Tijdschrijft 1989 - nr.1

1-1989

jaargang 1- nummer 1- november 1989

686T dogma/kou - T doununu - T 2tro2deof

HISTORISCHE VERENIGING GEMEENTE BELLEN AT27ISff SINSWITJD DNIDINSUSA SHOSMOLLSIH

uJTs~ifiQ •r .o - 8A90.12 ap ..reuN 2unsunag volumen wen ua9umoutuaeqp2nar uJTs~iftQ •r .o - umag ut palpiagassam uaa siassam .11 - ue)ifq{ aT pueaquaiow siassam .11 JOITOH op do samo.mowz .9-tuzaw .d - uareH aT joH aQ .2-inpaao .y - sulapoupso2sdaoa - 1.10A01 IIMUZ31.10M TIOH

:anufficlospnoqui

Een werkzaam leven - T. L. Kroes Dorpsgeschiedenis - M. A. W. Gerding De Hof te Halen - M. F. Niezing Zakkenrollers op de Beiler markt - R. Wessels Molenbrand te Hijken - R. Wessels Een messetrekkerij in Beilen - G. J. Dijkstra Jeugdherinneringen van Remmelt Brunsting - H. L. G. Schuur Naar de groeve - G. J. Dijkstra

De auteurs:

:s.mawn aQ

G. J. Dijkstra, Pinksterbloem 4, 9411 CH Beilen M. A. W. Gerding, Parkstraat 4, 9401 LJ Assen T. L. Kroes, Hijkerweg 19, 9411 LS Beilen M. F. Niezing, Anemoonstraat 67, 9404 RB Assen H. L. G. Schuur, Nieuwe Es 10, 9418 PS Wij ster R. Wessels, Asserstraat 42, 9411 LM Beilen

De redaktie van dit nummer was in handen van:

:11eA uapuBq tr! SUAI aatuumu Tip 111WA aiptepad aQ

T. L. Kroes, Hijkerweg 19, 9411 LS Beilen, tel. 05930-3832 (eindredakteur) G. J. Dijkstra, Pinksterbloem 42, 9411 CH Beilen, tel. 059304826

:aalutunu pua2ion fag

verschijnt op 1 februari 1990 met o.a. artikelen over:

ugHafl JAI'I 11176 `gil Tuur sJassv `sIossoM Ials4M Sd 81176 '01 sg amn9I1•1 'H uassy gg f70f76 'L9 Ter.nsuoou.lauy `21nzaw .J .w uallail SI 11f76 '61 29Au°141 `s90.1)1 Z ',14 uossV rrI I0176 `17 Teual23112d '2uIPI9D *Alk V IX '2-1123ffiG 'D ugllea 110 11f76 U9E-02690

9g9T7 `u-I4s1rIG .0 -02690 lal '119II9H 110 ITT76 `gf7 (anaptepaapup) ‘1-1°119EI SrlITI76 '61 20/"0.11411 `s90-1)1 .r1 :aam) uoia319.re

law 066T puniciej Ido lurniosaaA

Het volgend nummer:

arm-PS J .r1 'H

Inhoudsopgave:

- Een boerderijbrand te Lhee, aangestoken door een dienstmeid uit Hijken.

- Het collatierecht: wie benoemde in Beilen de predikanten?

- Jeugdherinneringen van Remmelt Brunsting uit Wij ster.

.aal.slim vn 2u1Tsunag vatuu.lau unn uo2Tv.lauu!Jaqp2nar i,ualumllpaid ap umag ut apuleouaq olm. :vlooienmoa TaH 4P1 moullsuaga uaa Joop ua)palso2uge 'aow' aT pueacifiaapaaoci uaa Het "oude" gemeentehuis aan het Wilhelminaplein.

vvv spwaviaatua, „apno„ laH 1-1989

.tqaidnu?zulamm

:apigniswo

Omslagfoto:

1-1989

1

Aan de totstandkoming van dit nummer hebben behalve verschillende auteurs ook meegewerkt: mevr. A. Nijdam-Schipper (typewerk) en dhr. A. Zijnge (computervertaalwerk).

•41amfervan -iagnduloo) a2urTz .y .aqp ua 4,Tomodlfg) aaddmos-urepf-N .y 'IA9111 :pliamo2aoul 400 sanagnr apuounpsJan anirqaq uaqqaq aoununu Tip urn 2unuopuegslog ap ury

Dorpsgeschiedenis Provinciaal historicus M. A. W. Gerding schrijft een artikel over het opzetten van een dorpsgeschiedenis.

Verder zijn er in dit nummer diverse foto's van verschillende plaatsen en van verschillende gebeurtenissen opgenomen.

•uoulouagdo uassniaganaqa2 opuoungas -.19A uen 119 UOSTOUICI apuomosaan uen S,040J 9S.19A1p .19111UMU Tip uiTO 114Z 19p.I0A .swapanjosa2sdaop uaa UPA 1194].9ZdO ].9.11 .19A0 TO-11, 9.1B U90 ggi.ups 21npao9 •A‘. V . w snaIJogsng TurpIgnoad sniapanjosa2sdaoG

'938T Ui uallog ap suapfn saafialualpirz .19A0 teisaan 2TaaongIn U90 2011 uogag UBA Jamairaguaaula2 gag uT pUOA STOSSOM Zakkenrollers R. Wessels vond in het gemeentearchief van Beilen nog een uitvoerig verslag over zakkenrollers tijdens de markt in Beilen in 1825. si°I.P3Juo)1)12Z

Criminaliteit Ook de misdaad in Beilen wordt in het eerste nummer beschreven. Zo schrijft G. J. Dijkstra over een messetrekkerij in de Schoolstraat in het midden van de achttiende eeuw. De vechtersbaas, Jonge Jan Mulder, verwondt in beschonken toestand de kerspelsoldaat Reinder Derks uit Rolde.

'013I0/1 Tin s3paG iapulau grupiosiadsia ap paugsaog ua3fuo-qosaq uT gpuomaan `aapinw urr a9uor `Sgectsialtp9A aG •mnaa opuog 1.1p2 ap LIBA ueppim go-r4 uT guuagsTooqos ap uT Palpiallassaul U99 19A0 1.14S/IrIG .9 gijialps oz •uanaaqosaq aatuumu agsaaa Tag uT gp.lom uallog uT puupsnil ap )Top 4191112u1IIIIJ3 Rijken R. Wessels uit Beilen beschrijft de molenbrand te Rijken op 16 september 1827.

Deze molen is op "verdachte wijze" in brand geraakt. Op de avond van de brand was de molenaar met zijn vrouw aan het stappen. Hij bevond zich in Zeegse, waar hij zich onder andere een kwart liter brandewijn goed liet smaken. Wessels vermoedt op basis van door hem gevonden archiefstukken dat aan de molenbrand een "brandewijnluchtje..." zat.

- g-ez „...argqorqufInkapifeaq„ uaa puuJquaioul ap uur gup ua3pingsjangwr uapuona2 ulaq Joop UBA ssrq do gpaoul -.19A SIOSSOM *U03121115 gall poo2 Inimap -walg Jagq gaumli uaa aaapur iapuo qpIz fTg ar-em `as2aaz uT 1.10IZ puonaq fill .uaddugs gag uur mnoan ufg lam arruaioul ap srm pur.lq op urn pUOAB ap do .131ruia2 puuaq uT „azfink alqaupaan„ do Si uoioul azoG •LggT aoquiagdas 9T do uoMill og puriq uaioui ap gjpqasaq uallag gin sIassam .11 110314H

van de hand van M. F. Niezing uit Assen.

Hij beschrijft de geschiedenis van de Hof van Halen en de plaats waar deze Middeleeuwse boerderij heeft gestaan. Verder schrijft hij over de Holten Klinck in Halen en over het geslacht van de Havinges, eveneens uit Halen.

•uairH gin suaauano `sa.21.nnuH ap UBA lqarisa.2 gag IOAO 119 LIOTOH uT )10UIDI uanoll ap «WAO PLIT 11PLIOS dapiaA •ffeugsa2 gjoaq papiaoq asmnaa -ppm' azap 122M S4BUId op U9 uaTeH U2A JOH op T.I2A sniapangasa2 ap gjf-pq3saq fig •uassy gin .21nzall\T J •TAT 112A puuq op 1MA

gulo31 laNgar a3glladdeqosuagam gsaauu gag ualell UBA JOH Hof van Halen Het meest wetenschappelijke artikel komt

Wijster Voor H. L. G. Schuur uit Wijster heeft de inmiddels overleden Remmelt Brunsting uit Wijster in de jaren 1982 tot 1984 zijn jeugdherinneringen opgeschreven. In dit eerste nummer wordt uit het schrift van Remmelt Brunsting een aantal verhalen gepubliceerd. Twee van de drie verhalen hebben betrekking op volksvermaken rond de eeuwwisseling: het katknuppelen en het haneslaon. Hoewel deze volksspelen al in de negentiende eeuw verboden waren, kwamen ze in Wijster in de twingtigste eeuw nog voor. Verder beschrijft hij het gebruik bij begrafenissen.

Om een en ander wat in een breder verband te plaatsen heeft G. J. Dijkstra de begrafenisgewoonten in Drenthe onder de titel "Naar de groeve...." beschreven.

'110A9.11.19SOci „••••9A90.12 ap 10414 ap aapuo aqguaiG ut uaguooma2sIuojed2aq ap -eags-Icm f .9 gjaaq uasgruid og pu-eq -.19A lapaaci U90 UI gum aapue ua 1100 1110 .uassniaju.daq fiq linuqa.2 gaq fzg gjfiatiosaq JapaaA aooe .lou mnao ags.2921.1-png ap ui JagsfIm In az 119LUUM11 `uarem uapoqaan mnaa opuopua2au ap ui ir uaiadssmon azap iamooH .uou[saueq gaq ua uaiaddnu)im gag :211llassImmnoa op puod uwiruvans)Hon do 2upplaagaq uaqqaq uomvan amp ap urn aamj .piaaallqnda.2 U9I21.1.19A TM:1MB U99 2upsunag giounnau UPA VI.11.10S ].01.1 Tin gpaom JOUILIMU MS199 Tip ui •uanaagasa2do uo2umouu-paqp.2nar ufiz f7861 1-01 386T "Uaig op III «IagT.M.1In 8-Ingsunag giaunuau uopapano siappnuuT ap gjoaq .191.gIAN Tin annqas .9 •ri •H aooA aars CTm •mnaa azap urn .2paap ua .2Igumng ualur ap uT uollag uT uanai s3gqaárp v11,19/10 2innfi.npsaq apualooq uaa 13002 jamgau gaH •uainq ua a-mum .100A doos -prerula.2 1MA doos Imam 19 110 1S.10.M. TIRA U94BLII 191.1.100A g)inlaqa2 imam 1211S99IA gaH .glioo310.2 uap -.19M (saainuue2ao =) „2uTsga-eq„ ap 119 d031 OG *uapiom gsaom ueupo2 Taan •4agsaqsprIg gio-4 uaa uT 19 Tupuio '2Ipou SBLA dInq u‘oz . dinq uigxa sTe 2Izamuur uauag Tin umu -Inaw mnoJA SBM 3IBBA *U9)1.1BA ].91,1 UBA .1•22119.219 ap urn argiavoq uaa aagsuoups -.Tomos ap ua aagqouis ap ua2ani 'gum u03logs02 „uaImz„ gaq siv *PclII031Met ua suadma `lsiompaoin `gsaomgaul `gsaonuanai :gsaom urn uayeul gaq fiq 1.ifteuqa2 uapiam azap gnem `uayeuluomps U93111A gqou[sa2 uaa uun ap ua uifuvup ap gsaom CIZ •SRLA 104SUO0IpS 213I0[[ `.19"Pc'ul .1B211 aoq .r.o nagaan flz •pua3Taga2do gjoaq soA-31-1112.2nag •anow urn puoul ap gin flq gup u0nanps02 12211.1021 U99 S90.IM •I inampaipup Joop ST Iagp azap aapuo „119AOT TII2BZ)I.19M uaa„ "Een werkzaam leven" Onder deze titel is door eindredakteur T. L. Kroes een verhaal geschreven dat hij uit de mond van mevr. R. Bruggink-Vos heeft opgetekend. Zij vertelt o.a. hoe haar moeder, Aleida Vos-Aaldering, schierschoonster was.

Zij moest de darmen en de maag van een geslacht varken schoonmaken, want deze werden gebruikt bij het maken van worst: leverworst, metworst, bloedworst, rolpens en balkenbrij. Als het "zwien" gestoken was, kregen de slachter en de schierschoonster een borreltje van de eigenaar van het varken. Vaak was vrouw Meulman uit Beilen aanwezig als extra hulp.

Zo'n hulp was nodig, omdat er in een kort tijdsbestek veel gedaan moest worden. De kop en de "hartslag" (= orgaanvlees) werden gekookt. Het vleesnat werd gebruikt voor het maken van worst en er werd soep van gemaakt. Soep voor familie en buren.

Het artikel geeft een boeiende beschrijving over het dagelijks leven in Beilen in de jaren twintig en dertig van deze eeuw.

INLEIDING

NaAarl TAIWZMUHM NHá

EEN WERKZAAM LEVEN

zeggen tegen mensen die hulp nodig hadden en daarbij ging het nog niet eens altijd om geld. Ze zag het als een plicht om te helpen.

-uadiaq uaa sfe lag 2-ez az .pia2 ulo pfmr suao lou Zou lag 21.112 Liciarrp ua uopprq 2Ipou ding alp uasuaul 1.10201 uo22az

.1122 om alurssaiaini uaa ua2al uadall fv■A

Wij liepen tegen een interessante foto aan.

U ziet een `zwien op de ledder' en daarbij de huisslachter Berend de Wit en zijn hulp Aleida Vos-Aaldering. Het spoor leidde al snel naar mevrouw Roelofj e BrugginkVos, te Eursing, dochter van Aleida Vos. Zij kon uiteraard veel over het leven van haar moeder vertellen. "Moeder heeft haar hele leven lang hard gewerkt. De mensen zouden nu zeggen: Wat een stakkerd, ze heeft nooit rust gekend.'

Maar ja, ze moest wel werken, want alles was welkom om de keuterij van mijn vader uit te bouwen. Hij begon met een geit, toen kwam er een `koegie' bij en zo groeide het bedrijfje een beetje; zo werd het al meer. Om haar bijdrage daarin te leveren, werkte ze hard mee; dat was toen gebruikelijk. Je moet echter wel bedenken, dat ze negen kinderen heeft gekregen; één is er vroeg overleden. Ze had het thuis dus al druk om het gezin te verzorgen en als je dan ziet wat ze daar allemaal nog bij deed.... Maar ja, ze kon niet 'nee'

paring WIM :o.p3,1) ,aau, laiu umi az `-ef drew —.paap fiq Zou unn ,uaynz, altiovisag fzq .áumapiny 122.1119112 122P az 1.risn 407 urp af slu ua ua.2 -soA vplaw ua Jappvisslny ap puaiag -aozaan al u!za2 lati ulo yup lu snp spup.

49.1113211 aZ -"P -9119A0 200.1A19 SI U90 tua2ania.á klaag ualapupt ua2au az lup `uo3tuap -act 'om Jaltioa loom ar '31flia3lInacta2 uaol. S2A/1. lep :aam p.reti az optaam `11919A91 al -luarep a2rip[ici "erg ulo ..10011.1 Iu 1.01.1 1).19m oz afloog ma ofippaq lou amao12 oz ua ftq ,a12aoN, U90 19 LUBA13I uao4 uaa ;am uo2aq ftg .uamnoci al lm aaprn uruu urn fTaai.nall op ulo LuomOM SUM Sar 1LIUM `ualliank 'am 1.saoul az `uf xeriAT voou ljaali az `paalpirls uaa 1.rm, :ua22az nu uapnoz uos -uaul 0G .1.31.10/sA9 parti 2uri uanoi alag arrq Jopaow„ -uallavon aapaoul "rug LICA U9AOI 1.011 .10A0 I09A paraloun .soA upply UUA JaTipop `2u!sang al `soA -311.102nag afjoiaoH mnoanaul arru iaus re °ppm Joods lag -.2tuJapfey-soA rpTow ding ufiz ua lIM op puoaag aal-pups-mg op [Werp ua ,aappai op do uopnz, uaa la!z

ti

2

1-1989

Berend de Wit, huisslachter en Aleida VosAaldering bij het geslachte zwien' van Thalen. (foto: Wim Bakker)

3

C

1-1989

schoonster' te zijn. Dat betekent, dat ze de darmen en de maag moest schoonmaken, want deze werden gebruikt bij het maken van worst: leverworst, metworst, bloedworst, rolpens en balkenbrij. Als het zwien `gestoken' was, kregen de slachter en de schierschoonster een borreltje van de eigenaar van het varken; dat hoorde zo. Vaak was ook vrouw Meulman aanwezig als extra hulp. Zo'n hulp was wel nodig, want er moest veel worden gedaan. De kop en de 'hartslag' (orgaanvlees) werden gekookt. Het vleesnat werd gebruikt voor het maken van worst en er werd soep van gemaakt; soep voor familie en buren, want je had opeens zo veel soep, dat kon in een gezin nooit opgegeten worden en koelkasten waren er niet....

De schierschoonster moest het bloed roeren als de slager het varken gestoken had. Vervolgens werd er bloedworst van gemaakt.

Bloed vermengd met roggemeel en stukjes vet of spek, zout, `nagelgroes' (gemalen kruidnagels) werd in de `buul'n' (zakken, van oude lakens gemaakt) gestopt. De worst moest dan drie uur koken in een kookpot of wasketel als de mensen geen kookpot hadden. Het schoonmaken van de darmen gebeurde op een wasplank. Ze gebruikte dan een stomp

dums uaa urp apHnaciaá az .11treidsum uaa do apanacia2 uoulaup ap -wen ualiew -uoogos 1.aH .uappeq uaa2 uasuotu ap sju iag.a3isem jo lod3lool uaa ut uano3i aren map uep 1S90.111 4SJOM OG .1do4sa2 (1-42.em sua3tei apno -uren `ua)piez) ap ut paam uupinax uaieula2) ,sao.dia2uu, `lnoz `liads jo Ion sapinls ua iaaula22oa lam p211a1,11.10A pooig 1.31CULL19.2 1MA 1.SJOA1.

-paoict aa paan& sua2 -ionaoA .pure uo4 -olso2 11911.1BA lag aaáris op sip uaa -aoa paan q.oli 1.sooul aalsuoogosioNas OG ••• .4o!u .10 119JUAS. 1104 -SM1I9031 110 uapaom uala2a2do voou uIzo.2 uaa ut uo31 lup 'doos jaaA oz suaado peTi af lurm `uaanci ua offluirj .100A doos tpterula2 11PA doos paOM JO 119 4SIOM IMA 119)1e111 dag .100A punaci -a2 paam 1.211S99IA lag uap -aam (saainuru2ao) geisiam4, ap ua aG .uaupo2 uopaom 199A 1.590111 .10 4111A1. lam sem ding u‘oz .ding 2alxo sIu .2Izomifor umuinaw mnoan SPM 31PPA '0Z apiooti 1.-ep -1.1031.1E'A lag ITUA a-e-eu -0.210 ap urn arliaaaoci uaa aolsuootiasaamos ap ua aolqams op ua2an1 'gem ,ua4c4saá, UOTMZ dag sIV •fiaquaIreci ua suadwa 4saom -paan `lsioml.oul `lsaomaanoi 45.10/A LIBA ualiem lag fiq pgnacia2 uapiam °zap lu-em `ualieuluougas saoul 2.22111 ap ua ~liep ap az 42p `luo3mact TeG .ufIz ,aolsuootios

Aleida Vos-Aaldering en haar man Hendrik Vos, deftig op de foto. (foto: fam Bruggink)

(yu?2.ándar mui :opj) .olof ap do .,??Ijap `soA wip -2/O1/1/73W inren ua 5umappay-soA Dmaryr

Op deze foto zie je haar staan bij het `zwien' van Thalen dat geslacht werd.

Thalen was gemeentesecretaris en woonde in de Asserstraat naast de vroegere limonadefabriek 'de Bron'; nu staat daar het gezinsvervangend tehuis. In dat huis van Thalen woonde eerder burgemeester Vidal.

De taak van mijn moeder was om 'schier-.10.1110S, 1110 52M J0p9OLT1 T41111 1111A )J

9(1

.I.81)!A am.saou.la2anq aapaao apuoom ualugs uun sgui Tep ui .sgnial pua9urnaansuIza2 log ar-ep Tem.s nu :yam ap, 3iaaci1japuu -011111 9.19.900JA Op iggeu lwealsaassy ap ut apuoom ua s!am.aaaasaluaatua2 sBM uairthi, .paam ltioBisa2 1.-ep ualugs TIBA ,110•1A1Z, lag ftg uwels aumi of °g mol azap do

uallaalse2 sage uatu 20014 area •stunoll 991111110p .100A MIA Op 9Z paap suum, *U9U1031 U22 Ja 11100U1 suo urn puntten' ue lowcre3T lati ut uo2rT atu •uapwagspoop 3Too fez 91)1221U altluur; ap aooA •uo2risei ap do lont isni op Jougas urp !1.sm ap aapuo ()als Tem Tam uoul °gal `.100A .19 paurd uaa jauz uo2emuaaaoci uaa tr `40za2 paem uo2rm ap do lspi ap sw

(211.q.8.8mig .uivj Efr6I -E-L 9981-1-81 * au1-13131"V -80A D13131V

1-1989

Als de kist op de wagen werd gezet, meestal een boerenwagen met een paard er voor, legde men wel wat stro onder de kist; dan schoof de kist niet op de wagen. Voor de familie maakte zij ook doodshemden. Die lagen in het kabinet en niemand van ons mocht er aan komen.

Thuis deed ze de was voor dominee Hovius. Daar kreeg men alles gestreken Aleida VosAaldering * 18- 1- 1866 t 7-3-1943 (foto: fam. Bruggink)

(Hekstraat). Zij spitte dan het land en ze kreeg een zeel over de schouder en ze egde het zaad in de grond, koren of knolzaad.

Vader had die eg gemaakt van een raam met spoorwegspijkers er in. Als het gras gemaaid was, zorgde zij voor het drogen.

Het hooi ging dan op de `krooie' (kruiwagen) naar huis.

Moeder kamde ook de melk tot boter. Die verkocht ze dan aan de burgers in Beilen.

Ze maakte er mooie pakjes van. Ze had een houten stempeltje met een figuurtje; dat drukte ze in de boter, zodat die er mooier uitzag. Als ze die boter verkocht, kreeg ze er een paar centen meer voor.

In de buurschap waar we woonden, hielpen de mensen elkaar, maar er waren taken die mijn moeder vaker deed dan een ander. Als er iemand overleden was, werd zij gevraagd om de overledene af te leggen en te kisten. Zij deed dat niet alleen uit `naoberplicht', het was voor haar ook een eer om de overledene zo goed mogelijk te verzorgen. Er moest een doodskleed gemaakt worden van een laken. Ook werd er een kussentje gemaakt om onder het hoofd te leggen. De kist was toen van gewoon hout en was niet gevoerd; alles was toen zo eenvoudig....

••••2Tpnonuaa oz uaoj sem sap !paeono2 latu sem ua Inag uoamo2 1.12A U901 S2A1 1.Spf 9G «ua2.201 woog jaq aapuo ulo pfertua2 ofwassmi uaa aa pdeAk )top •ua3tei U99 112A uapaom 1.11221U -a2 paapispoop U99 1S901U Já *U92.10Z.18A 94 31f119.20LU pao2 oz auopapano ap ulo .199 uaa 3Too arell .100A SUAk jog `31.13ildaocioru, 1P1 uaattu jam 1213 1319°P fZ 'uas!31 aj u9 1102291 01 je auepoTaano op wo p2reana2 Ctz paan& `sem uopapano pUBILIOi 19 SW 'aapire 1190 urp paap .19512A .10p9OUI uitut alp U93124 uearm aa arra" 'armla uasuoul ap uad lam `uapuoom am arem detiasannq ap ui '.100A .199UI ualuao .122d U99 .10 9Z 209.1.4 `ltpo3Taan aam arp az sta* •árzltn aatoom aa aap Tepoz `aoloci op ut az apinap Tep taflannn uaa jatu 0[4106[3[101s ualnag uaa pril az •IreA sof)Trd 0100W 19 91)1221.11 OZ '119119ff 111 sao2anct ap urr urp az npo)Taan atQ •aolog joj mam ap )Too opuar)T Japon •sIng arru (u02 -rmIn.131) ,atoom, ap do "iep 2uT2 toog iq' - ua2oap log .100A fez ap2aoz 'SUAk prertua2 sua2 jaq sw •ut aa saaMids2amaoods jauz U122.1 1190 U2A 1)12211192 20 alp prg aoprA •preziou31 Jo "waal' `puo.12 ap ut prez jaq ap2a az ua aapnouas ap aano taai uaa 20oa-51 OZ U9 mam jog urp amds ftz •oreals3TaH)

4

17

mes, want anders ging de darm kapot. `s Avonds werd het varken 'afgeslagen'.

Dat was een slachtfeest voor de eigenaar en z'n gezin met de slachter en diens hulp.

Allen kregen weer een borrel. Maar er moest nog meer gedaan worden om het varken te verwerken. Het vlees dat van de botten afkwam, werd in kleine stukjes gesneden en daar werd de volgende dag worst van gemaakt. Het werd met behulp van een klein trechtertje in de darmen gestopt; alles was toen natuurlijk handwerk. Van het kooknat bleef zo veel over, dat er balkenbrij van gemaakt werd. Ze nam dan gruttenmeel, zout, nagelgroes, kaantjes, anijszaad en roerde dat door het vleesnat. "Dat alles was zo heerlijk; ik denk er nog vaak aan terug," vertelt mevrouw Bruggink-Vos. "Later moest ik altijd mee, omdat het haar te moeilijk werd. Ik heb wel geholpen leverworst te maken. Vlees van de kop en het hartslag, lever en zout, peper, nagelgroes en natuurlijk wat havergort, havermout of rijst werden gemengd. Havergort was het lekkerst!

Het mengsel werd dan in de dikke darm gestopt. Dát was leverworst! Het vlees dat in stukjes gesneden was voor de worst heette 'met'. Daar kwamen o.a. zout, peper en nagelgroes bij, voordat het in de dunne darm werd gestopt. Daar komt de naam `metworst' van. Worsten en gerookte hammen (schenken) hingen in de 'wriemel' aan de zolder te drogen.

Oh ja, en de maag werd van binnen helemaal ontveld en dan werd er rolpens in gemaakt op dezelfde manier als metworst, maar dan met dikkere stukken vlees. Dat kwam dan in een grote stopfles, zo'n zuurtjesfles, met azijn, laurierblad, peperkorrels en kruidnagels. Zulke rolpens kan je, geloof ik, bijna niet meer kopen.

Naast het werk van schierschoonster heeft ze veel meer gedaan. Ze is begonnen met breien voor anderen. Ze breide handschoenen, sokken, dassen, borstrokken, onderbroeken en onderrokken. Vader hielp haar `s avonds ook wel met breien.

Zij hielp vader vaak op het land. Hij had werk als arbeider op de melkfabriek en later werkte hij in het houtstek van Pol

Tod urn lialsInoti jog ut tig apiaank aam ua 3Taticrepfloul op do aaptactar sur 31.19M prg fTH •purT log do 3122A Japen diaeg fiZ "U9I9.1q 191U MAA )100 spuone s, areq dianT aaprA •uo3ploaaapuo ua uo3Taoaci -aopuo `uo3ploalsaoci `uassep `uo)plos `eau -augospurg optaaq az •uoaapur aoon uoTaaci faut uauuo2aci st az •urepa2 aaaw Taan az wal aalsuootiasaanias U2A 31.19M lag lsreT\T '119d031.199111 latu Bufiq `31t jooTa2 11231 suadwa a3Tirtz •sia2rumnall ua sTaaao4 -aadad `priciaataneT `uftzr jauz `sausoflannz uoz `saijdo;s aira2 uaa ut urp ulrml Ira -saam uo3pinls aampup jauz urp "ruw `lsaomlaul sur aanrem apjTazap do prerul -a2 ut suadioa 19 paom urp ua pIonluo Trem -aTaq uouwq urn paan& .grut ap ua •uo2oap al aopToz op 1122 Mailolm, op ut u02utti (uo)Tuagos) uaw -weg apTooaa2 U9 U0iSIOM '112A 1112211 op vuo)1 aercl p.I9M uurp auunp ap ut laq Tepaoon `fIci sooa2Ta2ru ua aadad `q.noz •wo uouremli arra •Jatu, al4aati lsaom ap .100A 52A1 uapausa2 saNnls ut hup 5991A jog il.S.10/a19A9I MA& IrcT idolso2 tuarp a3pitp ap ut urp p.19M 19S2U9111 tag ;1sawmai jaq srm 11o2aanril •p2uawa2 U9p -.19A1 4Sf.1.1 JO InotuaonetT `vo2aaneti 12A1 )1fII -annwu ua se0l2Tagru `aadad inoz ua nanat `2rTslarti lag 119 dcm op 112A saam '119)12111 IsionuanaT uadiotia2 Tem gag 1I •paam -514paout al areti leg Tepulo 'aam pruil 311 lsaoul aawq„ •soA-411122nag mnoanaw nalezen „'2naal uee 3122A 20U 19 3Tuop 31t tguaaati OZ S2AA S9112 12(1 '12U599IA lati Joop 'up apaaoa ua perzgure `sot)Iremi `saa12Ta2eu Inoz `Taauluallna2 urp ureu az •paam pirewo2 urn tiaqualtreq aa iep `.19A0 Taan oz palm Teu)Too31 lag urn •31aam -purti 3ifflannwu uaol som sage tldolsa2 uatuarp op ut at),Ialipaal wapi uaa U2A d-uitleg lou" imam ;all •pireula2 urn lsaom .arp apuagion op paan& "arp ua uapaus -02 sekn's autopi ut paann `ureiwur ualloct ap U2A 14) 5991A tag •11031.10AILIOA 91 11951.12A lag wo uopaom urrpa2 "naut .lou lsoout aa arm' •Taaaoq uaa aaam ua2anT ually •ding sualla ua aaviarTs op jam utzo2 u‘z ua arrua2To ap .100A lsaaptpris uaa som Tra ',Tie2UISO2F, U911.12A latT pIOM spuonv s, irdr31 wiep op 2w2 saapur wem 'soul

..tori, der

Ne 1,

al ,gam •.■2a14

Herv. Kerk te Bedelt

painvymaypno ja!yadp

.ps•nijssdoyasszg ap ui amoispd-ww apno

Oude N.H.-pastorie in de Bisschopsstraat. (foto: archief Oudheidkamer)

.1saama2 daltaz Tep Si .10iI1 :uateqdo ua2uiaauuiaaq laan trell olm uaá reuawa3 .101300U1 .1BUT.1 re.100A Ui -.Mem 'reu-gaan cruen soA-3114.ánag afioiaou T2ipuia oz „`Taiu az uapap uagepi ua eiaam -a2 pauli uaqqaq az -Tsaama.2 ufiz suo .100A S.10p110 9ZUO 42A'1. laapainal U90 1.0111 .lou nu 3ivap saapno apao2 qaq .aano 4aq S2/A uao4 ua uripipaiu uaa `sTre aallag uaa `aalaoo naplop puil uaol. 12%1 dlatti sTaiu aeeuz `,afTiaoq aalsamidus, Taq aueu ua lsaama2 uo2iquoafj ut sinqua3laiz laai .1.8BU Si OZ ,i,uaact u‘oz jauz uaop salie af umi aoH,:uapiaz uasuaul aG .putia.9 uaaq uado uaa az Baat pfp a2uuri .ua4vz werk zitten. Lange tijd heeft ze een open been gehad. De mensen zeiden:'Hoe kun je alles doen met zo'n been?' Ze is naar het ziekenhuis in Groningen geweest en naar het 'Staphorster boertje', maar niets hielp.

Maar toen had dokter Gorter, een Beiler arts, een medicijn en toen was het over.

Ik heb goede ouders gehad. Ik denk nu nog met een tevreden gevoel wat onze ouders voor ons zijn geweest. Ze hebben hard gewerkt en klagen deden ze niet," zo eindigt Roelofje Bruggink-Vos haar verhaal, waarin vooral haar moeder centraal stond.

Een foto kan veel herinneringen ophalen; hier is dat zeker het geval geweest.

sawyrri•J,

T.L.Kroes

'uotiogaq aT ap puaaaii aaviagis UBA U9A9I lag uaaaqoad iez 2uiaaAatre apue2ion uaa ui

auuq fiq uup uc»i az`uulTsu peil az luem `uaieuu vn az .9ifi2 'imam aapno az uaoj, •saain 3inls uaa ua `fiaqua3ffeq `1.S.10M :42A1 salie wen sera Tep 'aam ap lam uaq urn az 2aani paam 1.qou[sa.2 aa sik .uaqqaq pia2 U902 aapaom apiim UO5119111 91.11.1BUBA ••••qam..1.0B111 `paam pierula2 piaiipao2 af uun -Iiinacisiul aa Tep 'Tam )loo -uu apanaqa2 nati auelAi .31fia2uuiaq .uaa sum uadiaq aapuu uaa ulo au .saapire Jaag aa2aoan sum Te J,, mnoanaul lqanzaan „`uuepa2 pia9 croon s;ai acuut Zou uaarie Tpaom nN -slow .100A Tep az paap mi 9111.12 fiq tuatelaq Tem uaaalieq i.ati .100A auuti ualsamu U9S119111 93ifi.1 9G . uaop uo3i cue uziui lam fiq iep aapiop ap apuaaul `sein aapaoul apuerisuue ap ftq ie soA mnoaA Tep sim aapiop op siv .ueuáa.2 uaaalieq vn Meen )100 Si OZ 's!.relou ap fiq pfillierumootios ap ui lam az °wam )ioci .paoo -aallag fiq nu vooq sinq -Teralssdolios stg ap IMA pLII0 na4 1122 )1.1031 .H.N ap 1.12A aiam.sud apno op ui apuoom fill nam. naam

weer terug. Hij woonde in de oude pastorie van de N.H. kerk aan het eind van de Bisschopsstraat. Dat huis hoort nu bij Beileroord.

Ook werkte ze wel in de schoonmaaktijd bij de notaris. Ze is ook vaak uit bakeren gegaan. Als de dokter wist dat vrouw Vos al bij de aanstaande moeder was, meende de dokter dat hij wel kalm aan kon doen.

De rijke mensen moesten haar voor het bakeren wat betalen; bij arme lui deed ze dat voor niets. Nu wordt alleen nog maar iets voor geld gedaan," verzucht mevrouw Bruggink-Vos. "Dat was vroeger heel anders. De plicht om een ander te helpen was erg belangrijk. Maar het gebeurde natuurlijk ook wel, dat er misbruik van je goedheid gemaakt werd, maar toch....

Van arme mensen wilde moeder geen geld hebben. Als er geslacht werd kreeg ze van hen wel de 'hutspot' mee, dat was van alles wat: worst, balkenbrij, en een stuk vlees.

Toen ze ouder werd, ging ze uit naaien, want ze had astma,ze kon dan bij haar

In een volgende aflevering zal ik proberen het leven van slachter Berend de Wit te belichten.

9

1-1989

5

.s!nyá'uyioyas 74- P ril tam nu si ajna aprrznoqaaa siapplum lag

- plaaqaáin .inns uai 2impuali unn dna lay Ja!ds aj .8uaidsJam ap insla oloj azap do

1-1989 Op deze foto van de viersprong te Spier is het café van Hendrik ten Buur afgebeeld.

Het inmiddels verbouwde café is nu van W. J. H. Schortinghuis. aa arp uazInq ap ut uo2anpan qqa!zu! imam 99T111e2a 'oggi lin suano2o2 SU9A91 Tip anemuo g8 T yn reelialmus!seq log lsurN .uatuoua2aaAo uaqqaq .2upploa4aq aards do arp aol.s-epult Taq IreA 5119A9292 opual -snaaq jamares14a Taq ur arre uQz anrenG .mnaa apuepue2au op IreA anoopa2 aq.slooa2 Taq ue opuomqae ap 1MA apup 1.aq ur-e doop Taq tr! 2upllonaq ap ua 2-muomaq op do uaqqaq 2upplealaq arp suana2a9 do agunisur alsaaa ui linapeu op fiyeeci •suana2a2 awena[aa 101.19112 UUA U9I0IlleZ.19A qaspetualsgs log laul uee2a921zaq japae aaaz fpu lauz 2a[aano urg ruageg .3Taamjamaxe ur imam.

-ua!aoa9 liaozaapuo qaspolsIq snsana op LIBA iappnu Joop 1.5.109 1-RIZ 119911 `sauga U9 2uffloG ualoti op u0 sJo2lna mnoanoul Tin puosact Iffualluoidsaoo all) 'clao1.211.1onn au .x1~1) um! pioact.loon siu uolip!zdo 9SJOAII3 U11011 lep 3tuap 3I! Teputo `tree.2uI aapeu sl.a! aapuoaam 31I rez rena2 alsTeui lip do 'aards 1.12A SUI0M113S

6

9

Reeds enkele jaren zijn groepen mensen in de gemeente Beilen in het kader van de werkgroep geschiedschrijving bezig met de geschiedenis van hun dorp. Daartoe hebben belangstellenden uit verschillende dorpen binnen de gemeente zich eerst door middel van cursussen enkele basisprincipes van het historisch onderzoek eigen gemaakt. Daarna zijn zij, individueel of groepsgewijs, aan de slag gegaan met het verzamelen van gegevens uit de beschikbare archieven.

Zo heeft de heer Wessels uit Beilen een verzameling gegevens aangelegd betreffende het onderwijs in de gemeente in het verleden, ook wat betreft de verschillende buitendorpen.

In Hijken heeft men een dorpsarchief in het leven geroepen, terwijl een aparte werkgroep zich heeft gezet aan het voorbereiden van een kadastrale atlas voor de gemeente Beilen uit 1832.

In Spier heeft een werkgroep van dorpsgenoten zich van begin af aan ingezet voor het samenstellen van een boek over de ge-

-02 op JOAO )190C1 U09 UBA U9II91SUOUteg lag .100A 19Z92111 UBB je ul2aci LIBA 1.137 uovuo2 -sdiop unn d00.1231.19M 1199 1j9911 JaIdS uj .gegT 41n uauog alneaula2 ap /00A SeITO 912.11Sepe31 U99 IICA uappiaq -.100A lag uue loza2 loog !lag clao.123.1.1onn oliede 1199 IrIA1..191 `uadeoia2 uonoT 4011 u! jougresdaop uaa uatu klaag uo)if!H uj .uoclaopuol!nci apuoufgasaBA op ljalloct TeA1. )100 `110p9I.19A lag -Eg aluaaLua2 op u! sfpnaapuo 4aq epuej -joalaq pábiaatree suano2a2 2uHourezaan uaa uouag Tin siassam aaaq op weg oz '110A91113.12 aleci -yqasaq op Tin SU9A0292 UBA 1191011.1eZ.19A q.aq Tour ure.9a2 2 js ap ure `sforio2sdaoa2 Jo IaonpImpuT `4z ufiz ruarea '131Beme.9 ua210 3leozaapuo Lps!Jolsui log IreA Sad -Iau!adslseq uossnsana -wen Iapppu Joop Isaac gag alueaula2 op uouum uadaop apuonmasaak lm uapuanals2umaq uaqqaq @over( .doop unq urn swapamosaá op leur 2Izaq Zup.fIatiaspamasa9 dooa231aann op 1.12A aavell 1.aq ur U9II9E1 awaoula2 ap ur uosuom uodeoa2 urg uoauf a[a)tua spoelt

Dorpsgeschiedenis

schiedenis van Spier. Op dit laatste geval zal ik hieronder iets nader ingaan, omdat ik denk dat het in diverse opzichten als voorbeeld kan dienen.

De werkgroep, die oorspronkelijk bestond uit mevrouw Rutgers en de heren Dolfing en Tijmes, heeft zich eerst door middel van de cursus historisch onderzoek georiënteerd in archiefwerk. Daarna zijn zij in overleg met mij zeer actief beziggegaan met het systematisch verzamelen van allerlei relevante gegevens. Daarbij lag de nadruk in eerste instantie op gegevens die betrekking hebben op de bewoning en de bevolking in het dorp aan het einde van de achttiende en het grootste gedeelte van de negentiende eeuw.

Daartoe zijn alle in het rijksarchief berustende gegevens van het kadaster die op Spier betrekking hebben overgenomen.

Naast het basismateriaal uit 1832 omvatte dit tevens gegevens uit 1880. Daarmee werd inzicht verkregen in de huizen die er

sTuopam3sa2sdaoG

7

L

1-1989

.purgaan a9loa2 1199 TI! 11913.10Ak 119A9292 swo)iol.ag ua sg.umd olloAug uaa daop log u-en sTuapoupsa2 op u! uass!uaanag -92 u9 safl.Taj oToluappuT !01-19112 su92I 0A -.19A uopuo3Tuagga!zu! u92apa2 azap .zuo puo.12 op urn 31Inago2 log `wal 1)44 ap Joop uepag2Ipuelsulo ogasIul -011009 119 OfepOS ap `21.1!)Honog op 112A dooi op Lu 1go!zu!.2!pIama2 uaa 1J002 .4gaeag -92 1.1-ge31 uT prg a2Ip!ng ap u! 101 mnaa opuoguanaz ap jettUA daop log 1FEA 21111 -931311/5A4110 aTag ap purgaourez2ue! plats/1. OZ .904 uapaq .1BBLI aolgaIp spaais `mnaa apuagua2ou op IIPA lsoa op ageu 088T 9.InurA S119A91. 119 tingi .100A 1102.20Z JTM 4Bp ap u!2naal aopaon :uopaom 131aomo.2 ua2ungaIa aam1 u! vnaurp uen uo3i `0281 puoa 119.1g op .100A SrA1. p.20192 IBBIIII199 anDnasuoaaasdaop azap Joon sTsijg op uaoi .9puoom .1BBM 9ii■A 119.19 -nalsuopoa sapaid ua uassoi 94 do aizznd azap ulo uoloigo.2 Ifq9.2oul log sT gooi .op Meen IP2011 2luaoulumu ap 119113119A -oq ua aolsupe31 4oq urn saoulumu op lrep

.rtus appaunan7 :slyaad 'vuig aripn7 :squri .sJazfuoo pui napdpdapapi aspiada- asffppuoz uz uaviavisaJ' Ja2uma?ds-pno cpn sauinp aamj

Twee dames uit oud-Spieringer geslachten in zondagse Drentse klederdracht met oorijzers. Links: Luchje Smit, rechts: Lammechje Smit.

dan de nummers van het kadaster en bovendien de nummering nogal vaak wijzigde. Toch is het mogelijk gebleken om deze puzzle op te lossen en precies te reconstrueren wie waar woonde.

Toen de basis voor deze dorpsreconstructie eenmaal gelegd was voor de jaren rond 1830, kon van daaruit in twee richtingen gewerkt worden: verder terug in de tijd, dat wil zeggen voor 1830; en tevens vanuit 1830 naar de rest van de negentiende eeuw, steeds dichter naar het heden toe.

Zo werd langzamerhand de hele ontwikkeling van het dorp vanaf de zeventiende eeuw tot in de huidige tijd in kaart gebracht. Dit geeft een geweldig inzicht in de loop van de bevolking, de sociale en economische omstandigheden door de tijd heen, het gebruik van de grond enz.

Met deze gedegen inzichten konden vervolgens allerlei incidentele feitjes en gebeurtenissen in de geschiedenis van het dorp een zinvolle plaats en betekenis gegeven worden in een groter verband.

Sleetje rijden in de oorlogsjaren op de weg Beilen-Spier. Herman Jager laat zich voorttrekken.

.uaria4poon ya!z ?Drop da8vr VDULIOH ..ia!ds-uapag .dam ap do vadpfsá'omoo ap 21! uapfu apaais

in de loop van de negentiende eeuw in Spier hebben gestaan en wie daarvan de eigenaars waren.

Omdat het niet alleen ging om de eigenaars van de huizen en boerderijen, maar vooral om de bewoners ervan, was de volgende stap het archief van de gemeente Beilen. Hierin bevinden zich de resultaten van enkele volkstellingen die in de negentiende eeuw gehouden zijn in opdracht van de rijksoverheid. Deze volkstellingen, waarvan de oudste dateert van 1829, werden om de tien jaar gehouden en laten precies zien wie er in de gemeente Beilen woonden, per dorp gerangschikt. Zo beschikken wij dus aan de ene kant over gegevens over de huizen en de plaats waar zij lagen, en anderszijds over gegevens over de inwoners van de dorpen, per huis gerangschikt.

Het probleem is nu om deze beide aan elkaar te koppelen, omdat de gemeente heel andere huisnummeringen gebruikte

apunaga2 ua2upoulumusIng aaapue Toog aluaaula2 op lupulo `uoTaddo31 a1 arrx[o urn °Nog azap ulo nu s! ulooTgoad 1.914 .1.3llgas2u1a92 sinq Jad `uodaop ap LIBA SJOUW/Mi ap .19A0 S119A9292 .19A0 SprIZS.19pIre 119 `119.2e1 Ciz .122M sTaeld ap 119 uoz!ng ap .19A0 SII9A92 -92 .19A0 111.231 aua ap uge snp f!AA. ua3pugas -ag oz .pugos2lreao2 daop aod `uopuoom uollog aluaoula2 ap u! aa olm uo!z sopald uo ua uopnoga2 aug uag op ulo uapaam `6g8T 112A laaag.-ep alspno op 11BA.IBUA1. `119211M04SNIOA 9Z9G *pprIaanos3ifia ap urn lgauapdo u! uflz uapnoga2 mnaa apuop -ua2ou ap uT alp u92umagsmon OIO3iva 11BA uaTegnsaa ap 4OTZ uopu!nag luaam .uollog 94119911192 op 112A JOIL13.1"0 1.01.1 dels opu92ion op S2M '112A.19 saouomag ap uw re.100A Jnnuz `uorpapaoog ua uazIng ap urn saruu -0210 op ulo 2-1112 1199112 19Ill 494 42131110 .uaarm sarrua2I9 op urnagep alm ua ~sag uaggag ao!ds 111 mnaa opuogua2au ap wen dooi ap u!

8

1-1989

leden wel al bekend zal zijn, gedacht aan den Eursingerweg, populair gezegd op de hof van Oldewarris en L. Fokkens."

B. en W. vragen tenslotte de raad voorlopig een crediet van f.1000, beschikbaar te stellen voor de voorbereidende werkzaamHier zien wij het landelijk gebied waar later het sportpark De Venne is aangelegd. heden zoals "het opmeten der terreinen, het tekenen van de plannen, eventueele excurOp de achtergrond zien wij de achterkant sies, besprekingen enz. van de voormalige burgemeesterswoning "Op 20 september 1932 ging er een brief (ambtswoning) aan de Esweg (ongeveer van B. en W. van Beilen uit naar G.S. van 1935), nu bewoond door oudburgemeester Drenthe te Assen over het onderwerp: 'VerP. de Noord. betering van den weg Assen-Beilen-MeppelOp 14 juni 1946 schreven B. en W. van Hoogeveen'.

B. en W. schrijven , dat nu de Beilen aan de gemeenteraad, dat de plaatweg Assen-Beilen bijna gereed is, terwijl de selijke sportverenigingen behoefte hebben weg Beilen-Meppel spoedig verbeterd zal aan een behoorlijk sportterrein. Er blijkt worden, "het verkeer over onze plaats in eerst een plan geweest om een nieuw sportnog vlugger tempo (zal) toenemen dan de terrein in de "Zuidmaten" aan te leggen, laatste jaren reeds het geval was. De voor maar "grondonderzoeken hebben bewezen dit toenemend verkeer feitelijk te nauwe dat het plan "Zuidmaten" onuitvoerbaar is. straten in de plaats zullen dan niet alleen In het voorloopig ontwerp van het gewijzigin het bijzonder voor automobilisten zeer de uitbreidingsplan, dat thans door den hinderlijk zijn, maar ook zal de veiligheid Provincialen Streekplandienst voor behaner ernstig door in gevaar worden gebracht. deling in Uwen raad wordt gereedgeOp een voor het dorp Beilen ontworpen uitmaakt, is het sportterrein zoals de meeste -]in vaddompo uanag daop lay ..toon uaa do .ppalqa8 vapdwn pavaag u? Joop Yysuda da may.8nlaa ap zvz oio° J13DUI `upz ogimapum daaz uo]smqoulopv Joon dapuogiq iaq ui vaam) lam uap uannz spnid ap ui vapdp aannau oilnallai Jaavan puat[auao] Joon aa svrn paaá lay spaad vanaf appani ap ?pap uatuauao] (zvz) °duld] daáignia hou uz spanid azuo Jaao Jaaoidaa lati„ `uapdocr2 pz pdapqdaa 2!paods laddaN-vanag .&atn ap ifvnda] `s! paada2' vufzq uanag-uassy .ë'arn ap nu pap uaalidyas ua -g- -,uaanagooli laddaN-uanag-vassy barn uap tom 8u!dalaq -Ja4, :ddaamapuo daao uassy ayluada van s JDVII ]in uanag maa ua .g van jamq uaa Ja .810 ZG6T Jaqtuaidas og .zua ua&ulopddsaq `sans -Jnaxa apanplaaa `uauunid ap una vavaap] ]ay `uaupdda] Jap ua]auldo ]ay„ spoz uapay -umnzomain apuamadaqdooa ap Joon uana]s a] pavqonyasaq ,000r f urm mpada uaa 2!doldooa paal ap anoisua] ua.á'vda .A4 Ida .g „.suaomog .7 ua smdnalapio maa joy ap do p•Raza.. Jpaindod `garndagu!sdng uap vvv rilavpa2' 1132' puavaq p tarn nam

a]saala ap spoz uladJa]mods lay s! »MUI -a8paada8 lpdom pvnd uaaln u! 5Vnap -vvyaq Jooa lsuanaunidopadis uamoumodd uap Joop sump pp `unids,á'unsnadqpn ap -2121:vnaá' lay uni (Dampo á'grooldooa lalt ui .51 panqdaoapnuo „ualvutp!nz„ uvid Jay pp uazamaq uaqqay uaopozdapuopuodg, J1313111 `uaáSal uvv „vapuip!nz„ ap u! updda] -gods tnnapi uaa Luo lsaarnag unld uaa lsdaa pifnq Jg •Ipaddal]dods odndoolpq uaa vvv uaqqav agaolpq uaá'u!2!uadaa]dods aognas ap pp `pvndapaauta8 ap urm uanagtom ua •ff uaaadvos 9F6T !unf frI do .pdooN ap JapaatuaáJnqpno Joop puownaq nu `(9E6 I daaaaa'uo) 2'amss ap vvv (.8uluornslquin) .guluomsdapaaulaádnq a8nniudooa ap maa luvoidappn ap run ua?z puod.3Jappn ap do auuaA aa oidndldods Jap? papqa.8 offnapuni ]av Pim ua?z Ja!H .0ap.8urna

J131)01

ROGGEMIJTEN OP DE VENNE

JAINJA dO NJ,LPI-117V99021

Hierbij kan men bijvoorbeeld denken aan de transacties in grond e.d.; het onderwijs in het dorp; ruzies en bijzondere gebeurtenissen; marke-aangelegenheden, etcetera.

Vaak vallen deze naadloos op hun plaats op grond van het ruimtelijk inzicht dat vanuit de reconstructie ontstaan is.

Overigens zal, wat dit betreft, in het ene dorp meer gebeurd zijn dan in het andere en meer van dit soort dingen in de archieven bewaard zijn gebleven. In principe is het mogelijk voor elk dorp in de gemeente zo'n dorpsreconstructie te maken. De noodzakelijke bronnen zijn ervoor beschikbaar, zowel in het rijksarchief als bij de gemeente.

Als er meer van dergelijke dorpsgeschiedenissen gemaakt zouden worden, dan zou dat prachtig vergelijkingsmateriaal opleveren voor de dorpen onderling en dan zouden de ontwikkelingen in de diverse

(dazds .5.u!al2al[aspappsaD daoiB osaamp op ut ua2ugo)pgm4uo op uapnoz -oidarn ap Joop pp]sa5 dvnqonyasaq s‘olof) uup ua 2ugaapuo uadaop ap .100A U9.19A -aido IrrIaaums2upirga2aan 2pganad 1.up noz urp `uapaom uapnoz 4)rerula2 uassw utpaaDMVJ -apamosa2sdaop wifga2aap ven .190U1 aa SW .oluaaula2 ap fiq ure joupausMia lag UI iamoz 'auuq --5ugasag .100A.19 uftz uouuoaq alifga3luzpoou aG .ualtew al apanalsuoaoasdaop u‘oz a4uaaula2 ap ut daop 3lla .100A 3g11920111 4aq s! adpigad ui .uanaiga2 uftz parrmaq van -911.13.1B ap ut ua2u1p laoos 4ip IFBA .1991,U U9 aaapue lag ut uup uftz panaga2 .199U1 daop alla leg ut `ljaalaq 4ip 4unk sua2!aono - st urulsluo apanalsuoaaa ap lInurn iep ~tjotzut MgaTiuma lag urn puoa.2 do sTeuid ung do sooipruu azaptleft0A VUA .uaalaala `uapagua2a-Ouru-areul uoss!u -aanago2 aaapuozfIg ua saTzna :daop lag ut sfpnaapuo lag t.p.a puoa2 ui sagausuual op uur ua3Tuop piaagioonfiq uoul fIgiam (foto's beschikbaar gesteld door de werkgroep Geschiedschrijving Spier)

M.A.W.Gerding

dip do vavnTlau .190U1 101. U91.1.9Z ISZ vee ua s! .staoziopuo 4fga2aap 4not aug 1191Z UO1:SI ISZ JOIdS UBA aNaog lag ven -raggnd ap SIM.11.S Ir p doog IBBUI `uur.2 al u! uo22g 491113S19A 4911 Ui uup arp U9A -apaadsaads)loozaopuo alaressoaalut alle do uto )ffga2out 1.01u )ialsag 3110)1 up ut st laH .uapuolsog al-Liga-n.102 arag ap ut aa sapriaa a2ugaapuo a)Ham ua Ter2do uadaop aaapue .100A "400 lup 9.1.19A9011 11.1 U949A1 a4 U10 uftz lUBSS9.194Uí noz 49H '119f9dS j0.1 91IP -.2umag uaa daop lag ven s!uapaIgasag op ut sapriaaafflurej ua afflurej lup U9IZ U9421 weg aards ven piaagaoon lali .uapaom uauurni piaapaooaq aal.og 'aan uadaop

dorpen veel beter beoordeeld kunnen worden. Het voorbeeld van Spier heeft laten zien dat familie en familierelaties in de geschiedenis van het dorp een belangrijke rol spelen. Het zou interessant zijn om te weten in hoeverre dat ook voor andere dorpen opgaat en welke onderlinge relaties er in de hele gemeente bestonden.

Het is in dit korte bestek niet mogelijk om op alle interessante onderzoeksperspectieven die dan in het verschiet liggen in te gaan, maar ik hoop dat straks de publicatie van het boekje van Spier zal laten zien hoe leuk dergelijk onderzoek is en aan zal zetten tot meer activiteit op dit vlak.

1-1989 9

6

-rdpX.loop sI la!v aip mp `napnonas apaut ,Wmia2lad spaad da 52 uamag-vainyรกboH Sam nap IIDC2 .รก'u!dalaqdaa ap .0g - pdaapafanlad

geprojecteerd. Bij de verbetering van den weg Hooghalen-Beilen is er reeds rekening mede gehouden, dat die niet is doorgetrok(daqqvg uqm :s,opj)

..&arnsdaa*lar2 arqy Idad 'daadaa punnรก'doop lalt tom anaonaq na' dapuozliq lay n? `yosa ap dano 's? loop 1/12(2 naisarn nal .11aut -01/ al laolnaga vadnalzaq am nvv vapnoyad apaui 2umaqad tuodnnp da S2 ImidsJ'um!adq

breidingsplan is er daarom rekening mede gehouden aan die bezwaren tegemoet te komen. Ten westen van het dorp is, over de esch, in het bijzonder ten behoeve van het doorgaand verkeer, een flinke verkeersweg

(foto's: Wim Bakker)

ken tot aan het dorp, doch tot aan het punt, te Eursing in onze gemeente, waar de bedoelde weg over de esch zou kunnen aansluiten, om bij de havenkolk een verbinding tot stand te brengen met den weg Beilen-Meppel. " Op 5 oktober 1932 beantwoorden GS deze brief met de mededeling, dat "wij in beginsel bereid zijn ten behoeve van het verleggen in westelijke richting van een gedeelte van den doorgaanden weg Assen-BeilenHoogeveen (Meppel) uit de gelden van het

uva uapla.á ap ijn oaddapp uaaaagooH -uallag-uassyr .dam uapuvv8Joop uap uva anaapa8 uaa uva .8uyyam agnaisatn u? ua.8 -.2a7Jaa jaxp uva aaaoyaq nal upz maiaq ps -u?.á'aq u? firn„ ivp Wunapapaui ap jam jamq azap so uapJootniuvaq gor Jaqopto g do „ laddaN-uanag .dam uap pui uarg'uadq aj puvis joj .Yun, -uNJaa uaa alloyuaavy ap fiq zuo `uannis -vvv uauuny noz yasa ap Jano .dam apiaopaq ap J731332 'aivaatuaff azuo uz .8ms.ing ai `fund lalt vvv joj yaop `dJop Jay uvv joj uay

wegenfonds een bedrag beschikbaar te stellen..." Aardig is de opmerking waarmee de brief van GS eindigt: "Ten overvloede wellicht, verzoeken wij U den deskundige, die door U met het ontwerpen van de plannen zal worden belast, in het bijzonder te wijzen op de wenschelijkheid van het ongerept in stand houden van den sierlijken eik, staande ten westen van de weg AssenBeilen benoorden Beilen."

UJISTIA1 )12JAILLSJS,J

Albert Doedens en Jans Hidding. Op de kar bevinden zich v.l.n.r. Nies Mulder, Grietje Hidding, Geert Doedens, Hendrik Smit, Femmie Hidding, Hendrik Mulder, Jo Doedens en Femmie Hidding dochter van Jans Hidding.

Wij zouden graag te weten komen: a) naar aanleiding van welk feest reed deze versierde wagen door Wijster? b) Kunt u (ongeveer) een jaartal noemen? c) Zijn er nog meer foto's van dit feest (deze optocht) gemaakt? (foto: Wim Bakker)

.J.u.7 . a 1,11914S JD2I ap JooA áuaaa.á uay Jano aymaJoju? uval .nalam lam uauivu ap firn a?al uva `sJaiyamnplaa aatry ZIDDIS Jvy ap Jaiyay .iyug uva fmapatus ap aal ua?z puaLgJaiyav ap do -uaulouaá. ivvyssJap pvg JalsaaN ap s? ojoj apuvvisuaaog.pfy uaa8 way mayániazao

1-1989

(Jayyvg luw :oioj) 2l2pvvtua.8 (poogt° azap) jsaaj jip uva s‘olof Jaam .hou Ja upz (a éuaulaou pyJvvf uaa (Jaag -aá'uo) n luns. (q éJapful Joop uafflyn ap -Ja?sJaa azap paal jsaaj waal uva guna?aluvv ..1137311 (v :ualuoy ?lapt-n ai 81311.12 uapnoz [MI suvr uva Jaiyaop .8u?ppm.i altumag ua suapaoa oj `Japinpr ympuail Wumpg.1 alumag `ipus ympuaH `suapaoa paao `.8u?ppgi afiamo `JapinN saw yalz uapumaq Jvy ap do ..ámppw suvr ua suapaoa iJaqpyr

OT

10

S90.131 .r1

Gezelligheid kent geen tijd.

Bovenstaande foto is in de Meester Haddersstraat genomen. Op de achtergrond zien we de smederij van Smit. Achter de kar staan twee veldwachters, van wie wij de namen niet weten. Wie kan informatie over hen geven? Voor de kar staan v.l.n.r.

„.uallag uapJoauaq uailag -uassyr .á'am ap tam uaisatn nal apuvvis wayfflJals uap uva uapnoy puvjs idat -aSuo iay uva mayWilayasuam ap do uazfun Japuozpq jay u? `isvlaq uapJorn ivz uau -uvid ap uva uadJamiuo iay jam n Joop alp `a.áipunysap uap nfirn uayaozJaa `iyalnam apaolaJaao ual„ 4.8?pup sj urm jamq ap aaumvva2 á'ulyaauldo ap ám.mv „...uanais Jrmqvyasaq á'vJpaq uaa spuojua.á'aal

FEESTWEEK WIJSTER

T. L. Kroes

a

11 IT

1-1989

(foto: archief Oudheidkamer)

(-1.9"32(13M1Pn0 f 0M13•1" :°».1)

hetgeen zou kunnen wijzen op bewoning in de steentijd.

Om een indicatie te krijgen over de 'leeftijd' van de scherven hebben wij advies gevraagd aan drs. V. van Vilsteren van het Museum van Oudheden te Assen. Eén scherf schatte hij uit het begin van de 16e eeuw (of iets vroeger).

Hij maakte ons nog attent op een deelopgraving op het naastgelegen Heuvingerzand (nu bebost), door prof. dr. A.E. van Giffen 6) uit februari 1925, oostelijk van de voormalige Coevordenseweg (deze is bijna geheel verdwenen) en tegenover het Haevinge-erf 7). Uit deze beschrijving in voornoemde almanak ging het blijkens de gevonden potscherven, om een plaats van meer belang dan de gewone inheemse nederzetting uit de periode van begin 9e eeuw tot ruim voor de 13e eeuw.

Hebben we hier met een oude Riddersathe te maken? De naam let Heuvingerzand' zou op de vestiging van een ouder 'Hof' kunnen wijzen. De plaats zou geschikt zijn voor een roofridder, juist in een kromming van de Oude Coevordenseweg. Hij zou

noz 414 .20M0SUapa0A003 apno ap IFEA 21UUM10.131 U09 uT lsug `aappIajooa 1100 .100A uflz mas92 noz slusid aa .uagim u9uumi JOH, aapno1109 UBA 2tv.211san op do noz ,p112Z.10.21.1iATI0H 4911,11.12BU aQ i,11931PUI aT aigusaapplu apno uaa Tam aalt{ am. uaqq9H .mnaa 92T ap .100A urma ToT mn99 96 u[29q UBA apmaad ap Tin 2uplaza9p -au astuaaquI auoma2 ap urp 2uriaq aaaul UBA sTeeld 1190 1110 `uanaagosl.od u9puon92 ap sua)fiq 1.aq 214 31ruruqr apulaouaoon 2Tunfiaqasaq azap Tifl .(, jia-a2uTnam laq aanoua2a1 U9 (uauampaan 1991{92 rufm si azap) 2amasuapionaop anrumoon ap urn 4rHalsoo '9g6T !arnaqaj Tin (9 uajno urn •ay .ap pad Joop `(Tsoqaq nu) purz -aaálunnall ua2a[a24srru Tot do 2tunra2do Jaap uaa do viapr .lou suo apterm ftH •(aa2aoan sla! jo) mna9 991 ap UBA u129q i.aq vn [iq anugas jaagas uaa .uossv aT uapaqpno urn umasnyy 1.914 IreA119.101.511AUBA 'A 'sap ure p2rean -o sa!npr firn uaqqaq uanaagos ap urn ,pfp.

-jan ap .19A0 ua24.1)1 aT agraTpuT u99 uzp 'prguaals ap ui 2uwomaq do uagim uauumi noz u99249q

Met behulp van Ir. A. J. Mantingh te Dwingeloo hebben wij met wichelroede 1) de 'grondlijnen' van het Haevinge-erf, liggend op de Holtes te Hooghalen 2), vastgelegd. En enige tijd daarna nog het z.g. `kothus Nijsinghe' 3), de eerstgenoemde oost/west, de tweede noord/zuid gericht.

Bij het Haevinge-erf betrof het een zogenaamde oud-Drentse boerderijvorm met een breedte van ca. 13 en een lengte van ca. 43 meter 4).

In de Prov. Drentsche en Asser Courant van 5 januari 1935, publiceerde drs.

T.D.Berghuis onder de titel 'Kloosterstichtingen en Burchten' een artikel over de Hof te Hooghalen. Later volgde nog een aanvullend artikel (de datum is helaas niet genoteerd). Onze bevindingen waren gelijk aan die van Berghuis. De huidige gebruiker van de grond had het land juist (vrij diep) geploegd, waardoor veel stukken steen, potscherven, e.d. naar boven waren gekomen. Op de plaats waar het kothus Nijsinghe had gestaan, werden veel vuursteenafslagsplinters gevonden,

`uapuon92 saalullds2u[sIsuaalsannn pan u9paam 'urrlsa2 prq aq2uIsfiN stupoli 49q aurm slusid ap d0 .uaulolia2 uaarm 119A0q .1BBU 'p.a `uanaatioslod 'uaal.s 1104 -31T4S 100A .100p.IgeM 432aoid92 (dag) ['TJA) Ismf puri lalt peil puoi2 ap urn a9Ignaq92 92wInq aa 'sul-Vaag urn alp uur 3ifq92 uarem ua2LupuTnaq azuo .(paaaloua2 TOtu srutaq sT umlrp ap) Tamlar pumnnure uaa 20U ap2ion aalei .uairtgooll 91..joH ap .10A0 Ia4par uaa ,uaviaing Tig ua2un -qagsaalsoolm, Tam ap aapuo surq2a9g.a.i 'sap apaaaallqnd '926T munurf g UBA I.U-0.11103 .1055v U9 9143S1119.1(1 noad ap uI 217 lto UBA 022U91 U90 U0 2 -r '20 urn 94p99.1q1.190 lauz umonpapiaoq asluaaa-pno apuirrua2 -oz uaa joalaq jaa-a2u!nacH laq [ia .4qaIaa2 puizipaoou apaaml ap `lsanylsoo apulaou"saaa ap '(, ,aq2uIsfiN srupo3i, .2.z 40-4 20U Bu.re-ep prn. aáula ua .p2a[a21.srn `(, ua[rigooll 94 savoH ap do pue2211 `J.19-9.9111A9PH lag urn yaufHpuoa2, ap (i 9p9aqa1{apn uaqqaq ooia2uFma aT Ougusw T 'y 'al UBA dinqaq 49w

DE HOF TE HALEN

NgrIVH HIJ dOH HQ

12

1-1989

ZT

Letterlijk reden ze tussen Hoog- en Laaghalen door.

Uit de beschrijving blijkt, dat de reizigers alleen de meest "imposante' gebouwen noteerden, zoals kerken, havezathen, o.a.

11) Batinge en dit geval `De Holten Klincke'.

',03touIDI ugliox ea, I2Ae2 l?P u° a2uTluE siroz `uapaaalou uannnoqa2 ,autesodug„lsaam ap uaalls saa2maa ap lep `pifuci 2ugriatiosaq ap lifl („ .e-o ‘uatprzenrq uassm. az 1.10p9.1 3141.10'4aq .noop uairtgeni ua (o, .saauonnaq op ua ',lasso op LIBAJBEp gua4so() .i.nralspjooH a2gunu ap sir sgrurid apllazap do ianntian 2annlsod ap 2r1 pril './10 'g `tL61 `31-eurtuirsmoA asvaal(' 0M1101K (6 T7591 u! £39SYSO ZO T'2aa `a2uurIUG ftpgy '113JV .pluaoue2 atOullIV 1100 Lal uI (t.

1,8 `T796rAGN (9 .2ooioattoaranalutue apuaruala2aci uaa sua2T0A (s uaa urn _loods laq aoonsinoq uaa ut SWA jia-a2u.[AacH laq urn apflzaaulor agualsoo op ury .arscnumz Ouplinios -zua `(2Tuaalaq -ionpuo.L0 .100A 2.Fpou) umtais al ua22eidatuati `uapuoL2a3tarul ap do uare.L0 ualri al ooit aapur ua uadutps .n.q 1110 ltpaa lag se2 papieunn uag . .121.11 ap ut (u.paasaalluuqa2apaui =) raaparrm aapuoz fliapaaoct uaa rum sIngaalnax jo (aa)lall uaa (6 .uoreH joll ua2a[a2 ruiru 'apr-grap 101/ 1.0011 ptuaoua2 lifllapaoulaaA (6 .uakeipuoa2 apua22qaapuo ap ut 2uL5lzflua uaa do laaa2raa apamatlapn laag (/

betering), enz.

Aan de oostelijke achterzijde van het Haevinge-erf was in een bouwvoor het spoor van een enkele schutting zichtbaar.

4) ') Volgens een begeleidende amateurarcheoloog.

9) NDV,1964, blz. 84 ev.

7 ) In 1377 ook Altinghe genoemd. Arch. Abdij Dikninge, reg.102 6 ) OSA.858 in 1654 9) Nieuwe Drentse Volksalmanak, 1974, 51 ev.

In die tijd lag de Postweg vrijwel op dezelfde plaats als de huidige Hoofdstraat. Oostelijk daarvan de essen en de bewoners.

10)

1) Een wichelroede reageert op een wijziging in de onderliggende grondlagen.

2) Vermoedelijk genoemd naar het destijds, nabij gelegen Hof te Halen.

Een kot(er) of keuterhuis was een boerderij zonder waardeel (= medegebruikersrecht) in de marke. Een waardeel gaf o.a 3) het recht om b.v. schapen en ander vee te laten grazen op de markegronden, heideplaggen te steken (nodig voor grondver-

d 'a c naar beide zijden de b , II reizigers en kooplieitOTk LAND. den zien aankomen, e opwachten en kuni nen beroven. Het is /LAAGHALEN . mogelijk ook de reden, dat prof. Van -11 Giffen twee grondt lijnen heeft gevonden. Een van oudere en een van jongere datum.

Bij het zoeken naar verscheidene Haevinges/Altinges in de haardstedenregisters 8) werd een `Albert in de Klincke' vermeld met een half waardeel uit Niesinge'.

Hoogst intrigerend: ten eerste `Klincke' (een nog onbekende Havesathe en het jen Kl incke\ 1.+ 11.41. De Hol 1b.. Barg ien nu geegaliseerd.)

6 waardeel uit het 2. opgrav Inge 'NI, .1526 .

3. Haevinge er%f. `Kothus Nijsinghe'.

4. Ni$inkshofl 5. Huidige Hotifdstraat en Bij het lezen van woonkern., 6. Mooimal I glIrfeln< I ngerzand. `Drie geslachten ll1 Bolhuis op reis door ...4. hu ige weg naar Assent Drenthe in de jaren __ li , • ll r 1, I -1 1680-1740' 9) las ik op blz. 55: 'Om 1 Een plattegrond aangepast aan de situatie uur weghgevaren (uit Assen N.), tusschen in de 13e eeuw.

Hoogh en Leegh Haelen 10 ) voorbij De Holten Klincke 11 ), twelck een Huis is, dat op blz. 59 (1705) nog: 'Voorts zijn wij alsoo genaimt wordt, over de heijde naar voorbij Leeghaelen of de Holten Klinck, Beilen, een toren als Suytwolde (in enz".

Gron.N.) aen de slincer kant liggend'. En

aaaulls op uaa eN110.19 •c‘U ug .,pue2211 Z 9 OpIOMISTES SIU uoaol uaa `uouog uomoH ap jo uaioulgoori fTqaoon aueu appToq op .19A0 1.paom luurua2 oosre fp& ufTz slaooA, :.hou (g0LI) 6g .zpq do `ST uaa 313-roml. `(TI alpuq-m uamoll aG fpsgoon (8, uoiaell q9aal ua qgooll .crznaa agr ap ti! uareAa24.9om ann a!lvnl?s ap uvv lsvdaffunv puo.1.8anDld uag uotiassni. `ci\I uassv I uz0, :gg .ziq do - 1- i •'' '• •,11 4. )11 "I (6 gOVL 1-0891 4.--.. . _ uoauf ap ui aguaaG /• \ .../^^^4 J," 5^^ ^!!"- ^4 -..1.=-7...- ' >Ir noop sTaa do spullog •purz.laSu'i iniu416! 1 mu.koon, :9 ualqaeisa2 aTaG, ■• tliallIJOOM .# . ". ua 1etilspp:?oll alSipinH •5 • UOZ9I [ia UBA W ......... pogsnu!ille '9 • * •10a abuinieu •( ,aq uisfiN snapoN, • \ E -1. ' .. . :9z61,../qui ijr6ulne.4do •z 9 ioaparem < ,....„‹ ii ;..i, ( • piaas! I u6nae, nu ua! 6J eg ..:2 , • q 1, 1 1^12"/ IN " I0H ^0 '^11 +'t / log ua ~sa/wil opua3Taquo .lou uaa) i F. ' ------alsaao ïI 1n .41 '.

-i :puoao2TaluT 1.s2ooH if..,\\\\ \ .,a2uTsaTN, lin jaap 1.1. t, y ' \\ , ., \.\ -.MUM 3iregU90 laat \‘...‘ \ _ -pioulaan ,a3pullm . _ r, , ' : op ui voqw, qbp 'dl -'-'■ II uaa paom (8 saalsT2aa 1 1 s -uopolspaueq op ui 1. , ,.

1 i r - 4,.ni 1VH5001.1, so2uprvisa2uTAaeH II •' i III ... mi . ....... auopTaq3S.19A , il---- --- kiM 1.aq fTg "MI 1.10)190Z • 1.101, . . • ' ii.1 r Blik .armup aao2uof UBA U99 ua aaapno ill IIMIF-, --___ .1 i .: U2A U9a *aap cil, • r .. ' -U0.210.2 1.J991{ Uagli -puoi2 aam; uainD - _,-,... \ ,! _ ,.„ IreA .joad ;up `uapaa ;ir' 1, . .. ii31111H5V1111 71 op 1- Too 31flla2oul .

1 si .uaAoaaq uau / II_ 1. k," -. / . -ua ualqaumdo 2' I II .---...., ..,. . `uouto)luer uoTz uap .,, -..

-audooli ua saa2TzToa op uopfTz °Nog aueu -

•

,_...„/

niet te vinden. Vermoedelijk was de woontoren niet meer dan een versterkte blokhut. In het minder zonnige Drenthe zijn de naden tussen de stammen dichtgesmeerd met leem. Vermoedelijk zal het Waar lag nu de Holten Klincke? woonhuis en eventuele schuren en stallen, Aan de noordzijde van Hooghalen. Vanaf bij gebrek aan een gracht, wel zijn omde Hoofdstraat loopt een weg naar het heind door een meters hoge palissade met oosten, n.l. de Hof van Halenweg. Aan een afsluitbare poort. De Hof te Halen deze weg, juist voor de spoorbaan staat heeft in ieder geval een respectabele een boerderij, waarachter een deels afgeleeftijd bereikt. graven `bargien' ligt. Vroeger lag het 41 We weten wel dat de beide kloosters in meter boven NAP (Normaal Amsterdams Drenthe alles in het werk hebben gesteld Peil), nu is het vrijwel gelijk aan de omom in bezit te komen van de Hof. Zo claimgeving, n.l. 17 meter boven NAP. Daar den de 'adellijke' families de Norch's, de moet de Hof te Halen of Huis de Holten Van Eelde's en ook de Van Echten's de Klincke hebben gestaan, vermoedelijk tot oorspronkelijke rechten. Op 4 april 1331 zelfs aan het begin van verklaren Henric, heer de vorige eeuw, alweer van Borculo en zijn trtiobur m71 (iekt-ij. broer Johan van Borcuop een strategisch punt, 1 rtino I•• juist voor een bocht van lo, kanunnik te Mun-*no/firn° ,tercip egt ster en Deventer enereen weg.

In het Nieuwsblad van zijds en Volker en het Noorden van 15 Godekien van Echten titdr2toturtnri: november 1986, in de anderzijds, dat hun bareffibcbijpri mita serie 'Borgen en havezageschil over de Hove te ittiOia/tn 4.1rto cfal?t, Beilen beëindigd is door ten (2)' geeft dr. J. itutrai de-taaie scheidslieden (Arch.

Heringa zijn mening over het oudst versterktípulckze «mto Isfaciacc. V.Echten, rg.nr.4 en te Huis te Rheebruggen. ten - gut* iffliterig OGD,327). OorspronkeDeze oudste 'kastelen' lijk de Hof bezit ~a« % • be ititilg fit zijn kan waren, evenals de geweest van de 3$ Mala"rune au#Sitml-itt, familie ten Hove of van oudste kerken in de 10e luabitTertoPt ectictaife of lle eeuw gebouwd (den) Hoven. van het meest voorhanIt6 400141~ 41114:mie In Narracio, een door den zijnde materiaal Amsterdamse studen~ba 4tr4e <Wtottist , (behalve flinten) n.l. ten uit Latijns vertaald eikehout.

Gedeelte van een bladzijde uit handschrift van een onProf. dr. H. T. WaterNarracio (uit „De Geschiedenis bekende auteur over de bolk zegt in `De Gevan Drenthe") periode na de slag bij schiedenis van Drenthe' Ane (Uitgave UniAsd. dat er meer van deze borgen zijn geweest.

1977), treffen we op blz. 96 onder meer een Hij noemt behalve Rheebruggen ook de ridder Bertram van Hoven aan. Volgens Witterheuvel bij Wittelte/Diever en de dit verhaal: 'Op Driekoninge in 1228 (d.i.

Klenkenberg bij Gees. Over deze laatste na de slag bij Ane N.), vallen Drenthen in bestaan nog twijfels. grote getale plunderend en brandschatOver de oudst versterkte huizen in Drentend het gebied rond Uelsen (Bentheim) the schrijft hij: "Het zullen door een gracht binnen. Zij worden door Twentse Ministeomgeven aardheuvels zijn geweest, waarrialen (dienstmannen) van de Kerk en op een houten woontoren heeft gestaan". inwoners verslagen. Vele gevangenen werWater voor een gracht is er in Hooghalen den direkt geradbraakt (op een medisch *IPIV) u9PaUsPM-13s Joop st p2Ipuaaq uaiTag aT anoH ap .10A0 Tufasa.2 unq lrp sp fiziapur uaNag USA uoplopop ua 103.1I0A U9 spfTz -.10119 101.110AOGLIO .1OIS -1111W aT 31Tuunuml '01 -noiog urn urqor iaoaq ufiz ua oinDiog urn aaaq `alauaH 110.12p1.10A 1881 gade 17 do .ualqaaa alifiialluoadsaoo ap sylalmag IreA op .400 UO s‘apioa TruA ap `s,qoaoN op somurej ,agqiarre, ap uap -urm° oz .joH ap uun U91.11031 aT 1.Izact ut ulo uaqqaq Ipamlaq ui "112 N4ualG Lij sialsoopi amaq op lep 'am ual.am aM .puoaaq p ['maai aiaquloadsaa uaa 1una.2 lapel In ljaaq uaiuH aT joH aQ TJOOd areqvnTsju uaa 4aux aprssllrd a2oq saalaul uaa Joop puIaq ulo ufiz jam `4-qpra2 uaa urr 1iaaqa2 [iq `uaurgs ua uaanqos aianluana ua sniquoom Tatl tez 3ifllapaoutiaA -maai 49111 paaaulso2 -1qa!p 1.101ULUSIS ap uassnl uapuu op ufiz aguaaa a2nmoz aapunu 4aq ui lnipioiq awalsion U99 uup 1001U 1.0.111 119.1011100AA ap gum )ffllapaoulaaA •uagtnn

Huis De Holten Klincke

smll

03101.IHM 1104I0H aG

qasTpain uaa do) plueaqpraa.2 ploago uap 110[011.900H Ui 19 SI Itne12 uaa .100A 19TOM -aam uaua2uuna.2 aTaA -uageision SJOLIOMUI -„urrisa.2 Baat uaaoluoom ualnoq uaa do ua -naam ap USA (11011UPUI4SUORD) UOIST1 -.wem `lsaama.2 ufiz siannatipace 110A0.211.10 as4uamj, noop uapaom fIZ .uautnq 4qaua2 uaa _Toop "Iinz 1°H,, 01-11 (unaqluag) uasian puoa paqa.9 laq pual -uaaG ut uazInq 0431.191S.19A 4spno ap JOAO -Telpspuraq ua puaaapunid aloa.2 .2ou uer;saq 11-111010119.1e UOTISA `("N OUV fiq tuis op SU alswrI ozop aono .soos fIq 2aaqua3tualm TP) 9ggI ut a2unio)laysa do, :reu-gaan 1-43 op ua aanamialiamm f!ci iannatiaamm sua2IoA .ifeu uanoH LISA U12.11..10a JappT.1 op 3loo ua.2.2naqaaqH aAreqaq vuoou ful U00 .1001U aopuo 96 -ziq do am uajjaal T - lsooma2 ufiz uo2aoq azap uun 109111 aa lui) ,a44uaaG USA Sill9p9IUOS *PsVIurl 0A224111) ouV [ïq .huis ap ru apo-pad -as aG, ut 1.9az 3lloq („ayjuada urm ap JOAO anainu opuo)laq -.1a1BAk - H •ap .jood sruapa!vasaD aa" pn) opaiduN-uo uaa USA III.1110SpUSLI .1nogo3Ho un appzpviq uaa uun anaapap pirmaan sufprq Tin ua4 Tu (ualuIll 9Afetioq) -uapnis asurepaalsuly ISM01 teu!aoluni opufiz uap ,` 2.7(VnktOrPOn Joop uaa `OpS.1.12N uI -Treqaoon lsaaul Taai USA 049244 4~ -~"/ __1_1 uanoH (uap) pmnoqa.2 mnaa a -E T jo 4rwg, kolivnal dot, taiNifttb uun JO anoll uaT allnuuj 0 01 ap ui uo31.1931 alspno 14~11' op USA 1.SOOM02 ufiz op siruaiko `110.1SAA iPt vzaq JOH ap uw' )ifq ,uoiosr)1, alspno azoG tt" -aluoidsao0 .(Ln`Goo .uo2.2nagooqu ai sniFi ai ua yau.2a `ualqag-A -.51.1045.10A 1Sp110 laq .10A0 2Lnuaul ufiz u2InaaH *r 11002 ,(g) U01 -SZOASLI ua uaálog, maas °P u! '9861 Jog-manou g-E uun 110p.100N 1011 USA puiqsmnaN g.aq ui .2am uaa urn 41.poq uaa Joon ls!nr `rund tiosaluals uaa do aaamir `m1100 921.10A ap uun tn.2aq laq uur sjiaz 101 gqopaoulaan 'ifeulsa2 uaqqaq alpullm uanoll ap sInH JO UOISH 01 JOH Op 190111 ISUG U0A0q dalatu LT `21.nna2 -um ap USS 1lfHa.2 iamfIJA laq si nu '(uad surep.laisuly fertuioN) dVN U0A0C11010111 117 laq 2111 aa2aoaA .12q ,uagauq, uanua2 -823u slaap uaa aa4qauaurm `papiaoq uaa Turls uueqaoods ap .100A lsInf `.2am azap trev - amuareli USA JOH Op TU `ualsoo 104 .1'2211 2OM U90 4d001 lrralspjooll ap jeurA •uair4.9ooli USA apfTzpaoou ap ury i,a3puffm ual.joH ap nu .tui „term do

iVnbn

ET

1-1989

13

1,1-

-2rIsdo apurelsag Zou ap lserN •arequal -aag poon 2urepoz sTe hou arru! `pferaa2 )llnaquo ut St Iag -ua2anuoods •paN ap urn uogelsuaaapao2 9.19200.1A19110119.221A1Z aura 2risse a2!p!ng ap .100A Zij uallag -uaragooH 2anklgrals apno ap s2urq„ 'eiwan as2repuap -ag uaa u!1.2ion azacf •(prga2 gag siaging a2wou op suaa jam )1t aanoarum) puallaq 2u!aanapano-2u!sf!N U90 re 4111 S2M Ja

'&91.1PIV alspno op urn uaunurlsse uapnoz urtuanowurulannwa2u!nowa2u!nell uaumu ap 4aux affe laul lep ufg gllapInp fez dag •uaunug goj sa!aA `)pogaalsam `ooluy urA • maadsaan agluaaci-lsoo pag -02 aano gag uoggag (s2umy alIaj u!) sa2 -u!nowsa2u!nrll aQ •parrplaan ufTz jaa-a2 -u!neH umeu ap noz aatuaam •pagta2 dag urn .1091.1 ap .100A (01.1101110/CeU1) aafIaugoll urn amunj ag3s12ulloarm ap arru uaa -aon2naal noz Tra •ijnmaagoru ap u! urm Og Sin 21.11A0H/211iAPH/UBLII9ABH/UBLUOAOH 1.191.112U ap UBA s!uallai.aq ap `purza2ooli aT •n•g •2agnls urn anr21.In uaa `,sulap

1-1989

Er was mij al een Nijsing-overlevering bekend (waarover ik wel eens de nodige twijfels heb gehad). Deze volgt in een hedendaagse versie.

"Langs de oude straatweg HooghalenBeilen ligt voor de huidige afslag naar Zwiggelte het vroegere goederenstation van de Ned. Spoorwegen. Het is in onbruik geraakt, maar nog als zodanig goed herkenbaar. Naast de nog bestaande opslag-

denis', een uitgave van Stubeg. b.v. te Hoogezand, de betekenis van de namen Hoveman/Haveman/Having/Hoving als 2e man in de naoberkluft. Dat zou terugvoeren naar de Karolingische funktie van Hofmeijer (mayordomo) voor de heer van het gebied. Hiermee zou de naam Havinge-erf zijn verklaard. De Havinges/Hovinges (in feite Altings) hebben zich over geheel Oost-Drenthe verspreid . Van Anloo, Westerbork, Vries tot Emmen. Het zal duidelijk zijn dat niet alle met de namen Havinge/Hovinge/Haveman/Hoveman zouden afstammen van de oudste Altings. („auy pq .ábls au" lino pe ziq vn) .auv unn plaaffl3is lal/ do vaspuoA

14

Ii

Op het 'landschappelijke' kaartje zijn de beide percelen: Hof te Halen en Holten Klincke aangegeven. Hier heeft zich de geschiedenis afgespeeld. Tenminste 700 jaren geleden!

;u0pa[02 U9JUr OOL alsuguual, -pjaads92Je sulapaups -a ap gag wal.' aam •uana2a2uer aliouqx 1191j011 U9 uateH 91 JOH :uaiaoaad °plag ap urTz ap.armi ,agqaddegaspuri, lag do

De Havinge's te Halen

uamll s,a2uIA-ell aG

Enkele toevoegingen: Volgens het Etymologisch woordenboek van dr. J. de Vries, zou Halen de 3e naamval voor huizen (ook Hoven??) kunnen betekenen. Klencke is o.m. de naam voor een (versterkte ??) hoogte. Dr. L.H.Bruins verklaart in zijn boek Een nieuwe toegang tot de geschie-aups02 ap 21.te2aol °Anna!!! uag , )iaoq ufiz u!l.arrpla9A STIFTLIWErl JQ •al2oog apiaalS.19A) U99 JOOA UMBU ap •111'0 si 9)131191a uauojo oq uauun)i (2,1,uanoli joo) uazIng JOOA teAUIU2U 98 ap uoteH noz `saIaA ap •r •ap 112n liaoguapaoom gas12oi -ougla lag sua2ToA :ua2u!2aonaol

niet-verantwoorde wijze pogen iemand, die gelegen was op een wagenwiel met aan elke arm en been een gelijktijdig trekkend paard te verlengen tot de dood er op volgt) zoals dergelijke bandieten verdienen. Eén van de voornaamsten was o.a. ridder Bertram van den Hoven, aanstichter en aanvoerder bij vele twisten.

Na de slag bij Ane schonk de bisschop van Utrecht de opstandige Drenthen hun eigendommen terug. Het is voorstelbaar dat de bisschop niet zo mild was voor deze stropende bendes en hun aanvoerder(s).

Uit het geschil tussen de Borculo's en de Van Echtens is aan te nemen dat de 'Hof te Halen' aan eerstgenoemden werd geschonken. Door de vele onderlinge huwelijken in deze groep edelen/ministerialen, zullen ook de van Echtens hun eisen hebben gesteld, hetgeen kan blijken uit de ruil van hun bezit over Altinge en Ros- • singe te Halen (Arch.Abdij Dikninge reg.

102/3. De hier genoemde Godeken van Echten was een zoon van de in 1331 vermelde Godeken van Echten.) door Johan Messing van Haren en Godeken van Echten, genaamd Van Haren, tegen een erf te Schipborg van de abdij Dikninge.

Vondsten op het slagveld van Ane. (uit blz .

34 van „De slag bij Ane")

•02 -u!uli!G f!pqr ap urn 2aogdmos oj to uaa ua2a1 `uareR urn purerua2 `ualgag urn U919p0JD 119 UOJUHIMA 2u!ssapy urgor Joop (•ualgag 1.FeA ua)tapoo apiatuaan 1881 ut ap IteA U0OZ U90 SUM aalgag urn uallapoo apumoua2 aam oG rgOT -29.1 02u!u-l!G fwgy•qoay) uarell a2u!s -sou ua 92umy aano l!zaq ung urn Tina ap Tin uayqg ur)i uaa2lag `piai.sa2 uaggag uasTa unq sualgag urn ap uallnz `uai --e!aalsguuyuaiapa daoa2 azap ut uanfqam -nq a2unaapuo elan ap aooa •ualluogosa2 piOM uapuleoua2Isaaa Irae ,aaleg aT ap bnp UOLUOU 112"0 st sualgag urn ap ua spin3aog ap uassni. mosa2 vn. .(s)aapaaonurr unq ua sapuaq apuadoals azap JOOA SUM pllul oz la!u dogossIg ap 1.Bp anumalsaoon st lag uaulumpu92!9 unq uailluaaa a2Ipurlsdo ap lgaaam urn dogass!g ap )1uogas auy fp:1 2ris ap uNI •ualspnl elan fiq aapaaonurr 119 .101tiansuge `uanoll aap LIBA Illn11.10a aappla e o SBAk 1191.SUIBBUJO0A ap urn u9g •uaua!paan ual.awung alifqa2aap siroz (jon do Ja poog ap ua2uagan aT parrd pua)piaal 2!pfmrqa2 uaa uaaq ua war a)na urn lauz Tapvtua2um uaa do sem u92aia2 aqa `purula! Lia2od azfInk. apaoonnwraan-laIu

15

9T

ap •S'a qoaoN UBA op° 12geap `17281 lar-em gg `£17 lsanbaa `92uTuym a fipqv aap jania.rydag ui .ua3pion.92 uapaom iaffliml ut 2nul `a2unniiG aalsoopi lag urn ualualios dag .uaTiotpsa.9 0.911-1111fia UCA. aalsoopi Tag urn joq2uIsfiN ap uaqqaq ua2-11ii -aulurelsjn ap jo new annq faut.alsnz aa .p2n.sana2 "cup Liaiz ftg pgq )1aoctial.sam 1.1n ars-pul uaa 1.aux aaoaq ap urn .51fHanknq 1.9q ftg .aaisnz uaa ua aaoaq uaa Jeep uapuoom (mi s-49ansul0„ .paaaouqnda2 uapaom noz dag Inagem U1.10A ap .10.A0 110A0.90.9 0.2B1.1110AC.10 5, al2oinaua0 Joon nuaang inualuao dag 1.alu mulo-Road a2iva tam Zou ljaaq 4aH .U9U91.105.19A Si 8g6 T 1.2M0-1.11Ud spui -.1OpON 101.1111 aaini aip `uaiia4suaures nati ai2oinaua2-q2uishi ap alp `aua2ap snor fll_T .( T g 6 1-2 gs T) OuisfiN uur i.nuAka /Cuo-Inuy `Jaau ufiz unn -liaoqaal.sam .1BBU UOSSV UBA sla uaa suapfn (Lgg T-L8L T) tiguIsrim sem," u.loopno apiavaA oz „`puooma2 liaaq 110M1100 .100A OffiLUBJ ap doagem`unmsa2 JoLguisfiK ap suaa liaaq aura, .( suma2 Jaamnalsua-Iia, uassin uaimiasaan `sa auiapi U00 OH 2un2aano2amaoods (aaa2aoaA) azap aanou9291 .91.19221mz ageu tam ap 49111 1J001.1 2uipuRaan doaapaan atp 29muauuR apno uaa do urn loois 2-11r2 -aano29maoods °ZOG .2un2aano2amaoods 0.10200.1A ap ani (ual.oisa2ye purapia~d lam uaprz apiaq urn 2u129maanospiaq -2mo/k 1.1n agew `agemxpiz .hou nu) spoot

tienden etc. te Halen over aan Dikninge, geërfd van hun ouders. Behalve de smalle tienden over de Hof te Halen en de vlas, de grove en smalle tienden over 't `kothus Nysinghe'.

Uit hetzelfde Archief, request 72, 25 april 1367, verkoopt Ude Hoptaet (zoon van schulte Gherd Hoptes) het Nysinghegoed, hem uit een boedelscheiding aangekomen, aan Dikninge. (Schulte Hoptas was de aanvoerder van de 'partij' van Eeldes/ Polmans c.s. die in 1324/25 een privéoorlogje voerden tegen de van Norch's c.s.

Bron: 'Het geslacht de Vos van Steenwijk, bldz. 151.) Mogelijk waren de Hoptas' nakomelingen/erfgenamen van het kothus Nysinghe. In de 80-jarige oorlog is het huis verwoest en het land ongebruikt gebleven.

"Het verhaal klopt in grote lijnen met de door de stichting Sasland gevonden gegevens. De toegang tot de hier genoemde percelen 3 en 4 zullen wel tegenover de vroegere spoorwegovergang hebben gelegen. In ieder geval langs de binnenweg, langs (nu) de spoorlijn. Ook prof. Hendrik Alting (1583-1644) schrijft dat er bij Beilen twee 'Altinge'-landgoederen waren, die niet meer in het bezit waren van de familie. Eén was gelegen in de buurtschap (die nu nog Alting heet) en één te Halen.

INHVIAIllarlINEI Ha dO SIIHTIOUNMINVZ

markten met dobbelstenen in eene zoogenaamde koffijkan of trechter. Ook Koert Bruins van Groningen, idem speler met koffijkan of trechter, samen met nog eenen derden welke zich weggepakt had, aangehouden geworden omdat het algemeen gerucht hen aanwees als daders van de diefstal. Toen de veldwagter met deze drie personen kwam bij het huis van Jannes Joosten, zetten de genoemde Geertsema en Bruins het op een loopen en vloden door de Beilerstroom. De veldwagter vergezeld van zijnen zoon met name Lambert

Val:prei autuu 1aul uooz uaufIz urn piaza2 -.10A aal2empian aa .uloonsaallag ap Joop uapoin ua uadooi uaa do 1.911 suinag ua nulasvaao apulaou92 ap uanaz `ualsoor sauuer unn sinq 49-11 fiq utem)i uauosaad map azap Taut aa42umpian ap uan ap urn saapep siu saamuen uari 4-lionaa2 uaaulake 4aq Inpulo uapaoma2 uapnoq -a2unn 'peg pied922am gotz °mam uapaap uauaa hou 4a-tu 110111BS 'Jog:maal jo un)ifum lam aaiads mam `ua2uIuoa0 unA suinag .aaviaan jo un-Ifiijo-I apurenu -92ooz auaa ut mua4siaqqop faut -1101.4.1.2111

2uizaTN .d

.uainii aT u99 ua (199q 2univ .hou nu aip) dnqaslannq ap ut ua2aia2 sem uaa .alum ri ap urn 110.12M lizaq 4a-qui .10011110-1U alp

`1101BM uaaapao2puni-AuMV, aaml. uallaS fIct .1° 1-213 1JfIJII" (i7T79 T-889 T) 2u9IV IiIapuall pad )1o0 .urgioods ap (nu) s2uei iena2 aam ui .ua2 `2amuauum ap -9'92 uaqqaq 2un2aanoáamaoods aaa2aoan ap aaAoua2al tam uaiinz fi ua g miaaaad apulaou92 aam ap 4o4 2un2aol. aa .SUBA -9292 uapuona2 punisns 2unLions ap aoop ap lam uaufti aloa2 ut ldopi inuliaan laH„ .uanaiqa2 pllnaqa2uo punt laq ua lsaonekaan sinq 1.aq Si 2oiaoo 9211-ef-og ap ui .aq2uisSN smilo31 la-q urn uaurnuapaiva2uHauloli -.211 ,sufdog ap uaIBM 3141020N Tg zing `31fiA111001S urn SOA op 1.1.1DUIS02dag, :uoag •S*0 S,L10.10N LIBA ap ua2a1.11013.100A OPOI.100 -OMA 1100 9giT7g8T ut alp .S'a SUPUII0d /SOpiOalreA ,f-11.1BCI, Op UBA .10p.I90A1122 ap SUM SP1CIOH 01IT1110S) '0211i1Dlia Ira2 ulaq `11am-102u-e-e 2uTmatiosiapaoq uaa `pao2alguiagN Tag (sal.doH imago aurnias UCA.1100Z) lamdoll apa ldoullaaA `2,981 Indo gg `gL Tsanbai `Janiow apjiazlaq Tlll

ua uassiulaa)i do aaiads ua soopiaam nu `1121.11.10U111.19 .10200.1A `ager 1:)2 `rulaslaaaJD puaay uapno-qa2uen staag angempian aG„ . pinda2in —`12 J100A92110 101I1 apiez uaa uallag pianul ap do anamm Tm siassail laapiny .112A Si 9g8 I aaqopio ui

ZAKKENROLLERS OP DE BEILERMARKT

M. F. Niezing

sntno3i, .19A0 uapuan OTIBUIS 110 0A.0.12 ap `snin ap U0 1.10I.211 01 JOH ap .10A0 uapuan °HM" op 0/110119f1 «Siaptio unq 11.2A pjaaa2 `a2Inu3TIG urn .10A0 110fell '010 mpuan

In oktober 1825 is van Aaldert Hessels uit Wittelte op de markt te Beilen een zakje met ongeveer f. 31,— afgepakt.

"De veldwagter heeft aangehouden Arend Geertsema, 30 jaar, vroeger timmerman, nu werkloos en speler op kermissen en

1-1989

loods (nu nog zichtbaar, maar uit veiligheidsoverweging aan beide zijden met prikkeldraad afgesloten) lag de vroegere spoorwegovergang. Deze spoorwegovergang sloot aan op een oude binnenweg die verderop verbinding heeft met de weg naar Zwiggelte. Tegenover deze (vroegere) spoorwegovergang ligt een kleine es, verscholen tussen `eikenstruweel' (struikgewas ).

"Daar heeft eens de Nijsinghof gestaan,waarop de familie voor eeuwen heeft gewoond," zo vertelde oudoom Lucas Nijsingh (1787-1857) tijdens een rit van Assen naar Westerbork aan zijn neef, Anthony Ewout Jan Nijsingh (1833-1921).

Hij was degene, die de Nijsingh-genealogie liet samenstellen, die later in het Nederlands Patriciaat 1928 is verschenen. Het heeft nog wel enige problemen met het Centraal Bureau voor Genealogie te `s Gravenhage gegeven over de vorm waarin het zou worden gepubliceerd.

"Omstreeks 1200 woonden daar een broer en een zuster. Bij het huwelijk van de broer met een meisje uit Westerbork had hij zich daar gevestigd.

De zuster met haar man of de afstammelingen hebben de Nijsinghof aan het klooster van Dikninge geschonken. Het schenken aan het klooster Dikninge, mag in twijfel worden getrokken. In het Archief der Abdij te Dikninge, request 43, 25 maart 1334, draagt Otto van Norch c.s. de

340.1)

1-1989

(JaitimIPM1P720

-aad apaap ap hup .10111U12f s! .(uuepa.9 ogen uaa.9 .áou `ualogsluo ofIluz uaa -nqappact uaa ut uopin2 Nar st !Ijs urn uubotias uur *Nat sol 'aan weg sugug .afIrez uaa ut uauoalsiacnop 0T ua Irez do PO pan wal uwaslaaa9) -aura 31fII.IBBA -O 1.0-11.1 apuom op Tip uapauuplaan UBLU *0 .101500U1100.11 Us sfTpull .H Joploa weuToopapy aG .uapuTciaan uaop Inapup sumag laaom qat! )11 -1.9uaqa.á flut .100A ufiz ua uona2a2aaAo uaol. goTz uaqqaq uauos -aod apioulaáloom opTaq oG .pjooqaoon uaq uur alspiall sugug fiq apowarum uouloua2 Togus snazsap nap pag `urrls al ?Naogen uoufTz wo na 'mag fTci aopam nu ulumlj paeprIM.10A sluTz2Tuaa gag aliam uooz ufTz 'uur mag do apue3looin .1041.10BA1p10A uap UBA uanaádo suaálon U0 do fTz uoáuoads `110.1BA1 uapuona2 Liz arp uaáuz ualpsuatu azap uooj, .uovriais ap aopuo bols uaa ui opua2211 aplopluo uauosaad alsnuaan amact ap aaláumpian op )1fllopuTa uadure3mapuoA apureuue2ooz ap do uallum ap aalqau uati llpoz ua woluur 1.aq aoop sguaásuT uog op2ion `aountra 91

16

soon welke gekleed was met een duffelsche jas het ontsnapt is, deze had een dik pak waardoor misschien nog wel het eene of andere zoude zijn uitgekomen," aldus een brief van den schout.

Op 8 oktober voegt de burgemeester er nog aan toe: "De derde ontsnapte heeft met zijn pak de weg genomen naar Smilde of Dwingeloo, de omstandigheden van zijn vlugt zijn alleen aan den veldwagter van Westerbork bekend, niemand kon eenig naricht geven. Deze veldwagter is alleen met dezen gebleven, terwijl die van Beilen de twee anderen achtervolgde en dat toen de veldwagter van deze gemeente terug kwam die van Westerbork den derde niet meere had".

Over de veldwagter van Westerbork en de derde verdachte schrijft de burgemeester: "Toen twee vlugtenden door den veldwagter van Beilen waren achtervolgd, was hij met den derden alleen gebleven, dat de laatstgenoemde zeer gerust was blijven

uoAfgq sum lsnao2 aaaz opulaou"sluu! ap 1.up `110A0No2 maffe uapaap uap faut ftq SBA1. `páioAaallpul10.1BM uolloglIBA.101.

-2BA1pIOA uap Joop uopualánin 00A11 LIO0j,„ :aa4saaula2anci ap uptios al.qaupaan apaap op U0 31.10q.101.SOM UBA .1012BAANOA ap JOA .„pari 0.100111 laTu apaap uap 3pociaolsam TICA 01p1.11gA1:11 ánaal ainaama2 azap !ren Ja uurplan ap uool lap ua ap2Ionaolgau uaaapue aaml op uollog UBA aIp `uanaicia2 uozap 10111 11°9112 st aaltempian azoG -119A02 2Tuaa uol! piremaTu `pualaq Ipociaalsom 11BA .19122mpian !lap uur 1.100IIB Ufg OMA uftz UBA uopagTpuulswo op `ooia2ups&G jo apinus Juut! uaumua2 tam ap ufTz faut uoati aiduusluo apaap aG„ uue .hou aa aolsaawaáanci op 1200A aacioplo g do .1nolps uap urn JaTaci uaa snmu „`uau.loyávn ufTz apnoz aaapuu jo auoo laq jam Zou uomossun aoopagem xed uaa puti azap `si lduusluo laq suf atiosiapnp uaa lam sum poopia2 aallam uoos

Timmer, volgde hen insgelijks door het water en zocht hen achter de wallen op de zoogenaamde Vonderkampen tot eindelijk de veldwagter de beide vermiste personen ontdekte liggende in een sloot onder de struiken. Toen deze menschen zagen dat zij gevonden waren, sprongen zij op en volgens opgeven van den veldwachter vloekende op hem aan, zijn zoon welke zich eenigzints verwijderd had, kwam nu weder bij hem, en om zijnen vader bij te staan, had deze deszelfs sabel genomen waarmede hij Koert Bruins kwetste aan het voorhoofd. De beide meergemelde personen hebben zich toen overgegeven en zijn voor mij gebragt. Ik heb Koert Bruins dadelijk doen verbinden. De Medecinaal Doktor H. Radijs en heelmeester G. Brinkman verklaarden dat de wonde niet gevaarlijk was. (Geertsema heeft veel geld op zak en 10 dobbelsteenen in een zakje.

Bruins heeft veel los geld. Jan Schooljan van Elp is ook acht gulden in een beddeburen zakje ontstolen, nog geen klagte gedaan). Het is jammer dat de derde per-

(foto: archief Oudheidkamer)

17 LI

1-1989

ap unn uappiin 4, ui -2uilgaia alifllapinz ui innumiaiireao lag .19A0 2nag op JPUBA UOUIOU92 st olni au -nutauuaa ua lsoid `tad -digas `uinz-eg saqiurej ap aaapun aopuo unA „snrigigjo31„ lag aina itp srm uaauf

jaren was dit café het "koffyhuus" van onder andere de families Bazuin, Schipper, Piest en Fennema. De foto is genomen vanaf de brug over het Oranjekanaal in zuidelijke richting. In 't midden van de R. Wessels

siassam .11 uit Beilen vertrokken. Bij hun vertrek waarbij ik aanwezig was hebben zij geen sterken drank gehad, zij vroegen jenever, ik heb hen dezelve geweigerd, toen hebben zij een glaasje melk en water gedronken.

De veldwagter heeft mij verhaald dat de getransporteerden van hier naar Assen niets meer hadden gedronken dan te HoogHalen ieder een glaasje jenever, aan de eerste steen elk een vierde part van een half oort en insgelijks bij van Zomeren gelijk vierde part van een half oort."

Eén en ander speelde zich af op de schapenmarkt van 6 oktober. Schout Snoek Nijsingh had van de Officier van Justitie bericht ontvangen, dat het stelletje nogal aangeschoten in Assen gearriveerd was.

'S2M pia0Aia.tn02 U0SSut ualogasa2unn jou a rVII°4s 1- N 1-213 `ua2unAtuo tgoiaag aigi.snf .112A aapusio ap U2A pug iguisfix 31aous wogas .aagopio 9 unn pianumad ugas ap do in gaiz apiaads aaptre ua tiaa Jing U90 URA iaud optaiA )fflia.2 uaaamoz unn fig s)iitiaásui ua taoo Hug uaa U2A land apaain. U99 taais 915.199 ap UeU `.10A0U9f OfSBUL.2 1100 napat UOIEH.200H al nep ua-4uoapaá uapprg aaauz slaiu UOSSV .12UU aaig UBA uapaaalaodsunala.2 op 42p pfaelIJOA Ctuz haag ao0nAtpiaA 00 . uo3luoapa .101.EM ua Iiatu arse-0 uaa fiz uaqqati uaol `paa.2iama.2 aniazap uag gag git `.19A0U9f 119.200.1A Ciz `pnga2 )iunap U93pOlS uaa. Ciz uaggag SPM .2IZOMIME 3ll. figanem 310.11,I9A ung fig 'uo)plo.14.1aA uagag

aaaaoan ui .piaaga2je aa/CaeH agluini ap UUA 9120 a2iping iaq muis oioi ap do sitlin

Links op de foto staat het huidige café van de familie Haayer afgebeeld. In vroegere

CAFÉ'S IN HIJKEN

Namrill NI S,AVD staan en tegen hem had gezegd: "die twee tonen zich schuldig omdat zij gaan loopen". Dat hij, de veldwagter uit die gerustheid had opgemaakt, dat de man onschuldig was en geen attentie meer op dezelve geslagen hadt, waarna die persoon zich langzaam had verwijderd, zonder dat hij wist waarheen. Toen hij later hoorde dat het een suspect mensch was met een dik pak, had hij hem overal tevergeefsch gezogt."

De burgemeester schrijft verder: "De verklaring van den veldwagter is in allen deele waar. Waarom hij de man vrijwillig heeft laten loopen kan ik mij niet begrijpen, want oogenblikkelijk daarop heb ik hem gezien en gesproken, zonder in het minst te hebben bespeurd dat hij dronken was. De opgebragte personen zijn nuchter

aappnu ufiz uauosaad aOnaga2do aG .S2M ualuoap Ctq iep panadsag uaggag 04 tsuitu lag ui aapuoz `ualioadsa2 ua uaiza2 mag gag doanep 3ifiialpiligua2oo Inum `uad -fia2ag tent flux uadooi ua4ni Haag tiitmftan UBLU ap ftg U10.12P.M. 'IPPM eiaap uann ui si aat2EmpiaA uap UPA aa, :aapaaA lifiagas aalsaatuaáang aG „.1.2ozo2 gasjoa2aaAat te.10A0 mag fig pug `31-ed uaa iaui S2M gasuatu padsns uaa log inp apaoog aalei ftq uaoj, -110Na~ 451M fit{ 4np tapuoz 'paapfimaaA puq urenz2uni galt uoosaad aip utian2M `1.png uanisa2 aniazap do aaatu ailuaTin uaa.2 ua SBM -ingasuo urm op iep `pineula2do png plag -gsnaa.2 aip 4i11 aa0-empiaA ap 'fit{ 4nG .„uad -ooi unn2 ftz tuptuo .2ipingas galt uauol nami aip„ :p2oza2 pug mag ua.2at ua LIBPS

ualNail az ua do uasuom lum moulumal fiH .uo)gtH ut SU0.2.19 `unz puniq loom TeG latuaq aMtialsamp.mou ap une poog 9ITOJ UO9 SUO9d0 491Z 41-1 *uaiTag d.rop ap -uodeis Tag «Toop Ter2puoa arp JaIemlmonu aurezuaa uaa `11432U 0.19)1U0plild U99 :.100A Imz n mals -inemaaAlsaa31 U99 treB uo3luap paap 3ira1s aguersin alsiaa ut ['lul 'rep `sg.ai aa apanacia2 Lg8 T aactulaldas 9T do

1-1989 Op 16 september 1827 gebeurde er iets, dat mij in eerste instantie sterk deed denken aan een kerstverhaal. Stelt u zich voor: een pikdonkere nacht, een eenzame nachtwaker die rondgaat door het slapende dorp Beilen. Hij ziet opeens een felle gloed aan de noordwestelijke hemel. Dat moet brand zijn, ergens in Rijken.

Hij trommelt wat mensen op en ze trekken met deze foto te maken hebben?

Aan de noordzijde van het Oranjekanaal stond ook een café; het café van de familie Bazuin. Op deze foto was het café al veranderd in een kruidenierswinkel: de winkel van Datema. Op de foto zijn afgebeeld: van links naar rechts: Roelof Datema op zijn broodkar; Aaltje Huisman; een onbekende man met pet; Diene HuismanBos; achter haar: postbode Huisman; Triene Sattler; Marchje Datema-Timmerman; Jantje Schipper-Timmerman. De vier kinderen en de twee vrouwen rechts zijn niet bekend. Wie kan ons helpen aan hun namen? Wie heeft nog meer informatie over dit pand?

i,pued 4m) JOAO --eurlonn aaaiu Zou maag olm i,uoureu unm UnE uornam suo un31 arm .pua-4aci Taiu u4z S].11D9.1 119/5ATIO.IA 90M4 ap U9 ualopupi JOTA 00 .unumoulunj,-.1addups afhief 1.12111 auatu -datuuni-ntualea aftlarew -Lielustnll apocpsod :Inem aaTgan :sog -unuisi[nH ouom `lad lam UPUI apuo3laquo uaa tumusInH °key tamipoorci Intz do nut re2.11 STUT UCA :maan -alna joiaou -o 4e u4z oloj ap do *BUI941G U2A ia),~ op :Ia)itnmsdauapInni uaa ut paapun -.19A IB 9123 dag gem ol.oj azap do .unlzeg afflurej ap IrCA 9p0 401.1 `.3p3 UO9 3Too puurs IBBUB319rUB.10 lag UPA ap[tzpaoou ap uny i,uancion uaxem aT oloj azap 4olu

18

ST

Bij het snuffelen in de archieven der gemeente kom ik velerlei zaken tegen, van burenruzies tot bruiloften en partijen, ziekte, armoede, lief en leed.

. paaT ua jam `apoonxie `apiaz `uargand ua ualjonnaq ToT saTznatioang IreA. `119.29. U93I3Z 191.1010A -4i U1011 91:1190U.10.2 .10p U9A9U13.1B Op UI UOI9BTIUS lam fig

MOLENBRAND TE HIJKEN

Namrill HZ GNVITEENNIOIN

(foto's: beschikbaar gesteld door werkgroep Hijken)

(11221.r.111 dao.d5varn doop plalsa5 dvpqapyosaq :s,c4oj)

foto is de woning van het schoolhoofd te zien. Deze woning is inmiddels afgebroken. Rechts op de foto staat de woning van de directeur van de zuivelfabriek "De Goede Verwachting". Geheel rechts staat een oud "Fordje".

Ook bij deze foto hebben wij een aantal vragen: a. Wie zijn de personen op deze foto? b. Wie is de eigenaar van de auto geweest? c. Wie weet nog wat bijzonderheden over deze auto? d. Wie weet nog meer bijzonderheden die

am) uaponaapuogni .199U1 .20Ulaam ouv\, .1) oTnn azap aam uapagiopuoznq Tnm .lou laam aTAk .3 ijsaamo.2 °Ine ap UBA ./22119I9 ap st atm azap do uauosiod op unz au■A -e :ua2niA jeltree uaa fim uaqqam olnj azap ftq )top .„gpaoa„ pno uaa leels sttpar iaatio-D •„.uptia-emaaA ap000 ao„ -4apqnmantrtz ap UBA inapanp ap UPA 2inuom op 4en4s oloj ap do stqoau •ua-4 -oicia2je siammuT sT .21nuom azoG .uatz aT pjootmoomos log UPA .21.1Iuom op sT mof

19

61

1-1989

Derk Berends, een zestigjarige kerspelsoldaat uit Schoonbeek, Willem Jans, schoonzoon van Derk Berends, Jonge Jan Mulder en een onbekende man uit Hoogeveen.

Op de tafel staan een koffiepot en een kruik jenever. Niet zozeer uit de koffiepot als wel uit de kruik jenever wordt deze avond royaal geschonken.1) Harmijne Thyes heeft een "stille" kroeg.

Zij laat haar gasten betalen voor de jenever.

Als de drank voor zo'n drie stuivers rijkelijk gevloeid heeft, raken de gemoederen verhit. Jonge Jan Mulder wil zijn krachten

ual.gauni ufg Ttm aopinw uur aáuor .vgaon uoaapootuaá ap 'vaag maoina2 3ifg -aNfia saaAms oup u‘oz .100A - iurap ap siy .aanauof ap .100A uamog ualsu2 reeg IrrT rIZ .2°°.111 gc°"[IPs,, u°° 1J001-1 saifgs auf!uu2H (fuoluotiosa2 rerifoa puoive azap lpaom aonauef ap vn pm si-e lodagjo)i ap 1.nt Jaazoz .aonouar )lluni uaa ua uaa uuuls Tajul ap do .uaana2ooH vn urtu opuo)iaquo uaa ua aapinw uur aáuor `spualog )itaci uun. uooz -uoogas `surf ularnA1 `31aoquoogos Im loep aárupápsaz uaa `spuoaog )iaaG

uapuona0 3atu si aoonaam sIimaq uaa 10MII@Ag .laz puoaq ap uur option' uaa aa lap poon azap 12p `ua3reurdo ualu ua)( aaseatua2anq ap urn aTluapuodsaaaoa ap 4m. (, .uflmapu.eaci aavI liankx uaa slip -311101p 91.109a !.19411 aAIBLI uaa = paoo (z laza23au (,

brandewijn. ') Uit de correspondentie van de burgemeeser kan men opmaken, dat deze vond dat er een luchtje aan de brand zat. Evenwel, een bewijs hiervoor is niet gevonden.

2 ) oord = een halve liter; Beens dronk dus een kwart liter ') metgezel

R. Wessels

siassam .11

bron: Gemeentearchief Beilen Uitgaande stukken, 1827

LggI `ua3pinis apueuáva uallag janiparoluaaulao :uoag

stuiten, echter had in dien tusschentijd de brand zoodanig voortgang gemaakt dat het gevaar te groot was dan dat men van iemand enige hulp in dezen vergen wilde.

De molenaar Hermannus Beens welke tevens Eigenaar is, is met deszelfde huisvrouw absent en bevond zich op dat oogenblik te Zeegse gemeente Vries."

In antwoord op een brief van de gouverneur omtrent nadere inlichtingen schrijft de burgemeester: "De molenaar Harmannus Beens was op visite elders, heeft overnacht bij tapper Jans Nuver in Assen samen met kompaan 1) Willem Nuver en zijn vrouw en de vrouw van zijn knegt Geert Mulder met het voornemen om te deeze de vriendin van de vrouw van zijnen knecht te bezoeken. Toen berigt kwam dat de molen was afgebrand is hij, na 't nuttigen van een half oord 2) brandewijn naar Hijken vertrokken". Later vindt men wel dat er een luchtje aan zit, een brandewijnluchtje...3)

(c...0411°nI -u(imapurag uaa `liz ure oflg3n1 uaa Ja lap TOM LIOLL1 Iputn .101:erl .„110)1)10.1118A arru urImeptruag (g paoo meg uaa treA uo.2 -mnu 1, "eu st pueageáir gem uaioul op Iep 1112M111.2.1act uaoj, .ua5mozog al 1.qoatni uaufTz IreA MITOIA op LIBA uwualan op azaap al LLT011811.1011.100A laglaai aapinw laaao 1.2ami utiz 112A A1.110.1A op 110 MITOJA ufiz ua aaAnN maillm (i uueduloi looi uoures uossv ut aaAnN surf aaddel ftq 1.qouu -.10A0 Baalt `saapio avsI.A. do SPAA SITOOH ST111 -uuumell auuuoiotu aci„ ualsoatua2ang op lifygos uaáxulgaguI aaapruluaavuo «molt -aanno2 op uun plag uaa do paoomluu ui „.saIaA aluaaulaá asáoaz al Illiquaáoo 4-up do Tiog puoAag ua 1.uosge mnoansIng opliazsop lam si 'st aueuaála suanal a)iiom suaag snuurTUa8H .1UBLIOI011.1 OCI .opum uaáaon uazap ut ding aálma puruza!

LIBA 1101.11 qup arp geM 100.d 01 .122/1.92 lag Iep l)i-erula2 áue24aoon 2iurpooz purag ap prguagassnl uaw uT peg aalgaa `uovnis

`OpI011 IreA leupiosiadsaoli `s3iaaa aopumi 110 531.1OCI aflupj, uoaapupi liassen/1.mA lung laai SO/CITI 91.1fT1.11.12H op puoa uauosaad121.1.18A8Z 1.100 69L T Tauniqoj T 1MA uaanpuo.Au op In uolvz „aiotiasiodsaua„ op ut sa41, aufuureH urn spui lag ui

In het huis van Harmijne Thyes in de "carspelschole" zitten in de avonduren van 14 februari 1759 een zevental personen rond de tafel: Harmijne Thyes met haar volwassen kinderen Trijntje Derks en Reinder Derks, kerspelsoldaat van Rolde,

MESSETREKKERIJ IN NACHTELIJK BEILEN

Narliaa mrilanIDVN NI rmammauiass

in het nachtelijk duister over de zandweg naar Hijken: de 'wijzen uit het oosten'.

Ook de 'herders' zijn aanwezig: twee jongens, die op de Hijker-es de wacht houden bij de schapen, zien een helder brandende 'ster'. Dat is de kap van de korenmolen, die in lichter laaie staat.

Zonder oneerbiedig te willen zijn, zou ik zeggen, dat enkel het 'Kindeke' ontbreekt. `Jozef en Maria' i.c. Hermannus Beens,de mulder, met z'n vrouw zijn gaan "stappen".

In een brief aan de gouverneur schrijft de burgemeester op 16 september: "Ik heb de eer UHoogEdelGestrenge te berigten dat er op heden morgen circa vier uren brand is ontstaan in de koornmolen te Hijken, welke dezelve geheel en al heeft verteerd.

Reeds voor vier uren wierd in het dorp Beilen dien brand door den nagtwaker ontdekt en een groot gedeelte der ingezetenen haastte zich op die tijding, naar de plaats, waar dezelve ontdekt wierd. Doch bij hunnen aankomst te Hijken ontwaarde men schielijk dat de molen geheel was in de asch gelegd. Twee jongens welke op de Esch bij de schapen de wacht hadden, hebben de vlam het eerst boven aan de kap der molen ontdekt, doch niet in staat zijnde onder hun beiden eenige hulp toe te brengen hebben zij de knegt van den molenaars Beens en nog eenige naast aanwonende ingezetenen van Hijken opgewekt, om zoo mogelijk de brand nog te

a4 .hou puuag ap )fflia2otu ooz uzo `piamaádo 11011O.8Z021.11 OpLIOLIOMIlge Isruu aáulaa .lou ua suaag sauuuaiout uap Tien 091.111 ap (iz uaggag uaáuaag al aol ding oántoo uomag ung aapuo opufiz luids ut laTu -pop `piapluo uoiotu dop delf ap uur uonoq Isaac lag aluin ap uaggag `uopputi lgorm op uodugos ap 4q 'Toog op do omom suaáuof aamj, .páaia9 gase ap ui sem ioatio2 uoimu ap uoux aparumluo uolirm oI lsma)itter uauung fzq 400Q .pao!en piapluo aAiozop .122M `sluuid ap auuu `21rwrg alp do gag ansueg uau -alaza2ut aap anaapa2 looa2 uaa ua piapluo aaliempáuu uap noop purag uaw uaitag daop laq In paa[m uaan JOTA .100A spaalt .paaal.aan Baalt Tr ua iaaga2 aniezap `ualgiii al uaiouluaowi ap trt uuulsluo st puuag uoan aoyi "e3.19 uagJou.1 uopoq do ie lap uo1.2yog al a2uoalsooiapsáooHn .100 op gag )ii„ :aagulaidas 91 do Jal.soauta2ang op 1.jfiagos anouaanno2 ap uur je aq uaa ui .„uad uuu2 urg Aknoin u‘z leut `aopiruu ap`suaag snuurulaull ua jozor, .1.3iaoagwo ,a3lapurm, lag ia4ua ;up `ua22az noz `urTz uaiiIm al .2woNaaauo aapuoz -luids °wei wolgag Ir! alp `uaiouluato31 op urn de31 ap st IuG -,aals, opuopurag aapiog uaa uaTz `uodegas ap fiq uopnag ltioum ap sa-aa)fil ap do aw `suaBuor aaml :2Tzamuue u4z ,saapaaq, ap )loo .,ualsoo laq vn uozrya, op :umitill .1B211 2ampuez op aan° aalsnip Vgalgauu lag ut

9L svpvicIsmy - 212'u!sfliv annyos

6L slpvicisPni daVI DEI P4/27 Tp svpridszny - dappiN uvp svvvidsmy - sa fru au.f.ntwall:urn 7DELL1S10021aS ap VVD safna auf!ludvii vva smy lat/ Joon ruariadlassaut ap fzq vanaamailaq ap uva vaá'uzuorn aa

1-1989 De woningen van de betrokkenen bij de messetrekkerij voor het huis van Harmijne Thijes aan de Schoolstraat zijn: Harmijne Thijes - huisplaats 93 Jan Mulder - huisplaats 41 Leffert Bakker - huisplaats 79 Schulte Nijsingh - huisplaats 76

mijne Thyes sluit gauw de bovenste helft van de deur. Jonge Jan Mulder staat nu alleen op straat.

Jonge Jan Mulder loopt terug naar de voor hem gesloten deur. Met zijn voet schopt hij tegen het houtwerk. Bovendien schreeuwt hij, dat hij weer naar binnen wil.

Reinder Derks is het getier zat. Hij staat op van zijn stoel, loopt naar de deur, opent deze en gaat zonder een spoor van angst de duisternis in. Buiten gekomen, zegt hij op een rustige toon tegen de nog steeds tierende Jonge Jan Mulder: "Je mag best weer binnenkomen, maar dan moet jij je

af fglaoul upp arpul `uaruo3TuauuTcr naam 4sact ar„ :aapinyy uPr a2uor apuoaop spaais hou op ua.2a1 uooc a2gsna uaa do fiq 4.2az `ualucla2 uavng ut sulaaasnelp op 4s.211B112A woods uaa aapuoz lup2 ua azop 4uado `anap ap .1E2114dooi 'pols an'Tz IIPA do lupis fiH '1BZ .10902 log si s-4.1oa aapuTog itm uouanct annu naam rui lup lmnaaaaps uawuanog . 1.1anAlnoti lag uo2a4 fig ldoaps loon ufzz law .anap uoloisa.2 maai .100A ap .12211.2nao4 Idool aapinw uer a2uor :Inp.gs do uaeur nu Taels aomnw upr a2uor :anap op 1.1BA lvaq olsuaAoq op mne.2 vnTs saAtu, aufnu

20

Og

graag meten met Reinder Derks. Zo bluft hij: "Iedereen in Beilen is bang voor mij.

Zelfs de sterkste man schrikt op als ik hem voor een vechtpartij uitdaag." Als er geen reactie komt, daagt Jonge Jan Mulder de kerspelsoldaat uit Rolde rechtstreeks uit: "Zou jij tegen mij durven worstelen?" Als Derk Berends en Willem Jans aan de houding van Reinder Derks zien, dat deze de uitdaging wil aannemen, leggen zij hun handen op de armen van Reinder Derks, waarmee zij hem beletten overeind te komen. Een vechtpartij blijft dan vooralsnog uit.

Toch merkt Jonge Jan Mulder dat Reinder Derks slechts een kleine aanmoediging nodig heeft. Hij springt overeind, haalt uit een van zijn zakken een mes tevoorschijn, waarmee hij rond zwaait. Vervolgens loopt hij naar de deur, waarvan de bovenste helft open staat. Over de "onderdeure" springt hij naar buiten, de straat op. Har-

-apH :do 4BP.I4S ap `uavnet .1E211 4-111.2anads „aanapaapuo„ ap .10A0 1.221S uado Ivaq alsuanoq oplIBA.122A1 'anop op .1PPLI (nl 4dooT sua2ionaaA :vppmz puoa fiq 90111.122/A `urniosaoona4 sauo 11001103.131BZ ufzz IIPA uaa Eppq 'pal-paan° 4.2anads fiH -waai ipou .2an.2-waoulupp aanapi uaa svpais s3peci aopuTau grp aapinix top a2uor plaaul plooi .vn ousteaooA nop urm Ii[l.redvpaA uag .ualuo-4 al panaaano uallaTact mag f!z 00111.1BBM `s3iaoG aapanag 11PA uaurre op do uopupq unq fiz uo22a1 `uaulauupp um2u1.2ppvn ap azap ipp `uaTz sliaaG aopanag -112A op -112B SITOr 13110IIIM110 Sp110.1ag 31.10a SIV "i,uaialsaom uaAanp ftui ua.201 fir nog„ :vn s-maxas apiog vn 4pppiosiadsaa ap aap a9.opoi uaa urr a2uor nop aa sIV “..2Pppvn fgapdvpon uaa .100A toog 3u sip do pllagas 11.21.11 ols3,Hags ap svaz fuu.I00A ffect st taling ut uaaaapai„ unIct oz :s3iaaG aapanag 4aul ua4aul

21 TZ

1-1989

'100A 40I-11 UOlOOOLI 111111 uatuunng uagag ireA SIO4SI2O.011epO4SpO2UTO ap uj . ual!og u!4a!u goo gfgapaoluaan uapuoom „siaPI0P„ °Mag aG 'LIG-gTT '2-ed `211u2-foua9 `t, 'au '9861 `„iaapaubm suo„ u! `„0g91-0091 UOOP `uauosaad OUTOZOIOBM u?aa?g LFEA 11,1012-10A0 '.2.1ozsp-pqpuozap asInaaG„ ap IOAO 1931110f .g 110 lass!m aap avoA-utuasjiaog IrRA taggau lag ui pulaoua2 la!ar uapaom p2aozaan uoggag sgaaG aapu!aa [MA uapuonn ap dip `uulalsao aonnou ua ua2uu, tuamm `„saaplop„ apIag aG (, •fiaan-lag ap 1O2/1 aauomaq ap `aapiniAT uur 0110{, LOUA aaoag aaa2uof uaa `suur i.aacirv si T708I ua 1,6LT uaau uI .pialuaaA Iolsuoomag sIu suur arglapuoll `onnoan ufiz f72L -! u!lpaom aappow uur 112A uapfgaano 4a14 uM ir sluuidsIng do Opl100M 411 'aapun goo fiq SOM OlfI19111.18}1 'NOTILIOA OOM -nocipuui si-e tm' ua !,9z, I `1,9LT `gt,LI uun aals12aauapalspauuti lag In 4ploon `'apinux uur a2uor uun 'oven ap `aapInw uur •piacuaan aouonnaq siu lmou uapog lteA IalsT2eatiapalspaweq4a4 ut si sgaau aapagag •p2Hsana2 uaggag uapag u! mnaTudo 179Li ua ZT LT uassm quiz saSgy au4uauH 4aolu saalsoauapalspauuq ap do puuu.2.w . puagaq 9.aw s!uapaiaano si saapu!au olien aaauuuno ua auu_AA. •uacigag pi!naaan gluoiduoonn aaapuu uaa 100A uauag saapanall gaaG4aoul 6TLT uitlag .pua)iag laiu .2ousucaoon s! `0!4doopo2 f!z arum -uaaoga2 sgaau ua!luflai, paam aam roef uag 'ldoopad gaaoi aapag op ui 9gLi aagtuanou 17g do Imam `soilaG lapuou `uooz unH •saapuou gaan luupiosiadsaag aallog ap laui uapaala2 gfgannnq lag u! uapag ui (.7 sera tzLi aagtuanou 9g do . ttaana2ooH pm 2gs-wow SOM `„LIOID2r 09 ap .19A0„ 652,1 u? `SO4j, 811fluu21-1 -aan „sarelapact„ siu fiz 4paonn aaag aaapuu ap `ureuu _mug lavou „agasaolnag„ leegs 'rooi uag •pouraan aals!.2aauapa4spanug lag ui fT2lpaoon t'LLT ua t9LT `i79LT 1.1912r op ui g-e -cals-mm.1os ap ut 26 si.uulds!nal do uauag ut apuoom sa,fau, auf!uaauH

Harmijne Thyes woonde in Beilen op huisplaats 93 in de Schoolstraat. In de jaren 1754, 1764 en 1774 wordt zij in het haardstedenregister vermeld. Een keer staat "keutersche" achter haar naam, de andere keer wordt zij als "bedelares" vermeld. Harmijne Thyes, in 1759 "over de 60 jaeren", was afkomstig uit Hoogeveen. Op 26 november 1724 was zij in Beilen in het huwelijk getreden met de Beiler kerspelsoldaat Derk Reinders. Hun zoon, Reinder Derks, werd op 24 november 1728 in de Beiler kerk gedoopt. Een jaar later werd Trijntien Derks geboren. Waar zij gedoopt is, is vooralsnog niet bekend. Begin 1729 moet Derk Reinders Beilen voor een andere woonplaats verruild hebben. Waar en wanneer Derk Reinders is overleden is niet bekend. Afgaand op de haardstedenregisters moet Harmijne Thyes zich tussen 1742 en 1754 opnieuw in Beilen hebben gevestigd. Reinder Derks is in het haardstedenregister van Beilen nooit als bewoner vermeld.

Jan Mulder, de vader van Jonge Jan Mulder, wordt in het haardstedenregister van 1742, 1754, 1764 en 1774 als landbouwer vermeld. Kennelijk was hij ook vilder. Hij woonde op huisplaats 41. Na het overlijden van Jan Mulder wordt in 1784 zijn vrouw, Hendrikje Jans als bewoonster vermeld. In de jaren 1794 en 1804 is Albert Jans, een jongere broer van Jonge Jan Mulder, de bewoner van de keuterij.

De beide "dokters", Willem Tingen en Douwe Gestema, die de wonden van Reinder Derks hebben verzorgd worden niet genoemd in het artikel van M. Roelfsema-Van der Wissel en B. Jonker over de "Drentse Gezondheidszorg. Overzicht van hierin werkzame personen, circa 1600-1820", in "Ons Waardeel", 1986, nr. 4, 6e jaargang, pag. 143-147. De beide "dokters" woonden vermoedelijk ook niet in Beilen. In de haardstedenregisters van Beilen kwamen hun namen niet voor.

vier man hem had willen pakken.

Nadat hij de woning van Leffert Bakker verlaten heeft, ontbreekt ieder verder spoor van Jonge Jan Mulder.

Nog dezelfde nacht doet Harmijne Thyes met nog enige getuigen aangifte van de messtekerij bij schulte Lucas Nijsingh. De schulte gaat onmiddellijk naar de woning van Jan Jans Mulder om de oudste zoon van de vilder te arresteren. De "jonge" Mulder blijkt gevlucht te zijn. Vermoed wordt dat hij naar Ruinen is gegaan, waar hij bij een schoenmaker in de kost is geweest en waar hij nog een aantal kennissen heeft wonen.

Daags na de verwonding komen de chirurgen Willem Tingen en Douwe Gestema bij Reinder Derks.2) Zij constateren een messteek in de onderbuik en een verwonding in de rechterzij. Door de laatste wond is er een uitzakking van het "intestinuni" (= de darmen). Zij snijden een deel van het "omentum" (= buikwand) af en naaien de wond weer dicht.

Als zij het huis in de "carspelschole" hebben verlaten, lopen zij door de Schoolstraat en de Kruisstraat naar de Brinkstraat, waar zij bij schulte Nijsingh verslag uitbrengen van hun medische consultatie bij Reinder Derks: de patient voelt zich onpasselijk, eet niet en is koortsig.

Op 18 februari bezoekt de schulte Reinder Derks. Als Nijsing op een stoel voor de bedstee gaat zitten, vraagt hij aan Reinder Derks hoe deze zich nu voelt. "Ik voel me nu heel schikkelijk. Veel beter als gistermorgen. Vooral nu ik gisteravond wat gegeten heb."

„.qati uaa -a2 Tem puoApials12 31! nu leaooA .uo2Joeu -104s1.2 siu aalaq iaaA .31flla3mos Iraq nu BUI 190A 311„ .1.100A nu imz 'zap oog s-lpaG Japtqau 11.22 fttl OPPIA `uomz lep2 oalspaq ap .100A MMS U99 do 2uIsf!.NT sIV 's31-1°G aapu!ou 'lintlos ap 13loozaq peniqaj g T do .2Islioo31 sT ua 4aTu laa Ifqoss-eduo tioIz Bron juappd ap :s3poG aopu!on fiq Bilul -Insuop atlas-Tom unit 112A ua2uoictvn 2pis -.19A 11.21US4N altrups fiq fiz «MUM 42P.14S -qupg op .12PU luualssinax ap U0 1.P.e.11S -I001.13S op Joop fIz uado! `110121.10A uaqqaq „aiolpsiodsapo„ op ui srnq laq fiz sw llloip Jaam puom ap uaTepu ua jp (pupivounq =) „umluaulo„ lap UBA 10013 U00 11013411S riZ .(uoulapp op =) „Tunupsolu!„ laq UPA 2umezvn uaa Ja st puom alslpp! op J000 • f!zaolipai ap Ir! 2u!p -UOM.10A uaa ua -liplepopuo ap u! -qaalssaul uaa uaaalesuo3 (g.spoG Japtqau fTg pulalsoo amnoG ua uo2u!" UIBIIIM -armgo ap ualuo)1 2u!puomian ap .011 S .02(:1 -110LIOM Wall 1.19S -s!uua)! jultrep uaa 2ou f q appm ua 1.soom -a2 st lsolj ap ui A93121UU90108 uaa f!q [iq .12UM `upp2o2 si uauftem ..IBEU (.111 gup limom paoupaA .ufiz ai lepripka2 pittig dopinw „0.2U0r„ OCI .ualalsaup aI aappn ap 112A uooz olspno op ulo Japinw supr uur UBA 2uTuom op "e" 114Happpeuo luu. alIntps aG .42u!sf-TK spon," 'lintlos f!ci op UUA 0110112P ua2m4a2 a2pla 2ou lam saiau, aufTaupH g.aop lqaPu opllozap 2oN .aapinw upp o2uor uen Joods iapian lapai 4-51aaacpuo `qoaq UO4P1.19A 10Wa 1193191 LIEA ap fp.! 1..0peN . uolpipd uaipm ppq mag upuz JOTA

zl

1)

mes opbergen en je verder rustig houden."

Willem Jans is ondertussen in de deuropening gaan staan. Hij ziet hoe Jonge Jan Mulder zijn mes eerst in de schede opbergt, maar met dezelfde snelheid het ook weer in zijn hand heeft. De vechtersbaas loopt dan op Reinder Derks toe. De kerspelsoldaat uit Rolde schrikt, wijkt iets terug, maar dan schijnt Jonge Jan Mulder zich te bedenken. Onverwachts slaat hij op de vlucht. In plaats van de man te laten lopen, zet Reinder Derks de achtervolging in.

Willem Jans, die nog steeds in de deuropening staat, ziet hoe Reinder Derks Jonge Jan Mulder te pakken krijgt en tegen de grond smijt. Het is dan een ogenblik stil, maar dan worden de aanwezigen in de kamer van Harmijne Thyes opgeschrikt door een kreet van Reinder Derks: "Ik heb al zo veel..." Als Derk Berends en Willem Jans naar buiten gaan, zien zij Jonge Jan Mulder wegrennen. In de duisternis zien zij een kreunende Reinder Derks op straat liggen.

Als zij hem naar binnen hebben gebracht, zien zij hoe ernstig hij verwond is. Zijn buikwand ligt helemaal open, de darmen hangen er zelfs uit. Heel voorzichtig proberen Derk Berends en Willem Jans de darmen weer terug te duwen in de buikholte. Reinder Derks lijdt nu hevige pijnen en raakt buiten bewustzijn.

Jonge Jan Mulder is de Schoolstraat ingerend. Hij gaat de woning van Leffert Bakker binnen, waar hij zijn beklag doet.

Zo vertelt hij Leffert Bakker en zijn vrouw, dat Reinder Derks met nog drie of Io 'tap 2ou IBUT s)TiaG aapu!an Ipp `mnoin ufiz ua Ja)pmg laallaq f!ti 4104.10A oz 2uploq ufiz fp.! appm `uouu!ci Japipg laajTarT tien 2u!uom op lue2 f!H .puada2ui iepa4sIootps op s! Japinix upf B2uor . ufizisrtmoq uovnq 431p-ed uo uauf!d 0.2!naq nu ipf!! spaG Japtqau .almq -3unq ap uT uamnp ai .maal 'aam uouerep op suer ula[I?N1 ua spuaiag 1.1a( uoJaqoad 2p1IaTzaooA IaaH 'EU SROZ .10 uo2uPq uouppp ap `uodo tepulaiaq 1211 pupivounq uf!z •s1 puomJeA f14 2psuJa aoq fiz ua!z `lqopicia2 uaqqaq uouu!q .12U11 mail fiz - uo2.2q le.eas do s3paG dop -u!au opuouna n! uaa ua!z sppols!np ap uI .uauual2am aapinw ppr a2uar f!z uo!z `112R2 uagInq .I2211 suer 11.10MM U 9 Sp110.10{1 oQ sIV «..'laan °z Ip gril )11, :s31-10C1 .10pUi0H UBA 100.131 1100 Joop ppatiosa2do sagqI aufgzercH UPA .10U1P-11 ap ui ua2!z amupp ap uopaom uup Jppui 414S )1Hqua2o uaa uPp Si jaH puo.I2 ap uo2o4 ua 1.2fp31 ua313Ted al aapplw uur a.2uor maaG Japtqau aoq la!z `luids 2tquado -inap op u! spaais ou a!p `5112 f luaIr.[Ak . ui 2.11!2ionJaltlae ap s3paG JapuTau lal `uadoi ualp! al 11.0LLI 013 UBA sg.prId uI -11T3nIA ap do ['Iq 4PPIS S111D2M.10AUO *ua)luopaq al qa!z Japinw uur o2uor luf!qas upp .1"00U1 `.naai sla! ppim `punias oppry}i gin g.eppIospds -Jwl aG ao3 s3paG aaptqau do upp Idool specisialqaan ao .11004 pupil ufiz u! doom 3loo laq matllaus apmazap lam .1UP111 42Jaq -do opaqas op u! 4sdoo soul ufiz Japplw uur o2uor 004 la!z cIH .trems upp2 21quado -inap ap ut uassmaapuo st suer ulaipm „.uopnaq 2psna aapaoA af ua ua2aaqdo som

De landschrijver heeft inmiddels de schuiten van Hoogeveen en Ruinen ingelicht over de voortvluchtige Jonge Jan Mulder. Op 21 februari ontvangt hij een brief van de schulte van Ruinen. Hij heeft huiszoekingen verricht bij schoenmaker Jan Pieters Luggers, Jan Wessels, Jan Harms, Teunis Hendriks, de weduwe Niemeijer en Roelof Snijder. In het huis van laatstgenoemde hoort hij dat Jonge Jan Mulder na zijn vlucht uit Beilen in het huis van schoenmaker Luggers is geweest.

Tijdens de huiszoeking of direct erna heeft hij het huis van de schoenmaker verlaten.

De schulte vermoedt dat Jonge Jan Mul-

-pnAT uur a2uor 4-up waoulaan aungas aQ '119121.19A .191121UU90IIOS ap UBA spui lag fIg yoaq ruig pauw jo 2uppozsIng ap suopfu, •lsaama2 sT saa22nri ao3teuluaogas urn spui lag ui uollog Tin uprgn 14'7 ru aapinw uur 02uor lui) [iq lioog opulaou"slum urn smul log ui •aaprws ppoll ua aafputaw amnpam ap `s3llapuoH stunaj, `sularH uur `spssam uur `saa.22nri saapm uur aalfeuluaogos fjqumaaan ua2uppozsIng Biaug fill •uaugull urn aungas ap 'ren p!ag uaa fttl 32uenluo Frenagaj 'g do •aapinix uur o2uor a2nganinvoon ap .19A0 9.gag -a2uT uauutH ua uoana2ooH UBA uoungas ap spppTurry yaag aanftagospum aQ

der naar Ruinerwold of Koekange is gevlucht . Hij stuurt meteen een boodschapper naar deze dorpen om de jonge Beilenaar te laten arresteren. Maar ook in deze plaatsen blijft Jonge Jan Mulder onvindbaar.3) Zowel voor de gezagsdragers uit de 18e eeuw als voor de historicus in 1989 is Jonge Jan Mulder onvindbaar gebleven...

-G9aHr

werpers door het organiserende comité opgesteld.

Via een loting werd bepaald wie als eerste mocht gooien. De werpers kregen een stuk hout van ongeveer 50 cm. Met deze knuppel moest men (foto: het kistje, waarin fam. Brunsting) de kat zat, stukgooien. De man die de angstige kat uit de kist bevrijdde door de kist kapot te gooien, was de gelukkige winnaar. Of de kat in de kist ook weleens getroffen werd door de knuppel vertelt Volgens Harm Remmelt Brunsting niet Tiesing was het katknuppelen een van de wreedste volksvermaken. Omstreeks 1875 was dit al verboden. Maar uit de jeugdherinneringen van Remmelt Brunsting blijkt, dat het spel in Wij ster rond de eeuwwisseling nog werd gespeeld... De kat die men in de ton of kist gestopt had, kreeg als titel mee: de "oude heks". Mocht men er in de eerste ronde niet in slagen de kist kapot te gooien, dan werd de afstand tot de stellage verkort. Hij die de kist kapot gooide, waardoor de kat ontsnapte, had de eerste prijs gewonnen. Hij die vervolgens de

op suagpmon atP fiH .1.1011110M02 SPd alsaao op peg `autuusluo 1.e31 op aoopauum `amoo2 lodmi pp' ap aip f114 1..1031.19A 02-mals ap lol puelsju ap imam unp `uoloo.2 al lodull 1.spi ap uo2up ut 1.aul apuoa m.saaa op lu aa uaul lapow •„slpg apno„ op :aam jalil siu 2aani 'peg ldolsa2 lspi jo uol ap tit uoul all) lu-4 au ••-ppodso2 p.19A1 .lou 2ug -asspamnaa ap puoa aalsfim ui Tod lag lui) Wilg 2upsunag yoululaH urn ua2upouty -aagp2naf ap un auew •uapogaan jr lip SeM 9L8 -[ gspaalsulo -1,103IMILIOASMOA 91Sp99.1AA ap urn uaa uaiaddnipim laq sum 21gsau, wam sua2pA laiu 2umunag yaunuau uovan pddnu4 op aoop p.10M uoipala2 suaap/a 3po lspi op t.ri op jo Juuuuim a2pilinp2 ap sum `ualoo2 al lodeN ispj op noop appflanag 1.spi ap 1.1n Ten a2ps2ur ap aa) uuul aa •uamo2 `Tez irx ap (2uysunds .zuvj uguem. `ap.spi lag :onl) uaux isaotu pddruni azap layy tui og aaana2uo urn lnog 3inls uaa uo2a131 sdodaam aQ •uamo2 ltpoul alsaaa sIE eTm PIB2clect p.10M 2unoi U99 BíA - pplsa2do alituoa apualasure2ao lag Joop saadaam

DNIISNMIS EIHIAIWNH u-eA NáDNIMáNNIUHH •Ipagaspogos up Tin uil -papa2 agp uo2pA aam •lnagaspogos uaa ut ua2upauumagp2nof ufg liaozaan do ful J99.1113S T861-g861 Ualg ap ui '.19U1OUUBB /LIBUIJOUIU.M. SIU 411 9431.19M .1911-1 '.191.5rIM ut UOAOI 9191192 UCTZ apuoom ua oppai `f7861 genuuf oe uapaplano `e68T .1aq -taaldas g do uaioqa2 '2upsunag maululau NOS HCI NI LVM

ap U9p.19A1 ialatu 9g og •B3 urn puelsju uaa do •auuf uonlgau op uanog sua2uor .100A ppopaq sem pds pH .(21ijualal atz) p2psanag gum uated 09114 uossnl eng `purap uaa truu 2uullspi aQ •uomo2 al ap aoop uapfianag al `q.uz uol uaa ut atp Imivaa ulo gem pds uaa fIgauum `paaasTuu2aoa2 IsaajsmoA U99 uoaalsIum puoa P-Tem 016I lol 0681 u"Er °P uI

1-1989

.uana2a2Jaam Mi-papa' 2aoua2uu sc ua aids 4s)M aa '69L T lautumusIalpuanu! 4aolsl5 ap jaulois 1.aq uwe puaapuo s!"alipau 1.!p LIBA pnoqu! aa (,

ZZ

22

De inhoud van dit artikel is ontleend aan het archief van de Etstoel, inventarisnummer 9, 1759. De tekst van de gesprekken is nagenoeg letterlijk weergegeven.

It9A

In de jaren 1890 tot 1910 werd er rond Pinksteren een volksfeest georganiseerd, waarbij een spel was om een kat, die in een ton zat, te bevrijden door de kist kapot te gooien. De kist hing aan een draad, die tussen twee palen was bevestigd (zie tekening). Het spel was bedoeld voor jongens boven de achttien jaar. Op een afstand van ca. 20 à 25 meter werden de

3)

-02 913112 ^

KAT IN DE TON

u4s1fIsa «r 'D

Remmelt Brunsting, geboren op 8 september 1893, overleden 30 januari 1984, leefde en woonde zijn gehele leven in Wijster. Hier werkte hij als timmerman/ aannemer. In de jaren 1982-1984 schreef hij op verzoek zijn jeugdherinneringen in een schoolschrift. Hier volgen drie gedeelten uit dit schoolschrift.

•--uanaTqa2 auegpupalo aapinN uur e2uor sI 6861 ut snaTaomg ap aoon siu mnao agT ap vn saa2raps2uza2 ap .100A pmoz (c•arugpupkuo Jamt-1w uur 02uor yfgq uesTeuid azap ty )100 IREB1 *U9.191.S9.1.1U UOTRI al Igeuallag a2uof ap ulo uadaop azap auuu aaddelps -poog uaa uaolatu ;Hulp Mi • lgargna2 si a2uu)pom jo ppmaautrua aueu aap

JEUGDHERINNERINGEN van REMMELT BRUNSTING

G. J. Dijkstra

23

Cg

1-1989

saz oci .sum joappa31 uaa2 aalsfam lu aa arpulo `uouag ut sTerId .2ulliolsogoparrial. ap puon uopnlano 404 lu .gup apAn ap do . p.2aTa2 opuaappoq l.oq do uossmi uaa paan& `p.2a[a2 paom 33-pi ap ut )(Ui laq suaaomy .luaraqa2urr uopurg alarmz uapaam T ap luopuoa -110 uanog .uauug 4tn& JOUT pooplaq uapaam ap UBA uopurm au .uo.árapa uoosiad uapapano op urn sinq 1.N ap imam uainpuonr aaa3ulop ap suapfm, uapaam uauog UPA 311931 op UPA 110.104 ap -112A ua3plopi op s2uppIul S, ann g' .100A lep .100A.10 fiq ap.2aoz suanaj, .uopfllaano 3aq U2A uaop 03. 043t.2LIBE purls a)guaa2ang op Ciq arep aio uauag sanq -a3uaaula2 304 .12OU aals(am 4711.1BA UPT.0 annq ap dag `prq pia2aaa2 loo fzg sIV - ua)trul 3noqa3uo LIOA 4Spl U00 ualau uarem p110.20LILIOA alp faz saqaais tlnoquoann UBA uo4spi irasaaulU0.12M 4014 .uagalsact UBLU.10U11119 -sdaop ap [iq 3sppn ap urulannq ap lsootu uollalaanpuoa laq uN -ufiz a4 .270MUrr sauojra2aq op do ulo p2wouo24tn plug -mnoa uaa urn 'opruw doop uapaam `uop -uoom purlsje uadoi a4 laan uaa do °Ha ftz uaaIIV .ua2wou anan uaq ulo uoosiad uap -alaam) ap UBA UOINTOIJA U0 uopopmuirj lag 3loozaq do (aq 2111.2 3Too .u[az 01.2iZOMUPP sauojr.daq ap do un uaq faq ap.2Tpou 3SEEUJEEG 'LlapniaAo laq UBA a0ooti ap do uaq laIaraq ua s.2urT f!q uaanq ap urulannq alsreu aQ dnnq uapapano ap UBA STUOJB.I.20q op .100A )11.11013.100M -4UEIOA uaanq 045 0U trap apuouom uap -4zsioam UEE op UOIOM uop(iTiono 30q uN

massimadvanaa

aa ua srm jao31 ap faq faq ..100UUOM jo dan do 2upapTa apaaaliaan uaa aatuautaap uaa .100UUOM `4qaIza2 loom uaa pfalir SOM laH . urris alp aa Taqrs ap lam urrq op U2A do3i ap ua uoulo-4 a4 jamt op faq uzo bug -aopaq ap SOM 4ag .uoara a3 laam ua2oul -aanaprilla!ao ufiz uzo parrapapuoi maar uaa (UT paam aio purq ap ui 'artes uaa aoulaupop ap 290.1./ SUO.2I0A.10A '43100p -pullqa2 lsaaa paam aoulaupap .pirrd -aq noop apaoTon op p.10A1 .190M nu 31°0 .°22IMs ap UPA 103atu gg r og u‘oz do pia3sa2do UOULIOLU ap uapaam o3auloa4sooj laq .100G '1110r U01441400 ap uanoq UOUUOU.1 .100A IOCIS U00 .100M SOM 4Ip )100 *-110}104S9 42.2.20HA 404 aoop dc»i ufTz lam 4do4sa2 alreq uaa imam jan)tuaraci ap ui .jao)Tuari[ci uaa purip laq UPP áïuil nu .12-0111 '„uol ap ui 4031 ap„ fact sar apRozop uoarm 'preap ua uoted `°221101s oCI ..2rp3saaj ap UBA 4unda4 laq „uorisaurq„ laq SOM U0S2d 40K

NiáSVd Jam' NOVISaNVH ( T.s[aad apaama ap 2aant `UO2UBA 04 4SiM 40)1 04(IBUS4U0

d?ups-unds nauttuau Lam Mdyaspoyos py cpn apfnpvig

•

Na het overlijden waren de aan weerszijden wonende drie naaste buren verantwoordelijk voor de begrafenis van de overleden buur. De naaste buurman ging de buren bij langs en bracht hen op de hoogte van het overlijden. Daarnaast nodigde hij hen uit op de begrafenis aanwezig te zijn. Ook ging hij op bezoek bij familieleden en vrienden van de overleden persoon om hen uit te nodigen. Alleen zij die op een niet te lopen afstand woonden, werden door middel van een rouwbrief uitgenodigd om op de begrafenis aanwezig te zijn. Na het rondvertellen moest de buurman de lijkkist bij de dorpstimmerman bestellen. Het waren meestal kisten van vurenhout; slechts zij die vermogend waren lieten een kist van eikehout maken.

Als hij ook dit geregeld had, liep de buurman vanuit Wijster naar het gemeentehuis te Beilen om daar bij de Burgerlijke Stand aangifte te doen van het overlijden.

Tevens zorgde hij ervoor dat voor 12 uur `s middags de klokken van de toren van de kerk van Beilen werden geluid. Tijdens de donkere avonduren werd de lijkkist in het huis van de overleden persoon gedragen.

De wanden van de kist werden bekleed met wit linnen. Boven en rondom de kist werden zwarte banden aangebracht.

Alvorens het lijk in de kist werd gelegd, werd een kussen op het hoofdeinde gelegd.

Op de vijfde dag na het overlijden vond de teraardebestelling plaats in Beilen, omdat er in Wijster geen kerkhof was. De zes GEBRUIKEN RONDOM BEGRAFENISSEN

IAIOGN011Namirmaa9

tg-,2-

;•,2-44_

-1/v-0,1 "(pi

,4,020 •• ?

• cut' it to; • ‘,42-4.4-A •-rj• Jay •yee-e•x ne ,iy ed •-•1,047-2 -•-•,~ "-"11-- -d-tr-•," • ( yr 7/otor1m 1.1-•,27,-, to-1~1. <1,4 :1,2 11/ 24,34 4, "'2-a `‘E,-, 22, -nl 7 21' 7 279 3-<4.

7

trtt

• 2 C.,

.st 4917,2 '71'9 s-7; `17 ',2e •

~>

ry

:7 2

• /- ty- 24C.10,1{ty .2,3-7-a j ,•7-x0

3,/

Ja 0 {

ze,-

,riy- .1y-'n'," d eZ.1, 4••

•-t.£

1

(g.poop spaat janli op ua UPP14 ap SEM ularH suo2ToA .pua)iaq laan suo st `Ijooq urrq apop uaa jo op -wanai uaa .10A0 laq 2upsunag liaululau jo •- • - uaaalaomod laq S2M cup ••••ua2risa2jr SBM irruluaa aa do)1 ap sar ua uaanp annnutpapur Tam 312OULIOAS3HOA lap arp `ful lapgas 'am .2upsunag lioultuan aialaan `.2aarli iaulaumap a5Ha pfal ioanaoH .urris al J1 aa UB011 op LIOA do)T ap aio ap.2ruis ui pul

Met Pasen was het "haneslaon" het hoogtepunt van de feestdag. De stellage, palen en draad, waren dezelfde als bij "de kat in de ton", maar nu hing aan het draad een bijenkorf. In de bijenkorf werd een haan gestopt met zijn kop door het vlieggat gestoken. Ook dit was weer een spel voor mannen boven de achttien jaar. Door het feestcomité werden de mannen opgesteld op zo'n 20 à 25 meter van de stellage. Ook nu weer werd de volgorde door loting bepaald. Elke deelnemer werd eerst geblinddoekt. Vervolgens kreeg de deelnemer een sabel in de hand en werd hij een aantal keren rondgedraaid om zijn oriëntatievermogen kwijt te raken. Het was de bedoeling om bij de korf te komen en de kop van de haan met de sabel er af te slaan.

Het was altijd een mooi gezicht, wanneer een deelnemer een verkeerde richting op liep of wanneer hij bij de korf was en er HANESLAON MET PASEN

ontsnapte kat wist te vangen, kreeg de tweede prijs.')

Bladzijde uit het schoolschrift van Remmelt Brunsting Olon,

3i

niet in slaagde om de kop van de haan er af te slaan. Hoeveel tijd elke deelnemer kreeg, vertelt Remmelt Brunsting niet.

Wel schrijft hij, dat dit volksvermaak wel anderhalf uur kon duren en als de kop er eenmaal was afgeslagen.... dan was het potverteren....

Of Remmelt Brunsting het over een levende of een dode haan heeft, is ons niet bekend. Volgens Harm Tiesing was de haan in de korf reeds dood.2)

Het meel werd vervolgens naar de bakker gebracht, die er broden voor het begrafenismaal van bakte.

Over de plaats waar de lijkkist werd opgesteld, is ook een overlevering bewaard ge bleven. Mevr. Bergmans-Beins in de NDVA, 1941, p. 89: "Doe mien vaoder verstorven is, doe wuer d'kist op deel zet unner 't balkenslop, dat heurde zoo en an weerszieden van d'baander hung 'n wit laken."

Op de dag van de begrafenis kwamen de buren helpen, de vrouwen bij het bereiden van de maaltijd, de mannen bij het opstellen van de tafels en het graven van het graf.

De weg naar de begraafplaats lag vast en had de benaming "reeweg". Na de teraardebestelling volgde een "liekpreek", waarna de begrafenismaaltijd volgde. Die bestond uit dikke erwtensoep met mosterd, peper en boter, rijstebrij, die royaal van boter en suiker was voorzien, en tenslotte brood met ham.

Aanvankelijk dronk men bier bij deze maaltijd. Maar door de belasting op bier, door het verdwijnen van veel plaatselijke bierbrouwerijen en door ingrijpen van de overheid naar aanleiding van teveel alcoholgebruik bij de begrafenissen verdween dit gebruik al in de 18e eeuw.

Op het einde van de 19e eeuw behoorden ook de begrafenismaaltijden tot het verleden. Na de begrafenis dronk men alleen nog koffie en kreeg men daarbij brood met ham, of een koek.

Tot zover de begrafenisgebruiken in Zuidoost-Drenthe. In Zuidwest-Drenthe waren nog al wat andere gewoonten in gebruik. Zo werden de naaste buren al aan het sterfbed gehaald, voordat de dood was ingetreden. Zij waren dus getuige van het

lag urn a2trila2 snp uarem CIZ •uapadlo.2-1n SEM poop ap lupdoon `pferga.2 pacudols 4014 UEE ju uaing alsrru ap uopdam oz •Itnag -02 ut ua4uooma2 adapur Tem ju .lou uarem atnuaiG-lsampInz uj .agluam-lsoopmz ut ua3uniga2s!uajud2aq ap JOAOZ uaa jo `ureq lam poodg ligdrup uatu .2aani ua aujo)1.2ou uaaffr 119111 31uoap sIuojra2aq ap rN •uop -apan g.ol uapfilterutsuojra2aci ap 1(:)o uapioogag mnaa 061 ap 112A apUp lag do •mnaa 081 ap -11! ju 3unago2dip raampaan uassptased2aq ap ri[ci 31-trucia.2ioq -oair iaanal IteA .2-Inmaiurr JEEU piaLjdano ap UPA uadrydu! doop ua uapamnodgiam aggaslurid 199A UBA 119114Mp.19A 1911 doop `aam do .2u9sriaq ap doop IEEW :pfpw-eul azap Ctq Jalci ualu Ituodp 3ifga)lurnurv •turq lam pooaq op.oisua ua `uazioon SEM da)p[ns ua ialog ITEA ternod aq3 `fpgalsria `ialog ua iadad `paalsout g.atu daosualmia a3pup kin puols -aq aiq •agion pfprertusuairi2aq ap EU -.MEM `„)laaddNag„ uaa ap2ion 2umalsagap -aredal. op EN •„.2annaai„ .2untreuag ap peg ua 4SBA .221 sweidyerd2aq ap .1E2U .29A1 OG UBA 11BAB.1.2 lag 110 sjap]. ap UEA 1.12.1.2 liMalsd° lag (iq uauurut op 'p finertu ap urn uomadaq log ftq uomnoan ap `uacgag uaing op UOILIBM31 sptaird2aq ap urn .gup ap d0 ,,•uo3im dim u, 2unq Japurrelp UBA uopozsdaam ur ua ooi apanatoup `doisua31 Iuq douun 4az jaap do jsnj,p danm aop `s!

U9A.101.S.IOA doporn 110-11U 90G„ :68 'd '1176T VAGN oP ut stnag-stretu2dag •Inapy •uanaiq a2 par- mati 21.1i.10A0p9A0 uaa -.a2do p.18M 1.SI3131fll ap .IPEM SIEEKI op .10A0 •apteg UPA fEEIUSIU -aird2oci dag .100A uapoaq aa alp `Igariga.2 tawq ap .122U SU92I0A.19A p.19M Mali/ 4°H

C.H. Edelman: Harm Tiesing: Over landbouw en Volksleven in Drenthe, deel II. p. 257 2 ) Ibidem .') Zie ook: "Naar de Groeve". '„9./190ID ai) xerN„ :400 aTz

wel:51I (7 L93 'd 'II P013 `tiluaaG ut uaAals-slloA ua A1110qp-UUl JOAO :21.1!Sau ULT H :umulapa •14.0 (T

H. L. G. Schuur

inngos

•H

werden de klokken geluid.3)

(,•pnga.2 uw)Jopi ap uapaam

1-1989 24

17g

Naar de groeve (of: groove) heeft zowel de betekenis van "de begrafenis" als ook "de begrafenismaaltijd". Als iemand was overleden, werden de naaste buren op de hoogte gesteld. Zij moesten dan de verdere buren en familieleden op de hoogte brengen. De lijst met namen aan wie het sterfgeval bekend moest worden gemaakt, en van personen die mede voor de begrafenis moesten worden uitgenodigd, werd een groeveceel genoemd.

Na de komst van de buren en verdere familieleden werd in de avonduren begonnen met het afleggen van de overleden persoon. De naaste buur moest als eerste beginnen.

Op de dag van het overlijden had de timmerman al de opdracht gekregen om een lijkkist te timmeren. Soms bracht men hem hiervoor de "huusholdplanken". Dit waren eiken planken die men in voorraad had voor de vervaardiging van de doodkist. "Huushold" betekent hier "doodenhout" of "doodkist" Volgens een overlevering was het eerste, waarvoor een jonggehuwd paar zorgde, het bijeenbrengen van de nodige eiken planken, die in de toekomst voor de lijkkist gebruikt konden worden.

Ook bracht men graan naar de molenaar.

'.EGELIaIOLU ap .1PEU UPP.1.2 uaut lqoudg 3Too . uapiom uopuo3i pitnacia2 g.sppirg ap .100A 1SU1031 ap ut alp `uourId ua)Ha 02-Tou ap 1 - 12A ua2uadquoarTgl.aq `ap2doz drud pmnq -0.22uof uaa dO0A.12215A `945.1a9 1.0q SEM .21111.1 -0A01110A0 uaa sua210A •„lspipoop„ Jo „lnog -uapoop„ dam lu~laq „piogsnnH„ -poop ap UPA .21.1-1.2ip.EEPA.19A op .100A prg peradoon ut rom atp ualiurid ua3iTa UOIEM no •„ua3luridpiogsnng„ ap doondam mag uaul 4garaq sufos •uadotuunl lsmfg uaa tuo ua2a.nia2 nprapdo ap ju uurtaart -U1.11 ap peg uopfgdano lag UPA .gup ap d0 •uauut2aq alsaaa ste lsaoul anng olsrru au •uoosaad uopaidano ap 112A uo22aur Catj dam uau -uo2aq uaanpuonr ap ut pdam uapaiagnu uI adapdan ua uoanq ap UBA 1S1U031 op EN . pulaoua2 I8BDOA.00.,d uaa pdam `p2Ipoua2nn uoptom ualsoalu sntayea2aq op .100A apart alp uouosdad UPA U0 4grrula2 uapaom lsoout pualaq Trna.2 -jams joq ayn 1122 UOUIEU faut lsrg au •ua.2 -uadg al2ooti ap do uapoiamturj ua uaang adapaan ap urp ualsaolu CIZ •pm.so2 al2oog op do uodnq alseru ap uopiam `uapot -llano SEM purula! sw .„pfmr-ruIsIuojra.2og ap„ 3100 S12 „s!uojr.1.2aq op„ UPA sTuagewq ap iamoz gaag (anoo.12 :jo) 9A90.1.2 ap -MEN

NAAR DE GROEVE....

**•*HANOID HG IIVVN

- ainuada un ua2nndqa5szu -ojiidaq ap dDDLI ppoza5 innwiani apuvuls -aq ap uz sz 5uz]sundg zaututau won VOL? -uzdauuzdaup5nar ap VOO 5uzpza1uuu -'00N Naar aanleiding van de jeugdherinneringen van Remmelt Brunsting is in de bestaande literatuur gezocht naar de begrafenisgebruiken in Drenthe. buren, de voorman en vijf dragers, verzorgden de begrafenis. De lijkkist kwam op een boerenwagen op een bos stro te staan. De wagen werd meestal getrokken door een paard. Maar ook hier gold weer, dat wanneer men het iets beter had de kar door twee paarden werd getrokken. Als men uit de kerk naar het kerkhof liep,

'dag jotplia IBEU 31.1a31 ap jm uout sw •uawi4a.2 piOM uaparrd aamj doop dmj ap pin dalaq sjat g.ag ualu daauurm Tep `aaam pio.2 datq "ren .pierd uaa doop ua)plo4a.2 felsoatu imam UO.EM aQ .urrls al oals soq uaa do ua.2rinuadaoci uaa do UIPM31 4Si31314I aG •sTuasei2aq ap uap2doz -aan `sda2rap jfIn 110 UEL11.100A ap `uaing

25

2Z

1-1989 (sog-avl .s :op]) mnaa dog ap uafflacnyli7

Lijkwagen uit de 20e eeuw (foto: B. Tattje-Bos) Rouwtijd De rouwtijd werd bepaald naar de graad van verwantschap tot de overledene. Voor ouders, kinderen en echtgenoten was de rouwperiode een jaar en zes weken. Voor broers en zusters een half jaar, voor ooms en tantes drie maanden en voor neven en nichten zes weken.

De mannen droegen in de rouwperiode een

uaa apo-padnknoa op ut ua2aalp uouu-e-a! au -110119M SOZ ualtia!u ua 110A011 .100A 119 uapuretu aup S911.1"e4 119 SLUW .zoon `arerneq uaa sialsrtz uo saga!!! .100A .uo)lank saz ua IBPr uaa apouadnknoi ap sem ualoua.214oa ua ualapupi `siapno JooA •auapauono ap 4o4 c121.10SVIBAAJOA LIUA per.L2 ap arru piredoq paann pfpnikno.1 au p rpmnoll bovendien "roggens" (= broodjes gebakken van de bloem van roggemeel) en tenslotte met tarwemeel en beschuit gekookt bier, waarbij "roggens" en beschuit werden opgediend.

Bovendien kende men in deze streek het gebruik van "ketelschrappen". Arme mensen mochten de resten uit de rijstebrijketel halen.

Daarnaast hield men ook nog een tweede maaltijd, de "nao-groeve". Deze maaltijd was bestemd voor de mensen die de eerste dag niet aan de maaltijd hadden mogen deelnemen.

'119111011109p ua2ow uapprq pfpierul ap uur laTu .2-ep ap alp 110SUalli ap .100A plualsact som pfnierui azou -„anoo.I.2-oru„ op `pfnirrul apaanki. uaa Zou )100 uam pialfq 1SrriLer-eG '119f011 -fucialsf!.1 ap 4!n ualsaa ap ual.qaoul uas -uaul away .„uaddrallosia4a„ urn )llnicia.2 laq 1aaals azap ut UOUI apue-51 umpuanog .puo!pa.2 -do uapaann 9.!miosaq ua „sua.22oa„ fleur-enk `Jam pioinia2 l!rtqasaq uo iaatuannarl 4aul ua (1o0111022(11 urn Luaoiq ap -urn ualpiecia2 safpooact =) „sua220.1„ uoTpuanoci

sterven. Bij het afleggen maakte de oudste aanwezige een aanvang en niet de naaste buur.

Verder waren de vier naaste buren verplicht het sterfgeval te melden aan de familieleden in de gemeente en moesten de overige zes naburige families - ter weerszijden van het sterfhuis drie - de "groeveneuger" bekostigen. Deze moest het overlijden aan de verst verwijderde familieleden en bekenden vertellen.

Wat betreft de lijkwagen nog het volgende: De vier buren schoven de kist van achteren op de wagen; tussen de wagenladders en de kist werd de ruimte aangevuld met wat bossen stro, waarna het doodskleed over de kist werd gespreid.

De naaste vrouwelijke bloedverwanten namen op de kist of op de wagenplank plaats met een mantel over het hoofd. Een vrouw die zwanger was mocht niet op de lijkwagen plaats nemen, al was het ook de vrouw van de overledene.

De begrafenismaaltijd verschilde ook. In Zuidwest-Drenthe bestond die uit aardappelen met boter en stokvis, vervolgens rijstebrij met boter en bruine suiker en

ua Ja)Hns aumaq ua aolog fIagalsf!„! sua2ionaan `spolols ua lavet ;aul uoiod -deparr 4-!n alp puolsaq alpualu-lsomp!nz ui -)loo apnasaan pfnieruis-!uojadact au .auopouano op 1112A A1.110.1A ap 3loo 4a-Li sem ir `uoulau sTerid uo2-enk-g!i ap do 1.a!u sem .1a2unmz atp nkrtoJn uaa .moot! 4011 .19A0 uaa looi Sl2U1d 3fIreiclua2um op do jo 4s-pi op do ualuru ualurikkaanpoom olfiankno.ln alsem! au .p!aidso2 imam ap JOAO poog spoop nati BILIUBM uossoci lou! pinna2u-r-e op imam 4spi op ua saappriuo.2-enn ap uossni. tua2-enk ap do ua.!

-94.11D2 112A 1Spi ap uanoqas uo.mq .10iA aG :opuo2ion .lou uaárnnif!! ap ljaaloq 4-em .uollavon uopualiaci ua uopoiafflurej apJapf!maan 1S.19A op ure uapf!uono laq lsoom azau -ua2!lso-laq „.1a2nouanaal2„ op - oup smgiaals laq urn uopf!zsaoom aal - sa!!!urej a2I.Incteu saz a2uono op ualsoom ua aluaaulag ap ui uopoiomum op uur uopiatu irno.ápos 4ati lqa!id -.19A ~nol 94SUEll .19-1A op 119.12M aapaaA als-eru op 119 2UrAffer 1109 02120M1122 alspno ap apirrul uo22aur 40-14 fzg .uonaals

G. J. Dijkstra

Jan, Lukas en Roelof Hulzebosch. De volgende panden zijn (soms met enige moeite) te herkennen: v.l.n.r. Hulzebosch, Klooster, café Werndly, Arend Koning, Martinus Koning en Jan Hidding. a) Wij willen graag weten of het genoemde jaartal enigszins klopt. b) Wie is in het bezit van nog niet gepubliceerde foto's uit die tijd?

ápf?] an3 cpn s‘olof apdaamqnda. .hou unn yzaq si anyt (q .1dovi su?zs5ma inponf aptuaoua5 pil jo uaprri s?191).15 uanun fut (n .5u?ppyi urne ua J'uvloy sniqpnpg Wumoy puadv riCipudam ajno `dasoolx `vosoqazinki :uaitua2iday (apaout a5pla pul smos) uapund apua5lon aa .vasogaziny lopon ua 51321n7 'vn?

(foto: Wim Bakker)

(da2R1ng wij :ool)

- 21JONILLN112HI

2ULLSPIAI NI DJ111

'.1'117 . n uadasod appnq '111121 f1E1 '21DS0(132771H avvitof ap 21D(1 appnqsdoznias ap (02 ua?z oloj ap do -.á'umput a21fnasanq u?1,1M:ly .a] 'arnda.divvindar ap do ]2innulafY 0161- s21aa4suto si °pf apunnpuanog

1-1989

T *-9

9g

26

De hier vermelde gegevens zijn ontleend aan: H. Hadderingh en B. Veenstra: Drents Woordenboek, Schiedam, 1979, p. 106-107, 127 en 232.

C.H. Edelman: Harm Tiesing over Landbouw en Volksleven in Drenthe, deel II, p. 201 I0g 'd `Mooi) `alpua.IG ut uanais-IlloA ua muoci -pael .10A0 .21USOiLl, MICH :UPLUppá 'H•D

Bovenstaande foto is omstreeks 1910 gemaakt op de Bruntingerweg te Wijster.

Wij kijken in westelijke richting. Op de foto zien wij de schaapskudde van de familie Hulzebosch. Bij hun kudde poseren v.l.n.r.

die geheel of gedeeltelijk met zwarte stof overtrokken was. Ook de stiften van de oorijzers waren in de rouwtijd overtrokken met zwarte stof.

•323 110 ai `LOT-90I '6L61 `urepallos `)iaoctuapJoom sluaaQ :BalsuaaA g ua 4 upopp2H .14 :Irae puoopuo ufiz suana2o2 apTounaA aam aa

`pjooti 4aq do JazfTioo lag uaAoq pool{ uaa UOUNDSJOA UOM latu paapta2 liemz -noin aQ .opau3To3i al.12/sAZ uaa 4ad urn{ UE2 apfTzdaltuq1ag. felsoaul uarpuoz apua2ion ap do siv suaTe.doci ap ftq Tamoz uo.2ooip uopoiomum aggauumu alupisnion-su-law •31.1031 Op ut poog azap 30W UOULIPUI op UOUOLIDS.10A uapfgaaAo Tag VU ua2ppuoz alsioa op do - uopuoc0 poog ap ulo jotplaall Tol{ UVA 1104 -upaA lag fIct paam ua .2na ap IOA0 opfp -.12MZ op .21.1114 3g-qa3fireAurv •LIOA.01110 JOIS oiapue uoo Jo ap4z 94.12MZ 301U `poog a2o-LI uaa ua 450A ua 31Boact 'ser asuoyi al.remz

DE BRUNTINGERWEG IN WIJSTER

.jols olipmz lam uo)plo.rpaAo pfgmnoa ap ut uarem siazfpoo op UVA 110119s ap )100 *Slim ualpio.piaAo jols opemz 4aul iag.ioapa.2 jo ioaqa.2 alp

zwarte lakense jas, broek en vest en een hoge hoed, met zwarte zijde of een andere stof omgeven. Aanvankelijk hing de zwarte zijde over de rug en werd bij het verlaten van het kerkhof om de hoed gebonden.

Op de eerste zondagen na het overlijden verschenen de mannen met deze hoed in de kerk.

Niet-naverwante mannelijke familieleden droegen zowel bij de begrafenis als op de volgende zondagen meestal ter linkerzijde aan hun pet een zwarte kokarde. De vrouwen verschenen in het zwart gekleed met een hoed boven het oorijzer op het hoofd,

Het is niet geheel bekend waar deze boerderijen staan of gestaan hebben.

Wie kan ons aan informatie helpen?

uadiay am3uuolu7 Vvv suo uvq a! jg. .uaqqay uvulsa., jo uuup ugmapdaoq azap dDDO7 puaalaq laaya5 lam s? dag

Wie kan inlichtingen geven over deze foto?

Waar is deze genomen en wie zijn de personen. รกl401 azap dan() uaaa2 ua5uzlyanu?1,1122/

- uauosdad ap urn' aun ua uatuoua2 azap .113DM

Lg

1-1989

27

28

1-1989

8g

NgligtE 'ma ‘21Furioll

HOLTHE, gein. BEELEN

Bij de melkfabriek van de familie Veenhoven te Holthe. Van links naar rechts zijn zichtbaar: Albert Dolfing, Laurens Stadman, Willem Jansen, Hendrik Aling, Bart

pDff r,'2127"; 2ndpuari `uasunp Luanmit `1113U1 -pms svadnv7 `.vgioa paqw ...innwya!z uf!z. sppad ..M1311 S212127 1113A "aipion-oyuaaA amiunj ap una yamqnpflaut ap

op,j azap do vauosdad ap daao na alyamqnjwaut pip daao uanai& apnvidop? daad' uw/ a2J .211314S U17373.1 .pep -100(1 alp afp.8110f ua had ap laza LIDZU ap 1.11'22' puay -aquo .1nnp pdund pip .Loon and `joydapoo s2pnn7 ua (8umadodnap ap v2 zomp uapiaq) spD uaminp aloua.á'ppa na vaaoyuaoA

Nogmaals de melkfabriek, gezien in de richting van Beilen. Het eerste pand is nog aanwezig (huisnr. 62, het tweede pand links is de voormalige melkfabriek (huisnr.

61) en de boerderij in het midden van de foto is verdwenen. De Boerderij rechts is vermoedelijk huisnr. 2. Ook hier geldt weer: wie kan meer informatie geven?

ávaaad aifflutdojul daaw uny aim :dam lpps? da!y yoo .g -dusmy yfippaoludan s2 snaai fmapdaog aa .vavampdaa s2 apj ap 2113(1 vapppu pip 'a7 fmapdaoq ap va (19

-dusmy) 2iamqnpliau7 annutdooa ap si syun puod apaarn] pi `g9 .dusmtp 52zaaTunn pund apdaa .dag .7,1312aff 1113(1 521211p2.1 ap u? ua!za' ‘21d2.1q73Pildli7 ap S719797LION 1.1s7

FOTO'S uit HOLTHE

Veenhoven en echtgenote Jantien Gils (beiden staan in de deuropening) en Luuks Oosterhof, die voor het paard staat. Onbekend zijn de man met de pet en het jongetje die voor het raam staan. Wie kan meer informatie geven over het melkfabriekje en over de personen op deze foto?

2-H170H 1?71 S1,010g

1-1989 Huishoudelijke vergadering

fflugapeffidan anfnapnogsgtH

Voorafgaand aan de lezing op 7 december 1989 wordt een ledenvergadering georganiseerd, waarin o.a. de statuten en het huishoudelijk reglement worden besproken. U ontvangt hiervoor nog een uitnodiging.

Jaununu-utuatu,

•ua2urnluo n U2A Uare14.19A Sfe remdal.rux-oloi I9MOZ UW1~ apuatuo3i ap In am UOIITM 2wed0 •uanag antaaura2 ap ut uadiop ap TICA 2Tnprianaq ap luels iwealuao -uaufmasaan ual.wi 94 JOILIUMU uuzagl uaa plu u12acuudde para um .100A gag mals amirpaa aG

Thema-nummer

De redaktie stelt zich voor om eind april/begin mei een themanummer te laten verschijnen. Centraal staat de bevrijding van de dorpen in de gemeente Beilen. Graag willen we in de komende weken zowel foto-materiaal als verhalen van u ontvangen.

•21.112!poul.In uaa Zou „mondmg 4.9unn4uo fl .uayudsaq uapaom lualuagad lifflapnoLisp-ni

lag Tra uaytTel.s ap •wo u!awenk `pdaasnre.2doe.9 2uTaapu2danuapai

U99 lpaom 6861 .lacguaaap L do 21nzai ap uwe puwe2sedooA

De leden ontvangen voor elk van deze activiteiten een aparte uitnodiging.

•21g.9IpoulIn al...redu U99 1.194IOVAnDB azap UBA1119 .100A ua2u-enluo uapai aG •uatelgooH al unulueas2upauumaii uwe )iaozag :0661

3 mei 1990: Bezoek aan herinneringscentrum te Hooghalen.

•)idoci -dalsamdurgliva2u1ialLionin lag UBA Irer451:110 4aH :ddankaapuo uasinad •EI .sap doop uairtgooll al 2inzari :0661 Ideeui L

7 maart 1990: Lezing te Hooghalen door drs. B. Prinsen Onderwerp: Het ontstaan van het vluchtelingenkampWesterbork.

alusirepos-iweuonuu ua dil-n.1.1041nm :ddamdapuo .2daciaan •g•d •sap doop uallag al 2uga7 :0661 !.1211.1€193 I

1 februari 1990: Lezing te Beilen door drs. P.E. Herberg Onderwerp: Winterhulp en nationaal-socialisme

Terump.rmuoH i.saifigun 1.aH :ddankaapuo ueurdoom •D sip doop uaiiag al.2uiza7 :686T INtua39P L

:ualiannpou 'uafflugal

Lezingen, activiteiten:

7 december 1989: Lezing te Beilen door drs. G. Koopman Onderwerp: Het Linthorst Homankanaal.

AANKONDIGINGEN

NRDNIDICINO~

T. L. Kroes Hijkerweg 19, 9411 LS Beilen tel. 05930-3382

gs -02690

u°Haff sZ TH76 '61 2am1931f1H sao.rm •I

Pinksterbloem 42 Hoofdstraat 17 `t Spiek 11 Brinkkampen 37 Esweg 75 Nieuwe Es 10 Westeinde 43

9411 CH Beilen 9414 AA Hooghalen 9411 KX Beilen 9417 TC Spier 9411 AC Beilen 9418 PS Wijster 9415 PH Hijken

te1.05930-4826 te1.05939-478 te1.05930-2698 te1.05936-694 te1.05930-5991 te1.05936-412 te1.05930-3475

9Ln-02690'I04 uaggl Hd 91T76 g W99690'104 -104s4M Sd 81t6 1669-02620'104 "IPS OV 11176 1769-92690104 JoIdS JZ LiT76 8698-02690.194 "I"Pa 301 TH76 8Lf7-62690.104 uaim.gooH VV T7-u76 9g8f7-02690.194 uallail HD TIT76

2t7 aPuMsaM OT SH amnaIN 9L 2amsa uadure3piu-pg )19IdS LT lweal.spjooH Tuaoicidals3ium

:aiprepaipuig

Eindredaktie:

in alfabetische volgorde G. J. Dijkstra L. Kinds D. J. Rosenberg A. Rutgers-Gerrits G. Schuringa-Terpstra H. L. G. Schuur B. Tattje-Bos

sog-arn-ei •H arrraiog •D •ri •H ral.sddajrn.gu dn-gas •D svada0-saa2Ing •v 2iaquasou .G spul-N -r1 ags)IfICE T apdaion atiosnaciejfe ui

:uallag awaawao ffluifflivaaaA agaspolsm ann;sag

Bestuur Historische Vereniging Gemeente Beilen:

Het huidige gemeentehuis aan de Raadhuisstraat.

j73 nijg s ptypu D ap uvv smijavlaaula, aรก'n32ny dag .splyaluanuag uarrinoqJan

Maquette van het te verbouwen gemeentehuis.

1-1989

upa ananbvpi