzonders gaat.
BUTTERFLY THE SYSTEM Toch trapte ik toen ik voor de eerste keer oog in oog stond met de eerste Butterfly foto’s, ook zelf in deze bekende ‘verzadigingsvalkuil’. In eerste instantie dacht ik bijna hardop, ‘hè jakkes, wat moet ik daar nu weer mee?!’ Voor alle duidelijkheid wil ik mijn kostbare tijd doorgaans niet verspillen aan van die vreselijke ‘me too’ producten. Ontwerpen die in de praktijk vaak maar net, maar regelmatig niet eens veel beter dan een willekeurig discount multimediasetje klinken. Mijn gezicht betrok dan ook in een oogwenk, totdat ik mij al snel realiseerde dat er wel de Kharma merknaam op deze luidsprekers vermeld stond en Charles en zijn team natuurlijk ook niet gek zijn om iets inferieurs op de markt te zetten. Zeker als je al zo hoog in de ‘kwaliteitsboom’ als dit merk hebt weten te klimmen, besef je ook meteen hoe enorm groot en zelfs gevaarlijk desastreus imagoschade in dit geval kan zijn! ‘Hmm, zal er dan toch werkelijk nu eens een keer een echt serieus mini systeem zijn opgestaan’, dacht ik bij mijzelf? Vivienne van Oosterum wist mij als volgende stap al vlot van informatie te voorzien, waarbij we ook meteen een datum overeenkwamen om het complete systeem op mijn thuisadres te laten bezorgen. Op de betreffende dag krijg ik keurig volgens afspraak twee vloerstaande satellietluidsprekers met de bijbehorende statieven, speciale dunne luidsprekerkabels die zijn weg te werken in de statieven en één enkele actieve subwoofer aangeleverd. Terwijl ik alle componenten eerst aandachtig bekijk en mij verwonder over de hoge afwerkingsgraad en doordachtheid van allerlei kleine details, verbaas ik mij opnieuw wanneer ik alles de trap naar mijn ondergrondse luisterruimte wil afdragen. Het gewicht en de super solide ‘feel’ gaan namelijk hand in hand met het hoger dan verwachte gewicht. Eén enkele opvallend ranke satelliet (11,7 cm breed, 16,3 cm diep en 27,2 cm hoog) met statief schat ik daarbij iets van 3 kilo, waarbij de bovenkant inclusief statief 108 cm omhoog de ruimte insteekt. De zeer solide subwoofer (33,6 cm breed, 33,7 cm diep en 31 cm hoog) is met zijn 15 kilo eveneens opvallend gewichtig voor zulke compacte afmetingen. Hoewel niets zo smaakgevoelig is als vormgeving, wil ik toch nog kwijt dat wanneer het systeem eenmaal in zijn volle glorie voor mij staat, het van werkelijk alle kanten een prachtige aanblik bied. Dat ik trouwens als verstokte audiofiel doorgaans zo snel moeite met kleine designluidsprekers heb, heeft vooral te maken met het
bewezen feit dat het leeuwendeel van dit soort producten gewoonweg niet voldoende goed weet te presteren. Toch kan ik dit keer ook erg genieten van de doordachtheid van dit concept. Hier is duidelijk lang en tot in het kleinste detail over nagedacht! Naast de bij mij bezorgde sierlijke vloerstaande optie, zijn er overigens ook muurbeugels voor wandmontage, een tafelstandaard voor plaatsing op een meubel en zelfs een sierlijke plafondbeugel! Maar met alleen een mooi smoeltje en mooi materiaalgebruik creëer je natuurlijk nog geen ‘winnaar’. Dus waarin onderscheid dit zo kostbare kleine lifestyle luidsprekersysteem zich nu eigenlijk van al die anderen. Allereerst bezitten zowel de satellieten als de subwoofer een behuizing van gegoten aluminium. Een methode die niet alleen voor de bijzonder vloeiende vormgeving en zeer stevige resonantiearme behuizingen zorgdraagt, maar ook meteen de koeling van de subwoofer regelt. Iets wat geen overbodige luxe is, want deze sub heeft een bovengemiddeld grote lading elektronica aan boord en wordt serieus warm. Naast het overbekende actieve versterkerdeel voor de basluidspreker waardoor het hier immers ook om een actieve subwoofer gaat, zijn er verder ook (klasse D) versterkers voor twee, vier of zelfs vijf satellieten mogelijk. Twee of vier Butterfly exemplaren (vier is feitelijk dubbel stereo) kunnen met de ingebouwde versterkers worden aangestuurd, terwijl voor
5
review
een 5.1 opstelling kan worden gekozen om of nog een extra externe 3-kanaals module in te zetten, of te kiezen voor een geheel centrale versterkermodule met alle vijf de kanalen. Met andere woorden is het Butterfly concept niet alleen voor stereoweergave geschikt, maar kan met het toevoegen van extra multifunctionele ‘vlinders’ ook uitgroeien tot een 4.1 en zelfs 5.1 opstelling. Voor alle compleetheid en flexibiliteit is er binnen het concept middels een ‘master/slave schakelaar, zelfs met de eventuele inzet van meerdere doorgekoppelde subwoofers rekening gehouden. Qua vermogen heeft de subwoofer daarbij een gezonde 2 x 120 Watt voor de satellieten paraat, terwijl het laag zelf over 180 Watt kan beschikken.
PRAKTISCH EN SLIM Wat het Butterfly concept gehoormatig werkelijk vleugels weet te geven is het slimme gebruik van DSP. Niet alleen kon hiermee fabrieksmatig het frequentiebereik perfect tussen subwoofer en satellieten worden verdeeld, maar ook heeft digitaal het grote voordeel boven bijvoorbeeld analoge fi ltering, dat er indien gewenst onwaarschijnlijk stijl kan worden gefi lterd zonder introductie van vervelende storende fasefouten. In geval van de Butterfly zijn er ook een aantal gesimplificeerde instellingen voor vooral het laagbereik te maken. Hierdoor kan heel mooi en subtiel het laag optimaal op de gekozen opstelling en luisterruimte worden afgesteld. Heel essentieel is daarbij dat in de satellieten van echte topkwaliteit luidsprekereenheden gebruik wordt gemaakt. Zo wordt voor het hoog de fameuze Air Motion Transformer ingezet, terwijl het middengebied het met niets minder dan met een heuse 8 cm high-end Kharma Composite Driver hoeft te doen. Anders gezegd een luidsprekerunit die volledig is ontwikkeld volgens de laatste Kharma maatstaven en volgens dezelfde compromisloze fi losofie als de duurdere conventionele high-end modellen is opgebouwd. De woofer bevat tenslotte een lange slag spreekspoel en aluminium conus. De satellieten zelf
6
bestaan tenslotte uit twee gespiegelde delen die samen inderdaad sterk op de vleugels van een sierlijke vlinder (Butterfly) lijken. In het bovenste compartiment van één complete satelliet bevindt zich trouwens de tweeter en in de onderste de middentoner. Heel praktisch en slim is dat beide eenheden onafhankelijk van elkaar in horizontale richting gedraaid kunnen worden en zodoende een nog betere weergave op nog meer (lastige) plaatsen in het interieur kan worden bereikt. De bijbehorende statieven zijn eigenlijk een verhaal apart. Want naast het onzichtbaar doorvoeren van de speciale dunne Kharma luidsprekerkabel, zit er ook een stelschroef met scharnier in waardoor de satellieten ook nog eens qua verticale as over een ruim bereik omlaag of omhoog kunnen worden versteld. Qua kleuren kan er voor Butterfly grijs, piano wit of piano zwart worden gekozen, terwijl bij alle statieven of beugels het aluminium tot perfectie is gepolijst waardoor een volledig egaal, voornaam glimmend oppervlak is ontstaan. Een bewerking die trouwens ook bij de sierranden van de satellieten en op de voetplaat van de subwoofer is te vinden.
LUISTEREN Omdat alle benodigde eindversterkers al in de sub zijn ingebouwd, heb ik voor de test dus alleen maar een bron, een voorversterker(uitgang) en wat lange interlinks nodig. Standaard zijn de ingangen voor de sub voorzien van RCA ingangen, maar XLR aansluitingen zijn op verzoek ook mogelijk. Mede door de handzame satellietluidsprekers en de gehoormatig informatieve subwoofer, lukt het mij in een opmerkelijk korte tijd om het systeem goed aan het klinken te krijgen. Eigenlijk is goed nog een fl ink understatement, want al bij de eerste muziek blijken de Butterfly’s tot kwaliteiten in staat te zijn die ik eerder niet voormogelijk had gehouden. Toch blijft vooral in de beginperiode de ‘geestelijke kortsluiting’ met wat ik zie en gehoormatig waarneem, grappig genoeg onverminderd groot. Het is en blijft nu eenmaal een hele vreemde
review
Wat het Butterfly concept gehoormatig werkelijk vleugels weet te geven is het slimme gebruik van DSP
7
review
gewaarwording als je een breedbandige, dynamische en zelfs grootse weergave uit iets hoort komen wat zo klein en rank is. Het speelt zelfs zo ‘lekker’ en volwassen dat het Kharma Butterfly systeem wat mij betreft nieuwe maatstaven op het gebied van (zeer) kleine luidsprekers weet neer te zetten! Omgezet in de dagelijkse luisterpraktijk heb ik de subwoofer uiteindelijk een halve meter achter de satellietluidsprekers opgesteld, die op hun beurt zo’n 250 cm uit elkaar staan. Minder kan overigens zonder problemen ook, maar bij verdere breedteplaatsing bestaat het gevaar dat de weergave op een gegeven moment die zo mooie onderlinge samenhang gaat verliezen. Een ander sterk punt is dat je bij de weergave zowel een boek kunt lezen als op ontspannen wijze
8
geconcentreerd muziek tot je kunt nemen. De plaatsing neemt daarbij een soort van ‘zaal midden’ positie in en is dus niet up-front of te laid back. Qua ruimtelijkheid geven de Butterfly’s alle ruimte aan ambiance weergave, wat duidt op een bovengemiddeld hoge resolutie. Toch is het geluid nooit echt helemaal holografisch of echt drie dimensionaal zoals de huiseigen ‘echte’ Kharma’s als een Elegance S7 of DB11, dat wel altijd zo mooi kunnen. Anderzijds is de Butterfly natuurlijk wel bedoeld als een lifestyle product en heeft u ooit wel eens zo’n weergever gehoord met een echt mooi gelaagde ruimtepresentatie? Ik in ieder geval nog nooit. Ook heel fraai is de onpartijdigheid en flexibiliteit bij de verwerking van verschillende muziekgenres. Of het nu spraak, klassiek, jazz of zelfs rock is, de Butterfly’s draaien er hun hand niet voor om. Als ik tenslotte in een notendop de basiskenmerken van het Butterfly systeem zou samenvatten, is dat een opmerkelijk gemakkelijke en soepel klinkende, zacht getimbreerde weergave met een volle robuuste ondertoon. Het geluid is daarbij naast prettig rijk, ook mooi open en voldoende puntig van karakter. Het goed geïntrigeerde laag zorgt hier voor een duidelijk stevig en mooi gedragen laagfundament, zonder daarbij gelukkig te veel nadruk op zijn eigen aanwezigheid te vestigen. Qua timbre zou ik het laag overigens eerder als soepel en ademend typeren dan gortdroog en super strak. Het klapstuk is de opvallende gelijkenis met de grotere Kharma modellen! Hoe ze het uiteindelijk voor elkaar hebben gekregen weet ik niet, maar zelfs deze piepkleine luidsprekers dragen dus veel kenmerken van het huidige Kharma geluid in zich! Vooral het Kharma typische vaak zeer informatieve karakter in combinatie met een ietwat warm timbre en een ogenschijnlijk bijna terughoudend en zacht hoog van de laatste generatie, zijn voor mij opvallend herkenbaar. Beperkingen zijn er echter natuurlijk ook, want ook de Kharma ingenieurs kunnen nu eenmaal niet voor wonderen zorgen. Zo kan het systeem voldoende luid om in een gemiddelde woonkamer zelfs een klein feestje te geven. Maar worden de volumegrenzen echt opgezocht en overschreden, dan laat het systeem dit ook nadrukkelijk met een plotseling dichtlopen en de nodige vervorming horen. Verder is de weergave wel mooi ruimtelijk en komt het stereobeeld serieus goed los van de luidsprekers, maar de echte schaalgrootte, resolutie en autoriteit van een mooie serieuze grote vloerstaander haalt het natuurlijk niet helemaal. Is dat erg? Nee, dat vind ik niet omdat Kharma voor dit Butterfly systeem nu eenmaal bepaalde keuzes heeft moeten maken. Buiten dat heb ik nog nooit zo’n klein systeem gehoord wat zo goed en naadloos weet te presteren. Dat alles gecombi-
review
Qua ruimtelijkheid geven de Butterfly’s alle ruimte aan ambiance weergave, wat duidt op een bovengemiddeld hoge resolutie
neerd met een prachtige materiaalkeuze, luxueuze en moderne uitstraling, prachtig en origineel design en ook nog eens plaatsbaar in letterlijk nagenoeg iedere leefruimte! Wat wil een modern mens die zijn huiskamer niet door grote luidsprekers wil laten domineren maar wel van mooie muziek houdt, nog meer?
CONCLUSIE Is Kharma in zijn ambitieuze streven om een origineel lifestyle luidsprekerconcept op de markt te brengen waarin ook nog de befaamde Kharma kwaliteiten hoorbaar moesten zijn, nu uiteindelijk geslaagd? Wat mij betreft zeer zeker en dan nog niet eens met de hakken over de sloot. Ik heb de nodige uren zowel geconcentreerd als op de achtergrond naar het Butterfly systeem geluisterd en zowel voor mij als voor bezoekende luisteraars, was dit systeem regelmatig een grote verrassing. Nee, het is geen vervanger voor iemand die bijvoorbeeld zijn zinnen op een Kharma model uit de Elegance of nog kostbaarder Exquisite lijn heeft gezet. Daarvoor ontbreekt bij het Butterfly systeem toch enigszins het raffinement en de ultieme compressieen vervormingsvrijheid bij luide dynamieksprongen.
Maar wie altijd van een Kharma heeft gedroomd, maar nooit de vrije ruimte of het geld ervoor had, kan nu zijn droom in vervulling laten gaan. Oftewel een totaalgeheel wat er oogverblindend mooi afgewerkt uitziet, klinkt als geen ander klein systeem en de flexibiliteit heeft om in heel veel ruimtes goed te kunnen presteren. Wanneer u tenslotte de prijsstelling nog steeds niet als bepaald mals ervaart, vergeet dan niet dat u bij dit systeem niet (meer) in eindversterker(s) en de bijbehorende kabels hoeft te investeren en dat u wel een echte Kharma met de bijbehorende kwaliteiten in huis heeft staan!
Prijzen Kharma Butterfly 2.1 stereo: 2x satelliet met vloerstatief en subwoofer € 10.500,-
Kharma International tel: + 31(0)76-5715010 e-mail: info@kharma.com www.kharma.com
9