markham 2 geheel def.qxp_Opmaak 1 20-05-16 11:37 Pagina 1
Ben je de ruzies en het geschreeuw tussen je kinderen zat? Heb je er genoeg van om elke dag als scheidsrechter op te treden? Weet je niet meer wat je moet doen om de sfeer in huis gezellig te houden?
Ontspannen ouders, blije broers en zussen van Laura Markham kan je helpen. In navolging van de eerder verschenen bestseller Ontspannen ouders, blije kinderen, is er nu een boek om de ruzie en strijd tussen broers en zussen te verminderen! De aanpak van Laura Markham is eenvoudig en effectief. Als de irritatie tussen je kinderen weer eens hoog is opgelopen, dan heeft het geen zin om boos te worden, te straffen of te verbieden. Door op een ontspannen manier met je eigen emoties en die van je kinderen om te gaan, leer je je kinderen een gezonde emotieregulatie en vaardigheden om met conflicten om te gaan.
Door rekening te houden met hun eigen wensen en behoeften én die van anderen, kunnen kinderen samen ruzies oplossen en ontstaat er een sterke en hechte band tussen broers en zussen.
Hogrefe Publishing Group
ISBN 978-94-92297-05-1
Göttingen · Berne · Vienna · Oxford Boston · Paris · Amsterdam · Prague Florence · Copenhagen · Stockholm Helsinki · São Paulo www.hogrefe.com
9 789492 297051
LAURA MARKHAM
Laura Markham is klinisch psycholoog en gespecialiseerd in de ontwikkeling van kinderen en opvoeden. Ze is oprichter van Ahaparenting.com en begeleidt ouders bij de opvoeding. Ze woont in New York met haar man en twee kinderen.
Ontspannen ouders, blije broers en zussen
Ontspannen ouders, blije broers en zussen
Praktische tips en tools voor een positieve opvoedstijl
OPVOEDWIJZER
Minder ruzie en meer verbinding tussen je kinderen
LAURA MARKHAM
Ontspannen ouders, blije broers en zussen Minder ruzie en meer verbinding tussen je kinderen Laura Markham
Copyright © 2016 Hogrefe Uitgever, Amsterdam Oorspronkelijke titel: Peaceful Parents, Happy Siblings. How to Stop the Fighting and Raise Friends for Life. Copyright © 2015 by Laura Markham, PhD Dit werk is auteursrechtelijk beschermd. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel dit boek met zorg is samengesteld, aanvaarden schrijver(s) noch uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in dit boek. Vertaling: Richard Meijer, Amsterdam Redactie: Erik Berends, Abcoude Vormgeving omslag: 11, Haaften Vormgeving binnenwerk, Annelies Bast, Amsterdam Grafische productie: Graficonnect, Son ISBN 978 94 92297 05 1 NUR 770 www.hogrefe.nl
Inhoud
Inleiding Wanneer er nog een kindje op komst is Wanneer je kinderen continu ruziĂŤn
13 17 17
DEEL 1 – Ontspannen opvoeden, de basis 1 Hoe jij een ontspannen ouder kunt zijn Hoe word je als ouder meer ontspannen
25 28
2
37
Hoe ontspannen discipline de relatie van broers en zussen ondersteunt Waarom straf en toegeeflijkheid meer ruzie geven tussen broers en zussen Discipline heroverwogen Grenzen stellen vanuit empathie Time-outs heroverwogen Beloningen heroverwogen
38 40 42 44 47
Het verschil tussen consequenties en grenzen En als empathie niet werkt? Preventief onderhoud Als je kind tekeergaat: time-in Kinderen helpen met grote emoties: geplande driftbuien Je kind met hevige emoties helpen als er meer dan één kind van streek is
48 51 54 57 59 64
3
Wat de rivaliteit tussen broers en zussen veroorzaakt – en hoe ouders het beter kunnen maken Het standpunt van je kind: dit is geen vriend, maar een vervanger! Factoren die de rivaliteit kunnen verergeren De invloed van ouders op de ontwikkeling van fantastische relaties tussen broers en zussen
67 68 69 74
DEEL 2 – Ontspanning onderwijzen 4
Kinderen coachen bij het communiceren van gevoelens en problemen oplossen Het coachen van de essentiële vaardigheden van emotionele intelligentie Jouw nieuwe rol: vertaler Kinderen coachen bij het vaststellen en communiceren van hun behoeften en gevoelens Kinderen coachen bij het stellen van grenzen Kinderen coachen om naar elkaar te luisteren Kinderen coachen bij problemen oplossen Basale onderhandelingsvaardigheden voor kinderen
79
5
Als problemen oplossen niet werkt: leren ruzies bij te leggen Wat dacht je van shirts met: ‘Wij kunnen het goed met elkaar vinden’?
103
81 83 84 87 90 91 98
103
Waarom ruzie essentieel is voor relatievaardigheden Kinderen helpen bij het zelf oplossen Kinderen de kracht geven om voor zichzelf op te komen Gemene woorden Als je kind zegt dat hij zijn broer of zus haat Tussenbeide komen tijdens een gevecht: de basis Moet je je kind voor agressie straffen? Als je peuter agressief is tegen je grotere kind Kinderen coachen bij het omgaan met agressie van jongere broers en zussen Het stoppen van voortdurende agressie Vaardigheden onderwijzen: tussenbeide komen tijdens een ruzie Kinderen helpen om het na een ruzie goed te maken in plaats van gedwongen excuses
105 106 121 123 123 126 128 132 135
6
Waarom kunnen ze niet gewoon delen? Waarom kinderen ruzie over bezittingen maken Delen heroverwogen: een radicale oplossing Zelfregulerende beurten: wat kinderen leren Kinderen coachen terwijl ze op hun beurt wachten
147
7
Competitie in goede banen leiden ‘Het is niet eerlijk!’ Vergelijk nooit Weersta labelen Hoe vier je de prestaties van ieder kind zonder de competitie te voeden Wie mag op de liftknop drukken? Hoe zorg je ervoor dat je niet onbewust competitie bevordert Kinderen helpen met competitieve gevoelens Geboortevolgorde en competitie Als een kind je favoriet is
159 159 163 166 168
137 140 144
149 151 154
171 172 173 176 177
8
Instrumenten om rivaliteit te voorkomen en verbondenheid te versterken Verwacht van je kinderen dat ze elkaar waarderen Gezinsroutines die de band tussen broers en zussen versterken Gezinsregels en motto’s die de hechtheid tussen broers en zussen bevorderen Meer positieve interacties tussen je kinderen StrategieÍn om een team van broers en zussen te maken Veranderende bondgenootschappen: hoe zorg je ervoor dat je kinderen niet samenspannen Hoe stoeien onderlinge rivaliteit vermindert Waarom niet kietelen? Als kinderen een kamer delen Als een kind een vriendje op bezoek heeft Gezinsbijeenkomsten: het middel waar je zo blij mee zult zijn
181 181 183 187 189 191 192 193 198 198 201 202
DEEL 3 – Voor de komst van de nieuwe baby en gedurende het eerst jaar 9
Voordat de baby er is: een warm welkom voorbereiden Je kind vertellen over de nieuwe broer of zus Twaalf manieren om je kind tijdens de zwangerschap te helpen bij het ontwikkelen van een band Zorg ervoor dat je kind beide ouders kan vertrouwen Tien tips om je kind emotioneel te steunen als hij of zij een grote broer of zus gaat worden De fles of vast voedsel versus tegelijk borstvoeding geven Bereid je kind voor op de scheiding tijdens de aanstaande bevalling Als je wilt dat je kind aanwezig is bij de bevalling Maak voor je kind een overgangsboek Maak voor je kind een activiteitendoos Verwerk je eigen emoties over een tweede kind Het meest van ieder kind houden
209 209 212 215 217 220 222 224 225 226 226 227
10 Een goed begin: geboorte en de eerste maanden Je kind voorstellen aan de nieuwe baby De eerste week: settelen als een gezin Je kind bezighouden terwijl jij de baby voedt Je kind helpen bij zijn gemengde gevoelens jegens de baby En die hardhandige knuffels? Regressie: als je kind een terugval heeft Bedtijd en tijd voor een dutje met meer dan ĂŠĂŠn kind De eerste maanden: het nieuwe normaal Als je kind moeite heeft met aanpassen Dagelijkse oefeningen om met je kind verbonden te blijven nu hij je moet delen Spelletjes die je kind helpen met jaloezie Lees boeken over broer of zus worden voor Negen tips voor een goede relatie tussen je kinderen vanaf de start
229 230 231 235 237 239 240 242 245 247 250
11 Een positieve relatie opbouwen als de baby begint te kruipen Tien tips voor een vredig huis als je baby een dreumes wordt Je tijd verdelen Hoe help je je oudere kind bij het oplossen van zijn problemen met de kleine? Wat zeg je als je kind jaloers is op de baby? Wat doe je aan speelgoed afpakken? Als je kind agressief tegen de baby is En als de agressor te jong is om het te begrijpen? En als de baby agressief is? Spelletjes waardoor je kinderen een band met de baby krijgen
261
254 256 257
262 265 267 269 271 273 279 279 281
Laatste opmerking: Kies voor liefde
283
Verder lezen
285
Over Laura Markham
287
Inleiding
Ik was niet voorbereid op de reactie van mijn zoontje toen zijn zusje op komst was. Hij had tot zijn vierde weinig driftbuien gehad, maar toen de baby kwam, leek hij in paniek. Hij hing aan me, was boos en bang. Ik was een afgestudeerd psycholoog, en toch wist ik niet wat te doen. Net als ik verheugen de meeste ouders zich op de bewonderende blik van het oudere kind als hij de baby voor het eerst ziet. We fantaseren hoe de baby lacht, terwijl zijn grote broer malle gezichten trekt. Als de baby zich pijn doet, zal hij hem troosten, net zoals wij bij hem deden. Hij zal zijn broertje of zusje knuffelen en een dekentje geven. Later stoeien ze onder de tuinsproeier, gaan ze kamperen, fietsen en ruziĂŤn wie de auto op zaterdagavond krijgt. Ze zullen elkaar troosten als ze spelletjes verliezen, of wanneer ze hun harten breken. Na de middelbare school gaan ze hun eigen weg, maar hun band zal blijven bestaan, in voor- en tegenspoed. We hopen dat we onze kinderen een onbetaalbaar cadeau geven: een vriend voor het leven. Maar soms zien ouders in het eerste jaar, of zelfs voordat de baby er is, dat het niet zo eenvoudig is. Ik hoor van de gezinnen waar ik mee werk:
13
• ‘Ze is dol op haar broer… Ze knuffelt hem zelfs zo stevig dat we er bang van worden… Haar handen glijden altijd om zijn nek.’ • ‘Ik kan niet veilig autorijden, omdat ze niet van elkaar af kunnen blijven.’ • ‘Toen ik uit de douche kwam, zag ik dat hij op zijn negen maanden oude broertje had geplast. Hij haalt het bloed onder mijn nagels vandaan.’ Het valt niet te ontkennen: rivaliteit tussen broers en zussen is universeel. Ieder mens is genetisch geprogrammeerd om de middelen te beschermen die hem helpen te overleven. Je kinderen zijn afhankelijk van en wedijveren om twee van die waardevolle bronnen: jouw tijd en aandacht. Zelfs als er meer dan genoeg liefde is, hebben deze kleine mensen nog geen impulscontrole en krijgen ze conflicten. Temperament kleurt uiteindelijk elke relatie: moeilijkere kinderen worden nog moeilijker als er een nieuw broertje of zusje komt en soms liggen broers en zussen elkaar gewoon niet. Helaas weten veel ouders niet hoe ze hun kinderen met deze sterke emoties moeten helpen, waardoor gekwetste gevoelens kunnen leiden tot agressie en uiteindelijk tot negatieve interactiepatronen. Deze gevoelens kunnen de toon zetten voor hun relatie als tieners en de kop op blijven steken tijdens momenten van familiestress. Maar er is ook goed nieuws. Door broers en zussen worden we minder egocentrisch en leren we omgaan met onze moeilijkste emoties. Broers en zussen worden vaak goede vrienden en ze kunnen elkaar troosten doordat ze elkaar zo goed kennen. Zelfs broers en zussen die altijd overhoop liggen, krijgen uiteindelijk vaak respect voor elkaar en kunnen het goed met elkaar vinden. Als ze volwassen zijn, voelen ze vaak een diepe verbondenheid met de enige andere mensen die weten hoe het was om in hun gezin op te groeien. En nu het beste nieuws. Ouders hebben grote invloed op de ontwikkeling van hun onderlinge relatie. Jaloezie is onvermijdelijk, maar het is bijna altijd mogelijk om ze te helpen bij het ontwikkelen van een sterke band, die uitstijgt boven de aangeboren jaloezie. Het is niet altijd makkelijk om broers en zussen zo op te voeden dat ze elkaar waarderen en 14
Ontspannen ouders, blije broers en zussen
vrienden voor het leven worden, maar een toegewijde ouder kan het verschil maken. In dit boek laat ik zien hoe dat moet. Na de geboorte van mijn tweede kind was er alleen het boek Siblings Without Rivalry van Adele Faber en Elaine Mazlish en dat heeft jaren op mijn nachtkastje gelegen. Ik raad dit boek nog altijd aan voor ouders met schoolgaande kinderen die moeilijk met elkaar kunnen opschieten. Als moeder met een baby en een klein kindje had ik echter dagelijkse problemen, zoals mijn zoon bezighouden terwijl ik voor zijn zusje zorgde, hem helpen lief voor haar te zijn als hij haar te hard knuffelde en wat hij moest doen toen ze begon te kruipen en achter zijn speelgoed aan ging. In deze begintijd waren er continu uitdagingen; ik was op zoek naar specifieke strategieĂŤn om deze uitdagingen te veranderen in hechtheid. Ik had genoeg onderzoek gelezen om te weten dat de basis van hun onderlinge relatie in deze eerste twee jaren werd gelegd, maar ik had geen routekaart. Na verloop van tijd haalde ik mijn PhD in de klinische psychologie aan de Columbia University en ik ontwikkelde de website AhAParenting.com. In mijn praktijk als coach voor ouders zag ik bij tienduizenden gezinnen wat er wel en niet werkte. Ik bouwde voort op het empathische model van Faber en Mazlish en hun mentor, Haim Ginott, een van de grondleggers van het positief opvoeden. In dit model integreerde ik de nieuwste inzichten uit het onderzoek naar emoties, hechting en hersenontwikkeling. Vanuit de dynamiek in de gezinnen waar ik mee werkte en vanuit mijn eigen mindfulnesspraktijk leerde ik hoe ouders de patronen in hun gezinnen kunnen veranderen. Niet door hun kinderen onder controle te houden, maar door het veranderen van hun eigen gedachten, gevoelens, woorden en daden. Ik heb ontdekt dat opvoeden een stuk makkelijker wordt als we drie moeilijke dingen doen: 1. grip hebben op onze eigen emoties; 2. verbonden blijven met ons kind, ook als we grenzen stellen, of wanneer het kind boos is; 3. coachen in plaats van controleren door het kweken van emotionele intelligentie, begeleiden met grenzen vanuit empathie in plaats van straf en het helpen bij de ontwikkeling van grip op jezelf krijgen.
Inleiding
15
Deze drie principes veranderen de relatie met je kinderen. Ze worden er gelukkiger, emotioneel gezonder en meegaander door en jij wordt kalmer en krijgt meer vervulling in je rol als opvoeder. Dit wordt volledig uitgelegd in mijn boek Ontspannen ouders, blije kinderen: meer grip op jezelf, meer verbinding met je kind. Deze principes zijn voor mij de sleutel naar vreugdevol opvoeden. Aangezien zij de basis zijn voor het opvoeden van gelukkige kinderen, zijn ze ook essentieel voor goede relaties tussen broers en zussen, zoals een van mijn lezers schreef: Sinds ik jouw drie principes (grip op jezelf, verbinding, coaching) heb toegepast op mijn kinderen van zes, vijf en drie, kunnen ze het beter met elkaar vinden. Ze voelen zich allemaal meer verbonden met mij, lijken minder angstig van binnen en hebben daardoor minder ruzie onderling. ★ Anna
Deze principes kunnen gezinnen veranderen, maar ouders stellen nog altijd de vragen waar ik zelf mee worstelde toen mijn kinderen klein waren. Hoe kunnen ze: • kleine kinderen helpen bij het uiten van hun behoeften, het opkomen voor zichzelf en tegelijkertijd naar hun broers en zussen luisteren? • twee of zelfs drie kleine kinderen tegelijk helpen bij het verwerken van sterke emoties? • een gezinscultuur creëren van samenwerking en steun, zodat de liefde tussen broers en zussen het wint van de rivaliteit? Gelukkig zijn er oplossingen die echt werken. Elk gezin heeft unieke problemen, maar er zijn manieren waarmee je de onderlinge relaties tussen je kinderen positief kunt ontwikkelen en op de juiste koers kunt houden. Er zijn strategieën om de rivaliteit te minimaliseren en de positieve verbondenheid te maximaliseren, ook als de temperamenten van de kinderen niet bij elkaar passen of als er een sterke competitie is. Niet alle broers en zussen worden de beste vrienden, maar ze kunnen allemaal leren om elkaar te respecteren en hun onderlinge verschillen te waarderen. In dit boek gaan we in op deze strategieën en geven we stapsgewijze blauwdrukken om de relaties tussen je kinderen te veranderen. 16
Ontspannen ouders, blije broers en zussen
Je hebt ongetwijfeld al ontdekt dat het geen zin heeft om je kinderen te vertellen dat ze ‘met elkaar moeten opschieten’, dat ze moeten leren omgaan met emoties, hun behoeften duidelijk moeten maken of hun meningsverschillen moeten oplossen. Vrede komt niet voort uit het toedekken van de conflicten; ze zullen onvermijdelijk opnieuw naar boven komen, vaak als je autorijdt, in de supermarkt bent, of tijdens het etentje bij oma. Als je je kinderen leert navigeren door het complexe terrein van menselijke emoties en relaties, leren ze hoe ze samen dingen kunnen oplossen. Ze zullen voor zichzelf leren opkomen en de behoeften van anderen respecteren. En ze zullen leren om voor win-winoplossingen te gaan en niet vervallen in de rollen van pestkop en slachtoffer. Kortom, je kunt je kinderen leren om innig lief te hebben, grip te hebben op hun emoties en gezonde relaties te onderhouden. Kinderen smeden zo niet alleen een levenslange band met hun broers en zussen, maar leren ook goed omgaan met leeftijdsgenoten, collega’s en hun uiteindelijke partner. Ze zullen de mensen worden van wie er meer in de wereld nodig zijn. Gezinnen zijn de smeltkroezen waarin kinderen getransformeerd worden tot volwassen mensen. Hoe moeilijk de dingen in je gezin op dit moment ook zijn, het is mogelijk om een thuis te creëren waar meningsverschillen vriendschappelijk worden opgelost en kinderen opgroeien tot vrienden voor het leven.
Wanneer er nog een kindje op komst is Als je dit boek leest voordat je kindje geboren wordt of tijdens het eerste jaar met een baby in het gezin, is deel 3 vooral voor jou geschreven. Als je gezin in een andere fase zit, raad ik aan om je te focussen op de delen 1 en 2.
Wanneer je kinderen continu ruziën Wat voor ons werkt, is dat ik tussenbeide kan komen, kan coachen, een rolmodel kan zijn en op de moeilijke dagen driftbuien en ruzies kan voorkomen. Ik zie dit niet veel van mijn vriendinnen doen die ook moeder zijn,
Inleiding
17
zelfs niet de geweldige moeders. Niet omdat het ze niet kan schelen, maar omdat we allemaal zo druk zijn! Het is alsof we toestemming moeten krijgen om al het andere te laten vallen en ons te focussen op de relaties. ★ Beth
Als je kinderen vaak ruzie maken, raak je waarschijnlijk ontmoedigd. Bedenk dat alle kinderen ooit ruzie maken, hoe je ze ook opvoedt. Net zoals alle stellen soms ruzie hebben, hoe solide hun relatie ook is. Ruzie betekent niet dat iemand slecht is. Jij niet en je kinderen ook niet. Misschien vraag je je af waarom je kind de baby altijd slaat, terwijl de kinderen van anderen altijd lief zijn tegen hun nieuwe broertje of zusje. Bedenk dat je niet in het gezin van een ander kunt kijken. Alle kinderen zijn soms jaloers, hoe liefhebbend ze naar buiten toe ook overkomen. Misschien wil je het wel uitgillen, omdat je peuter de baby blijft slaan, hoe vaak je ook geduldig hebt uitgelegd dat dat pijn doet. Geef het niet op. Uit onderzoek blijkt dat kleine kinderen vaak slaan, ongeacht wat de ouders doen. Dat komt waarschijnlijk doordat de prefrontale cortex, die voor zelfcontrole zorgt, nog in ontwikkeling is. Als ouders een ontspannen aanpak blijven onderwijzen en voordoen, tonen hun kinderen uiteindelijk meer genegenheid voor hun broers en zussen en krijgen ze meer grip op hun emoties dan kinderen die opgevoed zijn met conventionele discipline.1 Jouw geduld maakt het verschil, ook al is dat nu nog niet te zien. Misschien gaat er geen dag voorbij zonder dat je kinderen onaardig tegen elkaar doen, waardoor jij je afvraagt of je iets verkeerd hebt gedaan. Het antwoord is: nee. Je hebt het zo goed mogelijk gedaan met de beschikbare middelen. Je kinderen zijn geboren met hun eigen temperament en jij probeerde alleen maar voor het avondeten te zorgen zonder zelf boos te worden. Jij bent niet perfect, de anderen ook niet. Misschien heb je wat moeilijkere kinderen. Ouders met makkelijke kinderen begrijpen dit misschien niet, maar ik heb duizenden ouders gesproken en sommige kinderen zijn nu eenmaal moeilijker dan andere. Zo goed mogelijk opvoeden is het moeilijkste wat je ooit zult doen. Het is emotioneel en fysiek uitputtend. Te vaak moeten we onze eigen 18
Ontspannen ouders, blije broers en zussen
behoeften ondergeschikt maken of ze helemaal aan de kant schuiven. Bij het opvoeden van kinderen moeten we boven onze eigen menselijke behoeften uitstijgen en aan kleine mensen blijven geven, die te klein zijn om dankbaarheid te tonen. Dus is het leven met kinderen altijd moeilijk, zelfs onder de best mogelijke omstandigheden. En de meesten van ons leven daar niet onder. We hebben vaak meerdere stressfactoren in ons leven en hebben het daar zo druk mee dat het soms lijkt of we onze kinderen in de reservetijd opvoeden. We raken allemaal wel eens gestrest en emotioneel ‘gedereguleerd’. Hierdoor kunnen we de verbinding met onze kinderen verliezen. Aangezien onze kinderen door deze verbondenheid zelf gereguleerd blijven, raken zij ook van streek en reageren zich af op ons en anderen. Een van de oplossingen is het besef dat onze kinderen onze belangrijkste baan zijn; we voeden mensen op. We vormen niet alleen hun onderlinge relaties, maar ook hun hersenen. Het emotioneel intelligent coachen van je kinderen verandert hun onderlinge relatie. Wat maakt het uit of je je kindje weer kaas met crackers en miniworteltjes als avondeten geeft? Hun dagelijkse leven vormt het belangrijkste ingrediënt dat bepaalt wie ze worden en hoe hun relatie zich zal ontwikkelen. Natuurlijk bepalen de genen veel, maar de interactie tussen de genen en de omgeving vormt je kinderen. Dit boek bevat de instrumenten waarmee jij je gezinsleven kunt veranderen. Ik hoop dat het je enige aha-momenten zal geven. Je zult merken dat het tijd en toewijding kost om deze krachtige instrumenten in werking te zetten. Daarom geef ik je expliciet toestemming om je kinderen en hun relatie op de eerste plaats te zetten. Er zullen dagen zijn dat je niet aan de vaat, de was of de e-mails toe komt. De enige manier om ervoor te zorgen dat je kinderen elkaar niet in de haren vliegen, is door met hen op de vloer te gaan zitten en ruzies te voorkomen, ze te coachen bij het uiten van hun gevoelens zonder dat ze elkaar aanvliegen en manieren te vinden om de spanning met een lach of een traan te veranderen in hechtheid. Dit heldenwerk speelt zich in het privédomein af, er is niemand die ziet wat het kost, maar het is niet zo onzichtbaar als het lijkt. Net zoals de jaarringen van bomen de conditie van de omge
Inleiding
19
ving registreren, creëert de ervaring van nu de mensen die je kinderen zullen worden. Elke dag zorg je er letterlijk voor hoe je kinderen de rest van hun levens zullen zijn. Maak je geen zorgen, er is ook onmiddellijke winst: de steeds positievere interactie tussen je kinderen. Ik ben mij er van bewust dat er nog altijd dagen zullen komen dat je kinderen elkaar elke vijf minuten in de haren vliegen. Dat betekent niet dat jij je werk niet goed doet. Het betekent dat het heel hard werken is. Als jij voorrang blijft geven aan de relaties in je gezin boven alles wat ‘gedaan zou moeten worden’, als je diep moet gaan voor je eigen emotionele gulheid, zal je zien dat je kinderen zachtaardiger worden. Het kan moeilijk zijn om je voor te stellen dat je kinderen vrienden zullen worden, maar het fundament van emotionele intelligentie dat jij legt, zal in ieder geval helpen bij een respectvolle relatie en misschien zelfs bij iets wat nog hechter is. Is het makkelijk? Nee. Grip op jezelf hebben is het moeilijkste wat we ooit zullen doen, maar het is het essentiële eerste ingrediënt voor ontspannen opvoeden. Maak je geen zorgen, je hoeft het niet perfect te doen, het blijft werk in uitvoering. Er is geen perfecte ouder, want niemand is perfect. Zolang we maar in de gaten hebben wanneer we van koers raken, de balans hervinden en opnieuw met onze kinderen verbinden. Gelukkig leren onze kinderen veel van de momenten dat we ons doel missen, omdat zij het doel dan ook missen. Als we voordoen hoe we elegant door de verraderlijke ondiepten van de menselijke imperfectie navigeren, is dat een van de waardevolste geschenken die we onze kinderen kunnen geven. Zo leren ze hoe ze zichzelf en de ander kunnen vergeven. Dus roep al je compassie op en vergeef jezelf je menselijkheid. Neem je voor dat als je niet op je best bent, je jezelf extra zult koesteren en niet bekritiseren. Het komt bij elke ouder regelmatig voor. Echt. Hoe dan ook. Het maakt mij niet uit wat je gedaan hebt toen je uitgeput of woedend was. Je bent menselijk, dat betekent dat je fouten maakt en kunt groeien. Je manier van opvoeden hoeft niet perfect te zijn geweest en hoeft in de toekomst ook niet perfect te zijn. Je uitgangspunt is wat er nu in je gezin gebeurt. 20
Ontspannen ouders, blije broers en zussen
Bedenk welke steun je nodig hebt. Zelfzorg? Informatie? Counseling? Een geschreven overeenkomst met je partner hoe jullie met bepaalde problemen zullen omgaan? Of gewoon strategieĂŤn voor het omgaan met uitputtende situaties (dit boek geeft er daar veel van)? Zodra jij jezelf die steun geeft, kun je beginnen met het veranderen van de dingen voor je kinderen. Of je kinderen nu dreumesen, peuters of ouder zijn, je kunt ze leren hoe ze met elkaar omgaan. Je kunt een steunende en respectvolle gezinscultuur creĂŤren. En belangrijker, je kunt elk kind helpen met de emoties die voor vijandigheid jegens hun broer of zus zorgen. En je kunt je verbondenheid met elk kind verdiepen, zodat hij zich veilig genoeg voelt om de emoties te verwerken en hij nooit bang zal zijn dat je meer van zijn broer of zus houdt. Dit begint met jouw vermogen om met je eigen emoties om te gaan en manieren te vinden om met elk kind verbonden te zijn. Ben je bang dat de schade al is toegebracht? Het is nooit te laat. Zolang je maar toegeeft dat je niet gelukkig bent met de manier waarop de dingen nu gaan en dat je nu gaat proberen om dingen beter te maken. Het werkt niet om je kind te kastijden tot een betere broer of zus. Ook schuldgevoelens of straf werken niet bij je kind, of bij jezelf. Het werkt altijd wel als jij probeert om de behoeften van je kind te vervullen en hem te helpen met zijn emoties. Is het veel werk? Enorm veel. Is het het waard? Lees maar wat deze moeder erover schrijft. Toen Koen geboren was, hadden we een extreem moeilijke periode met Thijs. Tot op het punt dat ik me letterlijk niet kon omdraaien zonder dat hij de kleine sloeg. We gebruikten time-outs en droegen hem vaak schoppend en krijsend naar de andere kamer. Ik voel me daar nu erg schuldig over! Ik werd erg boos en schreeuwde tegen hem als hij zijn broer sloeg en driftbuien had. Ik ben bang dat een jaar boos zijn schade heeft toegebracht. Dezelfde moeder, twee jaar later: Ik heb hard gewerkt aan het kweken van het gevoel dat we elkaar eerlijk en respectvol behandelen, op de manier waarop we zelf be
Inleiding
21
handeld willen worden. Ik prijs hen regelmatig als ze lief tegen elkaar zijn en moedig hen aan om kleine dingen voor elkaar te doen. Als Koen van drie besluit om zijn speelgoedvrachtwagen mee te nemen als we de deur uit gaan en Thijs van vijf naar boven rent om hem te pakken, zing ik letterlijk complimentjes voor Thijs en we doen de ‘beste grote broer’-dans. We stimuleren knuffelen en rekening met elkaar houden. We focussen erop hoe geweldig het is om een broer en speelkameraad te hebben… En hoe we het allemaal samen doen.
Koen en Thijs hebben geluk met een moeder die niet opgaf, of toegaf aan haar frustraties en hopeloosheid. Ze ging er juist elke dag mee aan het werk. Ze reguleerde zichzelf, hielp haar jongens met hun grote emoties, hielp bij hun individuele behoeften, creëerde een gezinscultuur van waardering en steun en ze voedt zonen op die vrienden voor het leven zullen zijn. Dat kan jij ook. Mijn eerste boek – Ontspannen ouders, blije kinderen: meer grip op jezelf, meer verbinding met je kind – beschrijft hoe je sterke emoties bij jezelf kunt opmerken, een staat van kalmte kunt herstellen, met je kind kunt verbinden en zijn emoties kunt coachen, zodat hij zelfdiscipline ontwikkelt en wil meewerken zonder dat er straf nodig is. In dit boek lees je hoe je deze lessen kunt toepassen op het opvoeden van broers en zussen. Er is niet voldoende ruimte om de basis van het opvoeden uit Ontspannen ouders, blije kinderen te herhalen; ik hoop dat je dat boek zult lezen of al gelezen hebt. Het boek dat je nu in handen hebt, bevat veel instrumenten die je helpen bij het faciliteren van gelukkige relaties tussen je kinderen, maar het wordt krachtiger als je het combineert met de instrumenten voor grip op jezelf, verbinding en coaching die uitgebreid zijn beschreven in Ontspannen ouders, blije kinderen.
22
Ontspannen ouders, blije broers en zussen