Coachen van kinderen en adolescenten met zwakke executieve functies by Hogrefe Uitgevers

In Coachen van kinderen en adolescenten met zwakke executieve functies presenteren Dawson en Guare een bewezen effectief coachingsmodel. Aan de hand van een helder stappenplan leren kinderen en adolescenten niet alleen beter plannen en organiseren, maar ook hoe zij hun timemanagement, emotieregulatie en implusbeheersing kunnen verbeteren. Elke stap in het coachingsproces is voorzien van duidelijke instructies en werkbladen. Naast individuele coaching door een volwassene komen ook klassebrede coaching en coaching door een medeleerling aan bod. Dit is een uniek en geweldig boek. Het biedt een zeer bruikbaar coachingsmodel voor leerlingen met zwakke executieve functies, zoals kinderen met ADHD. Het is zonder meer de meest praktische en informatieve gids over dit onderwerp. R u s s e l l B ar k l e y

Coachen van kinderen en adolescenten met zwakke executieve functies is een heldere handleiding voor leerkrachten, coaches, (school)psychologen en andere hulpverleners die leerlingen willen helpen het beste uit zichzelf te halen. Na de bestsellers Slim maar … en Executieve functies bij kinderen en adolescenten is dit het derde boek van Dawson en Guare over executieve functies. Peg Dawson is psycholoog aan het Center for Learning and Attention Disorders in Portsmouth, New Hampshire. Richard Guare is neuropsycholoog en directeur van dit Center. Beiden hebben meer dan 30 jaar ervaring met het werken met kinderen met aandachtstekort-, leerstoornissen en gedragsproblemen.

ISBN 978 90 79729 59 3

9 789079 729593 w w w. h o gre f e . nl

Peg Dawson en Richard Guare

Peg Dawson en Richard Guare Coachen van kinderen en adolescenten met zwakke executieve functies

Tegenvallende schoolprestaties worden bij veel kinderen veroorzaakt door zwakke executieve functies. Ze zijn slim genoeg, maar hebben moeite om dingen te onthouden, op tijd aan taken te beginnen of hun werk geconcentreerd af te maken. Een coach kan deze leerlingen helpen door de juiste vragen te stellen en gerichte opdrachten te geven. Met een gestructureerd programma leidt een kwartiertje hulp per dag al tot een versterking van executieve functies en aanzienlijk betere schoolprestaties.

Coac h en va n k i n d er en en a d o l e s c en t en m e t z wa k k e e x ec u t i e v e f u n c t i e s Pr a k t i s ch e s t r at eg i e ë n vo o r t h u i s e n o p s ch o o l

Coachen van kinderen en adolescenten met zwakke executieve functies Praktische strategieĂŤn voor thuis en op school

Peg Dawson en Richard Guare

Inhoud

Voorwoord

Deel 1 Theoretische en wetenschappelijke achtergrond

1 Executieve functies en hersenontwikkeling Hersenontwikkeling Taxonomie van executieve functies

19 21 23

Theoretische fundamenten van coaching Doelgericht doorzettingsvermogen versus contextafhankelijke volgehouden aandacht Correspondence training Doelbepaling Zelfregulatie/zelfmanagement Onderzoek naar de werkzaamheid van coaching

Deel 2 Ons coachingsmodel

Basisbeginselen van coaching voor de verbetering van schoolprestaties Wie heeft baat bij coaching? Voordat de coaching begint Een coach kiezen Het coachingsproces

30 31 33 35 40

47 47 48 49 52

Stap 1: vaststellen of er behoefte aan een coach is Stap 2: bereidheid en instemming verwerven om mee te doen aan coaching Stap 3: een passende coach voor de leerling vinden Stap 4: de eerste bijeenkomst met de coach voorbereiden Stap 5: starten met de dagelijkse coachingssessies Vaststellen van langetermijndoelen Stap 1: verzamelen van achtergrondinformatie Stap 2: definiëren van langetermijndoelen Stap 3: de tussenstappen bepalen voor het realiseren van langetermijndoelen Stap 4: bespreken van obstakels die het bereiken van langetermijndoelen in de weg staan Stap 5: manieren bedenken om de obstakels uit de weg te ruimen Stap 6: ontwikkelen van tussendoelen Stap 7: het onderdeel ‘Tussendoelen’ van het Formulier voor het bepalen van langetermijndoelen verfijnen Stap 8: manieren bedenken om kans op succes te vergroten Stap 9: het plan herzien Dagelijkse coachingssessies De eerste sessie Latere coachingssessies Verifiëren wat leerlingen vertellen Als plannen niet uitgevoerd en doelen niet gehaald worden Coaching bij succes geleidelijk aan verminderen Coaching voor de ontwikkeling van executieve functies Coaching: wat je wel en niet moet doen Aanpassingen aan het coachingsproces Coachen van gedemotiveerde of ongeïnteresseerde leerlingen Coachen van basisschoolleerlingen Coachen van studenten op een vervolgopleiding

4 Coachingstechnieken voor gevorderden Gebruik van deze trainingmodules Module 1: communicatievaardigheden Parafraseren Actief luisteren Open vragen versus gesloten vragen Ondersteuning Duidelijke instructies of aanwijzingen geven Specifieke complimenten Module 2: executieve functies Aanvullende bronnen voor module 2 Module 3: registreren van de effectiviteit van coaching

52 52 53 54 54 54 56 56 57 59 59 60 62 63 66 66 67 71 74 76 79 80 82 83 85 86 88 91 92 93 93 94 95 98 100 102 103 106 106

Tussendoelen als uitkomstmaat Dagelijkse plannen gebruiken voor evaluatie van vooruitgang/succes Andere vormen van registratie Module 4: problemen oplossen Onderhandelen over oplossingen voor problemen Module 5: speciaal onderwijs en RTI Individuele onderwijsprogrammaâ&#x20AC;&#x2122;s Formuleren van doelen om zwakke executieve functies aan te pakken Het response-to-intervention-model Conclusie

5 Opzetten van een coachingsprogramma voor scholen Opzetten van een coachingsprogramma met volwassenen Stap 1: potentiĂŤle coaches benaderen Stap 2: trainen van de coaches Stap 3: identificeren van leerlingen die baat kunnen hebben bij coaching Stap 4: met de leerlingen praten en ze uitnodigen om mee te doen Stap 5: ouders op de hoogte stellen Stap 6: leerlingen met geschikte coaches in contact brengen Stap 7: meewerken aan de doelbepalingssessie en helpen bij het opstellen van een dagelijkse coachingsplanning Stap 8: wekelijks bij elke coach naar de voortgang informeren om het proces te monitoren Stap 9: periodieke bijeenkomsten organiseren om de verschillende casussen met de coaches te bespreken Stap 10: evalueren van de effectiviteit van coaching Opzetten van een coachingsprogramma met medeleerlingen Stap 1: potentiĂŤle coaches benaderen Stap 2: trainen van de coaches Stap 3: identificeren van leerlingen die baat kunnen hebben bij coaching Stap 4: met de leerlingen praten en ze uitnodigen om mee te doen Stap 5: ouders op de hoogte stellen Stap 6: leerlingen met geschikte coaches in contact brengen Stap 7: meewerken aan de doelbepalingssessie en helpen bij het opstellen van een dagelijkse coachingsplanning Stap 8: wekelijks bij elke coach naar de voortgang informeren om het proces te monitoren Stap 9: periodieke bijeenkomsten organiseren om de verschillende casussen met de coaches te bespreken Stap 10: evalueren van de effectiviteit van coaching Conclusie

107 107 108 114 116 119 119 120 120 125 127 127 128 129 129 131 132 132 133 133 134 134 135 136 136 137 137 137 138 138 139 139 139 140

Deel 3 Speciale toepassingen

Klassebrede coaching door medeleerlingen Voordelen van coaching door medeleerlingen Modellen van coaching door medeleerlingen Bewijzen voor effectiviteit Coaching door medeleerlingen en executieve functies Klassebreed model voor coaching door medeleerlingen Het aanleren van doelbepaling, elkaar coachen en zelfmonitoring Doelbepaling bij rekenen Onaf hankelijk werken als doel Conclusie

143 144 144 145 146 149 151 154 156 158

Coaching door medeleerlingen bij de ontwikkeling van sociale vaardigheden Een alternatieve interventie op school: leerlingcoaching Wat houdt leerlingcoaching in? Wie heeft baat bij leerlingcoaching? Welk kind is een ideale leerlingcoach? Moeten de leerling en zijn leerlingcoach vrienden zijn? Voor hoeveel â&#x20AC;&#x2DC;coachingâ&#x20AC;&#x2122; is de leerlingcoach verantwoordelijk? Welke rol spelen volwassenen in dit proces? Wat houdt de training in? Hoe worden doelen gekozen? Hoe werkt het beloningssysteem? Kan de interventie ook bij een groep worden toegepast? Hoe beoordeel je of de interventie succesvol is? Tot besluit Handleiding voor leerlingcoaching Inleiding op het leerlingcoachingsproces Deelnemers Training

159 162 164 165 166 167 167 168 169 169 170 171 172 172 173 173 173 174

Tot besluit Redenen om met coaching te beginnen en ermee te stoppen Coaching vergeleken met andere vormen van ondersteuning Voordelen en beperkingen van coaching

179 181 181 182

Praktijkoefeningen Module 1: communicatievaardigheden Oefening 1. Parafraseren Oefening 2. Actief luisteren

183 183 183 184

Oefening 3. Open en gesloten vragen Oefening 4. Ondersteuning Oefening 5. Duidelijke aanwijzingen Oefening 6. Specifieke complimenten Module 2: executieve functies Oefening 7. Sterke en zwakke punten Oefening 8. Coachingsplan Module 3: registreren van de effectiviteit van coaching Oefening 9. Een doelverwezenlijkingsschaal maken Oefening 10. Tussendoelen grafisch weergeven Oefening 11. Checklists Oefening 12. Scoren van categorieën Module 4: problemen oplossen Oefening 13 Module 5: Speciaal onderwijs Oefening 14. Doel van geïndividualiseerd onderwijs Oefening 15. Coaching aan de hand van het drietrapsmodel (response-to-intervention; RTI)

185 186 189 191 192 192 193 194 194 195 195 196 196 196 197 197

Antwoordsleutel praktijkoefeningen

199

Bijlagen Achtergrondmateriaal Coachingsformulieren Leerprocedures Formulieren voor het monitoren van vooruitgang Formulieren voor de coördinator van het coachingsproces Formulieren voor klassebrede coaching door medeleerlingen Formulieren voor leerlingcoaching bij de ontwikkeling van sociale vaardigheden Bijlage 1. Kennismaking Bijlage 2. Semigestructureerd interview voor executieve functies – versie voor de leerling Bijlage 3. Vragenlijst over executieve functies – versie voor volwassenen Bijlage 4. Vragenlijst over executieve functies voor leerlingen Bijlage 5. Formulier voor het bepalen van langetermijndoelen Bijlage 6. Formulier voor doelbepaling bij rapportcijfers Bijlage 7. Dagelijks coachingsformulier Bijlage 8. Plan voor het af bouwen van coaching Bijlage 9. Dagelijkse huiswerkplanner Bijlage 10. Formulier voor het coachen van kinderen Bijlage 11. Het schrijven van een opstel

211 211 212 213 213 214 215

197

215 217 219 225 228 231 234 236 237 238 239 240

Bijlage 12. Het plannen en voltooien van langetermijnprojecten Bijlage 13. Leerhulpmiddelen Bijlage 14. Aantekeningen/huiswerk organiseren Bijlage 15. Het maken van aantekeningen Bijlage 16. Leren problemen op te lossen Bijlage 17. Doelverwezenlijkingsschaal Bijlage 18. Categorieënformulier Bijlage 19. Formulier voor het monitoren van de vooruitgang (RTI) Bijlage 20. Taakomschrijving van de coach Bijlage 21. Toestemmingsbrief Bijlage 22. Overzichtslijst voor de coachingscoördinator Bijlage 23. Wekelijks monitoringsformulier voor de coachingscoördinator Bijlage 24A. Feedbackformulier voor coaching - versie voor de leerling Bijlage 24B. Feedbackformulier voor coaching - versie voor de coach Bijlage 25. Scoreformulier voor rekendoelen Bijlage 26. Scoreformulier voor zelfstandig werken Bijlage 27. Scoreformulier voor gedrag tijdens de ochtendbijeenkomsten Bijlage 28. Scoreformulier voor activiteiten aan het eind van de dag Bijlage 29. Scoreformulier (blanco) Bijlage 30. Werkschema voor teams en coaches Bijlage 31. Stappenplan leerlingcoaching voor de leerlingcoach Bijlage 32. Dagelijkse doelstappen van de leerling Bijlage 33. Formulier voor dagelijkse doelen Bijlage 34. Beloningsmenu Bijlage 35. Tabel voor wekelijkse doelen Bijlage 36. Brief aan de ouders of verzorgers van de leerling Bijlage 37. Brief aan de ouders of verzorgers van de leerlingcoach Bijlage 38. Voorbeeldformulier van doelen Bijlage 39. Controleformulier voor de supervisor

245 248 250 252 255 257 258 259 260 261 262 263 264 266 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282

Literatuur

283

Voorwoord

In hun boek Driven to distraction (1994) besteden Hallowell en Ratey één paragraaf aan het coachen van mensen met een aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Uit deze korte beschrijving is een hele industrie voortgekomen, die vooral leerlingen helpt die een aandachtstekortstoornis hebben. Tijdens een recent gehouden jaarcongres voor kinderen en volwassenen met ADHD ging 10% van de sessies over coaching. Ze hadden titels als Motivational interviewing: A powerful coaching tool, Co-active coaching: A tool to promote successful transition in college en How ADHD coaches can expand their toolbox and help their children get organized. Nog eens 15% van de sessies was gericht op de ontwikkeling van executieve functies bij leerlingen met ADHD. Opmerkelijk genoeg werd de term ‘executieve functies’ in de samenvattingen van de coachingssessies op een uitzondering na niet genoemd. De samenvattingen van de sessies over executieve functies verwezen op hun beurt niet naar coaching. In 1998 publiceerden we een handleiding met de titel Coaching the ADHD student (Dawson & Guare, 1998). Sindsdien hebben we verschillende boeken over executieve functies geschreven, gericht op verschillende doelgroepen – schoolpsychologen en andere onderwijskundigen (Dawson & Guare, 2004, 2010), ouders (Dawson & Guare, 2009) en werkende volwassenen (Martin, Dawson & Guare, 2007; Martin, Guare & Dawson, 2010). Hoewel onze handleiding over coaching aan ons werk met executieve functies voorafging, realiseerden we ons al snel dat coaching een ideale interventiestrategie is om leerlingen van alle leeftijden te helpen hun executieve functies te verbeteren. Dit boek moet beide concepten met elkaar verbinden, op een manier die geschikt is voor mensen in de praktijk.

De kracht van ons coachingsmodel is dat het een stevige theoretische basis heeft in de literatuur over gedrag. Sinds de ontwikkeling was dit model het uitgangspunt van een aantal onderzoeken (bijvoorbeeld Plumer & Stoner, 2005; Merriman & Codding, 2008), die het hebben toegepast op verschillende leerlingenpopulaties, met uiteenlopende uitkomstmetingen gericht op verschillende gedragsdoelen. Op grond van dergelijk onderzoek kunnen we stellen dat coaching, volgens onze definitie, evidence-based is en daarmee een waardevolle toevoeging is aan het repertoire van interventies voor leerlingen die onderpresteren. Bovendien is coaching een breed toepasbare interventie die aangepast kan worden voor diverse leerlingenpopulaties, waarmee het een ideaal instrument is voor scholen die een drietrapsmodel hanteren (response-to-intervention; RTI). Op niveau 1 kan deze aanpak gebruikt worden als een interventie voor de hele klas: leerkrachten helpen leerlingen met het verwerven van de vaardigheden die nodig zijn om taken te organiseren en huiswerkopdrachten te onthouden. Op het tweede niveau kan ze dienen als een interventie voor kleine groepen risicoleerlingen die met sociale problemen worstelen omdat hun executieve functies zwak zijn, bijvoorbeeld responsinhibitie en emotieregulatie of problemen met timemanagement, planning/prioritisering of organisatie. Op het derde niveau kan ze de basis vormen voor individuele ondersteuningsplannen voor leerlingen die tekortschieten vanwege bijzonder zwak ontwikkelde executieve functies. Coaching the ADHD student was een goed begin, maar inmiddels hebben we een aantal jaar ervaring met het model en we denken dat we nu een diepgaander beschrijving van coaching kunnen geven. Dit boek bevat voldoende materiaal waarmee scholen aan de slag kunnen om coachingsprogramma’s op te starten, en biedt personen die werken met leerlingen met zwakke executieve functies een structuur waarop ze hun werk kunnen baseren. Een van onze favoriete cartoons, uit F Minus, gaat over een sollicitatiegesprek tussen een werkgever en een sollicitant. De werkgever zegt: ‘Voor de baan waarvoor u solliciteert is het nodig dat u de hoofdsteden van alle staten kent, en schuinschrift en staartdelen beheerst.’ Het onderschrift luidt: ‘Dale’s lagereschoolopleiding heeft toch iets opgeleverd.’ Deze cartoon laat met weinig woorden zien dat scholen meer moeten leren dan alleen bepaalde vakkennis. Hoewel sommige leerlingen redelijk makkelijk executieve functies ontwikkelen dankzij een aangeboren vermogen en goed ouderschap, slagen veel er niet in om deze vaardigheden zonder externe steun en duidelijke aanwijzingen te verwerven, terwijl ze essentieel zijn voor hun verdere leven. Coaching is een middel om hen deze steun en aanwijzingen te geven.

Coachen van kinderen en adolescenten met zwakke executieve functies

Over dit boek Deze handleiding bestaat uit drie onderdelen. In deel 1 beschrijven we de theoretische achtergrond en de onderzoeken die ten grondslag liggen aan ons coachingsmodel. Hoofdstuk 1 geeft een beknopt overzicht van executieve functies en plaatst ze in een ontwikkelingsperspectief, waarbij de nadruk ligt op de wijze waarop ze zich tijdens de kindertijd en adolescentie manifesteren. Omdat coaching in onze opvatting een interventiestrategie is voor leerlingen met zwakke executieve functies, moet een beschrijving van coaching voorafgegaan worden door een goed overzicht van de ontwikkeling van executieve functies. In hoofdstuk 2 kijken we naar de theoretische basis van ons coachingsmodel, en het onderzoek waarop het is gebaseerd en dat aantoont dat het werkt. We beschrijven correspondence training en onderzoek op het gebied van zelfregulatie en zelfmanagement, waaruit blijkt dat leerlingen kunnen leren het gedrag te reguleren dat belangrijk is voor sociaal en academisch succes, zoals het bepalen van doelen, zelfmonitoring en zelfbeoordeling. We vatten ook onderzoek samen dat aantoont dat dit model werkt als gedragsmatige interventie. In deel 2 presenteren we ons oorspronkelijke coachingsmodel, dat ontwikkeld was als secundaire interventie om leerlingen te helpen die onderpresteren. We beschouwen coaching nu als een proces dat uit twee niveaus bestaat: basis en gevorderd. Hoofdstuk 3 geeft een beschrijving van basiscoaching door de grondbeginselen uit te werken, en laat onder andere zien hoe je kunt vaststellen of een leerling een goede kandidaat is voor coaching, hoe je een gesprek over doelen kunt voeren, hoe je een dagelijkse coachingssessie uitvoert en hoe je ervoor kunt zorgen dat een leerling langzamerhand de aangeleerde vaardigheden zelfstandig gaat uitvoeren. Bovendien bevat dit hoofdstuk suggesties voor het aanleren van executieve functies, hoe je beloningen en motivationele strategieĂŤn kunt inzetten en hoe je objectieve data kunt verzamelen om de vorderingen en het succesvol realiseren van doelen te monitoren. Het bespreekt ook hoe het standaard coachingsmodel, dat bedoeld is voor middelbareschoolleerlingen, aangepast kan worden aan de behoeften van jongere leerlingen en oudere studenten in het hoger onderwijs. Het hoofdstuk bevat tevens een beschrijving van de manier waarop je gesprekken kunt voeren, en verder checklists en formulieren die je kunt gebruiken bij gesprekken over doelen en de dagelijkse coachingssessies. Hoofdstuk 4 is een inleiding in coachingstechnieken voor gevorderden. Het bevat vaardigheidsmodules die coachingstraining beschrijven in 1) effectieve communicatieve vaardigheden; 2) technieken om de executieve functies van de gecoachte leerlingen te verbeteren; 3) meetinstrumenten waarmee je de effectiviteit van de coaching kunt meten; 4) probleemoplossingsstrategieĂŤn die coaches

Voorwoord

kunnen gebruiken om leerlingen te helpen bij het oplossen van academische en sociale problemen; en 5) procedures voor kinderen met specifieke behoeften en een beschrijving van het response-to-intervention proces, zodat coaches het model in deze context kunnen toepassen. In hoofdstuk 5 beschrijven we stapsgewijs hoe je een coachingsprogramma op school kunt opzetten, bijvoorbeeld door het samenstellen van een coachingpool (volwassenen of medeleerlingen), het identificeren van leerlingen die baat kunnen hebben bij coaching, het aanmoedigen van leerlingen om mee te doen, het verkrijgen van toestemming van ouders, het superviseren van het coachingsproces en het evalueren van de resultaten van coaching, onder andere aan de hand van het verzamelen van pre- en postinterventiedata. Deel 3 is gewijd aan specifieke toepassingen van coaching. Hoofdstuk 6 beschrijft hoe je een klassebreed coachingsprogramma kunt opzetten. We beschrijven de stappen die daarvoor nodig zijn en hoe je medeleerlingen kunt leren coachen. We geven voorbeelden van toestemmingsformulieren, doelformulieren en registratieformulieren waarmee vorderingen kunnen worden gemonitord. Hoofdstuk 7 presenteert een coachingsmodel dat is ontwikkeld om leerlingen te helpen bij het verbeteren van hun sociale vaardigheden. Het is geschreven door Pamela Plumer, de hoofdauteur van een onderzoek waarin een klassebreed leerprogramma wordt vergeleken met coaching door medeleerlingen om leerlingen met ADHD te helpen bij de ontwikkeling van positief sociaal gedrag. Het boek sluit af met hoofdstuk 8, waarin we de coachingsmethode plaatsen in het kader van het uiteindelijke doel: leerlingen helpen om zelf te beslissen. In dit hoofdstuk beschrijven we een kwalitatief onderzoek onder universiteitsstudenten die vertellen hoe coaching hen heeft geholpen om effectiever te studeren en hoe deze methode verschilt van andere interventiestrategieën. Een aantal jaar geleden schreef Stanley Pogrow (1996) een artikel met de titel Reforming the wannabee reformers: Why education reforms almost always end up making things worse. In dit artikel verwees hij naar de ideeën van Peter Drucker over succesvolle innovaties. Drucker zei daarover: ‘Historisch gezien heeft de overgrote meerderheid van de innovatieve ideeën en veranderingen uit de menselijke geschiedenis geen wortel geschoten. De meeste blijven niet meer dan een interessant idee.’ Drucker stelde dat de volgende drie eigenschappen innovaties kenmerken die wel zijn aangeslagen: 1 Innovaties die succesvol zijn representeren een oplossing die helder omschreven is, eenvoudig is en een compleet systeem voor implementatie en verspreiding omvat. 2 Succesvolle innovaties beginnen op kleine schaal en richten zich op één specifiek ding.

Coachen van kinderen en adolescenten met zwakke executieve functies

3 Op kennis gebaseerde innovaties hebben de kleinste kans van slagen en slagen alleen als alle benodigde kennis voorhanden is. Bij het schrijven van dit boek was het onze bedoeling om een oplossing te presenteren die helder omschreven is en een compleet systeem voor implementatie en verspreiding omvat. Hoewel we een aantal effectief gebleken varianten van coaching beschrijven, raden we de lezer aan om klein te beginnen, één doelgroep te kiezen die één duidelijk omschreven behoefte heeft en het op kleine schaal uit te proberen. Toen we voor het eerst met ons coachingsmodel begonnen hebben we het op elkaar uitgeprobeerd, een methode die we uiteindelijk wederzijdse coaching zijn gaan noemen. Op die manier hebben we uit de eerste hand geleerd hoe coaching werkt en konden we vaststellen welke elementen essentieel zijn voor succes. Aangezien directe ervaring onvervangbaar is, willen we de lezer aanmoedigen om wederzijdse coaching uit te proberen. We zijn enthousiast over coaching en de mogelijkheden die het biedt om leerlingen te helpen die het moeilijk hebben. We hopen dat onze lezers net zo enthousiast worden.

Voorwoord

ISBN 978 90 79729 59 3

9 789079 729593 w w w. h o gre f e . nl

Peg Dawson en Richard Guare

Peg Dawson en Richard Guare Coachen van kinderen en adolescenten met zwakke executieve functies

Coac h en va n k i n d er en en a d o l e s c en t en m e t z wa k k e e x ec u t i e v e f u n c t i e s Pr a k t i s ch e s t r at eg i e ë n vo o r t h u i s e n o p s ch o o l