SamenScholing 04

Magazine voor partners van Instituut Archimedes, Hogeschool Utrecht mei 2013

THEMA BEROEPSONDERWIJS DOCENT VMBO | RUBRICS | ROBOT ERIC | VAKMANSCHAP IN BEELD | BELEVINGSTHEATER | TTO | VAK EN BEROEP VERBINDEN | BLENDED MASTERS | AANSLUITEN BIJ LEERSTIJLEN | TECHNIEKFEESTJE

04

VOORAF

Dit is alweer de vierde editie van SamenScholing, het magazine van Instituut Archimedes over de samenwerking met de opleidingsscholen. Het doet me genoegen dat ik als nieuwe instituutsdirecteur dit magazine voor het eerst voor u mag inleiden.

Aantrekkelijker Scholen Voor de nabije toekomst voorziet de regio Utrecht een tekort aan leraren. Met Aantrekkelijker Scholen, een project van het Regionaal Platform Onderwijsarbeidsmarkt Utrecht, willen we dat als onderwijsveld vóór zijn. Aantrekkelijk zijn voor potentiële docenten, en de zittende docenten boeien en binden, daarin schuilt de oplossing.

Daaraan werken we met deelprojecten. Die projecten gaan over het begeleiden van net-afgestudeerde leraren, blended learning, Tweedegraads PLUS, en over het ‘ontfuiken’ van het onderwijs door samen te werken met het bedrijfsleven en andere organisaties.

Impuls Keurmerk Opleidingsschool Op onze gemeenschappelijke agenda voor de komende maanden staat verder het Keurmerk Opleidingsschool. We willen de invulling daarvan een nieuwe impuls geven. Aan de procedure en eisen om ervoor in aanmerking te komen verandert niets. Wel formaliseren we wat keurmerkscholen van ons als lerarenopleiding mogen verwachten.

Beroepsproduct Ten eerste kunt u onze studenten onderzoek laten doen waarvan de opbrengst direct ten goede komt aan uw school. Dit zijn de zogenaamde beroepsproducten. Denk aan een lessenserie, een praktijkopdracht, een onderzoek naar tweetalig onderwijs of huiswerkondersteuning. Ter inspiratie vindt u op pagina 10 een mooi voorbeeld van een beroepsproduct.

Vacatures vervullen Een tweede aanbod dat we formaliseren is de rol die we als instituut kunnen spelen bij moeilijk in te vullen vacatures. Er bestaat al een traject voor zijinstromende docenten. Samen met Universiteit Utrecht willen we dit verder invullen. Daarbij gaat extra aandacht naar een oriëntatiefase voor zijinstromers. Die vergroot de kans op een succesvolle match.

We praten over dit alles graag met u verder.

Jaap van Voorst directeur Instituut Archimedes jaap.vanvoorst@hu.nl

2

KORT KORT KORT KORT K O R T KORT KORT KORT KORT

Stagemarkt

Nieuwe keurmerkscholen

Op woensdagmiddag 15 mei organiseert Instituut Archimedes de jaarlijkse stagemarkt voor alle voltijd- en deeltijdstudenten die voor volgend studiejaar (2013-2014) op zoek zijn naar een leerwerkplek of LIO-functie. De Opleidingsscholen die in het bezit zijn van het keurmerk presenteren op de stagemarkt hun vacature-aanbod. Ook studenten van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) en studenten van de Universiteit Utrecht zullen van de gelegenheid gebruik maken te speeddaten met een schoolopleider van een van de scholen.

Meer informatie: bol.archimedes@hu.nl

Het Corderius College (Amersfoort) en College de Heemlanden (Houten) hebben het Keurmerk Opleidingsschool verworven.

Tijdens een audit in april lieten beide scholen zien dat zij voldoen aan de keurmerkeisen.

Meer informatie: bol.archimedes@hu.nl

Archimedes Onderwijs Talentprijs 2012 Voorafgaand aan de Stagemarkt op 15 mei wordt bekend gemaakt welke student de Archimedes Onderwijs Talentprijs 2012 wint. Met deze prijs eert Instituut Archimedes studenten die een bijzondere prestatie hebben verricht op een opleidingsschool. Studenten zijn door hun opleidingsschool genomineerd.

Meer informatie: bol.archimedes@hu.nl

Stageloket De lerarenopleidingen van Hogeschool Utrecht, Universiteit Utrecht en Hogeschool voor de Kunsten Utrecht vormen samen het Stageloket Utrecht. Instituut Archimedes heeft 2100 leerwerkplekken nodig voor bachelorstudenten (voor de masterstudenten worden geen stageplaatsen gevraagd). Hoe meldt u de stageplaatsen aan?

• ga naar: www.samenopleiden.nl • klik op Jobcentre en daarna op Stageloket Utrecht: aanmelding stageplaatsen 2013-2014 Meer informatie: bol.archimedes@hu.nl

Master Expert Beroepsonderwijs in ontwikkeling Vier samenwerkende faculteiten van Windesheim, Inholland, Hogeschool Utrecht en de Hogeschool van Amsterdam ontwikkelen een Master Expert Beroepsonderwijs: een masteropleiding voor (v)mbo-docenten in de sectoren Economie, Gezondheidszorg en Welzijn en Techniek. Deze opleiding is bedoeld voor docenten in het beroepsonderwijs die kennis over het vak en het beroep waarvoor wordt opgeleid, willen verdiepen. Ook is er aandacht voor beroepsgerichte pedagogiek en didactiek.

Meer informatie: elly.debruijn@hu.nl, lector Beroepsonderwijs

Betere begeleiding nodig voor startende leraren Beginnende leraren in het voortgezet onderwijs moeten de eerste jaren van hun carrière beter begeleid worden bij het (leren) lesgeven. Dit blijkt uit een onderzoek van het lectoraat Organisatieconfiguraties en Arbeidsrelaties van de HU. Dat onderzocht de omvang en de oorzaken van de hoge uitval van vo-docenten in de eerste vijf jaar van hun carrière. Uit een analyse van de uitvalcijfers bij middelbare scholen in de regio Utrecht bleek dat bijna de helft van de leraren in de eerste vijf jaar van hun aanstelling de school verlaat. Er vertrekken meer docenten op eigen initiatief dan vanwege onvoldoende beoordeling.

Het onderzoek van het lectoraat is uitgevoerd door Nicolien Montessori van de Faculteit Educatie en Lotte Goorhuis van de Faculteit Maatschappij & Recht van de HU. Ze verrichtten een literatuurstudie en voerden een reeks gesprekken met docenten en andere sleutelpersonen. Parallel aan dit onderzoek is een leerwerkgroep van coaches opgezet. Die delen en ontwikkelen kennis over effectieve begeleiding van beginnende leraren. De uitkomsten van het onderzoek en de opgedane kennis in de leerwerkgroepen monden uit in een plan van aanpak, dat moet leiden tot een aantal verbeteringsprojecten. Die moeten september 2013 van start gaan op diverse scholen in het vo in de regio Utrecht.

INHOUD Hoofdzaak Docent vmbo

4

Het meesterstuk Hans de Jong

6

Hoogvlieger Thijs Aldus

7

Het moment 12 maart 2013

8

Beroepsproduct Belevingstheater

10

#durf te vragen Tweetalig vmbo

11

Onderzoekend School > beroep

13

Bijblijven Rob Sleddens

14

Digitaal leren Blended masters

14

Column Gerrit Huisman

15

To do

16

Op 30 mei 2013 wordt het onderzoek gepresenteerd.

(Zie To do op de achterpagina) Meer informatie: nicolien.montessori@hu.nl

Lerarenbeurs aanvragen vóór 16 mei 2013 Bent u bevoegd leraar? Dan kunt u een ‘Lerarenbeurs voor scholing’ aanvragen als u uw professionele niveau wilt verhogen, uw vakkennis wilt verdiepen of u wilt specialiseren.

Aanvragen voor het komend studiejaar kunt u tot en met 15 mei indienen.

Meer informatie: www.hu.nl/lerarenbeurs

Colofon SamenScholing is het magazine voor relaties van Instituut Archimedes, Hogeschool Utrecht Redactieraad Frits Poutsma, Michel van Schaik Hoofd- en eindredactie Hogeschool Utrecht, Faculteit Educatie / Chantal Martini, Lisette Blankestijn Fotografie Femke van den Heuvel (p. 14), Ed van Rijswijk (cover, p. 5, 6, 7, 10, 12), Pjotr Wiese (p. 8)

Illustratie Pieter van Cleef Vormgeving Troost communicatie Druk Grafisch Bedrijf Tuijtel B.V. Oplage 2600 Redactiesecretariaat Voor vragen, opmerkingen, adreswijzigingen of aanvragen voor meer exemplaren kunt u terecht bij het Bureau Ondersteuning Leerlijnen (BOL), bol.archimedes@hu.nl.

3

HOOFDZAAK

DOCENT (V)MBO ARCHIMEDES START MET EEN NIEUW UITSTROOMPROFIEL BEROEPSONDERWIJS “Ik wil bereiken dat afgestudeerden van de lerarenopleiding veel beter dan nu worden voorbereid op lesgeven in het vmbo en mbo. Ook het toenemende aantal leraren dat uit de beroepspraktijk komt, moet beter en op maat geschoold worden om goed te kunnen lesgeven.

Tot slot wil ik dat meer mensen kiezen voor het leraarschap in het beroepsonderwijs.” Ferme taal van minister

Bussemaker, in een brief aan de Tweede Kamer afgelopen december. Ze geeft ook aan hoe ze die doelen wil bereiken.

Door aparte afstudeerrichtingen voor de lerarenopleidingen in het leven te roepen: één voor docent algemeen vormend onderwijs en één voor docent beroepsgericht onderwijs. Ook een educatieve minor beroepsonderwijs (voor bachelorstudenten van buiten de lerarenopleiding) en aandacht voor de kwaliteit van zij-instromers moeten helpen, denkt Bussemaker.

Uitstroomprofiel beroepsonderwijs Een compleet nieuw idee van de minister? “Nee”, zegt Nies van Lindenberg. Ze is lerarenopleider bij Instituut Archimedes en betrokken bij de invulling van een nieuw uitstroomprofiel Beroepsonderwijs. Dit uitstroomprofiel wordt de voorloper van de door de minister gewenste afstudeerrichting Beroepsonderwijs. “We kenden vroeger de lerarenopleidingsvariant Samen op Scholen (SoS)”, brengt Nies in herinnering. “Die variant is sinds twee jaar geleden afgebouwd. SoS kenmerkte zich door werkend leren in het beroepsonderwijs. Daarbij deden de studenten veel praktijkervaring op. Het accent lag op de kennis die zij nodig hadden in het beroepsonderwijs via het werken aan beroepsproducten: ontwerpopdrachten die onderbouwd werden door onderzoek en literatuurstudie. SoS stopte onder meer vanwege de landelijke tendens om meer aandacht te besteden aan de per vak vastgestelde kennisbasis en deze via kennistoetsen af te toetsen. De expliciete aandacht voor het opleiden voor het beroepsonderwijs binnen de lerarenopleiding werd hiermee gereduceerd tot facultatieve aandacht binnen vakgroepen.

4

Maar lesgeven op een school voor vmbo of mbo vraagt om beroepsgerichte didactiek. Een goede (v)mbo-docent is competent op het snijvlak van schoolvakinhoud en de onderliggende discipline, pedagogisch-didactische kennis en vaardigheden én beroepskennis en -ervaring. [zie ook p. 12-13, red.] Daarvoor is een andere attitude nodig dan voor lesgeven op havo of vwo. Na de zomer starten we daarom weer met een uitgebreider uitstroomprofiel Beroepsonderwijs.”

Beroepsgericht Dieneke van Gilst is schoolopleider bij ROC Midden-Nederland, waar op verschillende locaties zo’n 175 HU-studenten werken. Ze erkent dat lesgeven in het beroepsonderwijs vraagt om specifieke vaardigheden. “Het is belangrijk dat (aankomende) docenten beroepsgericht kunnen werken. Bijvoorbeeld bij het vak Engels op de secretaresseopleiding: die leerlingen moeten bij spreekvaardigheid leren om door te verwijzen en eenvoudige vragen te beantwoorden. De leraar moet dus aansluiten bij hun toekomstige beroep. Bij een vak als Burgerschap wordt dat ingewikkeld. Hoe bied je als aankomend leraar Geschiedenis je lessen Maatschappijleer zo aan dat jongeren van 16 tot 20 jaar die interessant vinden? Een les over politiek lukt nog wel, maar burgerschap gaat ook over bijvoorbeeld ‘De kritische consument’. Voor leerlingen van onze juridische opleiding kun je dan iets doen met ruilen en het recht. Maar geef je les op een beautyopleiding, dan kun je dit thema beter anders invullen.

Bijvoorbeeld met een case over een kritische klant die alleen maar natuurproducten wil gebruiken. ‘Hoe werkt dat, wat kun je dan doen?’”

Open houding “Vooral docenten van avo-vakken (zoals Nederlands, Engels, wiskunde) hebben soms weinig kennis van het toekomstige beroepenveld van hun leerlingen”, vertelt Nies (HU). “Ze doen wel bedrijfsstages, maar het belangrijkst is een open houding.

Ze moeten goede contacten kunnen onderhouden met bedrijven. Feeling krijgen met hun behoeften en daaraan als leraar beroepsonderwijs proberen te beantwoorden. Wat voor Nederlandse of Engelse woordenschat is belangrijk? Welke rekenvaardigheden zijn in die branche nuttig? Die open houding wakkeren wij aan tijdens het nieuwe uitstroomprofiel.

Vervolgens leren we de studenten: als je kennis hebt van het beroepenveld, wat betekent dat dan voor je onderwijs? Hoe maak je die match tussen vakinhoud en beroepsgerichtheid?

En ook: hoe breng je je leerlingen een lerende houding bij?

Kritisch en probleemoplossend denken? Mediawijsheid?

Informatie vinden en beoordelen? Presenteren? Die ‘21st century skills’ hebben ze nodig. Vaak zeggen mensen over het beroepsonderwijs ‘Leer ze een vak’; en dat is het dan. Maar een lerende houding is juist heel belangrijk.”

In september 2013 gaat het nieuwe uitstroomprofiel Beroepsonderwijs van start. Op een later moment leest u in SamenScholing meer over dit uitstroomprofiel en over de toekomstige afstudeerrichting Beroepsonderwijs. Bent u al docent in het beroepsonderwijs? Er is een Master Expert Beroepsonderwijs in ontwikkeling, zie pagina 3.

Meer informatie: nies.vanlindenberg@hu.nl

LEREN VANUIT DE RELATIE Annet Oosting (derdejaarsstudent bacheloropleiding Leraar Nederlands) loopt momenteel stage bij het Vakcollege Amersfoort. “Ik heb eerder op een school voor havo/vwo gewerkt, en merk nu dat ik een sterke voorkeur heb om later in het beroepsonderwijs te gaan werken. De leerlingen zijn direct en open. Wat je ziet is wat je krijgt. Als ze je eenmaal vertrouwen, delen ze alles met je. Ook privézaken. Die relatie is heel belangrijk bij dit type onderwijs. Havisten zijn wat formeler. Mijn leerlingen op het vwo wilden graag nieuwe dingen leren die ook best moeilijk mochten zijn. Vanuit die vakinhoud bouwden we een relatie op. Op het vmbo beginnen we met de relatie om bij die inhoud te komen. Deze leerlingen willen ook wel leren, maar liever niet te moeilijk en geen theorie. Ik maak ik mijn lessen heel concreet en vertel de leerlingen waarom ze iets moeten kunnen. Ik sluit zoveel mogelijk aan bij hun leefwereld. Op het Vakcollege kiezen de leerlingen al meteen een basisprofiel. Ik geef les aan leerlingen Zorg & Welzijn, en kies dus verhalen en voorbeelden die met dit profiel te maken hebben. Als ze bijvoorbeeld een opdracht rond ‘vergelijken’ moeten doen laat ik ze mascara’s vergelijken. De klassen met het techniekprofiel doen misschien iets met technische gadgets. Soms vind ik het lastig om aan te sluiten bij hun niveau. Veel leerlingen komen binnen met het niveau van groep 6. Ze zouden referentieniveau 1F moeten hebben, maar in de praktijk halen ze dat niet. Ik kan prima uitleggen hoe ’t Kofschip werkt, maar niet waarom je ‘kwaad’ met een –d schrijft. Dat hoort eigenlijk op de pabo thuis. Maar met kleine stapjes gaat het wel. Op het vmbo heb je veel geduld nodig, en oog voor kleine successen.”

5

H E T M E E S T E R S T U K

HOOGVLIEGER > THIJS ALDUS

In deze rubriek vertellen (afgestudeerde) masterstudenten over hun onderzoek.

Ook in deze rubriek? Mail naar bol.archimedes@hu.nl.

Wie? Opleiding?

Onderzoek?

Werk?

En nu?

Hans de Jong Master of Education biologie aan Hogeschool Utrecht Op welke manier kunnen rubrics een rol spelen om het procedureel inzicht van leren onderzoeken bij leerlingen in de tweede fase te vergroten? leraar biologie op het Staring College in Lochem Docenten en leerlingen hebben een eenduidig instrument bij de beoordeling van profielwerkstukken.

Thijs Aldus, student Leraar Natuurkunde, maakte robot Eric: een buddy voor scholieren. Dat deed hij samen met een groep studenten van de Faculteit Natuur & Techniek. Als de leraar in het interdisciplinaire gezelschap dacht Thijs mee over de invulling van de eisen waaraan de robot moest voldoen. Zijn leerlingen aan het ROC van Amsterdam hadden allerlei ideeën.

De robot helpt bij het bijhouden van de agenda, bij huiswerk, het opnemen van lessen en meer. Saillant detail: Eric toont emoties.

Het studententeam deed mee aan de RobotMatch. De opdracht luidde: maak een robot voor het ideale onderwijs, hij moet humanoid zijn (menselijk) en met Google kunnen werken.

De vakjury gunde Avans Hogeschool de eerste plaats, de studentenjury koos voor de HU-robot. Thijs verdient met de robot waarschijnlijk de ster Innovatie binnen het HU-excellentieprogramma. En Eric? Die woont in een kast van de Faculteit Natuur & Techniek.

Meer informatie: thijs.aldus@student.hu.nl

“EEN MOOI SYSTEEM DAT WILLEKEUR MINIMALISEERT” “Ik sta sinds 2008 voor de klas. Vanaf 2009 werk ik ook in de bovenbouw van het havo en vwo; een voorwaarde daarvoor was dat ik mijn eerstegraads bevoegdheid zou gaan halen. Zo kwam ik terecht bij de deeltijdopleiding Master of Education biologie van Hogeschool Utrecht.”

Profielwerkstukken beoordelen “Een van de modules van de masteropleiding ging over het begeleiden en beoordelen van profielwerkstukken.

Profielwerkstukken beoordelen is lastig, omdat dat snel een subjectieve aangelegenheid wordt. Een rubric kan dienst doen als een objectiever meetinstrument. Rubrics zijn evaluatie-instrumenten, waarmee je bijvoorbeeld het beheersniveau van vaardigheden kunt bepalen. Als BiNaS-team hadden we een aantal rubrics gemaakt om de profielwerkstukken te kunnen begeleiden en beoordelen. Voor mijn masteronderzoek wilde ik een rubric ontwikkelen met een theoretische onderbouwing.”

Een voorbeeld “Hoe het werkt? Stel, de leerling moet een hypothese formuleren. Ik wil als leraar dat hij een zo concreet mogelijke voorspelling van de uitkomsten noteert. In de rubric staan per beheersniveau de criteria waaraan hij moet voldoen. Zo doe ik dat met alle onderdelen die horen bij het doen van onderzoek.”

Academische inspiratie “Ik heb voor mijn onderzoek contact gezocht met Saskia van

6

der Jagt, die aan de Vrije Universiteit een promotieonderzoek doet naar een verwant thema. De beheersniveaus in haar rubrics zijn gebaseerd op een bepaalde taxonomie, de SOLOtaxonomie. Hiermee kun je de leeropbrengst classificeren in vijf opeenlopende niveaus. Saskia heeft me toegang gegeven tot haar onderzoeksvoorstel en literatuurlijst. De opzet van onze rubrics is hetzelfde, de SOLO-taxonomie is voor mij ook bruikbaar. Inhoudelijk zijn er verschillen: aan een havist stellen we andere eisen dan aan een vwo’er.”

“DE ROBOT HELPT BIJ HET BIJHOUDEN VAN DE AGENDA EN BIJ HET OPNEMEN VAN LESSEN”

Testen “Nu ik de rubric heb ontwikkeld moet hij getest worden.

Daarvoor gaat een groep van vier docenten van mijn school een aantal profielwerkstukken nakijken met mijn rubric als beoordelingsinstrument. Als zij ieder afzonderlijk tot een vergelijkbaar resultaat komen, is mijn rubric gelukt. Dan kunnen we hem op school ook op deze manier gaan gebruiken.”

Niet heilig “Rubrics geven leerlingen inzicht in welke criteria de docent belangrijk vindt en ze kunnen ermee zien of ze zichzelf ontwikkelen. Het is een mooi systeem dat willekeur minimaliseert.

Heilig is een rubric natuurlijk niet. Voor zaken als creativiteit en vindingrijkheid is geen plaats, terwijl die vaardigheden wel grote invloed hebben op de kwaliteit van zowel het proces als het eindresultaat.”

Meer informatie: hans.dejong@student.hu.nl

7

HET MOMENT 12 MAART 2013

Een mooie tweede prijs in de categorie ‘Beste artikel’ voor Wenja Heusdens en Monique van de Laarschot (lerarenopleiders en onderzoekers bij het lectoraat Beroepsonderwijs). Ze wonnen deze prijs met hun artikel ‘Vakmanschap van de vmbo-docent in beeld’. Daarin doen Wenja en Monique verslag van een onderzoek naar het handelen van de vmbo-docent in de bovenbouw.

De prijs werd uitgereikt tijdens het VELON/VELOV-congres in Groningen.

Het artikel is gepubliceerd in Tijdschrift voor lerarenopleiders (VELON/VELOV) 33(3), 2012.

BEROEPSPRODUCT

#DURFTEVRAGEN

In deze rubriek reageert Instituut Archimedes op vragen vanuit het werkveld.

Hebt u ook een vraag? Stuur een e-mail aan bol.archimedes@hu.nl

Bellenblazen, rondrijden in een rijtuigje met mooie kleden en kussens en samen muziek maken. Een groep mensen met een verstandelijke beperking kwam met begeleidsters naar leerwerkplaats Hommeles (Almere) voor een geweldige middag.

Leerlingen Sociaal Agogisch Werk van ROC Flevoland verzorgden dit belevingstheater.

Corien Schaap (deeltijdstudent Leraar Gezondheidszorg en Welzijn) bedacht dit evenement voor het project Mensen met een verstandelijke beperking en ouderen, voor het roc en Hommeles. Samen met de muziekdocent stoomde Corien haar leerlingen in acht lessen klaar voor deze voorstelling.

VRAAG: "Is tweetalig onderwijs wel een goed idee voor vmbo-leerlingen?

Vaak gaat het Nederlands hen al niet zo makkelijk af, gaan al die lessen in het Engels niet ten koste van hun kennis van de Nederlandse taal? En vormt het Engels geen hindernis bij het begrijpen van de lesstof van andere vakken?"

Een moeder van een zoon in groep 8 ANTWOORD: Ja, tweetalig onderwijs (TTO) op het vmbo is een goed idee. Er zijn (zwarte) vmbo-scholen die naast het TTO versterkt Nederlands aanbieden aan leerlingen met een achterstand in de Nederlandse taal. Bovendien blijkt dat leerlingen die kiezen voor tweetalig vmbo, vaker hoogopgeleide ouders hebben (met een krant of tijdschriften in

huis). Dat verklaart deels het succes van TTO op het vmbo, blijkt uit onderzoek.

Maar soms volgen alle leerlingen op een school tweetalig onderwijs, zoals in Finland, en ook daar zijn de resultaten positief. Steeds meer scholen bieden TTO aan. In 2012 waren er 122 middelbare scholen met 26 TTO-vmbo-afdelingen.

docenten in de CLIL-methodiek (Context and Language Integrated Learning). CLIL helpt een docent om zijn lesstof begrijpelijk te maken in een vreemde taal, bijvoorbeeld door herhaling, simpele zinnen, objecten en posters te gebruiken.

Dat helpt de leerlingen de stof ĂŠn de taal te leren.

Voorwaarden Het is belangrijk dat de school aan twee voorwaarden voldoet. Ten eerste moeten de docenten het juiste taalniveau hebben. MaleisiĂŤ probeerde een EngelsMaleis TTO-programma in te voeren zonder de docenten op het juiste niveau te brengen, en dat mislukte. Ook in Nederland zien we: TTO werkt, zolang er maar correct Engels (of Duits) wordt gesproken. Ten tweede moet een school investeren in bijscholing van haar

TTO en Archimedes De HU ontwikkelt momenteel een TTOminor. Dit doen we met de hulp van het Anna van Rijn College in Nieuwegein, dat op het vmbo een TTO-pilot heeft uitgevoerd met HU-studenten. Later zal de HU een TTO-studiedag aanbieden.

Tomas Pollard, hogeschooldocent tomas.pollard@hu.nl

11

SCHOOL>BEROEP

ONDERZOEKEND

LEREN GAAT MAKKELIJKER ALS JE BEGRIJPT WAAROM JE IETS MOET WETEN. HET LECTORAAT BEROEPSONDERWIJS ONDERZOEKT MET EEN AANTAL STUDENTEN HOE JE ALS (V)MBO-DOCENT JE SCHOOLVAK KUNT VERBINDEN MET HET TOEKOMSTIGE BEROEPENVELD VAN JE LEERLINGEN.

Hogeschooldocenten Caroline van Leeuwen en Liesbeth Baartman werken als onderzoekers bij het lectoraat en begeleiden dit onderzoek. “Wendy, een student van de lerarenopleiding Scheikunde loopt stage bij een mboopleiding voor dierenartsassistent”, vertelt Caroline. “Ze liep ertegenaan dat haar leerlingen geen idee hadden waarom het voor hun beroep zinvol zou zijn om iets van scheikunde te weten.

Toevallig heeft die studente zelf die dierenartsassistentenopleiding gedaan, dus zij kan haar leerlingen wel het e.e.a. vertellen over het klaarmaken van injecties en de werking van medicijnen. Maar toen ze haar collega-docenten bevroeg over het belang van de aansluiting tussen vak en beroep, kreeg ze heel wisselende reacties. Sommige docenten gaven aan dat ze het wel belangrijk vonden, maar niet wisten hoe ze dat verband moesten uitleggen.

VOORBEELD: LOPENDE STUDENTONDERZOEKEN •

•

Rolf (Engels) probeert de werkhouding van studenten Media Design te verbeteren door zijn vakinhoud te koppelen aan de beroepsidentiteit van de mediadesigner.

Bijvoorbeeld: met Engels programmeren in Flash.

Anton (wiskunde) ontwikkelt filmpjes die zijn vmbo-t’ers laten zien welke onderdelen van de wiskunde terugkomen in het mbo. Volgens het ‘flipping the classroom’-concept [zie ook pagina 14, red.] bekijken de leerlingen deze filmpjes thuis, om ze in de les na te bespreken.

•

•

Saousen (wiskunde) ontwikkelt praktische opdrachten waarmee haar vmbo-leerlingen Zorg & Welzijn het nut van haar vak ervaren. Bijvoorbeeld: bij het vak Koken een recept voor 4 personen omrekenen naar 3 personen.

Wendy (scheikunde) werkt aan een lijst met beroepsbeelden en een lijst leerstof, die samen het verband tussen scheikunde en het beroep dierenartsassistent laten zien. Ook doet ze suggesties om de aansluiting schoolvak/beroep te verbeteren en ontwikkelt ze een format voor docenten.

Veel docenten van algemene vakken hebben zelf nauwelijks een beeld van de toekomstige beroepspraktijk van hun leerlingen. Terwijl dat de kwaliteit van hun lessen echt ten goede zou komen. Denk aan een wiskundeleraar die mbo’ers opleidt om in de kinderopvang te gaan werken. Als hij zijn leerlingen ervan overtuigt dat het belangrijk is om de inhoudsmaten te kennen, omdat ze later moeten uitrekenen hoeveel cc water er bij het

melkpoeder moet, dan zijn die leerlingen meer betrokken bij de stof.”

Filmen Liesbeth Baartman ziet volop mogelijkheden om de kloof tussen vak en toekomstig beroep van de leerlingen te dichten. “Het zou goed zijn als docenten uit het beroepsonderwijs af en toe een dag in de beroepspraktijk zouden meelopen. Het hoeft niet moeilijk te zijn. Veel scholen voor vmbo-groen kennen de ‘groenproeven’, waarbij leerlingen een proeve van bekwaamheid afleggen in de landbouwsector. Stel dat je Nederlands doceert aan leerlingen die bloemist willen worden. Dan kun je die als ze een telefoongesprek moeten oefenen, laten doen alsof ze een bestelling voor een boeket opnemen. Moeten ze een brief schrijven? Laat hen dan een brief schrijven voor bij het boeket.” Ook de inzet van technologie biedt mogelijkheden.

Liesbeth: “Laat leerlingen van een horecaopleiding tijdens hun stage filmen, en zorg er als scheikundedocent voor dat je die filmpjes ziet. Serveren ze halfrauwe zalm? Dan kun je in je les bespreken hoe je dat ziet, en welke moleculaire veranderingen er plaatsvinden tijdens het bakken.”

OPROEP VOOR (V)MBOSCHOLEN Gebruik uw stagiaires!

• Is de aansluiting tussen schoolvak en opleiden voor een beroep een belangrijk thema op uw opleidingsschool?

• Wilt u uw stagiair(e)s hiernaar onderzoek laten doen? Studenten kunnen als beroepsproduct bijvoorbeeld een lessenserie of een handleiding ontwikkelen.

Meer informatie? caroline.vanleeuwen@hu.nl

Meer lezen? www.onderwijsweb.hu.nl > Dossier Talentontwikkeling in het (v)mbo

13

BIJBLIJVEN

D I G I TA A L L E R E N

COLUMN TECHNIEKFEESTJE

Wie? Wat: Waarom: Resultaat:

Rob Sleddens, docent Brood & Banket bij SVO-opleidingen Opleiding Pedagogische en didactische bekwaamheden een nog betere docent zijn, mentor worden meer afstemmen op verschillende leerstijlen

Ik ben jarenlang banketbakker geweest. Ik werkte bij Droste Chocolates en had een verantwoordelijke functie bij Sligro. Op een gegeven moment wilde ik eens wat anders. Mijn ideaal was: mensen opleiden in het banketbakkersvak. Ik werd aangenomen door SVO-opleidingen, daar werken veel mensen uit de praktijk. Ik geef nu acht maanden les.

Ambitieus Het gaat me goed af als docent, ik schijn talent te hebben. Bovendien word ik vanuit SVO goed ondersteund door een coach. Maar ik wilde zelfstandig kunnen lesgeven, en mentor kunnen worden.

Daarvoor had ik toch een papiertje nodig. Daarom koos ik voor de opleiding Pedagogische en didactische bekwaamheden bij Centrum Archimedes.

Leerstijlen Ik vond de opleiding heel inspirerend. Interactief, goed opgebouwd. Ik heb veel handvatten aangereikt gekregen, waarmee ik werkvormen kan kiezen die aansluiten bij de verschillende leerstijlen. Ik geef les op alle niveaus. Bijvoorbeeld bij Van Diermen Masterbakers, een roomsoezenfabrikant in Spakenburg: ik train daar zowel de assistent-soezenbakkers als hun leidinggevenden. Ook geef ik les aan mensen die bij McDonalds werken. Die zijn over het algemeen niet dol op school. Ik zie nu veel sneller: dit is een denker, dat is een doener. Vervolgens kies ik de pedagogische en didactische aanpak die bij die persoon aanslaat. Ik zie nu ook meer perspectieven voor mezelf.

Geprikkeld Ik heb de cursus nu afgerond. Ik kreeg als eindbeoordeling ‘Uitmuntend’ mee. Dat prikkelt me om iets nieuws te zoeken. Eén doel heb ik in ieder geval al bereikt: ik ben mentor geworden.

BLENDED MASTERS Limburg bijt het spits af: de vo-scholen daar zijn de eerste die kiezen voor de nieuwe ‘blended’ masteropleidingen.

Zo’n zestig leraren verwerven met de masteropleiding een eerstegraads lesbevoegdheid. Dat betekent een kwaliteitsslag voor het Limburgse voortgezet onderwijs, dat een schreeuwend tekort heeft aan bevoegde leraren voor de bovenbouw havo/vwo. Prettige bijkomstigheid is dat de leraren hun opleiding volgen zonder veel reistijd. Een digitale leeromgeving maakt flexibel leren op afstand mogelijk.

Leven Lang Leren Een lerarenopleiding volgen en daarmee veertig jaar voor de klas? Die tijd ligt achter ons. Tegenwoordig wordt iedereen geacht een leven lang te leren. Inhaken op actuele ontwikkelingen. Vakmanschap (of zo u wilt: uw meesterschap) onderhouden. Hogeschool Utrecht, al jaren groot in deeltijdonderwijs, heeft een Leven Lang Leren tot speerpunt verheven.

De combinatie van werk, privé en opleiding is niet altijd makkelijk; professionals willen hun opleiding soms temporiseren of versnellen. Daar speelt de HU op in met flexibele en modulaire curricula. Deze bestaan uit zelfstandige modules die niet-volgtijdelijk worden aangeboden. De studenten kunnen hun tijd hierdoor deels zelf indelen.

Blended learning Het didactisch concept achter de nieuwe masters maakt gebruik van een digitale leeromgeving, klassikaal onderwijs en leren op de werkplek: blended learning. Dit houdt in dat de student in verschillende leeromgevingen werkt: in een digitale leeromgeving, op de leslocatie (voor colleges en conferenties)

Flipping the classroom De organisatievorm achter de blended masters van Instituut Archimedes staat bekend als ‘flipping the classroom’.

Afgezet tegen traditioneel georganiseerd onderwijs worden de activiteiten op school/thuis omgedraaid (‘geflipt’). De kennisoverdracht vindt thuis plaats, met video en andere elementen in een online leeromgeving. Daardoor is er tijdens de klassikale momenten op school meer tijd voor het bespreken van vragen, samenwerkopdrachten, problemen oplossen, enzovoorts.

Dit didactisch concept wordt niet alleen bij de blended masters ingezet, ook de bachelorstudenten van Instituut

en in de eigen regio (werken met leerteams). Dit alles combineert hij met leren op de eigen werkplek, in de klas.

Online leeromgeving De HU-docent selecteert het leermateriaal voor de online leeromgeving. Dit kunnen artikelen zijn, maar ook filmpjes, presentaties en hyperlinks naar andere bronnen. Ook plaatst hij hier opdrachten, planning en andere praktische informatie. De student kan online samenwerken met zijn studiegenoten. De leerteams worden door de docent op afstand begeleid, met behulp van digitale communicatiemiddelen.

Samenwerking educatieve faculteiten Hogeschool Utrecht werkt bij deze masteropleidingen samen met de Hogeschool van Amsterdam, Hogeschool Inholland en Hogeschool Windesheim. De HU is licentiehouder voor de masteropleidingen Leraar Nederlands, Engels en wiskunde die in het studiejaar 2013/2014 voor docenten in Limburg worden aangeboden.

Vanaf studiejaar 2014/2015 staan de masteropleidingen leraar Nederlands, Engels en Wiskunde open voor alle belangstellenden. De omvang van deze masteropleiding is 90 EC, de nominale studieduur is twee jaar. Studenten hebben de mogelijkheid de studie over drie jaar te spreiden.

De ‘traditionele’ HU-masters (waarbij meer contact is op de lesplaats) blijven bestaan.

Meer informatie?

• nynke.vaningen@hu.nl • https://twitter.com/PMACornelissen

Ik geeft het direct toe: ik heb wat met techniek en onderwijs. Niet dat ik er zelf ooit les in heb gegeven.

Mijn passie komt door Herman, een goede vriend van mij. Hij presteert in zijn werkplaats – noem het geen lokaal ! – van een Utrechtse basisschool al jaren iets, waar ik met bewondering van kan genieten. Hij laat kinderen met plezier werken met techniek en wetenschap. Nee, geen ‘creatief met kurk’ of handvaardigheid oude stijl. Bij Herman is techniek sec: hoe werkt ‘t, waarom werkt ‘t , hoe ga ik het maken, doen en laten zien. De kinderen vinden het prachtig. Ze zijn trots op hun windmolens en hun oersterke papieren brug en kunnen goed vertellen hoe ‘t allemaal zit. Mooi onderwijs dus, en een feestje om naar te kijken.

In het vo verliest techniek het van de kernvakken.

Daarnaast is kiezen voor ‘vuile handen’ niet zo cool.

Ooit noemde een collega technische vakken in een van mijn vmbo-scholen dat de ‘avo-isering’ van het onderwijs. Hij keek daar heel verdrietig bij.

Internationaal (OESO) staat ons onderwijs er goed voor, maar met techniek verliezen we in rap tempo de voorsprong. Steeds meer vakmensen komen uit het buitenland; we leveren gewoon te weinig techneuten af.

Toch een lichtpuntje: de minor Docent in techniek.

Zo’n 10 techniekstudenten komen daarvoor naar de lerarenopleiding. Ik mocht een periode met hen werken. Slimme gasten, droge humor, wars van ‘wollige’ taal en helemaal blij met al die meiden op de gang, want die hebben ze op hun faculteit niet (zoveel). Talentvolle docenten in de dop. Met hun gecombineerde achtergrond van hbo-techniek en basiskennis van onderwijs zijn dít de mannen die de kwaliteit van het technisch beroepsonderwijs een push gaan geven. Binnenkort krijgen ze hun diploma. Ook een feestje. Maar ook nu is er tegenwind; is er straks wel geld om dit traject voort te zetten?

Zullen ze voor het onderwijs kiezen, of trekt het bedrijfsleven aan het langste end? Ik hoop dat we ze gaan monitoren.

Archimedes maken hiermee kennis. Zo gaf docent-onderzoeker dr. Frans Droog op 13 maart jl. een gastcollege: ‘Flip de klas naar mooi onderwijs’. Droog (moleculair bioloog en wiskundedocent) is gespecialiseerd in het gebruik van nieuwe technologieën, internettoepassingen en sociale media in het onderwijs. Tijdens zijn (niet-geflipte) gastles vertelde hij over de kracht en veelbelovende resultaten van deze manier van lesgeven.

Er zijn al veel ‘deltaplannen’, maar ik zou er graag nog eentje aan toevoegen: een Deltaplan voor techniekonderwijs. Jong beginnen, in de middenleeftijd vasthouden en op het hbo afmaken. Een mooie taak voor de lerarenopleiding en een prachtige kans voor vo-scholen om zich te profileren.

Meer lezen? fdroog.wordpress.com/flip-de-klas

Gerrit Huisman werkte 43 jaar als vo-leraar, schoolleider en lerarenopleider. g.huisman@pro-talent.nl

Gerrit Huisman

Meer informatie: centrumarchimedes@hu.nl

14

15

TO DO

•

15 mei 2013 Stagemarkt Tijd: 15:30 uur Plaats: op het gras achter het gebouw van de Faculteit Educatie, Padualaan 97, Utrecht (het veld bevindt zich aan de Cambridgelaan) www.samenopleiden.nl

•

30 mei 2013 Presentatie onderzoek Uitval en inductie beginnende leraren Tijd: 15:30 – 17:30 uur Plaats: Revius Lyceum, Driebergsestraatweg 6c, Doorn.

Zie ook pagina 3 en www.utrechtsekansen.nl

•

4 juni 2013 Symposium: Over onderwijs, leraren en levensbeschouwing Tijd: 12:30 – 15:45 uur Plaats: Academiegebouw, Domplein 29, Utrecht www.onderwijsweb.hu.nl

•

4 juni 2013 Openbare les/oratie prof. dr. Cok Bakker “Het goede leren. Leraarschap als normatieve professie” Tijd: 16:15 – 17:15 uur Plaats: Academiegebouw, Domplein 29, Utrecht www.onderwijsweb.hu.nl

•

5 juni 2013 Conferentie Pesten past niet!

Tijd: 13:45 – 21:00 uur Plaats: SBO De Evenaar, Dasseweide 1, Nieuwegein www.hu.nl/ProjectSites/Conferentie-Pesten-Past-Niet.aspx

•

6 juni 2013 en 27 augustus 2013 Open avond Tijd: 16:00 – 20:00 uur Plaats: Faculteit Educatie, Padualaan 97, Utrecht www.voorlichting.hu.nl