Bloem en Blad 21 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

Van de redactie

Thema

Wat staat er op www.bloemenblad.nl?

Voorwoord ’Op vreemde bodem’

Stelling: ‘Consument wil het gezellig maken met kerst’

Stefan Poot loopt stage in Las Vegas, Verenigde Staten.

Bert Kuiper en Diny Holtrop van He-aS maken bloemwerk voor bruiloften in Italië.

Maria Perhacova uit Slowakije werkt bij dé Sfeermakers in Vlaardingen.

Vakmanschap 6

Kerstbloemwerk van Bloembinderij De Klimop in Harlingen.

Mike Walker uit Engeland is eigenaar van Bloembinderij De Verleiding in Castricum.

Arrangementen met Pinus van Dayenne Wessels.

Sharon Hertoghs liep stage in Paramaribo, Suriname.

14 Een sober chique kerst volgens Marcel van Dijk van Oogenlust.

Arrangeurs over hun favoriete land om in te werken.

Evenement Taste of Three: bloemwerk van Stef Adriaenssens.

Roel Lommen is bloemist in Neuss, Duitsland.

Eigentijds bloemwerk van hbo-studenten.

Bloemist Robert Koene werkt in Athene, Griekenland.

Noviteit plant: Begonia (Rex Grp) ’Santos’.

Lu Wang uit China is stagiaire bij Decora in Nijmegen.

Noviteit bloem: Stokesia laevis ’Mels’ Mels Blue.

Duitse Marion Prins is samen met haar man eigenaar van Fleuri in Leidschendam.

Een kerstarrangement dat het warme familiegevoel verbeeldt, van Bloomtube.

Henk Assinck over het bloemenonderwijs in Finland.

Bloemist Remco van Vliet werkt in New York, Verenigde Staten.

Lamber de Bie heeft twee bloemenwinkels in Ierland.

Ondernemerschap 30 Winkel: Bloembinderij De Klimop in Harlingen. 34

Het boeket van Bloembinderij De Klimop.

Praktijk

35 Wanneer en wat op welk sociaal medium.

Trend: de Gouden Eeuw.

Future Shopping: de menselijke maat keert terug.

Aanbod

VBW-visie, De Tweet en De consument

Over de toonbank: Oogenlust in Valkenswaard.

Agenda en colofon.

Interview met Han en Bep Meerhoff. Zij sluiten 31 december hun winkel in Goes.

Bloem en Blad 21 l 2013

21inhoudnieuw.indd 3

19 december 2013

Inhoud

Kerstbloemwerk van De Klimop

Foto: Gerdien de Nooy

3 16-12-13 12:48

Van de redac tie Foto: Kerstcreaties

Gemengde gevoelens over deelname beurs Kerstcreaties Eind november stond Pascal Zijlmans, eigenaar van Ambianze Bloem & Sfeer in Kaatsheuvel, op de consumentenbeurs Kerstcreaties in Den Bosch. Met hoge verwachtingen van tevoren, vertelt hij, maar die werden maar deels waargemaakt. ,,Het was een goede beurs, maar zeker niet goed genoeg. Ik heb de winkel kunnen promoten, maar er waren veel minder bezoekers dan de organisatie had verwacht en de mensen gaven soms maar voorzichtig hun geld uit. Voor een eventuele deelname volgend jaar wil ik deze beurs eerst goed evalueren.’’ In zijn stand verkocht hij onder meer vanda’s van Anco Living Jewels voor de Stichting Kanjer Guusje, opgericht naar aanleiding van het overlijden van het tienjarige buurmeisje van de bloemist.

www.bloemenblad.nl Veilingklokken

BloemistExclusief

Europees Parlement

Ontslagrecht

Nieuwkoop Europe

De veilingklokken van FloraHolland Bleiswijk verhuizen al in juni 2014 naar Naaldwijk. Op 30 juni gaan de klokken ’van start’. Dat is vier maanden eerder dan gepland. Dat werd bekendgemaakt op de algemene ledenvergadering van FloraHolland, die donderdag 12 december plaatsvond.

Vanaf januari zijn er ook bijzondere planten beschikbaar in het assortiment van BloemistExclusief. De eerste planten zijn vanaf 16 december getest via een online panel van bloemisten. Het panel is sinds enige tijd actief betrokken bij de ontwikkeling van het assortiment.

Het Europees Parlement (EP) vraagt de Europese Commissie en de lidstaten de belangen van de detailhandel hoog op de politieke agenda te zetten. Het EP zet in op een strategie om te voorkomen dat winkeliers volledig uit de binnensteden verdwijnen door de crisis en online winkelen.

De hervormingen van het ontslagrecht pakken voor werkgevers voordelig uit, vinden MKB-Nederland en werkgeversorganisatie VNO-NCW. Volgens beide organisaties wordt het systeem per saldo goedkoper omdat de dure en onzekere kantonrechtersformule verdwijnt.

Nieuwkoop Europe beëindigt per 1 april 2014 zijn activiteiten in groothandelscentrum Plantion. Bedrijfseconomische redenen hebben de leverancier doen besluiten zich na drie jaar terug te trekken uit Ede. Het bedrijf benadrukt dat de andere cash-and-carry’s gewoon open blijven.

4 21Van de redactie.indd 4

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 12:40

‘Consument wil het gezellig maken met kerst’ De consument wil het gezellig maken met kerst. Dat merken bloemisten aan de verkopen. Dat wil echter niet automatisch zeggen dat de crisis over is. Een grote meerderheid was het dit keer oneens met de stelling op de site van Bloem en Blad. Die luidde: ’Ik kan aan de kerstverkopen goed merken dat het einde van de crisis in zicht is’. Maar liefst 81% van de stemmers klikte op ‘oneens’. Toch zijn in de praktijk overwegend positieve geluiden te horen over de kerstverkopen. Hoe kan dat? Beeld klopt niet ,,Ik heb er geen verklaring voor’’, zegt Bram Rijkers, beleidsmanager bij branchevereniging VBW. ,,De geluiden die wij horen, zijn positief. Wel heb ik de indruk dat de kerst later op gang gekomen is dan anders. De consument besluit later, maar wil echt wel wat uitgeven om het gezellig te maken in huis. Het beeld dat uit de stelling komt, klopt niet met mijn gevoel.’’

Extra feestje ,,Ik denk dat juist door de crisis mensen het extra gezellig willen maken in huis’’, reageert Gert Oudijk van Veldhuysen bloemisten in Doorn. ,,Er is een gevoel van ‘we moeten ervan genieten’. De kerstverkopen gaan ontzettend leuk. Nou mopper ik sowieso niet zo snel. Je moet er een extra feestje van maken. Wij doen dat bijvoorbeeld met een extra koopzondag en glühwein. Ik merk dat dat gewaardeerd wordt. Ik kan nog niet zeggen of het drukker is dan vorig jaar, maar het is zéker niet minder druk. Mensen hebben behoefte aan gezelligheid en sfeer en hebben daar ook wat voor over.’’ De goede kerstverkopen zeggen volgens Oudijk dus niets over het einde van de crisis. Of het einde daarvan in zicht is, moet nog maar blijken. Volgens de bloemist is het dan ook zaak om ook na de kerstperiode niet stil te gaan zitten. ,,Kom je in actie en pak je door, dan trek je mensen makkelijker de winkel in.’’

Stelling Ik kan aan de kerstverkopen goed merken dat het einde van de crisis in zicht is.

Commentaar Bijgelovig Ik bijgelovig? Welnee, veel te nuchter voor. Als ik een ladder zie staan, loop ik er expres onderdoor om maar te laten zien dat er echt niets gebeurt en te bewijzen dat bijgeloof onzin is. Een zwarte kat? Mooi beest, niets mis mee. Maar toch, als ik terugkijk op het afgelopen jaar, krijg ik onbestemde, onaangename gevoelens bij het getal dertien. 2013 was het namelijk niet. Het was niet het jaar van de detaillist, en al helemaal niet van de bloemist. Velen van u zullen met een berustende zucht en zonder weemoed op 31 december de winkeldeur sluiten. Ook voor de redactie van dit blad was het een ondubbelzinnig lastig jaar. Een jaar van afscheid nemen en veel veranderingen, mede ingegeven door het moeilijke economische klimaat. Geloven we er nog in? Natuurlijk. U als bloemist, en wij als redacteuren, blijven geloven in ons product en ons vakmanschap. En eigenlijk zouden we niet mogen klagen. Het kan immers een stuk slechter dan bij ons in Nederland. Voor het thema van dit kerstnummer, ’Op vreemde bodem’, spraken wij onder anderen met een aantal Nederlandse collega’s in het buitenland. Een van hen, Robert Koene, verdient in Griekenland zijn brood. Hij zegt eerlijk de laatste jaren flinke omzetverliezen te hebben geleden. Zijn collega Remco van Vliet, al jaren in New York aan de slag, had in 2008 zijn moeilijkste jaar, maar ziet inmiddels tekenen van herstel. En Lamber de Bie, eigenaar van drie bloemenwinkels in Ierland, geeft aan dat de economie in zijn nieuwe vaderland het zwaar te verduren heeft gehad. Ook hij ziet echter het afgelopen jaar weer een geleidelijke groei en heeft het gevoel dat het ergste nu voorbij is. Geldt dat ook voor Nederland? Dat zou zo maar kunnen. Er lijkt licht te schijnen aan het eind van ’tunnel 2013’. Het consumentenvertrouwen neemt toe, zo meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek. De Sinterklaasverkopen waren met €465 miljoen beter dan vorig jaar. En misschien doet die andere goedgeefse grijsaard ook nog een duit in het zakje. En als ik dan toch een beetje bijgelovig blijk, durf ik meteen te hopen dat 2014 meer goeds zal brengen. Immers, veertien… tweemaal zeven… Dat moet goed komen. De redactie wenst u fijne kerstdagen en een mooie, sfeervolle jaarwisseling. En voor het nieuwe jaar, zowel zakelijk als privé, alle goeds. 2014… Dat moet goed komen. Paula van der Hulst, hoofdredacteur pvanderhulst@hortipoint.nl

Eens 19%

19%

Bloem en Blad 21 l 2013

21Van de redactie.indd 5

81%

Oneens 81%

5 16-12-13 12:40

Vak manschap

Zwart en rood

Een groene kerst Tekst: Cornéline Lanooy, foto’s: Gerdien de Nooy

In haar kerstbloemwerk verwerkt Fokje de Jong graag kerstgroen en bladmateriaal. ,,Ik hou van groen, omdat het vult, een neutrale kleur heeft en lang houdbaar is. Ook mijn klanten vinden het mooi.’’ Ze laat vier voorbeelden zien van snel te maken kerstarrangementen die goed verkopen in haar winkel: Bloembinderij De Klimop in Harlingen.

De materialenlijst vindt u op pagina 10.

6 21Kerstbloemwerk De Klimop.indd 6

Bloem en Blad 21 l 2013

13-12-13 11:14

Bloe

2013

Opgemaakt plateau Bloem en Blad 21 l 2013

21Kerstbloemwerk De Klimop.indd 7

7 13-12-13 11:15

Vier flesjes

8 21Kerstbloemwerk De Klimop.indd 8

Bloem en Blad 21 l 2013

13-12-13 11:15

Bloe

2013

Grijs en groen

Bloem en Blad 21 l 2013

21Kerstbloemwerk De Klimop.indd 9

9 13-12-13 11:15

Zwart en rood

Opgemaakt plateau

,,Zwart en rood vind ik een mooie kleurencombinatie met kerst’’, aldus Fokje de Jong. ,,Heel anders dan rood en wit, dat vind ik al gauw schreeuwerig.’’ In dit opgemaakte potje verwerkte ze donkerrode kerstballen met verschillende soorten kerstgroen, bladmateriaal en mos. ,,De materialen, inclusief de pepers drogen mooi in, zodat het stuk lang houdbaar is.’’

Gebruikte materialen (inkoopprijzen) Groen: Galax, bolmos, Hedera, safari rood en divers kerstgroen € 4 2 Dennenappels à €0,10 € 0,20 2 Pepers à €0,10 € 0,20 Kerstballen à €0,50 € 1 Potje aardewerk zwart € 3,25 Totaal materialen € 6,65 Arbeid: 5 minuten

Vier flesjes

Opgemaakte plateaus zoals deze zijn populair in de winkel. ,,Ze zijn makkelijk te maken en vormen een leuk cadeau. Ik heb de amaryllisbloem kort van de steel gesneden en beide in de vaas gezet’’, aldus de bloemiste. Natuurlijk mag de tak niet ontbreken, want de bloemiste is gek van takken en stronken. Alle onderdelen op de schaal zijn ook los te koop.

Gebruikte materialen totaal (inkoopprijzen) 1 Hippeastrum donkerrood 1 Aspidistra-blad (gescheurd) 1 Aralia 1 Skimmia 1 Anigozanthos Takken 2 Kaarsen zwart à €2,40 Vaas Plateau Totaal materialen

€ € € € € € € € € €

1,50 0,25 0,35 0,50 0,50 2,50 4,80 3,95 3,95 18,30

,,Snel en eenvoudig te maken met een leuk resultaat.’’ Zo omschrijft de bloemiste deze kant-en-klare ondergrond, bestaande uit vier flesjes in een ‘mandje’ van stof (groothandel De Jong). ,,Je kunt er eindeloos mee variëren.’’

Gebruikte materialen (inkoopprijzen) Skimmia € 0,50 Hedera € 0,30 Safari rood € 0,50 Hypericum € 0,50 Grasjes € 0,30 Flesjes € 3,25 Totaal materialen € 5,35 Arbeid: 2 minuten

Grijs en groen ,,Net als rood en zwart vind ik grijs en groen, met eventueel wat zilver erbij, ook een mooie kleurencombinatie. Het straalt rust uit en oogt chique. De bloemiste stak de materialen in een stukje steekschuim. Voor een ‘kersterig’ effect voegde ze met behulp van lijmspray wat ’sneeuw’ toe.

Gebruikte materialen (inkoopprijzen) Kerstgroen divers, Hedera en mos € 2,40 4 Galax à €0,10 € 0,40 Stronkje € 1,20 Lotusvruchten € 0,60 1 Aspidistra (gescheurd) € 0,25 2 Kerstballen à €0,30 € 0,60 Schaaltje kunststof grijs € 1,98 Totaal materialen € 7,43 Arbeid: 5 minuten

Arbeid: 5 minuten

De materialen zijn ingekocht bij Bloemengroothandel J.P. Jonkheer uit Noordwijkerhout in week 50. Als calculatiefactor houdt Bloembinderij De Klimop gemiddeld 2,5 aan; hierin zit de arbeid verrekend.

10 21Kerstbloemwerk De Klimop.indd 10

Bloembinderij De Klimop, Grote Bredeplaats 21, 8861 BA Harlingen, (0517) 42 00 74, www.bloembinderijdeklimop.nl

Fokje de Jong.

Bloem en Blad 21 l 2013

13-12-13 11:15

539681.indd 11

16-12-2013 9:13:15

Natuurlijke Pracht met Pinus Tekst: Cornéline Lanooy, foto’s: Gerdien de Nooy

12 21Bloemwerk Pinus.indd 12

Bloem en Blad 21 l 2013

13-12-13 11:21

2013

Door een lang verblijf in Zweden raakte Dayenne Wessels in de ban van de Pinus. Voor haar Proeve van Meesterschap Natuurlijke Pracht, die ze aflegde in mei van dit jaar, gebruikte ze verschillende onderdelen van de den: de naalden, bast en takken. ,,Ook de geur van Pinus is heerlijk.’’

uim 3,5 maand verbleef (destijds nog studente) Dayenne Wessels vorig jaar in Zweden. In het Scandinavische land, dat bezaaid is met bossen, raakte ze geïnteresseerd in de dennenboom (Pinus). ,,Zweden zijn enorm bezig met de natuur en natuurlijke producten. Schoolkinderen gaan één keer in de week naar het bos - weer of geen weer - om te leren over alles wat daar groeit en bloeit. De natuur wordt, anders dan

hier in Nederland, zeer gerespecteerd. Het motto daar is: je mag alles uit de natuur meenemen, als je de materialen ook daadwerkelijk gebruikt en niets kapotmaakt.’’ Voor haar Proeve van Meesterschap koos Wessels daarom voor Pinus, een van de meest voorkomende bomen in Zweden. ,,Het is niet alleen een echt Zweeds product, maar ook nog eens mooi en hij ruikt heerlijk. Elk onderdeel is bijzonder: de dennenappels, de

bast en de naalden, die eerst groen en daarna goudbruin verkleuren. Daarnaast is het ook nog vaak de langste boom in het bos; hij steekt overal bovenuit. En hij ruikt heerlijk.’’ Hoewel Wessels niet slaagde voor haar proeve, is ze trots op wat ze heeft gemaakt. ,,Ik sta achter mijn verslag, ideeën en objecten. Het is natuurlijk jammer dat ik het niet heb gehaald, maar ik ben wel van plan mijn ideeën over Pinus verder te ontwikkelen.’’

Dayenne Wessels.

In dit vierluik (vier losse wissellijsten van Ikea) verwerkte Wessels duizenden dennennaalden, die ze eerst uitzocht en vervolgens stuk voor stuk lijmde. Door de passe-partout dicht tegen het glas te verwerken, ontstond diepte in het arrangement, waardoor het lijkt alsof de naalden loskomen. Het lijmen van de naalden kostte haar zo’n 2,5 uur.

Geïnspireerd door de lange dennen die in een bos overal bovenuit steken, maakte Wessels smalle objecten (de hoogste is 75 cm) van panlatjes en schors, beide van de den. ,,De Pinus-schors vind ik mooi omdat deze broos is en bijzondere kleuren heeft. De bovenlaag is een beetje blauwig en hoe dieper je de lagen afpelt, hoe donkerder de kleur. Binnenin is de schors bijna zwart.’’

Bloem en Blad 21 l 2013

21Bloemwerk Pinus.indd 13

Wessels: ,,Wanneer de bomen worden gekapt, blijven er heel veel takjes in het bos liggen. Deze heb ik geraapt om er een raster van te maken. Door dit voor een zwarte plaat te hangen, ontstaat diepte en contrast. Hang je dit object buiten, dan krijg je met de zon erop een heel mooi lijnenspel.’’

13 13-12-13 11:21

Kerst volgens M

14 21Kerst Marcel van Dijk.indd 14

Bloem en Blad 21 l 2013

13-12-13 11:47

ns Marcel van Dijk: sober chique Tekst: Cornéline Lanooy, foto’s: Gerdien de Nooy

Marcel van Dijk van Oogenlust in Eersel verzorgde woensdagavond 13 november de florale topdemo bij Citaverde College in Heerlen. Hij gaf daarbij zijn visie op Kerstmis en noemde die ‘sober chique’. Het resultaat waren bijzondere arrangementen waarin hij vaak slechts enkele materialen verwerkte. 1

2013

1 Van appeltakken maakte Van Dijk (in de rustige zomertijd)

een kerstboompje waarin hij met behulp van wikkeldraad appeltjes (Malus) hing. In een aantal appeltjes boorde hij een gaatje waarin net een buisje past. Daarin zette hij de paarskleurige vanda’s. ,,Eenvoudig, sober en chique’’, gaf hij als toelichting. Voor de bezoekers had hij nog een tip over de Vanda: ,,Hangt de bloem slap, leg ‘m dan in lauwwarm water en hij trekt helemaal bij.’’

2 3

2 Detail uit een hoge mand van stukjes appelhout die

zijn bevestigd op een ijzerconstructie. Hierop legde Van Dijk een schaal met steekschuim waarin hij grote hortensiabollen en oranje rozen (Rosa Capriccio) stak. ,,Door de rozen aan de zijkant te verwerken, blijven ze goed zichtbaar. Steek ze goed diep, zodat ze voldoende water kunnen opzuigen.’’ Als laatste voegde hij ,,als een sluier’’ geverfde Asparagus toe.

3 Na de pauze demonstreerde Van Dijk meer volumineuze

objecten voor bijvoorbeeld de aankleding van bedrijven en (kerst)feesten en partijen. Een basis van ijzer en tempex bekleedde hij met platmos, vanda’s en Tillandsia. Als enige bloemversiering voegde hij twee takken Vanda toe. ,,Een zware vorm als deze kan door het gebruik van de bloemen en wortels toch luchtig worden. Zoiets is ook goed in het klein te maken.’’ De modekleuren okergeel en grijs waren voor de bloemist aanleiding deze tinten te gebruiken. ,,Mode is een grote inspiratiebron voor mij.’’ 4

4 Detail uit een sierlijke decoratie in een Jugendstil-vaas (niet zichtbaar), gemaakt van in elkaar gedraaide berkentakken en bouillondraad. ,,Een mooie klus voor een rustige tijd. Laat de berkentakken buiten liggen, dan blijven ze goed te buigen.’’ Ter verfraaiing voegde hij takken Vanda en glazen kersthangers toe. ,,Met slechts drie materialen maak ik een bijzondere creatie.’’

Marcel van Dijk.

Bloem en Blad 21 l 2013

21Kerst Marcel van Dijk.indd 15

15 13-12-13 11:22

5 Een pot op pootjes van de

Deense pottenbakker Erik Bendtsen vulde Marcel van Dijk met een klein beetje IJslands mos, viburnumbessen, rozenbottels en grasjes. ,,De grassen maken het arrangement speels en gracieus, terwijl de compacte vorm zichtbaar blijft. Deze materialen drogen mooi in, waardoor de compositie zeker een maand mooi blijft.’’

6 Nog een voorbeeld van

een zelfgemaakte boom van appeltakken die in het bos gelegen hebben. ,,Daardoor zijn ze mooi verweerd en bemost geworden.’’ De bloemist hing er decoratieslingers van zilveren klokjes en van geregen cranberry’s in. ,,Voeg eerst de harde materialen - de klokjes - en daarna de zachte – de bessen - toe. Dan beschadig je de cranberry’s niet.’’

7 Hoewel hij niet gelovig is,

vertelde Van Dijk het wel mooi te vinden om emotionele waarde en symboliek in zijn composities te verwerken. ,,Zo voeg ik natuur en cultuur samen.’’ In dit arrangement liet hij zien wat hij bedoelde: hij hing aan de krans van rozenbottels diverse rozenkransen. De krans ligt op een ijzeren ring met vier dunne potjes. Bovenop legde hij een aantal hippeastrumbollen. ,,Sproei ze af en toe en ze zullen mooi uitkomen. Als ze gaan groeien, kantel de bollen dan zodat ze op de krans kunnen steunen.’’

8 Op een sierlijke, glazen

vaas van Sempre maakte de bloemist een frame van takken (onder meer Salix udensis ‘Sekka’) dat als korf dient voor siervruchten als Maclura pomifera (osagedoorn) en komkommervruchtjes. Als laatste wikkelde hij Diplocyclos rond het arrangement. ,,Vruchten van het seizoen passen goed in kerstwerk. Ze drogen bovendien in, zodat het geheel lang houdbaar blijft. Ook na de kerst is het dan nog mooi.’’

16 21Kerst Marcel van Dijk.indd 16

Bloem en Blad 21 l 2013

13-12-13 11:22

539682.indd 17

16-12-2013 12:34:01

De ingang van het ‘sprookjeachtige’ gebouw was versierd met een object van cornustakken. Adriaenssens: ,,Acht mensen hebben hier vijf dagen aan gewerkt; beslist geen sinecure om te maken.’’

18 21Bloemwerk Taste of three.indd 18

Tussen twee bomen hing dit ‘spinnenweb’, gemaakt van witte panlatten en hangende Hippeastrum ‘Mont Blanc’.

Bloem en Blad 21 l 2013

13-12-13 11:23

Taste of Three Tekst: Cornéline Lanooy, foto’s: Gerdien de Nooy

‘Bloemen klinken, klanken smullen’. Dat was de ondertitel van het evenement Taste of Three, waarvoor Stef Adriaenssens samenwerkte met een muzikant, topkok en een team van vijftig vrijwilligers uit zeven landen. ,,Het draait allemaal om beleving en het prikkelen van de zintuigen’’, aldus de Belgische bloemist. Het grote project vond half november plaats in en rond restaurant De Keienhof in Kalmthout (B).

De tuin rondom De Keienhof was gedecoreerd met verschillende objecten, veelal in kerst- en wintersfeer. Bezoekers legden een uitgezette route af, zodat ze alles konden bekijken. Op de foto Points in Space: ‘vreemde creaturen tussen de oude bomen die deel uitmaken van de biotoop, maar zich er ook iets van distantiëren; kondigen ze de naderende kerst aan?’

Het zwevende servies boven de tafel met rozenblaadjes oogstte veel bewondering van de bezoekers. Met behulp van stalen pinnen werd dit effect gecreëerd. ,,Het doet een beetje denken aan de sfeer van Alice in Wonderland of Belle en het Beest’’, aldus de arrangeur.

Bloem en Blad 21 l 2013

21Bloemwerk Taste of three.indd 19

www.bloemenblad.nl/vakmanschap

Van zandbruin koraal zijn golven gemaakt waarin een nieuwe Vanda-soort is verwerkt: Vanda Sunanda Himba Gold. ,,Het koraal ruikt zelfs nog zilt. In deze kamer beleef je, in combinatie met een vishapje en een glaasje witte wijn, het gevoel van de golven van de zee.’’

19 13-12-13 11:23

Deze ‘duizelingwekkende draaikolk’ was het begin van de route. In de spiraalvorm, die 30 m lang en 7 m hoog is, is ruim drie ton staal verwerkt. De vorm is bekleed met Abies nobilis en bosvaren. ,,Tientallen vrijwilligers hebben hier dagenlang aan gewerkt’’, lichtte de arrangeur toe.

In de tuin waren diverse knusse hoekjes gecreëerd (Enclos intimes), waar geluiden te horen waren, muziek werd gemaakt en andere wonderlijke dingen gebeurden... De versieringen waren hier veelal in kerstsfeer.

1 2

Vierduizend rozen (Rosa Aqua en Rosa Heaven) en tienduizenden blaadjes werden verwerkt in deze golfconstructie van staal, steekschuim en krimpfolie (om op te lijmen).

20 21Bloemwerk Taste of three.indd 20

Bloem en Blad 21 l 2013

13-12-13 11:23

4 Afval bestaat niet volgens

4 6

Adriaenssens. In dit arrangement verwerkte hij dan ook zwart gespoten petflessen in combinatie met Sandersonia. De bloemen werden speciaal voor dit project in bloei getrokken, omdat het seizoen eigenlijk al voorbij was.

5 In de bibliotheek was veel ro-

zenbloemwerk te zien, waarin een aantal nieuwe soorten, onder meer trosrozen, was verwerkt. In het arrangement op de foto is een rozentoef gecombineerd met zwart koraal.

6 De route eindigde bij

Zomerland: de feestzaal waar bezoekers ‘s avonds konden dineren. Hier was een bossfeer gecreëerd met behulp van plataantakken, twee Vanda-soorten (Tayanee White en Kanchana Lavender Mist), Vanda-wortels, Eucharis, Phalaenopsis Kobe en Anthurium Whisper. Van die laatste bloemen maakte de arrangeur ook een ‘vuur’ in de open haard, omdat echt vuur vanwege de brandveiligheid verboden was.

Bloem en Blad 21 l 2013

21Bloemwerk Taste of three.indd 21

21 13-12-13 11:23

Een eigentijds vaasarrangement van Asli Ercan, Adbloemstudent. Ercan is van Turkse afkomst. Zij heeft daarom gekozen voor tropische materialen die in haar cultuur te vinden zijn. De ondergrond is gemaakt van reepjes geverfd hout en gevormd tot een bol. Hierin heeft ze buisjes met bloemen gestoken.

22 21Bloemwerk Janneke Camps.indd 22

Lise van Happen, Adbloemstudent, maakte een eigentijdse krans van gevouwen en geregen repen bananenblad. Deze zijn op een ijzerbasis bevestigd.

Bloem en Blad 21 l 2013

13-12-13 11:24

Eigentijds werk door hbo-studenten Tekst: Jeannet Hooftman, foto’s: Janneke Camps, docent Bloemsierkunst

Eigentijds en innovatief bloemwerk. Dat is wat studenten van de Stoas Vilentum in Wageningen jaarlijks afleveren. Voor het afronden van de opleiding diepen ze bovendien een onderwerp helemaal uit, wat kan leiden tot een Proeve van Meesterschap. Op deze pagina’s een selectie van dit jaar gemaakt werk van verschillende opleidingen.

Monique Slijkerman, bachelorstudent, maakte een zelf ontworpen vaasjesarrangement. De basis bestaat uit aan elkaar bevestigde grafkokers. Deze zijn beplakt met gedroogd hoefblad en bespoten met een grijze verfspray.

Mayra Houweling, bachelorstudent, maakte een grafversiering voor een kindergraf.

Bloem en Blad 21 l 2013

21Bloemwerk Janneke Camps.indd 23

www.bloemenblad.nl/vakmanschap

Mariska Rodenburg (Adbloemstudent) had als thema voor haar afstudeerproject Land art: met natuurlijk materiaal vormgeven zonder een onnatuurlijk product toe te voegen. De titel was ‘Gedragen door water en wind’. Een oude, verrotte plank was de basis van dit object waarmee rietvelden zijn nagebootst. Het riet is gespleten en er is met een mes over geschraapt, waardoor het bol gaat staan. Het is in één richting gezet.

23 13-12-13 11:24

1 Paula Uitslag heeft voor

haar afstuderen als bachelorstudent Equisetum bestudeerd. Een van de door haar gemaakte objecten is een frame van doorgegroeide Equisetum. De bol ligt op een platte schaal. De materialen zijn in de bol gestoken.

2 Voor haar afstudeerproject

heeft Tanja Lamers (Adbloemstudent) een studie gemaakt van katoen en het verwerken van verschillende onderdelen van de katoenplant. Ze wilde werken vanuit de kracht van het product, waarbij vervormen en vervreemden van katoen een grote rol speelt. Dit object is gemaakt van een gedeelte van de katoentak. Door het product uit te lichten, zijn de belijningen zichtbaar gemaakt.

3 Francien van Egten,

Adbloemstudent, maakte een plantaardig object met onder andere Gloriosa, Craspedia en Vanda. In samenwerking met haar stagebedrijf heeft ze groter bloemwerk voor abonnementen ontwikkeld.

4 Bruidsboeket van

Judith van de Kemenade, bachelor student. Zij heeft diversiteit in het ontwerpen van bruidsboeketten gezocht. De ondergrond is een steekschuim bol, beplakt met gesneden Aspidistra-blad. Met lijm en priktechniek heeft ze de materialen erop bevestigd.

24 21Bloemwerk Janneke Camps.indd 24

Bloem en Blad 21 l 2013

13-12-13 11:24

5 Kim Hallatu, Adbloem-

student maakte een plantaardig object op een spiegel, waardoor het een heel andere dimensie krijgt. Het frame is opgebouwd uit wilgentakjes waarin glazen buizen met bloemen zijn bevestigd.

6 Plantaardig hangend

object van Lydian Aarts, Adbloemstudent. Zij heeft bekeken hoe bruidswerk ook met andere materialen vervaardigd kan worden. In dit geval is er gewerkt met tie-rips, maar ze heeft ook met bouwkettingen gewerkt.

7 Bruidsboeket van Monique

Slijkerman, bachelor student.

8 Bruidsboeket van Monique

van den Aarsen. Van Aarsen heeft een eigen bedrijf en heeft zich verdiept in het maken van ondergronden. In dit geval een ondergrond of frame voor een bruidsboeket, gemaakt van bamboestelen. De stelen zijn in ringen gesneden en met draad aan elkaar bevestigd.

Bloem en Blad 21 l 2013

21Bloemwerk Janneke Camps.indd 25

25 13-12-13 11:24

Noviteiten

Begonia (Rex Grp) ‘Santos’ Door de grote diversiteit is het geslacht Begonia ingedeeld op grond van groei-eigenschappen. Begonia ‘Santos’ behoort tot de grootste groep: rhizoombegonia’s. De plant valt op door zijn bijzondere bladpatroon. Tekst: Leo Miedema, Floricode.com, foto’s: Floricode.com

Van oorsprong komt Begonia voor in de (sub) tropen. In de 14e eeuw was de plant al in cultuur in China, maar het duurde tot 1690 voordat het geslacht een naam kreeg. Begonia’s bevatten veel vitamine C en werden vroeger zelfs aangewend om scheurbuik te voorkomen bij gebrek aan citrusfruit. Dus niet alleen als tuin- of kamerplant, maar ook als garnering kan Begonia interessant zijn.

egonia is een plant met veel gezichten. Het geslacht behoort tot de Begoniaceae en telt meer dan duizend soorten, soortkruisingen en onnoemlijk veel cultivars van kruiden, heesters en klimplanten. Logisch dat het is opgedeeld in groepen, en wel op basis van groei-eigenschappen. Stokbegonia’s groeien met bamboeachtige opgaande stengels en struikbegonia’s met een sterk vertakkende groei vanuit de basis. Dikstelige begonia’s groeien wat bonsai-achtig uit een dikke stam en rhizoombegonia’s - de grootste groep in cultuur - met een kruipende, wat dwergachtige groei. Knolbegonia’s ten slotte vormen een knol en gaan in rust.

De huidige hybriden zijn afkomstig uit kruisingen tussen Begonia rex en in eerste instantie andere Aziatische soorten. De groep behoort tot de rhizoombegonia. De bloemen zijn weinig opvallend. Het draait bij deze groep louter en alleen om de spectaculaire bladkleuren. Zodra de kerstdecoraties uit beeld verdwijnen is er het jaarrond aanbod van de decoratieve Rex-begonia om dat ‘gat’ te vullen. Om in winterse sferen te blijven is de bevroren ogende ’Santos’ een fraaie keuze.

Naam: Kenmerken: Herkomst: Houdbaarheid: Verkrijgbaarheid: VBN-nummer: Veiling: Verzorging:

Begonia (Rex Grp) ‘Santos’ bladplant tot 20 cm hoog en 30 cm in omtrek; bladgrootte tot 10 cm; blad eivormig scheef met gekartelde rand en bobbelig oppervlak; bladkleur grijs en donkergroen gevlekt cultuur onbeperkt jaarrond 114729 FloraHolland-vestigingen houd om het blad mooi te houden een temperatuur boven 15°C aan; laat in de zomer de kluit niet uitdrogen en zet de plant in de schaduw, liefst ook bij een wat hogere luchtvochtigheid; matig de watergift in de winter

Bladpatroon De Franse monnik en botanicus Charles Plumier (1646-1704), op expeditie op de Antillen, vernoemde het geslacht naar Michel Begon, de Franse gouverneur van Santo Domingo. In 1856 werden vanuit India orchideeën verscheept naar Engeland. Daar zat een vreemde plant tussen met een bijzonder bladpatroon van groentinten en een zilveren band: Begonia rex. Later zijn van de soort andere vormen gevonden in het Andesgebergte. Plantenverzamelaar Richard Pierce (1835-1868) beschreef de meeste.

26 21Noviteit plant.indd 26

Bloem en Blad 21 l 2013

13-12-13 11:26

Stokesia laevis ‘Mels’ Mels Blue De nieuwe Stokesia Mels Blue valt op door zijn violetblauwe bloemen. Alleen de verschillende naamgeving in Amerika en Europa werpt een smet op het blazoen van deze bijzondere bloem. Tekst: Leo Miedema Floricode.com, foto’s: Floricode.com

Het geslacht Stokesia kent maar één soort: Stokesia laevis. In 1788 haalde de Franse botanicus Charles Louis L’Heritier de soort uit het geslacht Carthamus als Stokesia cyanus, maar dit is nooit gepubliceerd en daardoor niet geldig. In 1893 werd de plant gepubliceerd als Stokesia laevis als een in Engeland gecultiveerd gewas met als oorsprong Zuid-Oost Carolina in Amerika.

otanicus L’Heritier vernoemde Stokesia naar Jonathan Stokes, destijds geneesheer in Dublin en trotse bezitter van een herbarium. Het Latijnse laevis betekent glad of kaal. Het geslacht behoort tot de Asteraceae: de composieten. Het is een opvallende plant, ten eerste vanwege zijn felgekleurde violetblauwe bloemen. De plant bevat daarnaast elementen van andere geslachten. Zo is de omkranste bloeiknop van Carthamus te herkennen, maar ook die van de zaaiaster, Callistephus. De bloemen hebben weer veel weg van de korenbloem: Centaurea cyanus. De Nederlandse volksnaam korenbloemaster is dan ook logisch gekozen.

in het violet tot violetblauw viel. In Europa viel de kleurmeting in het violet waardoor ‘Blue’ in de rasnaam als verwarrend werd ervaren. Nu bloemen uit Kenia worden geïmporteerd en de kleur voor de verhandelingscode is opgemeten, valt de kleur wederom in violetblauw. Het gewas heeft op de wereld dus nu twee rasnamen: voor Europa ‘Mels’ en voor de rest ‘Mels Blue’. De snijbloemen kenmerken zich door een grote open, violetblauwe hartbloem met daaromheen grote witte bloemknoppen op een groen bladrozet. Aan zo’n boeket hoeft eigenlijk niets anders meer toegevoegd te worden dan een robuuste bolle vaas.

Naam: Kenmerken:

Herkomst: Houdbaarheid: Verkrijgbaarheid: VBN-nummer: Veiling: Verzorging:

Stokesia laevis ‘Mels’ Mels Blue snijtak met verspreid staande bladeren, bladgrootte tot circa 4 x 15 cm; bloeiwijze is een hoofdje, ongevuld, doorsnede bloeiwijze tot 8 cm; lintbloemen waaiervormig, aan top meervoudig ingesneden; bloemkleur violetblauw Noord-Amerika veertien dagen vanaf november; er wordt gewerkt naar jaarrond 114632 FloraHolland-vestigingen ververs regelmatig het vaaswater en snijd de steel opnieuw aan; zet de bloem niet in de volle zon of op een tochtige plek om het slap gaan van het blad te voorkomen; het blad trekt bij minder verdamping weer snel strak

Nieuw ras Op een tuinderij in het NoordBrabantse Galder bij Rijsbergen werd een mutatie gevonden in een naamloze partij Stokesia laevis. Deze had een interessante bolvormige groeiwijze, stevige stelen en een rijke vertakking. Via vegetatieve vermeerdering is deze selectie uitgegroeid tot een nieuw ras. Alleen de rasnaamgeving werpt een smet op het blazoen. De rasnaam ’Mels Blue’ werd geaccepteerd in Amerika, waarbij de kleurmeting

Bloem en Blad 21 l 2013

21Noviteit bloem.indd 27

27 13-12-13 11:25

Vul een grote, lage schaal volledig met steekschuim dat is volgezogen met water waaraan snijbloemenvoeding is toegevoegd.

Plaats diverse soorten stokjes van ongeveer dezelfde lengte in een niet geheel gesloten ring in de schaal. Door de stokjes net niet tegen de rand van de schaal te plaatsen, blijft deze mooi zichtbaar. Zo blijft de schaal duidelijk onderdeel van het arrangement.

Weef enkele kunstbessen door de stokjes. Verwerk de kunstmaterialen op een zo natuurlijk mogelijke manier, waardoor ze aansluiten bij de natuurlijke materialen die worden gebruikt.

Steek de rozenbottels, kangoeroepootjes en trosrozen tussen de takjes. Het is belangrijk om de natuurlijke sfeer in het arrangement te behouden. Verwerk daarom de materialen niet allemaal op exact dezelfde hoogte.

Kerst stap voor stap: een warm en gloedvol samenzijn Tekst en foto’s: Bloomtube

Kerst is volgens Joan Stam van Bloomtube ‘een tijd om samen te zijn met familie en vrienden’. Dit ontwerp verbeeldt voor hem dat gevoel: een warm, omsloten arrangement waarbij de rijke, gloedvolle kleuren de kerstsfeer extra benadrukken.

www.bloomtube.com

28 21Bloomtube kerst.indd 28

Het eindresultaat.

Bloem en Blad 21 l 2013

13-12-13 11:27

Vul de ruimte tussen de stelen op met bordeauxkleurige Skimmia. Door deze donkere kleur lager in het arrangement te verwerken, houdt het geheel een lichter en transparante uitstraling.

Plak met behulp van een lijmpistool enkele grotere kunstbloemen tussen de stokjes. Plaats deze bloemen hoog in het geheel, zodat de transparantie behouden blijft.

Vul de binnenzijde van de ring met kerstballen in diverse maten en kleuren. Het is ook mooi om zowel glanzende als matte kerstballen te verwerken.

Werk de buitenste rand netjes af met plukjes bolmos die gelijkmatig en schoon zijn. Bij het verwerken van bolmos mogen geen bruine worteldelen zichtbaar zijn. Gebruikt u krammen, dan mogen deze ook niet te zien zijn.

Bloem en Blad 21 l 2013

21Bloomtube kerst.indd 29

29 13-12-13 11:27

Ondernemerschap

Anoniem

Bloembinderij De Klimop in Harlin g Tekst: Cornéline Lanooy, foto’s: Gerdien de Nooy

Kerst bij Bloembinderij De Klimop betekent rustige, natuurlijke presentaties waarin ton-sur-tonkleurstellingen overheersen. En niet te vergeten: takken en stronken, want daar houdt eigenares Fokje de Jong ook van. ,,Ik verkoop wat ik zelf mooi vind.’’

30 21Winkel De Klimop.indd 30

a jaren in Friese bloemenwinkels te hebben gewerkt, waagde Fokje de Jong bijna negentien jaar geleden de stap een eigen winkel te beginnen. ,,Ik vond het eigenlijk doodeng, maar mijn man Wilco spoorde me aan om voor mezelf te beginnen. Hij was ervan overtuigd - in het begin meer dan ik - dat ik het zou kunnen.’’ In Harlingen vonden zij een historisch pand (eind 19e eeuw), dat helemaal naar haar wensen was. ,,Ik dacht: dit is het. Het zag er mooi uit, de ruimte was groot - er zijn nog twee kelders -

Bloem en Blad 21 l 2013

13-12-13 11:28

Winkel ➙ Een blik op het achterste gedeelte van de winkel met kerstpresentaties in wit, zilver en grijs. Bloemiste Fokje de Jong houdt van een nette, opgeruimde winkel met presentaties in ton-sur-tonkleuren.

is. ,,Klanten komen nog wel binnen, maar ze kopen minder snel.’’ Voorheen kwamen er ook meer toeristen in de winkel. ,,Ik heb ooit eens klanten uit Maastricht binnen gehad, die mooie potten zagen. Een week later kwamen ze vanuit het zuiden terug om ze te kopen. Ik kon het bijna niet geloven.’’ Het besluit van de gemeente om in de zomermaanden de Grote Bredeplaats, waaraan de winkel is gevestigd, af te sluiten voor verkeer en de parkeerplaatsen te gebruiken voor terrassen, heeft de winkel geen goed gedaan. ,,Ik zit hier al bijna negentien jaar, maar heb het gevoel dat er niet goed naar me wordt geluisterd. Juist van het snel even kunnen parkeren om een bloemetje te halen, moet ik het hebben. Maar ik blijf m’n best doen en hoop en verwacht dat 2014 een beter jaar wordt. Ik geniet nog altijd van m’n mooie vak en de klanten die komen. Ik kan niet meer dan mijn best doen, toch? Afgelopen jaar probeer ik maar snel te vergeten’’, zegt ze optimistisch.

‘De Klimop-stijl’

in gen en er was de mogelijkheid om boven de winkel te wonen. Het eerste jaar hebben we het pand gehuurd, daarna hebben we het gekocht. Het was destijds een grote stap, maar ik ben ontzettend blij dat ik het heb gedaan.’’ Ze werkt samen met haar medewerkster Marleen, die ze naar eigen zeggen ‘helaas maar voor één dag werk kan geven’. ,,Zij werkt hier op zaterdag, zodat ik dan vrij ben. Ik ben erg blij met haar. Veel klanten denken dat ze m’n dochter is; leuk is dat.’’ De bloemiste erkent dat met name 2013 een moeilijk jaar

Bloem en Blad 21 l 2013

21Winkel De Klimop.indd 31

Klanten van De Klimop komen uit de havenstad zelf en de regio. ,,Ze houden van mijn stijl. Ik verkoop eigenlijk alleen dingen die ik zelf mooi vind en mijn klanten weten dat.’’ Welke stijl het is, vindt De Jong moeilijk om te omschrijven. ,,Het is gewoon ‘De Klimopstijl’: een beetje landelijk, maar ook natuurlijk en modern.’’ Rondkijkend in de (kerst)winkel vallen direct de nette, verzorgde presentaties in ton-sur-tonkleuren op. ,,Ja, daar hou ik van’’, aldus de bloemiste. ,,Ik wil geen rommel in m’n zaak en in de presentaties stel ik graag één bepaalde kleur centraal. Dat creëert rust. Bij mij zul je geen bonte kleuren door elkaar aantreffen of allerlei tierlantijnen en frutsels.’’ Opvallend product in de winkel zijn takken, boomstammen en stronken in allerlei soorten en maten. Ze liggen op kasten, hangen aan het plafond en staan tegen muren. ,,Ik ben echt een takkenwijf, haha. Ik vind het een prachtig product om mee te werken. Regelmatig krijg ik stammen en takken van gemeentewerkers die in de stad de bomen snoeien. Dan weten ze me te vinden.’’ De grootste omzet haalt de bloemiste uit haar snijbloemen en boeketten. Planten heeft ze staan om het assortiment compleet te hebben, maar die worden niet veel verkocht. ,,Er zijn drie tuincentra in Harlingen; dat is eigenlijk te veel voor het aantal inwoners.’’ De naam van de winkel verzon een tante

van de bloemiste. ,,Hij verwijst letterlijk en figuurlijk naar drie dingen in mijn leven: de klimop als plant, de trap in de winkel van de eerste naar de tweede ruimte en de stap om voor mezelf te beginnen als een soort klimop, een weg omhoog.’’

Drie ruimtes Het pand is in drie gedeeltes opgedeeld, gescheiden door een trap met openslaande deuren bovenaan en een trapje omlaag van de tweede naar de derde ruimte. In de eerste ruimte ligt tapijt. ,,Ik heb er bewust voor gekozen omdat het een warme uitstraling heeft. En in die ruimte wordt niet met water gewerkt.’’ Er staan twee hoge kasten met kerstpresentaties in rood en zwart. ,,Dat vind ik een mooie, klassieke kleurencombinatie.’’ De trap omhoog voert naar het gedeelte waar de bloemen en de boeketten staan, evenals de bindtafel en de toonbank. ,,Eigenlijk het hart van de winkel. Achter de toonbank en bindtafel heb ik goed overzicht over heel de winkel.’’ In dit gedeelte ligt zeil in een motief van een houten vloer. ,,Dat was eigenlijk een noodoplossing in het begin, maar het ligt er al bijna negentien jaar. Onverslijtbaar, helemaal goed’’, zegt De Jong lachend. De derde ruimte ten slotte is gevuld met presentaties in zilver, wit en grijs en één tafel met bruine en koperkleurige kerstarrangementen. ,,Ik hou zelf heel erg van bruin, maar het is niet zo’n gangbare kleur.’’ Op de grond liggen grijze stoeptegels, waarvan het ook ooit de bedoeling was dat ze vervangen zouden worden. ,,Maar dat is nooit gebeurd en eigenlijk ben ik er zo heel tevreden over. Iedere ruimte ademt zijn eigen sfeer uit.’’

Fokje de Jong.

31 13-12-13 11:28

Bedrijfsprofiel Naam: Bloembinderij De Klimop Eigenares: Fokje de Jong (49) Start: 1995 Locatie: centrum stad Oppervlakte: ± 80 m2 (excl. kelderruimte) Medewerkers: één Doelgroep: middensegment Verzendorganisatie: Fleurop Adres: Grote Bredeplaats 21, 8861 BA Harlingen, (0517) 42 00 74, www.bloembinderijdeklimop.nl

1 2

4,5 m

Kast

Kastenwand Tafel

Kast

Tafel Raam

Toonbank

Bloemenpresentatie

18 m

Bindtafel Boeketten

Kerst begint al in de buitenpresentatie waar de lichtjes in de kerstboom branden. ,,De tijd voor kerst is vooral een gezellige tijd’’, aldus de bloemiste.

In de etalage, die onderdeel is van de eerste ruimte, overheersen rood en zwart in de presentaties. En takken natuurlijk, want daar houdt De Jong van.

Overal liggen en hangen takken en stronken tussen de kerstdecoraties. De bloemiste koopt vooral in op de beurzen in Hardenberg en Gorinchem.

Kast

kast

Raam

Entree Etalage

4,5 m Buitenpresentatie

32 21Winkel De Klimop.indd 32

Bloem en Blad 21 l 2013

13-12-13 11:28

Bloe

2013

8 9

De bloemenpresentatie staat in het middelste gedeelte, waar ook de bindtafel en toonbank staan. De meeste omzet haalt De Jong uit haar bloemen en boeketten.

De hoge ruimte aan de voorkant gebruikt de bloemiste optimaal door de hoge kasten (door haar broer gemaakt) en de takkendecoraties aan het plafond.

Ook buiten liggen takken en stronken op de tafels van steigerhout. ,,Toen ik begon was steigerhout echt iets nieuws. Nu zie je het overal, maar ik blijf het mooi vinden; het is tijdloos.’’

De Jong zet eigenlijk alleen producten in haar winkel die ze zelf mooi vindt. ,,Mijn klanten weten dat.’’ Een kleine kerstpresentatie is daarom in bruintinten. ,,Dat vind ik een mooie kleur.’’

De trap (klim-op) van de eerste naar de tweede ruimte mondt uit in klassieke, openslaande deuren. ,,Juist die details maken het zo’n mooie ruimte.’’

Zicht vanaf de tweede ruimte op de voorkant van de winkel.

www.bloemenblad.nl/ondernemerschap

Bloem en Blad 21 l 2013

21Winkel De Klimop.indd 33

33 13-12-13 11:28

Het boeket van Bloembinderij De Klimop

Tekst: Cornéline Lanooy, foto: Gerdien de Nooy

Net als in de presentaties overheerst de ton-surtonkleurstelling ook in de boeketten. De bloemen in verschillende oranje tinten zijn gegroepeerd verwerkt. ,,Zelf spreek ik van compositieboeketten. Naast deze vorm verkoop ik veel ronde, gemengde boeketten’’, aldus eigenares Fokje de Jong. De basis van alle boeketten, maar ook van de arrangementen is (blad)groen en in het kerstbloemwerk coniferengroen. ,,Ik vind het mooi staan in een boeket, het zorgt voor stevigheid en het blijft lang mooi.’’ Het gemiddelde bestedingsbedrag van een boeket ligt rond de €15. Dat is lager dan vroeger, aldus de bloemiste. ,,Toen was het rond de €20. Voor de ‘snelle’ klanten heeft ze dan ook boeketten klaar staan van €10 tot €20. ,,Andere klanten vinden het leuker als ik ter plekke iets voor ze samenstel.’’ Een koelcel heeft De Jong niet in haar winkel, en dat is een bewuste keuze. ,,Volgens mij is het niet goed voor de bloemen dat ze vanuit de koude koelcel in de minder koude winkel komen. Daar krijgen ze een klap van, wat de kwaliteit niet ten goede komt. En mijn klanten komen voor verse kwaliteitsbloemen.’’ Drie keer in de week komt Bloemengroothandel J.P. Jonkheer uit Noordwijkerhout langs en zoekt de bloemiste zelf haar assortiment uit. De bloemen voor dit boeket zijn ingekocht in week 50. Als calculatiefactor houdt Bloembinderij De Klimop gemiddeld 2,5 aan. Gebruikte materialen (inkoopprijzen)

34 21Boeket van De Klimop.indd 34

2 Gerbera (oranje) à €0,30 2 Rosa (oranje) à €0,50 2 Hypericum à €0,45 1 Skimmia 1 Leucospermum nutans 2 Aspidistra à €0,25 2 Aralia à €0,35 Totaal materialen

€ € € € € € € €

0,60 1 0,90 0,50 0,75 0,50 0,70 4,95

Verkoopprijs

€ 14,95

Bloem en Blad 21 l 2013

13-12-13 11:29

Wanneer en wat op welk sociaal medium Tekst en illustratie: Bloomly

Sociale media zijn uitstekend om een bedrijf te profileren op het web. Ze worden gebruikt om te communiceren met klanten en nieuwe klanten te benaderen. Elk medium vraagt wel zijn eigen specifieke aanpak. Post op Facebook 1. Geef informatie De meest aantrekkelijke posts zijn die berichten die iets aanbieden, maar niet alles al zeggen. Dit stimuleert de bezoeker te klikken op de links in de tekst. 2. Linken Zorg ervoor dat alle links in de tekst leiden naar de website. Maak de links korter en volgbaar met bit.ly. 3. Gebruik afbeeldingen Maak bijzondere en mooie foto’s om de aandacht te trekken. 4. Betrek klanten Beantwoord altijd commentaar en vragen die via de sociale media binnenkomen. Zo bouw je aan een relatie met de klanten. 5. Wees beschikbaar Post wanneer het publiek online is, niet al-

leen wanneer je aan het werk bent. Gebruik een call to action. Posts met ‘Like’ of ‘Deel’ krijgen bovengemiddelde respons.

Hoe te tweeten 1. Format Kort is het sleutelwoord. Tweets met meer dan 100 karakters krijgen veel minder aandacht en communicatie over en weer. Stel vragen, gebruik feiten om lezers te betrekken en een Tweet te laten retweeten. 2. Vermeldingen Vermeld anderen om ze te betrekken bij het merk of het bedrijf. 3. Retweets Retweet wanneer posts relevant zijn voor je publiek. Eigen tweets worden vaker ge retweet wanneer er om wordt gevraagd, nog meer als het woord retweet wordt gebruikt. 4. Verkort URL’s Maak de links korter en volgbaar met bit.ly. 5. Hashtags Gebruik hashtags (#), zo kunnen tweets makkelijk worden gevonden. Gebruik er niet teveel, bij meer dan twee wordt het lastiger lezen. Tweets met hashtags worden vaker geretweet. 6. Gebruik foto’s Een tweet is maximaal 140 karakters lang, maar een foto zegt meer dan 1.000 woorden.

De beste pin 1. Geen gezichten Afbeeldingen zonder gezichten worden veel vaker gerepind. 2. Meerdere kleuren Afbeeldingen met meerdere dominante kleuren worden vaker gerepind; meer dan drie keer zoveel. 3. Weinig achtergrond Wanneer de achtergrond minder dan 40% van de totale afbeelding is, worden pins meer dan de helft vaker gerepind. 4. Rood en oranje Rood en oranje zorgen voor tweemaal meer repins. 5. Portretstijl Afbeeldingen doen het beter als ze verticaal worden geplaatst. Dit pas beter in de borden.

Beste posts Alle sociale media zijn verschillend. Op Twitter bijvoorbeeld kan vaker dezelfde post worden getweet omdat de kans groter is dat

Bloem en Blad 21 l 2013

21serie online.indd 35

de volgers een tweet hebben gemist. Facebook werkt anders. Belangrijk is relevant te zijn en een beetje anders, maar niet te veel. Post niet te veel. Social media gaat allemaal om betrokkenheid. Zorg ervoor dat je oprecht contact legt met de bezoekers. Geef informatie die interessant of gewoon leuk is om te volgen en te delen. Wanneer posts te commercieel overkomen en je verder niet deelneemt aan conversaties, lukt het niet om een klik te krijgen met de volgers.

Serie online ondernemen Dit artikel is het zevende in een serie over online ondernemen. Het volgende artikel in de serie verschijnt in nummer 1 en gaat over SEO: hoe hoog te eindigen in zoekresultaten. De serie wordt verzorgd door Bloomly, een gespecialiseerd adviesbureau voor bedrijven in de groene sector. Bloomly is gevestigd in Amsterdam, (020) 260 22 70, www.bloomly.nl.

35 13-12-13 11:28

Opa Snor, wan n

Hoe voelt het om na veertig jaar de deur te sluiten? Han: ,,Bep opperde zo’n twee jaar geleden al het idee om te gaan stoppen, maar toen wilde ik er nog niet aan. Toch ging ik er steeds meer over nadenken en aan het idee wennen. Toen ik afgelopen zomer vrij plotseling geopereerd moest worden aan een grote tumor in mijn darm, ben ik ervan overtuigd geraakt dat het goed is om te stoppen. Voor wie wacht, komt alles te laat: zo denk ik erover. Gelukkig ben ik wonderbaarlijk snel hersteld; 48 uur later zat ik alweer aan de wijn en Franse kaas. De chirurg vond dit bizar, maar ik voelde me prima.’’

Zijn jullie niet bang voor het dreigende ‘zwarte gat’? Han: ,,Helemaal niet! Mijn kleinzoon heeft vaak gevraagd: Opa Snor, wanneer gaan we vissen? Ik had er nooit tijd voor, maar straks wel. Ik ga lekker motor rijden, in de tuin werken, hout verzamelen, klussen, wandelen, fietsen, tennissen. Ik heb peper in m’n kont; moet altijd wat te doen hebben. Bep: ,,En ik ga lekker lezen, tennissen, wandelen en bridgen; ben van nature wat rustiger dan Han.’’ Han: ,,En ik ga nog niet helemaal met pensioen hoor, het vak is nog niet van me af.’’

Hoezo? ,,Nou, ik blijf actief in de Onderwijscommissie van VBW, de Vaktechnische commissie van Edudelta en ik blijf activiteiten organiseren voor ZuidWest-Nederland. Ook blijf ik gastlessen geven bij Edudelta in Goes. Het onderwijs heeft me altijd geïnteresseerd en het gaat me na aan het hart dat steeds minder leerlingen voor het bloemenvak kiezen. Met de nieuwe VBW-opleiding willen we terug naar de praktijkvloer, met de nadruk op nomenclatuur, techniek, verzorgingsadvies en beter leren rekenen; kortom: vakmanschap! Weet je hoe we dat hier doen? Tussen de middag spelen we Yahtzee met het team. Alle stagairs pakken in het begin hun telefoon om te rekenen, maar dat mag niet. Gewoon uit het hoofd rekenen; lekker die blubber boven in je hoofd gebruiken!’’

36 21Interview Han Meerhoff.indd 36

Bloem en Blad 21 l 2013

13-12-13 11:29

Bloe

Interview Han en Bep Meerhoff sluiten 31 december hun winkel:

n neer gaan we vissen?

2013

Na veertig jaar sluiten Han (65) en Bep Meerhoff (63) op 31 december de deur van hun winkel in Goes. Bloemsierkunst Han Meerhoff verdwijnt dan uit het Zeeuwse straatbeeld. Ze zien er eigenlijk wel naar uit, maar zegt Han: ,,Het vak is nog niet van me af!’’ Een gesprek over vissen, premier Rabin, Franse kaas en Zeeuwse zuinigheid. Tekst: Cornéline Lanooy, foto: Gerdien de Nooy

Hoe kijken jullie terug op ‘veertig jaar de winkel’? Han: ,,Nou, we hebben twee economische crisissen overleefd.’’ Bep: ,,Kun je niets leukers verzinnen? Ik vind het bijzonder dat we samen iets moois hebben opgebouwd. En dat we zulke trouwe medewerkers hebben gehad al die jaren. Het zijn er maar een paar geweest in al die veertig jaar, de meesten bleven lang. Dat geeft me een trots en voldaan gevoel.’’ Han: ,,Daar heb je gelijk in. Weet je trouwens wat gek is. Nu zeggen mensen: jammer dat je weggaat. Ik denk dan toch: waar was je dan al die veertig jaar?’’

Hoe vinden jullie het dat medewerkster Marlanda Couwenberg de winkel voortzet? Han: ,,Ze neemt de fysieke winkel niet over, maar wel het klantenbestand en de website www.bloemenzeeland.nl. Zo gaat haar bedrijf ook heten. Ze maakt bloemwerk op bestelling en huurt daarvoor een unit op een bedrijventerrein in Goes. We vinden dat hartstikke leuk. Voor haar is het een mooie manier om te starten en voor ons is het een kroon op ons werk dat zij het voortzet, al is het op een andere manier. En we blijven nog betrokken. Bep zal helpen met de boekhouding en ik met praktische zaken. We zijn er voor haar.’’

Hadden jullie dochters geen animo om de winkel voort te zetten? Han: ,,Onze oudste dochter Wendy heeft haar vakdiploma gehaald en heeft in de winkel gewerkt, maar koos uiteindelijk voor werken in de zorg. Ze zag hoeveel uren wij in de winkel stoppen en wilde dat niet. Het scheelt veel of je het samen doet of alleen; haar man heeft een andere baan. Ze vertelde het ons destijds met lood in de schoenen, maar we vonden het fijn voor haar. Vanaf dat moment kon ik weer echt een vader voor haar zijn. Werken met je kinderen kan leuk zijn, maar heeft ook nadelen. Werk en privé liepen soms erg door elkaar. Onze andere dochter Lian is kapster en heeft een goedlopende,

Bloem en Blad 21 l 2013

21Interview Han Meerhoff.indd 37

ambulante kapsalon. Inmiddels hebben we vier kleinkinderen: drie meisjes en een jongen. We genieten volop van ons gezin.’’

Hoe was het om als niet-Zeeuwen in Zeeland te werken? Han: ,,We komen allebei uit Delft en mijn loopbaan begon als stagiair bij Van der Maarel in Delft. Daarna werkte ik bij Henk Salet en Fleurette Hadley, beide in Utrecht en bij Van der Meent in Zeist. Toen zagen we in het vakblad een advertentie voor deze winkel en hebben we de stap gewaagd. Ons startkapitaal was 118,13 gulden; dat weet ik nog precies. De eerste jaren waren booming, het ging geweldig. We konden zelfs een eigen huis kopen: een oude herberg in Ovezande. Toen kwam de eerste economische crisis, in de jaren tachtig. De rente was torenhoog, maar we fietsten er redelijk doorheen. De huidige crisis is anders: mensen houden nu echt de hand op de knip. Ik ben blij dat we dit pand huren; ik had het anders niet aan de straatstenen kwijtgeraakt.’’ ,,Zeeuwen zijn trouw en eerlijk. Je hoeft een Zeeuw maar één keer te bedonderen en het is voorbij. Waar ik in het begin op moest letten is, tsja... hoe zal ik het noemen - dat ik de naam des Heren niet ijdel moest gebruiken. Daar houden ze hier niet van. En in het begin hebben we één keer meegemaakt dat iemand niet bij ons wilde kopen, omdat we ook rouwwerk maakten. Streng gelovigen mogen namelijk geen bloemen bij een uitvaartdienst. Maar dat was eigenlijk het enige. We hebben altijd heel fijn gewerkt met de mensen hier. Van de Zeeuwse zuinigheid hebben wij niets gemerkt. Onze accountant heeft ons in het begin een heel goed advies gegeven: probeer de mensen hier niet te veranderen, maar pas jezelf aan! En dat hebben we altijd gedaan. Als we nu de Zeeuwse grens passeren, zeggen we tegen elkaar: we zijn weer thuis!’’

Aan welke opdracht(en) heb je mooie herinneringen? Han: ,,Daar hoef ik niet lang over na te denken. Dan zeg ik direct ons werk bij een bloe-

mist in Jeruzalem. Twee keer per jaar hielpen we hem in drukke tijden, zoals het Israëlische Nieuwjaar of Pasen. Dat zijn daar enorm grote bloemendagen. Dan verkocht hij op één dag de hoeveelheid bloemen die wij hier in een week voor de kerst verkochten. Schoenendozen vol bestellingen handelden we af. Ik maakte ooit een bloemstuk voor premier Rabin en toen kwam hij me later persoonlijk bedanken in de winkel. Als ik het vertel, krijg ik het nog warm.’’ ,,En een van de mooiste opdrachten die we hebben mogen doen, is het rouwwerk maken voor de drummer van de Zeeuwse band BLØF, Chris Götte. Hij verongelukte in 2001 op zijn motor. Omdat zijn lievelingskleur geel was, heb ik voor zijn herdenkingsdienst in de Zeelandhallen hier in Goes een drumstel geel gespoten en daaromheen allemaal gele bloemen verwerkt. Onze dochter Wendy stond hier huilend in de winkel het bloemwerk te maken. Gek hè, het is al zoveel jaar geleden en ik word nog emotioneel als ik dit zeg.’’

Wat gaan jullie het meeste missen na 31 december? Han: ,,Ik ga het contact met de klanten missen denk ik. Ik hou ervan geintjes te maken, een beetje te stangen. Zo van: ‘mag Bep u helpen of wilt u gezellig geholpen worden?’ En bijna iedereen maakt wel een opmerking over m’n bril. Die gezellige praatjes, die ga ik zeker missen.’’ Bep: ,,Ik weet het eigenlijk niet goed; ik denk dat ik weinig ga missen. We hebben in al die jaren lief en leed gedeeld met onze klanten. We maakten bruidsboeketten, maar ook rouwarrangementen. Ik vind het eigenlijk wel goed zo. We hebben geluk dat we nu kunnen stoppen. Er breekt een nieuwe fase aan, waar ik me erg op verheug. We draaien straks de sleutel om en dat was het dan. Ik denk niet dat ik dan heel emotioneel ben.’’ Han: ,,Ik ook niet. Het is goed zo. Honderd dagen geleden ben ik begonnen om elke dag een centimeter van een meetlat te knippen. Het einde komt in zicht; het is goed geweest!’’

37 13-12-13 11:29

Thema

Op vreemde b

• ’Kukka’ is Fins v

• Ierland h •

• Duitsers pinnen nauwel ijk

38 S21Opening thema.indd 38

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 12:57

Bloe

e bodem

s voor bloem

d heeft geen opleiding voor bloemist • Italianen zijn gek op gipskruid

el ijks

2013

De redactie tekende bovenstaande feiten op in gesprekken met Nederlandse bloemisten die zich in het buitenland hebben gevestigd, buitenlanders die hier in het vak actief zijn en leerlingen en docenten die ervaring opdeden over de grens. De gesprekken vonden plaats in het kader van het thema ’Op vreemde bodem’, want ook nu Bloem en Blad een maandblad is, denkt de redactie u aan het eind van het jaar een plezier te doen met een themagedeelte. Op de volgende pagina’s delen bekende en minder bekende vakgenoten hun ervaringen in een vreemd land.

Bloem en Blad 21 l 2013

S21Opening thema.indd 39

39 16-12-13 12:58

Stefan Poot op stage in Las Vegas

’Rich and famous’ in de bloemen zetten

Stefan Poot

Las Vegas Tekst: Paula van der Hulst, foto’s: Stefan Poot

Werken voor Jennifer Lopez en Céline Dion, boeketten verkopen van $200 en meedraaien in een 24-uurs economie. Voor Stefan Poot uit Schipluiden, bij Delft, is het inmiddels de gewoonste zaak van de wereld. Hij beleeft ’the American way of life’, dankzij een stageplek bij een van de populairste bloemenzaken van Las Vegas.

ia de Stichting Uitwisseling en Studiereizen voor het Platteland (Susp) kwam Stefan Poot in contact met de English Garden Florist in Las Vegas. Hoewel hij naar de Verenigde Staten wilde, was Las Vegas niet de eerste plek waaraan hij dacht. Nadat hij echter had gesproken met mensen van de Ohio State University (heeft programma om jongeren werkervaring in de VS te laten opdoen) en David Filter, de eigenaar van English Garden Florist, was hij om. ,,Toen ik hoorde wat voor werk ze hier doen en dat vergeleek met het werk in een normale bloemenwinkel, was de keuze snel gemaakt.’’ En zo komt het dat de 25-jarige bloemist uit Schipluiden sinds 1 september 2012 in Vegas werkt voor sterren als Jennifer Lopez, Celine Dion, Shania Twain, Lady Gaga, Elton John en Prince. Hij woont in een eigen appartement in de stad. ,,Vegas klinkt als een gekkenhuis maar zo lang je niet op de strip (de bijna 7 km lange boulevard waarlangs veel casino’s en

40 S21art Las Vegas.indd 40

rikanen kopen bijna geen bloemen voor zichzelf, alleen als er bijvoorbeeld een feest is. Dan wordt het hele huis aangekleed. Ook bruiloften zijn hier veel groter.’’ Las Vegas is een echte trouwstad en omdat velen er pas komen vanwege hun huwelijk, is er bij het bestellen bijna geen direct contact. ,,Klanten komen bijna nooit in de winkel om hun bloemen uit te zoeken. Bijna alles hier gaat via internet of de telefoon. Vaak geven klanten een stijl, kleur en prijs op en zijn wij verder vrij om het te maken.’’ ,,Is in Nederland bijna alles handgebonden, hier in Amerika wordt het meeste in de vaas verkocht. Alle kleuren en soorten worden in een vaas geschikt. Ik moest erg wennen aan de traditionele mixvaas. En de handgebonden boeketten zijn veel compacter, die noemen ze hier de ’eurostyle’. Het bloemwerk is totaal anders dan ik had verwacht. Alles wat we maken is custommade, maar de klanten kiezen toch meestal voor het traditionele. Soms lijkt het wel of ze twintig jaar achter lopen.’’ Inmiddels heeft Poot zijn eigen variant op de Amerikaanse stijl ontwikkeld: los geschikt in een vaas maar wel gegroepeerd en meestal in een kleurcombinatie, vaak met verschillende hoogtes.

24-uurs economie hotels zich hebben gevestigd) komt, is het een gewone stad in Amerika. Aan de andere kant is er op de strip altijd wat te beleven, 24 uur per dag.’’

Maatwerk English garden is de grootste bloemenwinkel in Las Vegas. Poot: ,,We doen veel projecten voor de beurzen in Vegas maar ook al het dagelijkse bloemwerk voor consumenten. Verder hebben we veel abonnementen voor de duurdere winkels op de strip en natuurlijk kleden we de huizen aan van ’the rich and famous’ in Vegas. We werken in totaal met twaalf personen: vijf bloembinders, drie bezorgers, en vier mensen die orders aannemen, bloemen schoonmaken en alles doen waar wij geen tijd voor hebben.’’ ,,Bloemen zijn hier meer speciaal dan in Nederland’’, zegt Poot. ,,Ze zijn hier ook veel duurder. Orders van $200 tot $500 voor een verjaardag zijn geen uitzondering. Ame-

Gevraagd naar de arbeidsvoorwaarden, legt Poot uit dat die in de Verenigde Staten echt anders zijn. ,,Het is hier een 24-uurs economie maar wij zijn ’s avonds nooit open. We werken maandag tot en met zaterdag van 8.00 tot 17.00 uur en zondag van 10.00 tot 14.00 uur. We werken met een 40-uurs contract maar in de praktijk werken we meestal 45 uur, verdeeld over vijf dagen. Iedereen heeft zijn eigen vaste werkdagen maar als het druk is moet iedereen bijspringen. Met de drukke feestdagen werken we wel ’s avonds en ’s nachts. Vooral met Valentijnsdag is het een gekkenhuis: beginnen om 4.00 uur ’s morgens en door tot 23.00 uur ’s avonds. Een cao kennen ze hier niet. We hebben dus geen betaalde vrije dagen, geen ziektedagen en geen verplichte lunchpauzes.’’ Vaste werkdagen blijken sowieso lastig in Las Vegas, want volgens Poot weet je nooit hoe een dag zal verlopen. ,,Het management

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 11:32

van Jennifer Lopez bijvoorbeeld, belt om 11.00 uur ’s morgens of we voor 17.00 uur ’s avonds een tafel voor een speciaal diner willen decoreren. Veel sterren zijn hier maar tijdelijk, voor hen doen we vooral de hotelkamers en de kleedkamers. Het werk voor de sterren die hier permanent wonen, zoals Celine Dion, wordt wel van tevoren gepland. Omdat veel sterren hier terugkeren, en we al een keer werk voor ze hebben gedaan, weten we welke stijl, kleur en bloemen ze mooi vinden.’’ Een goede herinnering heeft de 25-jarige aan de kerstdecoratie van het huis van Céline Dion vorig jaar. ,,We zijn daar drie dagen bezig geweest met een team van vijf mensen. Maar grote bruiloften zijn hier ook erg leuk om te doen. Vaak worden ze gehouden in een hotel waar dan alles van top tot teen wordt aangekleed.’’

Kleiner sortiment English Garden Florist koopt in bij een aantal cash-and-carry’s in Las Vegas zelf. Veel van de inkopen gebeuren via een vaste order; elke week hetzelfde. Poot: ,,Op maandag komen er uit Los Angeles twee trucks met bloemen. Hier halen we het meeste voor de week vandaan. In LA zit een grote bloemenmarkt waar de kwekers hun producten verkopen. De meeste producten die daar worden verkocht, zijn in Californië (de staat waarin LA ligt) zelf gekweekt. Onze tropische bloemen en orchideeën vliegen we zelf in vanuit Hawaï. Als het gaat om speciale orders, bijvoorbeeld voor bruiloften of feesten, moeten we op tijd bestellen. Deze bestellingen worden vanuit de hele wereld ingevlogen. Als mensen het geld ervoor over hebben, is bijna alles mogelijk.’’ De Nederlander noemt de kwaliteit van de bloemen waarmee hij in Las Vegas werkt ,,goed’’. Al tekent hij daarbij aan dat het assortiment veel minder groot is dan in zijn geboorteland. Ook zijn de verschillen in de seizoenen kleiner, met veel minder seizoensproducten. Het geringere assortiment lijkt het enige minpuntje voor Poot. Hij heeft het enorm naar zijn zin in Vegas en wil liever nog niet denken aan 5 maart, de datum waarop hij definitief terugkeert naar Nederland.

Bloem en Blad 21 l 2013

S21art Las Vegas.indd 41

Poot zet de kerstboom, van zo’n 3,5 m hoogte, op bij Céline Dion.

Las Vegas Las Vegas is Spaans voor ’de weilanden’. De stad, gesticht in 1905, ligt in de staat Nevada, in het midwesten van de Verenigde Staten. Las Vegas ligt in de zuidpunt van de staat en is vooral bekend vanwege de extravagante hotels, casino’s en de amusementsindustrie. Vanuit de omringende woestijn is de stad van grote afstand herkenbaar door de vele neonverlichtingen. De stad beslaat 352 km2 en is met bijna 600.000 inwoners dicht bevolkt. Meer dan de helft van de inwoners is van Europese komaf en bijna eendere heeft een Spaanstalige afkomst. De stad is met temperaturen boven de 40°C in de zomer, een van de warmste stedelijke gebieden in de VS. In de winter (december, januari) ligt de gemiddelde minimumtemperatuur rond 2,7°C.

Geïnteresseerd in een buitenlandstage? Kijk op www.susp.nl.

41 16-12-13 11:32

Diny Holtrop en Bert Kuiper:

Gek op (trouwfeesten) in Diny Holtrop en Bert Kuiper

Orta San Giulio

Italië

Bloemwerk maken voor trouwpartijen… in Italië. Bert Kuiper en Diny Holtrop maken er hun specialiteit van. De bloemisten, eigenaren van Bloemsierkunst He-aS in Heerenveen en Binnema in Sneek, zijn gek op Italië en combineren zo het nuttige met het aangename. Tekst: Jeannet Hooftman, foto’s: Bert Kuiper

ls we medio oktober afspreken, komen ze net terug van een bruidsbeurs in Milaan. Een beurs waar Bert Kuiper en Diny Holtrop volop contacten opdoen en door middel van demonstraties laten zien wat ze kunnen. De bloemisten uit Friesland timmeren hard aan de weg in Italië. Met succes: mochten ze vorig jaar vijf bruiloften met bloemen aankleden, dit jaar zijn dat er al zeven. ,,En dat zijn echt grote bruiloften. Voor alleen een bruidsboeket kunnen we niet op-en-neer.’’ Hoe krijgen de ondernemers uit Friesland het voor elkaar om een voet aan de

42 S21 Bruiloften in Italië.indd 42

grond te krijgen op de bruidsmarkt in Italië? ,,Dat is zo gegroeid’’, zegt Kuiper.

Workshops en demonstraties Zo’n tien jaar geleden begonnen Kuiper en Holtrop met het ontwikkelen van activiteiten in het buitenland. Zij werden daarvoor benaderd door een lijnrijder op Engeland, die hen uitnodigde om in dat land workshops en demonstraties te organiseren. De workshops waren op zondag, en daarom goed met de winkels te combineren. Dit werk hebben de bloemisten enige jaren

gedaan. Hierdoor kwamen ze in contact met bloemenexporteur Barendsen. Ook hij verzocht de Friese bloemisten om workshops te organiseren bij zijn klanten - bloemisten - in diverse Europese landen. Ook dit pakten ze op en zo bouwden ze contacten op in onder andere hun favoriete vakantieland Italië. Door de shows van Barendsen kwamen de bloemisten in contact met een tuincentrum in het Noord-Italiaanse Varese. De eigenaar wilde zijn tuincentrum vernieuwen en verzocht Kuiper en Holtrop hem hierin te adviseren. Dat hebben ze gedaan. In het tuincentrum kwamen vier stijlkamers en een speciale weddingroom. De samenwerking met het tuincentrum is daarna gebleven. ,,Met kerst geven we hier nu ook workshops’’, zegt Kuiper. 80% van de producten in het tuincentrum komt uit Nederland, onder andere van Edelman. ,,Italianen zijn enorm gek op Nederlandse producten.’’ De Friese bloemisten kwamen vervolgens in contact met een Italiaanse weddingplanner en ook met haar zijn ze een samenwerking aangegaan. ,,Zij heeft veel internationale bruiloften; van Engelsen, Amerikanen en Australiërs. In Italië vinden jaarlijks tienduizenden buitenlandse huwelijken plaats’’, vertelt Kuiper.

Leuke mix ,,Het is een leuke mix’’, stelt Kuiper. ,,Op het tuincentrum is een weddingroom. Op zaterdag komen er een paar duizend mensen uit de hele regio naar het tuincentrum, van Zuid-Zwitserland tot Milaan. Via de weddingplanner zijn we nu echt op de Italiaanse markt bezig. Daar zit groei in. We zijn zelfs voorkeursbloemist van een trouwlocatie geworden. Daar worden tachtig bruiloften per jaar gevierd.’’ Om nog meer op de bruidsmarkt te kunnen doen, bedachten Kuiper en Holtrop een formule. In hun favoriete vakantieplaats Orta San Giulio zochten ze een appartement. Wie in de winkel in Friesland voor €700 aan bloemen bestelt, krijgt het appartement een week cadeau. Hierdoor, merken de bloemisten, gaan de bestedingen omhoog. ,,Mensen zijn gek op iets gratis krijgen. Dat werkt.’’ Eens per maand gaan de bloemisten naar het tuincentrum voor het restylen, decore-

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 11:36

ren en het trainen van de medewerkers. Ze verblijven dan in hun eigen appartement. Het tuincentrum maakt de eerste afspraken met de toekomstige bruidsparen. Als ze in Italië zijn, spreken Kuiper en Holtrop de wensen door en gaan ze de locatie bekijken. Dat gaat inmiddels grotendeels in het Italiaans. ,,In het eerste contact moet je weten wat het budget is. Voor €400 kun je niet overkomen. Vanaf €1.000 kan het wel. En dan moet je bedenken, wat hier €500 kost, kost daar €1.000. Over het algemeen besteden ze meer. Het is mooi te combineren omdat we toch elke maand in Italië zijn voor het tuincentrum.’’ ,,Veel collega’s zeggen: daar ga je toch niet voor heen en weer. Maar ik ben blij met elke €100 die ik verdien en we zijn gek van ons vak. En gek op Italië.’’

Verschillend Wat zijn de voornaamste verschillen tussen bruidswerk maken voor een Nederlands of een Italiaans bruidspaar? ,,In Italië is een bruiloft veel grootser dan hier’’, steekt Kuiper van wal. ,,Alles is belangrijk: de kerk, het eten, de taartjes, alles. Ook de kerk is heel belangrijk. Alles wordt versierd met bloemen. Dat willen we hier wel, maar dat lukt niet.’’ De auto is een statussymbool in Italië. ,,Ik heb laatst een auto gedecoreerd door een

Bloem en Blad 21 l 2013

S21 Bruiloften in Italië.indd 43

guirlande op de motorkap te maken. De eerste reactie die je krijgt, is: de buitenkant? En de lak dan? Uiteindelijk had iedereen het erover.’’ ,,Corsages gebruiken ze niet. Tafelaankleding is wel belangrijk. Grote boeketten transporteren we van de kerk naar de trouwlocatie.’’ De samenwerking met het tuincentrum maakt het mogelijk om grote vazen en potten te gebruiken, evenals het busje van het tuincentrum om alles te vervoeren. Dat is meer dan alleen een voordeel; zonder zo’n partner is het volgens Kuiper überhaupt niet te realiseren. De bloemen worden in Nederland ingekocht. Ze gaan ’s avonds om 19.00 uur op transport waarna ze de volgende ochtend om 10.00 uur op locatie zijn.

Pastels Inmiddels weten de bloemisten ook precies waar Italianen van houden. Die vinden pastelkleuren en vooral wit heel mooi. Verder wordt in Italië veel gewerkt met rozen en zijn ze gek op gipskruid. Op de bruidsbeurs laten Kuiper en Holtrop bewust totaal andere dingen zien. ,,Ze komen niet voor niets naar een Nederlandse bloemist. We krijgen veel positieve reacties op wat we laten zien en vooral bewondering. De mensen met wie wij werken, willen wat anders. Dat is ook het voordeel van het gebied; hier

wonen veel welgestelde mensen. Ze komen zelf met traditionele dingen zoals gips. Dat gebruiken we dus wel, maar niet alleen maar. Het is ook een kwestie van vertrouwen. Nu we meer doen, wordt dat steeds makkelijker. We krijgen ook deels de vrije hand.’’ Voor wie ook graag in het buitenland aan de slag wil: volgens Kuiper en Holtrop is het heel belangrijk dat je een ingang hebt in het land en er samen achter staat. ,,Je moet niet op een voetstuk gaan staan. Je doet het echt met elkaar. Je probeert een mix te maken van de culturen. Zij gebruiken veel lint op de auto’s. Wij gebruiken ook lint, maar ook bloemen. Ze vinden het geweldig.’’ ,,Zoals we de laatste tien jaar gewerkt hebben, zijn we aan het kopiëren naar Italië. We laten diverse stijlthema’s zien aan de hand van foto’s. We laten zien hoe je een ruimte kunt decoreren. Zien is verkopen. Bloemen maken de sfeer in een ruimte. Bloemen zijn niet alleen maar business, maar ook emotie. Er is zoveel meer uit de bruidsbranche te halen, maar het kost een hoop energie en tijd. Je moet het leuk vinden, maar het loont en is een enorme verbreding voor jezelf.’’

Bloemsierkunst He-aS, Heerenveen, www.he-as.nl

43 16-12-13 11:36

Maria Perhacova uit Slowakije: Als een klant tevreden is, ben ik blij Acht jaar geleden kwam Maria Perhacova (45) vanuit Slowakije naar Nederland. Ze schreef zich direct in voor de bloemenvakopleiding en solliciteerde bij Wissink dé Sfeermakers in Vlaardingen. Daar werkt ze nu elke zaterdag en extra als het druk is. ,,In het begin keek ik mijn ogen uit naar al die bloemen in de winkel.’’ Tekst: Cornéline Lanooy, foto: Gerdien de Nooy

Hoe bent u vanuit Slowakije in Nederland terechtgekomen? ,,Vanwege de liefde. Ik ontmoette mijn man in Engeland waar we allebei voor ons werk waren en in 2005 ben ik in Nederland komen wonen. Het eerste wat ik heb gedaan is de taal leren. Dat vond ik best moeilijk. Slowaaks is een Slavische taal, compleet anders dan een niet-Slavische taal als Nederlands. In Slowakije heb ik filosofie gestudeerd en op een reisbureau gewerkt. Bloemschikken was altijd al een hobby van me, en toen ik in Nederland - hét bloemenland - kwam, wilde ik er graag mijn werk van maken. Op het Groenhorst College in Ede en later op Edu Delta in Barendrecht heb ik de DFA- en ADFA-opleiding gevolgd. Ik vond het gelijk helemaal geweldig om het vak te leren en les te krijgen van enthousiaste docenten. Met sommige oud-klasgenoten onderhoud ik nog altijd goed contact. Op de website van VBW zag ik twee jaar geleden dat Wissink dé Sfeermakers een medewerkster zocht en zo ben ik bij deze winkel terechtgekomen. Ik werk er elke zaterdag en op extra dagen als het druk is.’’ Noemt u eens een verschil tussen Nederlanders en Slowaken… ,,Nederlanders kopen veel vaker bloemen dan Slowaken. In mijn geboorteland zijn bloemen echt heel duur, het is een luxe om ze te kopen. In de winkel help ik op zaterdag veel vaste klanten; zij kopen elk weekend

Vlaardingen

bloemen voor zichzelf en om weg te geven. In het begin keek ik mijn ogen uit naar al die verschillende bloemen in de winkel.’’

En verschil in bloemwerk? ,,Omdat bloemen in Slowakije duur zijn, gebruiken bloemisten vaak maar weinig bloemen in een boeket en juist meer ‘dode’ materialen als lint, stof, parels of pitriet. Grote, bloemrijke boeketten zie je daar maar weinig. Een boeket van €10-€15, zoals hier vrij normaal is, is in Slowakije voor veel mensen echt heel veel geld. Waar relatief wel veel geld aan wordt uitgegeven, is rouwwerk. De begraafplaatsen liggen vol bloemen; dat is echt een groot verschil met Nederland. Anthuriums en chrysanten zijn populaire (rouw)bloemen, omdat ze sterk zijn. In het begin vond ik het maar vreemd dat klanten in de winkel deze bloemen in een boeket wilden. Voor mij waren dat immers rouwbloemen. Zelf maak ik graag tafeldecoraties, rouw- en bruidswerk. Ik heb laatst meegedaan met de bruidsboekettenwedstrijd op Floral Movement. Dat was leuk, ook omdat ik van anderen wil leren.’’ Wat ervaart u als positief in Nederland?

44 S21 Maria Perhacova.indd 44

,,De klanten in de winkel vind ik bijna altijd aardig. Ze laten me vaak vrij in wat ik mag maken. Elke keer als er een tevreden klant de winkel uitgaat, ben ik blij. Ik vraag ook altijd of ze een voorkeur hebben voor een bepaalde bloem of kleur en of het boeket voor een man of een vrouw is. Als ze me zelf laten kiezen, dan verwerk ik altijd rozen in het boeket. De roos is mijn lievelingsbloem. Maar lelijke bloemen zijn er eigenlijk niet, je kunt met alles iets maken vind ik. Ik ben echt heel blij dat ik met bloemen mag werken. De passie voor bloemen en de natuur, die ik van mijn vader heb gekregen, kan ik hier verder uitbouwen. Dit is echt het juiste vak voor mij. Eigenlijk heeft docent Jan van der Kamp, die ook bloemschikscholen in Tsjechië heeft opgezet, mij er enthousiast voor gemaakt.’’

En wat ervaart u als negatief? ,,Oei, daar moet ik even over nadenken. Ik vind het leven hier heel goed en fijn. Misschien dan toch dat sommige mensen veel willen voor weinig geld. Ze willen dan een heel groot boeket dat niet veel mag kosten. En dat gaat eigenlijk niet. Daarom maken we in de winkel ook veel kleine boeketjes en impulscadeautjes. Dan is er voor iedereen iets moois en betaalbaars.’’

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 13:00

Aanbod

Mike Walker, Castricum: Ik voel mij meer Nederlander dan Engelsman Als grafisch ontwerper besloot Mike Walker (53) dertig jaar geleden Engeland te verruilen voor Italië. Zo ver kwam hij echter niet. Walker vestigde zich voorgoed in Nederland, deed hier de bloemistenopleiding en heeft nu een eigen bloemenwinkel. Tekst: Jeannet Hooftman, foto: Gerdien de Nooy

Hoe bent u in Nederland terecht gekomen? ,,Ik was grafisch ontwerper en vond het niet meer zo leuk in Engeland. Ik was eigenlijk op doorreis naar Italië, the place to be. Ik ben nooit zover gekomen; ik ben in Amsterdam gebleven. Hier zitten heel veel ontwerpbureaus. Met bloemen heb ik altijd iets gehad. Ik kocht altijd losse bloemen om iets mee te maken. Bloemen hebben ook met kleur en vormgeving te maken. En met styling in de winkel heb je een grafische achtergrond nodig. Daarom is het voor mij niet een hele rare stap. Ik ben begonnen met een opleiding bij Instituut Boerma. Jasmijn Bloembinders in Haarlem vond en vind ik een hele mooie zaak. Ik vind hun stijl heel mooi, dat is ook mijn stijl: een beetje barok, heel veel bloemen en veel kleur. Losse boeketten, niet zo stijf. Mensen noemen het een Engelse stijl, maar zo zie ik dat niet. Ik ben bij Jasmijn binnengelopen met de vraag of ik hier het vak mocht leren. Ik bood aan om er op zaterdag te werken. Omdat ik nog werk had als grafisch ontwerper, hoefde ik er geen geld voor. Ik heb hier twee jaar lang op zaterdag gewerkt. Daarna heb ik mijn huidige winkel in Castricum overgenomen en ben ik gestopt als grafisch ontwerper.’’

Castricum

Bloem en Blad 21 l 2013

S21 Mike Walker.indd 45

Wat is het verschil tussen Nederlanders en Engelsen? ,,Ik ben al zo lang weg uit Engeland, dat ik dat niet zo goed weet. Toen ik hier kwam, vond ik het wel een heel groot verschil. Een verschil in mentaliteit denk ik, maar wat dat precies was, weet ik niet. De manier waarop mensen met elkaar omgaan is wel verschillend. Ik was gewend dat iedereen na werktijd naar de pub ging. Hier ging iedereen naar huis en dan was je weer alleen. Dat gemoedelijke, dat miste ik. Nu niet meer hoor. Mijn hele leven is hier, dus ik voel me inmiddels meer Nederlander dan Engelsman. Alleen dat accent zal ik wel nooit kwijtraken, haha.’’ Kunt u het verschil aangeven in bloemwerk? ,,In een gemiddelde Engelse bloemenzaak is de keuze aan bloemen een stuk kleiner dan in Nederland. Meestal hebben ze sterke soorten, zoals Anthurium en chrysanten. Ik denk dat dat een logistiek probleem is: het is lastiger om dagelijks verse bloemen aan te voeren. Hierdoor is de stijl van het Engelse bloemwerk ook wat behoudender. Verder zou ik eerlijk gezegd niet precies weten wat daar nu wordt gemaakt. Ik heb er

nooit als bloemist gewerkt. Ik wist al snel dat ik nooit meer terug zou gaan, dus ik heb het ook niet gevolgd. Ik zou daar nu niet meer kunnen aarden.’’

Mike Walker, Bloembinderij De Verleiding, Castricum, (0251) 67 14 72.

45 16-12-13 11:36

Sharon Hertogh liep stage bij bloemenwinkels in Paramaribo, Suriname

’Heliconia’s groeien

gewoon langs de weg’

Sharon Hertogh

Afgelopen zomer vertrok Sharon Hertogh, studente aan het Edu Delta College in Barendrecht, voor een stage naar Paramaribo, de hoofdstad van Suriname. Het land heeft haar in positieve zin ‘gegrepen’. ,,De mensen zijn heel hartelijk en de prachtigste bloemen groeien gewoon Paramaribo

langs de weg.’’ Na haar studie wil ze er voor langere tijd gaan werken. Tekst: Cornéline Lanooy, foto’s: Sharon Hertogh

De winkel van Haydee Graanoogst, Recover Art, in Suriname. Voor Surinaamse begrippen is dit een luxe winkel.

uriname is een niet zo voor de hand liggend land om naar toe te gaan voor een stage, maar Sharon Hertogh (21) leek het wel wat. Docente Corolla Joosen aan het Edu College in Barendrecht bracht haar op het idee. En zo stapten ze, samen met mede-studente Melissa van der Zalm, op 1 juli in het vliegtuig voor een stage van twee maanden. Na tien uur vliegen landde ze in Paramaribo, waar het regende en warm was. ,,Maar direct vielen mij de aardige mensen op. Ze waren enorm vriendelijk, terwijl alle Nederlanders op het vliegveld chagrijnig rondliepen.’’ Van tevoren had ze zich ingelezen over de bedrijven waar ze stage zou lopen - Recover Art van Haydee Graanoogst en Jungle Flower van Faiza Ilahibaks - en de cultuur van het land. ,,Haydee is echt dé bloemist van Paramaribo. Zij maakt bloemwerk voor congressen, hotels en zelfs de minister-president. Faiza is een freelance arrangeur die vanuit haar huis werkt. Zij geeft workshops en mensen kunnen bij haar een opleiding volgen.’’

Leergierig Twee keer per week gaf de studente workshops bij Jungle Flower en de rest van de week werkte ze bij Recover Art. De workshops bestonden uit boeketten maken voor beginners op donderdagavond en alternatief bloemwerk voor gevorderden op vrijdagavond. ,,In het begin vond ik het wel een

46 S21 Stage Suriname.indd 46

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 13:02

g’

Voorbeelden van evenementendecoraties van Haydee Graanoogst. ,,Surinamers houden van grote arrangementen die tonen’’, aldus Sharon Hertogh.

beetje eng om voor een groep te staan, maar het werd steeds leuker. Vooral het helpen met bloemwerk maken ging me goed af. De mensen waren heel leergierig, ze zogen alle informatie op. Het was fijn dat ik gewoon Nederlands kon praten.’’ Anders dan in Nederland gebruikelijk is, nemen de deelnemers aan de workshops in Paramaribo hun materialen zelf mee. ,,Ze knippen bloemen en planten uit hun eigen tuin of uit de natuur. Ik keek m’n ogen uit. De Tillandsia groeit daar gewoon in de bomen en de heliconia’s en strelitzia’s bloeien langs de weg. Het grappige is ook dat iedereen wat anders maakt, omdat ze hun eigen materialen hebben. Geen bloemstuk is hetzelfde.’’ De bloemstukken die gangbaar zijn in Suriname, zijn bijna altijd felgekleurd, bevatten grote, zware bloemen en worden gemaakt op een plastic schaal met steekschuim. ,,Gemengde boeketten zoals je in Nederland ziet, zijn daar helemaal niet populair. Een bloemstuk is nu eenmaal goedkoper. In de stad zie je veel bloemenkraampjes die allemaal bloemstukjes verkopen. En niet alles ziet er even mooi uit. Sommige ‘bloemisten’ spuiten hun oude bloemen met een middeltje in, waardoor ze ze langer kunnen gebruiken.’’ De winkel van Haydee Graanoogst - eigenlijk is het volgens de studente meer een aangeklede kraam - is een uitzondering hierop. ,,Bij haar staan de bloemen in vazen gepresenteerd en ze verkoopt veel planten. Zij heeft voor Surinaamse begrippen een exclusieve bloemenwinkel.’’ Graanoogst gebruikt naast bloemen uit Nederland producten van lokale kwekers. Omdat de geïmporteerde bloemen voor de lokale bevolking best duur zijn, heeft Reco-

Bloem en Blad 21 l 2013

S21 Stage Suriname.indd 47

ver Art met name de gefortuneerde Surinamer als klant. ,,Dat verklaart ook dat er op de heenreis veel Surinamers met bloemen en planten in het vliegtuig zaten. Die nemen ze mee uit Nederland; vooral onze orchideeën zijn populair. Een boeket of arrangement van €10 is voor mensen daar veel geld. Daarom wordt er ook veel groen verwerkt in het bloemwerk.’’

Lange dagen De stagiaire maakte lange dagen in Paramaribo, maar vond het allemaal zo bijzonder en leerzaam dat haar dat niets uitmaakte. ,,Voor de aankleding van de Unasur, een conferentie van de Unie van Zuid-Amerikaanse landen, werkten we tot diep in de nacht door. Haydee had tussen de tafels een ‘tuin’ aangelegd van Asparagus, Curcuma en hortensia’s. Het zag er heel bijzonder uit. Ze maakt ook haar eigen ondergronden; ze laat bijvoorbeeld een lokale kunstenaar potten beschilderen. Evenementen aankleden is voor haar een grote bron van inkomsten.’’ ,,De eerste dag liet ze ons als test een bloemstuk maken. Dat viel gelijk uit elkaar, omdat door de zware bloemen het steekschuim in stukken brak. Dat was een goede leerschool. Ze gebruiken daar dus kippengaas rond het steekschuim om het te verstevigen. Ik had in het begin zelfs een beetje spierpijn door het werken met de zware bloemen als heliconia’s en protea’s’’, zegt de studente lachend. ,,Ook moest ik wennen aan de warmte en de hoge luchtvochtigheid; ik ben namelijk een wintermens.’’ Opvallend vond ze met name de grootte van het bloemwerk bij Graanoogst. ,,Hoe groter hoe beter, daar houden Surinamers van. Een bloemstuk moet tonen, dat vinden ze be-

Kleurrijk, veel blad en grote bloemen zijn de kenmerken van Surinaams bloemwerk.

langrijk. En omdat tropische bloemen vaak groot zijn, kun je al snel iets indrukwekkends maken.’’ De lange dagen en warmte hebben de studente er niet van weerhouden om terug te gaan naar Suriname. Op 28 november is ze opnieuw in het vliegtuig gestapt om ruim drie maanden bij Recover Art te werken. ,,Haydee wilde graag dat ik terugkwam, en dat vind ik fantastisch. Ik had niet gedacht dat dit land me zo zou bevallen. Het voelt als thuiskomen, echt waar. De mensen zijn zo hartelijk en zorgzaam. Dat heeft me echt geraakt; ik heb me geen moment alleen gevoeld. In onze ogen is de bevolking arm, maar zelf vinden de mensen dat helemaal niet. Ze maken het beste van hun leven, daar kunnen wij nog wat van leren.’’ Als ze volgend jaar mei haar examen heeft gehaald, wil ze voor een paar jaar naar Suriname om daar te werken. www.bloemenblad.nl/ondernemerschap

Een deelneemster aan de workshop boeketten maken bij Faiza Ilahibaks. Deelnemers nemen hun eigen materialen mee naar de workshops.

47 16-12-13 11:33

Wie verre reizen doet, kan veel verhalen Tekst: Jeannet Hooftman, Cornéline Lanooy en Paula van der Hulst, foto’s: geïnterviewden

,,Wie verre reizen doet, kan veel verhalen.’’ Deze regel van de Duitse dichter Matthias Claudius (1740-1815) is volledig van toepassing op de arrangeurs die wij vroegen naar hun favoriete land. Miranda ter Voorde verwoordde het als volgt: ,,Ik heb gewerkt in heel Europa, in China, Japan, Rusland, Amerika en Angola. Hoe is het mogelijk om daar een keuze in te maken? Elk land heeft zijn charme en ik heb overal leuke ervaringen.’’

Onmogelijk dus voor de meeste arrangeurs om één favoriet land op te noemen, maar dat maakt hun bijdrage aan dit nummer niet minder leuk. Want het blijft mooi om te lezen hoe zij de ene keer onder primitieve omstandigheden hun werk moeten doen, terwijl ze een volgende opdracht in pracht en praal en ondersteund door butlers, onder luxe omstandigheden aan de slag kunnen.

Verrijking Verschillende arrangeurs die in dit artikel aan het woord komen, zeggen dat het werken in andere land hen ,,verrijkt’’. Het leren van andere culturen, gastvrijheid die je ontmoet, leren improviseren en leren van andere gebruiken. Om met Lucas Jansen te spreken: ,,Andere gewoontes zie ik niet als een struikelblok, die zijn juist interessant.’’ Toch komt één punt regelmatig terug. Dat is de waardering die arrangeurs in het buitenland krijgen voor hun werk. Martin Groen hierover: ,,Hier in Nederland ben ik gewoon ’de bloemenboer’, in Japan ben ik een kunstenaar.’’ En ook Marcel van Dijk geeft aan in eigen land graag iets meer respect voor zijn ambacht te krijgen. De bloemist staat in het buitenland in hoger aanzien dan in Nederland.

48 S21 Varia deel 1.indd 48

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 11:33

Pim van den Akker:

Miranda ter Voorde:

Elk land heeft

Polen draag ik een

wel iets

warm hart toe

,,Ik heb een paar favoriete landen. Ik werk in heel veel landen, van Brazilië en Amerika tot Rusland en alles wat daar tussen zit. Aziatische landen vind ik heel leuk, maar ook Brazilië is een heel leuk land. Mexico is heel bijzonder, het is druk bevolkt met veel grote contrasten tussen arm en rijk. Dat maakt op een andere manier indruk. Elk land heeft wel iets. Je komt overal verrassende situaties tegen. Dit jaar was ik in Engeland. Dan sta je ineens in het huis van Churchill te demonstreren. Dat is dan wel dichtbij, maar wel op een heel unieke locatie. Als ik toch een land moet noemen: Singapore vind ik heel bijzonder. Het is heel strikt geregeld, maar de natuur en hoe mensen omgaan met groen, is indrukwekkend. Mensen zijn heel bewust van groen. Als er een pand gebouwd wordt, worden er groene hagen omheen gezet zodat men geen bouwput ziet, maar groen. Als het bouwwerk klaar is, worden de planten geplant. Qua lesgeven vind ik landen als Mexico, Brazilië, maar ook Aziatische landen leuk. De mensen zijn hier zo leergierig, zo bezig met kennis te vergaren. In Rusland zijn de mensen in het begin heel gesloten, maar in Mexico zijn ze gelijk heel open. Meestal ga ik maar voor dag of vier naar een land om les te geven of te demonstreren. Aankleding van winkels en huizen doe ik ook wel, maar die opdrachten vloeien vaak voort uit het lesgeven. Mijn programma is meestal heel volgepropt en de mensen willen je gelijk het hele land laten zien. Ik ben een keer tweeëneenhalve week in Korea geweest. In die weken heb ik 4.500 km gereisd om zes scholen aan te doen. Dat was zo hectisch en zo chaotisch, er was niet eens tijd om te acclimatiseren. Ik ben toen 7 of 8 kg afgevallen. Dat soort dingen maak je ook mee. Dit jaar was ik in Engeland. Ik zou worden opgehaald door een oud rood autootje. Kwam er een rode Morgan uit 1930-1940 aanrijden, een schitterende open wagen. Daarmee reden we naar het huis van Churchill. Dat is een aparte ervaring hoor: drie minuten op een oprijlaan rijden en dan nog geen huis zien... dat zijn toch wel de krenten in de pap. De eigenaar had een avond bloemschikdemonstraties en les georganiseerd voor vriendinnen. Met het Engelse drankje Pimm’s erbij was het dus Pim en Pimm’s. Alles werd verzorgd door butlers. Dat maak je ook mee. Het is heel verschillend: afzien in Korea en zo’n avond vol luxe. Je komt altijd wel in gekke situaties terecht. Dat maakt het echt bijzonder leuk om te doen.’’

,,Ik heb ik veel landen gewerkt: in heel Europa en ook in China, Japan, Rusland, Amerika en sinds kort Angola. Hoe is het mogelijk om daar een keuze in te maken? Ieder land heeft zijn charme en ik heb overal leuke ervaringen. Ik kom heel graag in het Oostblok en Rusland. Daar stellen de mensen zich het meest open om te leren. Ze zijn vrij blanco en staan open voor allerlei nieuwe technieken en materialen. Kennis overdragen, dat doe ik graag. Ik ben net terug uit Angola. Dat was ook bijzonder. Angola staat in de top 10 van de armste landen, maar de hoofdstad Luanda in de top 10 van de rijkste steden. Heel bizar. Hier zijn de mensen heel gastvrij en heel kleurrijk. Negen jaar geleden heb ik meegedaan aan open Poolse kampioenschappen en die ook gewonnen. Ik kwam meteen op televisie. De hartelijkheid van mensen, het openstaan voor bloemschikken en het onbaatzuchtig helpen, dat heeft veel indruk gemaakt. Om naar de televisiestudio’s te gaan, moest ik met de trein door het Poolse achterland reizen. Dan zie je weer zo’n totaal andere wereld! Een boer die met de eg op het land loopt... het is zo dichtbij, maar zo anders. Ik heb nog een mooi verhaal over Polen. Mijn vader is een heel beschermend man. Ik moet altijd sms-en als ik geland ben en krijg een hele lijst mee van wat ik wel en niet moet doen, zoals: ga niet ’s avonds het hotel uit. Op een avond was ik daar wel klaar mee. Ik wilde het oude stadscentrum van Gdansk zien. Bij de receptie heeft men een taxichauffeur geïnstrueerd om mij daar af te zetten. Met pijn en moeite, handen en voeten heb ik die chauffeur uitgelegd dat ik hier weer opgehaald wilde worden. Hij drong er erg op aan dat ik mijn spullen in de auto zou laten liggen. Dat wilde ik niet en ik moest gelijk aan mijn vader denken. Maar hij drong zo aan, dat ik toch de spullen heb laten liggen. Ik dacht: die zie ik nooit meer terug. Groot was mijn verbazing dat hij op de afgesproken tijd netjes stond te wachten en mijn spullen bij de receptie van het hotel had achtergelaten. Hij had ook geregeld dat een kennis van hem, die wel Engels sprak, mij naar het vliegveld zou brengen. Die chauffeur kwam extra vroeg om mij nog wat van de stad te laten zien. Er werd echt goed voor me gezorgd. Ja, Polen is echt een bijzonder land dat ik een warm hart toedraag. Ik demonstreer graag in het buitenland, vanwege de reacties van de mensen. Maar mijn echt favoriete land is Nederland. Ik ga graag overal heen, maar het allerfijnste vind ik thuiskomen. Ik realiseer me als ik weg ben altijd weer hoe goed we het hier hebben.’’

Bloem en Blad 21 l 2013

S21 Varia deel 1.indd 49

49 16-12-13 11:33

Martin Groen:

Tim van Leipsig:

In Japan is het respect

Russen staan te

voor de materialen

likkebaarden bij

heel groot

,,Als ik echt een favoriet land mag noemen, dan zeg ik Japan. De cultuur, het eten, de leergierigheid, de interesse in onze bloemsierkunst, het respect voor de materialen: het boeit me allemaal. Ik heb de hele wereld rondgereisd, maar in Japan voel ik me echt heel prettig. Alles is daar goed georganiseerd en gestructureerd; het klopt allemaal. De mensen daar willen echt wat van me leren, ze luisteren aandachtig. Ze hebben zo’n groot respect voor de materialen, dat is geweldig om te zien. Ze aaien zelfs de bloemen. Hier in Nederland ben ik gewoon ‘de bloemenboer’, daar ben ik een kunstenaar. Het enige wat wel eens lastig is, is de taal. Er wordt niet goed Engels gesproken, maar gelukkig werk ik zelf al jaren met dezelfde tolk. Ik demonstreer in het Engels, zij vertaalt het in het Japans. Dat gaat heel goed, ik kan volledig op haar bouwen. Ik ben wel eens gebeld vanuit Japan of ik gelijk kon komen om een grote bruidsversiering te maken. De hotelbloemist die het werk in eerste instantie zou doen, zag het niet meer zitten en toen werd ik gebeld. Diezelfde middag zat ik nog in het vliegtuig. Dan is het heel prettig dat alles goed geregeld is. Ik kon gelijk aan de slag. Door het vele reizen, heb ik geleerd flexibel te zijn en te improviseren. Je moet vaak genoeg problemen oplossen en daardoor niet in de stress raken. Ik werk daarom graag met een groepje vertrouwelingen om me heen: Nederlandse collega’s die dicht bij me staan en die ik blindelings vertrouw. Aan een bruiloft van de dochter van de koning in Saoedi-Arabië bewaar ik ook mooie herinneringen. Het werk stond onder leiding van Preston Bailey uit Amerika. Nou, dan weet je wel: over de top-bloemwerk. Het was echt ontzettend luxueus, eigenlijk heel decadent, maar ik heb er wel ontzettend veel geleerd. De Amerikanen leerden ons Europeanen van alles over de organisatie en logistiek van zo’n enorme opdracht; wij leerden hen nieuwe technieken. In Kenia stond ik ooit in een klein keukentje in een tempel in Nairobi m’n bloemen schoon te maken; de Oasis-blokken dreven in de pannen van de lokale inboorlingen. Ook heel bijzonder. En in Moskou ben ik ooit door de politie meegenomen, omdat we met een groepje buiten iets stonden te drinken. Dat mocht blijkbaar niet. Achteraf een leuk verhaal, maar toen vond ik het best spannend. Al die reizen zijn een verrijking voor mijn leven, maar ook voor het bloemenvak.’’

50 S21 Varia deel 2.indd 50

onze bloemen ,,Elk land heeft zijn eigen charme, maar Rusland is wel een van mijn favoriete bestemmingen. Het beeld dat in de media wordt geschetst van Russen is zo anders dan dat ik beleef. Ik vind dat wij te snel ons oordeel over het land en de Russen klaar hebben. Wij zien ze bijna nog als ‘de vijand’, west tegen oost, maar die mensen hebben zich enorm ontwikkeld de laatste jaren. Hun cultuur is prachtig en ze zijn zo hartelijk. Ik ben wel eens een weekend mee geweest met een van mijn studenten naar hun datsja buiten Moskou. Daar werd ik gastvrij onthaald.’’ ,,Voor de meeste Russen zijn bloemen een luxe product. Ze gaan daardoor heel respectvol met de materialen om. Ze staan te likkebaarden bij onze producten en verbazen zich erover hoe makkelijk wij alles kunnen krijgen. Ze zijn ook heel leergierig en willen veel informatie over de materialen. Tijdens demonstraties probeer ik zoveel mogelijk betaalbaar en toepasbaar bloemwerk te maken. De mensen daar moeten het immers na kunnen maken. Ik merk wel dat ze soms te snel iets willen maken, waardoor de basis ontbreekt. Het land maakt een ontwikkelingsspurt door en dat zie ik ook in het bloemwerk. Dan maken ze bizar mooie dingen, maar de basistechniek is er niet. Ze willen hun achterstand op het westen heel snel inhalen; soms te snel. Maar het is aan de andere kant een zeer creatief volk. Daar kunnen wij echt iets van leren. Door onze rijkdom zijn wij creatief lamgeslagen, maar Russen hebben door de armoede geleerd heel creatief te zijn. Met weinig materialen maken ze vaak prachtige dingen. Ik heb wel eens het idee dat wij te veel op de verkoop gericht zijn, waardoor we de creativiteit verloren zijn.’’ ,,Ik heb ook heel wat meegemaakt in Rusland. In Sint-Petersburg heb ik ooit met vier anderen in een limousine moeten overnachten, omdat we ons hotel niet meer konden bereiken. Het is daar gebruikelijk dat alle bruggen ’s nachts open staan. Dat wisten wij dus niet... Van slapen is er niet veel terechtgekomen en dronken dat we waren!’’ ,,Wat ik nog wel eens zou willen - het maakt niet uit waar - is ongelimiteerd iets te mogen maken. Dus zonder te hoeven letten op het budget of het toepassen van bepaalde materialen. Om iets te maken wat ik zelf mooi vind. Nu ben ik toch vaak gebonden aan de wensen van de opdrachtgevers, wat helemaal niet erg is. Het reizen heeft me veel moois gebracht. Ik leer altijd wel iets dat ik kan toepassen in mijn eigen werk.’’

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 11:33

Marcel van Dijk: Lucas Jansen:

Altijd sfeervolle

In Japan met iedereen

buitenfeesten

op de foto

,,Japan is mijn favoriet. Allereerst heb ik een Japanse partner, maar er zijn meer redenen. Qua cultuur staat het land zo ver van ons af, je belandt er echt in een andere wereld. Ik ben er inmiddels een keer of twintig geweest, maar het is telkens anders. Het is zo groot en er zijn zo veel verschillen. Het platteland is anders dan de grote stad en het eten verschilt per regio. Tokyo (met 16 miljoen mensen net zo inwonerrijk als heel Nederland) en Osaka zijn zo groot dat je er altijd de weg kwijtraakt. Persoonlijk hou ik meer van Fukuoka, een stad ter grootte van Amsterdam. Ik herinner me daar een aantal cursussen die ik ’s avonds gaf in een heel leuk aangekleed restaurant. De cursus was buiten en alle dames kwamen in kimono. Het was maar een kleine workshop en de deelnemers maakten een klein arrangementje, maar zowel de deelnemers als ikzelf hadden een fantastische avond. De taal vormt wel een barrière, Japanners spreken matig Engels. Demonstraties en cursussen doe ik met een tolk, anders komt mijn boodschap niet over. Andere gewoontes zie ik niet als een struikelblok, die zijn juist interessant. Zo geef je in Japan geen hand, maar een klein knikje. Daar ga je in mee om de mensen tegemoet te komen. Japan is vriendelijk, keurig en precies. Ga eens sushi eten, de precisie waarmee een sushi is aangekleed, is kenmerkend voor het hele land. Er is daar geen trein die niet op tijd rijdt, mensen dringen niet voor en er ligt geen troep op straat. Nederlanders kunnen van Japanners heel wat leren over omgangsregels. Ik heb er ooit een fototoestel op een terras laten staan. Een halve dag later kwam ik erachter en ging terug. Het toestel stond er nog, terwijl het hele terras vol zat. Daar kunnen wij wat van leren. Ik hou van reizen, leren van andere mensen en culturen. Het verrijkt je leven. Ik kan er niet genoeg van krijgen. Hoewel ik al veel heb gezien, staan er nog wel landen op mijn verlanglijstje. Heel graag ga ik nog eens naar Mexico of Brazilië. Een specifieke anekdote weet ik niet zo snel maar wat typisch Japans is, is dat als je certificaten uitreikt, iedereen met je op de foto wil. Je bent daar uren mee bezig want ze willen individueel met je op de foto, in groepjes op de foto, met certificaat en de leraar op de foto, je kan het zo gek niet verzinnen. De mensen zijn er trots op om naast de leraar te staan. Ze waarderen je echt. Dat is heel leuk.’’

Bloem en Blad 21 l 2013

S21 Varia deel 2.indd 51

in Italië ,,Ik werk in veel landen graag. Maar Italië is wel favoriet omdat je altijd in een mooie omgeving bent en het meestal te doen is om buitenfeesten. In een prachtige ambiance kleed ik vaak stijlvolle, intieme feesten aan. Niet alleen voor Italianen. Mensen uit de hele wereld kiezen Italië als trouwlocatie en dat mag wat kosten. Problemen waar je tegenaan loopt zijn de temperatuur en de logistiek. Het laatste heeft vooral met de locatie te maken. Ik ga van tevoren kijken hoe we ergens kunnen komen. We moesten eens een bruiloft aankleden op Capri. Onze vrachtwagen vulde de hele boot. Eenmaal op het eiland, hebben we de vrachtwagen in Capri op de kade gezet en alles overgeheveld in die kleine Piaggio’tjes waarmee het vervoer verder ging. Wat betreft de temperatuur zoeken we altijd naar een koele werkruimte. Als we die niet kunnen vinden, werken we in de gekoelde aanhangers van de vrachtwagens. Wij rijden onze materialen altijd zelf naar hun bestemming. De vrachtwagens zelf zijn niet gekoeld, maar de aanhangers zijn dat wel. Een leuke anekdote was een feest bij een ruïne in Italië. Wij hadden het prachtig aangekleed. Een sprookje, zoals het in de natuur zou moeten zijn. Een dame daar vroeg me of die ruïne ook een decorstuk van Oogenlust was. Dat zijn leuke dingen. Wat in het buitenland aangenamer is dan in Nederland is het respect voor het ambacht. De bloemist staat in het buitenland in hoger aanzien dan in Nederland. Wij zijn professionals, maar dat wordt hier niet altijd zo gezien. Werken in andere landen zie ik niet anders dan in Amsterdam. Je gaat erheen, doet je werk en gaat weer naar huis. Ook in het buitenland voeren wij gewoon een opdracht uit. Personeel dat denkt op vakantie te gaan, heeft het echt fout. Ik heb al veel landen gezien maar er is zeker nog iets te dromen. Ik zou bijvoorbeeld graag eens het nieuwjaarsconcert in Wenen willen decoreren.

51 16-12-13 11:33

Roel Lommen onderneemt in Duitsland

Geen cao, geen pinauto maat,

wel lange werk d

Zo dichtbij en toch zo veel verschillen. Als Nederlander bestier je dan ook niet zomaar met succes een winkel in Duitsland. Roel Lommen Neuss

en zijn vader Jac, kunnen daarover meepraten. De klanten, het personeel, de boeketten, de kleuren, de feestdagen… ze zijn allemaal anders bij onze oosterburen. Tekst en foto: Paula van der Hulst

p de maandag van het interview met bloemist/ondernemer Roel Lommen start net de week voor de eerste advent. ,,In Duitsland is de eerste adventweek de drukste week van het jaar’’, zegt zijn vader die als commissionair op de veiling Straelen/Herongen werkt, ,,maar toen ik begon was het de slechtste week. Gewoon omdat we niet wisten hoe belangrijk de advent in Duitsland is.’’ Een ander voorbeeld is Totensonntag. Op deze laatste zondag voor de eerste Adventzondag gedenkt de evangelische kerk in Duitsland en Zwitserland zijn doden. ,,En Heiliger Abend, ken je dat?’’, vraagt senior. ,,Het is de vooravond van Kerstmis, maar eigenlijk is deze hele dag al een feestdag. In Nederland gaan de winkels op kerstavond om 17.00 uur dicht. In Duitsland al om 13.00 uur.’’ Lommen geeft toe dat hij het belang van dit soort feestdagen door schade en schande heeft geleerd als commissionair met vrijwel uitsluitend Duitse klanten. Door dit voorwerk van zijn vader, kon Lommen tien jaar geleden met zijn bloemenwinkel in Neuss een betere start maken. Toch was er meer waar hij als Nederlander in Duitsland aan moest wennen.

Traditioneel Hoewel Lommen dankzij zijn vader goed beslagen ten Duitse ijs kwam, kreeg hij direct bij de opening van zijn eerste winkel in 2003 een teleurstelling te verwerken. ,,We hadden een Nederlandse meesterbinder ingehuurd die op straat voor de winkel prachtige

52 S 21art Duitsland Lommen.indd 52

boeketten bond. Wat meer experimenteel bloemwerk waar in Nederland veel belangstelling voor was. Maar in Neuss verkocht het helemaal niet! We hebben ’s middags die boeketten uit elkaar staan halen en er simpele boeketjes van gemaakt. Die gingen als zoete broodjes over de toonbank.’’ Op dat moment vond de toen 26-jarige Nederlander het jammer, maar nu niet meer. ,,Ik ben meer ondernemer dan bloemist. Qua binden zijn eenvoudige boeketten een stuk makkelijker. En de omzet is met die doorsnee boeketten veel groter. Als ondernemer zie ik die dus liever.’’ De Duitsers mogen traditioneel zijn op bloemengebied, ze kopen makkelijker dan de Nederlanders, vindt Lommen. ,,Nederlanders kijken vooral naar de prijs, maar de Duitsers gaan voor kwaliteit.’’ Kamerplanten zijn bij de oosterburen minder in trek. Nu, eind november, doen de kerststerren het goed. En dankzij de populariteit van Phalaenopsis, stijgt de verkoop van de kamerplanten bij

Holland Flower wel iets, maar van de totale verkoop maken kamerplanten een fractie uit. ,,60% tot 70% van de totale verkoop betreft bloemen. Voor het overige kopen de klanten vooral tuinplanten. Jaarrond heb ik zo’n dertig, vijfendertig karren met buitenplanten staan. Die buitenpresentatie is een sterk punt. Daarmee trekken wij de mensen ook de winkel in.’’ Overigens kent elke streek in Duitsland zijn eigen stijl en gewoontes, zeggen de Lommens. ,,In Zuid-Duitsland koop je een heel ander boeket dan in Oost-Duitsland. En het verschilt in zijn geheel weer van Nederland. Kent Nederland met advent nauwelijks een traditie op bloemengebied, in Duitsland is het dé tijd van het jaar om stukken te verkopen. Tegen Kerstmis, als bij ons de kerststukken komen, zijn de adventstukken in Duitsland al weer van de markt verdwenen om plaats te maken voor kerstboeketten. Iets dat Nederland nauwelijks kent.’’

Roel Lommen en Holland Flower De nu 37-jarige Roel Lommen woont in Grubbenvorst, maar runt twee bloemenwinkels in het Duitse Neuss. Lommen is opgeleid als lasser/metaalbewerker en werkte ook enige tijd als zodanig. Doordat zijn ouders in de bloemen zaten en hij zelf meer vrijheid en afwisseling wilde - ,,In de metaal zit je altijd binnen’’ -, koos hij op zijn 26e alsnog voor een loopbaan in de bloemen. Aanvankelijk hielp hij zijn vader, die als commissionair inkoopt op de Veiling Straelen/Herongen. Maar in 2003 huurt hij in Neuss, een stad met 160.000 inwoners onder de rook van Düsseldorf, een bloemenwinkel. De winkel van 38 m2 plus 100 m2 buitenplaats, overgenomen van een Hollander, zit op een A-locatie en bedient daar het lage segment. In 2008 opende Lommen aan de overkant, in een zijstraat van de drukke winkelstraat, een tweede winkel. Daar trekt hij met een winkeloppervlak van 100 m2 publiek uit het middensegment. Boven deze winkel heeft hij bovendien een opslag/werkruimte van 150 m2. In de winkels werken tien personeelsleden, waarvan een aantal afwisselend in de ene of de andere winkel staan. Samen met vader verzorgt Lommen de inkoop. Twee dagen per week, op maandag en donderdag, is hij op de veiling te vinden om de producten transport- en winkelklaar te maken. De andere dagen levert hij de verse producten aan en is hij in de winkels aanwezig. Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 11:42

rk dagen Geen Herr of Frau

Ook op zakelijk gebied is Duitsland écht anders dan Nederland. Zo wordt in Duitsland nog nauwelijks gepind. Lommen: ,,In onze kleine winkel hebben we zelfs niet eens een pinautomaat. De enkele keer dat een klant erom vraagt, lopen we mee naar de andere winkel om daar te pinnen.’’ Ook het internet heeft in Duitsland nog bepaald geen vlucht genomen. ,,Dat is in Duitsland nog pril. Hoewel ik het wel van plan ben, heb ik nog geen site. Nederland loopt op dit gebied voor.’’ En vragen om bezorgen of op rekening kopen, is in het land van Angela Merkel bepaald geen gewoonte. ,,Vijf jaar geleden bezorgden wij helemaal niet’’, blikt Lommen terug. ,,Maar met het openen van de tweede winkel, zijn we het gaan aanbieden. Dan zie je dat mensen er soms gebruik van maken, al is men er nog steeds niet aan gewend.’’ Door het sporadisch moeten bezorgen, heeft de Limburger geen bezorger in dienst. ,,Wij maken gebruik van een vutter. Hij rijdt met zijn eigen auto en komt op afroep. Hij werkt, zeg maar, op een nulurencontract.’’ De winkeltijden in Duitsland zijn ruimer dan bij ons. De winkel op de A-locatie is geopend van 9.00 tot 20.00 uur; de andere winkel sluit om 19.00 uur ’s avonds. Koopzondagen zijn er minimaal. ,,Twee à drie per jaar, dat is het wel’’, aldus Lommen. Door de actualiteit is bekend dat Duitsland (nog) geen minimumlonen hanteert en de bloemenbranche daar kent ook geen collectieve arbeidsovereenkomst. De komst van minimumlonen levert de bloemist geen problemen op. ,,Wij betalen onze medewerkers boven het toekomstige minimum. We hanteren een vast aanvangssalaris, dat stijgt afhankelijk van ervaring en aantal jaren dat iemand in dienst is.’’ Hiërarchie is er in de winkels van Lommen nauwelijks. ,,De grote winkel heeft een bedrijfsleidster en verder is iedereen gelijk. Dat is bij grotere bedrijven wel anders, daar is zeker sprake van hiërarchie. Daar spreken ook collega’s elkaar aan met ’Herr’ of ’Frau’. Toen ik begon noemden de medewerkers mij Herr Lommen, maar dat wil ik niet. Nu noemen ze me Roel en ’dutsen’ (tutoyeren) ze. Ze zijn ook losser dan in het begin, ze durven meer te zeggen.

Rood is de trend Gevraagd naar trends tijdens de kerstperiode, antwoordt Lommen dat Duitsland nau-

Bloem en Blad 21 l 2013

S 21art Duitsland Lommen.indd 53

Roel Lommen op de veiling: ,,Tweederde van wat we rond kerst verkopen is rood.’’

welijks trends kent. ,,Tweederde van wat we verkopen is rood. Dat is altijd zo. Rood is de trend. De andere eenderde wisselt. Potten en vazen koop ik bij Van Mil in Nederland. Die volgt met zijn producten wel de Nederlandse trends waar de Duitsers wel vaak eerst aan moeten wennen. Ik probeer die spullen wel te verkopen maar blijf er vaak mee zitten.’’ Wat betreft de verpakking kiezen de Duitsers bij voorkeur voor bonte kleuren

papier. Toch gebruikt de ondernemer zelf liefst doorzichtig folie. Enerzijds omdat dat in de presentatie rustiger oogt en anderzijds omdat folie het boeket beter in vorm houdt dan papier.

53 16-12-13 11:42

Robert Koene in Griekenland:

Bruiloften zijn hier nog altijd

big business

Robert Koene (45) werkt als docent en arrangeur al vanaf zijn drieëntwintigste overal ter wereld. De laatste twaalf jaar woont hij in GrieAthene

kenland, waar hij evenementen en feesten met bloemen decoreert. Daarnaast geeft hij les en trainingen in China, Dubai en Puerto Rico. De economische crisis slaat hard toe in Griekenland. ,,Mensen kopen minder bloemen, maar bruiloften zijn hier nog altijd wel big business.’’

Robert Koene

Tekst: Cornéline Lanooy, foto’s: Robert Koene

Hoe gaat het met u in Griekenland?

,,Met mij persoonlijk gaat het gelukkig goed, maar de economische situatie is een stuk verslechterd. Iedereen praat over de crisis, maar het is daadwerkelijk voor veel inwoners van Griekenland veel slechter geworden. En dat terwijl er zoveel steenrijke Griekse reders zijn, maar die zitten bijna allemaal in het buitenland. Ongeveer 20% van het transport over zee wordt gedaan door Griekse rederijen, waarvan de bedrijven meestal in London zijn gevestigd zijn en het geld op rekeningen in Zwitserland staat. Jammer vind ik dat. Eigenlijk zouden die bedrijven moeten terugkeren om het land een economische injectie te geven. De corruptie is gelukkig wel veel minder dan vroeger, maar het is er nog steeds. Verkeerde mensen op machtsposities in de publieke sector hebben zichzelf verrijkt en hebben het land naar de vernieling geholpen. In het verleden werd er echt wel geld verdiend, Griekenland is een consumerend land. Het beeld buiten Griekenland is dat Grieken lui zijn, maar het tegenovergestelde is waar. Mensen hier hebben vaak meerdere banen, maar op de een of andere manier verdwijnt er veel in de zakken van mensen met slechte bedoelingen die de hoogste functies vervullen. En dat slechte imago blijft hangen.’’

Heeft u wel eens te maken gehad met corruptie? ,,Zeker! Bijna iedereen, zo’n 70%, met een eigen bedrijf komt er mee in aanraking. Betaal je niet, dan sluiten ze je tent of leggen torenhoge boetes op die je niet kunt

5454 S21 Robert Koene.indd 54

betalen. Toen ik mijn werkplaats moest laten inspecteren voor goedkeuring bij de belastingdienst had ik wat verfpotten staan omdat ik de boel alvast geverfd had. Ik moest maar een mooie tas voor die dame kopen om het te ‘regelen’. Er zullen nog generaties overheen gaan voordat de corruptie helemaal is verdwenen. Het is hét probleem van Zuid-Europa. Door het politieke en bureaucratische klimaat voel ik me eigenlijk niet zo happy meer in Griekenland, maar ik heb een gezin hier. Iedereen is op een bepaalde manier op zoek naar geld en dat geeft geen fijne sfeer. Rijke mensen doen moeilijk over een tientje, ze maken misbruik van de crisis. Daar voel ik me niet prettig bij. Mensen die naar Griekenland op vakantie gaan merken hier weinig van, want toch hebben de Grieken in het algemeen hoop op betere tijden.’’

Wat merkt u zelf van de crisis?

,,De laatste jaren heb ik hier in Griekenland flinke omzetverliezen geleden, dat kan ik niet ontkennen. Mensen kopen minder bloemen. Sommige klanten hebben minder te besteden, anderen die nog wel geld hebben, kopen minder omdat ze niet te koop willen lopen met hun rijkdom. Dan wordt het dus lastig. Gelukkig ben ik niet afhankelijk van alleen mijn Griekse klandizie.’’

Hoe bent u ooit Griekenland terechtgekomen?

,,Nadat ik in 1991 mijn meesterbindertitel had gehaald op Huis te Lande in Rijwijk ben ik naar Japan en Saudi-Arabië vertrokken om respectievelijk les te geven en koninklijke huwelijken met bloemen te decoreren.

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 13:04

Door mijn huwelijk met een Griekse kwam ik twaalf jaar geleden in Athene terecht, waar ik jarenlang werkte in de bloemenwinkel van mijn schoonouders. Later ben ik voor mezelf begonnen. Ik geef les overal ter wereld en kleed feesten en evenementen aan met bloemen.’’

Hoe komt u aan uw opdrachten? ,,De laatste tijd heb ik al mijn buitenlandse contacten weer aangehaald. Nu werk ik veel als docent in Dubai, China en Puerto Rico. In Zuid-Europa zijn bruiloften nog altijd big business. Het eiland Santorini bijvoorbeeld is na Toscane de meest populaire plek in Europa om het jawoord te zeggen. Mensen blijven thuis wonen tot ze gaan trouwen en de ouders betalen het feest. In Nederland willen bruidsparen alleen een bruidsboeket, maar in Zuid-Europa is het groot, groter, grootst.’’

Vertel daar eens wat meer over… ,,Zuid-Europeanen willen veel bloemen zien op hun bruiloft. En dan vooral luxueuze bloemen zoals Phalaenopsis, Vanda, grootbloemige rozen, lelies en Hydrangea. Het gaat om het ‘show off’-effect: laten zien hoe rijk je bent. In de warme temperaturen hier - veertig graden is geen uitzondering - en met vaak een harde wind gebruik ik sterke

Bloem en Blad 21 l 2013

S21 Robert Koene.indd 55

bloemen die daar goed tegen kunnen. Alle bloemen die ik gebruik, komen uit Nederland. Omdat de meeste feesten in Zuid-Europa ’s avonds plaatsvinden gebruik ik weinig groen. Dat zie je immers niet in het donker. Bij Griekse bruiloften is 80% van de verwerkte bloemen wit. Dit soort zaken heb ik allemaal moeten leren en in het begin maakte ik fouten natuurlijk. Als ik één ding heb geleerd hier is het om flexibel te zijn. Tegenwoordig gebruik ik voor mijn grote bloemdecoraties 3d-modellen op de computer. Dan kan ik precies zien hoe iets wordt; het lijkt net animatie. Ik kan echt dingen ‘bouwen’ waar ik virtueel doorheen loop, geweldig vind ik het.’’

Door wie laat u zich inspireren? ,,Daniël Ost! Hij maakt verschrikkelijk mooie dingen. Ook diverse Aziatische arrangeurs vind ik prachtig werken, zoals Elly Lin; zij is de vrouwelijke Daniël Ost. Ze werken zo fijntjes en gedetailleerd. Op het gebied van grote evenementen kijk ik naar Preston Baily. Hoewel zijn werk er vaak hetzelfde uitziet - alles over de top - is het wel knap gemaakt.’’ ,,Ik probeer zoveel mogelijk mijn eigen identiteit in bloemwerk te laten zien. Ik wil geen kloon zijn van mijn leermeesters, zoals ik zoveel om me heen zie gebeuren. Ik heb

natuurlijk veel van ze geleerd, maar vaar mijn eigen koers.’’

Hoe zou u uw stijl van bloemwerk omschrijven? ,,Ik hou van simpel, naturel en toch bloemrijk werken. Vaak gebruik ik eenvoudige vormen zoals organische, golvende bewegingen. Mijn werk is ongecompliceerd, zonder tierlantijnen als linten en draad. Ooit heb ik een tafelkleed van zesduizend rozenblaadjes en tweeduizend stachysblaadjes gemaakt, Het was een kleine tafel die gedecoreerd moest worden en ik maakte toen de opmerking dat ik wel een tafelkleed van rozenblaadjes kon maken. En de klant zei meteen ja! Veel te veel werk en die hitte erbij... is niet makkelijk, maar zo zie je maar weer: dat kwam door m’n grote mond, haha. Zoiets zal ik niet gauw opnieuw maken.’’

Robert Koene, www.robertkoene.gr

55 16-12-13 11:34

Chinese Stagiaire Lu Wang: Hollandse bloemsierkunst naar China brengen Aanvankelijk studeerde de 24-jarige Lu Wang uit Peking, China, business administration. Haar vader had dat voor haar bedacht en zag een carrière in de bankwereld voor haar weggelegd. Zelf zag ze dat anders, en toen haar droom om een poos in het buitenland te studeren uitkwam, koos ze meteen een andere studierichting: bloemsierkunst. Wang loopt nu twintig weken stage bij Decora in Nijmegen. Tekst en foto: Paula van der Hulst

Waarom juist naar Nederland gekomen? ,,Ik wilde altijd al naar het buitenland om andere dingen te zien en te leren en ervaring op te doen met een andere cultuur. Omdat in Nederland het opleidingsniveau hoog is en iedereen er Engels spreekt, heb ik voor Nederland gekozen. De opleiding business administration vond ik niet interessant maar ik had mijn vader niet gezegd dat ik hier iets anders ging doen. Ik was verrast dat hij niet boos was. Hij steunt me nu. Dat komt ook omdat China niet veel goede bloemisten heeft.’’ Waarin verschillen Nederlanders van Chinezen? ,,Nederlanders zijn heel open en staan open voor andere ideeën. Maar echt vrienden maken, is hier moeilijk. Het grappige is: bij ons is dat juist andersom. Chinezen zijn erg terughoudend en verlegen maar als ze eenmaal uit hun schulp kruipen, heb je snel vrienden gemaakt. Zelf vond ik het niet moeilijk om in Nederland vrienden te maken. Ik heb het getroffen, ik heb leuke mensen leren kennen.’’ En waarin verschilt het bloemwerk hier en in uw thuisland? ,,Het niveau in China is niet erg hoog. Het bloemwerk is wel heel traditioneel, een beetje als Ikebana in Japan. Hier is het ni-

Nijmegen

56 S 21art Lu Wang.indd 56

veau wel heel hoog en er is heel veel variatie. Ik denk, als ik in China maak wat ik hier heb geleerd, dat mensen ervoor open staan. Zo lang het maar mooi is. De bloemsierkunst is de laatste twee jaar erg in opkomst in China. Er komen steeds meer bloemenwinkels.’’

Wat ervaart u hier als positief? ,,Alles. Iedereen die ik heb ontmoet is aardig en open. En ik zie heel veel creativiteit. Ik waardeer het erg dat ik bij Decora alles mag doen. Van het schoonmaken van de bloemen tot het maken van boeketten en arrangementen. Klanten help ik niet omdat ik geen Nederlands spreek. Ik ben bij Decora terechtgekomen omdat ik ze in De Pook zag staan. Ik heb veel sollicitaties verstuurd, maar van slechts twee bloemisten kreeg ik een reactie. In deze winkel kon ik het meest leren, daarom heb ik voor Decora gekozen.’’

Wat is de populairste bloem in China? ,,Lelie. Dat is heel lang zo geweest. Maar nu zie je steeds meer rozen. Die regenboogrozen met allerlei kleurtjes in de bloem. En de preserved rozen, vooral omdat ze lang houdbaar zijn. Mijn lievelingsbloem is Gloriosa.’’ Wat zijn uw toekomstplannen? ,,Na de studie, nog anderhalf jaar, ga ik terug naar China. Daar wil ik eerst ervaring opdoen als arrangeur. Ik wil van alles doen: evenementen aankleden, huwelijken in de bloemen zetten, en ook andere dingen. Ik wil allround ervaring opdoen maar trouwbloemwerk interesseert me het meest. Na vijf à tien jaar wil ik een eigen bloemenwinkel beginnen.’’

En wat als minder positief? ,,Het eten. Aardappelen zijn best lekker, maar het is zo simpel. En er is zo weinig variatie.’’

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 13:05

Aanbod

Duitse Marion Prins: wil meer tijd voor praktijkopleiding Marion Prins, Duitse van geboorte, runt met haar man Marcel bloemenwinkel Fleuri in Leidschendam. Behalve dat de Nederlanders directer zijn, ziet ze niet zo heel veel verschil in cultuur. Wel in opleiding, want een dag stage in de week vindt Prins te weinig om het vak goed in de vingers te krijgen. Tekst: Paula van der Hulst, foto: Gerdien de Nooy

Waarom bent u juist naar Nederland gekomen? ,,Vanwege de liefde. Mijn man is Nederlander maar ik heb hem wel in Duitsland leren kennen. Omdat het door zijn werk niet handig was in Duitsland te wonen, hebben we voor Nederland gekozen.’’ Waarin verschillen Nederlanders en Duitsers? ,,Nederlanders zijn veel directer. Als je goed in balans bent vind ik dat wel positief, want het is duidelijk. Maar soms is het lastig. Ik ben dat niet gewend; mijn familie is niet zo direct. Onze culturen liggen best dicht bij elkaar. Behalve taal zijn er niet zo veel verschillen volgens mij. Toen ik mijn man leerde kennen, verstond ik hem helemaal niet. En in het eten zie ik verschillen. Duitsers gebruiken bij het koken meer kruiden.’’ Ziet u verschillen in bloemwerk hier en in uw thuisland? ,,Hier in Nederland heb ik voordat wij onze eigen winkel begonnen, maar in één bloemenwinkel gewerkt. Daar werkten ze best traditioneel. Het bloemwerk was wel mooi en kwalitatief goed, maar we maakten veel biedermeiers en eenvoudige boeketten. Bij mijn laatste baas in Duitsland maakten we juist heel veel verschillende soorten bloemwerk. Hij zei ’hoe meer stijlen, hoe leuker het is voor de klanten. Dan kan je veel breder je

Leidschendam

Bloem en Blad 21 l 2013

S21art Marion Prins.indd 57

Marion Prins: ,,Als klanten gelukkig de deur uitgaan, is mijn dag gemaakt.’’

vakmanschap laten zien’. Hij vond ook dat klanten blij de deur uit moeten gaan.’’

Wat past het best bij u? ,,Ik vind het vooral een mooi spelletje om uit te vogelen wat bij de klant past. Het is echt een uitdaging uit te vinden wat iemand mooi vind of waar het komt te staan, zodat ik het passend kan maken. Dat vind ik wel uitdagend. Het leukste van het werk is als klanten gelukkig de deur uitgaan. Dan is mijn dag gemaakt.’’ Ziet u ook verschillen in het onderwijs? ,,Wat ik vreemd vind is dat sommige stagiaires in Nederland maar een dag in de week in de winkel zijn. In Duitsland werken de stagiairs vier dagen in de winkel en gaan ze een dag naar school, dat is het enige systeem dat zij kennen. Bloemist is een praktijkvak en dat moet je dan ook in de praktijk leren. Ik denk dat de vaardigheid van stagiairs zou verbeteren als ze meer in de winkel werken, als ze meer kunnen oefenen. Een zo’n dag is best kort. Ik zou ze wel een hele dag willen laten oefenen en een dag in de zaak willen laten

meedraaien met alle andere werkzaamheden, maar daar kom je helemaal niet aan toe. Leerlingen krijgen te weinig tijd om het vak echt in de vingers te krijgen.’’

Wat ervaart u hier als positief? ,,In Leidschendam is dat het dorpse karakter. Mensen hebben belangstelling voor elkaar. Ik heb niet het gevoel een nummer te zijn. Ik ben in een kleine stad opgegroeid en dan ken je veel mensen. Hier hebben wij heel veel vaste klanten. Dat je een band met klanten opbouwt, vind ik speciaal. Natuurlijk willen we iedereen goed helpen, maar hoe beter je iemand leert kennen, hoe leuker je gaat werken.’’ Wat vindt u minder positief aan ons land? ,,De drukte hier in de Randstad. Om de hoek van onze winkel zitten politie en brandweer. Als zij uitrukken hoor je altijd de sirenes. En ook thuis, in Den Haag, hoor je ze veel. Het lijkt soms of ik dan minder kan ontspannen.’’ Fleuri Bloemen, www.fleuri-bloemen.nl

57 16-12-13 11:34

Onderwijsman Henk Assinck: Henk Assinck

Nederlandse docenten kijken Voor een bevlogen onderwijsman als Henk Assinck voelen zeven weken docentenstage in Finland als een walhalla. ,,Allemaal zeer gemotiveerde leerlingen, respect van en voor iedereen en vriendelijke mensen.’’ Dat is wat Assinck meenam uit het land van de duizend meren. Tekst: Paula van der Hulst, foto: Henk Assinck

Ikaalinen Piikkiö Turku

Järvenpää Helsinki

enk Assinck volgde in mei en juni van dit jaar een docentenstage in Finland. Hij had zich drie doelen gesteld: leren van het onderwijs in Finland, vaktechniek bijleren bij bloemisten en Fins leren. Het laatste mislukte jammerlijk. ,,Het is zo anders dan de talen die wij kennen. Je herkent er nauwelijks iets van.’’ De twee andere doelen zijn gehaald. Met name voor het onderwijssysteem in Finland heeft de docent bij AOC-Oost in Doetinchem veel waardering. Vraag Assinck naar het grote verschil in het onderwijs in Finland en Nederland, en hij brandt los. ,,Wij kijken naar de inspectie: maken we wel genoeg uren, voldoen we aan de eisen? Zij kijken naar de kinderen. Anders dan bij ons gaan kinderen in Finland pas met zeven jaar naar school. Tot hun zevende zijn ze thuis of gaan ze naar een ’kindergarten’. Toen ik vertelde dat er bij ons sprake van is dat kinderen al vanaf vier jaar toetsen krijgen, reageerden de mensen daar verbijsterd. Zij toetsen pas vanaf acht jaar. In wat wij groep 3 noemen, staan niet eens stoelen. Er liggen kussens, zodat de kinderen wel lekker zitten maar ook voldoende bewegingsvrijheid hebben en niet overal stoelen en tafels in de weg staan. Van zeven tot zestien jaar

58 21art Finland.indd 58

volgt iedereen dezelfde basisopleiding, een niveau dat pakweg tussen vmbo-t en havo in zit. Die opleiding krijgen ze in hun eigen dorp of stad. Pas de laatste drie jaar gaan ze soms naar een grotere plaats. Vanaf zestien/ zeventien jaar gaan leerlingen naar de upperschool. Daar krijgen ze maatwerk, want ze kunnen uit het aanbod aan opleidingen hun eigen pakketten samenstellen. Wil je bijvoorbeeld hovenier worden maar vind je boekhouden leuk, dan kan je die twee combineren.’’ Het is Assinck op de twee scholen die hij in Finland bezocht opgevallen dat kinderen altijd positief worden benaderd. Andersom is er veel respect voor en vertrouwen in de docenten. Niet alleen de mooie schoolgebouwen, met veel ruimte eromheen, vielen hem op, maar bijvoorbeeld ook de aanduiding van de lokalen. Geen nummers zoals bij ons, maar namen. Zo heet het lokaal waar Duits wordt gegeven ’Bonn’ en is ’Londen’ de naam voor het lokaal Engels.

Doen, doen, doen

Onderwijsbreed mag er in het Finse veel anders zijn, maar hoe zit dat met het groene en bloemsierkunstonderwijs? Ook daar blijken overeenkomsten ver te zoeken. Assinck: ,,Bij Ammattiopisto Livia waar ik was – zeg maar het AOC-Oost van Helsinki – volgen alle leerlingen standaard de eerste twee jaar een hoveniersopleiding. Pas daarna kiezen ze hun richting. Dat zou ik hier ook wel willen. Je moet immers weten hoe iets groeit, waarom het zo groeit en misschien nog belangrijker: waar iets vandaan komt.’’ ,,Het vakonderwijs bestaat uit doen, doen, doen’’, zegt Assinck. ,,De leerlingen hebben blokken les maar leren het vak vooral bij de bedrijven. Vaktechnisch is het heel intensief. Ze maken heel veel boeketten en stukken.

Ik heb die kritische houding aan den lijve ondervonden in de winkel van Jouni Seppänen waar ik een week heb meegewerkt. Ik ben heel erg bereid te leren, maar ik heb zo veel boeketten uit elkaar moeten halen…’’ Onderdeel van het vakonderwijs is ook kalligrafie. ,,De linten aan het rouwwerk worden in Finland met de hand geschreven, en dus krijg je ook les in kalligrafie. De schooldagen zijn trouwens best lang. Kinderen zitten van 8.00 tot 15.30 uur op school.’’ De motivatie van de leerlingen was voor Assinck een aangename verrassing. Onlogisch vindt hij die motivatie echter niet. In het uitgestrekte Finland moeten leerlingen soms ver van huis om de opleiding van hun keuze te volgen. ,,Sommigen vinden op 200 km van huis de dichtstbijzijnde opleiding. Als je daarvoor kiest, moet je wel gemotiveerd zijn.’’

Respect

Twee scholen bezocht Assinck en hij werkte mee in drie bloemenwinkels. De contacten werden, dankzij zijn gastvrouw Tiina Räihä van Keuda (groenschool, redactie), snel gelegd. Waar hij ook kwam, viel hem op hoe vriendelijk, hulpvaardig en positief mensen elkaar benaderen. ,,De mentaliteit is zo anders dan bij ons. Het lijkt wel of de bevolking homogener is en of de mensen meer gelijkwaardig niveau hebben. De Finnen zijn zich er heel erg van bewust dat je het samen moet doen. Dat heeft, zo vertelde Jouni, te maken met de Russische overheersing. Veel Finnen haten, écht haten de Russen. Finland is 600 jaar geregeerd door de Zweden en 100 jaar door de Russen. Het grote verschil is echter dat ten tijde van de Zweden Finland gewoon een deel van Zweden was, met een eigen bestuur en een eigen taal. De Russen echter, hebben Finland ingenomen,

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 13:08

naar inspectie,

Finse naar de kinderen bezet en de inwoners onderdrukt. Nadat de Finnen zich na de oorlog letterlijk hebben vrijgevochten van de Russen, werden ze écht onafhankelijk. Jouni gaf aan dat de mentaliteit, en dus ook het respect naar bestuurders (en leraren) hieruit voortkomt. De Finnen weten hoe belangrijk de onafhankelijkheid is en dat ze de ’wijsheid’ en ’kunde’ van de ouderen nodig hebben om te kunnen zijn wie ze willen zijn. En om vrij te kunnen zijn! De Finnen zijn een verlegen, vriendelijk en schoon volk met een eigen manier van leven en erg zuinig op het milieu.’’ Van het respectvol omgaan met anderen, geeft Assinck een voorbeeld dat hem is bijgebleven. Het was tijdens een picknick die hij had met collega’s van een van de bloemenwinkels. De lege flessen werden niet meegenomen maar tegen een boom gezet. ,,Moeten we dat niet even opruimen’’, vroeg Assinck verbaasd. Maar nee, de lege

flessen werden daar speciaal neergezet voor de zwervers, zodat zij wat geld voor eten konden ophalen.

Betalen De inkoopprijzen van de bloemen liggen in Finland nauwelijks hoger dan in Nederland. Assinck: ,,Soms maar twee tot drie cent meer dan in Nederland.’’ Maar de verkoopprijzen zijn aanmerkelijk hoger. ,,Jouni maakt prachtig bloemwerk. Hij kan iets dat anderen niet kunnen. En daar moeten mensen voor betalen. Een boeket voor €65 is in Finland heel gewoon. Daar wordt helemaal niet moeilijk over gedaan. In Nederland waarderen we bloemen nogal eens als een afvalproduct en hoor je altijd: ’ze zijn zo duur’. In Finland zien ze vooral wat je met bloemen kan doen.’’ Die andere benadering ziet Assinck ook in het onderwijs. ,,Door de taal- en rekentoets die wij hebben ingevoerd, kunnen sommige

leerlingen geen diploma op niveau 4 halen, terwijl ze wel fantastische vakmensen zijn. In Finland kijken ze beter naar iemands kwaliteiten.’’ <

Finland - Suomi Finland, officieel de Republiek Finland, heeft 5.414 miljoen inwoners en meet 336.851 km², waarvan 9,4% water is. Finland, ook wel het land van de duizend meren genoemd, telt in werkelijkheid 188.000 meren. In Finland worden twee officiële talen gesproken: Fins en Zweeds. Finland is de Zweedse benaming voor het land; Suomi de Finse. Zowel Finland als Suomi heeft als betekenis veenland, vanwege de talrijke hoogvenen in het land. Het leven in Finland is duur. Dat komt onder meer door het hoge standaard btw-tarief van 24%. Daar staat tegenover dat onderwijs en zorg voor iedereen gratis zijn.

De werkruimte voor de bloemsierkunstleerlingen bij Keuda is prima, vindt Assinck.

Bloem en Blad 21 l 2013

21art Finland.indd 59

59 16-12-13 11:37

Remco van Vliet in Verenigde Staten:

Alles is groot in NY Op jonge leeftijd vertrok Remco van Vliet (38) naar New York om daar in het bloemenimportbedrijf van zijn stiefbroer te gaan wer-

Remco van Vliet

ken. Inmiddels hebben ze samen een groot bedrijf, dat zich onder meer bezighoudt met de styling van grote evenementen. Bloemen spelen daarbij een belangrijke rol. ,,Een paar miljoen dollar uitgeNew York

ven voor een feest is heel normaal hier.’’ Tekst: Cornéline Lanooy, foto’s: Van Vliet and Trap New York

Hoe bent u in New York terechtgekomen?

,,Dat is een lang verhaal, maar ik zal proberen het kort te vertellen. Op mijn 15e bezocht ik mijn stiefbroer Cas Trap die in New York bij bloemenimportbedrijf Dutch Flower Line (DFL) werkt. Omdat hij het heel druk had met werken, had ik veel tijd om de stad te verkennen. Ik werd verliefd op New York! Drie jaar later, toen ik mijn school had afgemaakt, vertrok ik met 200 dollar op zak naar hier. Ik kon gelijk aan de slag bij DFL. In Nederland wist ik niet goed wat ik wilde. Mijn vader had een bloemenwinkel in Den Helder en bloemen hadden zeker mijn interesse.’’

Waarom werd u verliefd op New York?

,,Ik werd direct gegrepen door de bruisende en indrukwekkende sfeer waarin zoveel verschillende culturen samen leven en werken. Het is een echte ondernemersstad, mensen werken keihard hier. Dat gevoel is anders dan in Nederland. Daar is bovendien de sociale controle groot; iedereen kent je en let op je. Hier kan ik - als ik wil - super sociaal zijn maar ook in alle rust mijn werk doen. Bovendien heb je in Nederland al snel de top bereikt, terwijl de lat hier veel hoger ligt.’’

Hoe kwam uiteindelijk uw eigen bedrijf tot stand?

,,Door mijn werk bij DFL kwam ik in contact met Chris Giftos, floral designer bij het Metropolitan Museum of Art (MET) in New York. Hij ging na 33 jaar met pensioen en zocht een opvolger. Hij vroeg me of ik hem kon helpen. Kun je nagaan: ‘het kleine jongetje uit Den Helder en de grote designer…!’ Na mijn werk bij DFL ging ik gelijk door naar het museum om Giftos te helpen. We maak-

60 21S Remco van Vliet.indd 60

ten in die begintijd beiden een arrangement zonder dat van elkaar te zien. Toen een schoonmaker in het museum zei dat mijn stuk precies hetzelfde was als dat van Giftos, zag hij mij als zijn gedoodverfde opvolger. Ik kreeg direct baan in het MET. Nog altijd maak ik elke maandag grote arrangementen in de hal van het museum en als er evenementen plaatsvinden, ben ik de stylist en arrangeur. Om alle opdrachten in goede banen te leiden, richtten mijn stiefbroer en ik in 1997 Van Vliet and Trap op. We werken in de stad, maar ook daarbuiten. Evenementen, feesten en bruiloften zijn hier enorm groot. Cas doet de zakelijke kant van het bedrijf en is daarnaast nog altijd mede-eigenaar van Dutch Flower Line, ik ben meer het creatieve brein.’’

Waarin verschillende Amerikanen op het gebied van bloemen van Nederlanders?

,,Hier geven welgestelde mensen voor een feest miljoenen dollars uit voor bloemen, decors en meubilair. Ze vinden het prima om zulke bedragen neer te leggen voor een paar uur plezier, in Nederland vindt men dat vaak zonde van het geld. Sowieso is alles hier groter. Honderden tafeldecoraties maken is geen uitzondering. Soms heb ik te maken met een bridezilla of laatst zelfs met een groomzilla. Ken je dat? Het zijn bruiden of bruidegoms die zich gedragen als verwende krengen. Eigenlijk valt er niet mee te werken, en vaak cancel ik dan ook de opdracht. Ik ben zelf gelukkig van nature kalm en nuchter. Ik hou helemaal niet van drama! Ik verzorg niet alleen de bloemen voor een feest, maar ook de decors, het meubilair, de belichting, gordijnen, tafelkleden, servetten, servies enzovoort. We hebben zelf een aantal bloemisten in dienst en voor andere zaken

kan ik mensen inhuren. In Brooklyn heb ik een opslagruimte die tjokvol spullen staat die ik gebruik voor alle evenementen. Sommige dingen kan ik hergebruiken, andere geef ik weg aan goede doelen. Als ik iets een jaar niet gebruik, doe ik het weg. Dan wil ik ook weer nieuwe dingen. Met name het voor- en najaar zijn drukke tijden. In de zomer en winter is het rustiger: dan zijn onze klanten op vakantie. Dan doe ik zelf ook rustiger aan.’’

Wat zijn momenteel bloementrends in de VS?

,,Bruidsparen vragen steeds meer om de eco-friendly look. Ze willen bijvoorbeeld dat we planten in de decoraties verwerken. Alles mag wat meer in een natuurlijk stijl, niet zo gestileerd. Of ze willen jampotjes als vazen en niet-geïmporteerde bloemen. Het moet eruitzien alsof alles zo uit de tuin komt of dat ze het zelf gemaakt hebben. ,,Daarnaast is de klassieke, bloemrijke stijl nog altijd een trend hier. Die gaat ook nooit weg denk ik. Amerikanen houden nu eenmaal van een barokke, ‘over de top’-sfeer. Juist die afwisseling van stijlen vind ik leuk. Dan blijft het werk me triggeren.’’

En de trends in bruidsbloemen?

,,Als bruidsparen kiezen voor modern, gebruik ik meestal Phalaenopsis, tulpen of calla’s. Bij een romantisch thema kies ik voor pioenrozen - die zijn enorm populair hier - hortensia’s of anemonen. De bloemen haal ik overal vandaan. De calla’s komen uit Californië en Zuid-Amerika, de hortensia’s uit Nederland en Nieuw-Zeeland, daar zijn de seizoenen immers precies tegenovergesteld. Pioenen komen momenteel ook uit NieuwZeeland. De prachtigste anemonen komen

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 13:10

uit Japan, dat is echt een opkomende markt voor bijzondere bloemen. Hoewel alle bloemen dus jaarrond te verkrijgen zijn, zal ik niet gauw narcissen en hyacinten in de zomer gebruiken. Dat voelt te veel onnatuurlijk aan. Die bloemen blijven echt voorjaarsbloemen.’’

Waar laat u zich door inspireren? ,,Ik hou van kunst. Op mijn middelbare school in Bergen – een kunstzinnige school raakte ik geïnteresseerd in kunstgeschiedenis en fotografie. Zo heb ik samen met een Amerikaanse fotograaf een mooi project gedaan: hij maakte foto’s van 16e-eeuwse stillevens van bloemen en ik maakte het bloemwerk in het echt na. Zoiets inspireert mij enorm en houdt het vak aantrekkelijk. Ik heb dergelijke uitdagingen nodig. Soms inspireren de raarste dingen me; dan zie ik iemand op straat lopen in een groenroze jurk en denk ik gelijk aan een thema in die kleuren. Zelf volg ik geen trends van andere, maar als mensen mijn stijl kopiëren, voel ik me gevleid. Ik heb er totaal geen moeite mee.’’

Komt u nog wel eens in Nederland? ,,Zo af en toe. Mijn vriendin, die model is hier, komt uit Breda en ook mijn familie woont in Nederland. Afgelopen april ben ik nog in Amsterdam geweest voor de opening

Bloem en Blad 21 l 2013

21S Remco van Vliet.indd 61

van het Rijksmuseum, op uitnodiging van directeur Wim Pijbes. Als ik in Nederland ben, heb ik altijd veel familie en vrienden te bezoeken; dat voelt niet echt als vakantie. Ik probeer altijd wel even langs te gaan bij mijn leveranciers op de veiling in Aalsmeer. Vroeger ging ik altijd mee met mijn vader om bloemen in te kopen; als ik dan op de veiling loop, voel ik die nostalgie van toen.’’

Heeft de economische crisis effect op uw bedrijf? ,,Zeker; 2008 was een heel moeilijk jaar. Feesten werden gecanceld, ik werd er best nerveus van. De ‘oude’ rijken hadden er weinig last van, maar de nouveau riche wel: de beurshandelaren bijvoorbeeld. Zij hadden ineens veel minder geld te besteden. Gelukkig zijn hier nu veel tekenen van herstel te zien, de economie trekt weer aan. Ik denk dat we de moeilijkste tijd gehad hebben. Ons bedrijf groeit dit jaar ook weer. Na 11 september 2001 hadden we het moeilijkste jaar in de geschiedenis van ons bedrijf. Maar daarna - tot 2008 - verdubbelde elk jaar de omzet. In Amerika moet je het niet hebben van het wekelijkse bloemetje zoals in Nederland, maar echt van het evenementenwerk. En daar hebben mensen nog altijd geld voor over, gelukkig.’’

Remco van Vliet, www.vanvlietandtrap.com www.bloemenblad.nl/ondernemerschap

61 16-12-13 11:37

Lamber de Bie over Ierland:

Het is fantastisch

om hier bloemist te zijn Hij ging naar Ierland om een jaartje wat anders te doen en zijn blik te verbreden. Lamber de Bie is er nooit meer weggegaan. Inmiddels woont hij al 21 jaar in dit land en heeft hij er drie bloemenwinkels. De crisis heeft hier hard toegeslagen, maar

Kilkenny

terugkeren naar Nederland is niet aan de orde. ,,Het is fantastisch om hier bloemist te zijn.’’

Waterford Tekst: Jeannet Hooftman, foto’s: Lamber de Bie en Karin de Man

ls Lamber de Bie (49) in 1992 afstudeert voor de Meesterbinderopleiding, wil hij graag een jaar naar het buitenland om zijn horizon te verbreden. Zo komt hij in contact met kamerplantenkwekerij Van der Velden in zijn woonplaats SintOedenrode. ,,Ze konden geen grip krijgen op de Ierse markt. Daarom stelde ik voor om daar een jaartje heen te gaan.’’ De Bie vertrok naar Ierland en zette voor Van der Velden een bemiddelingsbureau op voor de in- en verkoop van kamerplanten. Met succes. ,,Aan het eind van het jaar hadden ze de grootste tuincentrum en supermarkt als klant en had ik een heleboel mensen leren kennen.’’ De Bie wilde nog wat langer blijven. Eigenaren van een tuincen-

trum, waarmee hij bevriend was geraakt, zochten iemand voor de bloemenwinkel. Tevens mocht De Bie hier de kerstafdeling opzetten en werken aan displays voor de planten in het tuincentrum. Dat is nu twintig jaar geleden.

Eigen zaak

Drie jaar later was de bloemenwinkel in het tuincentrum enorm gegroeid. De Bie kreeg een Ierse partner en kocht met hem een huis. Hij begon als freelance bloemist. Toen er een advertentie in de krant verscheen waarin een luxe supermarktketen in Waterford iemand zocht voor een bloemenwinkel, besloten ze hierop in te gaan. ,,Ik wist altijd wel dat ik uiteindelijk een eigen zaak wilde hebben.

Wij waren niet de veiligste keuze, want we hadden geen retailervaring. Toch werden wij uitgekozen om daar een winkel te starten.’’ Dat was in 2000. Ruim een jaar later kwam de tweede winkel in Killkenny erbij. ,,Het eerste jaar veranderde alles wat we aanraakten in goud, dus we dachten: we doen er nog een. Dat is de eerste paar jaar heel moeilijk geweest. We hadden veel bruiloften en contracten dus konden niet altijd zelf in de winkels zijn. We moesten het loslaten en dat is moeilijk. Maar de winkel draaide goed.’’ Zeven jaar geleden werden bloemisten benaderd om een derde winkel te openen in een ander deel van Waterford, ditmaal als onderdeel van een luxe supermarkt. ,,Nu waren we niet eigen baas maar

Freelancer Karin de Man: meer bloemengebruik, vriendelijke mensen Karin de Man (Bloeien in Stijl, Rotterdam) staat als freelance bloemiste in veel verschillende winkels. De afgelopen zomer heeft ze vijf weken in een Ierse bloemenwinkel in Loughrea gewerkt, waar ze eind september nog een week naar terug is gegaan om deze winkel in kerstsfeer te brengen. Haar vallen belangrijke verschillen op tussen Nederland en Ierland: ,,Ik denk dat men in Ierland veel meer geld aan bloemen uitgeeft dan in Nederland. Een boeket gaat in de winkel waar ik werkte voor minimaal €35 over de toonbank’’, stelt De Man. Volgens haar worden in Ierland ook vaker bloemen gekocht. ,,Ze brengen elke week wel bloemen naar het graf. Bij een commune horen bloemen. Voor iedere gelegenheid geven ze elkaar bloemen. Wel kopen ze alleen boeketten om cadeau te geven en niet om thuis neer te zetten.’’ ,,Bruiloften zijn veel uitgebreider dan in Nederland. Behalve het bruidsboeket zijn er ook bloemen voor de bruidsmeisjes, bruidsjonkers en voor de kerk. Bruidwerk wordt vaak in een pakket aangeboden: een basisarrangement is er voor €450 en dat kan oplopen tot wel €2.000.’’

62 S21 Ierland.indd 62

Waardering De vriendelijkheid van de klanten vond De Man opvallend. Klanten hebben meer tijd, merkte ze. Ook oogste ze veel waardering voor haar (Nederlandse) manier van maken en verpakken. ,,Ik denk niet dat ze dat gewend zijn: gewoon mooi inpakken met papier en folie. Ze bedankten mij ervoor.’’ Qua smaak en bloemengebruik schat de bloemiste in dat de Ieren tien, vijftien jaar achter lopen. ,,Je ziet veel bont met chrysanten, lelies, solidago, anjers en dat in roze, wit en geel. Als het maar knalt. In de grote steden is dat misschien anders, maar waar ik werkte niet. Er is ook weinig input. Er zijn geen leveranciers, geen shows. Ze kunnen alleen de basisartikelen kopen. Nu is het wel zo dat de wereld steeds kleiner wordt met alle online mogelijkheden. Daarom denk ik dat dit wel zal veranderen.’’ Bloemen komen doorgaans uit Nederland, of via een lijnrijder, of ze worden via internet besteld en twee dagen later bezorgd. De prijzen zijn daardoor tot 50% hoger. ,,Ik vond de voorraden minimaal. Als er een uitvaart is, moet je het doen met de bloemen die er zijn. Ze kunnen niet snel wat bijbestellen. Maar daar doet ook niemand moeilijk over.’’

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 13:12

Lamber de Bie: ,,Het is hier makkelijker om anders te zijn en we krijgen veel vrijheid van klanten.''

partners. Ook heel leerzaam.’’ Alle drie de winkels zijn in de kern hetzelfde: logo, prijs en interieur. ,,De aanpak moet je op de winkel afstemmen. Het personeel speelt daarin een belangrijke rol. Zij blijven in principe in hun eigen winkel. Daardoor kennen zij hun klanten het beste en luisteren wij naar ze.’’

Niet makkelijk De laatste jaren is het runnen van een bloemenwinkel in Ierland niet bepaald makkelijk geweest. De economie heeft het zwaar te verduren gehad. ,,We zijn van zestien man personeel naar negen man gegaan, waardoor we nu zelf langer in de winkel staan. Dit jaar zien we weer een mooie geleidelijke groei. Ik heb het gevoel dat we het ergste nu gehad hebben, maar het is heel moeilijk geweest.’’ ,,Aan de andere kant: het is fantastisch om hier bloemist te zijn. Het is hier makkelijker om anders te zijn dan de gemiddelde nog wat ouderwetse bloemist. Vijftien jaar geleden was hier gewoon niets te krijgen. Er is geen opleiding en het bloemistenvak werd niet gewaardeerd als een echt vak, maar werd meer gezien als iets voor een huisvrouw die zich verveelde. Dat was een uitdaging. Onze winkel werd omschreven als modern, het leek niet op een bloemenwinkel zoals men dat gewend was. Bij ons geen rie-

Bloem en Blad 21 l 2013

S21 Ierland.indd 63

ten mandjes aan het plafond maar een strak wit plafond. Nu krijgen we vaak veel vrijheid van de klanten: ‘Make something you like’. We hebben het vertrouwen gewonnen en houden ons eigen werk interessant door steeds weer iets nieuws te doen.’’ Wennen moesten klanten wel aan de Nederlandse manier van schikken. Zijn boeketten omschrijft De Bie als vrij compact, kort, rond en vol. ,,Hier houden ze de stelen lang en werken ze met veel minder groen, bloem tegen bloem. Dit is een heel groen land, dus mensen vinden het moeilijk om geld uit te geven aan groen. Ik heb nu hele mooie kransen met groen. Die vinden ze wel mooi, maar ze vragen om deze kransen in het goud, haha. In die zin lopen ze hier nog een klein beetje achter.’’

Veel veranderd Volgens De Bie is er in de afgelopen twintig jaar veel veranderd. ,,In het begin zou ik gezegd hebben: Ierland loopt vijftig jaar achter. Maar ik denk dat ze dat in twintig jaar wel hebben ingehaald.’’ Er is meer waardering gekomen voor het vak. Dat dankt hij mede aan de verkoop van bloemen door supermarkten. ,,Vroeger waren bloemen alleen voor bruiloften, begrafenissen en kerst, maar meer niet. De supermarkten hebben er een alledaags product van gemaakt. Dat is positief. Aan ons de taak om ervoor te zorgen dat

wij beter zijn dan de supermarkten.’’ Voordat de crisis uitbrak, heeft Ierland een enorme groei doorgemaakt op allerlei gebied. ,,Plotseling hadden mensen veel meer besteedbaar inkomen. Er is een groot aantal goede bloemisten in Ierland gekomen. Veel winkels hebben hun deuren moeten sluiten, maar de goede zijn er nog.’’ Ieren geven volgens de bloemist hun geld iets makkelijker uit dan Nederlanders. Ieren zijn gewend dat bloemen duur zijn. Een mooie Grand Prix-roos kost gemiddeld €4,50. Cadeauartikelen worden doorgaans niet verkocht in een Ierse bloemenwinkel. Potten en vazen evenmin. ,,Een bloemenwinkel is hier nog een bloemenwinkel. Daar was een goede boterham mee te verdienen, al is dat de laatste jaren wel moeilijker. Als ik mijn uren optel, zit ik aan een ontzettend mager salaris. Ik kan mijn hypotheek betalen, maar rijk worden we er niet van.’’ Ondanks dat denkt De Bie niet aan terugkeer naar Nederland. ,,Het leven in Ierland is heerlijk. Het land is drie keer zo groot als Nederland met nog geen vijf miljoen inwoners. We hebben heel veel ruimte om ons heen. Ik kom regelmatig in Nederland, maar kom altijd moe terug. Wat een hoop mensen. Ik blijf lekker hier.’’

Lamber de Bie: www.lamberdebie.ie; Karin de Man: www.bloeieninstijl.nl

63 16-12-13 11:38

539686.indd 64

16-12-2013 13:03:11

beurzen lente 2014

d&m garden corner

Maison et Objet Parijs Villepinte • Hall 5B • Stand N47/P48 24-28 januari

open deurdagen lente 2014 13, 14, 20 en 21 januari 3, 4 en 5 februari Nocturne 9 januari tot 23u Bevestigen via de website www.dmdepot.be of commercial@dmdepot.be

NIEUW

We verrassen je met een volledig nieuwe stand. Laat je meeslepen door de lentesfeer en de frisse collecties. Sören Van Laer, Belgisch kampioen art floral 2012-2013 zal onze stand aankleden. Ambiente Frankfurt Messe Hall 8 • Stand J92 • 7-11 februari Hoe compact je ook woont of werkt, het is mogelijk om te genieten van alle voordelen van een tuin. Een rede om uit te kijken naar de nieuwe lijn Garden Corner producten.

Industrieweg 23 - Iz.west z6 2630 Aartselaar - Belgium T +32 (0)3 888 42 00 F +32 (0)3 844 84 85 commercial@dmdepot.be www.dmdepot.be

belgian design for you

539684.indd 65

16-12-2013 12:30:56

Praktijk

Gouden Eeuw Tekst en foto’s: Sandra Könings

e gouden eeuw ontstond door slimme Nederlandse kooplui. Past wat toen welvaart gaf, ook in deze tijd? Parallellen zijn er zeker. Het gaat tenslotte om nieuwe markten aanboren, ondernemen, om lef en dingen anders durven doen. Maar nu mét zorg voor de wereld. Na al het sombere grijs, is de behoefte om je te omringen met positieve luxe een logisch effect. Trots op het verleden maar met een flinke kanttekening. Speel met die spanning van diep donkere en onverwachte, felle kleuren, maar ook met mat en glans. Zeventiende eeuws antiek slaat een brug naar het heden. Romantisch en strak worden met elkaar verbonden. Het goud, andere metalen en zelfs de schilderkunst uit de Gouden Eeuw is op kussens vertaald. Grote tafelstukken met veel eten en bloemwerk om samen aan te schuiven, te genieten van wat we hadden en hebben.

66 21Trends Gouden Eeuw.indd 66

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 11:38

Bloe

2013

Bloem en Blad 21 l 2013

21Trends Gouden Eeuw.indd 67

67 16-12-13 11:38

539685.indd 68

16-12-2013 9:13:51

Future Shopping: de menselijke maat keert terug Tekst: Cornéline Lanooy, illustratie: Peter Moorman

Hoe staat de winkelbeleving van consumenten én ondernemers er voor? Welke zaken in en buiten de winkel spelen een belangrijke rol? Dat en andere zaken kwamen aan bod tijdens het congres Future Shopping, in oktober in Amsterdam. Bloem en Blad zet de belangrijkste thema’s op een rij. Eén springt eruit: in het winkellandschap keert de menselijke maat weer terug. Van profit naar prosperity Volgens verschillende sprekers op het congres Future Shopping willen consumenten en ondernemers de menselijke maat weer in de winkels terug. Dus niet langer grote, imponerende presentaties waar klanten door de bomen het bos niet meer zien, maar liever herkenbare concepten. Gewoon als ondernemer in de winkel aanwezig zijn om te luisteren naar wat je klanten willen en daarnaar handelen. Nu gebeurt het nog te vaak dat een detaillist eerst handelt en daarna aan de klant vraagt wat die eigenlijk wil. Daarnaast wordt het begrip delen belangrijk: informatie delen, transparant zijn en ook de dingen melden die je niet kunt en daar een oplossing voor zoeken. Eerlijkheid boven alles. Delen wordt het nieuwe hebben. Dit alles valt onder de noemer: van profit naar prosperity, oftewel: van winst naar vitaliteit. De emotionele economie krijgt grip op de samenleving: het ik-denken maakt plaats

voor het wij-denken. Ondernemers krijgen een emotionele binding met hun klanten. Er is een transitie gaande van downloaden naar uploaden: mensen delen hun ervaringen, de goede en de slechte! Wees bereid om daarop op een normale (geen overhaaste!) manier te reageren. Sociale media zijn hét middel hiervoor. Sommigen moeten misschien even hun angst overwinnen, maar dan zul je zien dat sociale media zeer goed bruikbaar zijn om een relatie met je klant op te bouwen. Wees niet bang dat je exclusiviteit verloren gaat als je deze media gebruikt. Wanneer duizenden volgers jouw winkel juist als exclusief bestempelen, dan is dat toch geweldig?

Van consumer naar conshuman Het volk wilde altijd brood en spelen, maar wat als het brood vervuild is en de spelen vals zijn? Het vertrouwen van de consument in de economie en in de producten is geschaad. Onvrede, onveiligheid, desillusie zijn hiervoor

Tips Alle inleiders op het congres hadden tips voor ondernemers/detaillisten om hun bedrijf ook in de toekomst rendabel houden. We zetten er een aantal op een rij: • Weet u eigenlijk wat uw bedrijf zo uniek maakt? Als u dat niet weet, kunt u ook niet de goede strategie bedenken om uw producten aan de man te brengen. • Blijf bij uw kernactiviteit en zorg dat u hier de beste in blijft. • Wees authentiek én consistent: vertel uw eigen verhaal. Dat is leuker en makkelijker dan dingen erbij te verzinnen die u toch niet waar kunt maken. • Betrek mensen bij uw onderneming om het verhaal te delen: creëer ambassadeurs. • Werk samen met anderen; vaak komen innovaties uit een andere branche. Sta hier open voor. • Durf de controle los te laten, maar vergeet tegelijkertijd niet zelf te blijven nadenken: u bent immers de expert. • Doe! Want wat heeft u te verliezen? Bloem en Blad 21 l 2013

21Future Shopping.indd 69

in de plaats gekomen. Hoe kunt u als winkelier dat vertrouwen weer terugwinnen? Door eerlijk, open en transparant te zijn. Door een duurzame relatie met je klant op te bouwen. Door je verantwoordelijk te gedragen en je klant als partner te zien in plaats van prooi. De consumer wordt een conshuman: de menselijke maat wordt weer belangrijk. Wie wil ik zijn en wat heb ik daarvoor nodig? Mensen gaan zich met elkaar verbinden en zijn op een gezonde manier nieuwsgierig naar elkaar. Meaningful marketing wordt het genoemd: marketing met een mening of nog beter: marketing met een moraal. Ondernemers die deze strategie onderschrijven, vinden dat ze een taak hebben in de maatschappij. En dat is niet zoveel mogelijk winst maken in een zo kort mogelijke tijd, maar ze zijn er van overtuigd dat ze waarde kunnen toevoegen aan mens en maatschappij. Dat ze kunnen geven in plaats van nemen. Marketing met de missie om het goede te doen; en om het goede nog beter te doen. Als de onze maten worden veranderd, kan er ook anders worden gemeten: niet in de lengte en de breedte, maar in de diepte en de hoogte.

Dit artikel is gebaseerd op lezingen tijdens het Congres Future Shopping, dat op 10 oktober 2013 plaatsvond bij IBM in Amsterdam en werd georganiseerd door The Experience Network. Sprekers waren onder anderen Desirée Struijk (Fluvialis Group), Christine Boland (trendanalist), Martijn Arets (Brandexpedition), Jonathan Chippindale (Holition, Londen) en Paolo Martorino (3sixtyfive).

69 16-12-13 12:49

Aanbod

Lentebloeier 2014: Narcissus ’Topolino’

Flower Twister automatiseert boeketten maken Best & West In & Ompakkers in Rijswijk heeft de Flower Twister ontwikkeld: deze boekettenmachine draait boeketten in een handomdraai.

Narcis ’Topolino’ is in 2014 ‘het gezicht’ van de productgroep bol-op-pot. Deze lentebloeier speelt ook een rol in het derde deel van de promotiecampagne bolbloemen en bol-op-pot. De jury die de trompetnarcis tot winnaar koos, bestond uit groenjournalisten en groenspecialisten. Volgens hen is ’Topolino’ ,,een beauty met een mooie verhouding tussen bloem en blad. Dat geeft hem een natuurlijke uitstraling. Daarbij zorgt de zachtgele kleur voor een extra vrolijk lenteaccent, zowel in huis als op het balkon, het terras en in de border’’.

De Twister verwerkt automatisch een aantal bloemen tot een korenschoof gebonden boeket. Het enige wat gebruikers hoeven te doen is de bloemen te verzamelen,

in de machine te plaatsen en na afloop met elastiek of touw af te werken. Voordelen van de Flower Twister noemt de producent de besparingen op arbeidskosten en het gemak. De machine is te gebruiken op bijvoorbeeld handelskwekerijen, bij exporteurs en bij bloemengroothandelaren. www.bestenwest.nl

Foto: Bloemenbureau Holland

TrendZ in Gorinchem De voorjaarseditie van de vakbeurs TrendZ vindt plaats van zondag 12 tot en met dinsdag 14 januari in de Evenementhal in Gorinchem. Op een totale beursoppervlakte van 12.000 m2 presenteren veel exposanten de nieuwste trends op het gebied van bloemsierkunst en cadeauartikelen. Aan de editie van 2013 namen 160 bedrijven deel en bezochten ruim 8.600 bezoekers de beurs in Gorinchem. Van alle bezoekers

kwam 5,8% uit België en Duitsland, meldt de beursorganisatie op haar website. Zij is hard bezig om de editie voor 2014 ook tot een groot succes te maken. De openingstijden zijn: zondag 12 en dinsdag 14 januari van 10.00 tot 18.00 uur en maandag 13 januari van 12.00 tot 18.00 uur. Locatie: Evenementenhal, Franklinweg 2, Gorinchem, telefoon (0183) 68 06 80. www.evenementenhal.nl Foto: Best & West

Kort De Raaij Kantoor Totaal wordt Multi Supplies De Raaij Kantoor Totaal op Pyramide Floral Shopping Center in Honselersdijk gaat vanaf 1 januari verder onder de naam Multi Supplies. Door de krachten van beide ondernemingen te bundelen wil Multi Supplies een belangrijke rol gaan spelen in de markt van etiketten, drukwerk en kantoorbenodigdheden in het Westland.

70 21Aanbod.indd 70

Proeve van Meesterschap Op verzoek start Stoas Wageningen|Vilentum Hogeschool dit studiejaar met aparte begeleidingstrajecten voor de Proeve van Meesterschap. Voor geïnteresseerden is er een informatiebijeenkomst op woensdag 8 januari hierover. Tijd en locatie: van 13.00 tot 14.00 uur en van 15.00 tot 16.00 uur in aan de Mansholtlaan 18 in Wageningen.

Mvo bij Waterdrinker Waterdrinker laat vanaf heden op alle productstickers en in de webshop zien of een product gecertificeerd is volgens MPS of Fair Flowers Fair Plants. Deze manier van werken sluit goed aan bij het mvobeleid van Waterdrinker, aldus het bedrijf. Het volgt hiermee de internationale richtlijnen van ISO 26000, die handvatten geven voor ’mvo op maat’.

Tulpen en schaatsploeg Tulpen Promotie Nederland (TPN) heeft een nieuw sponsorcontract ondertekend met schaatsploeg Project 2018. TPN verleent steun aan de ploeg van jonge talenten, die zich voorbereid voor de Olympische Winterspelen van 2018 in Pyeongchang (Zuid-Korea). Door de bijdrage schaatst Project 2018 met rode tulpen op onderbenen en -armen.

Rouwlintprinten.nl Arno Tenkink, die rouwlintprinten.nl heeft overgenomen, zoekt bloemisten die deze dienst via hun eigen website willen aanbieden of een partnership zoeken om samen rouwlinten te verkopen. De commissie kan volgens de nieuwe eigenaar oplopen tot 25%, zonder voorraad/contract. Rouwlintprinten.nl is een initiatief van Tradosoft vof en is gevestigd in Nijkerk.

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 13:26

Woonplant van de maand januari

Jury kiest balkon- en terrasplant 2014 Vertegenwoordigers van consumentenmedia hebben Verbena (foto beneden) en Lantana (foto boven) als vaandeldragers voor de productgroepen eenjarige zomerbloeiers (balkonplanten) en kuipplanten (terrasplanten) gekozen. De Balkon- en Terrasplant van het Jaar zijn onderdeel van de promotiecampagne Tuinbloeiers die Bloemenbureau (BBH) in 2014 opnieuw organiseert. De campagne voor Tuinbloeiers is verdeeld in drie delen. In februari en maart

ligt de focus op lentebloeiers als violen, Bellis en Primula. Vanaf april en mei staan eenjarige zomerbloeiers en kuipplanten centraal. Winterviolen worden vanaf september gepromoot. Linda van der Slot van BBH: ,,In onze promotieactiviteiten laten we zien dat een balkon en terras snel om te toveren zijn in een bloemenparadijsje.’’ De consument wordt via een multimediale campagne vanaf het vroege voorjaar benaderd. Mooiwatplantendoen.nl en sociale media als Facebook en Twitter spelen hierbij een rol.’’

Foto: Bloemenbureau Holland

Het nieuwe jaar begint goed met Howea (kentiapalm) als Woonplant van de Maand januari. Het is een imposante, frisgroene palm met een tropische achtergrond. De jonge plantjes groeien namelijk op het Lord Howe-eiland, waar de palm in de negentiende eeuw werd ontdekt. Dit eiland ligt zo’n 700 km ten oosten van Sydney in de Zuid-Pacific. Eenmaal aangekomen op het Europese vasteland worden de plantjes in kassen verder opgekweekt tot volwassen exemplaren. Die zijn vervolgens verkrijgbaar in formaten van 70 cm tot wel 3 m hoog. Howea is een makkelijke plant, die regelmatig een nieuw lichtgroen blad geeft vanuit het hart van de plant. Die bladeren zorgen voor zuurstof en zuivere lucht in huis, waardoor de bewoners zich lekkerder zullen

Bloem en Blad 21 l 2013

21Aanbod.indd 71

voelen. Dat maakt de palm tot ’een plant om te omarmen’. De sterke plant staat het beste op een plek zonder direct zonlicht, in halfschaduw. Hij kan goed tegen droge lucht en heeft genoeg aan één keer per week water. Het is belangrijk dat overtollig water kan weglopen, anders kunnen de wortels gaan rotten. In het voorjaar en de zomer kun je een beetje plantenvoeding toevoegen aan het water.

Bloemenbureau Holland stuurt maandelijks informatie over een groene of bloeiende plant naar consumentenbladen, radio- en televisiestations en vakpers in binnen- en buitenland. Daarnaast worden er pr evenementen met de plant georganiseerd en verschijnt hij elke maand in Bloem en Blad.

Foto's: Bloemenbureau Holland

‘Radiant Orchid’ kleur van 2014

Foto: Pantone Inc.

Pantone Color Instituut heeft kleur 18-3224 ‘Radiant Orchid’ gekozen tot kleur van het jaar 2014. Volgens het bedrijf zijn fuchsia, paars en roze in deze ene kleur gecombineerd en straalt hij vreugde, liefde en gezondheid uit.

71 16-12-13 11:38

VBW-visie

Balans Zo aan het eind van het jaar, met hopelijk een lucratieve kerst, is het goed en belangrijk om als ondernemer de balans op te maken. Hoe is het jaar geweest? Heb ik voldoende flexibel kunnen inspelen op marktomstandigheden? Zijn er ondanks de marktomstandigheden ook kansen die ik heb kunnen pakken en verzilveren? Het is belangrijk om even terug te kijken, maar het is nog belangrijker om ervan te leren. Om vervolgens richting het nieuwe jaar te kijken hoe uitdagingen kunnen worden gerealiseerd. VBW kijkt terug op een intensief bloemistenjaar. Voor veel ondernemers geen gemakkelijk jaar, des te uitdagender voor VBW om er volop in te gaan. Bijvoorbeeld in het lobbycircuit, waar we opnieuw geslaagd zijn om de btw op bloemen en planten op het lage tarief te houden. Om te komen met een goed btw-convenant, waar bloemisten enorme voordelen van hebben gehad. De stappen die gezet zijn richting een verbeterde structuur van vakonderwijs in goede samenwerking met een aantal scholen. Een jaarrond ondersteuningsprogramma Mijn Bloemist met zeer veel enthousiaste deelnemers aan allerlei campagnes, waarin ook de samenwerking met ketenpartners inmiddels echt lukt. Een zeer boeiend werkcongres De bloemist van

de Toekomst, waarin we samen met de bloemist de kaders voor de toekomst hebben geschetst. De ontwikkeling van het programma Mijn Tent wordt Top, dat inmiddels voor 2014 volledig is volgeboekt; een ongekend succes. Goed samenwerkende businessclubs en hoogstaande regio-vakactiviteiten. Terugkijkend op 2013 mogen we constateren dat VBW ondanks of misschien wel juist dankzij de omstandigheden echt heeft laten zien dat we er zijn voor de bloemist. Iedere dag, op veel terreinen, met veel initiatieven. En gelukkig ook met succes. Dat schept verwachtingen voor 2014, een jaar waarin we opnieuw hopen de bloemist van dienst te zijn. VBW wenst u goede feestdagen en een succesvol 2014 gewenst. Samen met VBW.

Marco Maasse, algemeen directeur VBW Centrale Vereniging Bloemendetailhandel Bovenstaande valt onder de redactionele verantwoordelijkheid van VBW Centrale Vereniging in Ede, (0318) 52 75 68

De tweet

De opmerkelijkste bloemistentweet van de afgelopen veertien dagen.

Vanavond weer koopavond in #stadshart #Maassluis. Vergeet niet uw parkeerschijf te zetten. We hebben liever dat u uw geld bij ons uitgeeft. Chris Leichtenberg, @floramaassluis

De consument

Bijzonder verpakte bonnen Cécile Weerheim (66) uit Boskoop komt bij Bloemenboetiek Dick Baelde in Hazerswoude-Dorp haar bestelling ophalen. Voor de vrijwilligers van de Stichting Welzijn Ouderen heeft ze 55 cadeaubonnen laten inpakken. De vrijwilligers krijgen elk jaar met kerst een attentie, zegt Weerheim. ,,Dit jaar hebben we een bloemenbon van Ale (eigenaar Ale Langhout, red.) bedacht voor de inwoners van Hazerswoude-Dorp.’’ Waarom is ze naar deze bloemist gegaan? ,,Ale is creatief. Hij kan het leuk inpakken. Ik kom hier regelmatig voor bloemen. Hij maakt bloemstukken en boeketten die altijd wat bijzonders hebben. Hij doet er altijd net even wat anders mee.’’ Gemiddeld zegt Weerheim tussen de €10 en €17,50 uit te geven aan bloemen. Vooral als ze veel binnen is, in de wintermaanden, koopt ze bloemen voor zichzelf. Ze komt dan met een eigen schaal, en betaalt alleen de materialen. ,,Ik heb er wéken plezier van. Er zitten duurzame bloemen in.’’ De bonnen ter waarde van €10 zijn stuk voor stuk verpakt. Ze zitten in een zelfgemaakte fotokaart. Samen met een editite van Mijn Bloemist en zwart papier zijn de bonnen verpakt in folie. Het verpakken kost niets extra’s. ,,Dat is dus de service die Ale geeft.’’ Tekst en foto: Jeannet Hooftman

72 21VBW toonbank kader links.indd 72

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 11:39

Bloe

2013

Over de toonbank Wie: Wat: Waar:

Gert van den Nieuwenhuijzen Oogenlust Valkenswaard

Veel kerst bij jullie... ,,Heel veel. Het zijn echt hoogtijdagen. We werken met een thema: Xmas Xperience. Vorig jaar hadden we Xmas Sensation. Dat was om mensen wakker te maken, uit hun vastgeroeste patroon te halen door bewust voor andere dingen te kiezen. Dit jaar hebben we die lijn doorgezet. Nu hebben we meer een sprookjessfeer. Met Xperience willen we zeggen: er is van alles te beleven. We hebben een heel programma bedacht met als doel mensen vaker naar de winkel te trekken.’’ Hoe? ,,We hebben een fotowedstrijd op Facebook, workshops en we hebben een parade gehad met onder andere versierde oldtimers, dansgroepen, koetsen met paarden, een ijskoninging en confettishooters op het dak.’’ Dat klinkt als een behoorlijke investering. Dat was het ook, maar we wilden echt een beleving neerzetten. Er is wel een voorbereiding en een lobby van een aantal maanden aan vooraf gegaan hoor. Veel bedrijven hebben meegewerkt voor een kleine vergoeding of in ruil voor een dienst. De dinnershow heeft bijvoorbeeld opgetreden in ruil voor gratis kerststukken in hun zaak. Normaal vragen ze €400 per uur voor een optreden. Het oldtimermuseum heeft de auto’s beschikbaar gesteld in ruil voor het aankleden van een kerstboom in hun hal. Zo kun je heel leuk samenwerken zonder dat het veel kost. Ook voor hen is dit een hele mooie promotie. Het was mega-druk, er stonden zeker duizend mensen langs de kant. Ze hebben het er nog steeds over. Het is een veel betere reclame dan een advertentie.’’ Levert het ook wat op? ,,Oh zeker. We staan al de hele week met negen man te werken. Het is veel drukker dan vorig jaar. Het is echt hectisch. Ik krijg grote opdrachten om huizen aan te kleden. Wij zitten in een grensstreek en net over de grens in België wonen veel Nederlanders in grote villa’s. Die laten het aan de bloemist over om hun hele huis aan te kleden. We hebben weer een paar van deze klanten erbij. Ik moet eerlijk zeggen dat ik best getwijfeld heb of ik de parade zou organiseren. Het is een slechte zomer geweest. Dan kan je ook het geld in je zak houden. Ik heb besloten toch te gaan knallen en het is goed uitgepakt. Deze kerst maakt het jaar weer goed.’’ Al plannen voor volgend jaar? ,,Ja, zeker. We gaan wederom een kerstparade organiseren. Alleen wordt die nog uitgebreider. Iedereen die heeft meegewerkt, is enthousiast. In januari gaan we met alle partijen en met de gemeente om de tafel zitten om te evalueren en te kijken wat er nog beter kan. Ook voor Valkenswaard is dit super leuk. En natuurlijk voor mij. De parade eindigt in mijn winkel.'' Tekst; Jeannet Hooftman, foto: Gerdien de Nooy

Bloem en Blad 21 l 2013

21VBW toonbank kader links.indd 73

73 16-12-13 11:39

Agenda

19 december Kerst-Inn ten bate van de Voedselbank, 15.00-18.00 uur. Citaverde College, Heldevierlaan 12, Heerlen. Inl.: www.citaverde.nl. 19 december tot en met 17 januari TICA pallet sale, Randweg 155, Uithoorn. Inl.: www.tica.nl. 22 en 29 december Koopzondag Cultra, Legmeerdijk 313, Aalsmeer; 06.00-12.00 uur. Inl.: www.cultra.nl. 2014 7 januari Arqiz Actief, avond met acties, presentaties en demonstraties. Thema: Zachtjes aan beginnen met Max vd Sluis (Life3); 18.0021.00 uur. Oude Rielseweg 2-4, Tilburg. Inl.: www.arqiz.nl. 8 januari Informatiebijeenkomst Stoas Wageningen/Vilentum Hogeschool over begeleidingstraject Proeve van Meesterschap, 13.0014.00 uur en 15.00-16.00 uur. Mansholtlaan 18, Wageningen. Inl.: www.stoasvilentum.nl. 8 en 9 januari FloraHolland Winterfair met plantenaanbod voor komend seizoen. 8 januari: 8.30-16.00 uur, 9 januari: 8.30 tot 14.00 uur. FH Aalsmeer, Legmeerdijk 313, Aalsmeer. Inl.: www.floraholland. com. 12 tot en met 14 januari TrendZ voorjaarseditie, 12 en 14 januari: 10.00-18.00 uur, 13 januari: 12.00-22.00 uur. Evenementenhal, Franklinweg 2, Gorinchem. Inl.: www.evenementenhal.nl. 24 tot en met 28 januari Christmasworld, Frankfurter, Frankfurt (D) Messe Inl.: www. christmasworld.messefrankfurt. com. 24 tot en met 28 januari Maison & Objet, Paris Nord Villepinte, Parijs (Fr). Inl.: www. maison-objet.com. 28 tot en met 31 januari IPM Essen. Messe Essen. Inl.: www.messe-essen.de. 2 tot en met 5 februari All4Home, vakbeurs voor decoratie, bloemen en geschenken, Brussels Kart Expo (B). Inl.: www. all4home-fair.be.

Colofon

7 tot en met 11 februari Ambiente, Messe Frankfurt (D). Inl.: www.messefrankfurt.com. 9 tot en met 11 februari Stationery, Office & Convenience Days (o.a. wenskaarten & gifts), Baroniehal, Brabanthallen, Den Bosch. Inl.: www.socdays.nl. 13 februari Pensioenconferentie voor werkgevers, 9,00-17.00 uur. Hotel Mercure, De Nieuwe Poort 20, Amersfoort. Inl.: www.euroforum.nl. 15 februari Reünie oud-leerlingen en – medewerkers tuinbouwschool Aalsmeer (Florenscollege, nu: Wellantcollege MBO Aalsmeer), Linnaeus 2, Aalsmeer; 15.0021.30 uur. Inl.: reuniemiddelbaretuinbouwschool.nl. 27 februari tot en met 2 maart Huis & Tuin, WTC Expo, Heliconweg 52, Leeuwarden. Inl.: www. wtcexpo.nl. 19 tot en met 21 maart Seasonal Trade Fair Naaldwijk. Inl.: www.floraholland.com. 20 en 21 maart Nationale finale Skills Talents, Deltion College, Zwolle. Inl.: www.skilltalents.nl. 20 maart tot en met 18 mei Keukenhof, open 8.00-19.30 uur. Keukenhof-Noord 1, Lisse. Inl.: www.keukenhof.nl. 5 en 6 april Kom in de Kas, www.komindekas.nl. 8 april

What’s going on in retailing, Amsterdam Arena. Inl.: www. retailing.nl. 9 tot en met 18 mei Floraliën Nederland, Brabanthallen, Den Bosch. Inl.: www.2xpo. nl/Home/Floralien-Nederland-2014.aspx. 14 mei Finale NK bloemsierkunst. Brabanthallen, Den Bosch. Inl.: www.vbw.nu. 21 tot en met 23 mei Design District, vakevenement voor Interieurdesign. Taets, Hembrugterrein, Zaandam. Inl.: www.designdistrict.nl. 10 tot en met 12 juni GreenTech, Amsterdam RAI. Inl.: www.greentech.nl. 1 tot en met 3 augustus Varend Corso Westland. Inl.: www.varendcorso.nl. 8 tot en met 11 augustus Rozenfestival 2014, Lottum. Inl.: www.rozendorp.nl. 27 tot en met 30 augustus Plantarium, Boskoop-Hazerwoude. Inl.: www.plantarium.nl. 28 tot en met 31 augustus Nationale Zomerbloemententoonstelling, thema: Kroonjuwelen. Oude Kerk, Wilhelminaplein, Naaldwijk. Inl.: www.nzbt.nl. 14 tot en met 16 september Stationery, Office & Convenience Days (o.a. wenskaarten & gifts), Baroniehal, Brabanthallen, Den Bosch. Inl.: www.socdays.nl. 2 tot en met 4 oktober Euroskills, Lille (Fr). Inl.: www. euroskills.org.

Hoofdredactie Paula van der Hulst........(071) 565 96 62 e-mail redactie: bloemenblad@hortipoint.nl internet: www.bloemenblad.nl Bureauredactie Jolanda de Wekker, Marrit Molenaar, Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch Redactie Cornéline Lanooy..........(071) 565 96 63 Jeannet Hooftman........(071) 565 96 91 Webredactie Erik Rotteveel...........(071) 565 96 92 e-mail: erotteveel@hortipoint.nl Vormgeving John Jennissen, Bert Hassing Fotografie Gerdien de Nooy Directeur SVS Elbert van den Berg........(071) 565 96 78 Secretariaat SVS Linda Laman.....................(071) 565 96 78 Alice Hoogenboom Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden Exploitatie BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld Telefoon (0342) 49 42 63 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Advertentie-exploitatie Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, telefoon: (0342) 49 48 07, e-mail: g.bloemendal@bdu.nl Verkoopleider: Ron van de Hoef (0342) 49 42 63, (06) 51806325 e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nll Abonnementenservice Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via www.bloemenblad.nl of bij de abonnementenservice, abonnementen@ bdu.nl. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice. Adres: BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Telefoon: (0342) 49 48 44, fax: (0342) 49 42 99, e-mail: abonnementen@ bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: €242,30 (incl. 6% btw). Studenten 25% korting, 65-plussers 15% korting. Buitenlandse abonnees betalen een kleine toeslag voor extra portokosten. Los nummer €10 (incl. 6% btw, excl.verzendkosten). Bloem en Blad is een maandelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Druk: BDUprint

Vierendertigste jaargang © 2013 BDU Barneveld . Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondisementsrechtbank en de KvK.

TrendZ

74 21Agenda.indd 74

Bloem en Blad 21 l 2013

16-12-13 12:05