BKW_01-2015 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

9 januari 2015

Mechanisatieslag op Boskoops veen 23 Henk Westerhof: â&#x20AC;&#x2122;De sector is aan zetâ&#x20AC;&#x2122; 4 Consortium houdt onderzoek op de rails 16 Nominaties voor Boom van het Jaar 22 Beurzenkalender voor 2015 30 Omslag_BKW15-1.indd 1

05-01-15 14:58

Holland

Polen

Tel. (+31) 0546 647255 E-mail: info@ippholland.nl www.ippholland.nl

IPP Holland B.V. Sluiskil 6 - 7681 KD Vroomshoop

In 2014 hebben wij u, misschien opnieuw, kennis laten maken met ons uitgebreide assortiment. Wij danken al onze klanten voor het afgelopen jaar en wensen iedereen een gelukkig, gezond en voorspoedig 2015 toe. Voor het eerst staat IPP op de IPM in Essen. Het gehele IPP team staat voor u klaar en hierbij nodigen wij u van harte uit ons daar te bezoeken.

Directe kerij. aan kwe Verkoop online! Bestel GEBRUIKTE TUINBOUWMACHINES & MATERIALEN

VERNONIA ’White Lightning’

WWW.HORTITRADE.COM

Voor optimale groei de stek - en zaaitrays van QuickPot en HerkuPak TM

IPM Essen C-10 Hal 2 Stand

„Vertrouw op L, het ORIGINEE sinds 1972!“

- betere wortelvorming - ideale drainage en beluchting – betere wortelvorming - optimale machinale verwerking – ideale drainage en40beluchting - paperpottrays, modellen! - Orchideetray 45 en 60 gaats! – optimale machinale verwerking

Vertrouw op het O r i g i nee l.

HerkuPlast International · Tel. 076 501 7402 · Fax 076 503 6645 · export@herkuplast.com · www.herkuplast.com

615754.indd 2

5-1-2015 10:12:12

Inhoud

Omslag: Arno Engels

12 Tijd voor verandering

Nieuws 4

Commentaar: Marktgericht

Stelling: Belangenbehartiging moet opkomen voor ’achterblijvers’

Betalende kwekers willen bufferzone voor bacterievuur behouden

Bedrijf 11 Ondernemersvragen: Kan ik kosten besparen met innovaties? 12 ’Ik doe alleen nog dingen die ik leuk vind’ 14 ’In 2020 voor €1 miljard via virtueel platform’

18 ’Ondernemen zit in mijn genen’

16 Uniek consortium houdt onderzoek op de rails

Teelt & Gewas 18 Akkerbouw en boomkwekerij gaan hand in hand bij ’t Mannetje 20 Fijn sorteren rond feestdagen 22 Drie exoten genomineerd voor Boom van het Jaar 2015 23 Flink mechaniseren op Boskoops veen 26 Aandachtspunten bij winterhandveredelingen

Markt & Afzet

34 Efficiënt inkopen 30 Beurzenkalender voor 2015 34 ’We willen het inkopers zo makkelijk mogelijk te maken’ 36 Marktnieuws

Service 38 LTO Nederland Vakgroep Bomen en Vaste planten 39 Vaktaal en Agenda

Op www.DeBoomkwekerij.nl vindt u actueel nieuws, marktnieuws, fotoreportages, video’s, blogs en het magazine in digitale vorm. Problemen met inloggen? Kijk dan op www.DeBoomkwekerij.nl/inloghulp.

COLOFON Redactie

Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden E-mail: boomkwekerij@hortipoint.nl Website: deboomkwekerij.nl Hoofdredactie Wim du Mortier (071) 565 96 82 Vakredactie Arno Engels 565 96 86 Ketura Haveman 565 96 83 Ron Barendse 565 96 84 Bureauredactie Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Vormgeving Diseno vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Directie Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 565 96 78 Alice Hoogenboom

Exploitatie

Koninklijke BDU Uitgevers B.V., Afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA T (0342) 494 263 F (0342) 413 141 Verkoopleider: Ron van de Hoef T (0342) 494 263 M 06 51 80 63 25 E r.v.d.hoef@bdu.nl Advertentie-exploitatie Media adviseur: Gert-Jan Bloemendal T (0342) 49 48 07 E g.bloemendal@bdu.nl, Internet: bdu.nl Verkoopleider: Ron van de Hoef T (0342) 494 263 M 06 51 80 63 25 E r.v.d.hoef@bdu.nl Abonnementenservice Aanvraag (ook via website deboomkwekerij.nl) en wijziging abonnement naar Koninklijke BDU Uitgevers, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld, T (0342) 494 844, F (0342) 494 299, E abonnementen@bdu.nl. Op werkdagen

telefonisch bereikbaar van 8.30 – 14.00 uur Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via deboomkwekerij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice. Jaarabonnement: €236,65 (exclusief 6% btw). Studenten en scholieren krijgen 25% korting. Buitenlandse abonnees betalen een kleine toeslag.

Druk Koninklijke BDU Grafisch Bedrijf B.V. 25ste jaargang ISSN-nummer: 0923-2443 De Boomkwekerij is een uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en de Koninklijke BDU Uitgevers B.V. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Koninklijke BDU Uitgevers B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Inhoudspagina-BKW15-1.indd 3

05-01-15 14:47

Foto: Anthos

NIEUWSINTERVIEW

Henk Westerhof, voorzitter Anthos

’Sector kent meer thema’s die om actie vragen’ „Als sector moeten we maatregelen nemen als antwoord op de recente Greenpeace-rapporten. Geluiden over residu zijn dodelijk voor ons imago”, dat zei Henk Westerhof op 18 december tijdens de nieuwjaarsreceptie van Anthos. Maar er waren meer onderwerpen waarover de voorzitter zijn zorgen met de aanwezigen deelde. Henk Westerhof

Volgens Westerhof was het onderwerp ’markttoegang’ voor Anthos in het afgelopen jaar een van de meest complexe vraagstukken, die de handelsbond en de handelsbedrijven bovendien een hoop frustratie opleverde. Voor de bloembollensector gold dat volgens de voorzitter overigens meer dan voor de boomkwekerijsector. „Maar met een voortdurende boycot door Rusland ten aanzien van boomkwekerijproducten met grond en maatregelen van het Verenigd Koninkrijk die een zekere mate van protectionisme in zich droegen, is markttoegang ook voor de boomkwekerij een belangrijk onderwerp.” Ook vond hij dat bedrijven het op fytosanitair gebied nu niet slechter doen dan tien jaar geleden, maar omdat de producten naar steeds verdere bestemmingen gaan, krijgen

COMMENTAAR

bedrijven eerder te maken met de mondiale insleep van organismen en met landen die eigen spelregels hanteren. „Fytosanitaire eisen blijven een hot issue, daarom zullen pestfreezone’s voor de boomkwekerij in de toekomst steeds belangrijker worden”.

Imago onder vuur Westerhof vervolgde zijn betoog met een andere zorgelijke ontwikkeling. „De rapporten van Greenpeace over het middelengebruik raken ons knalhard en zorgen ervoor dat het imago van onze sector onder vuur ligt.” Als voorbeeld noemde hij een grote Amerikaanse retailer die geen bloembollen meer wil kopen vanwege de mogelijke aanwezigheid van neonicotinoïden. „Als sector moeten we zorgen voor een praktisch systeem om het middellengebruik inzichtelijk te maken en te

PEILING

Marktgericht Begin jaren negentig worden in de groentemarkt nog verschillende afmetingen pallets gebruikt. Telers en groenteveilingen wilden het liefst vasthouden aan hun pallet omdat het hele veilingapparaat op die afmetingen was ingesteld. De handelaren probeerden duidelijk te maken dat die pallet niet paste in de logistiek van alsmaar machtiger wor-

Over tien jaar werken op alle boomkwekerijen robots.

dende afnemers, tegenwoordig ’retail’ genoemd. De strijd in de groentewereld kun je achteraf typeren als een achterhoedegevecht. Natuurlijk moesten de telers en de veilingen uiteindelijk om en zich meer ’marktgericht’ gaan opstellen. Wim du Mortier Hoofdredacteur

Een marketingman typeerde de boomkwekerij eens als een sector waar veel kwekers een kwalitatief goed product produceren, het aan de dam zetten en er dan klaar mee zijn. Dat is uiteraard een generalisatie die de sector geen recht doet. Ook in de boom-

Eens 36%

Oneens 64%

kwekerij zijn er volop voorbeelden van kwekers die zich verdiepen in de behoeften van hun afnemers en daar met succes op inspelen. Die voorbeelden zetten collega’s aan het denken of zij in die ontwikkeling moeten meegaan. En zo ja, hoe doe je dat dan? De indruk bestaat dat veel kwekers worstelen met die vraag. Vaststaat dat afnemers bij voldoende aanbod graag zaken zullen doen met een leverancier die begrijpt wat zij willen en die zijn werkwijze en desnoods zelfs zijn product daarop aanpast. Marktgericht produceren begint daarom altijd met de vraag: wat vraagt de markt waarvoor u produceert van u?

n op de

Marktgericht produceren; het is makkelijker gezegd dan gedaan. Toch is het een ont-

De nieuwe peiling luidt:

In één marktsegment specialiseren is nu een must.

wikkeling waaraan de boomkwekerij zich in de volle breedte maar moeilijk zal kunnen onttrekken. En belangrijk genoeg om 2015 tot het jaar van het marktgericht produceren

Stem mee op deboomkwekerij.nl.

uit te roepen.

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Nieuws opinie BKW15-1.indd 4

05-01-15 14:50

Opinie COLUMN COEN DEKKERS

Tussendag

verminderen. Een systeem waarmee kwekers en handelaren kunnen werken én waarmee we ons als sector in positieve zin kunnen onderscheiden. De keten is hierbij aan zet, waarbij men zich wel moet realiseren dat investeren in zo’n systeem niet direct leidt tot een betere prijsvorming. Het is voor de teelt veel meer een ’license to produce’ en voor de handel een ’license to deliver’.” Westerhof uitte ook zijn zorgen over de afnemende belangstelling voor groen bij zowel consumenten als op de institutionele markt. Hij was daarom verheugd te kunnen melden dat de alliantie tussen FloraHolland en iVerde mag rekenen op een subsidie vanuit het Topsectorenbeleid. Dat zorgt voor de komende jaren voor een budget voor De Groene Agenda van €1,5 tot €2 miljoen. <

’Goedemorgen met Coen’. Mijn stem kraakt. Een kater is tegenwoordig voor mij net als spierpijn: de tweede dag lijkt nog wel zeerder te doen dan de eerste. ’Goedemorgen Coen, met Sjors, ik heb voor vanmiddag wat planten van je nodig’. Ik kijk op de wekker. Het is kwart over zeven, vrijdag 2 Januari. Het jaar begint superlekker. Het leek zo’n tussendag, 2 Januari. Bijna al het personeel vrij, en dan een spoedje, 1.008 planten, met stickertje op de pot, leveren om 2 uur in Aalsmeer. Stickertjes printen laat ik tegenwoordig altijd door mijn broer doen, zelf gebruik ik er net te weinig. Als ik hem bel doet hij wat nonchalant, maar zijn stem kraakt ook en het doffe geluid op de achtergrond klinkt niet als zijn kantoor. Meer zoals een slaapkamer. ’Over een kwartiertje liggen ze klaar’. De held. Terwijl ik in mijn auto stap om de stickers te gaan halen draait er een vrachtwagen het erf op. Een klant laat alvast een paar pallets met trays hier neerzetten om zijn bestellingen later dit jaar in te verpakken. Mooi signaal van die klant. We hebben de order namelijk nog niet helemaal rond. Nu dus wel begrijp ik. Tijdens het planten sorteren en stickers plakken, rollen er nog vijf bestellingen binnen. Allemaal voor deze tussendag. En dat terwijl ik me gisteravond nog afvroeg of het eigenlijk wel zinvol was om te gaan werken vandaag. Zinvol of niet, bestellingen gaan voor alles, dus ik zit er gelijk goed in, in 2015. Heerlijk. Precies volgens mijn goede voornemen om er nog eens flink op te klappen komend jaar. En dan kun je dus geen tussendagen gebruiken. Tussendagen mogen niet bestaan in 2015. Elk moment moet ik voorbereid zijn op het meest onverwachte scenario. Ik wil alles zien, alles horen, handelen, rammelen, doen. Een op-het-toppen-van-mijn-kunnen-jaar. Kan ik met jullie afspreken dat jullie me superwaakzaam houden? Dat bij elk moment van verslapping ik een aanmoediging of aansporing krijg? En als ik terugzak naar het niveau tussendag, gebruik dan deze tip. Bel me ’s morgens om kwart over 7 op met een bestelling. Of los een aantal pallets trays. Dan maak je van mijn tussendag een topdag.

STELLING

Belangenbehartiging moet opkomen voor ’achterblijvers’ Marc Lodders, Lodders

Rob Fokkens, Fokkens

Alex Schoemaker,

Boomkwekerijen,

Coniferen BV, Wijster:

Alex Schoemaker

Wernhout:

„Belangenorganisaties moe-

Boomkwekerij, Boskoop:

„Ik vind dat deze stelling

ten altijd voor iedereen

„Door de wereldwijde crisis

maar eens omgedraaid moet

opkomen, zowel voor de

worden alle verhoudingen

worden! De ’achterblijvers’

sterken als voor de zwakken.

op scherp gezet, de gehele

mogen wel eens een keertje

Vergelijk het maar met jonge hondjes: het

keten wordt daardoor opnieuw ingedeeld.

opkomen voor hun belangenbehartigers. Er

zwakste hondje kan niet voor zichzelf opko-

Producenten, exporteurs, retail; ze krijgen

is maar een klein groepje kwekers en belan-

men die moet geholpen worden, terwijl ieder-

allemaal nieuwe taken met nieuwe verant-

genbehartigers die het voor de hele sector

een altijd alleen maar naar het hondje kijkt

woordelijkheden. Sommigen bedrijven zijn

mogen/moeten regelen. Het zou in de toe-

dat het sterkst is. Natuurlijk komen de sterken

koploper en hebben zich al aangepast aan

komst gepast zijn dat deze mensen voor hun

eerst aan bod, die hebben in dit geval de tijd

deze tijd. Persoonlijk vind ik dat je niet te lang

inspanningen beloond worden met de steun

om bijvoorbeeld naar bijeenkomsten te gaan

moet blijven hangen in het verleden; veran-

van de ’achterblijvers’ in plaats van dat er con-

en van zich te laten horen. Iemand met een

deringen kun je simpelweg niet tegenhouden.

tinu tegenaan geschopt wordt en alleen maar

eenmanszaak heeft geen tijd omdat hij een

Sectororganisaties moeten toekomstgeoriën-

geroepen wordt dat er niets gebeurt. De ’ach-

bestelling moet afmaken, bij een groot bedrijf

teerd zijn en zich inderdaad aansluiten bij de

terblijvers’ moeten nu de steun van de belan-

is er altijd wel iemand die zich een paar uur-

koplopers. Maar wie zijn dat? De koplopers

genbehartiging maar eens gaan verdienen. Ze

tjes kan vrijmaken. Schaalvergroting is goed,

van vandaag zijn de achterblijvers van morgen

hebben al kansen genoeg gehad…”

efficiëntie ook, maar een sectororganisatie

(en andersom). De wereld verandert nu een-

moet niet de gezinsbedrijven vergeten, dan

maal snel. Ik denk dat sectororganisaties goed

zou de markt namelijk wel erg verschralen.”

moeten luisteren naar koplopers, maar niet vergeten dat die ’achterblijvers’ ook integraal onderdeel uitmaken van diezelfde keten.” De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Nieuws opinie BKW15-1.indd 5

05-01-15 14:50

Foto’s: DLV Plant, Gemeente Neder-Betuwe

Betalende kwekers willen bufferzone voor ba Afgelopen periode zijn op diverse plaatsen bijeenkomsten geweest over de bufferzone voor bacterievuur. Kwekers die in 2014 meebetaalden aan de bufferzones, willen deze ook in de toekomst behouden. Over de manier waarop dat betaald moet worden is wel discussie.

Sinds afgelopen jaar moeten kwekers het in stand houden van de bufferzones voor bacterievuur volledig zelf financieren. Voorheen betaalde Productschap Tuinbouw een deel van de kosten, maar met het wegvallen van het PT liggen de lasten geheel bij de kwekers. Daardoor is voor veel

Het aantal aantastingen van bacterievuur is met de invoer van bufferzones sterk gedaald.

kwekers het betalen voor de bufferzone afgelopen jaar een kostbare aangelegenheid geweest. De ervaring leert dat de kosten ook niet altijd in verhouding staan met de opbrengsten van de waardplanten. Logisch dat er in de boomkwekerijsector discussie is over het in stand houden van deze bufferzones en de wijze van financiering. Kwekers zijn niet verplicht om mee te betalen aan de bufferzone. Zij doen dit op vrijwillige basis. Kwekers die echter de ZPb2-codering op het plantenpaspoort willen hebben, moeten meebetalen aan de bufferzone. Met de ZPb2-codering laat een bedrijf zien dat de planten zijn gekweekt in een gebied dat vrij is van bacterievuur en dat de kwekerij en de planten ook actief zijn gecontroleerd op de aanwezigheid van de ziekte en hier dus vrij van zijn. In Nederland zijn in totaal twaalf bufferzones. De kosten voor het instandhouden van een bufferzone wordt gedragen door de kwekers in het betreffende gebied die ervoor kiezen om deel te nemen aan de buffer-

KORT Bundeling van veredeling

Middelen tegen knaagdieren

Boot & Co en Kolster gaan een groot deel van hun veredelingsactiviteiten bundelen. Voor de nieuw ontwikkelde rassen zal ook samen kwekersrecht en patent worden aangevraagd. Beide bedrijven blijven de gewassen wel onder hun eigen merk in de markt zetten. De bedrijven werken al langer samen. In de toekomst wordt voor diverse gewassen de veredeling helemaal gezamenlijk gedaan. Beide bedrijven blijven zich qua afzet richten op het eigen terrein. Boot & Co blijft nieuwe soorten ook in de toekomst onder het merk ’Gem’ in de markt zetten, Kolster doet dat onder het merk ’Magical’.

Het Ctgb heeft de toelating van vijf middelen tegen knaagdieren uitgebreid. Zodoende krijgen kwekers toch mogelijkheden om buiten onder andere muizen en ratten te bestrijden. Wel geldt dat de middelen alleen als laatste schakel in de bestrijding mogen worden gebruikt en gebaseerd zijn op de principes van Integrated Pest Management (IPM). Het gaat om de middelen Nora Pasta en Propasta die mogen worden ingezet tegen muizen en bruine ratten in afgesloten ruimten en rondom gebouwen. De middelen Raco/Rodeck IR/MS Rodetoc Dif Wheat, Probloc en Strong mogen in afgesloten ruimten en rondom gebouwen worden ingezet tegen muizen en ratten.

Erica tuinplant van de maand Bloemenbureau Holland zet in januari Erica in de schijnwerpers. De Tuinplant van de Maand is onder andere te zien in de tvprogramma’s Rob’s Grote Tuinverbouwing en Eigen Huis en Tuin.

Maat: ’Wissel ervaringen uit’ Albert Jan Maat, voorzitter van LTO Nederland, pleit ervoor dat kwekers van elkaar gaan proberen te leren. Aanleiding is de vaststelling dat de inkomens van kwekers

enorm uiteenlopen: sommigen doen het goed, anderen beduidend minder. Maat pleit voor nieuwe initiatieven om kennis en ervaring tussen groepen ondernemers uit te wisselen. „Er is juist op dat terrein nog heel veel te winnen”, aldus de LTOvoorzitter.

Britten hekelen plantenhandel Britse wetenschappers hebben op een bosbouwcongres de Nederlandse import van plantmateriaal aangewezen als een oorzaak van de introductie en verspreiding van schadelijke ziekten en plagen in Europese bossen. „Alleen Nederland importeert al bijna 200 miljoen planten per jaar. En er is sinds 1995 een stijging in het aantal planten dat vanuit Azië wordt geïmporteerd. Dit is nu de bron van veel nieuwe ziekten en plagen in Europa”, aldus professor Steve Woodward van de Universiteit van Aberdeen tijdens het op internet gehouden bosbouwcongres.

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Nieuwsbericht en Kortnieuws BKW15-1.indd 6

05-01-15 14:47

Nieuws

or bacterievuur behouden zone. Per bufferzone kunnen de kosten voor kwekers verschillen. Dit heeft natuurlijk te maken met het aantal deelnemers, maar de kosten van een bufferzone zijn ook afhankelijk van de omvang van het gebied en het aantal bacteriegevoelige ’objecten’ die in het gebied moeten worden gecontroleerd op de aanwezigheid van bacterievuur. Naktuinbouw voert de controles uit in opdracht van het NVWA.

Andere verdeelsleutel Voorheen betaalden kwekers een bedrag afhankelijk van de oppervlakte van de totale kwekerij. Voor een grote kwekerij met relatief weinig waardplanten kan dit erg ongunstig uitpakken. „Wij betalen €3.000 voor deelname aan de bufferzone, terwijl onze omzet in waardplanten slechts €5.000 is”, vertelt een boomkweker uit de regio Zundert. Dergelijke gevallen zijn er meer. De Raad van de Boomkwekerij heeft daarom besloten dat de kostenverdeling anders moet. Komend jaar gaan kwekers betalen per areaal waardplanten. Voor kwekers met veel waardplanten worden de kosten hoger, voor kwekers met relatief weinig waardplanten gaan de kosten omlaag. Komende periode gaat de

Raad verder kijken hoe zij het financieringssysteem verder kunnen optimaliseren zodat de kostenmakers ook daadwerkelijk de kostendragers zijn. Naktuinbouw roept kwekers op om ideeën over een betere optimalisatie te melden. Deelnemende kwekers pleiten ervoor dat het vooral zaak is dat alle kwekers van waardplanten deelnemen aan de bufferzone, omdat iedereen belang heeft bij de instandhouding van de zones. Het aantal deelnemende kwekers varieert per gebied. In sommige bufferzones ligt het percentage deelnemers rond 70 tot 80% van alle kwekers met waardplanten. In andere gebieden ligt het echter soms onder de 50%. Kosten voor de overige deelnemers lopen hierdoor sterk op. Op de site van Naktuinbouw staat een overzicht van de deelnemers per bufferzone. Op bijeenkomsten riepen kwekers elkaar daarom op, om niet-deelnemende kwekers met waardplanten aan te spreken op hun verantwoordelijkheid.

Meerwaarde Hoewel de kosten soms best gepeperd zijn, vinden de deelnemers dat de bufferzones behouden moeten blijven. Door invoering

van de bufferzones is het aantal besmettingen van bacterievuur fors teruggelopen. In de jaren zeventig werden jaarlijks 2.000 aantastingen gevonden. De laatste jaren ligt dat aantal rond 75. Eén kweker geeft desgevraagd ook aan dat het voor hem de enige reden is om mee te betalen aan de bufferzone. „Zelf gebruik ik de codering niet voor mijn verkoop, maar ik ben ervan overtuigd dat zonder bufferzone beplantingen in de omgeving een gevaarlijke besmettingsbron zullen worden. Zonder bufferzone neemt de ziektedruk toe en dat moeten we met elkaar voorkomen.” Tevens zorgen de bufferzones en ZPb2codering ervoor dat kwekers laten zien dat ze een product leveren dat vrij is van bacterievuur. „Als je als kweker door een afnemer aansprakelijk wordt gesteld voor de aanwezigheid van bacterievuur in een partij geleverde planten, heb je een mogelijkheid om dergelijke klachten te weerleggen. Ervaring leert namelijk dat vaak een infectiehaard in de buurt van de afnemer de bron van het probleem is. Zonder de bufferzone en de ZPb2-codering is het echter moeilijk te bewijzen dat de infectiebron niet bij je kwekerij ligt”, meent een van de deelnemende kwekers. <

Het laatste nieuws leest u elke dag op www.DeBoomkwekerij.nl

Chaos door transitievergoeding

Damcon koopt eerste grond op ABC

LTO Nederland wil dat minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de regels voor de berekening van de transitievergoeding bij seizoensarbeid herziet. LTO waarschuwt dat de nieuwe regels voor chaos gaan zorgen op de arbeidsmarkt voor seizoenswerk. De pijn zit ’m in de regel dat met terugwerkende kracht de duur van elkaar opvolgende dienstverbanden wordt opgeteld. Zo is het mogelijk dat ook seizoensarbeiders een transitievergoeding moet worden gegeven. Verwacht wordt dat werkgevers inspelen op de regelgeving door seizoenskrachten niet eerder dan na zes maanden weer in dienst te nemen.

De realisatie van het Agro Business Centre Opheusden (ABC) gaat nu echt beginnen. Het eerste stuk grond is verkocht aan mechanisatiebedrijf Damcon. En de gemeente Neder-Betuwe heeft de spelregels voor vestiging op het ABC vastgesteld. Daarin staat dat er alleen bedrijven mogen komen die gerelateerd zijn aan de laanboomteelt, zoals handelsbedrijven en toeleveranciers.

Florensis in de prijzen Florensis is winnaar van de Tuinbouw Ondernemersprijs 2015. „Een topbedrijf met hart voor medewerkers en klanten”, vindt de jury. Florensis produceert uitgangsmateriaal voor onder andere vaste planten.

Tarieven Naktuinbouw aangepast

Plantion verwacht groei in 2015

De tariefstructuur van Naktuinbouw voor de keuringen is aangepast. Het areaaltarief stijgt met €0,10 per are. Bedrijven tot 0,5 ha betalen geen areaalbijdrage maar moeten wel verplicht teeltaangifte doen. De vaste bijdrage voor handelsbedrijven zonder areaal stijgt met €50 naar €210. De korting voor extensieve teelten van €0,25 per are is vervallen. Meer informatie is te vinden op naktuinbouw.nl.

Veiling Plantion verwacht in 2015 een omzet te behalen van €91,8 miljoen. Ze verwacht dat zowel klok (3,8%), bemiddeling (2,5%) als groencentrum (3,4%) zullen plussen. De veiling wacht daarbij een uitdaging. Een grote klant, het Duitse Kaufland wijst nieuwe inkooporganisaties aan voor Nederland en Duitsland en dient binnen gehouden te worden. Dat meldde directeur Peter Bakker tijdens de ledenvergadering. De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Nieuwsbericht en Kortnieuws BKW15-1.indd 7

05-01-15 14:47

BRANCHEWIJZER De Boomkwekerij Accountants

Automatisering

Draadrekken/steunmateriaal

Loon- en aannemingsbedrijf

Eenvoudig meer controle KANTOOR BLEISWIJK Hoekeindseweg 39, 2665 KA BLEISWIJK Tel: 088-2531850 Fax: 088-2531851

Ook last van omwaaien? Goedkoop en Stabiel:

KANTOOR DODEWAARD Edisonring 3 6669 NA Dodewaard Tel: 088-2531750 Fax: 088-2531751 KANTOOR RAAMSDONKSVEER Lissenveld 47A 4941 VL Raamsdonksveer Tel: 088-2532050 Fax: 088-2532051 www.alfa.nl

V-feetRack INFOGROEN Software BV T +31 (0)172 23 54 44 www.groenvision.com/boomkweker

Tel. : +31 318 200 400 Fax : +31 842 15 15 15 sales@floorvanschaik.com www.floorvanschaik.com

Gewasbescherming

Automatisering

Complete software oplossingen voor de boomkwekerij Biologische bestrijding

Ongeworteld stek EversGroen Gerrit Achterbergstraat 13 4043 GH Opheusden Tel/Fax: 0488-428095 Mob: 06-21886091 www.eversgroen.nl Wij produceren en leveren, een breed assortiment ongeworteldstek, op botanische naam. Hiervoor hebben wij een moerhoek van 3 hectare. Hierbij nodigen wij u van harte uit voor een bezoek aan onze kwekerij in Rhenen.

ADAMA Northern Europe B.V. Postbus 355 3830 AK LEUSDEN Tel.: 033-4453160 Email: info.ane@adama.com Website: adama.com

Pallets

Loonwerk

henri nelissen

AANGEBODEN: Thuja Brabant, alle maten!

Thermisch verzinkte Ferro pallets. Ook pallets te huur. Tel : 0495-461777 Fax : 0495-461761 verkoop@atcnederweert.nl www.atcnederweert.nl

Tevens loonwerk met hoogsteker

henri.n@hotmail.com www.hngm.nl 06-27562441

Bel of mail voor meer informatie over advertentiemogelijkheden: e-mail: svstraffic@ bdu.nl tel: 0342-494889 fax: 0342-494299 615755.indd 8

5-1-2015 10:11:24

BRANCHEWIJZER De Boomkwekerij Potten/containers

Taxaties/expertise

vander

Slikke

rentmeesters

Broere

Irrigatie B E R •Eteeltvloeren G E N I N G• installatie B . V.

onteigening ruimtelijke ordening procedures bemiddeling bij aan- en verkoop van boomkwekerijen schade-expertise aan gewassen gerechtelijk deskundig schadeexpert boomkwekerijprodukten uitgifte Prijzenregister Boomkwekerijprodukten

Teeltvloeren

Techniek

• Een halve eeuw ervaring • Steeds vernieuwend • Deskundige medewerkers

www.broerebereg ening.nl

50 jaar ervaring in aanleg en service

QUALITY FLOORS FOR EXCELLENT PLANTS

www.erfgoed.nl

+31(0)79 593 38 00

Tuinbouwsystemen Marck Water en Elektrotechniek

Nieuwerkerk ad IJssel 0180-312937 • www.marcktechniek.nl

Toeleverancier

Molenstraat 42 4758 AB Standdaarbuiten T : 0165-318500 E : office@krimpen.nl I : www.krimpen.nl

t t t t t

CABRIOLETKASSEN FOLIEKASSEN SCHADUWHALLEN GEVELSYSTEMEN SCHERMINGINSTALLATIES

tel: +31 (0)174-518811 fax: +31 (0)174-516748 info@hollandtuinbouwsystemen.nl

Taxaties/expertise

Teeltvloeren

www.hollandtuinbouwsystemen.nl Gewastaxaties, expertise voor al uw gewassen Erik de Rooij, tel: 06 53 37 52 58 Adri Streef, tel: 06 53 37 50 99 Wil de Bresser, tel: 06 53 42 72 33 Register Taxateurs VRT Postbus 840 5280 AV Boxtel tel: 0411-652525, fax: 0411-678751 info@dlvplant.nl www.dlvplant.nl

Bel of mail voor meer informatie over advertentiemogelijkheden: e-mail: svstraffic@ bdu.nl tel: 0342-494889 fax: 0342-494299 615756.indd 9

30-12-2014 15:10:17

VAN HEUSDEN www.jutewereld.nl Jute import-export, ook stevige gebruikte jute zakken in geperste balen!

H.O. van Heusden, Zandweg 1, 4181 PL Waardenburg. tel. direct +31-655515560

Van den Berk Boomkwekerijen is een dynamische, toonaangevende laanboomkwekerij. Wij zijn op alle fronten gemechaniseerd en hebben een internationaal karakter. Ter uitbreiding van ons team zoeken wij op korte termijn een:

Logistiek medewerker (M/V, Fulltime)

Ben jij een jonge, ambitieuze teamspeler met kennis van, en ervaring in, het â&#x20AC;&#x2DC;groenâ&#x20AC;&#x2122;, dan ben jij de aangewezen persoon om ons logistieke team te komen versterken. Taken Ă&#x153; "<K GC8EE<E M8E KI8EJGFIK<E 8=IF<G<E M8E FI;<IJ <E @E;<C<E M8E GC8EK<E Ă&#x153; 0FFII88;9<N8B@E> <E I<>@JKI8K@< Ă&#x153; /@KMF<I<E M8E ;@M<IJ< bij logistiek en productie behorende administraties Functie-eisen Ă&#x153; '@E@D88C " ) E@M<8L F= ><C@ABN88I;@> Ă&#x153; *C8EK<EB<E

E@J <<E >IF<E< FGC<@;@E> <EÂžF= 8:?K<I>IFE; Q@AE ><N<EJK Ă&#x153; 088I;@> @E ;< E><CJ< K88C I8EJ <EÂžF= L@KJ @J <<E GIt Ă&#x153; C<O@9<C <E JKI<JJ9<

stendig Je kunt rekenen op Ă&#x153; <E >IFK< D8K< M8E Q<C=JK8E;@>?<@; Ă&#x153; <E GIF

=<JJ@FE<C< @EK<IE< FI>8E@J8K@< D<K D<EJMI@<E;<C@AB< N<IBJ=<<I Ă&#x153; <E competitief salarispakket en goede secundaire arbeidsvoorwaarden Voor inlichtingen kun je contact opnemen met BjĂśrn Kohlmann. .<C }= 9AFIE M;9<IB EC <E A< ><zEK<I<JJ<<I; @E ;<Q< functie stuur of mail dan een brief voorzien van een CV.

FFDBN<B<I@A !<9I M8E ;<E <IB 0 FE;<I;FEB 0$ -@EK )<;<EIF;<

615757.indd 10

30-12-2014 15:11:06

Ondernemersvragen

Illustratie: Peter Moorman

Kan ik kosten besparen met innovaties? Vernieuwingen leiden in de onderneming als het goed is tot kostenbesparingen of meer opbrengsten. Bovendien zijn er mogelijkheden om financiële steun te krijgen wanneer een kwekerij innovaties wil doorvoeren.

Eldert van der Spek, Flynth, Eldert.vanderSpek@ flynth.nl

Stuur uw vragen of suggesties naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen of mailen met (071) 565 96 82, boomkwekerij@hortipoint.nl

De vraag of u kunt besparen door te innoveren wordt misschien wel te weinig gesteld. Innoveren is een belangrijk aspect voor iedere ondernemer. Innoveren is voor elk bedrijf een noodzaak om in de toekomst bestaansrecht te houden. Er zijn voorbeelden genoeg, kijk terug naar de werkwijze van tien of twintig jaar geleden en denk dan aan de pottenteelt met alle mechanisatiestappen. Maar ook op het gebied van de afzet is veel veranderd; sommige handelsplaatsen van vroeger bestaan niet meer. Veel ondernemers zullen de zogenaamde ’boomzoekers’ missen. Er zijn nog vele voorbeelden op te noemen. De huidige tijd dwingt nog meer tot innovatie en voortdurende aandacht voor de ontwikkeling van het bedrijf. Ontwikkelingen volgen elkaar steeds sneller op. Je kunt deze volgen, maar je kunt hierin ook vooroplopen. Innovatie, of anders gezegd vernieuwing, gebeurt op alle terreinen van de onderneming: van inkoop tot en met de service na afleveren. Vaak ontstaat vernieuwing omdat men zich ergens aan ergert of iets inefficiënt is. Dan gaat men op zoek naar oplossingen.

Dit is vaak niet eenvoudig (anders was de oplossing er al), maar als het lukt en het werkt goed dan worden de kosten vaak lager of de opbrengst hoger. Een sprekend voorbeeld is een pot vullen met grond, stekje erin en op het containerveld zetten. Dit wordt niet meer met de hand gedaan, maar is grotendeels gemechaniseerd en soms zelfs geautomatiseerd.

Kansen Wanneer u met vernieuwingen voor uw bedrijf bezig bent, dan zijn er wellicht mogelijkheden die geld opleveren. Als je als ondernemer innoveert, een productieproces of technisch nieuwe producten of programmatuur ontwikkelt, dan kun je in aanmerking komen voor de WBSO-subsidie (Wet bevordering speur- en ontwikkelingswerk).

Geld voor het oprapen? De overheid geeft een korting op de te betalen loonkosten via een korting op de maandelijks af te dragen belastingen en premies. Er moet eerst een

aanvraag worden gedaan met daarin de omschrijving van de innovatie en wat er technisch nieuw aan is voor uw bedrijf. Als deze aanvraag goedgekeurd wordt, dan kan voor de uren die hieraan worden besteed 35% van de loonsom (voor de eerste €250.000, daarboven wordt het 14%) aan korting worden ontvangen. Deze korting wordt maandelijks verrekend via de loonaangifte en u hoeft dan daadwerkelijk minder loonbelasting te betalen. Ook de uren van de ondernemer kunnen hiervoor in aanmerking komen. Als de ondernemer niet op de loonlijst staat, maar ondernemer is voor de inkomstenbelasting en hij of zij besteedt op jaarbasis meer dan 500 uur aan het project, dan geeft dit recht op een verhoging van de zelfstandigenaftrek, waardoor minder belasting betaald hoeft te worden. Er is dus niet alleen geld te besparen met innovatie, maar er zijn ook mogelijkheden om geld te ontvangen. Ziet u hier kansen liggen voor uw bedrijf, vraag aan uw (subsidie)adviseur om mee te denken en te helpen om de aanvraag in te dienen. <

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Ondernemersvragen-BKW15-1.indd 11

05-01-15 12:47

Tekst en Foto: Arno Engels

Ondernemer Hans van Strijdhoven:

’Ik doe alleen nog dingen die ik leuk vind’ Zes jaar geleden investeerde Hans van Strijdhoven (50) fors in zijn bedrijf De Kuil, met als doel te kunnen groeien in de handel. Maar die groei bleef uit. Van Strijdhoven voelde zich ook niet meer gelukkig met operationele zaken. Hij besloot zijn ondernemingen te veranderen.

Officieel is De Kuil (gevestigd in Udenhout) niet alleen het bedrijf van Hans van Strijdhoven, maar ook van zijn vrouw Lianne. Ze is naar de achtergrond gestapt om meer tijd te kunnen spenderen aan hun gezin. Ze hebben samen wel de bedrijfsvoering op de schop gezet. In 2008 was er een nieuw kantoor en een nieuwe loods met laaddocks gebouwd, en alle logistieke processen waren efficiënter gemaakt. Vier mensen op kantoor, inclusief Van Strijdhoven, hielden zich fulltime bezig met het traditionele handelen: sierteeltproducten bij andere kwekers inkopen, en er orders mee klaarmaken voor de export naar vooral de Britse Eilanden, Scandinavië en Duitsland. De handel werd naast de eigen sierteelt opgezet. „We wilden niet groeien in het kweken, maar vooral in het handelen”, verklaart Van Strijdhoven alle investeringen. De traditionele handel was al daghandel geworden, wat voor Van Strijdhoven betekende dat hij 80% van de orders die hij ontving binnen drie dagen moest leveren. 2008 werd echter geen eenvoudig jaar voor de export naar de belangrijkste landen voor De Kuil: Engeland en Ierland. Daar begon de economische crisis om zich heen te slaan. „Zo snel als de afzet eerst groeide, zo snel kwamen toen ook de onheilspellende berichten over de afzet binnen.”

’Ik wil weer meer gaan kweken’

Ver vooruitkijken

Uitdaging was er beetje uit Drie jaar lang was het een kwakkelende handel. „We moesten keihard werken om onze omzetdaling te beperken. In 2011 werd de handel weer beter, het was een mooi jaar.” Ondertussen begon het handelen op zich wel aan Van Strijdhoven te knagen. „Ik voelde mezelf niet meer happy: als operationeel aanvoerder van het bedrijf iedere dag weer offertes maken, en dan hopen dat er orders komen. Dat was niet meer mijn ding.” De uitdaging was er een beetje uit, en om zich heen zag Van Strijdhoven traditionele handelskwekerijen het steeds moeilijker krijgen. Hij liep tegen de vijftig aan en nam een beslissing. „We gaan minder handelen, maar ik vind het boomkwekerijvak een fantastisch vak, dus ik wil weer meer gaan kweken.” Hij kreeg ook behoefte om zich persoonlijk meer te ontwikkelen. Daarvoor ging hij bijvoorbeeld mediteren, en veel managementboeken lezen. Zoals het boek

’Minder werken, meer verdienen’ van Olaf Rutten. Dit boek is bedoeld voor mensen die meer vrijheid willen krijgen in ondernemerschap en leiderschap. Van Strijdhoven las ook ’De zeven eigenschappen van effectief leiderschap’ van Stephen Covey.

’Zet juiste mensen op juiste plek in organisatie’

Van Strijdhoven wilde nieuwe keuzes maken in zijn leven. Daarbij poogde hij ver vooruit te kijken. „Wat zouden mensen over je zeggen als je in de kist ligt? ’Hij was alleen maar aan het werk, hij stak te weinig tijd in zijn gezin’? Zo’n persoon wilde ik niet zijn. Daarom wil ik alleen nog maar leuke dingen ondernemen, leuke dingen doen met mijn gezin en met hobby’s. Zodat er tussen dit alles een gezonde balans bestaat.” De laatste paar jaar was hij een dag in de week bezig met zijn eigen ontwikkeling. Minder werken, inderdaad, maar er moest natuurlijk wel brood op de plank blijven komen. Van Strijdhoven ging zich richten op andere ondernemingen. Te beginnen met de teelt, waar De Kuil ooit mee begon. „We zijn ons gaan focussen op groenblijvende haagplanten. Van 60 cm tot 3 m groot, met kluit, in container, en in pot-in-pot.” Door die specialisatie is ook de handelsnaam veranderd van De Kuil Nurseries in De Kuil Haagplanten. Daarnaast werd een samenwerkingsverband gestart met een marketeer en een kweker van laan- en sierbomen in springringen. Het heet VIP Tree en het is in de aanlegmarkt gezet, met als bijzonder verkooppunt ’100% aangroeigarantie dankzij een uitmuntend wortelgestel in springringen’. De samenwerking staat nu op een laag pitje. „Het werd geen succes, de markt bleek te klein.”

Operationele taken voor medewerkers De Brabantse ondernemer kreeg verder de mogelijkheid om een bestaande cash-and-carry te kopen: Veiling Vaassen op de Veluwe. Vorig jaar is Van Strijdhoven eigenaar geworden, maar zelf voert hij er geen operationele taken uit. Dat laat hij doen door de bestaande medewerkers, die zijn meegegaan met de bedrijfsovername. Vaassen bedient nog steeds hoveniers en tuincentra in de regio.

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

De Kuil.indd 12

24-12-14 15:27

Ondernemen

d’ Dit jaar heeft hij een ondernemingsplan voor de komende drie jaar gemaakt. Daarin is opgenomen hoe Van Strijdhoven de afzetmarkt tot 2018 ziet. Hij verwacht grote veranderingen in de traditionele handelskanalen van de boomkwekerij. „De tussenhandel komt denk ik op zijn kop te staan.” De verkoop laat hij over aan medewerkers. „Ik ben erachter gekomen dat ik het best in mijn vel zit als ik dingen doe die ik leuk vind, en er daarom ook goed in ben. Dat is voor mij nu ondernemen en genieten”, zegt Van Strijdhoven. „Ik besef ook nog meer dat je alleen een

zelfstandige organisatie kunt neerzetten, als je de juiste mensen met de juiste vaardigheden op de juiste plek zet.”

Streven naar betere relaties Van Strijdhoven koerst tot slot op betere relaties met klanten. „Beter luisteren naar klanten, hen opzoeken, en binnen een paar uur bellen als er iets is. Dat is allemaal goed voor een relatie, daar geloof ik in. Dit probeer ik samen met mijn medewerkers te realiseren. En dan kan ik ondernemer op hoofdlijnen blijven.” <

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

De Kuil.indd 13

24-12-14 15:27

Tekst: Arie-Frans Middelburg Foto: Fotostudio Gerard-Jan Vlekke

Vos toont definitieve versie FloraHolland 2020 op alv

’In 2020 voor €1 miljard via virtueel pl Tijdens de algemene ledenvergadering presenteerde algemeen directeur Lucas Vos de nieuwe strategie van FloraHolland. Speerpunten in 2015 worden het nieuwe veilen, een virtueel platform, standaardisering, consumentenmarketing en optimalisering van bedrijfsprocessen. De kosten hiervan bedragen €18 miljoen. We doen veel te veel”, zei Lucas Vos donderdag 11 december op de alv in Naaldwijk. „We hebben 340 diensten en voeren 182 projecten”, luidden vervolgens de imposante cijfers. Hij gaf aan dat veel projecten al gestopt zijn of worden afgerond. FloraHolland doet nu nog 64 projecten en er zijn 130 diensten benoemd die gestopt gaan worden. Diensten en projecten van FloraHolland worden voortaan langs de meetlat van de twee ambities in de nieuwe strategie gelegd. Ze moeten betere marges voor de leden en klanten opleveren of ze moeten ertoe leiden dat meer consumenten in Europa meer bloemen en planten kopen. Om die ambities te realiseren vertelde Vos de leden op de alv op welke vijf acties de focus van FloraHolland volgend jaar ligt. De belangrijkste noemde hij Lean en Six Sigma, hetgeen zoiets betekent als optimalisering van de bedrijfsprocessen en afscheid nemen van overbodige bezigheden. Daar vallen dus projecten en diensten onder die niet aansluiten bij de ambities van de veiling.

Niet zonder fouten In het optimaliseren van de bedrijfsprocessen valt volgens Vos nog veel te halen. Vos noemde enkele voorbeelden van wat er niet goed gaat bij de veiling. Zoals de discussie over de plantenklok die al twee jaar loopt en waar nog geen adequate oplossing voor is gevonden. Een ander voorbeeld dat de algemeen directeur gaf was de verandering van het kwaliteitsbeleid dat aanzet tot een hoop negatieve reacties. Vos: „Als de bedrijfsprocessen niet optimaal verlopen dan is dat niet goed voor de manier waarop wij willen veranderen. We mogen niet in de situatie terechtkomen dat de strategie goed is, maar dat er bij de uitvoering ervan van alles niet goed gaat.” Naast het optimaliseren van bedrijfsprocessen wordt het nieuwe veilen een van de speerpunten van 2015 voor FloraHolland. Doel ervan is de meest optimale en stabiele prijzen te realiseren tegen zo min mogelijk kosten. Hoe dat nieuwe veilen eruit gaat zien, wordt volgend jaar bekend. Vos benadrukte dat de klok er nog is

FEITEN

Resultaat van €11 miljoen Uit de cijfers van financieel directeur Rens Buchwaldt bleek dat het resultaat voor belastingen van FloraHolland in 2014 op €11 miljoen uitkomt. De opbrengsten en resultaten van deelnemingen komen uit op €361,6 miljoen en de kosten op €350,6 miljoen. Overigens was de terugloop van de klokomzet van FloraHolland het afgelopen jaar minder sterk dan verwacht: -3,6% in plaats van de verwachte -5%. De omzet die kwekers via FloraHolland maken komt dit jaar op € 4.268.000.000. FloraHolland begroot voor 2015 €361 miljoen aan opbrengsten en €343 miljoen aan kosten. Het klokvolume daalt met 5% en de omzet via bemiddeling stijgt met 8%. De omzet die aanvoerders realiseren via de veilingklok zal dan uitkomen op €2 miljard. Omzet via bemiddeling zal stijgen naar €2,33 miljard. In totaal is de omzet dan €4,33 miljard. Dat is een plus van 1,5% ten opzichte van 2014.

in 2020; al moet ze wel zorgen voor een stabiele en goede prijsvorming. Of het nieuwe veilen er toe leidt dat er een vestiging - zoals bijvoorbeeld Rijnsburg - wordt gesloten de komende jaren werd niet duidelijk op de alv.

Minimale kwaliteitseis Een derde speerpunt van de veiling is standaardisering. Dit betreft onder meer productkwaliteit en wellicht komt er een minimale kwaliteitseis. Kwaliteit is een ’hot topic’, had Vos gemerkt de afgelopen maanden bij de invoering van het nieuwe kwaliteitsbeleid. Hij noemde ook de standaardisering van ict en logistiek. Een vierde onderwerp dat in 2015 bij de kop gepakt gaat worden is een virtueel platform. „Omdat de wereld snel verandert”, luidde de argumen-

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

FH-alv-arie.indd 14

24-12-14 15:27

Afzet

eel platform’ ten betekent dat er op bepaalde prangende onderwerpen in 2015 niet wordt ingestoken. Een ervan is het leden-/niet-ledenbeleid. Het idee in de conceptstrategie om afscheid te nemen van de 100% afrekenplicht voor leden bleek uit een discussie met adviesraden van de veiling een brug te ver, gaf Vos aan. „Maar we gaan later wel kijken naar andere vormen van lidmaatschap.” Een andere ontwikkeling die even moet wachten is de regie van FloraHolland over de binnenkomende stromen die Vos in zijn conceptstrategie schetste. Op een van de sheets van Vos viel te lezen dat dit wel een belangrijke actie wordt voor de veiling. In 2020 moeten de kosten voor de aanvoerstromen met 15% omlaag gebracht zijn. Overigens moet in 2020 het totale kostenniveau van de veiling een derde lager zijn ten opzichte van de kosten van vandaag.

Algemeen directeur van FloraHolland Lucas Vos spreekt de leden toe op de algemene ledenvergadering in Naaldwijk. Volgens hem valt in het optimaliseren van de bedrijfsprocessen nog veel te halen bij de veiling.

tatie van Vos. Hoe het virtuele platform eruit komt te zien, wordt in de loop van volgend jaar helder. Vos noemde alvast een naam: World Flower Exchange. „In 2020 moet er een omzet van € 1 miljard doorheen gaan.” Momenteel heeft FloraHolland digitale platformen voor bloemen ETrade en voor planten PlantConnect. Zij zijn goed voor een omzet van zo’n € 50 miljoen. Daarnaast wordt er voor vele tientallen miljoenen via elektronische order systematiek (eos) volledig digitaal afgehandeld. Een vijfde bezigheid waarop FloraHolland zich gaat focussen is consumentenmarketing. „Onze competenties liggen daar niet”, gaf Vos aan. Eerst zal FloraHolland via onderzoek de consument proberen te begrijpen. Vos: „Dan weten we hoe we die kunnen beïnvloeden.” Het moet ertoe leiden dat Europese consumenten

20% meer geld uitgeven aan bloemen en planten in 2020.

Kennis inhuren Vos gaf verder aan dat FloraHolland geen mensen aanneemt die zich bezig gaan houden met consumentenonderzoek en consumentenmarketing. De kennis zal worden ingehuurd. Duidelijk werd ook dat FloraHolland en VGB de dag voor de alv de handen ineen hebben geslagen om ’samen iets te doen’ op gebied van promotie. Hoe en wat en hoe de financiering loopt moet in 2015 duidelijk worden om vervolgens in 2016 te starten met de consumentenpromotie. Beide organisaties worden geen partner in 247Green. Mogelijk worden ze wel klant van het promotieplatform. De focus op voornoemde vijf pun-

Wie gaat dat betalen? De kosten voor de vijf speerpunten in 2015 in de nieuwe strategie zijn €18 miljoen. Dit geld wordt uit de exploitatie van FloraHolland gehaald. Het grootste deel van de €18 miljoen gaat op aan het stoppen van diensten en projecten: €8 tot € 12 miljoen. Voor het optimaliseren van de bedrijfsprocessen en consumentenmarketing wordt €4 tot €6 miljoen gereserveerd. Voor het ontwikkelen van World Flower Exchange, het nieuwe veilen en het invoeren van standaarden €2 tot €4 miljoen, rekende Vos voor. Vos wilde hiermee de leden niet het idee geven dat er alleen in 2015 geld nodig is voor de nieuwe strategie. Hij vertelde vervolgens dat hij nog niet wist hoeveel er in 2016 nodig is en in de jaren erna. Hij suggereerde in ieder geval dat bekostiging van de strategie uit de exploitatie zou kunnen blijven gebeuren. Vos: „Ik denk dat we in 2020 op een exploitatieresultaat van € 40 miljoen uitkomen.” < De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

FH-alv-arie.indd 15

24-12-14 15:27

Tekst: Arno Engels Illustratie: John Jennissen

Uniek consortium houdt onderzoek op Vlak voor kerst maakte Wageningen UR bekend dat het fruitrassenonderzoek door PPO in Randwijk verder gaat. Zeventien private partijen uit de fruitketen, waaronder negen boomkwekers, zijn namelijk bereid gevonden om dat cultuur- en gebruikswaardeonderzoek te financieren. Het consortium wordt door betrokkenen uniek genoemd.

Het consortium van private partijen dat het fruitrassenonderzoek gaat financieren, bestaat uit drie afzetorganisaties voor fruittelers, een handelsbedrijf in fruit, twee adviesorganisaties, negen boomkwekerijen en een standsorganisatie (kader). Afgezien van de laatste, de Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO), zijn al die fruitverkopers concurrenten van elkaar. Ook die adviseurs zijn concurrenten, en die negen boomkwekers zijn dat in wezen ook van elkaar. De private partijen hebben verschillende commerciële belangen. Het gros van de Nederlandse appels, peren en vruchtbomen is weliswaar bestemd voor export, maar de meeste fruittelers verkopen hun oogst aan Nederlandse afzetorganisaties. Die verhandelen het door naar het buitenland. De meeste boomkwekers verkopen daarentegen op eigen houtje aan buitenlandse fruittelers.

Het is onderzoek onder Nederlandse omstandigheden naar de cultuur en gebruikswaarde van nieuwe appelen perenrassen, dus de Nederlandse fruitteelt en fruitafzet heeft er het grootste belang bij.

’Nergens anders ter wereld’ Ondanks de onderlinge concurrentie en de diverse belangen, is het toch gelukt een consortium te vormen en gezamenlijk geld bijeen te leggen. Het is een initiatief van PPO/Wageningen UR. Gondy Heijerman, projectleider van het rassenonderzoek door PPO in Randwijk, is zeer verheugd. „Het is al bijzonder dat alle partijen bij elkaar zijn gekomen. En het financieringssysteem is uniek in de wereld, want nergens is er een fruitketen die dit soort onderzoek met privaat geld, van zoveel verschillende partijen, financiert.” In het buitenland wordt rassen-

S AMENVATTING

Voortzetting rassenonderzoek in Randwijk Deelnemers: afzetorganisaties Fruitmasters Holland, The Greenery, Coöperatieve Fruitveiling Zuid-Limburg, handelsbedrijf Vogelaar Vredehof, Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO), adviesorganisaties Fruitconsult en DLV Plant. En negen vruchtboomkwekerijen: Botden & van Willegen, Fleuren, ’t Fort W. Roelofs, Hillebrand, René Nicolaï (België), Van Montfort, Van Rijn-de Bruyn, Veltmans en Verbeek.

onderzoek in fruit voornamelijk bekostigd door overheden. In Italië is ook wel een consortium van fruitbedrijven actief in onderzoek, het Centro Innovazione Varietale (CIV). Dit is opgezet door drie fruit(boom)bedrijven (Mazzoni, Salvi en Tagliani), maar dit zijn commerciële bedrijven die zelf onderzoek uitvoeren, dus hun onderzoek is niet onafhankelijk. Het rassenonderzoek in Randwijk is daarentegen wel onafhankelijk, ook al wordt het nu met privaat geld betaald. Voorheen werd het gefinancierd door het Productschap Tuinbouw en Inova Fruit.

Doel: verbetering van het sortiment appels en peren. Dat kan in de hele fruitketen tot betere rendementen leiden. Fruittelers willen met nieuwe rassen minder afhankelijk worden van chemische gewasbescherming. Uitvoering: PPO onderzoekt in Randwijk rassen uit internationale veredelingsprogramma’s op cultuur- en gebruikswaarde, onder Nederlandse omstandigheden dus. Financiering: alle deelnemers betalen een jaarlijks bedrag dat gebaseerd is op hun bedrijfsomzet. Voor boomkwekers gaat het om de behaalde omzet met appelen perenbomen. Minimale bijdrage is €1.000 per jaar. Looptijd: het consortium financiert het onderzoek vooralsnog van juli 2014 tot juli 2017, dus dit project duurt drie jaar en zal zo’n €200.000 kosten. Dat bedrag is nog niet volledig bijeen; men probeert nog extra financiering binnen te halen.

Onafhankelijke werkwijze Heijerman legt de onafhankelijke werkwijze uit. „Bij PPO in Randwijk veredelen we geen rassen, maar we testen nieuwe selecties die uit verschillende veredelingsprogramma’s komen, zoals het CIV-programma.

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Rassenonderzoek Randwijk.indd 16

24-12-14 15:27

Vruchtbomen

ek op de rails zoek met die middelen ten behoeve van alle kwekers. „We hebben PPO geadviseerd om bedrijven individueel te benaderen voor deelname”, aldus voorzitter Pieter van Rijn. Van het veertigtal vruchtboomkwekerijen dat Nederland telt, waren alvast acht bereid om mee te doen, evenals één bedrijf uit België. Die zijn dus individueel deelnemer. Hun bijdrage is minimaal €1.000 per jaar, maar is gebaseerd op de bedrijfsomzet van uitsluitend appelen perenbomen. Omdat het onderzoek zich puur toespitst op appels en peren, terwijl boomkwekers meer fruitsoorten kweken. „Een goede verdeelsleutel”, vindt Van Rijn. Zijn bedrijf, Van Rijn-de Bruyn, doet individueel mee. „Ik heb de bijdrage er wel voor over, want er staan al veel nieuwe selecties en rassen opgeplant in Randwijk, het zijn dragende bomen. Waarschijnlijk komt hier veel informatie uit over interessante rassen.” Die informatie komt dus alleen beschikbaar voor consortiumdeelnemers.

Alle rassen staan in Randwijk onder code, dus niemand behalve PPO weet de herkomst van de bomen. Dat weten ook de consortiumdeelnemers niet, en evenmin Fruitconsult die de boomgaard beheert.” De onafhankelijke aanpak van het rassenonderzoek door PPO is de binding tussen alle consortiumdeelnemers, aldus Heijerman. „Alle deelnemers kunnen hun eigen voordeel uit het onderzoek halen, ook al hebben ze verschillende belangen.” De deelnemers investeren erin, dus de onderzoeksresultaten zijn alleen voor hen bestemd. Resultaten worden in principe niet gepubliceerd. Het consortium is echter geen gesloten club. „Meerdere bedrijven mogen nog altijd aanhaken, met instemming van de huidige deelnemers.” Binnen het consortium is afgesproken dat iedere deelnemer wel financieel bijdraagt aan het onderzoek. Het bedrag is gebaseerd op bedrijfs-

omzet. De afzetorganisaties halen de grootste omzet met appels en peren, daarom dragen zij het meest bij. De NFO, standsorganisatie van de fruittelers, ondersteunt een aantal projecten met een financiële bijdrage; voortzetting van het rassenonderzoek is er één van. „Wij vinden het belangrijk dat nieuwe rassen onder Nederlandse omstandigheden worden getest”, aldus NFO-directeur Siep Koning. „We hebben besloten om bij te dragen, om dit onderzoek een serieuze kans te geven.”

Cultuurgroep niet erin Ook de LTO-Cultuurgroep voor fruitgewassen steunt voortzetting van het onderzoek, maar het bestuur besloot niet in het consortium te stappen. Het PT is immers weg. Er zijn dus geen collectieve middelen meer waarover de cultuurgroep kan adviseren: we wensen graag onder-

Aan licenties komen Als deelnemende kwekers interesse hebben in een bepaald ras, kan PPO ze in contact brengen met de raseigenaar. Nieuwe fruitrassen komen immers vaak als licentierassen op de markt. „We zijn dan een soort makelaar”, zegt PPO’er Heijerman. „Marktpartijen bepalen daarna natuurlijk zelf of en hoe ze verder gaan.” Ook kweker Guus van Montfort zit in het consortium, omdat hij net als de andere deelnemers het belangrijk vindt dat de zoektocht naar nieuwe rassen doorgaat. De mogelijkheid om via onafhankelijk onderzoek aan licenties te kunnen komen, is voor Van Montfort daarnaast een belangrijke drijfveer. „Omdat het onderzoek onafhankelijk is, zullen alleen de echt deugdelijke rassen eruit komen: rassen die fruit van goede kwaliteit oplevert en waarvan de teelt rendabel en duurzaam is. En dan zitten wij vooraan in de rij.” < De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Rassenonderzoek Randwijk.indd 17

24-12-14 15:27

Tekst en Foto’s: Wendy Venhorst

Akkerbouw en boomkwekerij gaan hand in hand bij ‘t Mannetje Met een oppervlakte van 450 ha runt Arjan ‘t Mannetje (43) uit het Groningse Bellingwolde één van de grootste akkerbouwbedrijven van Nederland. Sinds de jaren ’90 kweekt hij ook boomkwekerijproducten en ook dat pakt hij grootschalig aan: de boomkwekerij telt inmiddels 100 ha. „Ondernemen zit in mijn genen; het is de uitdaging om het te laten lukken”, verklaart de nuchtere ondernemer.

Wie van rust en ruimte houdt, is in Groningen wel op z’n plek. Weilanden zo ver je kunt kijken, afgewisseld met uitgestrekte akkerbouw- en boomkwekerijpercelen van vele honderden meters lang. In Oost-Groningen is de kans groot dat het om percelen van Arjan ’t Mannetje gaat. De bevlogen ondernemer runt namelijk een bedrijf met 450 ha akkerbouw en 100 ha boomkwekerij. Waar komt deze ondernemersdrift vandaan? ’t Mannetje vertelt dat het familiebedrijf al meer dan vierhonderd jaar actief is in de landbouw. Zelf is hij de veertiende generatie. Op het bedrijf worden aardappels, bieten, graan en maïs verbouwd. In 1993 begon ’t Mannetje samen met zijn vader met de contractteelt van bosplantsoen. „Op dat moment hadden we 50 ha akkerbouw, maar dat was te weinig om allebei van te kunnen leven. We zochten dus een aanvulling.” In 2005 werd gestart met de teelt van heesters en conife-

In het bouwplan wisselen boomkwekerij en akkerbouw elkaar af.

ren voor regionale afzet. Geleidelijk werd afstand gedaan van de contractteelt. „De contractgever probeert eerst zijn eigen spullen kwijt te raken en dan pas ben jij aan de beurt”, legt de ondernemer uit. „Bovendien valt er een schakel weg, waardoor de marge groter wordt.”

Groei Hoewel de boomkwekerij binnen tien jaar tijd is uitgegroeid naar 100 ha, was die omvang nooit een doel op zich. „Het is meer een gevolg van. Wel wilden we het, zoals in de akkerbouw, met weinig mensen doen.” Ook het sortiment is aangepast op de werkwijze en machines uit de akkerbouw. „Teelten die niet passen, doen we niet. Kleine aantallen van één soort werken niet voor ons; dat is te bewerkelijk. Bovendien is het voor ons makkelijker om een extra klant te zoeken dan een extra product.” Wel probeert de kweker de maatvoering te verruimen. „Op die manier breiden we het pakket dus uit.” ’t Mannetje leerde het boomkwekersvak met vallen en opstaan. „We zijn erin gerold en hebben het vak in de praktijk geleerd.” Sinds vorig jaar heeft hij een bedrijfsleider op de boomkwekerij die de dagelijkse organisatie in handen heeft. Het klantencontact en de verkoop doet hij zelf. Daarnaast regelt hij de organisatie op het akkerbouwbedrijf, waar zijn vader nog altijd meewerkt. Hoewel de pieken van beide bedrijfstakken in het vooren najaar samenvallen, is het werk volgens de ondernemer goed te combineren. „Als je veel wilt doen, moet je zorgen dat je de juiste mensen op de juiste plek hebt. Dat is de sleutel tot succes. Wij hebben een team met vaste mensen die veel verantwoordelijkheid nemen. Die hoef je alleen maar op hoofdlijnen aan te sturen.”

Arjan 't Mannetje ziet zichzelf vooral als ondernemer.

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Reportage coniferenboer.indd 18

24-12-14 15:27

Coniferen en heesters

Boomkwekerij ‘t Mannetje, Bellingwolde Sortiment: haagconiferen, Buxus, Prunus en Taxus. Afzet: heel divers. Van particulieren, hoveniers en kleine tuincentra tot grote ketens en retailers. Zo’n 80% van de directe klanten is Duits. Oppervlakte: 100 ha. Personeel: vier vaste medewerkers, aangevuld met ZZP’ers en seizoenskrachten. Website: www.tmannetjebellingwolde.nl.

Op het erf is zichtbaar dat 't Mannetje een gemengd bedrijf is.

Langdurige afspraken Het voordeel van de combinatie is dat het bedrijf ruim in de machines en grond zit. „We kunnen makkelijk groeien en langdurige afspraken maken. Als een klant drie jaar lang een product wil hebben, dan kan dat.” Maar hoe weten klanten het bedrijf te vinden? OostGroningen ligt immers niet voor iedereen om de hoek. „We moeten laten weten dat we bestaan”, licht de ondernemer toe. Zo heeft hij heel bewust gekozen om lokaal - tot 80 km - klanten te zoeken, met name in Duitsland. De grotere klanten ontmoet hij via via en ook staat hij steeds vaker op beurzen. „Dat komt doordat we steeds meer inzetten op eigen verkoop. Door het directe contact met klanten, weten we beter wat ze willen.” De markt noemt ’t Mannetje moeizaam. „Omdat we zo hard zijn gegroeid, moet ook het aantal klanten groeien. Vergroting in omvang vraagt om vergroting in verkoop. Dat lukt nog steeds, maar het gaat moeizamer dan een paar jaar terug. Daarom zoeken we ook nog een extra kracht voor de verkoop.” Hij merkt dat de markt onzeker is. Klanten leggen steeds later vast en bij sommige producten is sprake van prijsdruk. „Het aanbod is te groot; er wordt te veel geproduceerd.” Doordat de kweker grootschalig werkt, heeft het bedrijf een gunstige kostprijs. Toch is het niet zijn hoofddoel om op prijs te concurreren. „De prijs is belangrijk, maar een goede service en kwaliteit ook.” ’t Mannetje weet dat soms

wordt beweerd dat agrariërs de markt kapot maken doordat ze vaak grote aantallen coniferen of heesters ’erbij’ kweken voor lage prijzen. „Maar ik voel me er niet door aangesproken; daar zijn wij al te lang voor bezig.”

Uitdaging Maar waarom alles zo groot? „Dat zit denk ik tussen de oren”, zegt de ondernemer lachend. „Het gaat om het spel. Voor het werk hoef ik het niet te doen, de dagen zitten vol genoeg. Maar het is de uitdaging om het te laten lukken. Ik heb geen voorkeur voor akkerbouw of boomkwekerij; mijn hart ligt bij het ondernemen. Dat zit in de genen.” Vastomlijnde doelen heeft hij niet. ’t Mannetje wil een sterk bedrijf dat kan meebewegen met de tijd. Gevraagd naar de kracht van het bedrijf, is de ondernemer even stil. Dan antwoordt hij: „Je moet in oplossingen denken. Dat werkt ook in de akkerbouw zo. Inkopers hebben steeds minder tijd. Je moet ze niet lastigvallen met dingen die je ook zelf kunt oplossen.” Ook weet hij dat tussenschakels steeds vaker worden overgeslagen. De eindklant zoekt direct contact met de producent en wil grotere eenheden. „In de akkerbouw gebeurt dat al een paar jaar en je ziet het nu ook in de boomkwekerij. Het is een logische ontwikkeling. Het kost gewoon minder tijd en geld om de handel bij één leverancier te halen.” < De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Reportage coniferenboer.indd 19

24-12-14 15:27

Tekst: Arno Engels Foto: Gerdien de Nooy

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

FotoSpread sorteren.indd 20

24-12-14 15:27

Fijn sorteren rond feestdagen Wie bij Boomkwekerij PCC van Hasselt vrij wilde hebben rond kerst, kreeg dat gewoon. Wie zin had om door te werken op het Zundertse bedrijf, kon dat ook. Terwijl de mannen buiten rooiden, stonden Jolanda van Hasselt en haar moeder Jeanne binnen aan de sorteertafel. Metasequoia glyptostroboides sorteren op lengte en rechtheid, voor doorteelt bij andere kwekers. Het is geen traditioneel bos- en haagplantsoen. Van Hasselt vindt een breder sortiment wel belangrijk. „Om een bredere markt te bedienen”, zegt ze. „En om scherp te blijven met sorteren. Daar word je oud mee!” Haar moeder is 82 en vindt het werk geweldig. „Still going strong.”

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

FotoSpread sorteren.indd 21

24-12-14 15:28

Sortiment

Tekst: Ton Stolk, Wim du Mortier Foto’s: Wikimedia

Drie exoten genomineerd voor Boom van het Jaar 2015 Liriodendron tulipifera, Magnolia kobus en Ostrya carpinifolia zijn de drie genomineerde bomen voor de verkiezing in januari van de Boom van het Jaar 2015. De verkiezing heeft als thema ’Een welkome exoot’. Liriodendron tulipifera

Voor de verkiezing van de Boom van het Jaar zijn vanuit de vakwereld, na oproepen in de vaktijdschriften De Boomkwekerij en Tuin en Landschap en aan de leden van de LTO Cultuurgroep Laanbomen, ruim dertig boomsoorten voorgedragen. Een jury van boomkwekers, hoveniers/ groenvoorzieners, een onderzoeker/ sortimentsdeskundige en een vertegenwoordiger van de schrijvende vakpers kreeg de opdracht om uit die lijst drie bomen te nomineren. Het belangrijkste criterium was ’Een welkome exoot’. Inheemse soorten en soorten die de neiging hebben zich spontaan uit te zaaien of die in de vakwereld al zodanig zijn ’ingeburgerd’ dat ze volop worden toegepast, konden niet tot de eindronde doordringen. Want een boom die al – op welke manier dan ook – is ingeburgerd, heeft geen ’verwelkoming’ meer nodig. Twee andere criteria voor de jury waren: gezond groeiend en beschikbaar bij kwekers.

Specifieke waarden > Liriodendron tulipifera: is een boom van de eerste grootte, bloeit met opmerkelijke tulpvormige bloemen in voorzomer, is een snelgroeiende boom met een kaarsrechte stam, verkleurt in de herfst fraai geel, heeft een eerst smalle, maar later vrij brede kroon, is vooral geschikt voor parken en brede lanen. > Magnolia kobus: is een boom van

Magnolia kobus

de tweede grootte, bloeit opvallend met witte bloemen in het voorjaar, heeft een exclusieve verschijningsvorm, is een rustige groeier met later een ronde kroon, krijgt jaarlijks een fraaie gele herfstkleur, is breed toepasbaar, ook in bestratingen. > Ostrya carpinifolia: zit met zijn hoogte tussen de eerste en tweede grootte in, ontwikkelt na de katjesbloei groenige, soms bijna witte ’hopbellen’, is een langzame groeier met uiteindelijk een ronde kroon, vertoont in de herfst een gele bladverkleuring, stelt weinig eisen aan de bodem, is alternatief voor de boomhazelaar met zijn overlast door vruchten.

Ostrya carpinifolia

kiezen via een schriftelijke stemming uit de drie genomineerden dé Boom van het Jaar 2015. <

SERVICE

Boomkwekersdag in Echteld Op 15 januari wordt in Echteld de landelijke Boomkwekersdag georganiseerd door de LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten. De bijeenkomst begint om 14 uur. Op het programma staan onder andere een inspirerende lezing door vruchtbomenkweker Han Fleuren en workshops over onder andere markt en samenwerking, bedrijfsopvolging zonder familie, sturen op kengetallen en sociale media. Tijdens deze bijeenkomst kunnen aanwezigen hun stem uitbrengen op de genomineerde exoten voor de Boom van

Verkiezing Op 15 januari vindt in de ochtend in Echteld de Nationale Boomkwekersdag plaats (zie kader). De aanwezigen

het Jaar 2015 en wordt de uitslag bekend gemaakt. Leden kunnen zich voor deelname aan de dag aanmelden via hun LTO-organisatie. In de ochtend wordt de gezamenlijke jaarvergadering van de cultuurgroep laanbomen en de cultuurgroep bos- en haagplantsoen gehouden. Die begint om 10.00 uur.

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

BoomvhJaar2015-BKW15-1.indd 22

05-01-15 12:47

Mechanisatie

Tekst en Foto’s: Arno Engels

Flink mechaniseren op Boskoops veen Er wordt een grote mechanisatieslag gemaakt in de Boskoopse vollegrondsteelt. Loonwerkers hebben geïnvesteerd in machines om makkelijker te kunnen poten, ondersnijden of andere teelthandelingen te kunnen doen, al dan niet gecombineerd in een werktuigendrager. De machines rijden op rupsen of rollen over buizen.

Deze nieuwe pootmachine op buizen zet loonwerker Baatje sinds dit najaar in de regio Boskoop in. De machine (gebouwd door Lommers) neemt twee bedden per werkgang mee, en rolt op het pad automatisch op een transportwagen. De aandrijving is elektrisch.

Het moest er wel van komen, meer mechanisatie op de veengrond in de regio Boskoop. Anders zouden kwekers wel eens de concurrentie kunnen verliezen van kwekers in het ’binnenland’, zoals men vroeger in Boskoop zei over de boomkwekerij buiten de regio. De tijd is nu wel heel anders. Buiten Boskoop wordt al jaren volop gemechaniseerd. Om het werk te verlichten, om de kostprijs te verlagen, noem maar op. Het is dan wel makkelijker om te mechaniseren op grondsoorten die draagkrachtiger zijn dan veen, zoals klei, leem en zeker zand. Maar machines hoeven niet per definitie

op wielen te rijden. Als ze op rupsen lopen, is er een groter contactoppervlak met de bodem. Hierdoor is de tractie groter, de gewichtsverdeling beter en de bodemdruk per vierkante centimeter lager. Niet zo verwonderlijk dus dat de nieuwste machines in Boskoop veelal een onderstel van rupsen hebben. De eerste rupsmachines zijn er enkele jaren geleden al geïntroduceerd: frames waaraan snoeimessen of hydraulische schoppen hangen, die je lopend moet bedienen. Sinds twee seizoenen rijden er ook machines over het veen waarop je zelf kunt zitten, of waarin je kunt hangen.

Zo investeerde AB Zuid-Holland begin vorig jaar in een pootmachine op rupsen. Deze machine is voor de Boskoopse boomkwekerij gebouwd door Hans van der Poel in Roelofarendsveen, naar voorbeeld van een soortgelijke bollenplanter. De pootmachine neemt per werkgang één bedbreedte (1,7 m) mee: plantgaten worden automatisch geboord, waarna twee vakmensen van AB Zuid-Holland deze, gehangen in tuigjes, handmatig volpoten. Sinds AB Zuid-Holland dit loonwerk aanbiedt (inclusief grondbewerking vooraf met een rotorkopfrees), wordt het ingeschakeld door verschillende

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Mechanisatieslag Boskoop.indd 23

24-12-14 15:28

ACTUEEL

Onkruidrobot nog in ontwikkeling Binnen het project Kennis & Innovatie Impuls Regio Boskoop is het idee ontstaan van een onkruidrobot: een klein voertuig dat zelfstandig het onkruid tussen de planten kan beheersen, op mechanische en/of chemische wijze. Dit idee is vorig jaar uitgewerkt tot een ontwerp. Een afgestudeerde zou ook een concrete robot bouwen, maar dit is er niet meer van gekomen.

bedden precies parallel hieraan worden gemaakt. „We kunnen dan precies in verband poten, waarna we door de regels machinaal kunnen schoffelen”, aldus Van Dorp.

De innovatiewerkgroep van het Boskoopse project zoekt nu naar andere wegen om toch nog een onkruidrobot te laten ontwikkelen. Eind dit jaar stopt wel de financiering van dat project, zegt betrokken PPO-onderzoeker Pieter van Dalfsen. „We bekijken nog of we kunnen aansluiten bij andere roboticaprojecten in de agrarische sector, zoals AgroBot.” Binnen AgroBot worden vijf testmodellen ontwikkeld, waaronder een onkruidrobot. Een onkruidrobot voor Boskoop hoeft niet per se op rupsen te lopen, aldus Van Dalfsen. „Er zijn misschien ook andere aandrijfprincipen mogelijk. Zoals een kantelprincipe en een loopwiel of wormschroef, waardoor je toch voortbeweging en tractie hebt.”

kwekers, aldus planner Lex van Dorp. „De kwekers zijn tevreden over de werking van onze pootmachine, en zeker ook over de snelheid waarmee er wordt gepoot.” Eerst reed deze pootmachine nog recht op basis van een laserlijn, maar nu is dat ook mogelijk op basis van gps. De meeste percelen in Boskoop worden van sloot naar pad beplant. Voor gps komt er dus in de breedte een AB-lijn te liggen, waarna alle

’Insporing minimaal’ Na de pootmachine heeft AB ZuidHolland ook een schoffelmachine aangeschaft, met dezelfde werkbreedte. Die is gebaseerd op een tweewielige frees; waar je dus achter loopt. De werkbalk ligt op zo’n 60 cm hoogte, dus schoffelen is mogelijk over zulke hoge gewassen. De pootmachine rijdt zelfstandig; motoren en aandrijving zijn erop gebouwd. Zonder kisten met plantgoed weegt de machine ongeveer 800 kg. Toch is de insporing op veen minimaal, dankzij de twee rupsen (elk 15 cm breed en 1,4 m lang), aldus Herman van der Jagt van de machinebouwer. „Je ziet altijd wel wat sporen. Die zie je ook bij pootmachines die over buizen rollen; de buizen zijn ook dan iets in de grond gedrukt.” Van der Jagt heeft ook ervaring met pootmachines op buizen. Hij werkte namelijk eerst bij Bercomex, een bedrijf dat sinds de jaren ’80 pootmachines leverde aan bedrijven in regio Boskoop. Zo’n machine is 3,5 m breed en neemt dus twee bedden tegelijk mee. Op het pad rolt die op een

Deze werktuigendrager heeft Hans van der Poel gebouwd voor een Duitse kweker. Zowel voorals achterop zijn werktuigen te koppelen. Het zwaartegewicht is dan hydraulisch te verschuiven.

transportwagen, om eenvoudig voor de volgende bedden te komen.

Elektrisch over buizen Baatje Grondverzet beschikt sinds dit najaar ook over zo’n brede pootmachine op buizen. Lommers uit Bergeijk heeft die nieuwe machine voor het loonbedrijf gebouwd. Met 550 kg op twee bedden is ze lichter dan de rupsmachine van AB op één bed, maar het is dan ook een andere constructie. Baatjes machine is elektrisch aangedreven, en de zwaarste onderdelen (met name de aggregaat) zijn op een transportwagen gebouwd die op het pad blijft staan. „De insporing is nihil”, zegt Frank Baatje. „Zelfs met regen poten gaat goed.” Zijn machine wordt tijdens het poten vanaf de sloot naar het pad getrokken (recht dankzij laser), waarbij een stroomkabel meegaat. Op het pad rolt de machine automatisch de transportwagen op, waarna je deze elektrisch naar de volgende pootbaan rijdt. Baatje is duidelijk over mechaniseren op veengrond: „Het moet zo licht mogelijk zijn, tegen structuurbederf. En het moet zo snel mogelijk zijn, om veel te kunnen doen in een bepaalde tijd.” Als een machine continu op en neer moet rijden over veen, ziet de loonwerker deze liever over buizen of

Lommers heeft voor Baatje ook deze ondersnijmachine op rupsen gebouwd. Het snijden is met vier rijen tegelijk mogelijk, zowel verticaal als horizontaal.

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Mechanisatieslag Boskoop.indd 24

24-12-14 15:28

Mechanisatie

De pootmachine van AB Zuid-Holland kan nu ook op gps rijden. Het is dan mogelijk om in verband te poten, en daarna machinaal schoffelen.

op banden, dan op rupsen bewegen. „Rijdende rupsen zijn eigenlijk een soort trilplaat. Dat voel jezelf ook als je in de buurt staat, want de grond schudt dan. Wielen rijden rustiger.”

Wielen bij weinig tractie Baatje overweegt nog om een lichte schoffelmachine te laten bouwen. Op wielen. „Wat we machinaal poten, kunnen we dan ook machinaal schoffelen.” Daar gaat het volgens de loonwerker wel naar toe. Hij vreest namelijk dat er over een paar jaar geen herbiciden meer beschikbaar zijn. „En mensen die nog handmatig willen schoffelen, worden zeldzaam.” Een stap verder dan een schoffelmachine is een schoffelrobot. Binnen regio Boskoop is een werkgroep bezig om een onkruidrobot te laten ontwikkelen (kader). Veengrond is vrij los van structuur. Zolang er weinig tractie nodig is, kunnen wielen er wel overheen rijden. Maar bij werkzaamheden als ondersnijden is er juist wel tractie nodig. Dit werk gebeurt al in Boskoop met een lier, die gekoppeld is aan een tractor op het pad, maar dit gaat rij voor rij. En je hebt er drie man voor nodig: een op de tractor, een met de lier, en een met de ploeg. Baatje heeft dit jaar, naast de pootmachine, ook een ondersnijmachine

door Lommers laten bouwen. Die kan vier rijen tegelijk snijden, zowel verticaal als horizontaal. Het kan ook op verschillende diepten, en ook een heel bed horizontaal. Voor dit werk is dus flink wat tractie nodig, vandaar dat deze machine (met Kubotamotor) wel op rupsen loopt. Voor de bediening is slechts één man nodig: de chauffeur boven op een portaalconstructie (doorrijhoogte 1,5 m). „We sparen dus twee man uit.” Ook voor het transport van de ondersnijmachine is een aparte wagen gebouwd. De machine rijdt eerst achteruit richting sloot, begint dan haar werk en rijdt bij het pad vervolgens recht de wagen op. Met een tractor wordt het geheel naar het volgende bed getrokken. „Het draait als een tierelier”, zegt Baatje. „Bij een paar grote kwekers hebben we dit najaar complete tuinen ondersneden.”

Mechanisatie doorgerekend Door de recente investeringen in zijn machinepark kan Baatje nu een compleet mechanisatieplaatje aanbieden aan kwekers. Al langer heeft hij vier halfautomatische knipmachines en twee knip-steekcombinaties lopen. Met een kweker is dat plaatje al doorgerekend. „De mechanisatie scheelt hem 1.500 manuren per seizoen. Hij kan zijn kostprijs dus verlagen.”

Lichte werktuigendrager In plaats van een machine die één handeling kan verrichten, denken sommige kwekers in Boskoop ook aan één multifunctionele machine. Een lichte werktuigendrager, dus. Zo eentje loopt nog niet in de regio, maar wel sinds dit najaar op een Duitse boomkwekerij. Deze machine is van dezelfde bouwer als de pootmachine van AB: Hans van der Poel. De Duitse kweker werkt al met zo’n zelfde pootmachine, alleen is die breder en ook in de breedte verstelbaar. De werktuigendrager zet hij na het poten in voor de gewasverzorging: schoffelen, spuiten, granulaat strooien én ondersnijden. De noviteit loopt ook op rupsen (20 cm breed en 1,2 m lang) en is gebaseerd op een zeroturnmaaier van Iseki. Hierdoor kan de machine heel kort draaien. Werktuigen zijn zowel voorop als achterop aan een hefmast te koppelen. Afhankelijk van het gewicht dat je eraan hangt, kun je het zwaartepunt van de machine (met lege tank 1.380 kg) hydraulisch naar voren of achteren schuiven. Het is een universele maar kleine machine, aldus Herman van der Jagt van de machinebouwer. „Ook geschikt voor Boskoop.” <

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Mechanisatieslag Boskoop.indd 25

24-12-14 15:28

Foto: Arno Engels

Aandachtspunten bij winterhandveredelingen Een goede kwaliteit onderstammen, enthout en een juiste behandeling zijn bepalend voor de slaging van handveredelingen. Dat lijkt vanzelfsprekend. Toch zijn er aandachtspunten.

Wilco Dorresteijn DLV Plant w.dorresteijn@dlvplant.nl

Diverse bedrijven zijn momenteel bezig met het maken van winterhandveredelingen van onder andere Salix, Syringa, Hibiscus, Corylus en Malus. De basis is een gezonde voldoende dikke griffel en een goede onderstam. Knip enthout van voldoende verhoute takken met goed ontwikkelde ogen. Doe dit voor de vorst als die wordt verwacht. Door vorst kan het enthout te veel verdrogen waardoor de vergroeiing minder goed gaat. Een aandachtspunt is het afdekken van onderstammen tijdens de oogst, het transport en verwerking om uitdroging te voorkomen. Controleer bij onderstammen de kwaliteit zodra ze binnenkomen. Ze moeten gezond zijn en voldoende recht. Voldoet het materiaal niet aan de gewenste kwaliteit, neem dan direct contact op met uw leverancier. Bij sommige gewassen is er keuze uit verschillende soorten onderstammen. Zo wordt Syringa vulgaris geënt op gezaaide onderstammen van S. vulgaris, maar deze zaailingen geven redelijk veel opslag. Daarnaast zijn de stammen harder en is het slagingspercentage lager. Bij Franse seringen wordt Ligustrum als onderstam gebruikt. In beide gevallen kunt u beter S. josikaea kiezen, omdat deze stam minder wildopslag geeft, een goede slaging en groei. Tot slot is S. josikaea beter winterhard dan Ligustrum.

Voorkom uitdroging Laat geen griffels en stammen lang onafgedekt in een warme ruimte staan. Sommige bedrijven laten de veredelingen in het buitenland maken. Hierdoor is het moeilijker om zicht op de werkzaamheden te houden. Tijdens de teelt zijn soms grote verschillen te zien in slaging tussen partijen. Laat partijen goed labellen. Houd bij welke behandelingen zijn uitgevoerd en door wie, zodat mogelijke oorzaken voor de uitval zijn te achterhalen. Bij Salix worden de staken steeds vaker geoogd om wildopslag te voorkomen. De slaging is iets minder doordat de stammen toch minder actief zijn. Verder is het zeer belangrijk niet te diep te ogen. Wanneer een gewas is geënt, wordt deze entplaats behandeld met dipwas, warme entwas of een combinatie van beide. Door de combinatie ontstaat een product dat bij een lagere temperatuur (50 tot 60°C) kan worden verwerkt, zodat er minder kans is op verbranding van de bast. Om die reden zijn er tegenwoordig bedrijven die de was warm maken in een frituurpan, in plaats van een pan op een kookplaat. Met een frituurpan is de temperatuur goed te regelen. Afgelopen voorjaar was zeer warm en droog. Voorkom daarom uitdroging na het uitplanten door te beregenen. <

Diverse factoren hebben invloed op het slagingspercentage. Laat de veredelingen in elk geval niet te lang bloot in een warme ruimte liggen, anders kunnen ze uitdrogen.

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Teeltadvies BKW15-1.indd 26

24-12-14 15:28

Teeltadvies

Denk na over gewasbeschermingsaanpak De eerste week van het nieuwe jaar is goed om vooruit te kijken met gewasbescherming. Welke strategie gaat u komend jaar volgen? Denk na over een biologische of geïntegreerde aanpak.

Mariken Schenkeveld Cultus Agro Advies marikenschenkeveld@ cultus.nl

Door plannen te maken weet je beter waar je mee bezig bent en of je op de goede weg zit. Elk jaar lopen dingen namelijk weer anders. Chemische middelen komen (al zijn dit er niet zoveel), middelen verdwijnen of krijgen beperkingen op het etiket, klanten veranderen, de plaagdruk is ieder jaar anders, en zo verandert dus ook de aanpak van gewasbescherming. We hebben afgelopen jaren gezien dat trips een lastige plaag is. Trips komt steeds vaker voor en zorgt in veel gewassen voor problemen. Het middelenpakket tegen trips is beperkt. Trips is typisch een plaag waarover nagedacht moet worden voordat deze zich aandient. Als de plaagdruk te hoog is, dan is het moeilijk om van trips af te komen. Maak een plan om trips waar te nemen, bijvoorbeeld met vangplaten en/of gewaswaarnemingen. Zet beschikbare middelen op een rijtje en denk eens na over een aanpak met biologische bestrijders. Houd gedurende het seizoen het plaagverloop bij. Kijk wat het effect is van uw bespuitingen of de inzet van roofmijten, en noteer deze waarnemingen. Ook witte vlieg is een lastige plaag. Deze

plaag komt nog veel minder vaak voor dan trips, maar wanneer deze zich aandient dan zorgt deze voor problemen. Heeft u in 2014 witte vlieg in uw gewas gezien (vaak in kasteelten) dan is het goed om ook voor deze plaag een plan te maken qua waarnemen en bestrijden. Houd ook van deze plaag het verloop in het seizoen bij, zodat u weer meer weet voor in 2016. Wanneer u met biologische bestrijders gaat werken is het zeker goed om een volledig plan te maken. Welke plagen worden aangepakt met biologische bestrijders en/of biologische middelen, hoe en wanneer? En welke plagen en ziekten bestrijdt u met chemische middelen? Omdat niet alle chemische middelen samen kunnen met biologische bestrijding, is het goed een lijst te hebben welke middelen wel, en welke middelen geen negatief effect hebben op biologie. Dit voorkomt vergissingen. Een algeheel plan geeft tevens inzicht in de kosten van gewasbescherming. Al zult u in het seizoen best afwijken van het oorspronkelijke plan, dan nog geeft het houvast en inzicht en leert u ervan. <

Bewaar bos- en haagplantsoen goed tot afzet Steeds meer handel in bos- en haagplantsoen lijkt zich naar het voorjaar te verplaatsen. Wellicht is het verlengen van het leverseizoen de manier om uw afzet te verbeteren of te handhaven.

René Jochems GroeiBalans rene@groeibalans.nl

U kunt extra omzet genereren door goed na te denken over sorteringen, en door planten klaar te zetten om snel te kunnen leveren als er vraag is. De aanslag van planten in rust is immers beter, en uw klanten kunnen er dan ook langer mee doorwerken. Bij de opslag is het van groot belang dat de wortels niet kunnen uitdrogen. Dit geldt zeker ook voor het eigen uitgangsmateriaal. De zaailingen die u gaat verplanten, kunt u na het sorteren in de koeling of kuilhoek zetten. Dit geldt ook voor de winterstek die nu wordt gemaakt. Let er bij het inpakken op dat ze goed in de folie zitten. Grote leverbare planten kunt u ook in folie wikkelen. Probeer daarnaast de luchtvochtigheid in de koeling hoog genoeg te houden, anders kunnen uw planten uitdrogen. Koelen is immers vocht onttrekken. Als wortels uitdrogen, kunnen er in het seizoen allerlei schimmels op komen. Ook groeien de planten dan minder goed uit. Probeer de temperatuur in de koelcel op 2°C te houden. Belangrijk is dat deze wel op verschillende punten in de koelcel wordt gecontroleerd. Dit kan eenvoudig met een handtemperatuurmeter. Wijkt de

meting teveel af, zoek dan de oorzaak op. Bladverliezende planten kunt u redelijk lang in de koeling bewaren. Als u ze vanaf half januari erin zet, kunt u het plantseizoen behoorlijk verlengen. Dit heeft als voordeel dat er gewacht kan worden op de mooiste plantomstandigheden. De grond kan in het voorjaar immers te nat zijn, of het weer is te schraal of te heet. Groenblijvende planten en planten met groene stammen hebben liever een kortere bewaartijd. Het is niet zozeer de kou in de cel, maar het gebrek aan natuurlijk licht wat na een langere tijd parten gaat spelen. Door het lichtgebrek gaat de vitaliteit achteruit; dit kan problemen geven met de aanslag. Normaliter kunt u groenblijvende planten tot circa drie maanden goed bewaren. De bewaarduur hangt af van de vitaliteit van de plant, als het koelen start. Gebruik de winterperiode om overblijvende percelen aan te pakken op het gebied van onkruid en bemesting. In veel gevallen kan het aanvullen van mineralen samengaan met het aanbrengen van een bladmulch of groencompost. < De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Teeltadvies BKW15-1.indd 27

24-12-14 15:28

VRAAG EN AANBOD

6 januari 2015 nummer 1

Mail uw Vraag & Aanbod voor donderdag 17.00 uur naar: svstraffic@bdu.nl of bel naar Verkoop Boomkwekerij 0342-494889

A ANBIEDINGEN! Chamaecyparis pis. Boulvard P9 15/20 Eucalyptus gunni P13 25/30 Osmanthus het. Tricolor P9 15/20 Picea gl. Conica P9 15/20

De Clercq Andy

AANGEBODEN syringa josikaea zetstam

Wilt u ook adverteren op de Plantenbeurs pagina? Bel: 0342-494889

Lippenhovestraat 90 9620 Zottegem (Velzeke) BE TEL: 0032( 0 ) 475974278 FAX: 0032( 0 ) 9360 07 85 E-mail: andy_declercq@skynet.be

platanus acerifolia 60-100-120-150 recht ilex crenata convexa 20-30-40 bossig

Boomkwekerij Domen-Weijgers VOF 06-51519763 fax 076-5976152

AANBOD,

e op m nz d k o raa .co k ij or Be vo jes ele ot tu .r

Gewortelde stek van Hebe - Rosa - Vinca sier-, en bodembedekkende heesters

Carpinus c5 150/175/+ Ginkgo biloba p9 25/+ 40/+ Ginkgo biloba plantgoed 10/+ Cotoneaster bullatus spillen 125/150 Euonymus europaeus spillen 125/150 Prunus avium spillen 125/150 Liquidambar styraciflua p9 Tevens kunnen wij een assortiment zetstammen/voorloop aanbieden op aanvraag.

Horsterdijk 116, 5973 PR Lottum T 077 366 4080, F 077 366 4081, E info@rotjes.com

Groeit met jou mee Alexander De Laat +32 (0) 472634280

Karel De Laat +32 (0) 475627815

615759.indd 28

Sint-Antoniusweg 97 3910 Neerpelt (BE) BTW BE 0541 846 750 info@stekbedrijfdelaat.be www.stekbedrijfdelaat.be Fax: +32 (0) 11 96 58 82

5-1-2015 10:55:49

VRAAG EN AANBOD

6 januari 2015 nummer 1

Mail uw Vraag & Aanbod voor donderdag 17.00 uur naar: svstraffic@bdu.nl of bel naar Verkoop Boomkwekerij 0342-494889

Van Poecke & zn bvba Oude wetterstraat 3a 9230 Wetteren België AANGEBODEN Cup. ley. Castel. Gold 60-80-100 co Cup leylandii 80-100-125-150 co Thuja p. Atrovirens 60-80-100-125 co Thuja p. Exselsa 60-80-100-125-150 co Thuja occ Braband 60-80-100-125-150 co Thuja occ Smaragd 50-60-80-100 co Prunus l Rotundifolia 60-80-100-125 co Taxus Baccata 60-80-100-125 dwer/rots coniferen Juniperus, Thuja, Cham, Co Sierstruiken in co 10 Rozen blote wortel in verschillende soorten Tel: 0032(0)479 99 17 23 Fax: 0032(0)9 366 04 70 www.vanpoecke-zn.be info@vanpoecke-zn.be

AANGEBODEN Taxus bacc 100-450 cm Taxus fastiagata 300-450 Taxus op stam 150-350 h 250-450 (plantgoed) Taxus bacc 300-450 (plantgoed) Chamaecyparis columnaris op stam 150-300 h 250-450 Buxus in soorten 30-200 Bamboe in soorten Trachycarpus fortunei (volle grond) 100-180 Diospyros(kaki) 300-450 B&P, Diestsestraat 206, 3270 Scherpenheuvel (Belgie) Mobiel: 0032(0)497 54 14 27 E-mail: stevenholemans@skynet.be Fax: 0032(0)13 77 12 07

• Productie van stek op contractbasis • Specialiteit grote series • Hoogwaardige kwaliteit • Gegarandeerde Leverbetrouwbaarheid

Sterk in Stek!

Kempweg 20, 5964 NE Horst, T +31(0) 478 552323, E biesplanken@nlw.nl, l www.debiesplanken.nl

Uitgebreid assortiment in laan- en sierbomen, fruitbomen, spillen, dakplantanen en leilindes (vormbomen).

ZOWEL IN DE VOLLE GROND ALS IN CONTAINER

STEKCULTURES BV

GOMMELSTRAAT 2 • 5074 NG BIEZENMORTEL TELEFOON: 0135113396 • FAX: 0135114183 GSM: 0651222823 EMAIL: INFOHECOSTEKCULTURES.NL INTERNET: WWW.HECOSTEKCULTURES.NL

615758.indd 29

Het adres voor uw gewortelde stek van heesters en coniferen in stekplaten or al uw

Ook vpodrachten! steko

Het juiste adres voor de beste kwaliteit! Kijk op onze website voor meer informatie:

www.mabo.nl

MABO KWEKERIJEN Achterstraat 12 6668 AA Randwijk tel: 0488-491271 fax: 0488-491342 e-mail: info@mabo.nl

5-1-2015 10:56:25

Tekst: Suzan Crooijmans Foto’s: De Boomkwekerij

Beurzenkalender voor 2015 De laatste oliebollen zijn amper op of de eerste beurzen van 2015 staan al weer op de rol. Op 7 januari wordt afgetrapt in Hardenberg en 8 januari is er bijvoorbeeld de FloraHolland Winterfair. De belangrijkste beurzen voor 2015 vindt u hier overzichtelijk op een rij. Met ook het laatste nieuwtje op dit front: Expo TCO wordt dit jaar op 24 en 25 juni in Dodewaard gehouden.

De beurzenkalender is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Wij raden u toch aan voor u een beurs bezoekt, contact op te nemen met de beursorganisatie of de website van de beurs te bekijken voor de meest actuele informatie. Staat uw beurs nog niet in dit overzicht? Laat het de redactie weten en stuur een e-mail naar boomkwekerij@hortipoint.nl.

(Inter)nationale vakbeurzen 2015 Datum

Naam

7 en 8 januari 7 en 8 januari 13 t/m 15 januari 13 t/m 15 januari 15 t/m 18 januari 16 t/m 25 januari 21 en 22 januari 25 t/m 27 januari 25 t/m 27 januari 26 t/m 31 januari 27 t/m 29 januari 27 t/m 30 januari 30 januari t/m 1 februari 2 t/m 5 februari 2 t/m 5 februari 3 en 4 februari 3 en 4 februari 3 t/m 5 februari 4 t/m 6 februari 6 t/m 8 februari 10 t/m 12 februari 13 t/m 15 februari 17 t/m 19 februari 19 t/m 22 februari 20 t/m 22 februari 24 en 25 februari 26 t/m 28 februari 26 februari t/m 1 maart 27 februari t/m 1 maart 1 maart 3 t/m 5 maart 4 maart 5 t/m 8 maart 6 t/m 8 maart 7 t/m 15 maart 11 t/m 13 maart 11 t/m 15 maart 11 t/m 17 maart 13 t/m 15 maart 13 t/m 15 maart 17 en 18 maart 18 en 19 maart 18 en 19 maart 19 t/m 22 maart 20 t/m 22 maart 20 t/m 22 maart 25 t/m 27 maart 25 t/m 29 maart 26 t/m 29 maart 26 t/m 29 maart 26 t/m 29 maart 26 t/m 29 maart 31 maart t/m 2 april 8 en 9 april 9 t/m 12 april 10 t/m 12 april 11 t/m 13 april 14 t/m 17 april 15 en 16 april 21 t/m 23 april 21 en 22 april

FloraHolland Winterfair Fachmessen for Havecentre/Dan Gar Tek De Groene Sector Sival Agriflanders Grüne Woche Groenbeurs Brabant Treevention/Euregiobeurs Lagenbeurs GardenPlant Greensales Huisbeurs Voorjaarsbeurs Arie Bouman IPM Gartenträume Voorjaarsbeurs Twenthe Plant Voorjaarsbeurs Menkehorst Voorjaarsbeurs GROEN-direkt, voorjaarsbeurs Viveralia Fruit Logistica Gartenträume Tuinbouwrelatiedagen Gartenträume Salon du Végétal Inventa Garden Gartenträume Lagenbeurs Plantion Gardenia TuinIdee Gartenträume Floriga Landscape & Garden Florall Expojardim Gartenträume Ortogiardino Hortikultura Giardina Garten München Flora Gartenträume Lagenbeurs Plantion Seasonal Trade Fair Greentec For Garden Gartenträume Blühendes Österreich Hortiflora Flower Spring House and Garden Spring Garden Expo Nordic Gardens Expo Flowers & Garden Flowers & Hortech Interior Plantscape Garten Ogrod I Ty Flowertarg Gardening FloraHolland Springfair Week van de openbare ruimte Lagenbeurs Plantion

Aa Od Ha An Ge Be Sin Ve Ve No W Es Lin He He Ha Ha Al Be Dü Go Be An Ka Ma Ed Po De Ulm Le Kie Ge Ba Lu Po Be Zü Mü Ce Br Ed Na Ta Pr Rh We Ad Plo Mo He Sto Bo Kie Pe Stu Kie Ka Mi Aa Pu Ed

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Beurzenkalender2015-BKW15-1.indd 30

24-12-14 15:28

r Tek

Beurzen

Plaats

Bijzonderheden

Telefoon

Website

Aalsmeer, FloraHolland Odense, Denemarken Hardenberg, Evenementenhal Angers, Frankrijk Gent, België Berlijn, Duitsland Sint-Oedenrode, Liempdseweg Venlo, Flora Trade Parc Venlo, Flora Trade Parc Noordscheschut (Drenthe) Wijk bij Aalburg Essen, Duitsland Lingen, Duitsland Hengelo Hengelo Hazerswoude, ITC-terrein Hazerswoude, Baas-hal Allicante, Spanje Berlijn, Duitsland Düsseldorf, Duitsland Gorinchem, Evenementenhal Berlijn, Duitsland Angers, Frankrijk Karlsruhe, Duitsland Maagdenburg, Duitsland Ede, Plantion Poznan, Polen Den Bosch, Brabanthallen Ulm, Duitsland Leipzig, Duitsland Kiev, Oekraïne Gent, België Batalha, Portugal Luxemburg Pordenone, Italië Belgrado, Servië Zürich, Zwitserland München, Duitsland Celje, Slovenië Bremen, Duitsland Ede, Plantion Naaldwijk, FloraHolland Tampereen, Finland Praag, Tsjechië Rheinberg, Duitsland Wels, Oostenrijk Addis Abeba, Ethiopië Plovdiv, Bulgarije Moskou, Rusland Helsinki, Finland Stockholm, Zweden Boekarest, Roemenië Kiev, Oekraïne Pennsylvania, VS Stuttgart, Duitsland Kielce, Polen Katowice, Polen Minsk, Wit-Rusland Aalsmeer, FloraHolland Putten, Kasteel de Vanenburg Ede, Plantion

Internationale handelsbeurs, o.a, boomkwekerijen tuinplanten Tuinbouwvakbeurs Vakbeurs voor de tuinbranche Vakbeurs voor tuinbouw Land- en tuinbouwvakbeurs Internationale landen tuinbouwbeurs Presentatie sortiment en monsterbeurs Verkoopbeurs en kwekersplein Verkoopbeurs en kwekersplein Verkoopbeurs Presentatie verkoopconcepten tuinplanten Internationale vakbeurs voor de sierteelt Tuinbeurs voor de groene ondernemer Bestel- en verkoopbeurs Bestel- en verkoopbeurs Verkoopbeurs Verkoopbeurs Boomkwekerij en tuinplanten vakbeurs Internationale tuinbouwvakbeurs Tuinbeurs voor de groene ondernemer Vakbeurs voor de tuinbranche Tuinbeurs voor de groene ondernemer Internationale sierteeltvakbeurs Tuinbeurs Tuinbeurs voor de groene ondernemer Verkoopbeurs Internationale sierteeltvakbeurs Tuinevenement Tuinbeurs voor de groene ondernemer Tuinbouwvakbeurs Internationale vakbeurs voor tuinen landschap Voorjaarsbeurs voor o.a boomkwekerijproducten Internationale tuinbouw en groenbeurs Tuinbeurs voor de groene ondernemer Tuinbouwvakbeurs Internationale groene vakbeurs Tuinbeurs Tuintentoonstelling Handelsbeurs voor tuinbouw en landschap Tuinbeurs voor de groene ondernemer Verkoopbeurs Verkoopbeurs sierteelt, o.a. tuinplanten Handelsbeurs groene sector Vakbeurs Tuinbeurs voor de groene ondernemer Tuinbeurs Internationale tuinbouwvakbeurs Sierteeltvakbeurs Beurs voor tuinen landschapsinrichting Internationale tuinbouwvakbeurs Internationale groene beurs Internationale groene vakbeurs Internationale tuinbouwvakbeurs Symposium Vakbeurs voor o.a. tuinplanten Tuinbeurs voor de groene ondernemer Beurs voor boomkwekerij en landschapsinrichting Bloemen-, planten- en tuinbeurs Handelsbeurs met accent op tuinen terrasplanten Vakbeurs Verkoopbeurs

(088) 789 89 89 +45 (65) 56 02 86 (0523) 28 98 98 +33 (02) 41 93 40 43 +32 (9) 245 36 13 +49 (30) 30 38 20 27 (0413) 47 25 93 (077) 303 10 10 (077) 396 11 55 (0528) 34 11 15 (0416) 69 26 32 +49 (201) 724 45 39 (0541) 66 95 96 (074) 276 66 66 (074) 291 71 59 (0172) 21 93 93 (0172) 21 15 76

floraholland.com danskehavecentre.dk evenementenhal.nl sival-angers.com agriflanders.be gruenewoche.de groenbeursbrabant.nl treevention.eu treevention.eu pietervanderlinden.nl ariebouwmantuinplanten.nl ipm-messe.de gartentraeume.com twentheplant.nl menkehorst.nl floralisboskoop.nl groen-direkt.nl eugardens.eu fruitlogistica.de gartentraeume.com evenementenhal.nl gartentraeume.com salonduvegetal.com inventa.info gartentraeume.com plantion.nl gardenia.mtp.pl tuinidee.nl gartentraeume.com floriga.de tradefairdates.com florall.be exposalao.pt gartentraeume.com ortogiardinopordenone.it tradeshow.tradekey.com giardina.ch garten-muenchen.de ce-sejem.si gartentraeume.com plantion.nl floraholland.com tampereenmessut.fi for-garden.cz gartentraeume.com gartenmesse.at hppexhibitions.com fair.bg garden-expo.ru kevatpuutarha.fi eugardens.eu eugardens.eu flowershortech-expo.com americanhort.org messe-stuttgart.de targikielce.pl expopl.all.biz minskexpo.com floraholland.com wvdor.nl Meer beurzen > plantion.nl

+49 (30) 30 38 20 45 (0541) 66 95 96 (0183) 68 06 80 (0541) 66 95 96 +33 (241) 79 14 17 +49 (721) 37 20 51 28 (0541) 66 95 96 (0318) 66 17 59 +48 (61) 869 24 22 (073) 629 39 39 (0541) 66 95 96 +49 (351) 849 16 19 +380 (44) 496 86 45 +32 (9) 336 78 92 +351 (244) 76 94 80 (0541) 66 95 96 +39 (434) 23 21 11 +381 (11) 265 57 01 +41 (58) 206 51 27 +49 (89) 189 14 91 30 +386 (3) 543 30 00 (0541) 66 95 96 (0318) 66 17 59 (088) 789 89 89 +358 (20) 770 12 00 +42 (602) 225 29 11 49 (0541) 66 95 96 +43 (7242) 93 92 66 28 (020) 662 24 82 +359 (32) 90 26 50 +7 (495) 730 55 91 + 358 (40) 450 32 50

(085) 401 73 97 +1 (614) 487 11 17 +49 (711) 185 60 28 29 +48 (41) 365 12 33 +48 (32) 789 91 00 +375 (17) 226 90 84 (088) 789 89 89 (085) 773 17 51 (0318) 66 17 59

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Beurzenkalender2015-BKW15-1.indd 31

24-12-14 15:28

Datum

Naam

Pla

22 t/m 24 april 23 t/m 26 april 24 t/m 26 april 24 t/m 26 april mei* 14 t/m 17 mei 19 en 20 mei 19 t/m 23 mei 23 t/m 25 mei 3 t/m 5 juni 9 en 10 juni 11 t/m 14 juni 17 juni 17 t/m 19 juni 20 en 21 juni 23 en 24 juni 24 en 25 juni 11 t/m 14 juli 20 t/m 23 augustus 21 t/m 23 augustus 24 t/m 27 augustus 24 t/m 27 augustus 26 augustus 26 t/m 28 augustus 26 t/m 28 augustus 26 t/m 29 augustus 27 t/m 29 augustus 27 t/m 29 augustus 30 augustus t/m 1 september 3 t/m 5 september 8 en 9 september 8 t/m 10 september 8 t/m 10 september 8 t/m 11 september 9 en 10 september 9 t/m 11 september 14 t/m 16 september 17 september 18 en 19 september 29 en 30 september 30 september t/m 2 oktober 1 t/m 4 oktober 2 t/m 4 oktober 5 t/m 8 oktober 7 en 8 oktober 9 t/m 12 oktober 28 oktober t/m 1 november 4 t/m 6 november 8 t/m 10 december 8 t/m 10 december

Hortiflorexpo Flora Olomouc Spring Gartenträume Gardening City and Flowers Gartenträume Lagenbeurs Plantion Chelsea Flower Show Gartenträume IFTEX Lagenbeurs Plantion RHS Flower Show Meet & Green Hortitec Rosen und Gartenmesse HTA National Plant Show Expo TCO Cultivate15 Flora Olomouc Flora Tech IPM Cash&Carry days Najaarsbeurs Menkehorst Florall GROEN-direkt, najaarsbeurs Najaarsbeurs Plantarium Farwest-show Flowers IPM Spoga+Gafa Green is Life Four Oaks GroenTechniek Holland FlowersExpo Gardening FloraHolland Autumn Fair Flormart GLEE Meet & Green Naivasha Horticultural Fair Elmia Garden GrootGroenPlus Flora Olomouc Orticolario Iberflora Dag van de Openbare Ruimte Florex Indagra IFTF&IHTF De Groene Sector Boomkwekerij Vakbeurs

Sha Olo Hun Tali Sin Lins Ede Lon Bur Nai Ede Birm reg Sao Kön Eng Dod Ohi Olo Ban Twe Hen Gen Bos Haz Bos Ore Mo Keu Wa Low Bid Mo Min Naa Pad Birm reg Nai Jön Zun Olo Com Val Hou Clu Boe Vijf Ven Ven

* Datum nog niet bekend

Consumentenbeurzen in Nederland 2015

Datum

Naam

Plaats

Bijzonderheden

17 en 18 januari 14 en 15 februari 19 t/m 22 februari 26 februari t/m 1 maart 5 t/m 8 maart 18 t/m 24 mei 22 t/m 25 mei 14 t/m 21 juni 9 juli 24 juli t/m 2 augustus 21 september 13 t/m 20 november

goGREEN goGREEN Tuin en Sfeer TuinIdee Huis & Tuin Libelle, zomerweek Summer Fair Fleurig Internationaal rozenconcours Bloem & Tuin Groei & Bloei Natuurmarkt Margriet Winterfair

Houten, Expo Amsterdam, Borchland evenementenhal Groningen, Martiniplaza Den Bosch, Brabanthallen Leeuwarden, WTC Expo Almere, Almeerderstrand Ommen, Landgoed Het Laer Appeltern, tuinen van Scheveningen, Westbroekpark Nuenen, Landgoed Gulbergen Doorn Utrecht, Jaarbeurs

Biobeurs Biobeurs Tuinevenement Tuinevenement Mix van kunst, tuin en milieu Lifestyle evenement Beurs voor decoraties voor huis en tuin Tuinevenement Tentoonstelling en keuringen Tuinevenement Groenmarkt Lifestyle evenement

(07 (07 (05 (07 (05 (08 (05 (07 (07 (04 (03 (08

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Beurzenkalender2015-BKW15-1.indd 32

24-12-14 15:28

Beurzen Plaats

Bijzonderheden

Telefoon

Website

Shanghai, China Olomouc, Tsjechië Hundisberg, Duitsland Talinn, Estland Sint-Petersburg, Rusland Linslerhof, Duitsland Ede, Plantion Londen, Verenigd Koninkrijk Burg Hülshoff, Duitsland Nairobi, Kenia Ede, Plantion Birmingham, Verenigd Koninkrijk regio Lottum Sao Paulo, Brazilië Königsberg, Duitsland Engeland, Coventry Dodewaard, Bonegraafseweg Ohio, VS Olomouc, Tsjechië Bangalore, India Twenthe Plant, Hengelo Hengelo Gent, België Boskoop Hazerswoude, ITC-terrein Boskoop, ITC-terrein Oregon, Verenigde Staten Moskou, Rusland Keulen, Duitsland Warschau, Polen Lower Withington, Engeland Biddinghuizen, Walibiterrein Moskou, Rusland Minsk, Wit-Rusland Naaldwijk Padua, Italië Birmingham, Engeland regio Boskoop Nairobi, Kenia Jönköping, Zweden Zundert, CLTV Olomouc, Tsjechië Como, Italië Valencia, Spanje Houten, Expo Cluj-Napoca, Roemenië Boekarest, Roemenië Vijfhuizen, Expo Haarlemmermeer Venray, Evenementenhal Venray, Evenementenhal

Internationale tunbouwvakbeurs Internationale tuinbouwvakbeurs Tuinbeurs voor de groene ondernemer Vakbeurs Internationaal forum voor de groensector Tuinbeurs voor de groene ondernemer Verkoopbeurs Bloemen, planten en tuinbeurs Tuinbeurs voor de groene ondernemer Internationale tuinbouwvakbeurs Verkoopbeurs Tuinbeurs Demodag voor de boomkwekerij Internationale tuinbouwvakbeurs Beurs en tentoonstelling voor kweker en particulier Beurs en tentoonstelling voor kweker en handelaar Vakbeurs voor kwekers en groenvoorzieners Sierteeltvakbeurs Internationale tuinbouwvakbeurs Internationale tuinbouwvakbeurs Bestel- en verkoopbeurs Bestel- en verkoopbeurs Najaarsbeurs voor o.a. boomkwekerijproducten Verkoopbeurs Verkoopbeurs Internationale boomkwekerijvakbeurs. Focus op verkoop Boomkwekerijbeurs en symposia Internationale tuinbouwvakbeurs Internationale vakbeurs voor de groensector Internationale tuinbouwvakbeurs Internationale boomkwekerijvakbeurs Vakbeurs voor de groene sector Internationale vakbeurs voor bloemen, tuin en landschap Bloemen-, planten- en tuinbeurs FloraHolland Verkoopbeurs seizoensplanten Internationale sierteeltvakbeurs Internationale tuinen vrijetijdsbeurs Demodag voor de boomkwekerij Internationale sierteeltvakbeurs Tuinbeurs Internationale boomkwekerij vakbeurs Internationale tuinbouwvakbeurs o.a. boomkwekerij Internationale beurs voor tuin en landschap Sierteeltvakbeurs, handel en tuincentra Vakbeurs openbare ruimte Beurs voor bloemen, tuin en landschap Internationale landen tuinbouwbeurs Internationale tuinbouwbeurs Tuinbouwrelatiedagen Vakbeurs gecombineerd met Groene Sector

+49 (201) 724 46 28 +420 (585) 72 61 11 (0541) 66 95 96 +372 (61) 373 37 +7 (812) 321 27 51 (0541) 66 95 96 (0318) 66 17 59 +44 (20) 84 52 60 50 00 (0541) 66 95 96 (020) 662 24 82 (0318) 66 17 59 +44 (20) 84 52 60 50 00 (077) 463 71 18 +55 (19) 38 02 41 96 +49 (9505) 80 44 18 +44 (118) 930 31 32 (0172) 23 54 00 +1 (614) 487 11 17 +420 (585) 41 12 75 +49 (201) 724 46 96 (074) 276 66 66 (074) 291 71 59 +32 (9) 336 78 92 (0172) 21 15 76 (0172) 21 93 55 (06) 15 07 33 28 +1 (800) 342 64 01 +49 (201) 724 46 96 +49 (221) 821 22 96 +48 (22) 435 47 22 +44 (1477) 57 13 92 (06) 54 68 07 42 +7 (495) 221 12 51 +375 (17) 226 90 84 (088) 789 89 89 +39 (49) 84 04 51 +44 (20) 30 33 21 60 (077) 463 71 18 +254 (721) 11 86 59 +46 (36) 15 20 00 (076) 597 79 84 +420 (585) 41 12 75 +39 (31) 334 75 03 +34 (963) 86 11 60 (085) 773 17 51 +4 (264) 41 90 88 +40 (21) 202 57 05 (020) 662 24 82 (0478) 51 97 90 (0478) 51 97 90

hortiflorexpo-ipm.com flora-ol.cz gartentraeume.com fair.ee lenexpo.ru gartentraeume.com plantion.nl rhs.org.uk gartentraeume.com hppexhibitions.com plantion.nl rhs.org.uk meetengreen.nl hortitec.com.br gartenmesse.de nationalplantshow.co.uk treecentreopheusden.nl americanhort.org flora-ol.cz ipm-india.com/horticulturalfair twentheplant.nl menkehorst.nl florall.be groen-direkt.nl floralisboskoop.nl plantarium.nl farwestshow.com ipm-moscow.com spogagafa.com greenislife.pl fouroaks-tradeshow.com groentechniekholland.nl flowers-expo.ru minskexpo.com floraholland.com flormart.it gleebirmingham.com meetengreen.nl naivashahortifair.com elmia.se grootgroen.nl flora-ol.cz orticolario.it feriavalencia.com openbareruimte.nl expo-transilvania.ro indagra.ro hppexhibitions.com evenementenhal.nl evenementenhal.nl

Telefoon

Website

(071) 561 19 34 (071) 561 19 34 (0528) 22 78 11 (073) 629 39 39 (058) 294 15 00 (088) 556 47 20 (0523) 28 98 98 (073) 503 09 54 (070) 353 63 82 (040) 283 12 31 (0320) 82 00 09 (088) 556 47 20

gogreenbeurs.nl gogreenbeurs.nl tnoord.nl tuinidee.nl wtchuistuin.nl libellezomerweek.nl evenementenhal.nl fleurig.nl denhaag.nl bloem-en-tuin.nl eventserviceplus.nl www.margrietwinterfair.nl

< De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Beurzenkalender2015-BKW15-1.indd 33

24-12-14 15:28

Tekst: Ron Barendse Foto’s: Plant Collect, Ron Barendse

’We willen het inkopers zo makkelijk mogelijk te maken’ Bij Plant Collect in Boskoop denken ze dat een inkoper van bijvoorbeeld een Brabants tuincentrum over een paar jaar minder vaak naar Boskoop zal komen om daar zijn inkopen te doen dan nu het geval is. „Wij zetten daar als bedrijf op in. Met onze webshop en sinds 1 januari ook onze bestelscanner en bestel-app kunnen klanten efficiënt en daardoor kostenbesparend inkopen”, zegt mede-eigenaar Jochem Nieuwesteeg. „Als ik zie hoe het bij mij thuis gaat, zo gaat het volgens mij ook bij veel andere gezinnen. Op de bank wordt niet alleen tv gekeken, maar is ook iedereen in de weer met een telefoon of tablet”, zegt Jochem Nieuwesteeg, een van de twee eigenaren van Plant Collect. „Bovendien zien we dat 60% van onze klanten ’s avonds en in het weekend hun tuinplanten bestelt. De tijd dat inkopers met een briefje over het tuincentrum lopen is over een paar jaar echt voorbij en daar spelen we als bedrijf dan ook volop op in.” Nieuwesteeg zit op kantoor van het Boskoopse bedrijf op z’n praatstoel en laat enthousiast de werking van de app zien waarmee inkopers vanaf 1 januari hun bestellingen kunnen doen. Zijn vingers scrollen over het beeldscherm van z’n smartphone als hij zegt: „Kijk, hier zie je het aanbod van Plant Collect en hiernaast kan een klant het aantal ingeven dat hij wil bestellen. Zo eenvoudig is het. Bol.com is hierbij voor ons een voorbeeld geweest.”

Vijf jaar geleden nam Plant Collect een nieuw pand in Boskoop in gebruik.

Nieuwesteeg verwacht niet dat vanaf 1 januari alle inkopers alleen nog via de app gaan bestellen maar dat zij dit vooral én via de webshop én via een scanner én via de app zullen doen. Hij legt uit: „Wij hebben al een aantal jaar een webshop die prima werkt. Deze werkt zo goed dat er eigenlijk niet eens een noodzaak is om dingen te veranderen of toe te voegen. Maar de techniek is er om het inkopers nog makkelijker te maken en die willen we dan ook graag gebruiken.” Daar hoort dus de introductie van de app bij, maar inkopers kunnen sinds kort ook gebruik maken van een scanner. Nieuwesteeg vertelt dat met deze scanner inkopers met name de bestellingen zullen doen van de producten op de concepttafels. „Zij kunnen op het tuincentrum met de scanner in hun hand langs de tafels lopen en de planten scannen die zij willen bijbestellen. Dit gaat snel en de kans op fouten is klein. Dit gaat bijvoorbeeld veel sneller dan langs de tafels te lopen en de bestellingen op een papiertje schrijven om deze vervolgens via de webshop in te voeren.”

Aandeel ’vrije tafels’ bij tuincentra daalt niet Nieuwesteeg legt uit dat bij de Nederlandse en Belgische tuincentra die klant zijn bij Plant Collect, gemiddeld zo’n 40% van de tafels bestaat uit concepttafels van bijvoorbeeld Moerings, Van der Starre Fruithof of een van andere van in totaal ongeveer twintig conceptleveranciers van het bedrijf. Daarnaast bestaat 60% van de tafels uit ’vrije tafels’. Deze worden volgens Nieuwesteeg door het tuincentrum gevuld met ’klokhandel’ of via inkoop van seizoensproducten bij Plant Collect of andere leveranciers.

De handelaar introduceerde per 1 januari een bestel-app voor inkopers.

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Plant Collect layout.indd 34

24-12-14 15:28

Afzet

Handelaar Plant Collect, Boskoop Sortiment: compleet tuinplantensortiment Afzet: levering name aan tuincentra in Nederland en België. Daarnaast aan lijnrijders en groothandelaren in Duitsland, Finland en Schotland. Medewerkers: vijf vast en tien los Oppervlakte: verwerkingsruimte van 2.500 m² + kantoor Website: www.plantcollect.nl

De eigenaren van Plant Collect, Jochem Nieuwesteeg (rechts) en Philip van der Eijk, zetten vooral in op digitaal handelen.

Hij ziet hierbij overigens dat het aantal ’vrije tafels’ bij zijn klanten niet afneemt. „Iedereen denkt dat het belang van concepten toeneemt en dat daardoor het aantal vrije tafels afneemt. Maar die trend zie ik niet. Concepten maken het onze klanten makkelijk, maar uiteindelijk willen onze klanten ook voldoende ruimte om te kunnen ’spelen’ en daarmee consumenten te verrassen.” Uitgaande van bovenstaande verdeling ziet Nieuwesteeg het voor zich dat zijn klanten voor hun inkoop straks voor 40% gebruikmaken van de scanner en 60% van hun bestellingen doen via de app. En de webshop? „Onze webshop is op termijn verleden tijd. Nederlanders kijken gemiddeld 41 x per dag op hun mobiele telefoon en dat maakt onze app voor hen hét medium om in te kopen.”

Pushberichten en eigen aanbodsysteem Het feit dat inkopers een smartphone op zak hebben, biedt Plant Collect nog andere mogelijkheden. „We willen ook pushberichten gaan sturen naar onze klanten. Dus wanneer we een echt bijzondere partij in de aanbieding hebben bijvoorbeeld, krijgen klanten daarvan bericht. Ook kwekers kunnen hiervan profiteren omdat wij voor hen partijen extra onder de aandacht van onze klanten kunnen brengen. We willen er daarbij wel voor waken dat we niet ’vervelend veel’ berichten gaan sturen.”

Plant Collect neemt dit jaar met de app en de scanner nieuwe diensten in gebruik, maar wat onveranderd blijft is hun eigen aanbodsysteem. „Al sinds wij zo’n vier jaar geleden onze webshop zijn begonnen, hebben wij ons aanbodsysteem volledig in eigen beheer. Dat wil zeggen dat wij de kwekers regelmatig bezoeken en met hen afspraken maken over hun aanbod dat bij ons in het systeem komt te staan. Daarnaast zorgen wij zelf voor actuele foto’s van de producten. Wat dat laatste betreft durf ik zonder arrogantie te zeggen dat wij daarin uniek zijn. Bij sommige kwekers komen we zes keer per jaar planten halen om deze te fotograferen en bij het terugbrengen horen we wel eens ’Jullie zijn gek dat jullie dit allemaal zelf doen’. Maar hierin ligt een belangrijke kracht van ons bedrijf.” Het bedrijf lift vooralsnog dan ook niet mee op de bestaande systemen als PlantConnect van FloraHolland of het onafhankelijke FloraXchange want, zoals Nieuwesteeg het zegt: „In die systemen staat aanbod dat voor alle kopers gelijk is. Daarmee kunnen wij ons niet onderscheiden. Als een kweker nog twintig laagjes heeft met een interessant product willen wij dat nog graag in ons systeem zetten terwijl zo’n kweker dat soms niet meer via andere kanalen aanbiedt. Onze kracht ligt - naast het online gemak - voor een belangrijk deel juist in het aanbieden van partijen waarmee we onze klanten verrassen.” < De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Plant Collect layout.indd 35

24-12-14 15:28

Foto’s: Arno Engels, De Boomkwekerij, Intratuin Zoetermeer

P RO D U C TA N A LYS E

Helleborus profiteert van uitblijven vorst Helleborus heeft zowel last als profijt van het weer. Een warme en natte zomer vertraagde de bloei, maar door het uitblijven van vorst in Scandinavië, gaat er meer naar het Hoge Noorden. De handel tot aan de kerst kenmerkte zich door meer vraag dan aanbod.

Kwekers die in aanloop naar kerst bloeiende Helleborus konden leveren, profiteerden van de vroege vraag. Zij die last hadden van bloeivertraging, zagen een gretige markt aan zich voorbijgaan. „Zelf hadden wij al eerder grotere aantallen beschikbaar en zijn nu al bijna uitverkocht. Het open weer in Scandinavië deed de vraag goed en oogstuitval in Duitsland droeg bij aan relatieve schaarste in de aanloop naar kerst”, analyseert Hans Verboom van Kwekerij Ver-

orientalis-soorten een groot deel van de markt over. Bij Waterdrinker zegt Arjan Bellaart: „In vergelijking met vorig jaar was er voor de kerst meer vraag, maar het aanbod is vrij schraal. We hadden meer kunnen verkopen als er meer was. Het is positief dat kwekers het aanbod verder blijven ontwikkelen naar betere, zwaardere soorten, met name bij orientalis.” <

HANDELSSTEMMING

HOE LOOPT HET?

Goede kerstverkoop bij tuincentra

’Serieus aan voorjaarshandel’

Het lijkt erop dat veel tuincentra kunnen terugkijken op een goede decembermaand. Het idee leeft dat de aanloop van bezoekers groter was dan voorgaande jaren. Het ’open’ weer wordt als belangrijke reden hiervoor genoemd. De verkoop van boomkwekerijproducten werd hierdoor gunstig beïnvloed.

Bij Intratuin Voorschoten zegt Jan van Seggelen dat de verkoop de laatste weken van het jaar prima heeft gelopen. „Ik heb zelfs nog wat kerstbomen bijgekocht. Door het redelijk goede weer verkochten we ook nog Skimmia en Viburnum.” Bij Helleborus merkte Van Seggelen dat deze in november ’Plant van de maand’ was. „Alles wat Rob Verlinden in z’n programma in z’n handen heeft gehad, verkopen wij vervolgens beter”. Aanvankelijk liep het tuincentrum vorig jaar qua verkoop een achterstand op, maar december was een goede maand. „Ik denk dat we uiteindelijk gelijk met het voorgaande jaar uitkomen”.

boom in Zevenhuizen, die de Verboom Beauty met bloeigarantie voor de huiskamer levert. Bij kwekerij RC Kuivenhoven zat het juist wat tegen. „Het seizoen begon met veel vraag, maar onze aantallen waren toen nog niet groot. Het blijft een hele klus om vroege bloei te realiseren. Er wordt veel getrokken en geduwd aan het eerste aanbod, maar je kunt je afvragen of de markt dat wel aan kan in die tijd, zegt Piet Kuivenhoven. Hij constateert dat in het aanbod van Helleborus uit zaad veel uitbreiding plaatsvindt. „Dat aanbod gaat dan wel naar het retailsegment, maar ook wij kunnen daar last van krijgen als de uitbreiding te hard gaat.” Tot en met de kerst is het een en al wit wat de klok slaat in Helleborus. Na de kerst nemen de kleurige Helleborus

Bij Intratuin Almere is Jaap Erven ook niet ontevreden over de verkoop in december. Wel ziet hij dat er bij diverse producten sprake is van overaanbod. „Ik kocht op de klok goedkope Skimmia japonica en ’Conica’ en veel bol-op-potproducten zijn ook nu nog goedkoop.” In sommige gevallen noemt de ondernemer dit niet ongunstig omdat hij hierdoor meer marge kan maken. Aan de andere kant noemt hij lage prijzen juist weer niet gunstig. „De concurrentie biedt sommige producten ook voor lage prijzen aan, waar wij in mee moeten.” Gert-Jan Waterland van Groenrijk Zuidoostbeemster zegt dat de drukste week van 7 tot 13 december wat betreft omzet vergelijkbaar was met dezelfde week het jaar ervoor. „De verkoop van kerstbomen is stabiel en ’Conica’ en Skimmia liepen aardig mee. Van Helleborus verkochten de planten in P12 voor €5 het best, maar ook planten in P17 voor €17,50 liepen volgens Waterland goed. <

Handel in week 52

Hanno Davids, J.H. Faassen-Hekkens

’Het zijn rustige dagen’ Handel in week

Jochem Nieuwesteeg, Plantcollect

Lees van bovenstaande handelaren de volledige tekst - over hoe de handel volgens hen loopt - op deboomkwekerij.nl

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Markt en Afzet BKW15-1.indd 36

05-01-15 13:55

Markt & Afzet P RO D U C TA N A LYS E

Topseizoen voor ’Conica’ Picea glauca ’Conica’ is afgelopen najaar zeer goed verkocht. Diverse bedrijven waren al ruim voor kerst door hun leverbare voorraad heen en kochten elders bij om aan de vraag te voldoen. Nagenoeg alle maten liepen goed. Mits de kwaliteit goed was. Want er was ook mindere kwaliteit op de markt.

Gezien de grote aantallen van Picea glauca ’Conica’ die tegenwoordig worden gekweekt, is het haast niet meer voor te stellen dat ’Conica’ vroeger tot de meer exclusievere dwergconiferen behoorde. Dat kwam doordat de cultivar niet zo makkelijk te stekken was. Inmiddels is de vermeerdering dusdanig gemoderniseerd, dat ’Conica’ grootschalig aan de wortel wordt gebracht. Met dank aan de kersthandel, want

de conifeer bleek al snel uitermate geschikt te zijn om als minikerstboom of kinderkerstboom verkocht te worden, al dan niet versierd met kerstdecoraties. Het gros van de gekweekte aantallen wordt in de kersthandel omgezet. Een klein deel draait nog mee in de voorjaarshandel, met jong schot erop, gemengd met andere dwergconiferen. Doordat de kersthandel groeide, is de productie toegenomen. Ook boeren die bijvoorbeeld al kerstdennen of haagconiferen kweekten, zijn ’Conica’ erbij gaan doen. Bij de teelt is wel vakmanschap nodig, want de handel en de retail vragen nauwkeurige sorteringen. Potgekweekt is jong schot in het voorjaar bovendien gevoelig voor nachtvorst. Hierdoor kan de kwaliteit zichtbaar inboeten.

’Conica’ is misschien wel het meest verhandelde kerstboompje, maar er is meer keus op de markt. Zo produceert een aantal kwekers de snelgroeiende selectie ’Scholcon’ (December). Daarnaast is er Pinus pinea ’Silver Crest’ en Chamaecyparis lawsoniana ’Ellwoodii’. <

LANGS DE KASSA

Dave van Luijken:

’Extreme zuinigheid bij consumenten lijkt ten einde’ Naam bedrijf:

Intratuin Zoetermeer Locatie:

Zoetermeer Medewerkers:

Tevreden over de kerstverkopen? „Ja, de aanloop en omzet waren goed. Wel zien we dat er steeds meer concurrentie ontstaat in de verkoop van kerstbomen van branchevreemde aanbieders en dat mensen vaker kiezen voor kunstbomen. Picea glauca ’Conica’ was een verrassende topper in de kerstperiode.”

Welk sortiment is nu belangrijk? „Groenblijvende heesters zoals Rhododendron, Buxus en coniferen, maar ook Helleborus en de bollen-op-pot, winterviolen en winterheide. Van Gaultheria verkopen we nu de laatste exemplaren, met Skimmia blijven we doorgaan, maar wel in kleine aantallen.”

Wat kenmerkt de Intratuin-consument in Zoetermeer? „Wij verkopen hier wat minder haagbeplanting dan bijvoorbeeld in het zuiden van het land. Tuinen zijn hier kleiner, stads. Verder lopen juist arrangementen en kant-en-klaar werk hier goed. Mensen zijn hier gehaast en gaan voor gemak.” Hoe kijkt u terug op 2014? „Het perkgoedseizoen viel tegen, maar ik heb het idee dat er juist wat meer oog was voor vaste planten en boomkwekerijproducten. Echte heesters maakten weer een opmars bijvoorbeeld. Mensen lijken weer zin te krijgen in tuinieren na een paar jaar van misère en crisis. De extreme zuinigheid lijkt ten einde.” Wat is uw nieuwjaarswens? „Positieve verkopen, zodat we met zijn allen de sector er weer bovenop kunnen helpen, met eerlijke producten en eerlijke prijzen.” <

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Markt en Afzet BKW15-1.indd 37

05-01-15 15:07

Wet werk en zekerheid Op een vrijdag in december is er door LTO Noord in samenwerking met de Werkgeverslijn een discussiemiddag bij Twentheplant georganiseerd. Speerpunten waren de regeling piekarbeid en de Wet werk en zekerheid, inclusief de wijziging in de ketenbepaling en de invoering van de transitievergoeding. Vooral de Wet werk en zekerheid gaf nogal wat aanleiding tot vragen over de problemen die deze wet gaat veroorzaken in ondernemingen met werknemers met tijdelijke contracten. De niet ongegronde vrees is dat dit eerder een negatief dan een positief effect zal hebben in bedrijfsvoering en

2015 in werkgelegenheid. De wijzigingen in de Wet werk en zekerheid zijn echter door de Eerste Kamer aangenomen en zullen dus definitief in werking treden. Op dit moment verzamelt de Werkgeverslijn praktijkvoorbeelden van knelpunten, zodat deze door LTO Nederland bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid onder de aandacht kunnen worden gebracht. Verwacht u door de nieuwe wetgeving ook problemen in uw bedrijf? Vat uw knelpunten schriftelijk samen en mail dit naar info@werkgeverslijn.nl onder vermelding van: knelpunten Wet werk en zekerheid.

95% driftarme spuitdoppen en 0,5 m teeltvrij Door het Activiteitenbesluit zijn de spuitvrije zones veranderd in teeltvrije zones. Voor veel gemechaniseerde spuittechnieken geldt volgens het Activiteitenbesluit een teeltvrije zone van minimaal 1,0 m. Dit geeft verlies aan teeltoppervlak in gebieden met intensieve teelt grenzend aan oppervlaktewater. Hierdoor verslechtert het rendement op de bedrijven door een minder goede ruimtebenutting. Wageningen UR heeft in opdracht van de vakgroep berekeningen een

rapportage gemaakt waarmee wordt aangetoond dat 95% driftreducerende doppen op veldspuiten voldoende driftreductie geven voor een teeltvrije zone van 0,5 m. Met deze rapportage doet LTO in maart 2015 een verzoek aan de Technische Commissie Techniekbeoordeling om deze alternatieve techniek toegekend te krijgen, en bij gebruik van deze techniek een teeltvrije zone te mogen hanteren van 0,5 m. Dit project wordt gefinancierd door het Productschap Tuinbouw.

Allereerst wil ik u graag langs deze weg een goed en vooral gezond 2015 toewensen. We komen naar u toe dit voorjaar, Bestuurder, Internationaal, Community marketing, Op het netvlies gebrand, 85%, Voorzitter. Zomaar een greep uit de titels van mijn columns uit het jaar 2014. Nadat ik ze terug zag dacht ik: die komen dit jaar in een of andere vorm zeker weer terug. Hier alvast een korte vooruitblik. Op dit moment is ’onze’ nieuwe CEMP en projectleider plantgezondheid Peter van ‘t Westeinde aan de slag. Met zijn roots, en in de dagelijkse praktijk nog steeds betrokken in de boomkwekerij, hebben we iemand in ons team die we niets uit hoeven te leggen over het reilen en zeilen in de boomkwekerij. Peter heel veel succes! Met het project plantgezondheid beginnen we aardig op stoom te raken, waarbij ik de samenwerking van de adviespartijen niet onbenoemd wil laten. Van mij uit dames en heren chapeau voor de mooie en eendrachtige manier waarop jullie dit hebben opgepakt. Eind januari zal er op de IPM in Essen een uniek Dreiländer treffen plaatsvinden. Op initiatief van de LTO vakgroep zal er gezamenlijk met de AVBS en de BdB gesproken worden hoe we samen kunnen werken op grensoverschrijdende thema’s. 15 Januari heeft u als het goed is genoteerd in uw agenda, want op deze dag vindt onze nationale boomkwekersdag plaats in Echteld: dit kan en mag u niet missen. Een gevarieerd programma waarin alle relevante thema’s besproken worden en waarin op een luchtige manier een praktiserende boomkweker u door zijn bril anders naar de sector laat kijken.

Toelating middelen bomen en vaste planten Het Ctgb heeft een fors aantal middelen uitgebreid naar de kleine teelten (zie www.ctgb.nl). De CEMPs hebben hier hard aan getrokken in het kader van de samenwerking binnen het Expert Centre Speciality Crops (met onder meer toelatinghouders en NVWA) en zijn hierbij financieel

ondersteund door het Fonds Kleine Toepassingen. Dat werpt zijn vruchten af! Voor de boomkwekerijsector zijn middelen beschikbaar gekomen door etiketuitbreidingen van onder andere: Luna Privilege, Securo, Dual Gold 960 EC, en Serenade SC.

Deze bijdrage valt onder de redactionele verantwoordelijkheid van de LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten. Voor informatie: (073) 2173263, e-mail: helma.hoff@zlto.nl., www.lto.nl.

Als laatste wil ik eindigen om mijn oprechte dank uit te spreken aan Peter Bontekoe die ons vanuit het NBVBtijdperk de LTO-wateren in heeft geloodst. Peter, voor jou en je gezin veel succes in de toekomst. Jan Veltmans

Bestuurslid LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

LTO-BKW15-1.indd 38

05-01-15 13:55

Service

Foto’s: Astrid Zoumpoulis

BEDRIJFSNIEUWS

VAKTAAL

Inschrijven voor Treevention Zo’n 75 Euregionale kwekers presenteren zich tijdens de beurs Treevention. Ook organiseert Garden Plant tijdens Treevention een lagenbeurs met een breed aanbod van boomkwekerijproducten en tuinplanten. De beurs richt zich op vertegenwoordigers van tuincentra en handelaren in planten en boomkwekerijartikelen. Deelname aan de beurs is nog mogelijk. Kwekers kunnen contact opnemen via info@treevention.eu Openingstijden: Zondag 25 januari, 9.00 – 13.00 uur, maandag 26 januari, 8.00 – 19.00 uur, dinsdag 27 januari, 8.00 – 18.00 uur Locatie: Flora Trade Parc Venlo, Hollandlaan 23

Cursus over ’consumentdenken’ Floweracademy.NL biedt een cursus aan onder de titel ’Van productdenken naar consumentdenken’. Tijdens de cursus komt volgens de aanbieder alles over catagory management, consument en markt aan bod. In drie bijeenkomsten van zes uur biedt het een compact programma voor wie meer wil weten over ’retail’. De cursus start woensdag 21 januari om 16.00 uur in The Greenhouse in Honselersdijk. Meer informatie is te vinden op de website floweracademy.nl.

AGENDA Binnenland 17 januari Sortimentsdag KVBC-

NDV, Boskoop kvbc.nl 20 januari Bijeenkomst spuitlicentie verlenging, Wernhout cultus.nl 21 januari Bijeenkomst spuitlicentie verlenging, Zundert cultus.nl 22 januari Start driedaagse cursus Spuitlicentie 1, Lunteren veluweplant.nl 22 januari, 5 februari Verlengingsbijeenkomst spuitlicentie, Lunteren veluweplant.nl 25 t/m 27 januari TreeVention, inkoop, netwerk, inspireren, Venlo treevention.eu 26 t/m 31 januari Huisbeurs Greensales, Noordscheschut pietervanderlinden.nl 27 januari Spuitlicentiebijeen-

komst categorie veiligheid en techniek, Boskoop dlvplant.nl 29 januari Start driedaagse cursus Spuitlicentie 2, Lunteren veluweplant.nl 2 februari Jaarvergadering KVBC, Boskoop kvbc.nl 2 t/m 5 februari Voorjaarsbeurs tuinplanten en boomkwekerijgewassen, Hengelo menkehorst.nl 3 en 4 februari Voorjaarsbeurs Floralis, Boskoop floralisboskoop.nl

Buitenland 26 en 27 januari Voorjaarsor-

derdagen Landgard, Herongen, Duitsland. landgard.de 27 t/m 30 januari Vakbeurs IPM, Essen, Duitsland ipm-essen.de

Bijdragen Meer informatie op: DeBoomkwekerij.nl/Tips

Bijdragen voor de service-pagina’s kunnen worden gestuurd naar Redactie ‘De Boomkwekerij’, Postbus 9324, 2300 PH Leiden, e-mail: boomkwekerij@hortipoint.nl.

Jan Willem de Witte Leeftijd: 39 Opleiding: mts en middenstandopleiding Bedrijf: Zeelandplant (met vrouw Marjolein en drie medewerkers)

Voelt u zich kweker of handelaar? „Toen ik de middenstandsopleiding volgde, werkte ik in de vakanties bij een tuinplantenkweker. Dat vond ik zo fantastisch dat ik de middelbare tuinbouwschool ben gaan volgen, als inkoper tuinplanten bij een exporteur ging werken en een eigen kwekerij begon. Omdat klanten meer vroegen dan ik kon leveren, ben ik gaan in- en verkopen. Bemiddelen tussen hoveniers, groenvoorzieners en kwekers bevalt me goed.” Jullie hebben nieuw gebouwd? „We hebben afgelopen zomer een nieuwe verkoopkas en verwerkingsloods gebouwd, drie keer zo groot als voorheen, met in de kas een eb- en vloedsysteem. We zijn veel minder tijd en leidingwater kwijt op deze manier. We hergebruiken regenwater en hoeven niet meer van bovenaf te beregenen. Zeeland en boomkwekerij, is dat een goede combinatie? „Zelf telen we alleen planten in containers. Voor vollegrondsteelt is Zeeland niet de beste regio, want we hebben te maken met zware kleigrond en zilte omstandigheden. Door onze ervaring kunnen we echter onze klanten wel goed informeren welke soorten geschikt zijn voor

Plaats: Grijpskerke Sortiment: Hedera van eigen kwekerij, in- en verkoop van compleet sortiment tuinplanten Oppervlakte: 1 ha

aanplant hier langs de kust. Van wie koopt u in? „Van boomkwekers uit heel Nederland, maar ook uit België en Italië. De boomkwekerij is lang een gesloten wereldje geweest met vaste lijnen waar je moeilijk tussen kwam. Gelukkig is er nu meer openheid en vrije handel.” U nam deel aan een lokale Serious Request-actie? „Klopt. In Westkapelle heeft een Glazen Huis gestaan en veel mensen op Walcheren hebben daar lokale acties aan verbonden om geld in te zamelen. Dat werkt in een kleine gemeenschap als deze heel goed, want er is in totaal €96.000 opgehaald voor Serious Request. Zelf hebben wij van onze kerstboomverkoop €450 afgestaan aan dit goede doel. Ik heb er niet meer door verkocht dan anders, maar daar ging het ook niet om.” Heeft u een nieuwjaarswens voor de sector? „Dat we een heel goed voorjaar tegemoet gaan, waardoor een positieve kettingreactie gaat ontstaan. Een voorjaarszonnetje en een positieve stemming kunnen veel goed doen.”

De Boomkwekerij 1 (9 januari 2015)

Service rechterpag-BKW15-1.indd 39

05-01-15 13:55

De Hardenberg

Sector Vakbeurs

13, 14 en15 januari 2015 13.00-21.00 uur

Dé vakbeurs voor de groene branche

BELEEF! Voorronde nationale wedstrijd Tuinaanleg Symposium ‘Schone straat zonder glyfosaat’ Als professional van de groenbranche biedt dit vakevenement u het meest complete aanbod van producten en diensten voor uw bedrijf Husqvarna Experience Axetreme team

TRANSP

* KL

Voor meer informatie en het aanvragen van een e-ticket voor een gratis bezoek ga naar: evenementenhal.nl/groenesector-hb

INCLUSIEF *

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

615760.indd 40

EIN

Evenementenhal Hardenberg

Energieweg 2 7772 TV Hardenberg T 0523 - 28 98 98 F 0523 - 28 98 00 I www.evenementenhal.nl E hardenberg@evenementenhal.nl

Ons evenement. UW MOMENT.

30-12-2014 15:11:30