GROENPLAN DESIDERIUS
2012 - 2013: Groenplan Desiderius Dick van der Moolen Casimir Slui Luuk de Boer Jeroen van Hove Raymond Spinnewijn 2011: Plan D, de groene ader door Rotterdam Dick van der Moolen Luuk de Boer
Groenplan Desiderius Watertorenweg 336 3063HA Rotterdam groenplandesiderius@live.nl www.facebook.com/Groenplandesiderius www.twitter.com/@plandesiderius
Rotterdam, 14 februari 2013
Zoektermen: groenplan desiderius, plan d, centrum rotterdam, vergroening, recreatie, speelweide, groene ader, delftsevaart, stadsinitiatief, cultuur, broedgebied Copyright Š 2012-2013 Groenplan Desiderius Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
2
Plangebied Bij de Laurenskerk In Rotterdam op het Grotekerkplein, staat het standbeeld van Desiderius Erasmus, humanist en filosoof. Aan de voeten van Desiderius ligt het levenloze grauwe water van de Delftsevaart, het Hang en de Steigersgracht, waar vandaag de dag niets…. maar dan ook niets gebeurt. Er kunnen geen boten meer doorvaren en men kan er ook niet echt langs lopen, omdat het merendeel van de winkels aan de Korte Hoogstraat, de Hoogstraat en de Westewagenstraat hun magazijningang aan de achterzijde, richting water heeft. Volgen we het water naar het Noorden richting Haagseveer en naar het Oosten richting Stokviswater en Lombardkade, dan zien we hier langs één oever terraswoningen. Maar zelfs de privéterrassen lijken zich af te keren van het stilstaande wateroppervlak, dat geen enkele meerwaarde kent dan waterberging te zijn voor de regenbuien, die boven de Stadsdriehoek vallen.
Stokviswater
Hang
Steiger
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
3
Randvoorwaarden Investeren in duurzame groei Al enkele jaren pleit wethouder Karakus in vele publicaties voor een aantrekkelijke binnenstad, waar wonen en vrije tijd op een plezierige manier samen komen. Hij sluit hiermee aan bij het motto van Rotterdam: een schone, groene en gezonde stad, waarin duurzaamheid bijdraagt aan een sterke economie. Om dit motto tastbaar te maken en op volle kracht af te kunnen koersen op het predikaat ‘groene gemeente’ heeft het Rotterdamse college van Burgemeester en Wethouders zichzelf 10 doelen gesteld. Stadsinitiatief Groenplan Desiderius levert een wezenlijke bijdrage aan het bereiken van een groot deel van die doelen door: • • • • • •
het bevorderen van duurzame gebiedsontwikkeling; het groener maken van de stad; het voorbereiden op de gevolgen van de klimaatverandering; het verminderen van CO2-uitstoot; het bevorderen van schone lucht; het integreren van duurzaamheid in onderwijs.
Het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, als beheerder van de watergebieden, ziet er op toe dat de waterbergingscapaciteit in de Stadsdriehoek gewaarborgd blijft.
Delftsevaart
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
4
Historie Groenplan Desiderius vertelt het verhaal van de Stad Begin 14e eeuw is de Rotterdamse aftakking van de Schie gegraven: de Delftse Vaart. Hierdoor kreeg de binnenvaart een rechtstreekse verbinding met de Nieuwe Maas en werd het achterland ontsloten.
Tussen 1600 en 1700 was Rotterdam een van de snelst groeiende steden van de Republiek der Nederlanden. Na de val van Antwerpen in 1585 namen handel en scheepvaart in grote mate toe in Rotterdam, waardoor de stad explosief groeide.
Om de vele schepen en handelsactiviteiten te kunnen herbergen werd ten zuiden van de Blaak een stadsuitbreiding gerealiseerd: de Waterstad. De oude stad was inmiddels volgebouwd, en Delftsevaart en Steiger werden druk bevaren routes.
1350
1585
1620
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
5
Functiewijziging Begin 20e eeuw waren alle waterwegen nog intact. Door de opkomst van het wegtransport verloren de waterwegen langzaam hun functie.
Na het bombardement is men verder gegaan met de demping van de waterwegen in de binnenstad volgens het wederopbouwplan van Van Traa. De directe verbinding met de Nieuwe Maas werd verbroken toen ook Blaak werd gedempd. De Delfste vaart behoudt sinds die tijd alleen de functie van waterberging.
Haagseveer, 1900
Delftsevaart richting Hoogstraat, 1900
1900
Steiger vanaf Blaak, 1900
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
1946
Groenplan Desiderius
6
Groenplan Desiderius “Bijna iedereen weet dat, maar niet iedereen komt op de gedachte” heeft Erasmus zelf ooit de Griekse filosoof Epicureus geciteerd.
Fase 3
Oude waterwegen, die al jaren hebben liggen wachten op herwaardering, kunnen zomaar worden omgetoverd in het visitekaartje van Rotterdam als het gaat om duurzame gebiedsontwikkeling en het aantrekkelijk maken van de binnenstad.
“
De aanwezigheid van de waterstructuur is uitermate geschikt om te verweven met groene oevers. Hierdoor wordt het mogelijk om langs het groen blauwe lint op allerlei wijzen te recreëren en ontstaat een plezierige wandelroute. In het hele plangebied verloopt het verschil van kadehoogte ten opzichte van het waterpeil: Lombardkade, Stokviswater en Haagseveer kennen een hoogteverschil van 0,7 m. Via de Delftsevaart, met een verschil van 1 m, tot en met Hang en Steigersgracht, loopt de kadehoogte op naar 3 m; het niveau van de oorspronkelijke dam in de Rotte. Het plan is zo ontworpen, dat onder de bruggen door, de Steigersgracht via een wandelroute in verbinding blijft met het Hang en de Delftsevaart. Deze hoogteverschillen en de kruisingen met de Meent en de Hoogstraat maken het mogelijk om drie deelgebieden te onderscheiden. Fase 1: Delftsevaart - cultuur voor iedereen
Fase 1
Fase 2: Hang en Steiger - ligweide en educatie Fase 3: Haagseveer en Stokviswater - stilte- en broedgebied Binnen de spelregels van het Stadsinitiaitef 2012-2013 kan fase 1 gerealiseerd worden. De ‘drager’ voor fase 2 en 3 is aanwezig. Afhankelijk van de budgetruimte van de gemeente Rotterdam kan de uitwerking daarvan parallel of volgtijdig aan fase 1 ter hand genomen worden.
Fase 2
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
7
Plan in vogelvlucht Er is één leidende restrictie in dit watergebied: er mag niets drijvend op of, buiten de bestaande kades, in het water worden gebouwd, want dat tast de waterbergingscapaciteit aan. Als antwoord hierop zijn groene oevers ontworpen op betonnen plateaus, die op palen rusten. Zo blijft de voorgeschreven marge van het waterbergingspeil op orde. De plateaus volgen de hoogten van de kademuren en worden ingericht met thema’s, die een organische interactie aangaan met de aanwezige functies langs de waterweg. De hele ader wordt zó nieuw leven ingeblazen, waar het recreëren en een gezondere woonomgeving hand in hand gaan.
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
8
Fase 1 - Delftsevaart Cultuur voor iedereen Ter hoogte van het Grotekerkplein wordt een publiekstribune ge誰ntegreerd in de oeverplateaus, waardoor het reeds aanwezige muziek- en theaterpodium naar twee kanten toe gebruikt kan worden. Verderop bij Dudok komt een terras aan het water, waar al van de eerste zonnestralen genoten kan worden. Beelden die we kennen van andere oude binnensteden in Nederland.
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
9
Fase 1 - Delftsevaart
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
10
Fase 2 - Hang & Steiger Ligweide en educatie Aandachtstrekker in dit gebied vormt de groene speelweide voor jong en oud, die zich boven het water verheft. Samen met de nabijgelegen basisscholen kunnen educatieprojecten worden opgezet om de kinderen in hartje stad kennis te laten maken met natuurlijke elementen: dieren aaien en eendjes voeren, met bootjes spelen en vissen aan de waterkant. Daarnaast kenmerkt het gebied zich door een grote ligweide met veel bomen, waarlangs een wandelroute is gesitueerd. Hiermee sluiten we aan bij beelden zoals we die kennen van het Vroesenpark, het park bij de Euromast en de singels.
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
11
Fase 2 - Hang & Steiger
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
12
Fase 3 - Haagseveer & Stokviswater Stilte- en broedgebied Dit gebied wordt gekenmerkt door niet toegankelijke terrassen en woningen aan een zijde van het water en een openbare straat die langs het politiebureau loopt. Om het verschil tussen openbaar en privĂŠ verder te benadrukken wordt de bufferzone uitgebreid met een eilandenarchipel, die vanaf de kade aan het Haagseveer deels toegankelijk is. Enkele eilanden zijn aangewezen als vogelbroedgebied.
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
13
Fase 3 - Haagseveer & Stokviswater
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
14
Constructie principes Extra waterberging Het hele plangebied vanaf Haagseveer tot en met Steiger betreft waterberging. Hier mag volgens het Hoogheemraadschap het wateroppervlak niet beïnvloed worden, tenzij er in hetzelfde gebied in vervangende waterberging wordt voorzien. Een constructie principe met pontons kan niet, omdat de waterlijn dan aanzienlijk stijgt door inbreng van volumes. Het alternatief van Groenplan Desiderius is een constructieve ondergrond van betonnen plateaus op een raster van palen.
Maaiv eld Water lijn ho ogste punt t.o.v. N AP
Deze constructieve plateaus bieden op één, twee of drie lagen en variërende hoogtes ondersteuning aan een ondergrond van voedingsaarde voor grasvelden, bomen en andere beplanting. Hierdoor biedt dit constructie principe een grote ontwerpvrijheid om gevarieerde oevers te creëren.
Principe doorsnede extra waterbergingscapaciteit
Verder is onder de oevers de mogelijkheid aanwezig om in de constructieholten in extra waterberging te voorzien. De onderzijde van de plateauconstructie tast het oppervlaktewater niet aan. Het Hoogheemraadschap stelt hierover: “De waterdiepte is volgens de legger 1,5 m beneden het schouwpeil (NAP - 1,02 m). Er wordt echter een flexibel peilbeheer gehanteerd, waarbij het peil mag fluctueren binnen een bandbreedte van 0,3 m tussen NAP -0,90 m en -1,20 m . Tijdens calamiteuze omstandigheden blijft een peilopzet tot -0,65 m NAP mogelijk.”
Doorsnede t.p.v Steiger
Dit constructie pincipe blijft binnen de marge van het Hoogheemraadschap. Een inspirerend voorbeeld voor de grondopbouw wordt toegepast bij het Dakpark in Delfshaven, zoals de doorsnede summier laat zien.
Doorsnede t.p.v Delftsevaart
Principe opbouw Dakpark Rotterdam
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Principe doorsnede
Groenplan Desiderius
15
Referentieprojecten Dakpark Rotterdam Op het voormalig rangeerterrein aan de Vierhavenstraat in Delfshaven wordt binnenkort Dakpark Rotterdam opgeleverd. Een bijzondere combinatie van een multifunctioneel gebouw met op straatniveau een winkelboulevard en een wijkpark op het dak. Bij Dakpark Rotterdam is er dus sprake van dubbel grondgebruik. Het ontwerp van het park heeft opvallende afmetingen van 1 km lang bij 80 m breed en 9 m hoog. Het Dakpark Rotterdam biedt haar bezoekers een rustige groene buitenruimte met horeca, speelvoorzieningen en een wijds uitzicht over stad en haven. Een groene oase in een stedelijke omgeving tussen de oude stadshavens die op duurzame wijze de functies wonen, winkelen, werken, onderwijs, cultuur en recreatie met elkaar verbindt. Er komt zo meer groen in de wijken!
The High Line, New York The High Line is een openbaar park dat gebouwd is op een 2 km lang en 5 m breed verhoogde voormalige spoorweg, die loopt door het westen van Manhattan in de wijk Chelsea. Deze spoorweglijn wordt sinds de jaren tachtig niet meer gebruikt en na enkele jaren ontstonden er plannen om van het in verval geraakte viaduct een park te maken. Het park is een duurzame ontwikkeling voor de stad. Er is industrieel erfgoed behouden, inheemse planten zijn toegevoegd en verhogen daarmee de biodiversiteit. New York heeft problemen met piekbelasting van haar riool en het park houdt overtollig water vast. Het groen in de wijk heeft de leefbaarheid verbeterd en economische impulsen gegeven. Het beplantingsplan is gemaakt door de Nederlander Piet Oudolf. Hij maakt voor een groot deel gebruik van flora die spontaan is gaan groeien toen de spoorlijn in onbruik raakte.
La Promenade Plantée, Parijs De bijna 5 km lange Promenade Plantee, ook bekend als coulée verte, is gedeeltelijk aangelegd op het 19e eeuwse viaduct van een voormalige spoorbaan, die 100 jaar dienst deed als verbinding met Straatsburg. Het park strekt zich uit van de Opéra Bastille tot de oostgrens van de stad en eindigt op korte afstand van het Bois de Vincennes. Voetgangers wandelen in een parkachtige omgeving hoog boven de grond. De hooggelegen route heeft enkele besloten gedeelten, die tussen gebouwen door loopt, en open gedeelten met uitzicht. De bogen van het viaduct zijn verbouwd tot winkels, galerieën en kunstnijverheidsateliers.
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
16
Begroting per fase
Fase 1 Delftsevaart 3.750 m2 oevergebied 370 m kade toevoeging
Fase 3 Haagseveer & Stokviswater 3.970 m2 oevergebied 520 m kade toevoeging
Fase 2 Hang & Steiger 6.920 m2 oevergebied 465 m kade toevoeging
“
Fase 3
Fase 1
Fase 2
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
17
SWOT analyse Haalbaarheid van planning
Voor de verdere ontwikkeling en engineering van het plan rekenen wij 9 maanden. In deze periode zal verdere afstemming worden gezocht met het Hoogheemraadschap en het Waterschap om te bepalen of de kade-inspectie, die gepland staat voor 2015, gelijk meegenomen kan worden. Voor het eind van het jaar kan dan de eerste paal het water in, waarna een realisatieperiode van enkele maanden volgt. In het zomerseizoen van 2014 treffen wij u op de tribune voor een muzikale opening van de eerste fase.
Begroting
De directe en indirecte kosten voor fase 1 komen uit op ca. 2,5 miljoen euro (incl. BTW). Mocht de uitvoering meevallen, dan kan het resterende budget aangewend worden om de volgende fasen gelijk te starten. Door het totale Groenplan in een aantal jaren gefaseerd te realiseren, blijft de economische en financiële haalbaarheid binnen een overzichtelijk budget.
Binding Rotterdammers
Als voorbeeld halen wij de zomerse zondagen in het park bij de Euromast en het Vroezenpark aan, waar onomstotelijk wordt bewezen dat groen de band tussen rotterdammers versterkt. Door het feit dat een saai gebied in het centrum een groene metamorfose gaat doormaken, ontstaat de mogelijkheid evenementen te organiseren, zoals de dag van de romantische muziek of een zomerfestival.
Beeldbepalend
Het karakter van de stad met z’n verleden wordt niet aangetast, maar juist versterkt. Door het groen en blauwe lint wordt een nieuwe route van Noord naar Zuid gecreëerd. Toeristisch gezien kan langs deze route de historie van de stad nader verteld worden door panelen met tekeningen, foto’s en teksten op meer locaties te plaatsen dan men nu reeds in het straatbeeld aantreft.
Openbaar
Groenplan Desiderius is per definitie openbaar. Bij verdere uitwerking van het plan zal extra aandacht worden besteed aan de toegankelijkheid van de oevers voor de mindervalide bezoekers.
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
18
Stedelijke Impact
Door het inbrengen van een groenroute naast sterk vervuilende verkeersroutes, wordt vooral het stedelijk milieu verbeterd. Door de beplanting wordt fijnstof gereduceerd en CO2 uitstoot omgezet in schone lucht. Met meer groen in de stad ontstaat vanzelf een ‘healing environment’ die bijdraagt aan de gevoelswaarde en het welbevinden van de stedeling. Door de extra waterbergingsmogelijkheden wordt ook de waterhuishouding en stadsecologie positief beïnvloed.
Draagvlak
Samen met de nabijgelegen basisscholen kunnen educatieprojecten worden opgezet om de kinderen kennis te laten maken met natuurlijke elementen. Groenplan Desiderius sluit verder naadloos aan bij Stadsinitiatief Postzegelparken 2012-2013, alleen dan op een veel groter schaalniveau. De groene structuur vormt de ideale drager voor elk verder initiatief op gebied van recreatief gebruik van openbare ruimte.
Draagkracht
Gezien het bereikte planniveau, waar door alle externe adviseurs ‘om niet’ aan is meegewerkt, is een reductie van directiekosten gerealiseerd van ca. 20%. Dit vormt de substantiële eigen bijdrage van de projectpartners. De kansen die hier liggen voor de middenstand in de Stadsdriehoek worden groot. Het terras van Dudok aan het water is hier slechts een eerste aanzet toe.
Multiplier effect
Op deze impuls voor het centrum- en uitgaansgebied lift de gemeente mee, doordat uit pacht en vergunningen extra inkomsten zullen worden gegenereerd. De springlevende groene ader zet Rotterdam verder op de kaart als toeristische trekpleister.
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
19
Dank jullie wel! De reacties op mijn inzending voor het eerste Stadsinitiatief met ‘plan d - de groene ader door Rotterdam’, waren zó overweldigend, dat, nu Stadsinitiatief 2012-2013 van start is gegaan, zich een nieuwe kans aandient. Deze kans hebben we ditmaal met wel meer dan tien handen gegrepen om het oorspronkelijke plan verder te optimaliseren en te onderbouwen. Zie hier het resultaat van onze daadkracht en creativiteit: ‘Groenplan Desiderius’, het Stadsinitiatief waar je niet omheen kan........ maar wel gewoon doorheen! Ter afsluiting wil ik graag alle medewerkers aan Groenplan Desiderius heel hartelijk danken voor hun belangeloze inzet en enthousiasme om dit initiaitef tot een succesvol plan te maken.
Ambassadeur Stadsinitiatief: drs. Marciano Daans Gemeente Rotterdam: Wim Schelberg - Stadsbeheer – Watermanagement – Beheer en Onderhoud bruggen Rotterdam Hoogheemraadschap: Harry van den Broek - Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard Rotterdam Architecture and landscape:
Dick van der Moolen
ir. Casimir A. Slui - C.A.S. Architecture and Engineering - Rotterdam
ir. Luuk de Boer - United Architects - Rotterdam Oh ja, nog even dit: Ons gezamenlijke plan wil een bijdrage leveren aan een duurzaam, gezond en groen klimaat in Rotterdam. Met respect voor cultuurhistorische waarden maakt een bijna vergeten ader het hart van de stad weer springlevend en een stuk aantrekkelijker voor de bewoners en bezoekers van het centrum.
Projectmanagement & realisatie: ir. Jeroen A. van Hove - KVMC - Management & Consultancy bv - Dordrecht Technische installaties en waterhuishouding: Frans van der Kooij - KVMC - Management & Consultancy bv - Dordrecht
Stem daarom dadelijk allemaal op Groenplan Desiderius!
Procescoördinatie & eindredactie: ir. Raymond Spinnewijn - Compagnie RasCas - Rotterdam
Met speciale dank aan: Marieke Buijtendijk - communicatie advies ir. Joop van der Woude - bouwtechnisch advies
Stadsinitiatief Rotterdam 2012-2013
Groenplan Desiderius
20
Copyright Š 2012-2013 Groenplan Desiderius