Boomkwekerij 41, 2013 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

27 december 2013

Special bedrijfsoverdracht Met daarin: Creativiteit bij overdracht steeds belangrijker 14 De praktijk: 36 jaar leeftijdsverschil overbrugd 16 Hoe de bank haar risico beoordeelt 18 Advies: Zorg voor een goed rendement 21

Omslag2-BKW13-41.indd 1

19-12-13 13:55

540329.indd 2

19-12-2013 12:57:13

Inhoud

Omslag: Ron Barendse

26 Online machines veilen

Nieuws

4 Commentaar: Afscheid 5 Nieuwsinterview: ’Waar haalt de sector geld vandaan voor onderzoek naar plantgezondheid’

6 Groenkeur presenteert certificering voor DBN-kwekers

Bedrijf

8 Faillissementen en koude voorjaar kleuren 2013 Special Bedrijfsoverdracht 13 Bedrijfsopvolging actueel thema onder boomkwekers 14 Creatieve oplossing bij bedrijfsoverdracht steeds belangrijker 16 Jaco van der Hoek nam het bedrijf van Sjaak Jacobs over 18 Rabobank bepaalt financieringsrisico door 4-pijlermodel

32 Maretakken kweken

20 Bij taxatie bedrijf spelen veel factoren een rol 21 Goede rentabiliteit belangrijk in aanloop naar bedrijfsovername 22 ’Heel tevreden over deze manier van bedrijfsbeeïndiging’ 24 Goudse veenbonk voor Boskoop 26 Een dagje ijzer kijken van online veiling 28 Afspraken in de maak over plantgezondheidsfonds 30 Ondernemersvragen: Wat wijzigt er in de Wet Werk en Zekerheid over tijdelijke arbeidscontracten?

Teelt & Gewas

31 Teeltadvies: Gewassen nog niet in winterrust 32 Maretakken kweken vraagt geduld

40 Afzet potrozen

35 Drie nominaties voor Boom van het Jaar 2014 36 Waswater beperkt te gebruiken 37 Vitale boom laat eikenspintkever kansloos

Markt & Afzet

40 Overgebleven potrozen werpen hun schaduw vooruit 42 Tuinplanten als postpakket de wereld rond 44 Marktnieuws

Service

46 LTO Nederland Vakgroep Bomen en Vaste planten 47 Vaktaal en Agenda De onderstaande icoontjes bij de artikelen hebben de volgende betekenis en zijn te vinden op de website deboomkwekerij.nl:

colofon Redactie

Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden E-mail: boomkwekerij@hortipoint.nl Website: deboomkwekerij.nl Hoofdredactie Wim du Mortier (071) 565 96 82 Vakredactie Arno Engels 565 96 86 Ketura Haveman 565 96 83 Ron Barendse 565 96 84 Bureauredactie Marrit Molenaar, Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Vormgeving Bert Hassing, John Jennissen Fotografie Gerdien de Nooy Directie Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 565 96 78 Alice Hoogenboom

Exploitatie

Koninklijke BDU Uitgevers B.V., Afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA T (0342) 494 263 Verkoopleider: Ron van de Hoef T (0342) 494 263 M 06 51 80 63 25 E r.v.d.hoef@bdu.nl Advertentie-exploitatie Media adviseur: Gert-Jan Bloemendal T (0342) 49 48 07 E g.bloemendal@bdu.nl, Internet: bdu.nl Verkoopleider: Ron van de Hoef T (0342) 494 263 M 06 51 80 63 25 E r.v.d.hoef@bdu.nl Abonnementenservice Aanvraag (ook via website deboomkwekerij.nl) en wijziging abonnement naar Koninklijke BDU Uitgevers, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld, T (0342) 494 844, F (0342) 494 299, E abonnementen@bdu.nl. Op werkdagen telefonisch bereikbaar van 8.30 – 14.00 uur

Filmpjes –

Foto’s –

Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via deboomkwekerij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice. Jaarabonnement: €236,65 (exclusief 6% btw). Studenten en scholieren krijgen 25% korting. Buitenlandse abonnees betalen een kleine toeslag.

Documenten en linken naar website

Druk Koninklijke BDU Grafisch Bedrijf B.V. 25ste jaargang ISSN-nummer: 0923-2443 De Boomkwekerij is een uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en de Koninklijke BDU Uitgevers B.V. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Koninklijke BDU Uitgevers B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Inhoudspagina-BKW-13-41.indd 3

19-12-13 15:01

Foto: De Boomkwekerij

NIEUWSINTERVIEW

Henk Westerhof, voorzitter Athos

’Waar haalt de sector geld vandaan voor onderzoek naar plantgezondheid?’ Op de eindejaarsbijeenkomst van Anthos donderdag 19 december gaf voorzitter Henk Westerhof traditiegetrouw zijn visie op het afgelopen en komende jaar. Zorgen maakt hij zich vooral over het wegvallen van fundamenteel en strategisch onderzoek naar plantgezondheid. Want wie gaat dat straks betalen?

Henk Westerhof

„In 2010 brachten we met elkaar in de tuinbouw €64 miljoen bijeen om te investeren via het productschap. Voor de boomkwekerij was dat ruim €5 miljoen. Wat je ziet gebeuren is dat die collectieve investeringskracht met het PT verdwijnt. Als er geen alternatieven komen, is die investeringskracht over twee jaar €0. Mijn stelling is dat je dit voor thema’s als kwaliteit, milieu, promotie en arbeid wel kunt lijden. Daar worden zaken privaat opgepakt; Anthos doet

dat met de LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten en de VHG via iVerde. Maar waar het grote probleem ontstaat, en daar maken wij ons grote zorgen over, is plantgezondheid. Als je naar de internationale concurrentiepositie van ons land kijkt, en ziet wat er in Wageningen en op proefstations allemaal aan fundamenteel strategisch onderzoek gebeurt; dat is hoe je het ook went of keert van ongelofelijk groot belang voor de sector en bedrijven. Individuele bedrijven of groepjes kwekers zullen nog wel geld gaan steken in acuut praktijkgericht onderzoek. Maar waar in mijn optiek grote problemen gaan ontstaan is dat fundamentele strategische onderzoek dat tot nu toe collectief werd gefinancierd. Daar is geen alternatief voor. Kijk naar de

COMMENTAAR

essentaksterfte waar Sharon Dijksma terecht van zegt dat de sector dat moet oppakken. Maar waar haalt de sector dat geld vandaan? Via het topsectorenbeleid draagt ook de overheid bij aan onderzoek. Maar als de sector daar straks geen geld meer tegenover zet, is die overheid dan na 2014 nog bereid daarin te investeren? Het zou kunnen dat het omvallen van het PT ook onze status als topsector onder druk zet. Wat gaan we daar nu aan doen? Het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid van de EU geeft een mogelijkheid om interbrancheorganisaties op te zetten. Vanuit Greenport Holland vragen we de overheid om die mogelijkheid te gaan geven. Maar er is nog niets bekend over hoe dat moet gaan werken en welke mogelijkheden dat gaat bieden.

PEILING

Afscheid De Boomkwekerij neemt in dit nummer afscheid van een van zijn oudste rubrieken: de teelttips. In het eerste nummer van De Boomkwekerij dat in het najaar van 1988 verscheen stonden de eerste serie tips onder de titel ’Boomteelt Varia’. Daarin aanwijzingen hoe u de grond kunt verbeteren met organisch materiaal. En de waarschuwing dat u nu regeninstallaties en leidingen beter kunt aftappen om kapotvriezen te voorkomen;

Kwekers moeten meer gebruikmaken van collectief vervoer

een tip die door de jaren heen nog vaak zou worden herhaald. De eerste tips kwamen nog tot stand onder coördinatie van het Consulentschap in Wim du Mortier Hoofdredacteur

Algemene Dienst voor de Boomteelt. In 1990 wordt de rubriek voor het eerst verzorgd door - toen nog monopolist - de Dienst Landbouw Voorlichting. De korte tips vulden vanaf 1997 nog een hele pagina, later verhuisden de tips naar de plaats waar u ze nu voor het laatst kunt vinden; onder teeltadvies waarin één onderwerp diepgaand wordt

Eens 77%

Oneens 23%

beschreven. De rubriek kende uitgesproken haters én lezers die de tips waardeerden als nuttige herinneringen aan te verrichten werkzaamheden. Door de jaren groeide onder onze lezers echter de behoefte aan diepgaander advies met uitleg over de werkingsprincipes. De tips maken vanaf het eerste nummer in 2014 plaats voor diepgaand teeltadvies. Voortaan komen elke editie drie gewasgroepen aan bod. Daarmee hopen wij u beter van dienst te zijn. En het advies wordt verzorgd door verschillende professionele teeltvoorlichters in Nederland. Dat doet recht aan de door de jaren veranderde situatie in deze markt. Vele jaren hebben de medewerkers van de DLV met veel aandacht de tips voor u samengesteld. Dat verdient een compliment en een welgemeend bedankt!

De nieuwe peiling luidt:

De grootste uitdaging voor 2014 is: 1. gewasbescherming; 2. beschikbaarheid grond; 3. fyto-problemen; 4. de afzet. Stem mee op deboomkwekerij.nl.

De redactie wenst u een voorspoedig 2014.

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Nieuws BKW13-41.indd 4

19-12-13 15:20

Opinie COLUMN COEN DEKKERS

De plus van 2014 Haha, en wij maar denken dat het echt ging lukken met al die, uit onze eigen sector afkomstige, marketingmensen. Koekwauzen. En met dat moeilijke luisteren naar de klanten. Tjonge jonge, wat deden wij onze best om in gesprek te komen met onze doelgroep.

Zo’n organisatie moet een algemeen verbindend verklaring gaan krijgen. Wij stellen ons daar terughoudend in op. Je moet oppassen dat je geen nieuw productschap gaat creëren. Want de boomkwekerij was daar faliekant tegen. Dus ga je iets algemeen verbindend verklaren dan moet het draagvlak daarvoor groot zijn. Ik zeg: als je dat al wil dan moet minimaal 75% van het bedrijfsleven daarmee instemmen. Ik denk niet dat dit draagvlak haalbaar zal zijn voor veel thema’s. Alleen voor onderzoek voor plantgezondheid zou ik me daar iets bij kunnen voorstellen.” <

Ik moet er keihard om lachen. Want? Allemaal nutteloos. Het gaat om de goede dingen doen op het goede moment. En soms komen dingen gewoon vanzelf. Zo zit ik twee weken geleden eindelijk op de bank een beetje te zappen. Hoor ik in ene een vet Brabants accent. Dus mijn zapvinger haperde vanzelf, kan ’ie ook niks aan doen. ’Mooi he? Of nie?’ En ja hoor, daar stond ie. Onze redder! En iedereen is keitrots op hem hier hè! Hij maakt het toch maar mooi ’onze Roy’. De stylist van het zuiden. Met zijn glamour. En haarlak. En natuurlijk zijn huispakken. Want daar draait het om! Die pakken. En nu heb ik dus de plus van 2014 gevonden. De reden waarom ik volgend jaar wel iets meer ga verdienen. Ik heb namelijk ’onze Roy’ een mailtje gestuurd of hij voor mij tuinpakken wil ontwerpen! Het vorige Tijdperk Tuinpak was ergens zo rond 1986, dus het wordt stilaan echt tijd voor een revival. Niet meer van die vormeloze spijkerjurken, waarin elke meid eruit zag als een zak aardappels, maar gekleurde pakken met steentjes, glitters en een apart zakje voor de haarlak. Het wordt dé nieuwe hype. Stel je eens voor. De blonde buurvrouw van no. 38 staat met haar Tuinplantjestuinpak te schoffelen in de voortuin tussen de tijm. Dan staat de jaloerse buuf van 42 er zo naast. Te shinen. En voor je het weet gaat ook de buurman in de tuin werken. En zo creëer je dus een rage. En, met wat doorontwikkelen, maken we ook tuinderspakken. Wordt onze sector lekker herkenbaar van. Iedereen herkent toch direct de chirurg? Of de rechter? Of een politieagent? Terwijl je bij een plaatje van een tuinder eerder denkt aan een zwerver. Dat kan anders! We mogen glitteren en glamouren tussen onze leukste producten!

Meer nieuws uit de eindejaarsbijeenkomst op DeBoomkwekerij.nl

U leest het al. Mijn planning voor 2014, met dat extraatje erbij, is klaar. Hoe staat het met die van u? Waar haalt u komend jaar de plus vandaan?

STELLING

Ik ga direct aan de slag met de nieuwe tuintrends Marc Lodders, Lodders

Rob Fokkens, Fokkens

Alex Schoemaker,

Boomkwekerijen,

Coniferen BV, Wijster:

Alex Schoemaker

Wernhout:

„Zo’n artikel over tuintrends

Boomkwekerij, Boskoop:

„Met de nieuwe tuintrends

vind ik echt heel mooi;

„Als kweker hoop je natuur-

gaan we direct aan de slag.

Tuinbranche Nederland wil

lijk, althans in ons geval, dat

We kijken binnen ons sorti-

daarmee emoties verkopen.

jouw specialisatie past bij de

ment of er soorten en vari-

Je kunt niets zonder emoties kopen, zelfs bij

huidige tijd en trends. Nu zal ik niet zo snel

eteiten geschikt zijn die in de verschillende

een brood voel je wat. Ik kan alleen niets

mijn teelt wijzigen als die niet meer in de trend

tuinstijlen passen. Het productieproces van

met die trends. Mijn producten kweek ik vijf

past. Het betekent namelijk niet dat je product

deze soorten proberen we versneld op te bou-

tot twaalf jaar voor ze verkocht kunnen wor-

dan helemaal niet meer wordt verkocht. Wel

wen. Binnen een jaar kunnen we dan meestal

den. Als ik nu op een trend inspeel, moet ik

mag je aannemen dat die markt kleiner wordt,

inspelen op de trends en extra leveren. Het

minimaal vijf, zes jaar wachten tot ik iets ver-

net zoals je kunt aannemen dat die groeit als

gaat bij ons niet direct om grote volumes en

koop. Kwekers van eenjarigen kunnen er wel

het wel een trend wordt. Als producent ben je

het is dus redelijk in te passen. Is een nieuwe

op inspelen, als er bijvoorbeeld een speciale

verantwoordelijk voor het vermarkten van je

trend totaal iets anders dan we produceren,

kleur heide wordt gevraagd, kun je dat in het

product. Alle koopargumenten die een consu-

dan wil ik er eerst toch een serieuze bereke-

voorjaar zetten en in de herfst verkopen. Als

ment kan hebben, moet je vertalen in je pro-

ning op los laten alvorens ik er in stap. De ren-

je iets nieuws bedenkt in de boomkwekerij-

duct en/of communicatie; dat helpt! Omdat wij

tabiliteit van mijn bedrijf gaat boven het direct

sector dan vindt iedereen het leuk, maar ver-

als klein bedrijf maar een fractie van de markt

volgen van trends.”

volgens wordt het niet verkocht. Vroeger, toen

bezitten, denk ik dat er genoeg bewegingsvrij-

eigenaren nog zelf inkochten, die durfden wel

heid is waarmee je de markt naar je toe kan

wat. Maar nu die inkopers? Die doen het nooit

trekken door je te onderscheiden. Je zou bij-

goed. Die kopen in volgens een vast patroon

voorbeeld je marketing al kunnen aanpassen

en dan zitten ze altijd goed.”

aan de huidige trends.” De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Nieuws BKW13-41.indd 5

19-12-13 15:20

Foto: De Boomkwekerij

Groenkeur presenteert certificering vo Vorige week presenteerde Groenkeur het concept certificeringsschema voor boomkwekerijproducten aan de leden van Duuzame Boomkwekers Nederland (DBN) en andere geïnteresseerden. DBN vraagt haar leden te kiezen voor Groenkeur.

Begin oktober maakte Groenkeur bekend dat het op verzoek van DBN een certificeringsschema zou ontwikkelen voor boomkwekerijproducten. Het concept is klaar en tijdens een ingelaste jaarvergadering van DBN werd het resultaat gepresenteerd en was er ruimte voor opmerkingen

en vragen. Het schema heeft veel overeenkomsten met Milieukeur. Dat is ook logisch omdat beide certificeringen voldoen aan de criteria duurzaam inkopen. Verschillen zijn er echter ook, bleek tijdens de presentatie. Zo kent het Groenkeur-certificeringsschema geen bonus-malusregeling. Wel heeft het een duurzaamheidsplan dat uit vijf onderdelen bestaat, namelijk een gewasbeschermings-, bemestings-, water-, emissie- en biodiversiteitsplan. In de plannen geeft een kweker aan wat hij gaat doen en hoe hij risico’s voorkomt en vermindert. Ook zitten er in het schema hoofdstukken over werkgeverschap, genetische kwaliteit en duurzaam materiaalgebruik. Met name die laatste zorgde voor de nodige vragen en opmerkingen. Als doel wordt genoemd dat 10% van de potten van recyclebaar materiaal moet zijn. Dit is echter niet voor alle teelten haalbaar, omdat dergelijke potten nog lang niet in alle maten leverbaar zijn. Sommige aanwezigen stelden voor om het terughalen en

kort

Fors minder verdiend in 2013

Verwerkte mest naar tuinbouw?

Monitor in plaats van plan

Gemiddeld hebben boomkwekers dit jaar €15.000 minder verdiend dan in 2012, meldt het Landbouw Economisch Instituut. Met een inkomen van €41.000 per onbetaalde arbeidsjaareeinheid zit de sector toch maar nipt onder het gemiddelde in de agrarische sector. De terugval in inkomen komt door lagere opbrengsten als gevolg van het koude voorjaar en tegenvallende vraag op de institutionele markt.

De Eerste Kamer heeft vorige week voor verplichte mestverwerking gestemd. Dat betekent dat het mestoverschot van de veehouderij vanaf 1 januari 2014 moet worden verwerkt tot bemestingsproducten. Sharon Dijksma, staatssecretaris van Economische Zaken, stelt voor om onderzoek naar de bruikbaarheid van die producten, in te brengen in de topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen.

Grondprijzen gaan stijgen

'Verbeter boomkwaliteit gemeente'

Vanaf 2015 vervangt een gewasbeschermingsmonitor het gewasbeschermingsplan. In de monitor geeft de kweker aan wat hij het afgelopen jaar heeft gedaan aan chemische en niet-chemische gewasbeschermingsmiddelen en -maatregelen. Daarnaast zullen minimaal twee van de vier verplichte bijeenkomsten voor verlenging van de spuitlicentie moeten gaan over geïntegreerde gewasbescherming. Dit moet het kennisniveau bij kwekers opkrikken, vindt staatssecretaris Dijksma.

Als gevolg van het nieuwe mestbeleid zal een hevige concurrentie ontstaan om grond. Dat verwacht Laan van Staalduinen, directeur van het Landbouw Economisch Instituut. Vooral melkveehouders moeten land gaan kopen om hun mest te kunnen afzetten. En Akkerbouwers doen het goed en breiden qua bedrijfsgrootte uit. Die ’grondhonger’ zal de grondprijzen zeker gaan opdrijven.

Goed toezicht moet de kwaliteit van het bomenbestand in gemeenten verbeteren. Anders gaat deze kwaliteit verder achteruit door lagere budgetten en prijsdruk, zo blijkt uit onderzoek door studenten van HAS Hogeschool dat branchevereniging VHG liet uitvoeren. Een oplossing om budgetten op peil te houden of zelfs te verhogen, is het uitrekenen van de boomwaarde. Zwaarder plantmateriaal zou die waarde verhogen.

FloraHolland maakt 1 maart de balans op Recente kwekersbijeenkomsten hebben bij FloraHolland niet tot ander inzicht geleid wat betreft het nieuwe leden-niet ledenbeleid voor boomkwekers. Kwekers hebben tot 1 maart de tijd om te beslissen over de vorm van hun lidmaatschap. Deze gaat met terugwerkende kracht in vanaf 1 januari.

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Nieuwsbericht en KortnieuwsBKW13-41.indd 6

19-12-13 15:21

Nieuws

g voor DBN-kwekers recyclen van potten op de kwekerij ook mee te nemen in de 10%-regeling. Reden voor Groenkeur om de regel op te nemen, is dat het ook genoemd wordt in de Criteria Duurzaam Inkopen. Het DBN-bestuur had Groenkeur al verzocht deze eis eruit te halen, tot deze technisch haalbaar is.

Promotie De meeste opmerkingen en vragen hadden echter betrekking op de promotie en het in de markt zetten van Groenkeur als certificaat. Want juist dat is momenteel een punt van kritiek bij Milieukeur. Inkopers van gemeenten weten niet of nauwelijks van het bestaan van Milieukeur, waardoor er niet naar wordt gevraagd. Het wegblijven van vraag naar het product, zorgt volgens meerdere aanwezigen ervoor dat het aantal deelnemers aan het keurmerk afneemt. Directeur Matthijs Mesken, verzekerde dat Groenkeur wel tijd, energie en geld steekt in het promoten van hun product. „Bovendien hebben we voor de boomkwekerij als voordeel, dat Groenkeur al certificeringen heeft voor onder andere aanleg en onderhoud waardoor gemeenten en overheden al bekend zijn met het keurmerk. Door een extra

schakel uit de keten daar bij toe te voegen, wordt het keurmerk waardevoller.” Momenteel adverteert stichting Groenkeur in diverse bladen die op hoveniers, landschapsarchitecten, inkopers en aanbesteders gericht zijn. Daarbij worden er niet alleen advertenties geplaats, maar wordt ook redactionele aandacht besteed aan het keurmerk. De stichting staat ook op diverse beurzen. „De boomkwekerij kan daarop meeliften”, aldus Mesken. Toch zijn kwekers benieuwd hoe Groenkeur voldoende leden wil krijgen, want daarmee staat of valt het keurmerk, meenden meerdere aanwezigen. Zo zouden er door onvoldoende en afnemende deelname aan Milieukeur nu problemen zijn met het kunnen leveren van voldoende gecertificeerde planten. Anderzijds is het belangrijk dat planten traceerbaar zijn om te voorkomen dat ze onder het keurmerk verkocht worden, maar niet onder het keurmerk gekweekt zijn. Iets wat volgens meerdere kwekers momenteel wel gebeurt met Milieukeur.

Een lijn Het bestuur van DBN vraagt en adviseert kwekers om over te stappen op Groenkeur.

Minder omzet voor Plantion

Boomkweker Peter Christianen uit Rijsbergen laat vanuit een vliegtuigje zijn aanstaande bruid zien waar hij eerder die dag zo druk mee is geweest. Met behulp van een trekker en gps wist hij zijn 25 meter hoge aanzoek netjes uit te voeren. Een vriend trekt na een seintje dat het verlossende ’ja’ is ontvangen, een vette streep door de ’nee’. Christianen en Fiona Koen willen september 2014 elkaar de eeuwige trouw beloven.

De omzet van Plantion komt in 2013 11% lager uit dan in 2012. Voor volgend jaar streeft de veiling naar een omzet van €93 miljoen (+4%). Volgens de veiling is dit een enorme uitdaging, mede omdat Plantion in 2014 €6 miloen omzet gaat missen van Baas Plantenservice. De omzet van het Groencentrum daalde in 2013 met 22% naar €1,4 miljoen.

Onderzoek naar bodemverdichting CLM en Alterra doen via internet onderzoek naar de praktijkervaringen met bodemverdichting. Een vragenlijst hierover is tot en met 31 december in te vullen via de website CLM.nl. Het onderzoek gaat specifiek over verdichting van de ondergrond: de bodemlaag beneden 20 tot 30 cm. Het risico hierop is voor de meeste landbouwgronden in Nederland matig tot zeer groot. Gangbare grondbewerking kan dit vrijwel niet opheffen.

„Kwekers zijn uiteraard vrij in hun keuze en kunnen ook als Milieukeur-kweker lid blijven van DBN, maar uiteindelijk zullen wij als DBN maar bij één organisatie in de raad van bestuur of college van deskundigen plaats nemen”, aldus voorzitter Harm Horlings. Volgens de aanwezige leden is het belangrijk om als boomkwekerijsector voor één keurmerk te kiezen. „Afnemers zijn niet gebaat bij drie verschillende keurmerken en wij als leverancier ook niet. Het maakt het nog lastiger om een complete partij planten onder een keurmerk te kunnen verkopen”, aldus een kweker. Voor half januari zal Groenkeur duidelijkheid geven over de kosten van deelname. Momenteel kent de stichting een vaste prijs per certificaat; deze is voor kleinere boomkwekers te hoog. Daarom heeft het bestuur van Stichting Groenkeur besloten om voor de boomkwekerij op basis van areaal een bijdrage in rekening te brengen. Ook wordt half januari het definitieve schema gepresenteerd, zodat kwekers zich kunnen voorbereiden voor een audit in het voorjaar. Milieukeurkwekers kunnen na een goede audit gelijk het Groenkeur-certificaat krijgen. <

EU hoopt op oplossing De voorzitter van de Landbouw en Visserijraad van de EU is voorzichtig optimistisch dat er snel een oplossing komt voor de exportstop naar Rusland. Dat liet hij weten tijdens de Landbouw en Visserijraad op 16 en 17 december. Er is momenteel nauw overleg gaande tussen de Europese Commissie en de Russische Federatie om tot een oplossing te komen voor het invoerverbod voor boomkwekerijproducten.

Toelating Kohinor en Score vervallen De toelating van de insectide Kohinor 70 WG met toelatingsnummer 13361 N vervalt op 31 januari 2014. Voor het middel die onder de neonicotinoïden valt, is geen opgebruiktermijn. Ook de toelating van schimmelbestrijdingsmiddel Score 10 WG, met toelatingsnummer 12497 N komt te vervallen. Dit middel mag van 31 december 2013 niet meer worden gebruikt. < De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Nieuwsbericht en KortnieuwsBKW13-41.indd 7

19-12-13 15:21

Tekst: Wim du Mortier Foto’s: Arno Engels, Irene Hoekstra, Treeport, Janny van Tol, Ketura Haveman

Faillissementen en koude voorjaar kl eu Er leek geen einde aan te komen, de winter van 2013. Dat lange koude voorjaar trok zijn sporen in de boomkwekerij. Het woord van het jaar is ’liquiditeit’. Het omvallen van exporteurs en een bouwmarkt in Duitsland droegen bij aan de onzekerheid in de afzet. Wat dat betreft is 2013 een jaar om weer snel te vergeten. Gelukkig waren er ook lichtpuntjes.

Het bleef lang stil in de tuincentra In maart staan de tuincentra amper vol of stevige vorst slaat toe. In het zuiden en oosten van het land daalde het kwik wel tot -12ºC. Een voorbode van een koude periode die ook extreem lang zou aanhouden en de consument uit de tuincentra hield. Het hele voorjaar berichten kwekers toch nog hoop te houden op een goede afloop. Al is er angst dat bij het eerste goede weer een productievloed de markt kan verstoren. Dat voorgevoel wordt werkelijkheid. Het zorgt voor een bedrukte stemming onder kwekers. Die duurt voort tot en met Plantarium, wat toeIn de regen maakte Marco de Wit na Pinksteren Clematis klaar; blij dat er nog karren weggingen.

leverancier Ruud van Buggenum er toe brengt kwekers op te roepen te stoppen met somberen.

Trekken en sleuren aan de najaarsverkoop De verkoop van planten in het najaar stond dit jaar als nooit te voren in de belangstelling. Dat wil zeggen, bij iedereen die professioneel met de teelt te maken heeft. De aftrap werd gegeven door vakbeurs Plantarium. De beursorganisatie wil aandacht vragen voor het feit dat juist in het najaar planten gekocht en geplant moeten worden. Op de beurs in Boskoop werden tuincentra warm gemaakt met bijvoorbeeld complete inrichtingsplannen voor borders. Ook op GrootGroenPlus werd het thema belicht. En nota bene Wageningen UR vroeg samen met de Tuinen van Appeltern aandacht voor het ’vergeten tuinseizoen’ én verscheen de website vergetentuinseizoen.nl. Nu de consument nog.

Basamid kwam dit jaar pas laat beschikbaar. Veel belangstelling daarom voor alternatieve manieren om schoon te beginnen, zoals deze stoommachine die begin mei in Zundert werd getest.

Wie gaat dat onderzoek betalen? In het najaar baarde het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland opzien door in een filmpje op internet te vragen om geld voor vervolgonderzoek naar essentaksterfte. Welgeteld één boomkweker en één bosen natuurbeheerder bleken bereid bij te dragen. De boomkwekerij heeft via het Productschap Tuinbouw (PT) tot nu toe geld bijeengebracht voor onderzoek. Nu die geldstroom opdroogt, is het onzeker óf er wel vervolgonderzoek komt. De regering schuift de verantwoordelijkheid naar boomkwekers, boomkwekers wijzen naar de overheid. Het is één van Essentaksterfte: een maatschappelijk probleem?

de onderzoeksprojecten die op losse schroeven staan nu het PT verdwijnt.

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Jaaroverzicht-BKW13-41.indd 8

18-12-13 15:26

Terugblik

kl euren 2013 Baas Plantenservice in problemen

Het afgelopen jaar zijn er weinig onderwerpen méér over de tong gegaan dan het faillissement van het Duitse Praktiker AG. Uiteindelijk zijn de vestigingen van Max Bahr toch niet door een andere partij overgenomen. Daardoor is Baas Plantenservice in problemen gekomen. Er wordt gezocht naar nieuwe wegen voor de toekomst. Wat het betekent voor toeleverande kwekers is nog onzeker. Dat moet 2014 uitwijzen. In het voorjaar werden kwekers met producten voor de consumentenmarkt ook al opgeschrikt door het omvallen van twee grote exporteurs: achtereenvolgens lieten Florimex en Ciccolella het leven. Tot grote schokken in de afzet van boomkwekerijproducten leidden deze faillissementen niet. Eindklanten bleven kopen en de afzet Mijlpaal voor de boomkwekerij in en rond Zundert: de lokatie aan de Belgische en Nederlandse zijde van grens voor het Boomteelt Business Centrum wordt 7 november vastgesteld.

liep veeal via andere kanalen door.

Koningslinde in soorten en maten

Rond de troonwisseling brak een discussie over de koningslinde los. De Stichting Nationale Boomfeestdag en de Oranjeverenigingen gingen in zee met Boomkwekerij Ebben die de

Tilia henryana var. subglabra veredeld op een onderstam van Tilia europaea ’Koningslinde’ leverde. Boze kwekers meldden dat voor Tilia europaea ’Koningslinde’ gekozen had moeten worden. Discussie of niet, in februari 2013 meldde kweker Gijsbert van Setten dat de stijgende afzet van Tilia europaea ’Koningslinde’ een extraatje betekende. In maart werd in een marktbericht gemeld dat de afzet van Tilia moeizaam verliep en de verkoop van beide typen koningslinden niet echt verschil leek te maken. „Als de paar honderd gemeenten elk een of enkele lindes planten, gaat het om een paar duizend bomen, relativeren kwekers.”

Als protest tegen de de Blankenburgtunnel plantten bewoners op 30 april 2013 een ’Koninklijke Dwarsboom’, in de hoop dat deze koningslinde de weg nog honderd jaar zou tegenhouden.

Weer minder middelen In het voorjaar van 2013 wordt duidelijk wat er op de nieuwe etiketteksten voor herbiciden komt te staan. Het betekent opnieuw een inperking van de mogelijkheden die kwekers hebben om onkruid te lijf te gaan. „Het wordt heel lastig om met dergelijke beperkingen in een smal middelenpakket onkruid effectief te bestrijden”, verzuchte teeltadviseur Wilco Dorresteijn. Kwekers raakten ten einde raad. „We moeten een rouwadvertentie zetten, want de regelgeving betekent de dood van de sector. Met de nieuwe etiketten kun je geen vruchtbomen meer telen”, zei Han Fleuren. Bart Faassen was nog pessimistischer: „Er is helemaal geen probleem meer, want de teelt is al dood.” In 2013 Een bezoeker legde het rooien van Buxus op Paleis 't Loo vast. Veel buxuskwekers zijn nog verontwaardigd over de keuze van het museum voor Ilex crenata.

publiceerde de regering ook het nieuwe gewasbeschermingsbeleid en lagen neonicotinoïden continu onder vuur. De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Jaaroverzicht-BKW13-41.indd 9

18-12-13 15:26

540330.indd 10

19-12-2013 11:55:24

540331.indd 11

19-12-2013 11:56:09

540332.indd 12

19-12-2013 11:57:50

Bedrijfsoverdracht

Tekst: Ron Barendse Illustratie: Marcel Vingerling

Bedrijfsopvolging actueel thema onder boomkwekers Voor boomkwekers is het niet eenvoudig om een opvolger te vinden. En dat terwijl uit een vorig jaar gehouden onderzoek van de Rabobank blijkt dat 13% van de Boskoopse kwekers hun bedrijf wil beëindigen. Voor Kennis & Innovatie Impuls Regio Boskoop vormde het onderzoek de aanleiding voor de organisatie van een Masterclass over bedrijfsopvolging en -overdracht die als basis diende voor deze special. Uit het Rabobank-onderzoek kwam naar voren dat het aantal boomkwekers in de regio Boskoop dat wil stoppen of afbouwen is gestegen van 7% in 2008 naar 13% in 2012. Daarnaast wil 6% van de kwekers hun bedrijf laten opvolgen of uitbreiden. Landelijk gezien heeft 59% van de boomkwekers nog geen zicht op een opvolger en voor bedrijven in Boskoop ligt dit zelfs op 69%. Gevoegd bij de wetenschap dat het een langdurig traject betreft en er maar weinig kandidaten zijn die een bedrijf willen overnemen, maakt bedrijfsopvolging of -overdracht de komende jaren volgens betrokkenen tot een belangrijk thema. Voor Kennis & Innovatie Impuls Regio Boskoop vormden deze signalen voldoende aanleiding voor het organiseren van een Masterclass. Gedurende drie avonden werden deelnemende kwekers aan de hand van de belangrijkste aandachtspunten bijgepraat over wat er bij bedrijfsopvolging en -overdracht komt kijken. Dit bijpraten gebeurde door Arie Schipper van DLV Plant in Boskoop

Bron: Rabobank

Bedrijfsopvolging regio Boskoop

100% 24%

13%

19%

80% 60%

44%

69%

68%

40% 20% 0%

28%

8% 4%

2008

die het belang van een goed rendement - juist in de fase van bedrijfsoverdracht - onderstreepte. De makelaars Rene van der Sijs en Kees Jacobs legden uit hoe de waardering van bedrijven in z’n werk gaat en welke actuele ontwikkelingen er zijn op het gebied van makelaardij. Wat daarbij als opvallende conclusie naar voren kwam was dat veel kwekers de waarde van hun bedrijf rooskleuriger inschatten dan de werkelijke waarde.

Rol van de bank De Rabobank vertelde over de rol die zij kan spelen bij bedrijfsopvolging of -overdracht. Banken ontvangen volgens Arco Zeestraten en Iwan Kleiweg van kwekers vaak negatieve signalen. Ze zouden te streng zijn en te terughoudend met hun financiering. Voor de accountmanagers was dit een reden om tijdens de Masterclass aan ondernemers te laten zien dat de bank er is om ondernemers te helpen bij hun financiering. Ieder bedrijf is anders. „Er bestaat geen vuistregel voor financiering, ieder vraagstuk is maatwerk.”

2010

2012

Maar het is niet alleen de financiering waarvoor geen vuistregels bestaan. Eigenlijk loopt de term maatwerk als rode draad door de adviezen heen. Want waar vijf jaar geleden bedrijven nog regelmatig in één keer werden verkocht, is daarvan nu geen sprake meer. Om als kweker je bedrijf te kunnen verkopen is vaak een creatieve oplossing nodig om het voor de overnemende partij financieel behapbaar te maken. In deze special komen deskundigen aan het woord over het onderwerp en leest u hoe een boomkweker en z’n opvolger hobbels overwonnen op weg naar overname. <

Nog niet bekend Geen opvolger Opvolger in de maatschap Opvolger aanwezig

Special bedrijfsoverdracht 14 Creativiteit is noodzakelijk 16 Leeftijdsverschil van 36 jaar overbrugd 18 Hoe de bank haar risico beoordeelt 20 Makelaar: bedrijfswaardering valt vaak tegen 21 Adviseur: blijf zorgen voor goed rendement 22 Kweker: ruimte-voor-ruimteregeling bracht uitkomst De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

SP intropagina layout.indd 13

19-12-13 15:01

Tekst: Ron Barendse Beeld: Studio Moor

Creatieve oplossing bij bedrijfsover dr Volgens deskundigen komt het minder vaak voor dat bedrijven in z’n geheel of in een keer worden verkocht, dan een aantal jaren geleden. Zij zien onder andere als reden dat banken voorzichtiger zijn met financieren. Bedrijfsopvolging of -overdracht vraagt daarom volgens hen steeds vaker om een creatieve oplossing.

„Tijd is geld”, zegt makelaar René van der Sijs, die er op wijst dat als je de tijd hebt of de tijd neemt om je bedrijf over te dragen, dat mogelijkheden biedt om met bepaalde constructies te werken. De makelaar uit Hazerswoude-Dorp geeft als voorbeeld een huur-koopconstructie om een transactie voor de overnemende partij beter behapbaar te maken. Als een bedrijf bijvoorbeeld €500.000 moet opbrengen, kunnen koper en kweker afspreken dat de koper de komende vijf jaar €20.000 huur per jaar betaalt en na die periode het bedrijf voor €400.000 kan overnemen.

Bedrijfswoning pas later Een ander voorbeeld om de kosten van bedrijfsovername te beperken is de overname van een bedrijfswoning op een later tijdstip. „De verkopende kweker kan in dat geval nog een aantal jaar in de bedrijfswoning blijven wonen, terwijl de koper eerst het bedrijf afrekent en een aantal jaren later pas de woning.” Volgens makelaar Kees Jacobs uit Hazerswoude-Dorp kan voor een bedrijfswoning ook bestemmingswijziging worden aangevraagd als deze, bijvoorbeeld na bedrijfsoverdracht, overtollig wordt voor de bedrijfsvoering. De status wonen of plattelandswoning levert de eigenaar een meerwaarde op. „Hierdoor kan de kweker de overnameprijs wellicht iets naar beneden bijstellen waar-

door z’n bedrijf interessanter wordt voor overname.” Hierbij moet volgens Jacobs wel rekening worden gehouden met een mogelijke exploitatiebijdrage. De gemeente Boskoop rekent - tot nu toe nog als enige gemeente in Nederland - bij omzetting van een woning van agrarisch naar wonen een exploitatiebijdrage van 5% van de WOZwaarde van de woning na het verkrijgen woonbestemming. Deze bijdrage kan volgens Jacobs in de tienduizenden euro’s lopen en moet worden betaald op het moment dat voor de woning een woonbestemming wordt verkregen. Voor de eigenaar betekent dit al een forse uitgave terwijl de meeropbrengst van de woning pas aan de orde is bij verkoop.

Erfpacht Een andere manier om overname haalbaar te maken is door gebruik te maken van erfpacht. Dit komt volgens Jacobs in de boomkwekerij nog weinig voor. Het voordeel van erfpacht is volgens hem dat de kopende partij de grond niet hoeft te kopen maar canon betaald aan de eigenaar van de grond. Hierdoor is de transactie eenvoudiger te financieren. En omdat er - in tegenstelling tot bij huur - altijd sprake is van een langlopende overeenkomst, kan het voor de kopende partij ook interessant zijn om in het perceel te investeren door bijvoorbeeld opstanden te bouwen. Een manier voor een kweker om zijn kansen te vergroten om z’n bedrijf te verkopen, is het aanbieden in combinatie met naastgelegen percelen. Onder andere door de ontwikkelingen rondom de spuitvrije zone kan het volgens Jacobs voor eigenaren van smalle percelen extra interessant zijn om hun percelen gezamenlijk in de markt te zetten. Daarnaast zijn er volgens Jacobs nog twee alternatieven voor kwekers om hun bedrijf aan een ander over te doen, maar deze bieden slechts

beperkte mogelijkheden. Eén mogelijkheid is om het bedrijf aan te bieden als alternatieve locatie voor het graven van compensatiewater. „Een recent voorbeeld hiervan is het afgraven van 2 ha land aan de Lansing in Boskoop. Kwekers hebben hier hun land verkocht aan de gemeente waarna dit vervolgens is afgegraven. Maar omdat er momenteel verder weinig reconstructie plaats vindt waarbij water verdwijnt, is er ook weinig behoefte aan compensatiewater.”

Ruimte voor ruimte Een ander alternatief is de ruimtevoor-ruimte regeling. Deze regeling geldt alleen voor kwekers in het buitengebied en is door de overheid ingesteld om een gebied te verfraaien. Kwekers in het buitengebied kunnen oude kassen afbreken en mogen hiervoor in de plaats in het buitengebied een woning met woonbestemming terugbouwen. Voorbeelden hiervan zijn onder andere te vinden in Polder Bloemendaal. „In de praktijk is het geen eenvoudige regeling. Zo is het bijvoorbeeld moeilijk om een geschikte locatie voor een woning te vinden en is het financieel geen vetpot”, zegt Jacobs. (een voorbeeld van een kweker die gebruik heeft gemaakt van de ruimte-voor-ruimteregeling leest u op pagina 22 en 23 in dit nummer). In ieder geval zijn beide makelaars het er wel over eens dat er nog zelden een bedrijf middels een standaard transactie worden verkocht. Er is bijna altijd sprake van dat een koper of opvolger het bedrijf in stukken koopt en dat de transactie over meerdere jaren wordt uitgesmeerd.

Alternatieve vormen Het is een beeld dat wordt bevestigd door Eldert van der Spek, bedrijfsadviseur bij Flynth. Het is volgens hem dan ook logisch dat er gekeken wordt naar alternatieve vormen van

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

SP Creativiteit2 layout.indd 14

19-12-13 15:02

Bedrijfsoverdracht

er dracht steeds belangrijker

Bedrijfsoverdracht is steeds lastiger te financieren. Overname in gedeeltes en over meerdere jaren kan een oplossing bieden.

bedrijfsovername. „Een bord in de tuin op het moment dat een kweker zijn bedrijf wilde verkopen, werkte tot vijf jaar geleden prima, maar dat is nu niet meer aan de orde. Er zijn ondernemers die hun bedrijf als pensioen zagen en zij zitten hierdoor momenteel in een lastige situatie.” De bedrijfsadviseur geeft een aantal voorbeelden die bedrijfsovername mogelijk kunnen maken. Zo kan een overnamekandidaat geleidelijk een teelt overnemen: eerst bijvoorbeeld één van de tien soorten en het aantal soorten in de loop der jaren uitbouwen. Of een variant hierop waarbij een overnamekandidaat binnen een bedrijf een eigen teeltprogramma opzet. „Dit zijn prima alternatieven voor een personeelslid of een externe kandidaat om geleidelijk een bedrijf

over te nemen”, zegt Van der Spek. Een gangbare manier voor een kweker is om met een overnamekandidaat bijvoorbeeld een v.o.f. aan te gaan waardoor de overnamekandidaat eigen vermogen kan opbouwen.

Flex bv Relatief nieuw is de Flex bv. Volgens Van der Spek biedt deze bv-vorm meer mogelijkheden dan een gewone bv. „Binnen de Flex-bv kan je bijvoorbeeld afspreken dat je als ondernemer de overnamekandidaat wel mee laat delen in de winst, maar hem geen stemrecht geeft. Hierdoor kan de overnamekandidaat wel vermogen opbouwen maar hoef je niet je bedrijfsvoering uit handen te geven. In de loop der tijd kan je deze

situatie ook omdraaien waardoor de zeggenschap meer bij de ander komt te liggen.” Maar het allerbelangrijkste is volgens de bedrijfsadviseur dat je als ondernemer een overnamekandidaat vindt. „Word het eens met elkaar en wij vinden vervolgens de fiscale en juridische mogelijkheden. Een standaard oplossing is in ieder geval niet te geven. Maar tijd is een belangrijke factor. Voor een goede overdracht in fiscale zin moet je uitgaan van een periode van minimaal vijf jaar.” <

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

SP Creativiteit2 layout.indd 15

19-12-13 15:02

Tekst en foto: Ron Barendse

Jaco van der Hoek (links) nam het bedrijf van Sjaak Jacobs over:

’We moesten wennen aan elkaar’ Al in 1999 zochten Jaco van der Hoek en Sjaak Jacobs elkaar voor het eerst op om te praten over een mogelijke bedrijfsovername. In 2007 was de overname een feit, maar het ging niet vanzelf, vertellen de twee ondernemers van kwekerij Jacobshoek uit Boskoop. „Als het nodig was legden we het werk neer en gingen we praten.”

Sjaak Jacobs beseft dat de route die hij heeft gevolgd om zijn bedrijf over te dragen niet vanzelfsprekend is. „Dat ons verhaal na een paar jaar nog wordt opgetekend, laat zien dat het toch wel bijzonder is wat we hebben gedaan.” Hij zegt het in de wetenschap dat het leven ook heel anders had kunnen lopen; een stuk zorgelozer ook. Als jonge ondernemer begon hij in 1966 op een stukje huurland in Hazerswoude-Dorp om uiteindelijk in 1973 neer te strijken aan de Warmoeskade in Boskoop waar hij een bedrijf kocht. De opbouw van het bedrijf werd bemoeilijkt door de recessie van begin jaren ’80 en gezondheidsklachten in de vorm van een terugkerende hernia. Maar ondanks deze hobbels kocht Jacobs in 1988 de tuin van de buren erbij, niet wetende wat er op zijn pad zou komen. Hij wil er niet te lang bij stilstaan, maar zegt: „Mijn oudste zoon zat op de tuinbouwschool en had wel interesse in het vak. Ik raakte hem in ’91 kwijt door leukemie. Hij was toen 18 jaar.”

Van der Hoek: ’Ik wilde graag kweker worden.’

Volledig open naar elkaar

Niet genoeg energie Aanvankelijk kostte het moeite de draad weer op te pakken, maar toen Jacobs vijf jaar later de mogelijkheid kreeg om de buurman te kopen, had hij hier wel oren naar. Hij had alleen niet genoeg energie om deze stap alleen te zetten. „Ik was 52 jaar en het was mijn droom om een bedrijf op te bouwen. Mijn twee andere zoons hadden geen interesse in het bedrijf en toen is bij mij het idee ontstaan om op zoek te gaan naar een opvolger. Dat leek mij ideaal, maar haast had ik niet.” Het duurde vervolgens nog drie jaar voordat Van der Hoek in beeld kwam. Die vertelt: „Ik was 18 jaar en huurde 1 ha land. Mijn ouders hadden geen boomkwekerij en ik wilde eigenlijk land kopen maar er stond op dat moment weinig te koop. Toen ik van een klant hoorde dat Sjaak een opvolger zocht heb ik contact met hem gezocht.”

Eerst loondienst Het eerste jaar werkte Van der Hoek bij Jacobs in loondienst en hield daarbij z’n eigen huurtuin met Salix, Buxus en andere heesters aan. Hier werkte hij nog drie dagen per week. Van der Hoek wilde vanaf het begin duidelijk

zijn tegen Jacobs. „Ik kom hier met het doel om het bedrijf over te nemen en als we binnen twee jaar niet het idee hebben dat dat er in zit, ga ik wat anders zoeken.” Wat voor Jacobs scheelde was dat hij de vader en de familie van Van der Hoek kende. „Dat gaf mij wel vertrouwen, ook al zei z'n vader dat Jaco best wel eigenwijs kan zijn. Dat zette me wel aan het denken maar ik ben het ook. Bovendien vond ik toen ook al dat je als ondernemer wel een beetje eigenwijs moet zijn. We schelen 36 jaar en ik bedacht me dat hij het niet zou redden als hij hetzelfde zou denken als ik.”

Jacobs: ’Het is een groot goed dat het zo is gelopen.’

Jacobs en Van der Hoek spraken met elkaar af om volledig open naar elkaar te zijn. „Als het nodig was moesten we stoppen met werken en zouden we gaan zitten en praten. Dat is uiteindelijk drie keer gebeurd”, zegt Jacobs. In 2001, twee jaar nadat Van der Hoek bij Jacobs in dienst kwam startten de twee een v.o.f.. Het duurde volgens hen best lang voordat het hele verhaal van bedrijfsovername op papier stond. Van der Hoek had z'n eigen boekhouder en Jacobs had een boekehouder en daarnaast een vriend die hem daarbij adviseerde. De insteek was dat Van der Hoek het bedrijf na vijf tot zeven jaar zou overnemen en het woonhuis na vijf tot tien jaar. Belangrijke uitgangspunten in de v.o.f.-overeenkomst waren dat Van der Hoek de mogelijkheid kreeg om vermogen op te bouwen en dat Jacobs na overname niet meer met geld in het bedrijf zou blijven zitten. Daarnaast werd er - op initiatief van Van der Hoek - geïnvesteerd in mechanisatie die later tegen boekwaarde kon worden overgenomen. Ook zette de jongste van de twee de bouw van een kas in het eerste jaar meteen door. „Het eerste jaar was best zwaar”, zegt Jacobs. „Jaco wilde invloed en had de energie en de ideeën. Ik had dat veel minder en dacht wel eens 'dat zingt mijn tijd wel uit'.”

Sortiment op de schop Ook het sortiment ging al snel op de schop. „Ik was een liefhebber van een breed sortiment en leverde vooral aan de traditionele handel, maar ik had wel door dat ik daarmee op een dood spoor zat. Jaco koos duidelijk voor het

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

SP Overdracht layout.indd 16

19-12-13 15:02

Bedrijfsoverdracht

leveren van halfwas en uitgangsmateriaal van Magnolia en andere heesters aan collega’s. Daarmee ging al snel 75% van mijn oorspronkelijke sortiment van de tuin.” Het werkte in het voordeel van Van der Hoek dat het goed liep. „Het eerste jaar was dan wel zwaar en moesten we echt wennen aan elkaar, maar toen het rendement zichtbaar werd kreeg ik steeds meer begrip voor de veranderingen”, zegt Jacobs. Uiteindelijk was 2007 het jaar van de bedrijfsovername. Voor de financiering klopte Van der Hoek aan bij de bank die volgens hem in die jaren makkelijker financierde dan

nu. „Onze cijfers waren goed en ik maak verkoopprognoses en kostprijsberekeningen. Dat was goed om aan de bank te kunnen laten zien.” Hoe het gelopen was als de twee elkaar niet tegen waren gekomen? Van der Hoek zegt: „Ik wilde graag kweker worden. Op de manier waarop wij het hebben gedaan kan het ook nu nog steeds.” Terugkijkend zegt Jacobs. „In ben nu 69 en loop hier nog steeds rond, maar sinds het afgelopen jaar werk ik niet meer mee. Ik kom nu alleen nog koffie drinken en spullen lenen. Ik vind het een groot goed dat het zo gelopen is.” <

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

SP Overdracht layout.indd 17

19-12-13 15:02

Tekst: Ron Barendse Beeld: Studio Moor

Rabobank bepaalt financieringsrisic o d Bij bedrijfsoverdracht speelt financiering een belangrijke rol. Om het risico van de financiering van een onderneming te kunnen inschatten, werkt de Rabobank met het 4-pijlermodel. „Op de uitkomst van dit model hebben ondernemers zelf veel invloed”, zeggen Arco Zeestraten en Iwan Kleiweg, beide accountmanager bij Rabobank Food & Agriteam Oostland.

Iwan Kleiweg

Arco Zeestraten

Banken ontvangen volgens Arco Zeestraten en Iwan Kleiweg van kwekers regelmatig negatieve signalen. Ze zouden te streng zijn en te terughoudend met hun financiering. Voor beide accountmanagers was dit een belangrijke reden dit najaar tijdens de Masterclass Bedrijfsopvolging en -overdracht aan ondernemers te laten zien dat de bank er is om ondernemers te helpen bij de financiering van hun bedrijf. Ieder bedrijf is daarbij anders. „Er bestaat geen vuistregel voor financiering, ieder financieringsvraagstuk is maatwerk.” Om het risico van de financiering van een bedrijf te bepalen, gebruikt de bank een algemene formule die ook door andere financiële instellingen wordt gebruikt. De formule en de uitkomst ervan gebruikt de bank niet alleen intern maar de uitkomst wordt ook met de klant besproken. De Engelstalige formule luidt als volgt: Probability of default (PD) x

loss given default (LGD) x exposure at default (EAD) = Expected loss (EL). Hierbij staat PD voor de procentuele kans dat de ondernemer niet aan z’n verplichtingen kan voldoen, LGD voor het percentage verlies na aftrek van zekerheden en EAD is het totaalbedrag wat de ondernemer bij de bank heeft uitstaan. De uitkomst van de formule (EL) levert een bedrag aan risicopremie op. Hoe hoger dit bedrag is, hoe zwaarder de kapitaaleisen voor de bank zullen zijn. Hierdoor zal de bank strengere eisen aan de voorwaarden van financiering stellen.

Het 4-pijlermodel Maar hoe kan de bank een risicoinschatting maken? Volgens Zeestraten en Kleiweg hanteert de Rabobank hiervoor het 4-pijler model. De vier pijlers die zij beoordeelt, zijn: de ondernemer en onderneming, de rentabiliteit, het vermogen en zekerheid.

Praktijk

’Financiering is maatwerk’ Tijdens de tweede van de drie bijeenkomsten van de Masterclass Bedrijfsopvolging en -overdracht in Boskoop op 24 oktober waren Arco Zeestraten en Iwan Kleiweg, beide accountmanager van Rabobank Food & Agriteam Oostland als deskundigen uitgenodigd. „Als bank wilden we de deelnemers graag laten zien op wat voor manier wij ondernemers kunnen helpen bij de financiering van de overname van een bedrijf.” De deelnemers kregen uitleg over het 4-pijlermodel van de Rabobank en daarnaast schotelden de accountmanagers de deelnemers een bedrijfscase voor die in werkelijkheid ook op deze manier is uitgevoerd. In de case was sprake van een overnamekandidaat met relatief weinig eigen vermogen waardoor financiering een moeilijk verhaal leek te worden. Een oplossing werd gevonden doordat de verkopende partij geld achter heeft gesteld ten opzichte van de bank. Daarnaast viel een deel van de lening onder de Garantiestelling Landbouw, een vorm van staatsgarantie die niet altijd mogelijk is. Op deze manier was er meer financiering mogelijk dan in eerste instantie mogelijk leek. Maar de case vormt volgens de accountmanagers geen leidraad voor de financiering van andere bedrijven. „Er bestaat geen vuistregel voor financiering, ieder financieringsvraagstuk is maatwerk.” <

1. Ondernemer en onderneming „Bij de ondernemer en onderneming kijken we als bank onder andere naar commercieel management. Met wat voor ondernemer hebben we te maken? Kent hij z’n klanten? Gaat hij zelf op de pad om te verkopen?” Ook het financieel management is van belang. „Weet de ondernemer waar hij bezig is? Kan hij sturen als dit nodig?” De bank kijkt ook naar zaken als de visie van de ondernemer, de strategie van het bedrijf en externe kansen en bedreigingen. „Uiteraard is de beoordeling van de ondernemers subjectief. Wij geven kwalificaties op basis van onze eigen inschatting en hierbij waarderen we de ondernemers of de onderneming op de diverse punten als ’beneden normaal’, ’normaal’ of goed.”

2. Rentabiliteit „Bij de rentabiliteit kijken we onder andere of een ondernemer voldoende rendement haalt om privéonttrekkingen te kunnen doen. Daarnaast bepalen we of de kasstroom voldoende is. Leidraad hierbij is dat een ondernemer een marge nodig heeft van 5 -7,5%. Deze marge berekenen we aan de hand van de formule: EBITDA (= winst voor aftrek van rente, afschrijving en belasting) -/- aflossingen, rente en benodigde vervangingen/reserveringen. Ten slotte is bij deze pijler ook de liquiditeit en de liquiditeitsprognose van belang. Oftewel: in hoeverre is de ondernemer in staat om op korte termijn aan zijn of haar financiële verplichtingen te voldoen.

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

SP Pijlermodel layout.indd 18

19-12-13 15:02

Bedrijfsoverdracht

sic o door 4-pijlermodel

3. Vermogen Bij de beoordeling van het vermogen kijkt de bank vooral naar de solvabiliteit. Dit is de verhouding tussen het eigen en het vreemde vermogen van een bedrijf. Wat hierbij volgens Zeestraten en Kleiweg met name speelt is de herwaardering. „Bij sommige bedrijven zien we bijvoorbeeld de grond voor €100.000 op de balans staan terwijl deze in werkelijkheid €300.000 waard is. Door deze stijging van het vermogen is meer financiering mogelijk. Maar andersom komt het ook voor: bedrijven die een paar jaar geleden grond hebben gekocht voor €25 per m2 die nu nog maar €15 per m2 waard is. De financieringsruimte is in dat geval beperkter geworden.” Niet alleen van grond, ook bij boomopstanden kan sprake zijn van afwijkingen van de balanswaarde met de werkelijke waarde. De accountmanagers komen bij kwekers vooral hogere waarden tegen van boomopstanden dan waarvoor deze op de balans staan.

„Bij bedrijfsovername kan de waarde van de plantopstand een knelpunt vormen. We zien plantopstanden als vermogen en verpanden het wel, maar het heeft voor ons geen zekerheidswaarde. Hierdoor financieren we tegenwoordig minder boomopstanden dan bijvoorbeeld vijf jaar geleden.” Ten slotte beoordeelt de bank ook de kwaliteit van het vermogen. Zo kan het eigen vermogen bijvoorbeeld bestaan uit een achtergestelde rentedragende lening van de ouders van de ondernemer. Maar het kan ook ’echt’ eigen vermogen betreffen. In het laatste geval beoordeelt de bank de kwaliteit van het vermogen hoger dan in het eerste geval.

4. Zekerheid De laatste pijler van het 4-pijlermodel is zekerheid. Hierbij kijkt de bank naar de zekerheid van de waarde van het onroerend goed. Hoe courant is het? Is een bedrijf naar verwachting makkelijk te verkopen?

Deze zekerheid wordt vervolgens uitgedrukt in een percentage van de executiewaarde. Ook de eerder genoemde boomopstanden vormen wel vermogen, maar hebben voor de bank geen zekerheidswaarde.

Rating De bank mag dan wel aan de hand van bovenstaande pijlers een bedrijf en een ondernemer beoordelen, Zeestraten en Kleiweg benadrukken dat juist de ondernemer zelf veel invloed heeft op z’n rating. „Want goed ondernemerschap, goed rendement, een goed vermogen en een goede zekerheid zorgen voor een betere rating. En een goede rating zorgt er op zijn beurt weer voor dat wij kwekers onder betere voorwaarden kunnen helpen met hun financiering.” <

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

SP Pijlermodel layout.indd 19

19-12-13 15:02

Bedrijfsoverdracht

Tekst: Ron Barendse Illustratie: Studio Moor

Bij taxatie bedrijf spelen veel factoren een rol De waardering van een bedrijf vormt een belangrijk aspect bij bedrijfsopvolging en -overdracht. René van der Sijs, makelaar in agrarisch onroerend goed in Hazerswoude-Dorp, vertelt welke factoren onder andere van belang zijn bij de taxatie van een bedrijf. Naast het raadplegen van de kadastrale gegevens van een bedrijf is ook de eigendomsakte van belang. In deze laatste staan mogelijke erfdienstbaarheden beschreven. Volgens Van der Sijs geldt als vanzelfsprekend dat een goede verkaveling van een perceel de waarde vergroot. „Een spuitvrije zone speelt in verhouding bij een perceel van 80 m breed een veel kleinere rol dan bij een perceel van 25 m. Een goede verkaveling zorgt ook voor betere mechaniseringsmogelijkheden.” Ook is van belang of een perceel goed bereikbaar is en of er uitbreidingsmogelijkheden zijn.

Grondhoogte

René van der Sijs

Van der Sijs ziet dat er nog steeds vraag is naar goede boomkwekerijen. „Ook al zijn de prijzen ten opzichte van vijf jaar geleden flink gezakt, bedrijven die goed worden gewaardeerd worden nog steeds verkocht”. Bij de waardering van een bedrijf is allereerst de bestemming van belang. Is er sprake van een agrarische bestemming of wellicht van een bedrijfsbestemming? Volgens Van der Sijs zijn er een aantal handelskwekerijen en hoveniers waarvan het bedrijf een bedrijfsbestemming heeft. „Dit biedt meer mogelijkheden om te ondernemen en daarom zal een bedrijf met een bedrijfsbestemming hoger worden gewaardeerd.” De waarde van een bedrijf hangt ook af van de bestemming van een eventuele aanwezige woning. Een burgerbestemming voor een woning wordt hoger gewaardeerd dan een

agrarische bestemming. Sinds dit jaar is ook de status van plattelandswoning hierbij gekomen. Omdat er in Boskoop nog geen woningen zijn omgezet is er ook nog geen ervaring met de waardering ervan. De aanwezigheid van een woning is volgens hem over het algemeen geen voordeel bij de verkoop van een bedrijf. „Bedrijven zonder woning zijn goedkoper en zijn op dit moment makkelijker te verkopen.”

Bodemverontreiniging Bij de waardering van een bedrijf zijn ook mogelijke bodemverontreinigingen van belang. Het Bodemloket, een initiatief van gemeente, provincie en het Rijk, kan hier onder andere informatie over verschaffen. Verder moet een bedrijf altijd op de aanwezigheid van asbest worden gecontroleerd.

Naast de grondsoort speelt zeker in de regio Boskoop de grondhoogte een rol. „Er zijn in Boskoop percelen die te laag liggen wat zorgt voor een te hoge grondwaterstand. Voor de teelt op een containerveld hoeft dit geen problemen op te leveren, maar bij teelt in de volle grond is dit zeker nadelig.” Bij de beoordeling van de kavel spelen ook de aanwezigheid van onkruid of mogelijke aaltjes een rol. Van der Sijs kijkt bij de waardering van het bedrijf niet naar de aanwezige voorraad bomen of planten. „Wij waarderen alleen het onroerend goed, banken financieren namelijk ook geen plantenvoorraad.” Het totaalplaatje, waarbij de algehele uitstraling van een bedrijf ook een rol speelt, leidt uiteindelijk tot een waardering van het bedrijf. „En dat valt mensen vaak tegen. Iedereen vindt z’n eigen huis het mooist en verhalen over voor veel geld verkochte bedrijven doen makkelijker de ronde dan verhalen over de slecht verkochte.” <

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

SP Taxatie layout.indd 20

19-12-13 15:03

Bedrijfsoverdracht

Tekst: Ron Barendse Illustratie: Studio Moor

Goede rentabiliteit belangrijk in aanloop naar bedrijfsovername Op weg naar bedrijfsovername is voor een bedrijf een goede rentabiliteit belangrijk. „Dit zorgt onder andere voor meer financiële mogelijkheden bij overname”, zegt Arie Schipper, Senior Adviseur Boomteelt bij DLV Plant in Boskoop. Volgens Arie Schipper is het goed dat kwekers er tijdig bij stilstaan hoe en wanneer zij hun bedrijf willen overdragen. Het is volgens hem namelijk steeds minder vanzelfsprekend dat kwekers hun bedrijf in een keer verkopen. Veel vaker zal er sprake zijn van een ’tussenfase’ waarin bijvoorbeeld een opvolger de tijd krijgt om vermogen in het bedrijf op te bouwen. Een tijdspanne van vijf jaar is voor vermogensopbouw volgens Schipper een goede periode. „In deze jaren is de rentabiliteit van het bedrijf extra van belang. Dat is het voor een bedrijf altijd, maar voor een bedrijf dat in de overdrachtsfase zit is dit nog belangrijker. De financiële mogelijkheden bij overdracht zijn immers ook afhankelijk van het rendement en zonder goed rendement is een bedrijf niet overnamewaardig.”

Vervangingsinvesteringen Een goed rendement betekent volgens Schipper vanzelfsprekend een goed inkomen voor de ondernemer, maar het geeft een bedrijf ook ruimte voor vervangingsinvesteringen. Hierdoor kan een bedrijf ook een groter eigen vermogen opbouwen waardoor het haar positie ten opzichte van bijvoorbeeld financiers of leveranciers kan verbeteren. Een gevolg van meer eigen vermogen is ook dat er meer buffer is om financiële tegenvallers op te vangen. Op veel bedrijven in de regio Bos-

koop is de rentabiliteit volgens de adviseur onvoldoende. „Een gezond bedrijf moet boven de 105% zitten en wil je als bedrijf grote investeringen kunnen doen dan is een rentabiliteit van 110% nodig.” Maar rentabiliteit alleen is volgens Schipper niet voldoende. Bij onvoldoende omvang van een bedrijf kan volgens de adviseur de rentabiliteit wel goed zijn maar is er toch onvoldoende inkomen. „Een bedrijf moet een resultaat hebben van tussen de €50.000 en €100.000 om te kunnen spreken van een goed resultaat. Dat geldt voor een gemiddeld bedrijf met één ondernemer. Onder de €50.000 is het te krap voor een gezonde bedrijfsvoering.”

Aandeel vreemd vermogen Schipper hamert er bij kwekers op dat ze inzicht hebben in het aandeel vreemd vermogen in hun bedrijf. Volgens hem moet er een juiste verhouding zijn van banklasten (rente en aflossing) ten opzichte van kosten en opbrengsten. „Als globale norm is het verstandig een verhouding tussen banklasten ten opzichte van

de bedrijfsomzet van 15 tot 20% aan te houden. Bij het doen van investeringen is het belangrijk om te kijken of dit percentage niet te veel oploopt.”

Efficiency verbeteren Voor bedrijven die in een traject zitten Arie Schipper van bedrijfsoverdracht is het volgens Schipper extra goed om nog eens kritisch naar de factoren te kijken die het rendement kunnen beïnvloeden. Qua efficiency ziet hij op veel bedrijven nog wel verbeterpunten. Hij ziet bijvoorbeeld bij een toenemend aantal kwekers het sortiment op de kwekerij de laatste jaren weer toenemen. „De afzet van veel kwekers is versnipperd en is in mijn ogen niet altijd even efficiënt. Daarnaast denk ik dat de samenwerking tussen bedrijven op afzetgebied veel beter kan.” Met het oog op bedrijfsopvolging geeft Schippers kwekers de tip om met scholieren op het bedrijf te werken. „Als je altijd uitzendkrachten inhuurt is de kans klein dat je onder je personeel tegen een bedrijfsopvolger aanloopt. Bij scholieren is deze kans een stuk groter.” < De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

SP Rentabiliteit layout.indd 21

19-12-13 15:04

Tekst en foto's: Tijs Kierkels

’Heel tevreden over deze manier van be André de Gruyter kijkt vanuit zijn woonkamer in Rockanje uit op een kale vlakte. Tot begin december stonden daar zijn kas en bedrijfshallen. Over een tijdje is het uitzicht weer anders: dan verrijzen er woningen. Uit de verkoop van de bouwkavels betaalt hij de sanering. „Het is wel goed zo; mijn kinderen konden het toch niet overnemen op de bestaande locatie.” Soms is er reden om een 100-jarig jubileum niet te vieren. Rond 1906 stichtte de grootvader van André de Gruyter aan de Boomweg in Rockanje zijn tuinbouwbedrijf. Maar in 2006 zag de kleinzoon weinig reden voor festiviteiten. Het was toen al bekend dat het bedrijf moest stoppen. De reden is dat de provincie ZuidHolland van de verspreid liggende glasbedrijven afwil. En ook de boomkwekerij van André de Gruyter wordt op deze plek wegbestemd. De kas en de bedrijfshallen zijn al verdwenen. In 2015 volgt het containerveld. Het is dan bijna tien jaar geleden dat de kweker besloot zijn tweede vestiging in Vierpolders af te stoten en de activiteiten te concentreren op de oorspronkelijke locatie aan de Boomweg. Hij ging verder met een kas van 18.000 m² en 2 ha containerveld. Eerst teelde hij in de kas potplanten. Later kwam de nadruk meer te liggen op bijzondere Hel-

leborus, die hij zelf via weefselkweek vermeerdert. De boomkwekerijtak betreft bolvormige Pinus nigra ’Pierrick Brégeon’ (Brepo) en ’Marie Bregéon’, waar Excellent Boomkwekerijen bepaalde exclusieve rechten van heeft.

Bouwrechten Vrij kort na de bedrijfsconcentratie viel het provinciebesluit: op termijn is het afgelopen met het verspreid liggende glas. „Ik was LTO-bestuurder en daarom goed op de hoogte, maar in het begin kon het nog alle kanten op. Bovendien moest de gemeente het uitvoeren en die wist er lange tijd geen richting aan te geven. Dat veranderde pas toen ze een projectleider van Twynstra Gudde inschakelden”, vertelt hij. Eén van zijn zoons had wel belangstelling voor het vak, maar zowel in de glastuinbouw als de boomkwe-

Achtergrond

Wat is de ruimte-voor-ruimteregeling? Ruimte-voor-ruimte is een provinciale regeling. Hij is bedoeld om sanering en verplaatsing van glas in het buitengebied te bekostigen uit de opbrengsten van woningbouw. De gemeente Westvoorne heeft een aanvullende regeling vastgesteld. Er zijn twee mogelijkheden: de ondernemer bouwt op het eigen vrijkomende terrein woningen of ze komen op een geconcentreerde bouwlocatie tegen het dorp aan. De gemeentelijke structuurvisie is daarbij bepalend. In een heel open gebied bijvoorbeeld is nieuwbouw niet gewenst. De gemeente Westvoorne bepaalt het aantal toegestane bouwkavels op grond van onafhankelijke taxatie van de waarde van het te saneren bedrijf. Dat wijkt af van de standaard provinciale regeling die uitgaat van het aantal m² glas in plaats van de waarde van het glas. Bij verplaatsing is nog een extra toeslag mogelijk. De deelname is vrijwillig. De overheid kan bestaande bedrijven niet verplichten te slopen en/of te verplaatsen. Wel is er een maximum gesteld aan de doorgroei. Meer dan twee ha glas is niet meer toegestaan, behalve in intensiveringsgebieden. <

kerij zagen ze door de verplaatsing die dan nodig was, geen perspectief meer. Daarom diende de kweker al in een vroeg stadium een verzoek in bij de gemeente Westvoorne om gebruik te kunnen maken van de ruimte-voor-ruimteregeling (zie kader). „Ik zei toe de kas en de schuur af te breken, maar wilde daar meer dan drie bouwrechten voor terug - op dat moment de standaard. Met drie bouwkavels was de sanering namelijk niet te betalen”, zegt hij. Zijn verzoek bleef geruime tijd onbeantwoord; het paste niet bij de standaardregeling van dat moment. Intussen waren er 19 telers in de gemeente die met hetzelfde probleem zaten: verhuizen of stoppen. Het werd nog ingewikkelder toen de plannen om de glaslocatie bij Tinte uit te breiden op maatschappelijk verzet stuitten en de verhuizende bedrijven de rekening voor landschappelijke inkleding van €18 miljoen

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

SP Ruimte layout.indd 22

19-12-13 15:04

Bedrijfsoverdracht

an bedrijfsbeëindiging’ toe, maar het tijdstip overviel ons toch een beetje”, zegt De Gruyter. „De kas stond nog vol met jonge helleborus. Daar moesten we snel een huurtuin voor regelen.” Afgelopen oktober gaf de wethouder het startsein voor de sloop; weer een publiciteitsmoment dat potentiële kopers attendeerde op de mogelijkheid zelf een huis te mogen bouwen in het buitengebied. „Om het slooptraject in gang te zetten, hebben we zes sloopbedrijven uitgenodigd voor een gesprek. Hun aanpak en kosten verschilden enorm. Uiteindelijk bleef er eentje over die zorgt voor afbraak en afvoer van het sloopmateriaal. Duizend kuub beton, twintig kilometer grondverwarming et cetera. Het verloopt helemaal volgens plan”.

Pinus in de verkoop

Andre de Gruyter maakt gebruik van de ruimte-voor-ruimteregeling om z’n bedrijf te beëindigen. In 2015 moet het proces zijn afgerond. „Het is goed zo”.

zouden moeten betalen. Er dreigde een patstelling. „Toen is LTO ermee aan de slag gegaan. En sinds de projectleiding bij Twynstra Gudde is gelegd kwam het echt los”, kijkt hij terug.

Zelf ontwikkelen De Gruyter mag een klein kasje en zijn weefselkweeklab behouden. In ruil voor de afbraak van de rest van de bedrijfsgebouwen krijgt hij zeven bouweenheden. „We moeten de ontwikkeling zelf organiseren, en dat midden in een crisis”, vertelt bedrijfsmanager Liesbeth Feddes, die zich verdiept heeft in het ruimte-voor-ruimtetraject. „Eerst hebben we overwogen het helemaal zelf te doen, maar dat is niet ons vakgebied. Daarom hebben we bouwbedrijven en projectontwikkelaars benaderd om te kijken of we een geschikte partner konden vinden

voor deze herontwikkeling. Uiteindelijk zijn we in zee gegaan met een jonge enthousiaste ontwikkelaar uit buurdorp Oostvoorne: Truijers Vastgoed.” Voor het zover was, sprong LTO bij bij de contractonderhandelingen. Het is tijdens de crisis niet meer vanzelfsprekend dat een projectontwikkelaar het hele risico op zich neemt. Daarom is er gezocht naar een creatieve oplossing. De partijen hebben afspraken gemaakt over de verkoop en besloten pas tot sloop over te gaan als vijf van de zeven bouwkavels verkocht zouden zijn.

Verkoop liep als een trein Via een open dag, verspreiding van flyers en veel mediapubliciteit hebben ze reclame gemaakt. Het liep direct als een trein: binnen een jaar waren de vijf kavels verkocht en kon de sloop beginnen. „Je leeft ernaar

Als alles achter de rug is, gaat de kweker zich wijden aan zijn hobby: het kruisen en vermeerderen van Helleborus. De afgelopen jaren zijn al veel van de oorspronkelijke 25 medewerkers afgevloeid, vaak omdat ze zelf ergens anders hebben gesolliciteerd. Een beetje cru is dat Liesbeth Feddes met al haar inzet heeft gewerkt aan de opheffing van haar eigen baan. Ze kan er nog niet zo mee zitten. „Het is een bijzonder leerzaam traject geweest waarin ik veel ervaring heb opgedaan; er komt vast wel weer iets anders.” In 2015 moet ook het containerveld met Pinus verdwijnen. Er wordt nog een serieuze kandidaat gezocht die het plantmateriaal met de betreffende rechten wil overnemen. De Gruyter kan de sloop van zijn bedrijf met droge ogen aanzien. „Het is wel goed zo: de kinderen konden het toch niet overnemen. Het duurde even voordat het gehele traject op gang kwam, maar ik ben uiteindelijk heel tevreden over de afhandeling en vooral over de samenwerking met LTO en met de projectontwikkelaar.” < De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

SP Ruimte layout.indd 23

19-12-13 15:04

Tekst en Foto: Arno Engels

Goudse veenbonk voor Boskoop Dit lijkt gewone grond, maar in feite zijn het stukken van een veenbonk die was losgekomen van de bodem bij de Julianasluis in Gouda. Bij deze schakel tussen de Hollandsche IJssel en de Gouwe komt een tweede sluis. De bonk kwam waarschijnlijk door trillingen van werkzaamheden los en belemmerde als een soort ijsberg de scheepvaart. Handels en Loonbedrijf J. den Uijl verplaatste de bonk vorige week naar Boskoop. De massa was zo groot, dat twee vrachtschepen van elk 65 kuub er verschillende keren voor op en neer moesten varen. Den Uijl gaat het verse veen na de winter verwerken in aanvulgrond voor boomkwekerijen. < Bekijk meer fotoâ&#x20AC;&#x2122;s van grondaanvoer in Boskoop op deboomkwekerij.nl.

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

FotoSpread aanvulgrond.indd 24

18-12-13 15:22

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

FotoSpread aanvulgrond.indd 25

18-12-13 15:22

Tekst en Foto’s: Arno Engels

Een dagje ijzer kijken van online veiling Het online veilen van industriële goederen is een fenomeen. Via opbod kan je goedkoop een machine op de kop tikken, maar het is niet zonder risico. Boomkwekers moeten bovendien nog wennen aan deze manier van verkopen, zo wordt duidelijk als we begin december een kijkdag bezoeken van boomkwekerijmachines. De kijkdag is op zaterdag in Ochten en wordt georganiseerd door Troostwijk Auctions, dat zich het grootste industriële online veilinghuis van Europa noemt. Vandaag gaat het niet om een executieveiling, maar om een vrijwillige veiling in opdracht van een draaiend bedrijf: MDE Machinebouw. Dat is voor zover bekend niet eerder gebeurd met boomkwekerijmachines. „Via online veilen kan ik bepaalde machines toch verkopen, wat via normale verkoop niet zo goed lukt”, motiveert eigenaar Mazinus van Dijk. Een opzichter van Troostwijk, gehuld in een geel veiligheidshesje en gezeten achter een laptop, bevestigt dat Van Dijk nog steeds eigenaar is. „Totdat er online transacties tot stand zijn gekomen. Wij verkopen de boel.” Online is deze veiling nu een week gaande, en over enkele dagen sluit de veiling. Wat niet is verkocht, kan nog in de naverkoop belanden, aldus de opzichter. „Daarna is de eigenaar weer vrij in zijn verkoop.”

Diverse bouwjaren en fabricaten Van Dijk laat een verscheidenheid aan machines veilen. Ze staan allemaal buiten de loods van MDE opgesteld. Van aanbouwrooiers en zelfrijdende rooiers tot heftrucks en van kniktrekkers tot beregeningshaspels. De ene keer is het ogenschijnlijk oud ijzer, de andere keer ziet het ijzer er als nieuw uit. En niet elke machine is door MDE

Iedere machine wordt een ‘kavel’ genoemd en is genummerd. Aan de hand van dit nummer kan je online en in het veilingboekje meer lezen over de kavel.

gebouwd. Er staan ook machines die ooit uit een andere werkplaats zijn gerold. Vanmorgen zijn er al verschillende kijkers geweest, vertelt Van Dijk na het middaguur, waaronder enkelen uit Duitsland en België. Een Belg had al veel interesse in de grootste zelfrijdende rupsrooier van de veiling: een nog vrij jonge Pazzaglia met een ondersnijmes van 2 m doorsnede. Hoewel de koop bij opbod niet zeker is, vinden buitenlanders de kijkdag al de moeite waard om ervoor op en neer te komen.

‘Na seizoen meer geld beschikbaar’ Vanuit de regio zelf, Opheusden, zijn nog opmerkelijk weinig kwekers geweest. Van Dijk verwacht ze nog wel. „Ze waren vanmorgen aan het rooien.” De meeste kwekers die in de loop van de middag arriveren, komen echter uit alle hoeken van Brabant. „In Brabant zit meer geld dan in Opheusden”, grapt een kweker. Een andere kweker wijst echter naar de liquiditeitenstroom op bedrijven. „Die stroom komt in het najaar altijd langzaam op gang. Het was beter om deze veiling na het handelsseizoen, in mei of juni, te organiseren, want dan heb je als kweker meer geld beschikbaar dan nu.” Bovendien, als je koopt bij Troostwijk, moet je binnen 48 uur na sluiting van de veiling hebben betaald. Je moet dus ook wel kúnnen betalen. In het veilingboekje dat kijkers kunnen ontvangen, staan alle veilingvoorwaarden vermeld, evenals alle kosten die nog boven op het uiteindelijke veilbedrag komen: 16% opgeld, 21% btw en transportkosten. Het gekochte goed (zogenoemde kavel van de veiling) moet je op een bepaalde dag op locatie (laten) afhalen. Het veilingreglement is ook online te raadplegen. Verschillende kijkers bij MDE hebben nog geen ervaring met online veilen. De opzichter van Troostwijk raadt ze aan om vooraf te bepalen hoe hoog je maximaal wilt

Kwekers mogen het pronkstuk van de veiling, een bijzondere kniktrekker om bomen mee te verladen, radiografisch bedienen.

De Boomkwekerij

Machineveiling.indd 26

18-12-13 15:25

Mechanisatie

Kijkers struinen rond tussen de machines die MDE laat veilen. Er wordt niet alleen gekeken maar ook bijgepraat. „Kom je ook ijzer kijken?”

bieden. Er komen immers nog altijd genoemde kosten bij. Als iemand in de laatste vijf minuten voor sluiting van de veiling een bod doet, wordt de sluitingstijd met vijf minuten verlengd. Totdat er geen nieuwe biedingen meer zijn en de hoogste bieder dus overblijft. „Veilen blijft een spelletje”, aldus de opzichter.

‘Spijt van bieden zonder kijken’ Bieden zonder naar een kijkdag te gaan, is volgens Troostwijk voor eigen risico. Een kweker die een aanbouwrooier bekijkt, vertelt dat hij eens op internet had geboden op een tweedehands machine, zonder deze in het echt te hebben gezien. „Ik had er spijt van, zeker toen ik ook nog eens meer moest betalen dan de nieuwprijs.” Een online veiling is toch anders dan een zaalveiling van vroeger, vindt de kweker. „Bij afmijnen kneep de hoogste bieder er wel eens tussenuit. Liefhebbers waren dan al de zaal uit, waarna je toch nog heel goedkoop een trekker kon kopen.” Sommige kwekers komen bij MDE kijken uit nieuwsgierigheid, omdat ze zeggen dat hun mechanisatie toch al goed op orde is. Anderen komen specifiek voor een machine die ze online bij Troostwijk al hadden opgemerkt.

Ook in de loods liggen goederen van de veiling uitgestald: diverse machineonderdelen zoals hydraulische cilinders, rooimessen en stempelpoten.

Een kweker opent bijvoorbeeld de motorkap van een gereviseerde en opnieuw opgespoten rooier. „Eens zien hoe het er van binnen uitziet.” Een ander kruipt onder een plantmachine om de diepwoeler nader te bestuderen. Het betreft een beursmodel van twee jaar oud die nog nooit is gebruikt. Het openingsbod is €1.500. „We moesten eens de woeler van onze oude machine vervangen, dat kostte alleen al €1.000. Dan kunnen we beter op deze nieuwe bieden. Maar ja, een plantmachine gebruik je maar een paar weken per jaar.”

Geen garantie Bij de meer oudere machines vragen kwekers zich af wat de inzetbaarheid is. Functioneert de machine nog wel goed, of moet er nog aan gesleuteld worden? Er zit in principe geen garantie op. „Dat hoeft geen probleem te zijn als jezelf technisch bent”, reageert een kweker. „Maar je moet er dan wel tijd en energie in kunnen steken.” De kijkdag loopt ten einde, MDE-eigenaar Van Dijk is tevreden over de kijkers en diegenen die zich online al hebben aangemeld voor de veiling. „Ik heb wel vertrouwen in de verkoop. En het was vandaag niet alleen kijken, maar ook netwerken. Dat is ook niet verkeerd.” <

Tabe

Tabe TabelT

TabelN

In het veilingboekje kan je specifieke gegevens over een machine lezen, wat het openingsbod is en wat de veilingvoorwaarden zijn. De Boomkwekerij

Machineveiling.indd 27

18-12-13 15:25

Tekst en Illustratie: Wim du Mortier

Afspraken in de maak over plantgezoâ&#x20AC;&#x2026;nd Als alles volgens plan verloopt tekent staatssecretaris Sharon Dijksma op 23 januari een intentieverklaring om te komen tot een plantgezondheidsfonds. Het wordt een vangnet dat alleen bij fytosanitaire calamiteiten in werking treedt.

De intentieverklaring die 23 januari wordt ondertekend, omvat nog niet veel meer dan een afspraak dat aan het opzetten van een plantgezondheidsfonds gaat worden gewerkt. Het vormt in feite het startsein om het fonds in detail uit te werken. Alle plantaardige sectoren doen ketenbreed mee aan de opzet van het plantgezondheidsfonds. Een werkgroep van LTO-Nederland onder leiding van komkommerteler Tiny Aerts praat namens kwekers met de overheid over het fonds. In die werkgroep

vertegenwoordigt vruchtboomkweker Jan Veltmans de boomkwekers binnen LTO. De boomkwekerijhandel is er niet bij betrokken (zie kader). Het fonds is er voor om kwekers die buiten hun eigen schuld te maken krijgen met schade door een besmetting te vergoeden. Het voorkomt dat een individuele kweker de dupe wordt van maatregelen die zijn bedoeld om ook de belangen van collegaâ&#x20AC;&#x2122;s te beschermen. Zoâ&#x20AC;&#x2122;n schade kan fors in de papieren lopen,

bijvoorbeeld wanneer sprake is van ruiming van het bedrijf. Het feit dat kwekers weten dat er een vergoeding komt voor geleden schade, moet de angst wegnemen om een besmetting te melden. Dat moet er op zijn beurt toe leiden dat een uitbraak dus snel kan worden ingedamd. Het mes snijdt zo aan twee kanten. In die zin draagt een plantgezondheidsfonds bij aan het beschermen van de inheemse biodiversiteit. En omdat dit algemeen belang in het geding is, wil de Nederlandse overheid ook meewerken aan het opzetten van een plantgezondheidsfonds.

Potje geld Het is niet de bedoeling dat er direct een pot met geld wordt gevuld waaruit schades als gevolg van besmettingen met quarantaine-organismen

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Plantgezondheidsfonds-BKW13-41.indd 28

18-12-13 15:25

Regelgeving

zo ndheidsfonds kunnen worden betaald. Het plantgezondheidsfonds moet in eerste instantie een serie afspraken en regelingen worden waarmee een pot met geld kan worden gevuld zodra er zich een calamiteit voordoet. Het plantgezondheidsfonds is dus een vangnet dat alleen bij een calamiteit gespannen wordt. Het geld voor het plantgezondheidsfonds komt uit drie bronnen. Ten eerste biedt het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) van de EU een mogelijkheid voor financiering, net zoals dat nu al het geval is bij dierziekten. Ook de Nederlandse overheid springt bij. De derde financieringsbron zijn de kwekers. De regeling voor het plantgezondheidsfonds moet een mogelijkheid bieden om alle kwekers te verplichten mee te betalen. LTO-bestuurder Tiny Aerts noemt dat ’algemeen verbindend verklaren’ een cruciaal onderdeel van de afspraken die met de overheid moeten worden gemaakt.

Calamiteiten Hoe het fonds precies gaat werken is dus nog niet bekend. Dat wordt duidelijk bij het uitwerken van de plannen. Als het aan Jan Veltmans ligt wordt een eventueel fonds alleen ingeschakeld in extreme situaties. En daarmee bedoelt hij besmettingen met een quarantaine-organisme waar de gehele sector forse schade van zou kunnen ondervinden. De boktor is een aansprekend voorbeeld. Als gevolg van zo’n besmetting kan de complete export stil komen te liggen omdat andere landen de grenzen sluiten voor product uit Nederland. Dan is het belang dat in het geding is zo groot dat moet kunnen worden ingegrepen, vindt hij. Wie bij een schade moet meebetalen, is volgens Veltmans ook een zaak die bij de uitwerking van de plannen duidelijk moet worden. Wanneer er bijvoorbeeld een probleem speelt bij buxuskwekers, worden die dan

alleen gevraagd mee te betalen of wordt van alle boomkwekers een bijdrage verwacht? Veltmans trekt een vergelijking met de gezondheidszorg in Nederland waar iedereen aan meebetaalt. „Daar mopperen we wel eens op, maar veel mensen zijn toch blij met de zorg die we daarvan kunnen organiseren.”

MENING

’Ik geloof er niet in dat kwekers voor anderen willen betalen’ Anthos neemt niet deel aan de besprekingen over een plantgezondheidsfonds. In de eerste plaats omdat het fonds alleen gericht is op de productie en niet de handel, legt voorman Henk Westerhof uit. Daarnaast zet hij vraagtekens bij de haalbaarheid: „Ik vind het frappant dat de LTO Vakgroep Bomen en Vaste

Eigen verantwoordelijkheid Een uitkering uit het fonds zal niet zondermeer kunnen worden geïnd, verwacht Veltmans. Hij benadrukt dat kwekers er ook een eigen verantwoordelijkheid bij hebben. „Als je weet dat er bijvoorbeeld in een streek in Frankrijk een beestje is aangetroffen maar je importeert daar vandaan toch planten en verspreidt die onder collega’s, dan moet je je afvragen of het fonds daarvoor is bedoeld. Als een kweker het niet weet, ligt het natuurlijk anders. Dan kun je er ook niet naar handelen.” Veltmans vindt het belangrijk dat kwekers zich bewust zijn van de risico’s die zij aangaan. „Als voorbeeld noemt hij een kweker die om een order compleet te maken nog wat planten regelt uit een risicovol gebied. „Gaat dat mis dan haal je je een enorm probleem op de hals. Als dat dan gaat om een paar cent extra marge, kun je dat dan niet beter laten lopen? Wil je dat risico wel lopen?”

planten hier nog in meegaat. Een jaar geleden hebben we in de Raad voor de Boomkwekerij op basis van onderzoek van het Landbouw Economisch Instituut vastgesteld dat de introductie van een plantgezondheidsfonds in de boomkwekerijsector niet reëel is.” „Het probleem is dat de boomkwekerij heel breed is in het sortiment. Je hebt rozen, grote en kleine bomen, bosen haagplantsoen, uitgangsmateriaal en ga zo maar door. Wie gaat nu voor wie betalen als er schade is? Stel nu dat er een quarantaineorganisme toeslaat bij een hostakweker. Dan gaat de EU daaraan meebetalen en de Nederlandse overheid en het bedrijfsleven. Maar wie is hier het bedrijfsleven? Moeten we dan alle hostakwekers vragen er aan mee te betalen? Ik denk dat in negen van de tien gevallen dit niet gaat gebeuren. Ik geloof daar niet in.” „Mag één kweker dan de dupe worden van maatregelen die de belangen van anderen beschermen? Die vraag vind ik heel moeilijk te beantwoorden. Ik heb hier onlangs nog aan tafel gezeten met een huilende bollenkweker waar een quarantaineorganisme was gevonden. Het heeft die man tonnen gekost; einde bedrijf. Dan zegt mijn hart: ’had je maar een regeling om zo’n man te helpen’. Voor de individuele ondernemer is het een drama. Maar ik denk dat de solidariteit onder de andere telers van dat product daarvoor niet groot genoeg is. Dat is het probleem hierbij.” Anthos tekent 23 januari dus niet voor het plantgezondheidsfonds. „We praten niet mee en dat is een bewuste keuze”, zegt Westerhof. „Wel ervaart Anthos dat de fytosanitaire problemen toenemen en dat is een bedreiging voor de bedrijven in de

Preventief Daarnaast verwacht Veltmans dat kwekers die aanspraak willen maken op een uitkering uit het fonds moeten voldoen aan afspraken over maatregelen om besmettingen te voorkomen of de gevolgen ervan in te perken; op het gebied van bedrijfshygiëne bijvoorbeeld. „Absoluut. Als dat niet in de afspraken zou worden opgenomen dat zou dat een beloning betekenen voor kwekers die er niets aan doen.” <

boomkwekerijsector. Anthos steekt veel tijd en energie in het oplossen daarvan en zet onder andere in op het creëren van bewust gedrag van de keten op het gebied van bedrijfshygiëne en keuringen. Ook richt Anthos zich op het inzichtelijk maken van fytosanitaire risico’s en het ontwikkelen van ketensystemen waardoor een betere toegang in bepaalde afzetmarkten kan worden verkregen.”

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Plantgezondheidsfonds-BKW13-41.indd 29

18-12-13 15:25

Ondernemersvragen

Illustratie: Studio Moor

Wat wijzigt er in de Wet Werk en Zekerheid over tijdelijke arbeidscontracten? Ik maak regelmatig gebruik van tijdelijke arbeidscontracten. Nu heb ik gehoord dat er eerder een vast dienstverband ontstaat bij opvolgende contracten. Weet u wat er gaat wijzigen?

Leo Hunink Grant Thortnon Accountants en Adviseurs leo.hunink@gt.nl

Stuur uw vragen of suggesties naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen of mailen met (071) 565 96 82, boomkwekerij@hortipoint.nl

Om te voorkomen dat werknemers te lang en tegen hun zin met opeenvolgende tijdelijke contracten voor dezelfde werkgever werken, kunnen ze straks eerder aanspraak maken op een vast contract. Er komen maatregelen die flexwerkers beter beschermen: > Uw medewerker krijgt eerder een vast dienstverband. Volgen tijdelijke arbeidscontracten elkaar binnen 6 maanden (nu 3 maanden) op? Dan ontstaat na een periode van 2 jaar (nu 3 jaar) of bij een vierde contract een vast dienstverband (ketenbepaling). > In tijdelijke contracten van maximaal 6 maanden mag u geen proeftijd opnemen. Dat geldt ook voor een aansluitend contract. > In tijdelijke contracten mag u alleen bij bijzondere omstandigheden een concurrentiebeding opnemen. > Heeft uw medewerker een contract voor bepaalde tijd van 6 maanden of langer dat automatisch eindigt? Dan moet u uiterlijk 1 maand voor het einde van het contract schriftelijk aan uw werknemer laten weten of u het contract wel of niet verlengt.

Ontslagrecht De wijziging is onderdeel van de Wet werk en Zekerheid en gaat naar verwachting in per 1 juli 2014. In deze wet wordt tevens geregeld dat het ontslagrecht sneller, goedkoper en eerlijker wordt. Er komt een nieuw soort vergoeding bij ontslag: de transitievergoeding. Alle werknemers krijgen na een arbeidsovereenkomst van ten minste twee jaar recht op deze vergoeding die kan worden gebruikt voor scholing en om over te stappen naar een andere baan of een ander beroep. Deze transitievergoeding wordt afhankelijk van de duur van een dienstverband. De regel is: 1/3 maandsalaris per dienstjaar en ½ maandsalaris per dienstjaar dat men langer dan tien jaar in dienst is geweest. De vergoeding wordt maximaal €75.000 en maximaal een jaarsalaris voor mensen die meer dan €75.000 per jaar verdienen. Om rechtsongelijkheid bij ontslag te bestrijden, wil de minister werkgevers niet meer zelf laten kiezen of ze werknemers via de kantonrechter of via het UWV ontslaan: ontslag om bedrijfseconomische reden gaat via

het UWV en ontslag om persoonlijke redenen wordt door de kantonrechter beoordeeld.

Korter WW Ook wordt de WW er meer op gericht om mensen weer snel aan het werk te krijgen. Van mensen die langer dan een half jaar in de WW zitten, wordt verwacht dat ze al het beschikbare werk als passende arbeid aanvaarden. Door een nieuw systeem van inkomensverrekening wordt voorkomen dat mensen daarbij minder gaan verdienen dan ze in de WW als uitkering kregen. Werkhervatting vanuit de WW wordt altijd lonend. De maximale duur van de publiek betaalde WW wordt van 1 januari 2016 tot 2019 stapje voor stapje teruggebracht van 38 naar 24 maanden. Werkgevers en werknemers kunnen in de cao afspraken maken om de WW-uitkeringen na 24 maanden - tot 38 maanden - uit eigen zak te betalen. <

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Ondernemersvragen rechterpag-BKW13-41.indd 31

19-12-13 15:52

Ondernemersvragen

Illustratie: Studio Moor

Leo Hunink Grant Thortnon Accountants en Adviseurs leo.hunink@gt.nl

Stuur uw vragen of suggesties naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen of mailen met (071) 565 96 82, boomkwekerij@hortipoint.nl

het UWV en ontslag om persoonlijke redenen wordt door de kantonrechter beoordeeld.

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Ondernemersvragen rechterpag-BKW13-41.indd 30

18-12-13 15:27

Teeltadvies

Beeld: KNMI

Gewassen nog niet in winterrust Door het langere groeiseizoen en weer oplopende bodemtemperatuur zijn boomkwekerijgewassen nog niet in winterrust. Let daarom op met bijvoorbeeld spuiten van Chloor IPC, planten inpakken, stek knippen en wegzetten om te bewortelen.

Alwin Scholten Plant Grow alwin@plantgrow.nl

In november was de bodemtemperatuur wel gezakt, maar deze loopt nu eerder weer op in plaats van verder naar beneden. Een week voor kerst was de bodemtemperatuur tussen 6,5 en 7,0°C (gemeten op 0-50 cm diepte), de bovenste 15 cm zelfs warmer dan de laag eronder. Normaal is de bovenste laag kouder dan de laag eronder. Als gevolg hiervan zijn wortels nog steeds goed actief en veel wintergroene gewassen zijn nog steeds niet

goed in winterrust. Door het koude voorjaar was het groeiseizoen zo’n drie weken later dan normaal gestart, maar het groeiseizoen eindigt ook zeker vier weken later dan normaal. Dat is bijvoorbeeld te zien bij bepaalde heesters en loofbomen die voor kerst nog steeds niet de helft van hun blad hadden laten vallen. En bij Buxus beginnen ogen alweer te schuiven. Na gemiddeld zes weken koude zijn boomkwekerijgewassen doorgaans wel uit winterrust. Vorig jaar konden we vanaf 15 november starten met het meten van koudepunten, maar dit jaar pas rond 13 december. Voor kwekers betekent dit dat ze goed moeten nadenken over bijvoorbeeld het spuiten van Chloor IPC. Deze bodemherbicide wordt bij veel gewassen volvelds gespoten. Op verschillende dagen is de temperatuur

Opvallend is de hoge temperatuur (zwarte lijn) van de afgelopen weken.

T I P S

’s ochtendsvroeg laag genoeg (onder de 5°C) om te spuiten, maar overweeg goed of uw gewas al wel voldoende in winterrust is. Onderdoor spuiten kan wel, maar volvelds is in veel gevallen nog gevaarlijk. Dit geldt ook voor containerkwekers die gewend zijn om hun planten in te vriezen. Doe dit alleen met volledig afgeharde planten. Planten met nog zachte scheuten zijn een risico om in te vriezen. Ook al is dit nu de tijd van het jaar en is er de arbeid voor gereserveerd. Misschien is het verstandig om pas in januari te gaan inpakken.

Zet stek koud weg Kwekers die nu stek knippen en wegsteken, doen er ook verstandig aan om zich te realiseren dat het stek afkomstig is van gewassen die nog maar amper in winterrust zijn. Stekken hebben nu nog zo’n vier weken nodig om de interne winterrust af te breken, voordat ze egaal en snel kunnen bewortelen. Zet daarom de nu gemaakte stekken niet warm weg, maar koud (4-7°C). De bodemverwarming kan tot week 4 van 2014 uitblijven. Een alternatief is de komende vier weken takken van planten knippen, deze in plastic zakken doen en in een koelcel wegleggen bij 4 à 5°C. De winterrust wordt dan in de koelcel afgebroken. Na het stek maken kunt u de trays op warmte zetten. Het stek zal dan snel en egaal bewortelen. <

De tips worden samengesteld door DLV Plant, boomteelt@dlv.nl

Evalueer het jaar. Het einde van het jaar is de

Maak bemestingsplan voor vollegrond.

Spuit VBC. Doe dit als de bestrijding van schild-

periode van terugkijken. Het voorjaar van 2013

De fosfaatnorm voor bouwland met een lage

luis, bloedluis of takluis in de zomermaanden on-

was koud waardoor de groei laat op gang kwam.

fosfaattoestand (Pw < 36 mg/l) is aangescherpt

voldoende is geweest. Spuit bij vorstvrij en snel-

De zomer was relatief warm en droog waardoor

naar 80 kg/ha fosfaat. De stikstofnormen en

drogend weer. Het gewas moet voor de avond

de schimmeldruk over het algemeen lager was

overige fosfaatnormen zijn gelijk gebleven. Als

droog zijn. De dosering bedraagt 6 l op 94 l water.

dan voorgaande jaren. Trips en mijten vroegen

u geen bemestingsanalyse heeft, of als het Pw-

juist aandacht. Het najaar was nat. Wat ging

getal hoger is dan 55 mg fosfaat per liter grond,

Wijziging Teeltadvies. Vanaf het nieuwe

goed en wat minder goed? Zoek naar oorzaken

dan mag u niet meer dan 55 kg/ha fosfaat aan-

jaar gaat Teeltadvies er iets anders uitzien. De

en verbeterpunten voor het komende jaar. Let er

voeren. Voor bouwland met een Pw-getal tus-

vaste rubriek in De Boomkwekerij zal iedere

bij de evaluatie wel op dat u zich niet te veel laat

sen 36 en 55 mg/l blijft de norm 65 kg/ha. Voor

editie voortaan twee pagina’s beslaan, waarop

leiden door één jaar, maar kijk ook naar de voor-

fosfaatarme gronden met een Pw-getal onder

telkens drie adviseurs over drie verschillende

gaande jaren. 2014 kan immers weer een totaal

de 25 mg/l geldt een reparatiebemesting met

gewasgroepen diepgaand teeltadvies geven.

ander jaar worden.

maximaal 120 kg/ha fosfaat.

De tips onderaan deze pagina verdwijnen.

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Teeltadvies 31 BKW13-41.indd 31

19-12-13 14:08

Tekst en Foto’s: Ketura Haveman

Maretakken kweken vraagt geduld Sinds een jaar verkopen Michiel en Suzanne Nouwens maretakken, geënt op appelbomen. Het kostte wel de nodige tijd voor deze eerste bomen klaar voor levering waren. Michiel: „Het is een langzame teelt, maar hoe langer ik met maretakken bezig ben des te interessanter de plant wordt.”

De maretak is een opmerkelijke plant. Hij speelt een rol in verschillende mythen en volksvertellingen van de Kelten en de Germanen. De plant zou staan voor de liefde, het maakt vruchtbaar en verjaagd kwade geesten en nachtmerries. Lange tijd werd de plant daarom door boeren bij de ingang van de stal gehangen. Het zorgde voor vruchtbare koeien en hield de mare, de heks of kwade geest buiten. In Amerika en Engeland speelt de plant die daar mistletoe wordt genoemd, een belangrijke rol bij kerst. Wie onder de mistletoe staat, mag ongestraft worden gekust. En de Astrix-liefhebbers kennen de plant vooral als voornaamste onderdeel van het toverdrankje voor superkracht. Michiel Nouwens is gefascineerd door de plant en vertelt enthousiast de verhalen waar de plant een rol speelt. De plant is een halfparasiet. Hij heeft een gastheer nodig voor

Dit voorjaar zijn er meer bomen geplant en geënt dan voorgaand jaar.

de water en zouten, maar hij heeft eigen bladgroen voor de fotosynthese. „De plant komt in Nederland vooral in Limburg in de natuur voor. Daar groeit hij onder andere op populieren. Ik wilde de maretak graag op een plant in de tuin hebben, dat leek me erg leuk. Een populier is daarvoor echter niet een geschikte boom.” De halfparasiet kan niet met alle planten in symbiose leven. Het beste gedijt hij op populier, appel, meidoorn en eik. In eerste instantie ente Nouwens de plant zelf op een meidoorn. Hoe hij dat moest doen, was een kwestie van experimenteren. „Op het internet kan je wel beschrijvingen vinden, maar ze verschillen allemaal.” Toen het lukte, werd Michiel die in het dagelijks leven hovenier is, nog enthousiaster.

Particuliere tuin „Ik vind het erg leuk en volgens mij moet hier wel een markt voor zijn, mits je de plant ent op een boom die toepasbaar is in een particuliere tuin.” De keuze viel daarom voor een commerciële teelt op appel. „Een appel is met snoei goed beperkt in omvang te houden en staat leuk in de tuin. Bovendien heb je dan gedurende meerdere seizoenen een aantrekkelijk product. In het voorjaar heb je de bloesem, in de zomer de eetbare vruchten en zodra het blad valt komt de maretak goed in beeld.” De bessen en de waardbomen haalt Michiel uit Limburg bij kwekers. „Voor het slagen van de teelt is het belangrijk dat de bessen vers zijn en niet in bewaring zijn geweest. Eenmaal gekoeld en in het donker bewaard, verliezen ze hun kiemkracht.” Michiel ent meerdere bessen op een appelboom. „Enerzijds wil je zeker zijn dat het enten lukt en die kans

De eindknop geeft in februari een onopvallende bloem.

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Repo maretakkwekerij.indd 32

18-12-13 15:33

Vruchtbomen

Maretakkenkwekerij, Moergestel Sortiment: Maretak (Viscum album) geënt op negentien verschillende Malus-soorten. Dit jaar is ook geënt op Mespilus. Afzet: Aan particulieren. Werven van klanten gebeurt via website en advertenties in tuinmagazines. Deelname aan particuliere

plantenbeurzen

komen daar in de toekomst bij. Oppervlakte: 5.000 m2 Personeel: De kwekerij wordt gecombineerd met Michiel’s hoveniersbedrijf en het werk van Suzanne. Op termijn hopen ze te kunnen uitbreiden, zodat de kwekerij ongeveer de helft van hun werkweek is. Website: maretakkenkwekerij.nl

Michiel en Suzanne Nouwens bij een zes jaar oude maretak. „Dit jaar hebben we voor het eerst bessen.”

vergroot je natuurlijk door meerdere bessen te gebruiken. Maar maretak is ook mannelijk of vrouwelijk en om de vrouwelijke bessen te krijgen moeten er mannelijke planten in de buurt zijn. Doordat er meerdere planten op een boom groeien, heb je eigenlijk altijd wel mannelijke en vrouwelijke planten op een stam.” Na het enten is het een kwestie van geduld. „Het enten gebeurt in februari, maart. En nu kan je pas zien of de enten van dit jaar gelukt zijn. Daarvoor moet je wel goed kijken. Het enige wat je ziet is een klein ankertje dat van het besje het hout van de plant inloopt.” Het groeiseizoen erna maakt de plant twee blaadjes met een eindknop. UIt deze eindknop komen meerdere stengeltjes die allemaal weer twee blaadjes maken en een eindknop. De eerste twee tot drie jaar gaan langzaam, maar daarna ontstaat er echt een pruikje. „De leverbare bomen zijn enten van vijf tot zes jaar oud. Op die leeftijd is de plant ook volwassen en gaat hij voor het eerst zelf bessen maken.”

Verkoop Vorig jaar zijn de eerste bomen verkocht. Veelal aan klanten van het hoveniersbedrijf van Michiel. „In eerste instantie moet je het toch vooral van mond-tot-mondreclame hebben.” Het product, de appelbomen met ma-

retak, is echter een liefhebbersitem en de lokale afzet is daardoor beperkt. „We hebben wel eens een advertentie gezet in de lokale krant, maar dat leverde geen enkele reactie op”, aldus Michiel. Suzanne Nouwens heeft in een eerdere baan ervaring opgedaan met promotie en het opzetten van websites. Zij heeft zich daarom op de pr gestort en een website ontwikkeld die afgelopen zomer online is gegaan. Ook hebben ze kleine advertenties geplaatst in bladen als Landleven en Onze eigen tuin. „Daar zie je wel resultaat van. Maar een maretak is een plant met een verhaal en je merkt dat je veel uitleg moet geven. Dat begint al met vertellen wat voor plant het is”, aldus Suzanne. De eerste stappen zijn echter gezet, en zelfs vanuit tuincentra is interesse getoond. Michiel: „Ik denk echter dat het product daar te exclusief voor is. De teelt vergt jaren, dat maakt de plant voor tuincentra te duur. Ik zou dan liever zien dat we voor de verkoop een landelijk netwerk maken met enkele sortimentskwekers. Ik denk dat onze doelgroep namelijk daar hun planten kopen.” Michiel en Suzanne willen in de toekomst wel verder uitbreiden. „Ik denk dat de teelt zeker kan groeien. Daarom enten we jaarlijks wat meer bomen. Dit jaar heb ik hem voor het eerst ook op laagstambomen en mispels geënt. En in de toekomst wil ik hem graag ook op een eik enten, dan heb je een heilige eik. Dat is toch bijzonder.” < De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Repo maretakkwekerij.indd 33

18-12-13 15:33

540333.indd 34

19-12-2013 12:58:11

Sortiment

Tekst: Wim du Mortier Foto’s: Praktijkonderzoek Plant en omgeving, Andrew Dunn, Kenpei

Drie nominaties voor Boom van het Jaar 2014 Een jury heeft drie bomen genomineerd voor de titel ’Boom van het Jaar 2014’. Uit deze nominaties wijzen leden van de cultuurgroepen voor Bos- en Haagplantsoen en Laan-, Bos- en Parkbomen op 3 januari een winnaar aan.

De campagne Boom van het Jaar is een activiteit van de Cultuurgroep van Laan-, Bos en Parkbomen en de LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten en staat deze keer in het teken van onderhoudsarme bomen. Dat speelt in op trends in het openbaar groen én bij de consument: gemeenten zijn kien op het beperken van onderhoudskosten en consumenten willen het liefst zo weinig mogelijk werk aan de tuin hebben.

Een groepje Parrotia persica ’Vanessa’ in de openbare ruimte. (foto links) Magnolia kobus, hier toegepast in het land van herkomst: Japan.

Jury Een twintigtal kwekers, sortimentsdeskundigen en gebruikers van bomen hebben in november bomen aangedragen voor de verkiezing. In december is een jury gevormd die zich over de kandidaatbomen heeft gebogen. Deze jury bestond uit boomkwekers, hoveniers/groenvoorzieners en een vertegenwoordiger van de schrijvende pers en werd geleid door KVBC-voorzitter Dick Nieuwesteeg. Bij de jurering hebben drie criteria zwaar gewogen: gezond groeiend, geringe onderhoudsvraag en beschikbaarheid bij kwekers. Om die reden vielen enkele kandidaten direct af omdat die merkenrechtelijk beschermd zijn.

Nominaties Na rijp beraad heeft deze jury drie bomen genomineerd voor de titel Boom van het Jaar 2014. De drie bomen zijn:

Het blad in de herfst van Fagus sylvatica.

> Fagus sylvatica

> Magnolia kobus

De Fagus sylvatica is volgens het juryoordeel een belangrijke inheemse boomsoort. Het biedt een grote bladvariatie binnen de soort in kleur en vorm, heeft een karakteristieke habitus, is breed toepasbaar en een lange levernsduur.

Magnolia kobus biedt volgens de jury grote sierwaarde door zijn voorjaarsbloei, heeft een exclusieve verschijningsvorm, krijgt jaarlijks een fraaie herfstkleur, is breed toepasbaar en zeer gezond.

> Parottia persica ’Vanessa’ Deze Parrotia noemt de jury een ijzersterke en bijzondere winterbloeier met een karakteristieke habitus. De boom heeft door het jaar heen opvallend gekleurd blad bij uitlopen en sluit het groeiseizoen af met vlammende herfstkleuren. De boom is ook breed toepasbaar.

Vergadering Op 3 januari 2014 komen de Cultuurgroepen Bos- en Haagplantsoen en Laan-, Bos- en Parkbomen in ’s Hertogenbosch bijeen voor een ledenbijeenkomst. Tijdens die vergadering mogen de aanwezige leden hun stem uitbrengen op een van de drie genomineerde bomen. De leden van de cultuurgroepen hebben een uitnodiging ontvangen voor deze bijeenkomst. < De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

BoomvhJaar Nominaties-BKW13-41.indd 35

19-12-13 15:04

Bemesting

Tekst en Foto: Marco Schuurmans (Cultus)

Waswater beperkt te gebruiken Waswater kan als meststof dienen, mits het sterk is verdund. Als onkruidbestrijdingsmiddel heeft het geen effect. Bewerkt waswater met fosfaat leidt tot een hogere EC en een lagere pH. Dit bleek afgelopen jaar in praktijkproeven. Binnen het praktijknetwerk Waswater heeft een groep varkenshouders en boomkwekers uit Limburg en Brabant diverse proeven uitgevoerd met het toepassen van waswater, zowel in de vollegrond als containerteelt. Waswater (of spuiwater) is een restproduct afkomstig van luchtwassers uit de veehouderij. De samenstelling is niet constant, maar kan variĂŤren afhankelijk van de herkomst en mate van verzadiging van het waswater. Meestal is het een sterk geconcentreerde ammoniumsulfaathoudende vloeistof. Iedere 1.000 l waswater bevat 60-80 kg stikstof en 20-35 kg sulfaat. De EC van onverdund waswater is 130-150 mS/cm, pH is 3-4,5.

Extra stikstof voor groei Na goede resultaten in 2010 tot en met 2012 in de containerteelt met het (bij)mengen van waswater in mestbakken, is in 2013 gekeken naar de volgende toepassingen: als meststof, als onkruidbestrijder en als bewerkte vorm met een minder eenzijdige samenstelling. Op een aantal bedrijven is het waswater volvelds toegepast bij diverse gewassen (onder andere Ilex, Prunus, Amelanchier, Buxus en Fagus). De EC van het onverdunde waswater lag rond de 150 mS/cm. In alle gevallen is gewerkt met een EC-regeling waarbij is beregend met een totale EC van maximaal 1,5-1,6 mS/cm. Het belangrijkste doel van deze inzet was het stimuleren van de groei door extra stikstof. Gemiddeld is de toepassing

drie tot vijf keer herhaald, ofwel totaal is er 200-500 l/ha gebruikt. De gebruikers merkten op dat het product soms een sterke geur verspreidt en dat het zeer belangrijk is om het waswater voldoende te verdunnen om een stabiele EC te kunnen realiseren.

Mengen met herbiciden? Daarnaast is gekeken of het puur toepassen van waswater een alternatief onkruidbestrijdingsmiddel kan zijn. De werking zou dan berusten op verbranding door een hoge EC. In met name de fruitteelt zijn positieve ervaringen opgedaan met deze methode. De werking bleek in de boomkwekerij echter slecht. Alleen klein kiemend onkruid werd licht bestreden, maar op grote onkruiden werd geen effect waargenomen. De verwachting is dat er een kans ligt om waswater te mengen met contactherbiciden om de werking hiervan te verbeteren. De dosering is dan zeer laag, denk aan 50-100 ml waswater per 100 l water. In de akkerbouw zijn goede erva-

ringen met het toepassen van bewerkt waswater, genaamd Growsol. Aan dit waswater wordt fosfaat en een stikstofnitrificatieremmer toegevoegd (om de werkingsduur te verlengen). De in de boomkwekerij geteste samenstellingen Growsol hadden een NPK-verhouding van 17-3-0 (EC 248 en pH 6,4) en 16-5-0 (EC 226 en pH 5,4). Deze producten zijn zowel in de vollegrond als in de containerteelt toegepast door middel van druppelaars. In de containerteelt is gewerkt met vijf toepassingen met een druppelEC van 1,8. Dit resulteerde in een behoorlijk oplopende EC en nitraatwaarde, en een flink gedaalde pH. In de vollegrond is gewerkt met een wekelijkse dosering van 5 g/m2 stikstof gedurende zeven weken, in vergelijking met een standaardbemesting met KAS en patentkali. Half augustus is deze proef gestopt omdat een gedeelte van de proefplanten (Ilex) doodgingen. De EC in de bodem bleek hoger dan 6 te zijn geworden, terwijl de pH (K-Cl) met 0,7 was gedaald ondanks een wekelijkse beregening van 20 mm. <

In de containerteelt kan waswater worden toegediend via druppelaars, maar dan moet de oplossing vanwege de zeer hoge EC wel sterk verdund zijn.

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Waswater.indd 36

19-12-13 15:06

Laanbomen

Tekst: Peter Bennink Foto: Bart van der Sluis (PPO)

Vitale boom laat eikenspintkever kansloos Eikenspintkever is een groeiend probleem. Uit onderzoek van PPO blijkt echter dat gezonde jonge bomen goed in staat zijn een aanval van de bastkevers af te slaan. Zorg dus dat je bomen vitaal zijn.

Schade door eikenspintkever (Scolytus intricatus) is een veelvoorkomend probleem in jonge aangeplante eiken. Vaak is het een twistpunt tussen opdrachtgever, aannemer en kweker. Want zaten die kevers bij levering al in de bomen of zijn ze er later ingekomen? Volgens onderzoeker Bart van der Sluis van PPO is de kans dat een aantasting al op de kwekerij is begonnen, vrijwel nihil: „Als de bomen er bij levering goed en vitaal uitzien, is de kans uiterst klein dat eikenspintkever erin geslaagd is de bomen te infecteren. Er kunnen wel boorgaatjes te zien zijn, maar die zijn het gevolg van een aanval die door de boom is afgeslagen.” Met een steekproef is een aantal bomen met uitwendige symptomen (zoals boorgaatjes) op kwekerijen ook inwendig onderzocht. Hieruit blijkt dat de aanwezigheid van uitwendige symptomen in veel gevallen niet samengaat met verdergaande inwendige schade zoals larvengangen. Het gaat hier om mislukte boringen. Alleen als de kever in staat is een broedgang te boren om hierin eitjes te leggen, waarna de larven gangen kunnen maken, heeft dit verdere aftakeling van boom of tak tot gevolg. Aan de buitenkant zijn dikwijls aanwijzingen te zien of een boring mislukt is of geslaagd. Als bomen voldoende vitaal zijn, persen ze na boring kleverig boomsap uit het boorgaatje, waardoor ei-afzetting en larveontwikkeling mislukt. Dit sap geeft een vlek rond het gaatje die later zwart verkleurt en nog lang

is te zien. Zie je in een boorgaatje daarentegen het achterste van een dode kever, dan kan je ervan uitgaan dat er eitjes zijn gelegd. Hierna kruipt de kever namelijk achteruit naar de booropening. Ze sluit deze met haar lichaam af, om nakomelingen te beschermen tegen roofinsecten. Alleen in bomen (vanaf 20-25) waarbij de vitaliteit zichtbaar ver was teruggelopen, is uitgebreide inwendige schade gevonden. Van der Sluis: „Omdat bomen op kwekerijen in het algemeen onder gunstige groeiomstandigheden staan, komt het dan ook niet of nauwelijks voor dat eikenspintkever er vat op krijgt.”

gebruikers er goed aan om beschadiging, uitdroging, hoge temperaturen en bevriezing van de kluit te voorkomen. Bovendien is het verstandig om langdurige transport en opslag te vermijden. Stress voorkomen begint volgens Van der Sluis echter bij het inkopen van gezonde en onbeschadigde bomen. <

Als een eikenspintkever een vitale boom aanboort, perst deze kleverig sap naar buiten en voorkomt zo dat de kever binnen eitjes kan afzetten.

ONDERZOEK

Bast- en houtboordersprobleem Vorig jaar heeft het Productschap Tuinbouw, op verzoek van de

Voorkom stress De oplossing van het probleem ligt volgens Van der Sluis dan ook in het voorkomen van droogtestress, gedurende het traject dat de bomen zijn geleverd totdat ze op de uiteindelijke standplaats zijn gezet. De onderzoeker adviseert gebruikers daarom om eiken alleen op plaatsen met een geschikte bodemstructuur en -vochtigheid te planten. Verder doen

LTO-Cultuurgroep van laan-, bosen parkbomen, PPO opdracht gegeven om een bast- en houtboordersprobleem te onderzoeken. Dit is uitgevoerd door Bart van der Sluis (PPO) en entomoloog Leen Moraal (Alterra). Volgens de literatuur zou het kunnen gaan om aantastingen door eikenspintkever, eikenprachtkever en ongelijke houtkever. In de praktijk bleek het echter vrijwel altijd te gaan om eikenspintkever. In het onderzoek zijn wel chemische en biologische middelen getest, bij eiken in zeer slechte conditie en met volop aantastingen. Bij alle bomen bleken onder de bast echter vitale larven van eikenspintkever aanwezig te zijn. „Als de kever eenmaal onder de bast zit, is het moeilijk hem nog te raken”, aldus Van der Sluis. De Boomkwekerij

Eikenspintkever.indd 37

18-12-13 15:39

540334.indd 38

19-12-2013 11:58:41

540335.indd 39

19-12-2013 11:59:04

Tekst: Guus Wijchman Foto: Arno Engels

Overgebleven potrozen werpen hun sch Het slechte potrozenseizoen van dit jaar volgde op een jaar waarin de rozen niet waren aan te slepen. De dramatische afzet dit jaar lag aan de lange winter. Is het goed weer, dan kan 2014 de draad weer oppikken van 2012. Kwekers gaan verschillend om met overgehouden rozen: ruimen, volgend jaar nogmaals op de markt brengen of opnieuw oppotten. Komend voorjaar komen er potrozen die afgelopen jaar zijn overgebleven, alsnog op de markt. Daarover bestaat geen twijfel. Rozen die vorig seizoen niet zijn opgepot, kunnen aan het begin van het seizoen, in februari/ maart, als vers opgepot product in een kleinere pot worden aangeboden. Van de reeds opgepotte rozen is ook een deel aan het begin van het seizoen op de markt te verwachten. Een ander deel verschijnt - opnieuw in de kas opgekweekt - vanaf circa tweede helft april als visueel aantrekkelijk product op de markt. De rest komt extra op de markt tijdens het normale verkoopseizoen.

Met korting verkocht Bij Arie Bouman Tuinplanten in Wijk en Aalburg is er hoe dan ook hard aan getrokken om alle potrozen voor het einde van afgelopen verkoopseizoen weg te werken. Een deel is met korting verkocht aan vaste klanten, en een ander deel ging naar de veiling. „Op de veiling stonden de prijzen behoorlijk onder druk”, geeft directeur Dirk Bouman toe. Toch is het in zijn ogen belangrijk om het komende seizoen met een schone lei te kunnen starten. Hij wijst erop dat het bedrijf drie tot vier jaar vooruit plant. „We beginnen dus met plannen voordat er daadwerkelijk wordt geoculeerd.” Onverkochte rozen zouden die planning voor volgend jaar alleen maar in de wielen rijden, aldus Bouman. De laatste overgebleven partijen zijn daarom vernietigd. Wat uiteindelijk in de afvalcontainer is terechtgekomen, valt volgens hem alleszins mee in vergelijking met de

partijen die met korting of via de klok zijn verkocht.

Goed verzorgd verkopen Overgehouden potrozen vergen volgens Bouman volgend voorjaar met hun doorwortelde kluiten extra aandacht. „Komen die rozen straks onvoldoende verzorgd op de verkooptafels te staan - worden ze bijvoorbeeld niet goed bijgemest - dan riskeren wij dat de klanten ze links laten liggen. Te veel onverkochte rozen op de verkooptafels kan de afzet van nieuwe partijen remmen.” Wanneer overgehouden potrozen weer goed verzorgd de verkoop ingaan, en het weer is volgend voorjaar min of meer normaal, dan moet het met de afzet van potrozen weer goed komen, verwacht Bouman.

topproduct door te kweken”, stelt de directeur van Horatia.

Waarde toevoegen

Productie verminderen

Jos Tholen, directeur van Horatia in Venlo, zegt dat bij deze kwekerscoöperatie de overgebleven rozen deels via de klok en deels direct zijn verkocht. Van wat overbleef, komt volgend voorjaar het merendeel opnieuw op de markt. „De meeste kwekers hebben de rozen winterklaar weggezet. Ik schat in dat ze nu minimaal kosten hebben gemaakt aan het product. In het voorjaar zullen ze, op basis van de aanvragen danwel van de orders, waarde toevoegen aan het product om zo een redelijke prijs te beuren.” Het zal komend voorjaar volgens Tholen dan ook vooral van de kwaliteit afhangen hoe de prijzen zullen zijn. „Het beste is nu ondermaatse kwaliteit te vernietigen en enkel het

Door de overgebleven rozen verwacht Tholen wel dat er druk op de handel komt. „We willen met z’n allen komend voorjaar scoren; de sector is toe aan een goed afzetseizoen. Zorg dat je als kweker hierop bent voorbereid en dat, als het zonnetje gaat schijnen en consumenten de tuincentra opzoeken, jij als eerste aan de bak kunt met een prachtig, kwalitatief hoogstaand product.” De directeur van Horatia koppelt hieraan het advies om productieplanningen defensief in te steken. „Benader de markt de komende twee tot drie jaar vanuit schaarste.” Bij Lakei Boomkwekerijen in Lottum is er bewust voor gekozen om van de potrozen die daar zijn overgebleven, de betere soorten uit de

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Afzet potrozen.indd 40

18-12-13 15:39

Rozen

un schaduw vooruit geweest als de overgebleven rozen het komend seizoen niet op de markt zouden verschijnen. Hij voegt daar onmiddellijk aan toe dat hij niet in de portemonnee van de kweker kan kijken. Claessen laat zich daarom op geen enkele manier negatief uit over kwekers die het overgebleven materiaal volgend seizoen alsnog op de markt brengen.

Vergelijking met 2012 Claessen trekt echter een vergelijking met de jaren 2011 en 2012. Het eerstgenoemde jaar pakte voor de afzet niet goed uit en er bleven destijds ook partijen staan. Daarvan werd een aanzienlijk deel in 2012 alsnog aangeboden. „Iedereen in het vak weet dat het nog nooit zo’n goed jaar voor de potrozen is geweest. De rozen waren toen niet aan te slepen.” Dat was wel grotendeels te danken aan het mooie voorjaarsweer, waardoor de handel kooplustig was en bleef bijbestellen.

pot te halen, uit te schudden en in de koeling te bewaren. Het materiaal uit de koeling gaat volgend jaar opnieuw opgepot de markt op. Met betere soorten doelt Hans van de Laak van dit bedrijf op de ziektegevoeligheid. Rozen die wat minder resistentie kennen, zijn bij Lakei in het afgelopen seizoen vernietigd. Van de circa 15 tot 20% die het bedrijf afgelopen seizoen overhield, is ongeveer een derde de afvalcontainer ingegaan.

Geen rozen meer bijkopen Van de Laak verwacht volgend seizoen min of meer dezelfde aantallen potrozen aan te bieden als dit jaar. De rozen uit de koeling zijn daarin meegerekend. Voor het afgelopen seizoen had hij bij diverse collega’s nog rozen met naakte wortel bijgekocht om die op te potten. „Dat doen we nu dus niet”, verzekert hij.

Hij verwacht niet dat de overgebleven rozen komend seizoen problemen in de afzet gaan opleveren. „Vooropgesteld dat niemand in paniek raakt”, voegt hij daaraan toe. Van de Laak gaat er daarbij min of meer vanuit dat geen collegakwekers de markt gaan overvoeren met zowel overgebleven planten als grote aantallen verse potrozen. „Ik neem aan dat wat er dit seizoen is overbleven en niet is vernietigd, nu wordt meegenomen in de planningen voor volgend seizoen. Net zoals wij dat hebben gedaan.” Zou er sprake zijn van enige marktverstoring dan is dat volgens Van de Laak in de handel van rozen met naakte wortel. „Als meer kwekers zoals wij niet of minder bijkopen, dan loopt de vraag naar dat materiaal inderdaad wat terug.” Frank Claessen, productspecialist boomkwekerij bij Connect (FloraHolland), geeft aan dat het beter was

Geen zwart-wit oordeel Dat de overjarige rozen straks kwalitatief onder doen voor het verse product, is voor Claessen geen hard gegeven. Kwekers en handelaren zijn het er volgens hem in het algemeen wel over eens dat je beter met nietovergebleven potrozen het seizoen kunt ingaan. „Zo zwart-wit wil ik het echter niet stellen”, zegt hij. „Niet-overjarige rozen zijn krachtiger in de groei en geven meestal een mooiere plant en meer bloei. Een overjarige roos zal bij de consument ook wel uitgroeien tot een plant met veel sierwaarde, maar die zal er iets langer over doen dan een verse roos.” <

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Afzet potrozen.indd 41

18-12-13 15:39

Tekst: Astrid Zoumpoulis-Verbraeken Foto’s: Gerdien de Nooy

Tuinplanten als postpakket de wereld rond Een Hydrangea arborescens ’Annabelle’ uit Boskoop door de postbode aan huis laten bezorgen in Italië? Van Geest Nurseries uit Lisse heeft er een compleet systeem voor opgezet en is er helemaal klaar voor. Via de webshop Dutch Garden World gaan straks ook bomen en tuinplanten als postpakket de wereld rond. De shop profileert vooral bijzondere boomkwekerijproducten, als aanvulling op het bollenaanbod.

In november ging de vernieuwde webshop Dutch Garden World van Van Geest Nurseries online in 48 landen. Naast bloembollen - de core business van het bedrijf - kunnen particuliere shoppers tuinen potplanten in het digitale winkelwagentje plaatsen. ABC Mail zorgt ervoor dat, in samenwerking met lokale postbezorgers, de planten in alle 48 landen tot aan de voordeur worden gebracht. NoordAmerika, China en Japan kunnen alleen kale, gespoelde wortels bestellen, voor de Europese landen zijn er geen restricties. In Nederland kan zelfs nog iets meer. Daar is een B2B-formule toegevoegd aan de internetwinkel. Hoveniers kunnen hier met korting op de particuliere prijzen zowel bollen als boomkwekerijproducten bestellen. Van Geest gaat deze bestellingen zelf afleveren. Directeur Marcel Hoogeveen legt uit hoe het idee is ontstaan. „We hebben in Engeland al jaren een vestiging die hoveniers, gemeenten en tuinarchitecten voorziet van

Via hun vernieuwde website is Van Geest Nurseries actief in 48 landen.

bloembollen en boomkwekerijproducten. Van daaruit zijn we ook Engelse postorderbedrijven gaan beleveren, later uitgebreid met postorderbedrijven in Frankrijk en Duitsland. We weten dus precies hoe dat segment werkt. Daarnaast versturen we al sinds jaar en dag bloembollen naar particulieren in de hele wereld. Bestellingen vanuit onze winkel in de Keukenhof, maar ook op aanvraag via e-mail. Nu gaan we dat systematisch aanpakken in onze vernieuwde webshop; ons eigen postorderbedrijf dus. Het sortiment tuinplanten en bomen moet ervoor zorgen dat we ook buiten het bollenseizoen actief blijven. Maar ook dat we klanten prikkelen om meer met hun tuin te doen. We beginnen straks als eerste met Hydrangea arborescens ’Annabelle’, Eucalyptus, Helleborus, vijf soorten Acer en een aantal winterbloeiende heesters, waaronder Hamamelis en Chimonanthus praecox. Vervolgens bouwen we het langzaam uit.’’ Producten die Hoogeveen graag snel in de webshop wil zien, zijn bijvoorbeeld Japanse anemonen, fruitboompjes, pioenrozen en Hedera arborescens.

Samenwerking boomkwekers Voor de levering zijn afspraken gemaakt met boomkwekers in Boskoop, Zundert en in het oosten van het land. Als er bestellingen voor hun producten zijn, haalt Van Geest de planten er een dag voor de verzending op, want het bedrijf wil nog geen voorraden aanhouden. Bij het ophalen van de producten levert van Geest als het even kan ook bloembollen af bij de boomkwekerijexporteurs in die regio’s. Ook voor hen is de combinatie immers interessant. De leverende kwekers moeten bovenal kwaliteit kunnen leveren, zich strikt houden aan de maximale lengte van de plant en flexibel zijn in de gevraagde partij-

Directeur Marcel Hoogeveen: „We weten hoe het postordersegment werkt.”

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Postorder layout.indd 42

18-12-13 15:40

Postorder

Van Geest Nurseries, Lisse Sortiment: Export van bloembollen, potplanten en boomkwekerijproducten Afzet: Via eigen webshop/ postorderbedrijf in 48 landen, aan andere Europese postorderbedrijven en in Engeland aan gemeenten, hoveniers en tuinarchitecten via eigen cashand-carry Personeel: 6 Website:

www.geest-nurse-

ries.com www.dutchgardenworld.com

Bij Van Geest Nurseries staan nu nog vooral bloembollen, maar het bedrijf start met de verkoop van tuinplanten als postpakket.

groottes. Het kan namelijk de ene week om vijf stuks gaan, de week daarop om duizenden. „Dat kwam vorig jaar voor. Een postorderbedrijf bestelde toen 30.000 Hibiscus, als relatiegeschenk bij een bepaalde actie. Vanwege de vele afzetkanalen waarover we beschikken, is alles mogelijk”, legt Hoogeveen uit.

Tien dagen naar Japan De maximale reistijd van een ’levend’ postpakket is tien dagen, bijvoorbeeld voor Japan. Binnen Europa zijn de producten al na twee tot drie dagen in huis. Heel belangrijk is de verpakkingswijze. Postpakketten kunnen onderweg immers heel wat te verduren krijgen. Daar komt nu juist de specialiteit van Van Geest om de hoek kijken. Het bedrijf heeft jarenlang ervaring opgebouwd met het verpakken van planten voor postorderbedrijven. De meeste planten gaan in dichte kartonnen dozen weg. De langste doos in het assortiment is 1,20 m hoog, voor een Hamamelis bijvoorbeeld. Het meest gangbaar is echter de doos van 60 cm, voor planten in 1 tot 1,5 l-containers. De planten worden zo nodig met bamboestokjes strak overeind gehouden. Heesters en potplanten worden eerst in een speciale blisterverpakking gezet, alvorens ze de doos in gaan. De blister sluit de grond in, maar sluit de lucht niet uit. Bij het verpakken van rozenstruiken wordt de

kale wortel beschermd in mors of turf en de plant gehuld in speciaal folie. Hoogeveen: „Voor nieuwe producten testen we altijd eerst de verpakking uit. We zetten de plant een week in een doos en sturen hem vervolgens naar onszelf op.” Ook test het bedrijf de aantrekkingskracht van nieuwe producten uit. Ze staan in de bedrijfsruimte opgesteld en medewerkers mogen ze naar hartenlust mee naar huis nemen. Degenen die het eerst verdwijnen, maken de meeste kans om in de webshop terecht te komen.

Hogere segment Dutch Garden World is niet het enige postorderbedrijf voor bollen en boomkwekerijproducten. Bakker Hillegom is een hele grote en ook zijn er kleinere bedrijfjes actief. Hoogeveen ziet deze bedrijven niet als concurrenten. „Wij willen ons vooral richten op het hogere segment, met afwijkend sortiment en eerlijke, goede producten. Bulk is er voor ons niet bij. Verder onderscheiden we ons doordat we op afroep vers product kunnen leveren in kleine hoeveelheden, maar ook door ons foto- en informatiemateriaal, het aantal landen waarin we actief zijn en de gespecialiseerde maatwerkverpakkingen. De vergelijking met de webshops die vanuit een zolderkamertje opereren, wil ik al niet eens maken.” < De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Postorder layout.indd 43

18-12-13 15:41

Foto’s: Arno Engels, Provender Nurseries, Ron Barendse, Gasa Germany

p ro d u c ta n a lys e

Prijs van kerstbomen niet gestegen De prijs van kerstbomen lag dit jaar gelijk of iets lager dan vorig jaar. Handelaren en kwekers spreken desondanks van een goed seizoen. De verwachting is dat de komende jaren het aanbod toeneemt en de prijzen daardoor zullen dalen. Bij Groen-Direkt spreekt mede-directeur Gert Koert qua omzet van een goed kerstbomenseizoen. De groothandelaar wist z’n eigen klanten te behouden en door de overname van een andere groothandelaar eerder dit jaar, haar omzet te verdubbelen. Klanten bestellen volgens Koert al een paar jaar wat voorzichtiger en dat was dit jaar niet anders. „Een tuincentrum vindt het niet erg om op 20 december los te zijn. In dat geval is het op = op.” Groen-Direkt heeft z’n prijzen dit jaar iets naar beneden bijgesteld. „Dat is inherent aan

de markt en bovendien konden we grootschaliger en daardoor goedkoper inkopen”, zegt Koert. Hein Veldhuizen van Veldhuizen en Bisselink Kerstbomen in Renswoude is kweker, groothandelaar en verkoopt ook aan consumenten. Hij zegt: „Door de concurrentie van bouwmarkten zoals de Praxis en Hornbach gaat de particuliere verkoop toch wat moeizamer. De verkoop van kerstbomen in onze groothandel liep wél goed. Daarnaast denk ik dat kwekers over het algemeen ook wel tevreden zijn over dit jaar, wij hebben aan hen tenminste dezelfde prijzen betaald als vorig jaar.” Kweker Jaap Bolhuis in Haren spreekt van een heel goed jaar. „Qua particuliere verkoop hebben we weinig last van stuntende bouw-

handelsstemming

markten. We verkopen veel Picea omorika met kluit en in pot en deze worden in de bouwmarkten weinig aangeboden. Gestunt wordt er vooral met gezaagde Abies nordmanniana.” Bolhuis zegt dat vorig jaar de kerstbomen schaars waren, maar dat hij verwacht dat de komende jaren het aanbod zal toenemen. <

hoe loopt het?

Zaadbestellingen komen later dan anders Zaadhandelaren ontvangen dit seizoen ongeveer eenzelfde aantal bestellingen van boomkwekers, maar sommigen bestellen later dan normaal, afhankelijk van hun plantenafzet. Risico is dat zaden dan op zijn.

Bij Sluyza in Waarschoot (B) kwamen onlangs nog grote bestellingen binnen, die normaal gesproken al in de zomer zouden zijn geplaatst. „Kwekers hebben te lang gewacht”, zegt zaadhandelaar Jan Vangaver. Hij had bepaalde partijen al verkocht. „We kunnen niet te lang het risico van niet-verkopen lopen.” Ook Niels Dictus, van Tenax TreePlugs & Seeds in Rijsbergen, merkt dit seizoen dat meer kwekers hun bestellingen verschuiven. Zelfs richting het voorjaar. „Kwekers weten nog niet hoeveel ze van een aantal soorten willen zaaien, omdat ze met planten bleven zitten”, aldus Dictus. De afzet van bijvoorbeeld meidoorn stagneert, wat komt doordat buitenlandse subsidies voor landschappe-

lijke aanplant wegvielen. Dat werkt dus door richting zaadhandel. De belangstelling voor naaldhoutzaad neemt daarentegen toe, aldus Johan Vink, van Pelgrum Vink Materialen in Lobith-Zundert. „Met name van lariks en douglasspar: snelgroeiende soorten voor de bosbouw.” Dictus verwacht dat Carpinus-zaad uitverkocht raakt, omdat planten van haagbeuk goed in de markt liggen. Zaad van Fagus sylvatica is nog wel voldoende beschikbaar, maar de oogstkwaliteit viel de zaadhandelaren toch wat tegen. Zaden waren vroeg rijp, te vroeg van de bomen gevallen, of bleken loos te zijn. „De natuur bood ons dit jaar niet alles”, aldus Vangaver. „Elk jaar is anders.” Verder blijft de vraag naar specifieke zaadherkomsten stijgen, omdat afnemers zulke herkomsten willen gebruiken in specifieke beplantingen. Daardoor versnippert de handel, zegt Vink. „Dat is niet makkelijk voor kwekers, maar ook niet voor zaadhandelaren.” <

‘Britse aanleg niet rooskleurig’ Handel in week 50

Richard Burt, Provender Nurseries

’Hoofdprijs voor Helleborus’ Handel in week 51

Ron de Bruin, Gasa Germany

Lees elke week beschouwingen over hoe de handel loopt op deboomkwekerij.nl

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Markt en Afzet BKW13-41.indd 44

19-12-13 15:19

Markt & Afzet p ro d u c ta n a lys e

Hoog resistente iepen in de lift De vraag naar iepen was ook dit najaar weer goed, net als de laatste seizoenen. Afnemers vragen specifiek naar cultivars vanwege hun hoge resistentie tegen iepziekte. Het aanbod van bepaalde iepen is echter dusdanig klein, dat kwekers er goed voor kunnen beuren.

De iepenhandel is voornamelijk Nederlandse handel. Vroeger was Engeland ook wel een iepenland, maar sinds Dutch elm disease daar huishield, hebben Engelsen niet veel vertrouwen meer in Ulmus. Onbekendheid van min of meer resistente iepen speelt de export parten. Dankzij zulke iepen heeft de Nederlandse handel het vertrouwen in de boom herwonnen. Kwekers merken dat afnemers bijvoorbeeld bewust om de meest resistente cultivar vra-

gen (’Columella’) of om andere cultivars met een bepaald resistentieniveau (zoals ’Homestead’, ’Pioneer’ en ’Rebona’). Maar er zijn ook nog bestekken waarop niet staat aangegeven dat een cultivar een bepaalde resistentie moet hebben. Het kleine aanbod betreft niet alleen de Resista-iepen uit Amerika (’New Horizon’ en ’Rebona’) die maar door een enkeling onder licentie worden gekweekt. Ook van de fladderiep (Ulmus laevis) is het aanbod gering; afgelopen najaar was deze soort bijvoorbeeld niet aan te slepen voor slechts één beplantingsproject. Vraag en aanbod bepalen de prijs, dus die ligt bij Resista en de fladderiep wel goed. Kwekers zeggen echter dat ook de prijzen van populaire cultivars als ’Clusius’, ’Dodoens’ en

’Lobel’ relatief goed zijn. Kwekers zijn net aan de slag met ’Stavast’. Deze onderstam is in onderzoek redelijk resistent gebleken (de gebruikelijke onderstammen ’Belgica’ en U. glabra zijn juist vatbaar), maar moet zich nog in de praktijk bewijzen. <

langs de kassa

Frank Goossens:

‘Goed verkocht voor kerst’ Tuincentrum:

Life & Garden Locatie:

Gouda Medewerkers:

Kerstbomen goed verkocht? „Ja, al een week voor kerst hadden we de meeste kerstbomen verkocht, en tot aan kerst hoefden we geen ’nee’ te verkopen. We hadden voorzichtig ingekocht, omdat de afgelopen acht maanden toch de tendens was dat klanten per persoon minder kopen.”

Is kersthandel wel te vergelijken met reguliere tuinhandel? „In dit geval wel. We behouden hetzelfde aantal klanten, we zijn blij dat ze nog steeds naar ons tuincentrum komen, maar ze houden door de economie toch wel de hand op de knip.” Waarin verschilt uw kersthandel van

de handel van bouwmarkten? „Ons verschil is dat we A-kwaliteit kerstbomen aanbieden; bomen die meer zijn gesnoeid en daardoor traditioneel voller zijn. 80% is Abies nordmanniana, 20% bestaat vooral uit Picea abies en P. omorika. En P. glauca ’Conica’ liep ook weer goed voor de kerst, zeker de mooiste kwaliteit in een zilveren pot.” En tuinplanten voor kerst? „Gaultheria liep zo hard, dat ze een week voor kerst schaars werden. En ook Helleborus liep als een tierelier, zeker de virusvrije uit de Gold Collection. Skimmia liep redelijk.” Wat komt er na kerst in de verkoop? „Bollen in pot, dus narcissen, krokussen enzovoort. Helleborus zal zeker doorlopen. We maken ook nog een mooie presentatie met kleine coniferen, want naar ons idee wordt deze groep tuinplanten onderschat door door de hele tuinwereld.” <

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Markt en Afzet BKW13-41.indd 45

19-12-13 15:19

Bijeenkomst Bos- en Haagplantsoen en Laanbomen Op vrijdag 3 januari 2014 houden de besturen van de Cultuurgroepen Bos- en Haagplantsoen en Laan-, Bosen Parkbomen in ’s Hertogenbosch gezamenlijk een ledenbijeenkomst. De besturen leggen rekening en verantwoording af over het gevoerde beleid. Tijdens de vergadering worden de aanwezige leden in staat gesteld om de ’Boom van het jaar 2014’ te kiezen. De jury heeft hiervoor drie bomen genomineerd: Fagus sylvatica, Magnolia kobus en Parrotia persica ’Vanessa’. Op pagina 35 in dit vakblad leest u meer over deze verkiezing. Daarnaast geeft Jaap van Wenum, specialist gewasbescherming van LTO, een toelichting op het actuele beleid ten aanzien van gewasbescherming, waaronder ook de toelating van gewasbeschermings-

middelen. Ook wordt de voortgang binnen de Green Deal ’Weet welk plantmateriaal je (ver)koopt’ besproken. Patrick Jansen van stichting Probos geeft een toelichting op de aanbevelingen die Probos heeft gedaan die moeten leiden tot verbetering van de afzetketen voor bosplantsoen. Ten slotte geven vertegenwoordigers van Naktuinbouw een toelichting op de zaadinzameling en de veldkeuringen van het afgelopen jaar en op het fytosanitaire beleid. LTO-leden met teelt van laanbomen en/of Bos- en Haagplantsoen hebben ondertussen een persoonlijke uitnodiging ontvangen. Neem voor meer informatie contact op met john.janssen@zlto.nl.

Loonaanpassing en afstandsvergoedingen De brutobedragen van het wettelijk minimumloon en het minimumjeugdloon stijgen per 1 januari 2014 met 0,53%. Het wettelijk minimumloon voor een werknemer van 23 jaar of ouder bij een volledig dienstverband (38 uur per week) bedraagt hierdoor per maand €1.485,60. Per week is dat €342,85, en per uur €9,02.

Per 1 januari 2014 worden binnen de huidige cao Open teelten de lonen aangepast met 1%. De afstandsvergoedingen die bedoeld worden in artikel 32 lid 1 van de cao Open Teelten worden niet aangepast. Voor meer informatie over de cao kunt u contact opnemen met de werkgeverslijn.

Vaste plantenshow op de Keukenhof Van 2 tot en met 18 mei 2014 houdt de Cultuurgroep voor Vaste planten weer de jaarlijkse Vasteplantenshow op de Keukenhof. De show wordt zo ingericht dat hij aansluit bij het thema van de Keukenhof in 2014 ’Holland’. De show in de Keukenhof houdt in dat honderdduizenden mensen weer

kunnen genieten van vaste planten. Ook het komend jaar is er weer een vakkeuring en een standprijs. Wilt u deelnemen, dan kunt u zich aanmelden per e-mail (louisvandereep@ xs4all.nl) of per post (Oude Weerlaan 37A, 2181HX Hillegom).

2013 „Hoe is de stemming aan het einde van 2013 in de boomkwekerij”, vroeg laatst een collega-bestuurder. Ik stond met een mond vol tanden. Dit jaar was heel wisselend. Er zijn er die positief zijn geëindigd en gelijk zijn gebleven, maar het gros van de collega’s haalde slechtere resultaten. Belangrijker om te weten is hoeveel perspectief je bedrijf heeft voor de komende jaren. Wat zie je als de laatste vijf jaar achter elkaar worden gezet? Het is de spiegel waarin je elk jaar moet kijken. Zet dan ook eens op een rij waar je het allemaal voor doet. Zijn de keuzes van vroeger nog steeds hetzelfde? Vind ik nog genoeg voldoening in mijn werk? Hoeveel steun en begrip krijg ik van de mensen om me heen? Er is veel veranderd de laatste tien jaar. Vanaf 2008 deed de financiële crisis zijn intrede, vervolgens een economische crisis en nu weer een financiële? Ik ben klaar met de Ruttes en de Dijsselbloemen, bezuinigingen die over ons worden heen gestort, nog meer regeltjes en nog meer gezeur. Regeldruk zou zijn afgenomen! Merkt u het? Ik heb het gevoel dat we aan het dweilen zijn met de kraan open. Steeds vaker hoor ik de ontevredenheid, steeds vaker hoor ik mezelf zeggen: ’We zijn volop bezig het te regelen’. Ik moet bekennen dat het lijkt alsof zowel de stroperigheid als de moeilijkheidsgraad toeneemt om goed beleid te krijgen. Ik kijk als bestuurder ook in de spiegel. Is het nog leuk, al dat bestuurswerk? Ben ik nog wel de goede man op de goede plaats en krijg ik nog genoeg voor elkaar? Wat is het perspectief voor de komende periode? De vakgroep gaat het komend jaar op een nieuwe manier uw belangen dienen. Vanaf januari zal dat zichtbaar worden. Een nieuwe koers vóór maar ook mét leden. Ik heb er zin in en dat geeft energie. Ik wens u en uw naasten, heel prettige feestdagen en veel nieuwe energie in 2014. Peter Bontekoe

VASTE PLANT 2013 Winnaar Vaste Plant Bloeiend Iberis 'Masterpiece' F.N. Kempen BV

Vaste Planten Show 2013 Winnaar Vaste Plant Blad Hota 'Sagae' Jac.W. Ruigrok

Winnaar Vaste Plant Gras Stipa tenuissima Rijnbeek & Son

Deze bijdrage valt onder de redactionele verantwoordelijkheid van de LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten. Voor informatie: (073) 217 31 83, e-mail: info@zlto.nl, www.lto.nl.

Voorzitter LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten

De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

LTO linkerpag-BKW13-41.indd 46

19-12-13 15:20

Service

Foto’s: Emiel van den Berg, Anssems Bomen

bedrijfsnieuws

vaktaal

Nieuwe stamkoker voor bomen Anssems Bomen uit Prinsenbeek brengt een nieuwe stamkoker van karton op de markt. Het product beschermt de bast van bomen tegen vorst, hitte, vraat en bestrijdingsmiddelen, aldus Pieter Anssems. De stamkoker is de afgelopen drie jaar ontwikkeld en getest binnen een samenwerkingsverband van Anssems Bomen en Janssen-Anssems. De innovatie is financieel gesteund door de EU. Meer informatie: pieter@jrsport.nl of (06) 13 09 12 92.

Ruud van Haperen

Eerste Euregiobeurs TreeVention Leden van LLTB, The Green Connection, Boomkwekerij Support Venlo, Garden Plant en Boomteeltstudieclub Horst aan de Maas organiseren voor het eerst gezamenlijk een internationale beurs voor de boomkwekerij: ’TreeVention: Wortels in de Euregio’. Datum en tijd: 28 januari: 14.00 - 21.00 uur, 29 en 30 januari: 7.00 - 17.00 uur Locatie: Flora Trade Parc Venlo, Hollandlaan 23, Venlo. Meer informatie: www.lltb.nl, zoek op ’TreeVention’.

agenda Binnenland 27, 28, 30 december Wintershow Gebr De Vor Achterveld

7, 9, 30 januari, 5 februari Spuit-

licentiebijeenkomst DLV Actualiteiten gewasbescherming Boskoop 7/1, Oirschot 9/1, Lottum 30/1 of Saasveld 5/2 8 en 9 januari FloraHolland Winter Fair Aalsmeer

14, 21, 22 januari, 10 februari

Spuitlicentiebijeenkomst DLV Techniek en veiligheid Oirschot 14/1, Boskoop 21/1, Heythuysen 22/1, Zuidlaren 10/2

16, 22 januari, 5 februari

Spuitlicentiebijeenkomst Cultus Lottum 16/1, Zundert 22/1 en Haaren 5/2 21, 23 januari, 27 februari Verlengingsbijeenkomst spuitlicentie gewasbescherming licentie 1 en 2 Lunteren, Veluweplant

Meer informatie op: deboomkwekerij.nl/agenda

21 januari Start cursus gewasbescherming licentie 1 Lunteren, Veluweplant 22 en 23 januari Groenbeurs Brabant Sint-Oedenrode 28 januari Start cursus gewasbescherming licentie 2 Lunteren, Veluweplant 28 t/m 30 januari Euregiobeurs Venlo 28 t/m 30 januari Voorjaarsbeurs Arie Bouman Tuinplanten Wijk bij Aalburg 3 t/m 6 februari Voorjaarsbeurs Menkehorst Hengelo

Buitenland 28 t/m 31 januari Vakbeurs IPM Duitsland, Essen

4 en 5 maart Florall voorjaarsbeurs, België, Gent

Bijdragen

Bijdragen voor de service-pagina’s kunnen worden gestuurd naar Redactie ‘De Boomkwekerij’, Postbus 9324, 2300 PH Leiden, e-mail: boomkwekerij@hortipoint.nl.

Leeftijd: 34 Opleiding: Lagere Technische School Bedrijf: Boomkwekerij De Lange Akker Plaats: Prinsenbeek

Wat doet u zoal rond kerstmis en oud en nieuw? „Tot aan de kerst draaide het om de verkoop van kerstbomen. Daarna heb ik weer tijd om te wieden tussen de zaailingen van Picea omorika. Verder is het rustig, is er wat tijd voor het gezin en wachten we op afroep bij het bosen haagplantsoen dat we op contract telen. Ook ga ik komende tijd onderhoud bij de machines doen.” Waarom zaait u zelf kerstbomen? „Ik ben een perfectionist, ga voor kwaliteit. Op deze manier heb ik alles zelf in de hand. Komend jaar ga ik voor het eerst ook Abies nordmanniana zaaien ook al wordt daar bij ons niet veel om gevraagd. Of we de strijd met de import Abies kunnen winnen is nog de vraag, maar we gaan er voor.” Hoe was de verkoop van kerstbomen? „We merken de concurrentie van bouwen supermarkten maar toch is het goed gegaan dit jaar. We hebben alleen particuliere verkoop en met kwaliteit en service houd je die draaiend. Dan komen klanten terug. Plus we zitten op een A-locatie aan de provinciale weg, dus mensen weten ons makkelijk te vinden.”

Sortiment: Bos- en haagplantsoen plus particuliere verkoop van diverse bomen en heesters en zelfgekweekte kerstbomen Oppervlakte: 6 ha

Wat was het hoogtepunt van afgelopen jaar? „Absoluut de geboorte van onze zoon Sjuul. Wat betreft de kwekerij was dat het voor het eerst uitplanten van zelfgezaaide Picea omorika. Het zaad hebben we van eigen moerplanten verzameld.” Plannen voor 2014? „Samen met mijn vriendin Clarissa Roelands wil ik in de toekomst uitbreiden, het kweekoppervlak groter maken. In 2014 gaan we ons daar meer op concentreren. Ook de particuliere verkoop willen we uitbreiden. Clarissa gaat zich daar over ontfermen. Zij heeft in de zorg gewerkt en houdt van het persoonlijke contact met klanten. Het sortiment tuinplanten gaan we dan wat uitbreiden.” Je hebt het grootste deel van je werkzame leven nog voor de boeg. Het blijft de kwekerij? „Zeker weten. Ik ben per toeval kweker geworden. Toen mijn vader stopte als tuinder heeft hij voor de grap een rijtje coniferen geplant en langzaam is dat uitgegroeid. Boomkweker is een mooi vak. Mijn klanten zijn tevreden over mijn goede resultaten, daar geniet ik van. Net als van de vrijheid, het buiten werken en het lekker sjouwen.” < De Boomkwekerij 41 (27 december 2013)

Service rechterpag-BKW13-41.indd 47

19-12-13 15:18

540336.indd 48

19-12-2013 11:59:35