Zoals in een goede detective helpt het boek van Michelle Skeen je het mysterie van je gecompliceerde relatie te ontrafelen. Jeffrey Wood Het is ook nooit goed! is niet alleen geschikt voor de partner die altijd kritiek krijgt. Ook voor relatietherapeuten of anderen die te maken hebben met kritiek is deze praktische toepassing van de schematherapie een waardevol instrument om vastgeroeste communicatiepatronen te veranderen. Michelle Skeen is therapeut en woont en werkt in San Francisco. Ze is gespecialiseerd in schematherapie, cognitieve therapie en gedragstherapie, ook voor stellen. Ze studeerde schematherapie bij Matthew McKay en de grondlegger van de schematherapie, Jeffrey Young, die ook het voorwoord schreef.
Het is ook nooit goed!
Het is ook nooit goed!
In Het is ook nooit goed! laat Michelle Skeen zien hoe deze negatieve relatiedynamiek ontstaat en hoe je ongezonde patronen kunt doorbreken. Ze gebruikt de effectieve en succesvolle schematherapie om stap voor stap de kern van het probleem bloot te leggen. Duidelijke voorbeelden en praktische tests helpen je te ontdekken welke schema’s jullie relatie verstoren. Daarna kun je aan de slag met praktische tips, zodat je op een constructieve manier met kritiek kunt omgaan. Door andere copingstrategiÍn aan te leren en op een positieve manier naar kritiek te kijken, leer je met meer geduld en compassie op je kritische partner te reageren.
Michelle Skeen
Michelle Skeen
Heb jij een partner die altijd kritiek op je heeft? Jou van alles de schuld geeft? Alles altijd tot enorme proporties opblaast? Dan heb je inmiddels vast ook ontdekt dat nog beter je best doen niet helpt. Wat wel werkt, is begrijpen waar die eeuwige kritiek vandaan komt en waarom die kritiek steeds weer tot dezelfde discussies en conflicten leidt.
leren omgaan met een kritische partner
Het is ook nooit goed! Leren omgaan met een kritische partner Michelle Skeen
Inhoud
Voorwoord van Jeffrey Young
7
Dankwoord
9
Inleiding
11
1 Je kritische partner begrijpen
13
2 Het schema van je partner bepalen
25
3 Wat maakt je kwetsbaar voor kritiek?
63
4 Je schema achterhalen
79
5 Valkuilen in het leven
115
6 Alternatieve copingstrategieĂŤn I
125
7 Alternatieve copingstrategieĂŤn II
149
Conclusie
157
Bronnen
159
Voorwoord van Jeffrey Young
Het doet me veel plezier om dit voorwoord voor Het is ook nooit goed! te schrijven. Het was me een waar genoegen om deze uitstekende uitbreiding van de schematherapie te lezen, die heel veel mensen kan helpen die worstelen met een pijnlijke, destructieve relatie met een bijzonder kritische partner. Kritiek vormt voor veel (echt)paren een probleem. Ik werk vaak met paren waarvan de ene partner de ander voortdurend en openlijk bekritiseert (de ‘kritische’ partner). Na verloop van tijd heeft dit een destructief effect op de relatie en het welzijn van het slachtoffer van de kritiek (de ‘kwetsbare’ partner). Vaak raken beide partners in een disfunctionele, repetitieve cyclus verstrikt, die ze niet begrijpen en maar moeilijk kunnen veranderen. Lezers van dit boek kunnen meer inzicht verkrijgen in deze destructieve cycli aan de hand van de concepten van de schematherapie en onze evaluatie-instrumenten. Lezers leren nieuwe en effectievere strategieën hanteren, gebaseerd op principes uit de schematherapie, om de kritische partner te veranderen en hun eigen negatieve interactiepatronen te doorbreken. Met de schematherapie als uitgangspunt zul je meer inzicht krijgen in jezelf, je partner en de ervaringen uit jullie vroege kindertijd die jullie relatie beïnvloeden. Een dieper inzicht in je eigen vroeg ontstane disfunctionele schema’s, en die van je kritische partner, zal jullie beiden in staat stellen de ander met meer compassie tegemoet te treden. Michelle geeft eerst enkele praktijkvoorbeelden van paren die door het kritische gedrag van een van de partners in een crisis zijn terecht
gekomen. Elk van deze verhalen illustreert een van de vijf primaire schema’s van de kritische partner. Deze voorbeelden worden gevolgd door evaluatie-instrumenten waarmee je de schema’s van je partner kunt bepalen. Dankzij dit beoordelingsproces krijg je nieuwe inzichten en ontwikkel je empathie. En dat is nu precies wat ik als een van de sterkste punten van de schemamethode beschouw: we ontwikkelen compassie voor onszelf en anderen doordat we inzicht krijgen in onze disfunctionele schema’s en leren begrijpen waarom ze zich ontwikkeld hebben als gevolg van pijnlijke ervaringen in de kindertijd en adolescentie. Het daaropvolgende deel van het boek bevat praktijkvoorbeelden van de vijf primaire schema’s van de kwetsbare partner en evaluatieinstrumenten om je te helpen uit te zoeken wat je eigen primaire schema’s zijn. Vervolgens legt Michelle uit waarom copinggedrag zo belangrijk is. Copinggedrag betreft reacties op gebeurtenissen die schema’s triggeren die we allemaal ontwikkelen om onszelf te beschermen als we ons bedreigd voelen. Op de lange duur kan dit copinggedrag echter schadelijk worden voor onszelf en onze partner. De twee laatste hoofdstukken gaan over veranderen. Michelle beschrijft nieuwe copingstrategieën die je kunt gebruiken om op een gezondere manier met je schema’s en je partner om te gaan. Je leert ook hoe je effectiever kunt reageren op situaties die je schema’s triggeren. Het is niet eenvoudig om een intieme relatie te veranderen. Onze emoties en overtuigingen en ons gedrag zijn al vroeg in ons leven gevormd en inmiddels sterk met onze persoonlijkheid verweven. Toch ben ik ervan overtuigd dat lezers die een kritische partner hebben hun relatie enorm kunnen verbeteren door hun best te doen om de principes in dit boek te begrijpen en toe te passen. Hiervoor is geduld en compassie nodig, maar de beloning van een betere relatie zal alle inspanning ruimschoots goedmaken. Jeffrey Young
Het is ook nooit goed!
Dankwoord
Ik had dit boek niet kunnen schrijven zonder mijn mentor, collega en vriend, Matt McKay. Matt heeft me laten kennismaken met de schemagerichte theorie van Jeffrey Young. Zijn intelligentie, inzicht, humor en energie zijn inspirerend. Dank je, Matt. Ik wil ook Jeffrey Young bedanken voor de briljante theorie waarop hij de schemagerichte therapie heeft gebaseerd. Ik heb het voorrecht gehad om zijn presentaties over deze theorie te mogen bijwonen en deze waren ronduit fascinerend. Jeff, mijn droom is waarheid geworden toen je je bereid toonde het voorwoord voor mijn boek te schrijven. Dank je wel. Mijn oprechte dank gaat ook uit naar mijn vrienden, die ieder hun eigen vorm van intelligentie, humor en inzicht met me hebben gedeeld. Ik hou van jullie. Mam, ik dank je voor je liefde en steun. John, ik dank je voor alles wat je me in de loop der jaren in woorden en daden hebt geleerd. Jouw unieke combinatie van integriteit, intelligentie, passie en humor is weergaloos. Een speciaal woord van dank gaat uit naar vier vrienden die gebukt gingen onder mijn stress toen ik met dit boek bezig was: Jarek, Art, Sarah en Jeff. Fijn dat jullie geen andere telefoonnummers hebben aangevraagd. Al mijn cliĂŤnten van de afgelopen acht jaar wil ik bedanken voor het openen van hun hart en het delen van hun zeer persoonlijke en speciale verhalen. Ik waardeer alles wat jullie me hebben verteld. Deze ervaring heeft van mij een beter mens en een betere therapeute gemaakt. Al het personeel van New Harbinger Publications wil ik bedanken voor hun begeleiding tijdens dit proces. Mijn speciale dank gaat uit naar
Catharine Meyers omdat ze aan mij dacht toen ze dit boek bedacht, en voor haar steun en aanmoediging. En Nelda Street, dank je wel voor je begeleiding en expertise tijdens het redactieproces. Michelle Skeen
10
Het is ook nooit goed!
Inleiding
Als je vindt dat je een uitzonderlijk kritische partner hebt, die je ten onrechte veroordeelt, je voortdurend bekritiseert en de dingen buiten proportie opblaast of continu op- en aanmerkingen maakt bij alles wat je doet, dan is dit boek voor jou bestemd. Kritiek is een veelvoorkomend en destructief element in veel relaties, maar is vooral schadelijk als ze gericht is op je persoonlijkheid of karakter en als ze je eigenwaarde ondermijnt. Dit boek helpt je als je je onevenredig bekritiseerd of misschien wel verbaal mishandeld voelt door je partner. Het is niet bedoeld als hulp voor mensen die door hun partner bedreigd of fysiek mishandeld worden. Zoek onmiddellijk professionele hulp als je veiligheid in het geding is. Dit boek geeft je de vaardigheden en zelfkennis die je nodig hebt om de nodige veranderingen aan te brengen in je relatie. Het doorvoeren van deze positieve veranderingen in je relatie kost tijd, volharding, consequentheid en kracht. Je moet volledig toegewijd zijn als je jezelf en je partner wilt helpen om een gezondere relatie te ontwikkelen. Als je de alternatieve copingstrategieĂŤn die in dit boek worden beschreven gaat toepassen, zal je partner anders op je reageren, of deze zich nu wel of niet bewust is van je veranderde gedrag. Als je partner heeft aangegeven dat hij zijn kritische gedrag wil veranderen, kun je hem eventueel betrekken bij de evaluaties en oefeningen in dit boek. Als je partner niet wil toegeven dat hij een kritische instelling heeft of defensief wordt wanneer je wilt bespreken wat zijn gedrag met je doet, kun je het boek waarschijnlijk het beste voor jezelf gebruiken en eenzijdig veranderingen doorvoeren. Hoe dan ook, als jij de voorgestelde veranderingen in
11
de omgang met je partner aanbrengt, zul je merken dat hij zich anders tegen jou gaat gedragen.
12
Het is ook nooit goed!
HOOFDSTUK 1
Je kritische partner begrijpen
De eerste stap in het ontwapenen van je kritische partner is begrijpen hoe hij denkt. Deze stap is essentieel als je je relatie wilt verbeteren. Je kunt dit bereiken door naar de schema’s van je partner te kijken, de kernovertuigingen die in de vroege kindertijd zijn ontstaan en de rest van ons leven deel van ons uitmaken. Kernovertuigingen bepalen wie we zijn, de manier waarop we met anderen omgaan, onze partnerkeuze, onze emotionele reacties op situaties en ons wereldbeeld. Alles wat we meemaken heeft invloed op onze kernovertuigingen, en andersom. Onze schema’s, of kernovertuigingen, bepalen hoe we ons leven leiden en zijn onze innerlijke stem: onze persoonlijke gedachten, veronderstellingen en interpretaties die ons wereldbeeld vormgeven. Aan de hand van onze kernovertuigingen vormen we de regels waarnaar we leven. Een schema is een stabiel en duurzaam patroon van herinneringen, lichamelijke gewaarwordingen, emoties en gedachten. Wanneer een schema wordt geactiveerd, roept dit heftige emoties op. Als je de regels begrijpt die het gedrag van je partner sturen, kun je gezondere copingstrategieën kiezen en beter met je partner communiceren.
Kernbehoeften in de vroege kindertijd Onvervulde behoeften in de vroege kindertijd leiden tot het ontstaan van negatieve schema’s. Volgens Jeffrey Young (2004) zijn er zes behoeften waaraan moet worden voldaan om een kind te laten floreren. Als deze behoeften worden genegeerd, ontstaan schema’s die later voor jou en je kritische partner problematisch worden. Zoals ik hieronder zal
13
toelichten, worden vijf van de schema’s die specifiek op jou en je kritische partner van toepassing zijn door onvervulde behoeften in de kindertijd gevormd. Sommige van de onderstaande schema’s zullen in dit boek niet verder besproken worden. De schema’s die behandeld worden, zijn de meest relevante schema’s voor jou en je kritische partner. • Basisveiligheid: deze behoefte is essentieel vanaf de geboorte en heeft te maken met de manier waarop het kind door zijn eigen familie wordt behandeld. Wanneer een baby of kind geen stabiele of veilige omgeving heeft, zal zich een of beide van de volgende disfunctionele schema’s vormen: verlating, en wantrouwen en misbruik. • Verbondenheid met anderen: wanneer een kind geen liefde, affectie, empathie, begrip en steun van familieleden of leeftijdgenoten krijgt, kan zich een of beide van de volgende schema’s ontwikkelen: emotioneel tekort of sociale isolatie/vervreemding. • Autonomie: een essentieel element in de ontwikkeling van het kind die een gezonde onafhankelijkheid en scheiding van de ouders mogelijk maakt. Wanneer een kind geen zelfstandigheid, verantwoordelijkheid en een goed oordeelsvermogen wordt geleerd, zal het waarschijnlijk het schema afhankelijkheid of kwetsbaarheid ontwikkelen. • Eigenwaarde: wanneer kinderen geliefd, geaccepteerd en gerespecteerd worden, ontwikkelen ze een positieve eigenwaarde. Maar als het kind niet door familie of leeftijdgenoten wordt gesteund, zullen zich een of beide van de volgende disfunctionele schema’s ontwikkelen: minderwaardigheid/schaamte en mislukking. • Zelfexpressie: in een zorgzame omgeving worden kinderen aangemoedigd om hun verlangens en wensen te uiten. Wanneer deze zelfexpressie de kop in wordt gedrukt, krijgen kinderen het gevoel dat hun behoeften en gevoelens er minder toe doen dan die van hun ouders. Vaak wordt het kind gestraft en het gevoel gegeven dat het ‘minderwaardig’ is. Als een kind niet wordt aangemoedigd en gesteund om zichzelf te uiten, kan het de disfunctionele schema’s onderwerping en onverbiddelijke hoge eisen/meedogenloosheid ontwikkelen. • Realistische grenzen: wanneer ouders hun kinderen alle vrijheid geven en te toegeeflijk zijn, zal het kind opgroeien zonder dat het realistische grenzen kent en niet begrijpen dat het nodig is om rekening 14
Het is ook nooit goed!
Zoals in een goede detective helpt het boek van Michelle Skeen je het mysterie van je gecompliceerde relatie te ontrafelen. Jeffrey Wood Het is ook nooit goed! is niet alleen geschikt voor de partner die altijd kritiek krijgt. Ook voor relatietherapeuten of anderen die te maken hebben met kritiek is deze praktische toepassing van de schematherapie een waardevol instrument om vastgeroeste communicatiepatronen te veranderen. Michelle Skeen is therapeut en woont en werkt in San Francisco. Ze is gespecialiseerd in schematherapie, cognitieve therapie en gedragstherapie, ook voor stellen. Ze studeerde schematherapie bij Matthew McKay en de grondlegger van de schematherapie, Jeffrey Young, die ook het voorwoord schreef.
Het is ook nooit goed!
Het is ook nooit goed!
In Het is ook nooit goed! laat Michelle Skeen zien hoe deze negatieve relatiedynamiek ontstaat en hoe je ongezonde patronen kunt doorbreken. Ze gebruikt de effectieve en succesvolle schematherapie om stap voor stap de kern van het probleem bloot te leggen. Duidelijke voorbeelden en praktische tests helpen je te ontdekken welke schema’s jullie relatie verstoren. Daarna kun je aan de slag met praktische tips, zodat je op een constructieve manier met kritiek kunt omgaan. Door andere copingstrategiÍn aan te leren en op een positieve manier naar kritiek te kijken, leer je met meer geduld en compassie op je kritische partner te reageren.
Michelle Skeen
Michelle Skeen
Heb jij een partner die altijd kritiek op je heeft? Jou van alles de schuld geeft? Alles altijd tot enorme proporties opblaast? Dan heb je inmiddels vast ook ontdekt dat nog beter je best doen niet helpt. Wat wel werkt, is begrijpen waar die eeuwige kritiek vandaan komt en waarom die kritiek steeds weer tot dezelfde discussies en conflicten leidt.
leren omgaan met een kritische partner