11 ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΑ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΚΤΟΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ

Χ. Η. Μαθιόπουλος

11 Απαγορευμένα Γραμματόσημα

Άγρελας

2010

† Τα 11 γραμματόσημα αυτής της συλλογής υποβλήθηκαν για παραγωγή στις φιλοτελικές υπηρεσίες των κεντρικών ταχυδρομείων στην Ελλάδα, τις Η.Π.Α., την Αγγλία, την Γερμανία, την Αυστρία και το Λουξεμβούργο. Οι όροι για να εγκριθεί η παραγωγή ενός προσωπικού γραμματοσήμου στις χώρες αυτές είναι παρεμφερείς: απαγορεύεται οτιδήποτε θα μπορούσε να θίγει οποιονδήποτε, δηλαδή, ίσως απαγορεύονται τα πάντα. Όλα τα γραμματόσημα απορρίφθηκαν

στις

Η.Π.Α.,

και

όλα

εγκρίθηκαν

στην Αυστρία. Εκτός του ενδέκατου, που τελικά εκδόθηκε

στο Λουξεμβούργο.

© 2010 ΑΓΡΕΛΑΣ —

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΚΤΟΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ

11 Απαγορευμένα† Γραμματόσημα

Π

Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

Πρόλογος

.

.

.

.

.

7

Εισαγωγή

.

.

.

.

.

9

Απαγορευμένα Γραμματόσημα

.

19

Επίλογος

.

.

.

.

.

35

Βιβλιογραφία

.

.

.

.

37

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Στο τέλος της δεκαετίας του ’60, κυκλοφόρησε στην Ελλάδα ο πρώτος ελληνόφωνος Λούκυ Λουκ. Τον βρήκα ένα ανοιξιάτικο μεσημέρι, στο περίπτερο του Ναυτικού Νοσοκομείου, στην Αθήνα. Τα παιδιά φουσκώνουνε στην φαντασία τους κάθε καλό, γι’ αυτό δεν ξέχασα ποτέ εκείνη την ημέρα. Τον κράτησα προσεκτικά στα χέρια μου, πήγα λίγο πιο πέρα στην οδό Δεινοκράτους, κούρνιασα στην είσοδο μιας πολυκατοικίας και τον διάβασα με αγαλλίαση. Ήταν η καλύτερη στιγμή της δεκαετίας. Πέρασαν σαράντα χρόνια. Αφού λύθηκαν τα άλλα προβλήματα της ανθρωπότητας, κάποια μέρα κάτι έπρεπε να γίνει με τον Λούκυ Λουκ. Το 1993 ξανασχεδιάστηκε, με κομμένο το τσιγάρο, να μασουλάει ένα στάχυ. Ήταν κακό παράδειγμα για τα παιδιά σαν και εμένα, που κάπως έτσι άρχισαν το κάπνισμα. Περιέργως, τα πιστόλια του, μέχρι σήμερα, δεν τα πείραξε κανείς.

7

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Tα όσα λέω, δεν τα λέω για να ευχαριστιόμαστε ή να περνάμε ωραία, αλλά για να γινόμαστε καλύτεροι. Και επειδή δεν θα έκανα ποτέ τα κομψά τα οποία προτείνεις, δεν θα είχα τι να πω σε ένα δικαστήριο. Θα κριθώ, λοιπόν, όπως θα κρινόταν από παιδιά ένας γιατρός, αν τον κατηγορούσε μάγειρας. 1

Ζούμε μία εποχή τυραννικής ελαφρότητας. Πολλά πράγματα που δεν γνωρίζουμε, δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε, πράγματα απροσδιόριστα, ακατανόητα, βάρβαρα ή χαζά, ξαφνικά γίνονται αυτονόητα. Και μας φοριούνται με ένα τελεσίδικο, ασφυκτικό τρόπο. «Όπως πάντα όλοι ξέρατε…». Γιατί ετούτος ο τύραννος, το Σωστό, φοβάται κ αι την έλλειψη φρουρών και την φρουρά τ ου. Κάθε τόσο μας παίρνει σβάρνα η όψιμη Αλήθεια: οι Σέρβοι ήταν στυγνοί δολοφόνοι (ενώ οι Κροάτες, άγγελοι). Οι σφαγές στο Κόσσοβο ήταν γενοκτονία (στο Νταρφούρ, ήταν εμφύλιος). Το

1

Πλάτων, Γοργίας, 521e

9

Πακ ιστάν είναι καλό να έχει πυρηνικά όπλα. Και το Ισραήλ φονεύει αμάχους, αμυνόμενο. Ξέραμε ότι πολλά πράγματα σκοτώνουν: η απελπισία, η αδικία, η απληστία, η έλλειψη παιδείας, υγείας, τροφής, νερού. Τώρα, πλέον, πρέπει να εθιστούμε στην ιδέα ότι, κυρίως, το κάπνισμα σκοτώνει 2 . Οι χώρες που πρόφτασαν να ενσω ματώσουν ετούτη την αλήθεια παραμελούν άλλα, το κάπνισμα, όμως, το κυνηγάνε αμείλικτα. Κάθε τόσο, με πανικό ακούμε ότι η Πανδημία ετοιμάζεται να μας αφανίσει. Όταν δεν είναι τα βόδια, είναι τα κοτόπουλα, και αν δεν είναι αυτά, είναι τα γουρούνια. Και αφού πρώτα ενημερωθούμε και η επιδημιολογία γίνει κοινός μας τόπος, ανοίγουν οι Πύλες της Ανοησίας. Με την βοήθεια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας παράγονται τόνοι εμβολίων, πληρώνονται καλά, και καταλήγουν στις αποθήκες (μας). Από κει, αργότερα, αφού καταλαγιάσε ι η υστερία, μπορούν να φορτωθούν για την Αφρική, όπου πάντα υπάρχει ανάγκη για φάρμακα.

2

Και, δευτερευόντως, η μουσουλμανική μπούργκα, που απαγορεύτηκε σε κάθε δημόσιο χώρο, στην Γαλλία. Μεταξύ άλλων, ο κ. Σαρκοζί πιστεύει ότι «δεν αποτελεί θρησκευτικό σύμβολο, αλλά σύμβολο υποταγής και υποτίμησης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας….». Ενώ, η ζαρτιέρα, λ.χ., είναι σύμβολο απελευθέρωσης και ανάδειξης της γυναικείας αξιοπρέπειας... Ας αναμένεται, λοιπόν, και η επανασχεδίαση του Μεγάλου Βεζίρη Ιζνογκούντ – η άλλη καλή στιγμή της δεκαετίας του ’60. Γιατί, και εκεί, θυμάμαι, μερικές κοπέλες στο περιβάλλον του Χαλίφη φοράγανε μπούργκα.

10

Άλλοτε πάλι, μας λένε ότι επειδή ο 44 ος πρόεδρος των ΗΠΑ είναι ταυτόχρονα μαύρος, υψιτενής και δημοκράτης – και πριν ακόμα φανεί τί από όλα αυτά πραγματικά είναι – κάτι απόλυτα καλό έχει συμβεί στην ανθρωπότητα. Και παθολογικά δύσπιστος να είναι κανείς, έχει ανάγκη την ελπίδα. Εξάλλου, ποιος είπε ότι η αισιοδοξία πρέπει να συμβαδίζει με την ενάργεια; Όταν, όμως, έσκασε η μεγαλύτερη πιστωτική φούσκα των τελευταίων 100 ετών (και ο κόσμος κατάλαβε ότι οι καπιταλιστές του 21 ου αιώνα δεν είναι οι μέτοχοι των εταιριών αλλά τα υψηλόβαθμα στελέχη τους), ο 44 ος πρόεδρος διέσωσε τις επενδυτικές τράπεζες. Δηλαδή, τους εξοργιστικά αμειβόμενους διευθυντές τους. Με λεφτά των φορολογουμένων και εκατομμύρια ανέργους 3 . Ενώ είχε μία μοναδική ευκαιρία να τους μαντρώσει, μια για πάντα, ο κ. Ομπάμα την άφησε να χαθεί. Και περιορίστηκε στο να τους μαλώνει, αυστηρά.

3

Ένα χρόνο αργότερα, όταν το ίδιο πρόβλημα χτύπησε διάφορες χώρες, και την δική μας πρώτη, η μετά τα φυσικά οντότης γνωστή ως ΟΙ ΑΓΟΡΕΣ μας εξήγησε ότι δεν είναι σωστό να σώζονται κράτη με τα λεφτά των φορολογουμένων – ενώ είναι πολύ σωστό, με τα ίδια χρήματα, να διασώζονται τράπεζες. Και απαίτησε την χρεοκοπία μας, αφού πρώτα πόνταρε σε αυτή.

11

Μετά την πρώτη μπόρα, ξανάρχισε το πλιάτσικο. Στις τράπεζες μοιράστηκαν δισεκατομμύρια δολάρια, εκ νέου, στα στελέχη τους. Ο πρόεδρος τους ξαναμάλωσε – σε οργίλο τόνο – κερδίζοντας τις καρδιές των προοδευτικών διανοουμένων, για μία ακόμα φορά. Ο Ηρόδοτος θα του έλεγε ότι οι αληθινοί βασιλείς και αρχηγοί αποκρίνονται ηπίως, δεν οργίζονται. Αυτά, τα κάνουν οι θεατρίνοι. Οι Νορβηγοί, όμως, θεώρησαν σωστό να του απονείμουν και το Νόμπελ Ειρήνης – για τα όσα είχε προσφέρει στην ανθρωπότητα σε μόλις 12 ημέρες επίσημης θητείας. Όπως, μάλιστα, έγραψαν οι πιο έγκυρες εφημερίδες του κόσμου, ο πρόεδρος ήταν αφοπλιστικά ειλικρινής και συγκινητικός. Χοροστάτησε στην τελετή απονομής ενός βραβείου για την Ειρήνη, μιλώντας για την Σκοπιμότητα του Πολέμου 4 . Και ψάχνει να βρει κανείς, νιώθοντας ανήμπορος και μικρός: πότε ακριβώς συμφώνησε με όλα αυτά;

4

Ο Hélder Câmara (βλ. το γραμματόσημο V), καθολικός αρχιεπίσκοπος που αφιέρωσε την ζωή του βοηθώντας τους φτωχούς της ΒΑ Βραζιλίας, και σφοδρός επικριτής του πολέμου στο Βιετνάμ, προτάθηκε για το Νόμπελ Ειρήνης του 1973. Τελικά, η Νορβηγική Επιτροπή θεώρησε τον υπουργό εξωτερικών των ΗΠΑ, Henry Kissinger, ως τον καταλληλότερο για τον ρόλο εκείνης της χρονιάς. Το ίδιο ακατανόητα, έμελλε να κρίνει αργότερα και για τις υποψηφιότητες του Al Gore και του Barack Obama.

12

Ζούμε την εποχή της «μιλητής» αρετής. Μίας αρετής που δεν φαίνεται στον τρόπο που ζούμε, αλλά πιστοποιείται από τα όσα λέμε. Δεν την κατακτάμε – την εκφωνούμε, την οικειοποιούμαστε, την φοράμε και την περιφέρουμε. Αναπόφευκτα, κάποια στιγμή, αποκτά εμπορική αξία και γίνεται αντικείμενο μεσιτείας. Μαθαίνουμε, ότι όλοι πρέπει να στρατευτούμε στην υπόθεση του περιβάλλοντος. Αυτό, αν και δεν του φαίνεται, είναι πολιτική θέση, είναι στάση ζωής. Αυτοί που μας θέλουνε στον καναπέ, μας μαλώνουν επειδή καθόμαστε στον καναπέ. Τους ακούμε, γιατί δεν γίνεται να αμφισβητηθούν τα κίνητρα, η ποιότητα των αναλύσεων και οι προτάσεις όσων κόπτονται για το καλό των επόμενων γενεών. Εκείνων, δηλαδή, που προσπορίζονται οφέλη έχοντας ανάγει την κολακεία των νέων σε επάγγελμα. Οι μεταπράτες αυτής της ευαισθησίας είναι είτε ανεπαρκείς είτε ανέντιμοι. Η συζήτηση, κατά τον τρόπο που την θέτουν, εξαντλείται γύρω από το ανούσιο «τί» και αγνοεί επιδεικτικά το κρίσιμο «πόσο». Είναι η μοίρα των ζηλωτών – δηλαδή όλων μας, όταν γινόμαστε πελάτες του ουμανισμού – να μεθάμε με την αρετή, να χειραγωγούμαστε, να γινόμαστε αφελείς και, τελικά, απάνθρωποι. Αναλύουμε, λ.χ., σαν στρουθοκάμηλοι, ποια αυτοκίνητα είναι «οικολογικά». Όπως όλοι τώρα ξέρουμε (από τότε που οι εκπομπές καυσαερίων

13

εκτόπισαν την επιτάχυνση στις διαφημίσεις και εμείς υποτίθεται ότι κάτι καταλάβαμε), τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα θα σώσουν τον πλανήτη. Δυστυχώς, το ηλεκτρικό που καταναλώνουν και η παραγωγή των μπαταριών τους, επιβαρύνουν το περιβάλλον όσο και τα συμβατικά οχήματα. Απλά, το επιβαρύνουν κάπου αλλού. Οι ρύποι, δηλαδή, αντί για τον δρόμο μας, εκπέμπονται λίγο πιο πέρα. Οι δημαγωγοί δρέπουν τα εύσημα της ευαισθησίας, και εμείς, αυτά της ανοησίας. Αν σταθούμε, όμως, στο «πόσο», και μάλιστα στην πιο ανησυχητική και συνάμα απλή πτυχή του, θα απογοητευθούμε. Αλήθεια, αναγνωρίζουμε το δικαίωμα κάθε Κινέζου, Ινδού και Αφρικανού να έχει τουλάχιστον ένα αυτοκίνητο; Γιατί, εάν ναι, εάν δηλαδή πραγματικά θέλουμε τρία δισεκατομμύρια εξαθλιωμένοι να έχουν ελπίδα για μία καλύτερη ζωή, τότε όλη η συζήτηση για το περιβάλλον – όπως εμείς την κάνουμε – χάνει το νόημά της. Γι’ αυτό, όταν η μαζική αρετή πολιτεύεται, όταν. δηλαδή, παίρνει βλακώδεις, υποκριτικές και επικίνδυνες διαστάσεις, με διεθνείς φιέστες και πρόεδρους και πρωθυπουργούς και ποπσταρ πλουσίων χωρών να συρρέουν για την σωτηρία του πλανήτη, η Κίνα, ως αυθεντική εκπρόσωπος των φτωχών, δεν έχει άλλη επιλογή από το να τις τινάζει, λίγο πριν το μεγάλο φινάλε, στον αέρα.

14

Μέσα σε λίγες δεκαετίες, άλλαξε πολύ αυτό που φανταζόμασταν σαν ένα καλύτερο κόσμο. Πριν 40 χρόνια πιστεύαμε ότι η φτώχεια, η υπανάπτυξη και η αδικία σκοτώνουν. Σήμερα, όμως, ξέρουμε ότι, κυρίως, το κάπνισμα είναι εκείνο που σκοτώνει. Κουνάμε το δάχτυλο στους καπνιστές, και καμιά φορά τους καταγγέλλουμε. Εις τέρψιν του μικρού εισαγγελέα που κουβαλάμε μέσα μας. Τέτοια και άλλα καμώματα μας κατάντησαν καλύτερους. Το μένος για αυτοβελτίωση σάρωσε τα βιβλιοπωλεία και τις παλιές κακές συνήθειες. Τώρα, υγιείς και γυμνασμένοι, υποδεικνύουμε στους άλλους το Σωστό. Παλιά, νοιαζόμασταν – ή έτσι φανταζόμασταν – για τα παιδιά στην Μπιάφρα. Αργότερα, όμως, μάθαμε ότι η παγκοσμιοποίηση ανέλαβε την επίλυση αυτών των θεμάτων. Οπότε, στρέψαμε την προσοχή μας στις χελώνες και τα άλλα είδη του ζωικού και του φυτικού βασιλείου που κινδυνεύουν με αφανισμό. Η ευσπλαχνία έγινε φιλοδώρημα. Σε ότι αφορά τα μεταφυσικά, δηλαδή, τα του Θεού και του κόσμου, άλλοι πιστεύαμε και άλλοι όχι – άλλοτε με σκεπτικισμό, άλλοτε με ενοχές. Με το χρόνο, όμως, τα πράγματα αλάφρυναν. Οι θρησκείες με την βαριά θεολογία έκαναν χώρο σε άλλες με ελαφρύτερα καταστατικά κείμενα και προφήτες – όπως η ψυχανάλυση.

15

Μπορεί οι παπάδες να ‘γιναν σαμάνοι, τα ράσα να άλλαξαν χρώμα, το ιερατείο κούρεμα και τα στασίδια να έγιναν ντιβάνια, στην ουσία όμως, η ανάγκη μας να προσκυνάμε έμεινε ίδια. Όπως και η αγερωχιά των νεοφώτιστων κάθε γενιάς που – τι έκπληξη – δεν έχουν καμία αμφιβολία ότι ο δικός τους μεσσίας είναι ο καλύτερος. Η εξέλιξη της τεχνολογίας τον τελευταίο μισό αιώνα έφερε και τούτο το παράδοξο: τα μέσα κανιβάλισαν τον σκοπό. Ενώ θα έπρεπε να έχουμε χρόνο για συντροφιά, γαλήνη και στοχασμό, τα πράγματα ήρθαν αλλιώτικα. Δεν έχουμε πια καθόλου – για τίποτε και για κανέναν. Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε την γνώση άλλαξε. Φτάσαμε στην ευρυμάθεια χωρίς να περάσουμε από την προπαίδεια. Γιατί τώρα, τα πράγματα μπορούμε (και πρέπει, και έχουμε το δικαίωμα) να τα αφομοιώνουμε γρήγορα. Το κάθε αχόρταγο «γιατί» βρίσκει αμέσως ένα «διότι». Με το πάτημα ενός κουμπιού, όπως στις διαφημίσεις. Ούτε χρειάζεται πια να πάμε σε κάποιο αστέρι – το πληκτρολογούμε, μόνο αυτό. Όταν αφήνουμε το χέρι να γίνει προέκταση του μηχανήματος και όχι το μηχάνημα του χεριού, φταίμε εμείς, όχι το μηχάνημα. Και η διάκριση μεταξύ γνώμης και γνώσης εξαφανίζεται.

16

Κάπως έτσι, λοιπόν, με το πάτημα ενός κουμπιού, με το πάτημα αμέτρητων κουμπιών και ποντικιών, πήραμε τον Βραδύ Χρόνο που χρειάζεται η μάθηση – η κάθε πράξη ανάγνωσης και γραφής, το κάθε άκουσμα – και τον πετάξαμε από το παράθυρο. Μάθαμε τα μετά την αρμονία χωρίς να μελετήσουμε τα αρμονικά. Τι θα σημάνει όλο αυτό; Ποιος ξέρει. Ίσως κάνει τον κύκλο του, ίσως όχι. Όσο κρατήσει όμως, η άγνοια, η αταραξία και η πνευματική αναίδεια θα φουντώνουν. Και η αυθεντική μόρφωση και η ευγένεια θα υποφέρουν. Γιατί, χάνουμε την ικανότητα να διακρίνουμε τα όσα δεν ξέρουμε ˙ και την σεμνότητα να μην μιλάμε για πράγματα που δεν κατανοούμε.

17

11 ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΑ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΑ Είπε τότε ο Ζευς: «Εγώ θα το κόψω αυτό που γίνεται τώρα. Οι δίκες δεν δικάζονται σωστά, γιατί αυτοί που κρίνονται, κρίνονται με ρούχα, αφού είναι ακόμα ζωντανοί. Πολλοί, μάλιστα, παρ’ ότι έχουν φαύλες ψυχές, μου έρχονται ντυμένοι με ωραία σώματα, καταγωγή και πλούτη»… 5

Το καλοκαίρι του 2007, κάηκε η μισή Ελλάδα. Κάηκαν άνθρωποι. Όταν αντίκρισα την καταστροφή στην Πάρνηθα και την Πεντέλη, ντράπηκα. Ευχόμουν να καεί και η Βουλή. Να τιναχτεί στον αέρα και τίποτε να μην ξαναφυτρώσει στην θέση της. Γιατί, οτιδήποτε λιγότερο, δεν έφτανε να ξεπλύνει την λύπη και την οργή. Λίγο μετά, στις εκλογές του φθινοπώρου, τα δύο κόμματα εξουσίας, όπως χυδαία τα αποκαλούμε, πήραν μαζί τους τα τρία τέταρτα του λαού. Γιατί, ψήφο δεν είχανε τα δέντρα, είχανε οι αιγοβοσκοί. Η οδύνη έγινε μουγκή και ο θυμός λιγότερο παλικαρίσιος.

5

Πλάτων, Γοργίας, 523c

19

Κάθισα τότε και έφτιαξα το σχέδιο ενός γραμματοσήμου. Με μία φράση διόλου κολακευτική για την κατάντια της χώρας μου, την κατάντια όλων μας. Θα μπορούσε να μείνει έτσι, ένα ψεύτικο γραμματόσημο, μία ανεπίσημη αφίσα, ένα σχέδιο, ένα τίποτα. Ήθελα όμως να το περιβάλω με όλη την επισημότητα και την εγκυρότητα της Ελληνικής Δημοκρατίας. Η φράση εξάλλου την αφορούσε. Ήθελα να είναι ένα αυθεντικό γραμματόσημο, να μπορώ να το κολλήσω σε 300 φακέλους και να το στείλω στη Βουλή, ένα για τον καθένα τους. Το υπέβαλα για έγκριση στην διεύθυνση φιλοτελισμού των ΕΛΤΑ, αλλά δεν πίστευα ποτέ ότι θα περνούσε την λογοκρισία. Η χώρα μου, όμως, με όλα της τα κακά, παραμένει μία όαση ηπιότητας, επιείκειας και ανεκτικότητας, που όμοιά της δεν έχει άλλη, στον κόσμο όλο. Τα ΕΛΤΑ τύπωσαν το γραμματόσημο. Παρέλαβα τα φύλλα, όσο πιο γρήγορα μπορούσα. Γεμάτος ενθουσιασμό, έκοψα μερικά και τα χάρισα σε εργαζόμενους στο τοπικό ταχυδρομείο. Τα υπόλοιπα, όμως, τα φύλαξα. Γιατί, παρά τα πρώιμα προνουτσιαμέντα, ένιωσα πως ήταν κρίμα να τα χαραμίσω. Αργότερα, σκέφτηκα ακόμα λίγες φράσεις και σχέδια που θα ήθελα να εκδοθούν ως επίσημα γραμματόσημα. Να ταξιδεύουν με βούλα και σφραγίδα. Περιβεβλημένα την εγκυρότητα και άλλων δημοκρατιών, όχι μόνο της δικής μου.

20

Είναι αστείο, αλλά, από τα 11 γραμματόσημα που ακολουθούν εγκρίθηκε μόνο αυτό, το πρώτο του 2007 για την Δημοκρατία, αυτό που δεν θα έπρεπε να είχε εκδοθεί ποτέ. Τα υπόλοιπα δέκα είναι «απαγορευμένα», με την έννοια ότι, μέχρι να γίνουν κάπου δεκτά, είχαν απορριφθεί από την λογοκρισία σε μία ή περισσότερες χώρες. Αν κανείς, με το περιορισμένο δείγμα των 11, ήθελε να βγάλει κάποιο συμπέρασμα, ίσως να εκπλησσόταν: οι Αμερικανοί τα απέρριψαν όλα, οι Άγγλοι σχεδόν όλα, οι Αυστριακοί και οι Γερμανοί ενέκριναν τα περισσότερα και, τέλος, οι Λουξεμβούργιοι, επέτρεψαν να τυπωθεί ένα και μοναδικό: αυτό που είχαν απορρίψει όλοι οι άλλοι. Όσο για μάς, ένα γραμματόσημο (βλ. το ΙV) που κάτι κακό έλεγε για την Αλήθεια (και το οποίο εκ παραδρομής παραδόθηκε, ενώ θα έπρεπε να είχε εντοπιστεί και απορριφθεί), ήταν η αφορμή τα ΕΛΤΑ να γίνουν πολύ αυστηρά. Εφεξής, θα επιτρέπονται μόνο λογότυπα εταιριών και οικογενειακές φωτογραφίες. Που δεν θα συνοδεύονται ποτέ από κανένα κείμενο.

21

Ι Τυπώθηκε στην υπηρεσία προσωπικού γραμματοσήμου των ΕΛΤΑ, τον Νοέμβριο του 2007 – ενθύμιο για όσους και όσα χαθήκανε στην Ελλάδα από τις πυρκαγιές του ιδίου χρόνου. Το ότι ένα τέτοιο γραμματόσημο ήταν ποτέ δυνατόν να περάσει από την λογοκρισία της Διεύθυνσης Φιλοτελισμού, ή της αβλεψίας είναι ο θρίαμβος, ή της αμφισημίας ή, εν τέλει, της δημοκρατίας.

Ι—2007 «Η Δημοκρατία Εξασφαλίζει» Κείμενο: G.B. Shaw Πρότυπο ΕΛΤΑ: «Δημοκρατία»

22

ΙΙ Το πρωτότυπο (1) – ευανάγνωστο – κείμενο δεν εγκρίθηκε στις Η.Π.Α. Η φράση στοιχίστηκε εκ νέου, χωρίς διαστήματα, σε κεφαλαιογράμματη μινιατούρα ώστε να καταστεί ανθεκτικότερη στη Λογοκρισία. Σε αυτή την δυσνόητη μορφή το σχέδιο έγινε τελικά δεκτό και τυπώθηκε από την υπηρεσία προσωπικού γραμματοσήμου των Βασιλικών Ταχυδρομείων στην Αγγλία.

(1)

IT IS WHEN YOU FIND YOURSELF AGREEING WITH

OTHER PEOPLE THAT YOU SHOULD BEGIN TO SUSPECT THAT YOU ARE TALKING NONSENSE .

ΙΙ—2009 «Nonsense» Κείμενο: G. Steiner Πρότυπο Royal Mail: «Sunshine»

23

ΙΙΙ Δύσκολα διακρίνεται το επιλήψιμο του γραμματοσήμου – αν εξαιρέσει κανείς την ενοχλητική διάψευση της Αλήθειας, δηλαδή, των δύο τόσο διαφορετικών τραπεζιών, των οποίων όμως οι επιφάνειες αποδεικνύονται ίσες. Απορρίφθηκε από την Φιλοτελική Υπηρεσία της Royal Mail, για να τυπωθεί, χωρίς πρόβλημα, στην Αυστρία. ΙΙΙ—2009 «Reality» (Παραλλαγή σε ένα θέμα του R. Shepard) Κείμενο: Αγνώστου Πρότυπο Österreichische Post: Απλό Περιθώριο

24

ΙV Τυπώθηκε εκ παραδρομής από την υπηρεσία προσωπικού γραμματοσήμου των ΕΛΤΑ. Η Διεύθυνση Φιλοτελισμού προσπάθησε να τα ανακαλέσει, αλλά 50 γραμματόσημα είχαν ήδη παραδοθεί στον εντολέα τους. Κατόπιν τούτου, η υπηρεσία προσωπικού γραμματοσήμου ανακοίνωσε ότι στο μέλλον θα γίνονταν δεκτά μόνο εταιρικά λογότυπα και φωτογραφίες χωρίς κείμενο.

IV—2009 «Η Ζωντανή Αλήθεια» Κείμενο: Eugène Ionesco Σχέδιο: Ζωή Μαθιοπούλου Πρότυπο ΕΛΤΑ: «Ανθρώπινες Σχέσεις»

25

V Το γραμματόσημο αυτό, με κείμενο που αποδίδεται στον Βραζιλιανό Ιερωμένο Hélder Câmara, απορρίφθηκε από τις ταχυδρομικές υπηρεσίες όλων των αγγλόφωνων κρατών, για να τυπωθεί τελικά, σε εξαιρετική ποιότητα, από το Wertzeichenausfertigungsabteilung, Staatsdruckerei για την Österreichische Post.

V—2009 «A Saint and A Communist» Κείμενο: Hélder Câmara Πρότυπο Österreichische Post: Απλό Περιθώριο

26

VI Από τα πλέον λογοκριμένα γραμματόσημα της σειράς, προφανώς λόγω του εξεζητημένου κειμένου του Maximilien Robespierre. Απορρίφθηκε από κάθε φιλοτελική υπηρεσία της Δ. Ευρώπης στην οποία υπεβλήθη, με μοναδική εξαίρεση το τμήμα plusbrief της Deutsche Post, όπου και τελικά τυπώθηκε.

VI—2009 «The People Good» Κείμενο: M. Robespierre Πρότυπο Deutsche Post: plusbrief- individuell

27

VII Το να πέφτει σκιά στην αντίληψη της ελευθερίας ως υπέρτατου «ανθρώπινου» δικαιώματος ήταν κάτι παραπάνω από ό,τι ο λογοκριτής της Royal Mail θα μπορούσε να εγκρίνει. Παραδόξως, όμως, η απόρριψη του γραμματοσήμου δικαιώνει το κείμενο. Το πρόβλημα, τελικά, λύθηκε από την Deutsche Post, η οποία το επέτρεψε.

VII—2009 «Liberty» Κείμενο: F. Pessoa Πρότυπο Deutsche Post: plusbrief- individuell

28

VIII Η αμφισβήτηση της Βεβαιότητας ήταν μοιραίο ότι θα μπορούσε να προσβάλλει τον αγγλικό εμπειρισμό της Royal Mail. Για καλή του γραμματοσήμου τύχη, η λογοκρισία της Österreichische Post δεν εθίγη εξίσου που το τυχαίο ίσως κανονίζει την ζωή μας περισσότερο από όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε ή μπορούμε να ανεχθούμε.

VIII—2009 «A Dangerous Ideal» Κείμενο: G. Gigerenzer Πρότυπο Österreichische Post: Απλό Περιθώριο

29

IX Το γραμματόσημο αυτό, το κλισέ του οποίου λογοκρίθηκε λίγο πριν την παραγωγή του στις Η.Π.Α. (2) , ήθελε μόνο να πει πως πολλά πράγματα σκοτώνουν – μερικά μάλιστα πιο γρήγορα, πιο βάρβαρα και πιο άδικα από το κάπνισμα. Μετά από δύο χρόνια περιπλάνησης, βρήκε, τελικά, καταφύγιο στην Österreichische Post.

IX—2008 «Smoking Can» Κείμενο: Αγνώστου Πρότυπο Österreichische Post: Απλό Περιθώριο (2)

30

X Ο συγκεκριμένος ορισμός της Φιλανθρωπίας, παρότι χρήσιμος, μπορεί να είναι ενοχλητικός για πολλούς ανθρώπους, ακόμα και για τους φιλάνθρωπους. Το γραμματόσημο αυτό, τελευταίο της σειράς, απορρίφθηκε στην Αμερική και στην Αγγλία. Τυπώθηκε από την Österreichische Post την παραμονή των Χριστουγέννων του 2009.

X—2009 «Charity Is...» Κείμενο: J. London Πρότυπο Österreichische Post: Απλό Περιθώριο

31

XI Ένα από τα πλέον λογοκριμένα γραμματόσημα της σειράς, η ελληνική εκδοχή του οποίου (3) απορρίφθηκε αμέσως από τα ΕΛΤΑ και ήταν, μαζί με το ΙV, η αφορμή για αυστηρούς περιορισμούς στο περιεχόμενο των προσωπικών γραμματοσήμων. Στη συνέχεια, η αγγλική εκδοχή του, παρά την προσθήκη της ελληνικής σημαίας (ή, πιθανότατα, λόγω αυτής), ώστε να είναι σαφές στην ξένη λογοκρισία ότι το κείμενο δεν είναι υπαινιγμός για την παιδεία της χώρας τους, απορρίφθηκε από όποια Φιλοτελική Υπηρεσία και αν το εξέτασε, με εξαίρεση την Postes Luxembourg. Ας σημειωθεί ότι το αρχικό κείμενο του 1983 είναι μέρος του πορίσματος της επιτροπής για την κατάσταση της παιδείας στις Η.Π.Α. και δεν αφορά την κατάσταση της παιδείας στην Ελλάδα.

32

(3)

XI—2009 «An Act of War» Κείμενο: The National Commission of Excellence in Education, U.S.DofEdu. 1983 Ιχνογραφία: Γιάννης Τσαρούχης Επιχρωματισμός, Χειροτεχνία: Ζωή Μαθιοπούλου Πρότυπο Postes Luxembourg: Timbre National

33

XIΙ—2010 «Κόσμος» (Προσχέδιο) Κείμενο: Πλάτων Ζωγραφική: Ζωή Μαθιοπούλου

34

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Λένε, μάλιστα, οι σοφοί, βρε Καλλικλή, ότι ουρανό και την γη και τους θεούς και τους πους τους συνδέει η αγάπη, η ευπρέπεια, η σύνη και η δικαιοσύνη. Και εξαιτίας όλων καλέ μου, λέμε το σύμπαν τούτο Κόσμο ακοσμία, ούτε αταξία. 6

και τον ανθρώσωφροαυτών, και όχι

Το 12 ο γραμματόσημο της σειράς (βλ. σελ.

34), με το οποίο θα έκλεινε, δεν κυκλοφόρησε ποτέ. Τα ΕΛΤΑ, έχοντας πλέον αποκλείσει κάθε κείμενο, δεν θα το δεχόντουσαν. Στα ξένα ταχυδρομεία, ούτε θα ήξεραν τι λέει. Και, δικαιολογημένα, θα το απέρριπταν. Ήταν κρίμα, γιατί ήθελα να τελειώσει αυτή η σειρά με μία …Παλινωδία. Όχι με γκρίνια. Ήθελα να κλείσει με ένα καλό λόγο, ένα χαμόγελο – πράγματα καλά αυτά. Που, ότι και να μας συμβαίνει, πάντα θα μπορούν να μας θεραπεύουν και να μας βοηθούν.

6

Πλάτων, Γοργίας, 508α 35

Β

Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

Γ. Γλυνός, Αυτοβιογραφία 1959-2009: Μισόν Αιώνα Καπνιστής, Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις, 2009. Πλάτων, Γοργίας, Κάκτος, 1993. Πλάτων, Φαίδρος, Κάκτος, 1993. Εμμανουήλ Δ. Ροΐδης, Τα Ανθελληνικά, Ροές, 2005.

Hélder Pessoa Câmara, Spiral of Violence, Sheed and Ward, 1971.

R. G. Collingwood, Μια Αυτοβιογραφία, Ίνδικτος, 2007.

Gerd Gigerenzer, Calculated Risks: How to Know When Numbers Deceive You, Simon & Schuster, 2003.

Fernando Pessoa, Ο Αναρχικός Τραπεζίτης, Εξάντας, 2006.

Natacha Polony, Τα Χαμένα Παιδιά μας, Πόλις, 2006.

Jacqueline de Romilly, Η Ηπιότητα στην Αρχαία Ελληνική Σκέψη, Λιβάνη, 2007.

George Steiner, No Passion Spent: Essays 1978-1996, Faber and Faber, 1996.

George Steiner, Χάιντεγκερ, Πατάκης, 2009.

37

ΤΑ 11 ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΑ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΑ ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΘΗΚΑΝ

ΣΤΙΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΑΓΡΕΛΑΣ ΜΕ ΤΑ DIDOT ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ KAI ΤΥΠΩΘΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΛΥΧΝΟΣ ΕΠΕ ΣΕ ΧΑΡΤΙ GARDA PAT 130GR