Onze kinderen groeien midden in het digitale tijdperk op. Ze spelen spelletjes op de xbox, chatten op hun smartphone, surfen op internet, of zijn geabonneerd op een Youtube-kanaal. Een complete digitale wereld vol mogelijkheden en kansen. Maar er zijn helaas ook nadelen en zorgen.
JODI GOLD Jodi Gold
Mediawijs opvoeden . Wat doet je kind eigenlijk al die uren achter het scherm? . Hoeveel schermtijd is op elke leeftijd reëel? . Hoe kun je grenzen stellen zonder dat dit leidt tot ruzie en frustratie? . Welke apps en games stimuleren denken en creativiteit? . Hoe ontwikkel je het ‘media-instinct’ van je kinderen?
Bovenstaande vragen komen de meeste ouders dan ook vast bekend voor. Hoe zorg je ervoor dat het achter de schermen leuk en veilig blijft? Hoe voed je je kind mediawijs op?
Als moeder van drie kinderen biedt Jodi Gold bovendien een schat aan praktische informatie. Alle hoofdstukken zijn voorzien van handige en nuttige tips.
Jodi Gold is een kinderpsychiater met een eigen praktijk en werkt daarnaast aan het Weill Cornell Medical College in New York. Zij is een gerenommeerd specialist op het gebied van opvoeden in het digitale tijdperk.
Hoe zorg je ervoor dat social media, apps en games leuk en veilig blijven
MEDIAWIJS OPVOEDEN
Mediawijs opvoeden helpt daarbij. Het is voor ouders die hun kinderen verantwoord de digitale wereld in willen begeleiden. Op basis van wetenschappelijke kennis en praktijkervaring helpt Jodi Gold ouders van kinderen van 2 tot 18 jaar om een gezonde relatie tot technologie te ontwikkelen. Zij gaat daarbij in op belangrijke zaken als: . Hoe ziet het snel veranderende technologische landschap er tegenwoordig uit? . Hoe beïnvloedt technologie de cognitieve, emotionele en sociale ontwikkeling van je kind? . Wat voor effect heeft je eigen mediagedrag? . Wat moet je ten minste weten over privacy, cyberpesten en andere gevaren?
MEDIAWIJS OPVOEDEN
9 789079 729968
hogerfe_media_03.def.indd 1
31-03-15 16:32
Mediawijs opvoeden Hoe zorg je ervoor dat social media, apps en games leuk en veilig blijven Jodi Gold
© Copyright 2015 Hogrefe Uitgevers, Amsterdam © Copyright 2015 The Guilford Press. A division of Guilford Publications, Inc. First published in English under the title Screen-smart parenting. Dit werk is auteursrechtelijk beschermd. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel dit boek met zorg is samengesteld, aanvaarden schrijver noch uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in dit boek.
Vertaling: Richard Meijer, Amsterdam Redactie: Wouter Scheen, Amsterdam Vormgeving omslag: Nicola Dehmer-Engwirda, Amsterdam Vormgeving binnenwerk: Annelies Bast, Amsterdam Grafische productie: Drukkerij Bariet BV, Steenwijk ISBN 978090-79729-96-8 NUR 770 www.hogrefe.nl
Inhoud
Inleiding: laat de regels los
9
De heerlijke nieuwe digitale wereld 1 2 3 4
Inzicht in de digitale leefomgeving van je gezin De ontwikkeling van onlineveerkracht en digitaal burgerschap Digitale mijlpalen Hoe technologie de ontwikkeling van je kind beïnvloedt Het digitale landschap Wat je moet weten over digitale technologie Van iPotje naar Facebook-roem Het goede, het slechte en het lelijke van de digitale discussies
17 33 53 73
Digitaal opgroeien 5 6 7
Downloaden in de luiers Je kind en de digitale wereld voor de voorschool – nul tot twee jaar Digipeuters en technokleuters De digitale wereld op het kinderdagverblijf en in de beginperiode van de basisschool – drie tot vijf jaar De magische digitale jaren De stilte voor de digitale storm – zes tot acht jaar
95
107 125
8 9 10
Welkom bij de Frequent Flyer Club Een digitale boarding pass en klaar om op te stijgen – acht tot tien jaar Tweens en de revolutie rond tekstberichten De piek van mediagebruik – elf tot veertien jaar Gewoon digitaal Het herschrijven van de regels over zelfstandigheid, afspraakjes, vrienden en school – vijftien tot achttien jaar
143 163
185
Niet iedereen is hetzelfde 11 12
Het digitale probleemkind Andere regels voor kinderen met ADHD, angst of depressie Pak de telefoon niet af! De grondbeginselen van de digitale gezinsafspraken
Bronnen Noten Over de auteur
215 231 255 259 269
Inleiding: laat de regels los
Duizenden jaren lang hebben we ons voor opvoedadvies tot onze ouders, grootouders en ooms en tantes gewend. We krijgen vaak ongevraagd advies, maar vragen ons als vanzelf af wat onze ouders zouden hebben gedaan. Kort geleden hielden de volgende vragen mij bezig: ‘Wanneer hebben mijn ouders goed gedrag met apps beloond?’ ‘Hoe heb ik mijn huiswerk afgekregen met al die tekstberichten, chats, tweets en posts?’ ‘Op welke leeftijd heb ik mijn eerste smartphone gekregen?’ ‘Welke Disney-series mocht ik downloaden en hoe bepaalden mijn ouders welke role-playing games (RPG’s) ik mocht spelen? ‘Hoe hebben mijn ouders mijn zus en mij tegen cyberpesten en sexting beschermd?’ ‘Hoe hebben mijn ouders ons geholpen met internetiquette en het beheer van onze digitale voetafdruk?’ Hoe hebben mijn ouders geholpen met het vinden van een evenwicht tussen de behoefte aan digitaal contact en echt spelen en menselijk contact?’
Wacht eens! Ik ben in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw opgegroeid. Mijn ouders waren geweldig, maar hebben nooit voor dit soort dilemma’s gestaan. Ik ben voor de digitale revolutie geboren. Ik ben wat ze tegenwoordig wel een digitale immigrant noemen. Technologie is niet mijn eerste taal. Ik heb die taal geleerd en hij maakt een groot deel uit van mijn leven, maar ik spreek hem niet vloeiend.
Ik spreek digi-taal met een accent. Mijn zonen van negen en zeven jaar zijn millenniumkinderen en behoren tot de app-generatie: ze zijn geboren na de komst van het internet. Mijn dochter van vijf is een digipeuter. Het internet is voor haar generatie alweer achterhaald. Zij is na de iPhone en tijdens de touchscreen-revolutie geboren. Sinds onze kindertijd is de technologie veranderd. Eigenlijk verandert de technologie voortdurend en ziet elke generatie moeders en vaders een ander landschap. Mijn vader vertelde keer op keer dat zijn gezin in Winnipeg het eerste was met een televisie. Hij zat met zijn broer uren voor het testbeeld, voordat het programma begon. Tussen de jaren vijftig tot tachtig van de vorige eeuw heeft de technologie zich met de snelheid van het geluid ontwikkeld, vandaag de dag gaat voltrekt de vooruitgang zich met de snelheid van het licht. Er is een aanhoudend debat over de vraag of wij de technologie beheersen (instrumentalisme) of dat de techniek ons beheerst (determinisme). Sigmund Freud ging er vanuit dat onze vroege ervaringen ons vormen tot wie we zijn. Dat betekent niet dat we onszelf niet kunnen veranderen, maar wel dat je je kindertijd niet mag negeren. Dat geldt ook voor je opvoedstijl. Niemand heeft een directe ervaring met het opgroeien met een interactieve digitale technologie. Ik vermoed dat de kinderen van nu het makkelijker hebben als zij ouders zijn. Zij weten hoe het is om met interactieve digitale technologie op te groeien en kunnen uit die ervaring putten. Op dit moment weet niemand uit persoonlijke ervaring of peuters het iPotje moeten gebruiken of beter kunnen leren lezen op een tablet. Niemand kan met zekerheid vertellen wanneer kinderen hun eerste smartphone of een Instagramaccount mogen. Hoe help je je pre-puber dochter met het bewaren van een evenwicht tussen haar veranderende lichaam en de druk van haar online-identiteit? Hoe help je je tienerzoon met het omgaan met de eisen van school en de voortdurende afleiding van games, berichtjes en Instagram? Jij en de informatiebronnen op wie je gewoonlijk een beroep doet hebben geen ervaring met opvoeden met digitale technologie. De experts bieden ook weinig soelaas. Er is maar in zeer beperkte mate longitudinaal onderzoek gedaan. Onderzoek dat kinderen sinds de jaren negentig volgt is zelfs al enigszins gedateerd. Veel van het vroege onderzoek getuigt van angst en pessimisme. Het richtte zich vooral op passief tv-kijken en er is weinig onderzoek naar interactieve digitale technologie gedaan. Mijn vrienden en mijn gezinsleden hebben me herhaaldelijk gevraagd waarom ik naast een fulltimebaan en drie kinderen aan dit project ben begonnen. Als ouder en kinder- en adolescentenpsychiater pleit ik voor een weloverwogen aanpak van ouderschap en digitale technologie. Er is zoveel angst voor het digitale tijdperk. Als ik met mijn vrienden en collega’s over dit boek praat, reageren ze vaak angstig: ‘Ga je vertellen hoe ouders hun kind kunnen beschermen?’ Of: ‘Kunnen onze kinderen 10
Inleiding: laat de regels los
nog betekenisvolle relaties aangaan?’ Je kunt niet om de digitale ontwikkelingen heen en daarom wil ik een minder angstige aanpak ontwikkelen, waarbij we technologie accepteren en controleren, en er niet door worden gecontroleerd. Ik heb gezien hoe kinderen hebben geprofiteerd van hun digitale kennis, maar ik heb ook de nadelen gezien, zowel op mijn werk als thuis – soms totaal onverwacht. Vanuit de kinderpsychiatrie en pedagogie probeer ik de vragen van digitale immigranten te beantwoorden en bespreek ik hoe wij optimaal kunnen profiteren van deze ‘nieuwe’ technologie voor onze kinderen en de nadelen ervan kunnen minimaliseren. Ik krijg geregeld telefoontjes van ouders die vragen of hun kind klaar is voor een iPhone, en of het veilig is om aan Instagram te beginnen of Call of Duty te spelen. Zittend in Le Pain Quotidien, de laatste hand leggend aan dit boek, hoef ik alleen maar naar de mensen aan de andere tafels te luisteren om de vragen te horen. Rechts van mij googelt een jong stel op ‘de aanbevolen digitijd‘ voor hummeltjes, terwijl hun kindje van achttien maanden in de kinderstoel zit en op de oude iPhone van zijn ouders mept. Aan de linkerkant zitten twee tienermeisjes tegenover elkaar. Ze sturen koortsachtig tekstberichten en kijken lachend naar hun iPhones. Ze interacteren op een manier die zelfs de Jetsons en de SF-films uit de jaren tachtig niet voor mogelijk hadden gehouden. Helaas is er geen pedagogisch handboek voor elke update of innovatie. We vinden Snapchat verdacht, zijn bang voor het epidemische sexting en zijn niet voorbereid op wat komen gaat. Ouders, pedagogen en artsen lopen voortdurend achter de feiten aan. We willen regels, maar die zijn er niet. Met dit boek wil ik je helpen bij het ontwikkelen van een weloverwogen, systematische aanpak van de digitale technologie, met regels, richtlijnen en een open vorm van communicatie. Net als bij andere opvoedkwesties moet onze aanpak leeftijdsadequaat zijn. Wat bij een twaalfjarige past, hoeft niet te passen bij een negenjarige. Wanneer mag je zoon beginnen met World of Warcraft? Op welke leeftijd kun je je dochter vertrouwen met een eigen smartphone? Ik wil dat je je eigen intuïtie en kennis van je kinderen gaat vertrouwen. Jij kent jouw gezin en de onderliggende waarden en gewoonten van jullie gezinscultuur het best. Vertrouw hierop bij het kiezen van je pad. Natuurlijk wil je ook weten wat de stand van zaken van het onderzoek is. Ik zal relevant wetenschappelijk onderzoek bespreken en als dat er niet is, zal ik proberen aanbevelingen te doen op basis van mijn klinische en pedagogische ervaring. Ik hoop dat je kinderen onlineveerkracht en een gezonde digitale voetafdruk ontwikkelen. Veel van de eerste onderzoeken waarschuwden voor een digitale kloof tussen rijk en arm, waardoor arme kinderen minder toegang tot digitale technologie zouden krijgen en daardoor arm zouden blijven. Het onderzoek naar de digitale kloof
Inleiding: laat de regels los
11
is de laatste vijf jaar door een toename van het aantal computers in de klas en de smartphone-revolutie van koers veranderd. Uit een recent onderzoek van de Northwestern University blijkt dat gezinnen met een laag inkomen meer apparaten hebben dan gezinnen met een jaarinkomen van boven de 100.000 dollar. Het gaat niet langer over de toegankelijkheid, maar over het gebruik. Als kinderen uit lage inkomensgezinnen met smartphones in plaats van computers het internet op gaan, zijn ze dan in staat om online te creëren of consumeren ze alleen maar? Aan het begin van deze eeuw vroegen onderzoekers zich bezorgd af of contact met vreemden op sociale netwerken ‘echte’ vriendschappen zouden gaan vervangen. Door de alomtegenwoordigheid van social media en het internet gaat het er nu om hoe je in een virtuele wereld het beste contact kunt hebben met je ‘echte’ vrienden. Onze ouders kunnen ons niet helpen en het onderzoek blijft veranderen. Wat moeten we nu doen? We moeten terug naar de tekentafel en een nieuw opvoedmodel ontwikkelen. Deze aanpak bestaat uit drie stappen. 1 Bepaal je opvoedstijl en gezinscultuur. De regels en gewoonten van jouw opvoeding vormen de basis van het digitale technologiegebruik door je kinderen. Je moet de technologie integreren op een manier die strookt met jullie gezinscultuur, waarden en regels. Als je zoon van tien maar één uur per dag mag gamen, terwijl je partner urenlang Angry Birds zit te spelen, is dat een recept voor mislukking. Als je dochter van vijftien maar twee uur per dag tv mag kijken, terwijl de tv bijna haar hele jeugd op de achtergrond heeft aangestaan, zijn conflicten welhaast onvermijdelijk. In hoofdstuk 1 bespreek ik de zoektocht naar de wortels van jouw opvoedmethode. We kijken wat jouw opvoedstijl is en onderzoeken de bijbehorende technologieconsumptie van je gezin. Het gaat er uiteindelijk om inzicht te krijgen in de relatie die jij met technologie hebt en welke relatie jij voor je gezin wenst. 2 Inzicht in het digitale landschap. We moeten de evolutie van onze digitale technologieconsumptie begrijpen: wat gebeurt er op welke leeftijd? We moeten ook beseffen hoe digitale technologie daadwerkelijk wordt gebruikt door kinderen en adolescenten. De basis van dit boek vormt de ontwikkeling van kinderen: al mijn analyses en aanbevelingen zijn geworteld in de ontwikkelingsdoelen en -mijlpalen die met de verschillende leeftijdsfasen samenhangen. Mijn ontwikkelingsmodel van digitaal ouderschap gaat na hoe technologie de groei kan ondersteunen en welke specifieke zaken je in de verschillende fasen van het leven van je kind moet aanpakken. In hoofdstuk 2 kijken we naar het onderzoek naar de invloed van technologie op de ontwikkeling en in hoofdstuk 3 maken we een reis door het digitale landschap. In hoofdstuk 4 gaat het over de belangrijke onderwerpen waar ouders het voortdurend over hebben: alles 12
Inleiding: laat de regels los
Onze kinderen groeien midden in het digitale tijdperk op. Ze spelen spelletjes op de xbox, chatten op hun smartphone, surfen op internet, of zijn geabonneerd op een Youtube-kanaal. Een complete digitale wereld vol mogelijkheden en kansen. Maar er zijn helaas ook nadelen en zorgen.
JODI GOLD Jodi Gold
Mediawijs opvoeden . Wat doet je kind eigenlijk al die uren achter het scherm? . Hoeveel schermtijd is op elke leeftijd reëel? . Hoe kun je grenzen stellen zonder dat dit leidt tot ruzie en frustratie? . Welke apps en games stimuleren denken en creativiteit? . Hoe ontwikkel je het ‘media-instinct’ van je kinderen?
Bovenstaande vragen komen de meeste ouders dan ook vast bekend voor. Hoe zorg je ervoor dat het achter de schermen leuk en veilig blijft? Hoe voed je je kind mediawijs op?
Als moeder van drie kinderen biedt Jodi Gold bovendien een schat aan praktische informatie. Alle hoofdstukken zijn voorzien van handige en nuttige tips.
Jodi Gold is een kinderpsychiater met een eigen praktijk en werkt daarnaast aan het Weill Cornell Medical College in New York. Zij is een gerenommeerd specialist op het gebied van opvoeden in het digitale tijdperk.
Hoe zorg je ervoor dat social media, apps en games leuk en veilig blijven
MEDIAWIJS OPVOEDEN
Mediawijs opvoeden helpt daarbij. Het is voor ouders die hun kinderen verantwoord de digitale wereld in willen begeleiden. Op basis van wetenschappelijke kennis en praktijkervaring helpt Jodi Gold ouders van kinderen van 2 tot 18 jaar om een gezonde relatie tot technologie te ontwikkelen. Zij gaat daarbij in op belangrijke zaken als: . Hoe ziet het snel veranderende technologische landschap er tegenwoordig uit? . Hoe beïnvloedt technologie de cognitieve, emotionele en sociale ontwikkeling van je kind? . Wat voor effect heeft je eigen mediagedrag? . Wat moet je ten minste weten over privacy, cyberpesten en andere gevaren?
MEDIAWIJS OPVOEDEN
9 789079 729968
hogerfe_media_03.def.indd 1
31-03-15 16:32