Gedragsproblemen bij kinderen
Gedragsproblemen bij kinderen Wegwijzer voor ouders van kinderen met brutaal, boos of agressief gedrag Walter Matthys & Christine Boersma
Copyright Š 2017 Hogrefe Uitgevers, Amsterdam Dit werk is auteursrechtelijk beschermd. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieÍn, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel dit boek met zorg is samengesteld, aanvaarden schrijver(s) noch uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in dit boek. Redactie: Mieke van den Berg, Amsterdam Vormgeving omslag: 11, Haaften Vormgeving binnenwerk: Annelies Bast, Amsterdam Grafische productie: Drukkerij Bariet BV, Steenwijk ISBN 978 94 92297 11 2 NUR 770 www.hogrefe.nl
Dankwoord
We danken Erik Faas voor zijn begeleiding tijdens het schrijven van dit boek. We zijn Marieke Verhave van het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie dankbaar voor het organiseren van commentaarrondes met leden van de Ervaringsraad van het Kenniscentrum Kinderen Jeugdpsychiatrie (Ingrid Bor, Marrianne Groenendijk, Margaret Beumkes), vertegenwoordigers van jeugdzorg (Elle van den Tillart en Esther Alblas, Lokalis) en van het onderwijs (Marcelle Boersma en Anton Horeweg).
Inhoud
Voorwoord 1 2 3 4 5
Wat zijn gedragsproblemen? Hoe ontstaan gedragsproblemen? Opvoeden van kinderen met gedragsproblemen Omgaan met sociale problemen en boosheid Samenwerken met anderen
Nawoord Boeken en websites Over de auteurs
9 11 29 45 75 93 113 115 117
Voorwoord
Kinderen zijn weleens dwars. Of ze worden boos als ze hun zin niet krijgen. Ze krijgen een driftbui of geven andere kinderen weleens een klap. Ze liegen en komen veel later thuis dan is afgesproken. Als dit gedrag slechts zo nu en dan voorkomt is er niets aan de hand. Maar als het gedrag vaak en langdurig voorkomt en nadelige gevolgen heeft, dan spreken we van gedragsproblemen. Ouders worden moe van dit gedrag. Ze worden er zelf boos van. Ze schamen zich ervoor. Of ze voelen zich schuldig en vragen zich af wat ze fout hebben gedaan. En ze zijn bezorgd: ‘Hoe moet het verder?’ Er zijn in de maatschappij veel verschillende meningen over hoe gedragsproblemen ontstaan. En over hoe ouders ermee om kunnen gaan. Soms weet je als ouder niet meer wat je moet doen. Maar er wordt al jaren veel onderzoek naar gedragsproblemen gedaan. En ook naar hoe gedragsproblemen minder kunnen worden door de opvoeding en door behandeling. In dit boek geven we daar informatie over. Dit boek gaat over gedragsproblemen bij kinderen tussen 3 en 13 jaar. In hoofdstuk 1 leggen we uit wat gedragsproblemen zijn. We bespreken wanneer het ernstig is. En welke nadelige gevolgen er voor het kind zijn, op korte en lange termijn. In hoofdstuk 2 geven we antwoord op de vraag hoe gedragsproblemen ontstaan. En hoe het komt dat gedragsproblemen bij sommige kinderen minder worden en bij andere kinderen gelijk blijven of zelfs toenemen.
Maar voor ouders is de allerbelangrijkste vraag: ‘Wat kan ik er zelf aan doen?’ In hoofdstuk 3 geven we praktische adviezen over hoe ouders in de opvoeding om kunnen gaan met gedragsproblemen. In hoofdstuk 4 vertellen we hoe ouders hun kind kunnen helpen problemen met andere kinderen op te lossen. En hoe ouders hun kinderen kunnen helpen goed om te gaan met boosheid. Hoofdstuk 5 gaat over hoe ouders goed kunnen samenwerken. Samenwerken met de school, met andere volwassenen en met hulpverleners. Om met hulpverleners goed samen te werken moet je weten wat de hulpverlening te bieden heeft. Daarom geven we ook informatie over de behandeling van gedragsproblemen. Misschien ga jij aan de slag met de adviezen uit hoofdstuk 3 en 4. En misschien merk je dan dat het werkt. De gedragsproblemen worden minder. Maar het kan ook zijn dat de gedragsproblemen van je kind te ernstig zijn. Dan is het goed om hulp te zoeken. Als je dit boek gelezen hebt, ben je goed voorbereid om met hulpverleners samen te werken. Ook voor hulpverleners kan dit boek nuttig zijn. Zij kunnen het gebruiken om ouders te informeren over gedragsproblemen. Dat noemen we psycho-educatie. Psycho-educatie is nodig om ouders te helpen kiezen voor een vorm van hulp. En om met die hulp te starten en er alles uit te halen wat de hulp te bieden heeft. Walter Matthys is de eerste schrijver van dit boek. Hij is goed op de hoogte van het wetenschappelijk onderzoek. Hij heeft zelf onderzoek gedaan en heeft veel ervaring met de aanpak om gedragsproblemen te verminderen. Christine Boersma heeft de tekst van het boek eenvoudig gemaakt. Samen hebben ze nagedacht over een prettige vormgeving. Achter in dit boek noemen we de wetenschappelijke boeken en de hoofdstukken uit boeken die we bij het schrijven hebben gebruikt. Verder is er een lijst met websites waar ouders nog meer nuttige informatie kunnen vinden. 10
Gedragsproblemen bij kinderen
1 Wat zijn gedragsproblemen?
Welke soorten gedrag komen voor Gedragsproblemen bij gedragsproblemen? Gedragsproblemen waarbij een Welke andere soorten gedrag en diagnose gesteld kan worden problemen komen soms ook voor? Gedragsproblemen veranderen in Hoe ernstig is het? de loop van de tijd Problemen in de toekomst Samenvatting
Kinderen zijn weleens brutaal tegen hun ouders. Of ze worden boos als iets niet lukt. Jonge kinderen slaan weleens een ander kind. En oudere kinderen komen weleens te laat thuis. Dat is niet erg. Dat hoort bij kinderen. We spreken pas van gedragsproblemen als dit gedrag vaak en gedurende enige tijd voorkomt. En als het gedrag nadelige gevolgen heeft voor het kind of de ouders. Andere kinderen willen bijvoorbeeld niet meer met het kind spelen. Of de ouders worden heel erg moe van het gedrag en kunnen er niet meer tegen.
11