BKW_11-2014 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

30 mei 2014

Bomen en planten voor natte locaties 28 Kabinet haalt bezem door keuringsdiensten 6 Status plattelandswoning raakt ingeburgerd 12 Boomkwekerij Korneland vaart nieuwe koers 18 Rhein-Maas ziet brood in boomkwekerij 34 Omslag_BKW14-11.indd 1

22-05-14 14:40

559963.indd 2

22-5-2014 9:23:05

Inhoud

Omslag: Marco Hoffman

Nieuws

Terugblik Floraliën 4

Commentaar: Spelen met vuur

Opinie: ’247Green moet het sterkste, groene merk worden’

Stelling: Dankzij Greenpeace zijn keurmerken straks eindelijk lonend

Kabinet wil keuringsdiensten samenvoegen

Floraliën: inspireren of informeren?

’Gewasbeschermingsdiscussie gaat niet over risico’s

Bedrijf

10 Meer saamhorigheid in regio Boskoop dankzij Kennis & Innvoatie Impuls

24 Pioen

12 Gemeenten lopen langzaam warm voor plattelandswoning 15 Ondernemersvragen: Kan ik optreden tegen een werknemer die de geheimhoudingsplicht overtreedt?

Teelt & Gewas 18 Boomkwekerij Korneland vaart nieuwe koers 20 Oude rozen eruit, nieuwe erin 22 Teeltadvies: Buxus kan dit jaar vroeg gesnoeid worden 24 Complexe strijd voor gezonde pioen

36 Seizoen Syringa

28 Sortiment voor natte locaties

Markt & Afzet

34 Veiling Rhein-Maas ziet potentie in boomkwekerijproducten 36 Marktnieuws

Service 38 LTO Nederland Vakgroep Bomen en Vaste planten 39 Vaktaal en Agenda

Op www.DeBoomkwekerij.nl vindt u actueel nieuws, marktnieuws, fotoreportages, video’s, blogs en het magazine in digitale vorm. Problemen met inloggen? Kijk dan op www.DeBoomkwekerij.nl/inloghulp.

COLOFON Redactie

Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden E-mail: boomkwekerij@hortipoint.nl Website: deboomkwekerij.nl Hoofdredactie Wim du Mortier (071) 565 96 82 Vakredactie Arno Engels 565 96 86 Ketura Haveman 565 96 83 Ron Barendse 565 96 84 Bureauredactie Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Vormgeving Diseno vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Directie Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 565 96 78 Alice Hoogenboom

Exploitatie

Koninklijke BDU Uitgevers B.V., Afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA T (0342) 494 263 F (0342) 413 141 Verkoopleider: Ron van de Hoef T (0342) 494 263 M 06 51 80 63 25 E r.v.d.hoef@bdu.nl Advertentie-exploitatie Media adviseur: Gert-Jan Bloemendal T (0342) 49 48 07 E g.bloemendal@bdu.nl, Internet: bdu.nl Verkoopleider: Ron van de Hoef T (0342) 494 263 M 06 51 80 63 25 E r.v.d.hoef@bdu.nl Abonnementenservice Aanvraag (ook via website deboomkwekerij.nl) en wijziging abonnement naar Koninklijke BDU Uitgevers, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld, T (0342) 494 844, F (0342) 494 299, E abonnementen@bdu.nl. Op werkdagen

telefonisch bereikbaar van 8.30 – 14.00 uur Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via deboomkwekerij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice. Jaarabonnement: €236,65 (exclusief 6% btw). Studenten en scholieren krijgen 25% korting. Buitenlandse abonnees betalen een kleine toeslag.

Druk Koninklijke BDU Grafisch Bedrijf B.V. 25ste jaargang ISSN-nummer: 0923-2443 De Boomkwekerij is een uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en de Koninklijke BDU Uitgevers B.V. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Koninklijke BDU Uitgevers B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Inhoudspagina-BKW14-11.indd 3

22-05-14 14:41

Foto: Vakblad voor de Bloemisterij

NIEUWSINTERVIEW

Peter van de Pol, directeur Green World Media:

’247Green moet het sterkste, groene merk worden’ Dit najaar wordt het promotieplatform 247Green geïntroduceerd. Met een themakanaal, online community en evenementen wil veredelaar en kweker Peter van de Pol de consument enthousiast maken voor groen. „Nu vindt de promotie productgericht plaats. We moeten de consument benaderen en een eenduidige boodschap uitzenden.” Peter van de Pol

Waarom dit platform?

„Ik vroeg mij af wat het zou kosten om een televisiezender te beginnen. Het bleek dat de kosten daarvan relatief laag zijn; een paar miljoen euro per jaar. Dat is niet duur als je het afzet tegen de potentie van zo’n 24uurs kanaal. Bovendien ga je op een gegeven moment ook geld verdienen door advertenties.” Hoe gaat u dit financieren?

„Wij maken de sector aandeelhouder. Ik heb gesprekken gevoerd met diverse partijen, waaronder FloraHolland, VGB, LTO en Anthos. Iedereen reageert positief. Een aantal partijen heeft toegezegd aandeelhouder te worden. 247Green is een collectief initiatief, van en voor de sector. De toekomstige opbrengsten zullen terugvloeien naar de sector. Dan praat je niet meer over uitgaven, maar over

COMMENTAAR

een investering. Ik verwacht dat we na een paar jaar zwarte cijfers schrijven.” Is er nu te weinig promotie?

„Door het wegvallen van het PT is promotie sterk versnipperd. Promotie vindt vooral productgericht plaats en de vraag is of dat verstandig is. Bloemenbureau Holland richt zich wel op de consument, maar met een beperkt budget. We dragen zodoende geen eenduidig merk uit. Niemand heeft de regie. 247Green moet het sterkste groene merk worden.” Hoe gaat u dat bereiken?

„Als de consument iets zoekt over groen, moet hij bij 247Green uitkomen. We gaan 24 uur per dag kwaliteit programma’s uitzenden. De zender moet bezoekers trekken naar het online platform. Daar hopen wij interactie te krijgen. Zo krijgen wij

PEILING

Spelen met vuur Naktuinbouw praat zich geregeld de mond droog om kwekers uit te leggen dat het geen overheidsdienst is. Gekozen vertegenwoordigers van kwekers praten mee over het beleid. Een keurmeester doet dus in feite waar u om heeft gevraagd. Die vinger in de pap van kwekers verklaart ook waarom keuringstarieven nog relatief laag zijn. Als het

Floraliën is een aanwinst voor het vak.

aan het kabinet Rutte ligt hoeft Naktuinbouw dat straks niet meer uit te leggen, want dan is het net als de NVWA gewoon wel een onderdeel van de overheid. In het regeerakkoord is afgesproken dat zelfstandige bestuursorganen als Naktuinbouw tegen het licht worden gehouden. Het Kabinet vindt namelijk dat de democratische conWim du Mortier Hoofdredacteur

trole tekort schiet. De Tweede Kamer heeft er niks over te zeggen en wie is er eigenlijk op aan te spreken als er iets mis gaat? Dat moet anders, vindt dit kabinet, en dus ligt er een plan om er de bezem door te halen. Naktuinbouw moet daarin opgaan in één keuringsdienst voor plantaardige teelten.

Eens 81%

Oneens 19%

Het voordeel van het voorstel is dat het lekker duidelijk is. Verlost is de sector van een orgaan dat een beetje dit en een beetje dat is. Iets dat lastig bleef om uit te leggen aan kwekers. Illustratief is de kunstgreep dat keurmeesters voor exportinspecties onbezoldigd in dienst van de NVWA zijn. Kunt u het nog volgen? Dat is straks opgelost. Nadeel is dat regelgeving mogelijk minder effectief is als een sector er niet bij is betrokken. Het Kabinet speelt met dit plan met vuur. Bij de vorming van de NVWA regende het klachten dat het plat gezegd een zooitje was. Dat is het risico bij grote nieuwe

De nieuwe peiling luidt:

Naktuinbouw moet behouden blijven.

overheidsapparaten. Dat kan even vervelend zijn, maar wat echt op het spel staat is de exportpositie van boomkwekers. Die leunt in hoge mate op in het buitenland vertrouwde controles en in overleg met kwekers opgestelde standaarden waar het buiten-

Stem mee op deboomkwekerij.nl.

land niet aan kan tippen. Daar moet je niet mee sollen. Dus kabinet, pas op uw tellen.

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Nieuws opinie BKW14-11.indd 4

22-05-14 14:41

Opinie COLUMN COEN DEKKERS

Tranendal

informatie van consumenten terug. Die informatie is voor de sector interessant; daarmee kun je problemen aangepakken.”

Huilende vrouwen, ik kan er niet tegen. De aanblik van zo’n vollopend oog bezorgt mij direct ook waterlanders. Het is een betere tranentrekker dan een koud glas cola na een pepermuntje. Of zelfs een hele emmer Fisherman’s Friends. Een vrouw en een traan en het is met mij gedaan. Ik jank mee. Het is al een paar weken geleden, maar ik kan het maar niet loslaten. Ilse en Waylon werden tweede bij het Songfestival. Leuk, maar waar het mij om gaat is ’The day after’. Ilse zit bij Umberto Tan tijdens RTL

Wat voor problemen bijvoorbeeld?

Late Night. Umberto chit-chat wat. Ilse lacht lief op haar Achterhoeks. Waylon probeert zo mysterieus

„Laten zien dat de sector schoner is dan de consument denkt. Ook komen klanten in het najaar weinig in het tuincentrum. Terwijl dat een prima periode is voor planten in de tuin. Dat moeten we uitdragen. We moeten groen belangrijk maken. Ons doel is de consument naar het afzetpunt toetrekken en enthousiast maken.”

mogelijk te kijken. Nog steeds allemaal niet echt iets om van te gaan janken. Maar dan. Ilse neemt het woord. Het wordt stil in de studio. Er komt iets. Ilse vertelt vrolijk over de baas van Universal die bij haar thuis aan tafel zit. En een agent uit Duitsland die een berichtje stuurt. ’Die bellen we morgen wel terug.’ ’Nee, nee, ik wil nu horen wat hij te zeggen heeft, ik wil horen hoe hij is!’ Ilse kruipt naar het puntje van haar stoel en flapt er op haar allerliefst uit: ’Dus we bellen op… en toen hoorde ik voor het eerst sinds vijftien jaar, sinds de release van mijn eerste album, en na alle platen waarmee je loopt te leuren in het buitenland’. Ze slaat met haar hand op tafel. ’Elke keer smeek je, wil je ons draaien, wil je ons draaien?’ Haar stem breekt. ’En nu was het voor het eerst dat ik iemand eager hoorde zijn, dat ik iemand hoorde zeggen: Wij willen je hebben! Kom hier naar toe... Dat is zo mooi man!’ Gejoel in de zaal, geklap. Ilse breekt zelf ook. Haar glimlach laat de tranen in haar ogen

Waar staat 247Green over vijf jaar?

schitteren als parels. Ik zelf kan alleen nog maar janken. Keihard janken.

„Dan zenden we uit in minstens twee buitenlanden. In 2016 starten we in Duitsland. Daarna zijn Frankrijk, Verenigd Koninkrijk of Rusland aan de beurt. Maar we gaan eerst aan de slag in Nederland.” <

Want dit is toch waar het potverdikke om draait? Dit is toch gewoon de keiharde kern van de zaak? Iets maken, waar de mensen zo eager, zo vol van zijn, dat ze het onder je handen uit willen trekken. Want zeg nu eens eerlijk, wie van ons heeft nu zo’n product waar echt, maar dan ook nog écht hard aan getrokken wordt? Een zooitje boomkwekers met zeiknatte ogen. ’Dat lijkt me zo mooi man’.

STELLING

Dankzij Greenpeace zijn keurmerken straks eindelijk lonend Rob Fokkens, Fokkens

Alex Schoemaker,

Marc Lodders, Lodders

Coniferen BV, Wijster:

Alex Schoemaker

Boomkwekerijen,

,,Ik ben een beetje klaar met

Boomkwekerij, Boskoop:

Wernhout:

milieukeurmerken. Prima,

,,Gelukkig zijn wij gecer-

,,Voor mij is een duurzaam

maar handhaaf dan dezelfde

tificeerd, dacht ik toen

keurmerk een manier van

regels voor handel die van

ik de persberichten van

produceren en werken, in

buiten Europa Nederland in

Greenpeace zag gaan. Maar wat als die cer-

plaats van een verkoopargument. Al jaren

komt. Nederland moet weer het braafste jon-

tificering wel binnen de gestelde regels is,

kweken we op duurzame wijze en laten we

getje van de klas zijn. Als je als voorbeeld de

maar ook nog gewoon schade aan het milieu

dat certificeren door MPS. Dit is voor ons altijd

rozenkwekers neemt, die moeten in Nederland

veroorzaakt? Dan hebben we nog steeds het-

al lonend geweest, omdat deze manier van

aan zoveel regels voldoen dat ze bijna gesa-

zelfde probleem. Grote retailers hebben grote

werken voor een groot aantal klanten belang-

neerd zijn. Maar dat geeft niet, dan halen we

namen die ze niet willen besmeuren met

rijk is waardoor ze zich aan ons verbinden. Het

toch de rozen uit Kenia? Daar is het goedkoper,

negatieve publiciteit, dus is een certificering

onderzoek van Greenpeace wekt een bepaal-

maar spuiten ze nog gewoon in de rondte. De

een eerste stap naar een betrouwbare leve-

de suggestie die kwekers en afnemers wel

bestrijdingsmiddelen die wij in Nederland in

rancier. Maar dat is niet genoeg. Ik denk ook

aan het denken moet zetten, maar om nu te

de boomkwekerij en bloemisterij gebruiken

zeker dat de producent er alles aan moet doen

stellen dat dankzij Greenpeace een keurmerk

zijn al zo milieuvriendelijk, daar kan niemand

om het milieu zo min mogelijk te belasten en

lonend wordt, nee. Hopelijk gaat er door de

schade mee oplopen. Zolang Greenpeace met

tegelijkertijd een zo goed mogelijk product

actie van Greenpeace een aantal bedrijven

boten met stookolie achter andere aanvaart,

neer te zetten.’’

(zowel kwekers als afnemers) duurzamer aan

vind ik het de meest criminele organisatie op

de slag.’’

milieugebied. Laat ze met zeilboten achter de Russen aangaan.’’

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Nieuws opinie BKW14-11.indd 5

22-05-14 14:41

Foto’s: Arno Engels

Kabinet wil keuringsdiensten samenvoegen Het kabinet wil alle keuringsdiensten in de landen tuinbouw samenvoegen tot twee nieuwe zelfstandige bestuursorganen: één zbo-plant en één zbo-dier. Zover is het nog niet, maar het bedrijfsleven probeert alvast wel zijn invloed op keuringen veilig te stellen.

Het voornemen om keuringsdiensten samen te voegen, komt niet ineens uit de lucht vallen. In het regeerakkoord ’Bruggen slaan’ van 2012 was namelijk al afgesproken dat het kabinet alle zbo’s tegen het licht zou houden, zoals het dat ook zou doen (en inmiddels heeft gedaan) met alle

producten bedrijfschappen. Met een nieuw zbo-beleid streeft het kabinet enkele doelen na (kader). Als het aan het kabinet ligt, zullen onder de nieuwe zbo-plant alle keuringsdiensten voor de plantaardige sectoren komen te vallen. Dat zijn dus Naktuinbouw (onder andere boomkwekerijgewassen), de Nederlandse Algemene Keuringsdienst (zaaizaad en pootgoed van landbouwgewassen), het KwaliteitsControle-Bureau (verse groente, fruit, snijbloemen en potplanten) en de Bloembollenkeuringsdienst. Daarnaast wil het kabinet ook Skal Biocontrole (biologische productie) eronder laten vallen. En de overheid onderzoekt ook nog of de Raad voor plantenrassen onderdeel kan zijn van de zbo-plant.

Onderzoek bedrijfsleven

Tot nog toe heeft de boomkwekerijsector invloed op het keuringswerk door Naktuinbouw.

Het samenvoegen is weliswaar het plan van het kabinet, maar het bedrijfsleven heeft ondertussen ook laten onderzoeken wat de beste organisatievorm is voor alle keurings-

KORT

Herregistratieprocedure Basamid

Landgard naar Spoga+Gafa

Bedrijfsongeval bij Udenhout

Certis Europe verwacht halverwege 2015 de herregistratie van Basamid CleanStart in België. Daarna vervolgt de fabrikant de registratieprocedure in Nederland en andere EU-lidstaten. Eerder schreef staatssecretaris Dijksma aan de Tweede Kamer dat ze een Europees verbod op Basamid verwachtte, omdat formaldehyde (wat Basamid kan vormen) risicovoller is voor mensen dan werd aangenomen. Certis Europe vindt deze conclusie te voorbarig.

Dit jaar is Landgard voor het eerst met een orderbeurs aanwezig tijdens de tuinbeurs Spoga+Gafa. De beurs in Keulen richt zich met name op ’hardware’ in de groenbranche, maar wil zich door de komst van de orderbeurs van Landgard ook richten op planteninkopers. Op 12.000 m² presenteren ruim honderd kwekers van Landgard een breed sortiment tuinen potplanten. De beurs vindt plaats van 31 augustus tot en met 2 september in Keulen.

Bij boomkwekerij Udenhout is 12 mei een medewerker van een toeleverend bedrijf overleden, nadat hij onder een heftruck kwam die hij bestuurde. Volgens Omroep Brabant was de heftruck gaan kantelen toen de bestuurder een betonnen rand raakte. De heftruck kwam vervolgens op de bestuurder terecht. Er was nog een traumahelicopter opgeroepen, maar hulp mocht niet meer baten.

Meer vraag naar Keurcompost

Brits essenverbod vervalt mogelijk

Vanuit landbouwsectoren als de boomteelt neemt de vraag naar Keurcompost toe. Deze vraag ligt nu al structureel hoger dan het aanbod uit groenafval, aldus Branche Vereniging Organische Reststoffen. Vorig jaar is er totaal 700 kiloton gecertificeerde compost afgezet. Daarvan is 251 kiloton Keurcompost, 72 kiloton is RHP-compost en 379 kiloton andere compostproducten.

De Britse overheid verwacht voor het najaar scherpere EU-regelgeving om essentaksterfte beter te kunnen beheersen. Als er binnen de EU zones komen die vrij zijn verklaard van Chalara, kan het Britse handelsverbod op essen wellicht vervallen. Engeland kan trouwens niet zo’n zone worden, omdat Chalara daar reeds gevestigd is en zich blijft uitbreiden.

75.000 bezoekers voor Floraliën Floraliën trok 75.000 bezoekers. Dat waren er minder dan de ongeveer 135.000 bezoekers waarop was gehoopt. De organisatie noemt met name het warme weer tijdens de laatste drie dagen als reden van het tegenvallende bezoek. Daarmee sluit het evenement met verlies af. Of er een tweede Floraliën in Nederland komt is nog niet duidelijk; dat hangt af van van een evaluatie onder bezoekers en deelnemers.

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Nieuwsbericht en Kortnieuws BKW14-11.indd 6

22-05-14 14:41

Nieuws

ACHTERGROND

diensten in de toekomst. Brancheorganisaties als handelsbond Anthos, LTO, Plantum en de Nederlandse Fruittelers Organisatie hebben Radboud Universiteit Nijmegen hiertoe opdracht gegeven. Het onderzoeksrapport is klaar en vorige week intern besproken door de opdrachtgevers. Rond deze tijd komt het rapport waarschijnlijk naar buiten. Jan van Leeuwen, Naktuinbouw-bestuurder van de LTO-vakgroep Bomen en Vaste planten, kan alvast zeggen dat het bedrijfsleven zich inzet voor een goede keuringsstructuur. „Wij streven naar keuringen waarop we invloed kunnen behouden, en die kostenefficiënt en kwalitatief goed worden uitgevoerd.”

Risico’s en onzekerheid Als alle keuringsdiensten inderdaad worden samengevoegd tot één zbo-plant zoals het kabinet wil, dan brengt dat volgens Van Leeuwen risico’s en onzekerheid met zich mee. „De invloed vanuit het bedrijfsleven op bijvoorbeeld keuringstarieven zal dan minimaal worden. Afnemers in het buitenland kunnen bovendien gaan twijfelen aan de keuringen, of deze wel juist zijn uitgevoerd. Daardoor kunnen we onze status van be-

trouwbare producent verliezen. Bedenk dat Nederland bijvoorbeeld wereldmarktleider is met vruchtbomen dankzij de Naktuinbouwcertificering. Die geeft afnemers enorm vertrouwen.” De huidige zbo’s zijn privaatrechtelijke organisaties. Die zijn weliswaar geen overheidsdiensten, maar voeren wel wettelijke taken uit zoals fytosanitaire import- en exportinspecties, rassenregistratie en kwekersrechtonderzoek. Naktuinbouw voert daarnaast niet-wettelijke taken uit, zoals het vrijwillig certificeren van bijvoorbeeld vruchten laanbomen en bosplantsoen.

Overleg met sectorbestuur Binnen al die organisaties heeft het bedrijfsleven nu zeker wel invloed. Voordat het bestuur van Naktuinbouw bijvoorbeeld een besluit neemt over een keuring in de boomkwekerij, is overleg gevoerd met het sectorbestuur Boomkwekerijgewassen. Dit bestaat uit vertegenwoordigers van alle LTOcultuurgroepen. „Dankzij de invloed vanuit de boomkwekerij is bijvoorbeeld het tariefsysteem van Naktuinbouw gebaseerd op het principe ’kostenmaker is kostendrager’.” Het kabinetsplan is dat de nieuwe zbo’s

Nieuwe zbo-beleid Het nieuwe zbo-beleid van het kabinet heeft twee doelen: transparante verantwoordelijkheden en bevoegdheden voor de uitvoering van publieke taken, en optimaal samenwerken tussen organisaties. Om die doelen te behalen wil minister Stef Blok (Wonen en Rijksdienst) het huidige aantal van meer dan honderd zbo’s terugdringen. Plan is niet alleen om te komen tot één zbo-plant. Het kabinet wil bijvoorbeeld ook het Faunafonds opheffen en zijn taken overhevelen naar de provincies. Het kabinet heeft al besloten dat een aantal zbo’s zal blijven bestaan, waaronder het Ctgb en Staatsbosbeheer.

publiekrechtelijk worden. Dan zou het bestuur van de keuringsdienst benoemd worden door de verantwoordelijke minister. „En dan zouden de keuringstarieven belastingen worden”, aldus Van Leeuwen. „Maar zover is het nog lang niet. Het kabinetsplan is geen voldongen feit.” In augustus zal waarschijnlijk duidelijk zijn hoe zbo-plant eruit gaat zien. De Tweede Kamer moet zich nog buigen over het zboplan. Daarna moet de huidige Kaderwet zbo’s worden aangepast. Het wetsvoorstel is inmiddels ingediend bij de Kamer. <

Het laatste nieuws leest u elke dag op www.DeBoomkwekerij.nl

ING ziet gunstige ontwikkelingen

Hydrangea bekroond op Chelsea Flower Show

Kees van Vliet, Sectormanager van ING, noemt het vooruitzicht voor de boomkwekerij gunstig. Hij baseert zijn mening op een voorzichtig herstel van de bouwsector. Daarnaast investeren veel gemeenten in het opknappen van verouderde gebieden. Ook in het buitenland is al langer sprake van herstel van de bouwsector. De export kan volgens ING verder profiteren van de verwachte koersdaling van de euro.

Chris Campbell van handelaar en inzender Javado UK is trots op Hydrangea macrophylla ’Miss Saori’. De plant werd 19 mei op de Chelsea Flower Show uitgeroepen tot plant van het jaar. Hillier Nurseries stelde de plant tentoon. De bloemen van de nieuwe tuinhortensia zijn dieproze aan de randen en hebben een witte kern. Het blad kleurt in de herfst naar warm paarsrood.

FloraHolland: €7,4 miljoen verlies

Pachtprijs los tuinland daalt licht

Maatregelen tegen uitzendbureaus

FloraHolland heeft vorig jaar €7,4 miljoen verlies geleden. Dit komt door kosten van de ingezette reorganisatie (€22 miljoen) en faillissementen van Ciccolella (€10 miljoen) en Florimex. De jaaromzet steeg in 2013 met 1,8%. Voor volgend jaar wordt op €7 miljoen winst gerekend. Het aantal leden van de veiling daalde vorig jaar met 90. Dit heeft volgens de veiling geen relatie met het leden-/niet-ledenbeleid.

Op basis van opbrengstgegevens daalt de pachtnorm voor los tuinland in het hele land met 4% naar €727 per ha. Dit geldt niet voor de regio Westelijk Holland waar de pachtnorm met maar liefst 35% stijgt. Boskoop en Rijneveld behoren weliswaar tot deze regio, maar omdat pacht hier nauwelijks voorkomt en de structuur van de bedrijven sterk afwijkt, wordt voor dit gebied geen aparte norm berekend.

Ondanks maatregelen die minister Asscher (SZW) twee jaar geleden nam om malafide uitzendbureaus aan te pakken, zetten veel van deze bedrijven hun praktijken gewoon voort. Dit gebeurt bij zowel gecertificeerde als niet-gecertificeerde uitzendbureaus. Inspecteurs signaleren onder andere dat het werken met valse dan wel vervalste kwitanties lijkt toe te nemen. Asscher heeft extra maatregelen aangekondigd. De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Nieuwsbericht en Kortnieuws BKW14-11.indd 7

22-05-14 14:41

Promotie

Tekst en Foto: Ron Barendse

Floraliën: inspireren of informeren? Na afloop van Floraliën zijn er veel positieve geluiden over het evenement te beluisteren, maar voor een eventuele volgende editie staan alle neuzen nog niet dezelfde kant op. Vooral de keuze voor het inspireren of het informeren van bezoekers lijkt daarbij centraal te staan.

Bij Floraliën ligt de nadruk op het inspireren van bezoekers. Een aantal deelnemers wil daarnaast ook graag de mogelijkheid krijgen om meer informatie met hun product mee te geven.

In de Brabanthallen in Den Bosch waren tijdens Floraliën volop oh’s en ah’s te horen. Alle betrokkenen lijken het er wel over eens dat de meeste bezoekers met een goed gevoel huiswaarts keerden. Dit bleek ook uit een enquête die de organisatie van Floraliën hield onder 1.500 bezoekers. Beursorganisator Johan Heystek zegt daarover: „Uit de enquête blijkt dat bezoekers vol lof zijn. Zij geven Floraliën gemiddeld het cijfer 8,5. Ook hebben we alle commentaren op Facebook en Twitter met genoegen gelezen. De hele teneur was positief.” De teneur mag dan positief zijn geweest, tussen de bedrijven door waren er ook regelmatig wat minder positieve geluiden te beluisteren. Zo had de organisatie vooraf aangekondigd dat de eerste Nederlandse versie van dit evenement een commerciëler

karakter zou krijgen dan eerdere edities in het buitenland. Kwekers zouden in de gelegenheid worden gesteld om hun bedrijf en product door middel van informatiebordjes in de schijnwerpers te zetten.

Zoeken naar informatie Maar juist op het gebied van informatievoorziening kan het evenement volgens sommige kwekers nog wel wat stappen maken. Cor van Gelderen van Plantentuin Esveld vond Floraliën een mooie expositie maar vond het jammer dat bezoeker echt moesten zoeken naar informatie. „Bij de Floraliën in België gaan ze ervan uit dat te veel naambordjes afleiden van het gevoel dat de organisatie de bezoekers wil meegeven, maar ik heb het idee dat veel bezoekers juist informatie willen. Ze

willen weten welke boom of plant ze zien.” Bij de Nederlandse versie mochten kwekers wel naambordjes plaatsen maar hierbij ging volgens Van Gelderen veel mis. „Onze informatie voor de bordjes hebben we ruim voor de deadline van 4 weken voor de opening aan de organisatie doorgegeven, maar bij de start ontbrak deze nog. Daarnaast konden bezoekers terecht bij de informatiepunten in iedere hal, maar ook daar werden ze vaak niet veel wijzer. Ik heb het idee dat de mensen achter de informatiepunten behoorlijk in het diepe zijn gegooid.” Al met al heeft Van Gelderen begrip voor het feit dat de organisatie terughoudend is met het geven van informatie, maar ze zouden zich volgens hem toch meer rekenschap moeten geven van de nieuwsgierigheid van de bezoekers. De beursorganisatie heeft na afloop gezegd de roep om meer informatie te hebben gehoord en zegt zich te beraden over hoe een mogelijke volgende editie zal worden ingevuld.

Op goede spoor Een kweker die al wel het idee heeft dat Floraliën op het goede spoor zit is David Bömer van Boomkwekerij Bömer uit Zundert. „De doelstelling van Floraliën was inspireren en dat is volgens mij goed gelukt. Het was fantastisch om te zien. Dat de esthetiek het hierbij won van de vakinhoud vind ik prima.” Volgens Bömer zit het commerciële voordeel vooral in de lange termijn. „We hebben mensen iets moois laten zien en moeten er nu op vertrouwen dat meer mensen nu ook een mooie tuin willen. Het leidt misschien niet tot direct succes, maar ik geloof hier op termijn wel in.” <

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Floralien layout.indd 8

22-05-14 14:41

Maatschappij

Tekst: Ketura Haveman Foto: Nefyto

’Gewasbeschermingsdiscussie gaat niet over risico’s’ De risico’s van gewasbeschermingsmiddelen voor omwonenden staat volop in de aandacht. Reden voor de KNPV om een debat te organiseren tussen agrariërs, gewasbeschermingsindustrie, omwonenden en belangenbehartigers. Overleg lijkt het sleutelwoord.

Tijdens het debat Gewasbescherming en omwonenden werd duidelijk dat communiceren te vaak uitsluitend bestaat uit het zenden van een boodschap en te weinig uit luisteren.

De Gezondheidsraad bracht dit voorjaar een rapport naar buiten over de risico’s van gewasbeschermingsmiddelen voor omwonenden. De conclusie luidde dat er te weinig onderzoek gedaan is naar de risico’s waardoor ze geen sluitend advies kunnen geven. Wel hebben ze de minister geadviseerd om een langjarig onderzoek op te zetten naar de risico’s zodat er gegevens beschikbaar komen. „Maar eigenlijk gaat deze discussie over gewasbeschermingsmiddelen en omwonenden helemaal niet over risico’s.” Dat concludeerde Fred Woudenberg, psycholoog en voorzitter van de commissie van de Gezondheidsraad. Tijdens het debat Gewasbeschermingsmiddelen en omwonenden dat werd georganiseerd door de Koninklijke Nederlandse Plantenziektenkundige Vereniging (KNPV)

was Woudenberg hoofdspreker en hij maakte van de gelegendheid gebruik om aan de aanwezigen uit te leggen waar volgens hem het probleem wel ligt. „Partijen proberen elkaar te overtuigen van hun gelijk, en de een vindt dat er een hoog risico is en de ander vindt dat er een laag risico is. Dat komt omdat het vooral om risicobeleving gaat en dat is subjectief. Proberen anderen te overtuigen van je gelijk, geeft daarom het tegenovergestelde. Het gat tussen de partijen wordt alleen maar groter.”

Communiceren Joris Baecke van LTO Nederland ziet de oplossing vooral in communiceren. „In onze campagne Beter een goede buur draait het om overleg. Maakt duidelijk wat je doet.” Rodina Fournell van Stichting Bollenboos,

een stichting van bezorgde omwonenden, vindt het onvoldoende als kwekers denken dat de oplossing ligt in het communiceren. „Er wordt te veel gedacht dat we onwetend zijn en dat communicatie dus het sleutelwoord is. Communicatie is goed, maar het lost het probleem niet op.” Een deel is echter wel onwetendheid, meent Greenpeacemedewerker Michiel van Geelen. „Veel kwekers gebruiken al biologische alternatieven en plantversterkers. Maar als deze met een gewasspuit worden aangebracht, ziet de buitenwereld geen onderscheid met chemische bespuitingen. Leg je buren dus uit, wat je gebruikt en waarom.” Woudenberg: „De focus in communiceren ligt nu vooral op het uitzenden van een boodschap, terwijl communicatie draait om luisteren. Vraag aan de tegenpartij wat voor hun persoonlijk het probleem is en wat oplossingen zouden zijn. De discussie over risico’s voor omwonenden heeft namelijk vooral met risicobeleving te maken.” Fournell namens omwonenden: „Consumenten zijn niet meer zo ontwetend als vroeger. Zeggen dat het wel goed zal zijn omdat middelen zijn goedgekeurd en toegelaten, werkt niet. Er is geen vertrouwen in deze organisaties. Als vertrouwen wegvalt, vervalt ook de acceptatie.” Volgens Fournell moeten agrariërs duidelijk maken waarom ze werken zoals ze werken en waarom het niet anders kan. Het moet ook duidelijk zijn wat kwekers doen in hun streven naar een teeltmethode die minder impact heeft voor de omgeving. „Want met uw chemie komt u wel in onze achtertuin. Uw invloed op onze private ruimte is groot dus maak maar legitiem waarom dat nodig is.” De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Achtergrondlinkerpag optie1-BKW.indd 9

22-05-14 14:41

Tekst: Ria Derkx en Wim de Jong (PPO) Foto: DLV Plant

Meer saamhorigheid in regio Boskoop dankzij Kennis & Innovatie Impuls De saamhorigheid onder ondernemers, kennisinstellingen, onderwijs en overheden in de regio Boskoop is gegroeid dankzij het project Kennis & Innovatie Impuls. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken hebben PPO en LEI op een rij gezet wat er sinds de start van het project in 2009 is bereikt. Een van de grootste verdiensten van Kennis & Innovatie Impuls is dat de regio nu beter weet hoe vraagstukken op het gebied van kennis, innovatie en onderwijs samen kunnen worden opgepakt. Door de ontstane structuur weten belanghebbenden elkaar beter te vinden en daardoor gebeuren er dingen die anders niet zouden gebeuren. De saamhorigheid onder ondernemers, kennisinstellingen, onderwijs en overheden in de regio is gegroeid. Er zijn nieuwe samenwerkingen ontstaan en bestaande samenwerkingen verstevigd, zowel tussen ondernemers als tussen andere partijen. Een voorbeeld hiervan is de betere samenwerking tussen scholen en ondernemers. Dit komt onder andere door de masterclasses. De school heeft meer feeling met de praktijk gekregen, er zijn meer stageplaatsen beschikbaar en ondernemers staan vaker voor de klas.

Masterclasses Binnen Kennis & Innovatie Impuls zijn diverse masterclasses georga-

niseerd. Een succesnummer met in totaal meer dan tweehonderd deelnemers. De combinatie van theorie, praktijk én onderlinge kennisuitwisseling werkte erg goed. Uniek is dat niet alleen ondernemers op cursus gaan, maar ook medewerkers. Deelnemers zijn over het algemeen enthousiast over de lessen en vinden dat de masterclasses hebben bijgedragen aan hun verdere ontwikkeling. Het geleerde wordt ook toegepast, bijvoorbeeld door aanpassingen in de teelt of het personeelsbeleid, of door te gaan werken met kostprijsberekeningen of nieuwe (verkoop)concepten. Aan een aantal masterclasses deden ook leerlingen van Wellantcollege Gouda mee. Dit werkte stimulerend omdat leerlingen en ondernemers ook van elkaar leerden.

Toegang tot kennis Door het opheffen van het Productschap Tuinbouw moeten nu nieuwe wegen worden gevonden om kennis te ontwikkelen en te vermarkten. Ondernemers kloppen zelf niet ge-

makkelijk aan bij kenniscentra. Kennis & Innovatie Impuls bood hulp bij het vinden en delen van kennis, bijvoorbeeld door bijeenkomsten rond bepaalde thema’s, netwerklunches, workshops, open kwekerijdagen of excursies te organiseren. Daarnaast zijn kennisdossiers over onderwerpen als personeelsbeleid en arbeidsmarkt, duurzame agrologistiek en watergeefsystemen opgesteld. Die dossiers zijn te vinden op de website http://kennisinnovatie impuls.nl.

FEITEN

Kennis & Innovatie Impuls Greenport Regio Boskoop Partners: Stichting Greenport Regio Boskoop, DLV Plant bv, PPO Bollen, Boomkwekerij en Fruit, bedrijfsleven in de greenport, gemeenten, Hoogheemraadschap van Rijnland, Kamer van Koophandel, Wellantcollege. Periode: 2009-2015 Financiers: Europees Fonds voor Regionale ontwikkeling (EFRO), partners. Doel: Extra impuls geven aan het innovatieve vermogen van het greenportcluster boomkwekerij, aan het delen en toepassen van kennis, aan duurzaam ondernemerschap en het zorgen voor voldoende en gekwalificeerd personeel voor de toekomst. Info: http://kennisinnovatieimpuls.nl

Innovatievraagstukken Kennis & Innovatie Impuls wil ondernemers met een innovatief vraagstuk advies geven of in contact brengen met relevante partners. Ondernemers hebben geen gebruik gemaakt van die mogelijkheid. Daarom is besloten de koers om te gooien. De werkgroep Innovatie is op eigen initiatief innovatieve ideeën gaan uitwerken, zoals de onkruidrobot en led-verlichting bij de

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

KenI-Impuls-BKW14-11.indd 10

22-05-14 14:42

Samenwerking Advertentie Lees dit artikel nog eens na op uw tablet, laptop of PC. Scan de QR-code en u krijgt via de mail een link naar deze publicatie.

Bent u ook op zoek naar rust in uw bedrijf? Uw bedrijfsprocessen verlopen makkelijker, sneller en met minder fouten

Aan de masterclasses van Kennis & Innovatie Impuls deden meer dan tweehonderd kwekers, medewerkers en studenten mee.

vermeerdering van boomkwekerijgewassen. Daarnaast heeft Kennis & Innovatie Impuls een drijvende teeltvloer uitgetest en gezocht naar oplossingen voor het verwijderen en verwerken van bagger uit sloten.

Toekomst Het project Kennis & Innovatie Impuls is inmiddels in zijn laatste jaar. Bijna alle doelen zijn gehaald. Nu moeten stappen worden gezet om de opgebouwde structuur in stand te houden en uit te breiden om nieuwe stappen te kunnen zetten. De provincie is met de vraag gekomen voor een vervolg in de vorm van een Innovatie & Demonstratie Centrum (IDC). Momenteel wordt bekeken hoe dit IDC kan worden opgezet. Ook de financieringsmogelijkheden worden in deze verkenning meegenomen. Blijkt het haalbaar in Boskoop een IDC op te richten, dan zal een voorstel voor de uitvoering hiervan worden ingediend. <

Match-Online bedrijfssoftware is de ultieme oplossing voor complexe bedrijfsprocessen met veel samengestelde orders voor een grote verscheidenheid aan klanten. Uw orderverwerking en voorraadbeheer (ook van productiematerialen) maken een enorme efficiencyslag. Dat levert u niet alleen minder stress op, maar vooral meer rendement. Bel nu Eric van ’t Boveneind op 0297 28 88 73 en profiteer straks van tijdbesparing, minder fouten en meer commerciële kansen.

www.match-online.nl M ATC H - O N L I N E I S D E E N I G E G E Ï N T E G R E E R D E TOTA A LO P LO S S I N G VOOR SNELLER WERKEN, BETERE MARGES EN MEER INZICHT

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

KenI-Impuls-BKW14-11.indd 11

22-05-14 14:42

Tekst: Ank van Lier Foto's: Ketura Haveman, Ron Barendse

Gemeenten lopen langzaam warm voor plattelandswoning

De bestemming 'plattelandswoning' kan een oplossing bieden voor leegstand op het platteland en voor het probleem dat woningen in het buitengebied onverkoopbaar blijken te raken.

Sinds 1 januari 2013 kunnen gemeenten gebruikmaken van de plattelandswoning-status. Enkele belangrijke boomkwekerijgemeenten doen dit al, maar veel andere nemen nog een afwachtende houding aan. De verwachting is dat de plattelandswoning de komende jaren terrein wint. Op 1 januari 2013 werd de Wet Plattelandswoning van kracht. De plattelandswoning biedt de mogelijkheid om een bedrijfswoning af te splitsen van het betreffende bedrijf en er burgers in te laten wonen. Ook de ondernemer die is gestopt en zijn bedrijf heeft verkocht of verhuurd, kan hierdoor in zijn huis blijven wonen. Voorheen was het voor een gestopte agrariër vaak niet meer mogelijk om in zijn woning te blijven, omdat er nog een bedrijfsbestemming op zat en hij officieel niet meer werkzaam was binnen het bedrijf. De plattelandswoning kan op deze manier een oplossing bieden voor

de leegstand op het platteland en het probleem dat veel woningen in het buitengebied onverkoopbaar dreigen te raken. „Daarnaast worden situaties waarbij gestopte agrarische ondernemers illegaal in hun eigen huis woonden, op deze manier gelegaliseerd”, zegt beleidsadviseur Bert Vergoossen van de Limburgse Landen Tuinbouwbond (LLTB).

Geur en geluid Wat betreft regelgeving op het gebied van geluid, geur, et cetera heeft de plattelandswoning dezelfde status als een bedrijfswoning; er is

geen wettelijke bescherming tegen activiteiten van het bijbehorende agrarisch bedrijf. Hierdoor brengt de plattelandswoning dus geen beperkingen met zich mee voor de bedrijfsvoering. Bijna anderhalf jaar na de lancering van de Wet Plattelandswoning, is het aantal gemeenten dat deze status heeft ingevoerd nog beperkt. Belangrijke boomkwekerijgemeenten als Peel en Maas, Neder-Betuwe en Zundert namen de plattelandswoning wel al op in hun beleid. Dat nog niet alle gemeenten hiermee aan de slag zijn gegaan, betekent niet dat zij geen heil zien in de platte-

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Plattelandswoning.indd 12

22-05-14 14:42

Regelgeving PRAKTIJK

Peel en Maas gaat stap verder De Noord-Limburgse gemeente Peel en Maas, waar de boomkwekerijsector sterk vertegenwoordigd is, was een van de eerste gemeenten die de status van plattelandswoning in het bestemmingsplan verankerde. Hierbij gaat Peel en Maas verder

landswoning, benadrukt Vergoossen. „Gemeenten waren verplicht om hun bestemmingsplan buitengebied uiterlijk 1 juli 2013 te herzien. Veel gemeenten hadden hun nieuwe bestemmingsplan begin vorig jaar al klaar, waardoor de plattelandswoning voor hen dus te laat kwam. Daarom zie je dat vooral gemeenten die hun bestemmingsplan buitengebied pas laat op orde hadden de plattelandswoning hebben verankerd.” Arjan van der Waaij, voorzitter van de vakgroep Agrarisch & Landelijk Vastgoed van de NVM, geeft aan dat een en ander ook afhangt van de vraag of een gemeente te maken heeft met knelgevallen op dit vlak. „Hoe meer problemen er zijn, hoe eerder een gemeente zal overgaan tot actie. Daarnaast is de plattelandswoning vanzelfsprekend minder interessant voor stedelijke gemeenten.”

Kat uit de boom Deskundigen denken daarnaast dat veel gemeenten nog de kat uit de boom kijken en afwachten hoe de plattelandswoning in collega-gemeenten wordt opgepakt. Dit merkt ook Leonne Delahaije, juridisch adviseur bij de gemeente Peel en Maas. „In onze gemeente is beroep aangetekend tegen de ingevoerde plattelandswoning-statussen (zie kader). We horen dat gemeenten in de omgeving eerst de uitspraak van de Raad van State willen afwachten, voordat ze zelf aan de slag gaan met de plattelandswoning. Maar het onderwerp heeft zeker wel de aandacht.” De voorwaarden, procedures én kosten voor omzetting van een agrarische bedrijfswoning naar een plattelandswoning verschillen per gemeente. Zo krijgen in Peel en Maas alle woningen waarin een voormalig agrarisch ondernemer woont automatisch het label ’plattelandswoning’, zonder dat hiervoor een

dan datgene wat in de Wet Plattelandswoning staat. „Ons bestemmingsplan kent twee varianten van de plattelandswoning. De eerste variant is de plattelandswoning zoals deze ook in de wet staat”, vertelt juridisch adviseur Leonne Delahaije van Peel en Maas. „De tweede variant is van toepassing op bedrijven die volledig zijn stilgelegd en waar geen activiteiten meer plaatsvinden. Deze woningen kunnen, via een procedure, de bestemming ‘wonen-plattelandswoning’ krijgen. Om de agrarische bestemming om te zetten naar een woonbestemming, moesten ondernemers vaak veel onderzoeken laten uitvoeren en behoorlijk wat geld neertellen. Om dit te voorkomen, hebben we de ‘wonen-plattelandswoning’ in het leven geroepen, die qua status vergelijkbaar is met die van de gewone plattelandswoning en waarbij de omzetting makkelijker realiseerbaar.” Of deze laatste optie kan worden gehandhaafd, is nog de vraag. De LLTB en enkele agrarische ondernemers hebben namelijk beroep aangetekend bij de Raad van State. „Op zich vinden we het idee van Peel en Maas, om ook iets te regelen voor gevallen waarbij het bedrijf wordt beëindigd, goed. Alleen van de invulling zijn we minder gecharmeerd”, zegt LLTB-beleidsadviseur Bert Vergoossen. „Een ‘wonen-plattelandswoning’ is in feite gewoon een burgerwoning. Door een andere naam te gebruiken, wek je wellicht verkeerde verwachtingen, bij bewoners maar ook bij bedrijven in de omgeving. Een ander bezwaar is dat de gemeente, bij de herziening van het bestemmingsplan, agrarische bedrijfswoningen automatisch heeft omgezet naar wonenplattelandswoningen. Er is niet getoetst of dit überhaupt mogelijk was.”

procedure hoeft te worden gevolgd of er kosten mee gemoeid zijn. In de voormalige gemeente Boskoop moest voor de omzetting naar plattelandswoning 5% van de WOZ-waarde worden betaald plus €3.000 voor planvoorbereiding en -begeleiding door de gemeente. Dit bedrag was bestemd voor de herontwikkeling van Boskoop. De nieuwe gemeente Alphen aan den Rijn neemt de Boskoopse regeling als vertrekpunt voor haar eigen beleid rondom de plattelandswoning, dat nog dit jaar gereed moet zijn. „We zijn hierover in gesprek met het bedrijfsleven”, zegt wethouder Kees van Velzen van Alphen aan den Rijn. „Met name het hoge bedrag dat moet worden neergeteld voor omzetting, is punt van discussie.”

Minimaal één bedrijfswoning In de gemeente Neder-Betuwe, waar onder meer Opheusden toe behoort, is de situatie weer wat anders. De gemeente vindt dat bij een bedrijf altijd één bedrijfswoning moet blijven, maar wanneer er twee of drie be-

drijfswoningen zijn, kan de eigenaar zelf een woning aanwijzen als plattelandswoning. „Inmiddels zijn al enkele verzoeken binnengekomen”, zegt wethouder Hans Keuken van Neder-Betuwe. „En we verwachten de komende jaren nog meer aanvragen, ook omdat een tweede bedrijfswoning – vanwege de toenemende automatisering – in veel gevallen niet meer noodzakelijk is.”

Pensioenvoorziening Keuken staat hierin niet alleen: de algemene verwachting is dat de plattelandswoning de komende jaren verder aan terrein zal winnen. Zowel het aantal deelnemende gemeenten – die hun bestemmingsplannen regelmatig moeten herzien, en daarin de plattelandswoning kunnen meenemen – als het aantal aanvragen van ondernemers zal waarschijnlijk groeien. „Voor kwekers is de plattelandswoning ook een stukje borging van hun pensioenvoorziening”, zegt Peter Bontekoe, voorzitter van de Vakgroep Bomen en Vaste planten van LTO én gemeenteraadslid in > De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Plattelandswoning.indd 13

22-05-14 14:42

Regelgeving

Een plattelandswoning brengt geen extra beperkingen met zich mee voor de bedrijfsvoering op omliggende percelen als het geval is bij een agrarische bedrijfswoning.

Alphen aan den Rijn. Hij nam vorig jaar het voortouw voor invoering van de plattelandswoning in de gemeente Boskoop. „Veel ondernemers zien hun huis als extra potje voor later. Maar als hier geen burgers in mogen wonen, is een woning nauwelijks verkoopbaar. Dat euvel kan hiermee worden opgelost. In de voormalige gemeente Boskoop was al meteen behoorlijk wat belangstelling voor de plattelandswoningstatus: een tiental kwekers heeft hier gebruik van gemaakt.”

Haken en ogen Maar er zijn ook haken en ogen. Makelaar-taxateur René van der Sijs uit Boskoop merkt bijvoorbeeld dat banken nog terughoudend zijn met het verstrekken van financieringen voor plattelandswoningen. „De plattelandswoning is nieuw en brengt een boel onzekerheid met zich mee. Zo is nog niet duidelijk hoeveel mensen interesse hebben in een woning waarbij ze overlast van het nabijge-

legen bedrijf op de koop toe moeten nemen. Hierdoor weten we dus ook niet hoe makkelijk deze woningen te verkopen zijn. Daarnaast is nog onduidelijk wat dit voor effect heeft op de waarde van de betreffende woningen. Dit alles maakt dat banken nog niet staan te trappelen.” Bert Vergoossen benadrukt tenslotte dat het belang van de plattelands-

woning niet moet worden overschat. „Het is een goed instrument, maar wel slechts op een beperkt aantal woningen van toepassing. Wanneer een ondernemer stopt, betekent dit in negentig procent van de gevallen dat ook alle bedrijfsactiviteiten worden beëindigd. Dan is het begrip plattelandswoning überhaupt niet aan de orde.” <

ERVARING

Praktijkvoorbeeld is moeilijk te vinden In diverse gemeenten zijn in de afgelopen periode al woningen van (oud-)kwekers omgezet van een bestemming ‘agrarische bedrijfswoning’ naar de bestemming ‘plattelandswoning’. Het bleek echter lastig – zo niet onmogelijk – om in dit stadium een ondernemer te vinden, die zijn verhaal wilde doen. In sommige gemeenten is de plattelandswoningstatus pas net ingevoerd, in andere gevallen zijn procedures nog niet afgerond. Ook willen veel woningeigenaren liever niet in de openbaarheid treden met hun verhaal. Onder meer omdat de plattelandswoning een nieuw fenomeen is en de effecten nog niet geheel duidelijk zijn. Ook willen sommige ondernemers de kwestie graag laten rusten, aangezien ze hier al veel tijd en energie in hebben gestoken. Bovendien ligt de materie vaak nogal gevoelig.

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Plattelandswoning.indd 14

22-05-14 14:43

Ondernemersvragen

Illustratie: Peter Moorman

Kan ik optreden tegen een werknemer die de geheimhoudingsplicht overtreedt? Ik heb ontdekt dat een medewerker informatie over nieuwe kruisingen heeft gemaild naar zijn privé e-mailadres. Dit is uiterst vertrouwelijke en concurrentiegevoelige informatie die niet op straat terecht mag komen. Kan ik tegen deze medewerker optreden?

Margot van Herwerden Houthoff Buruma, Amsterdam m.van.herwerden@ houthoff.com

Stuur uw vragen of suggesties naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen of mailen met (071) 565 96 82, boomkwekerij@hortipoint.nl

In veel arbeidsovereenkomsten wordt overeengekomen dat de medewerker bedrijfsgevoelige informatie geheim moet houden. Toch komt het vaak voor dat dit soort informatie uitlekt. Als de werkgever kan aantonen dat de medewerker zijn geheimhoudingsplicht heeft geschonden of, als deze niet is overeengekomen, onrechtmatig heeft gehandeld door vertrouwelijke informatie te delen, kan de werkgever daartegen optreden. De kantonrechter in Den Haag behandelde recent zo’n zaak. Op 25 oktober 2012 voert de werkgever een gesprek met de medewerker, een senior installation engineer, waarin hij wordt aangesproken op het niet-naleven van het geheimhoudingsbeding in zijn arbeidsovereenkomst. De werkgever heeft ontdekt dat de medewerker informatie van de werkgever op zijn laptop en privé externe harde schijf heeft opgeslagen. De werkgever stelt een beëindigingsovereenkomst voor, maar de medewerker gaat daar niet op in. Op 16 november vindt opnieuw een gesprek plaats. De medewerker wordt hierin geconfronteerd met de resultaten van een onderzoek. De werkgever doet zijn eerdere beëindigingsvoorstel gestand. Als de medewerker dit

aanvaardt, zal hij niet op staande voet worden ontslagen. De medewerker aanvaardt het voorstel niet, waarna per brief ontslag op staande voet volgt. De medewerker is het hier niet mee eens en start een procedure.

Geheimhoudingsplicht De rechter overweegt dat vaststaat dat de medewerker concurrentiegevoelige en vertrouwelijke bedrijfsinformatie op zijn laptop en op zijn privé externe harde schijf heeft staan. Een groot deel van de stukken die zich op de computer van de medewerker bevinden, waren niet voorhanden op de gemeenschappelijke schijf. Deze informatie had dus niet bij hem moeten zijn en mocht al zeker niet zijn opgeslagen op zijn privé externe harde schijf. De medewerker heeft geen goede uitleg kunnen geven. Van een werknemer, die functioneert op het niveau van senior installations engineer, mag de werkgever verwachten dat hij weet hoe om te gaan met concurrentiegevoelige en vertrouwelijke bedrijfsgegevens. De stellingen van de medewerker dat het ’dom’ was om bepaalde gegevens ook op zijn privé en niet-beveiligde harde schijf op te slaan en dat de werkgever

had kunnen volstaan met een waarschuwing, helpen hem niet. Van hem had mogen worden verwacht dat hij zorgvuldiger met de gegevens was omgegaan. Het ontslag op staande voet blijft in stand.

Terecht Het bewaren van bedrijfsgevoelige informatie op een privécomputer kan dus een reden voor ontslag op staande voet zijn. Een terecht oordeel vind ik, vooral ook omdat de medewerker was gebonden aan een geheimhoudingsbeding en dus wist dat zijn handelwijze niet door de beugel kon. Verder is relevant dat de rechter het ontslag op staande voet nog steeds rechtsgeldig acht, terwijl de medewerker eerst - al op 25 oktober 2012 de mogelijkheid was geboden om met een beëindigingsovereenkomst in te stemmen. Daarmee rijst de vraag of het ontslag nog wel ’onverwijld’ (direct) was gegeven zoals de wet voorschrijft. Kennelijk vindt de rechter van wel, omdat bij het doen van het voorstel al duidelijk was gemaakt dat bij niet-aanvaarding ervan ontslag op staande voet zou volgen. < De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Ondernemersvragen-BKW14-11.indd 15

22-05-14 14:43

559964.indd 16

22-5-2014 9:23:04

559965.indd 17

22-5-2014 9:23:26

Tekst en Foto’s: Wendy Venhorst

Boomkwekerij Korneland vaart nieuwe koers Boomkwekerij Korneland in Buren is één van de weinige biologische boomkwekerijen die Nederland telt. Erjan Valk (44) kweekte twaalf jaar lang biologische laan- en sierbomen, tot hij twee jaar geleden het roer omgooide en biologische hoogstamfruitbomen ging kweken. „Binnen nu en vijf jaar moet het bedrijf fors groeien.”

Bij Boomkwekerij Korneland zitten de fruitbomen vol met heerlijk geurende bloesems. Erjan Valk schakelde twee jaar geleden over op de biologische teelt van hoogstamfruitbomen, met als specialiteit oude appel- en perenrassen. Dat Valk boomkweker zou worden, lag niet erg voor de hand. Hij had in het verleden weliswaar appels geplukt en vruchtbomen geënt, maar ging naar de landbouwschool in Tiel en kwam bij zijn ouders in het varkensbedrijf. In 2000 stond het land van de buurman te koop. „En je kent het gezegde: dat komt maar één keer te koop.” Het ging om een oude boomgaard die gerooid moest worden. Valk wist eerst niet wat hij ermee wilde. Maar één ding was zeker: anders dan bij de varkens wilde hij geen massaproductie meer en zelf de prijzen bepalen. Hij besloot een biologische boomkwekerij te beginnen en ging samenwerken met een boomkweker aan de andere kant van het perceel. „Dat ging een tijdje goed, totdat onze doelen te veel uit elkaar liepen. Bovendien hadden

Erjan Valk schakelde met zijn biologische teelt over van laanbomen naar vruchtbomen.

we veel werk, maar te weinig inkomsten. Na vijf jaar hebben we de samenwerking stopgezet.”

Biologische teelt Inmiddels werkt Valk samen met De Sterappel in Varik en Floris natuurlijke bomen in Den Dungen, beide biologische vruchtboombedrijven. Ook Valk heeft zich altijd op de biologische teelt gericht. Niet zozeer vanuit overtuiging, maar omdat hij dacht op die manier bomen te kunnen verkopen. „Anders ben je één van de velen. Inmiddels wil ik echter niet meer gangbaar kweken.” Omdat zijn klanten niet specifiek om het biologische keurmerk vroegen en het extra kosten met zich meebracht, deed Valk in 2008 afstand van het certificaat. Zijn werkwijze veranderde hij niet. Na dit seizoen vraagt hij het keurmerk opnieuw aan, omdat hij het toch weer officieel geregeld wil hebben. Dat Valk de laanbomen verving door vruchtbomen, werd ingegeven door de marktsituatie. „De laatste jaren neemt vooral de animo voor biologische voeding toe. Voor biologisch fruit lopen de mensen warm. Daar spring ik op in.”

Grotere marges Valk levert vooral aan particulieren. „Het is veel werk, maar de marges zijn groter en het wordt allemaal direct betaald. In de handel en bij gemeenten staan de rekeningen veel langer open.” Hij merkt dat mensen heel gericht naar zijn bedrijf komen. „De meeste klanten vragen echt om biologische bomen en komen vaak ook van ver. Soms komen ze zelfs

Het bedrijf heeft een nieuwe verkoophoek.

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Korneland.indd 18

22-05-14 14:43

Biologisch

Boomkwekerij Korneland, Buren Sortiment:

biologisch

ge-

kweekte laan- en sierbomen (restant) en hoogstamfruitbomen, vanaf 10-12 tot 35-40. Afzet:

particulieren

(75%),

hoveniers (20%) en gemeenten (5%). Zo’n 90% blijft in Nederland; 10% gaat naar België. Oppervlakte: 3 ha. Personeel: ondernemer, aangevuld met twee jongeren op de zaterdag. Website: www.korneland.nl.

De bloesem maakt de kwekerij nu extra aantrekkelijk.

van Texel. De rest woont in de regio en koopt hier omdat het goedkoper is dan bij een tuincentrum. Driekwart van de mensen gaat met €500 tot €600 aan bomen weg.” Uiteindelijk gaat het volgens Valk om het percentage verkochte bomen. „Dat moet 70 tot 80% zijn. Dan kun je veel efficiënter werken.” Vooral bomen met een sierwaarde doen het goed. Dus geen gewone eik, maar een moeraseik en bomen als leilindes en sierperen. „Dat soort bomen blijf ik, naast de vruchtbomen, stiekem verkopen”, zegt hij glimlachend. Valk hecht veel waarde aan service in de vorm van advies, bezorgen en planten. „Het kost veel moeite om klanten te krijgen, maar het is nog veel moeilijker om ze te houden.” Daarom doet hij er alles aan om binding met ze op te bouwen en organiseert hij bijvoorbeeld pluk- en sapdagen. „Om in de winter bomen te verkopen, moet je in de zomer mensen op je erf hebben.”

Omzet gekelderd De omzet groeide de afgelopen jaren gestaag: zo’n 4 tot 5% per jaar. Tot twee jaar geleden. „Vooral het seizoen 2012-2013 was heel slecht. Toen is de omzet echt gekelderd. Hoe dat kan? Als er vanwege de crisis geen tuinen worden aangelegd, worden er ook geen bomen gevraagd.

Dit seizoen was de afzet gelukkig beter. We zijn nog niet op het oude niveau, maar hebben wel 50% meer verkocht.” Ondanks deze terugslag heeft Valk het gevoel dat de vraag naar biologische bomen langzaam stijgt. Maar de kwekerij levert onvoldoende op. Daarom, werkt Valk als ZZP’er bij hoveniersbedrijf Donkergroen. Via de vestiging in Tiel coördineert hij het groenonderhoud in de Nijmeegse wijk Dukenburg. „Een leuke baan, maar daardoor moet ik het werk op de kwekerij wel grotendeels in de avonduren doen. Als ik de kwekerij wil uitbreiden, moet ik meer aandacht geven aan de marketing.” Met zijn vrouw Martine, die de pr verzorgt, heeft hij afgelopen winter afgesproken dat het bedrijf binnen vijf jaar fors moet groeien. „Er moet dus wel iets veranderen.” Terugkijkend geeft Valk toe dat de biologische teelt best is tegengevallen. „Je moet een lange adem hebben. Niet dat ik er spijt van heb, maar je moet er veel voor doen. Bovendien vraag ik geen hogere prijs voor de bomen. Zonder mijn baan zou ik het niet redden.” Ook Martine is met een baan in het ziekenhuis en een eigen ergotherapiepraktijk erg druk. Bovendien hebben ze drie dochters van negen, zeven en vijf. „Daarom hopen we met de nieuwe koers in ieder geval de goede weg te hebben ingeslagen. Mijn hart ligt immers bij de kwekerij.” < De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Korneland.indd 19

22-05-14 14:43

Tekst en Foto: Arno Engels

Oude rozen eruit, nieuwe erin Terwijl oude potrozen met mos al op de kar staan om terug te gaan naar de leverancier, zetten Thijs de Groot en Bas Oudshoorn, medewerkers van GroenRijk Zoetermeer, de verkooptafels vol met verse rozen die fris in blad staan en veelal bloemknop hebben. De leverancier, Arie Bouman Tuinplanten, biedt zijn tuincentrumklanten tijdelijk dit omruilen aan, met als doel om de potrozenverkoop op te peppen. Het bedrijf had zoâ&#x20AC;&#x2122;n actie nooit eerder gedaan. Er was alle aanleiding toe: de afzet liep stroef en eerder geleverde rozen werden niet optimaal verzorgd op tuincentra. Teruggestuurde rozen zijn voor een vaste prijs gecrediteerd. <

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

FotoSpread omruilactie rozen.indd 20

22-05-14 14:43

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

FotoSpread omruilactie rozen.indd 21

22-05-14 14:43

Foto: DLV Plant

Buxus kan dit jaar vroeg gesnoeid worden Door het vroege voorjaar kan Buxus vroeg gesnoeid worden. Ook zijn ziekten en plagen al volop actief.

Johan van den Broek DlV Plant j.vandenbroek@dlvplant.nl

Momenteel wordt op de vollegrondspercelen al volop Buxus gesnoeid. Zorg ervoor dat tijdens de snoei het schot voldoende afgehard is. Om dit te stimuleren kan er bitterzout worden toegevoegd aan een bespuiting. Zorg voor scherpe messen, in de praktijk ontstaat er weleens schade doordat met botte messen wordt geknipt. Snoei niet bij erg zonnig en schraal weer, om verbrandingsschade te voorkomen. Soms is dit lastig met de arbeidsplanning op een bedrijf, maar probeer hier wel rekening mee te houden. Op verschillende plekken in het land is er toch wat schade ontstaan door de nachtvorst. Vooral bolvormen kunnen hier last van hebben. Het is belangrijk om deze planten gewoon te snoeien.

Plaagbestrijding Door het vroege voorjaar zijn verschillende ziekten en plagen ook vroeg actief. Momenteel komen we de eerste spintaantastingen tegen in Buxus, de visuele schade wordt vaak pas zichtbaar na de snoei. Wees hier wel alert op, de laatste jaren kan spint namelijk voor grote problemen zorgen. Spuit bij aantreffen van spint met een daarvoor toegelaten acaricide. Denk daarbij ook aan afwisseling, om resistentie te voorkomen.

De laatste jaren zijn goede ervaringen met nieuwe middelen die alle stadia meepakken van ei tot volwassen mijt, zoals Cantack en Scelta. Zorg bij spintbespuitingen altijd voor een herhaling na ĂŠĂŠn tot twee weken. De resultaten met de bestrijding van Buxusbladvlo waren wisselend. Vooral onder in bolvormen en piramiden is nog aantasting zichtbaar in de vorm van witte wasdraden. We zien dat het ook met een systemisch middel als Movento belangrijk is om goed onder in het gewas te komen. Sommige bedrijven hebben onderdoor gespoten, waardoor het middel op de juiste plek is gebracht. Dit zorgt voor een beter resultaat.

Nieuwkomer Het middelenpakket voor Cylindrocladium heeft naast het wegvallen van Daconil voor de buitenteelten ook een nieuwe aanvulling gekregen: Signum. Dit is een preventief systemisch middel, wat voor zichtbare aantasting ingezet moet worden. Uit proeven bleek afgelopen jaren dat Signum een lange duurwerking heeft. Let wel op het maximaal aantal toepassingen van twee keer per jaar. Denk goed na wanneer Signum het beste ingezet kan worden in het schema, overleg hierover met uw adviseur. <

Onder een microscoop zijn de witte wasdraden die de Buxus-bladvlo maakt goed zichtbaar.

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Teeltadvies BKW14-11.indd 22

22-05-14 14:43

Teeltadvies

Zorg voor een goede start bij vaste planten Komende maanden worden weer veel jonge planten opgepot voor levering in het najaar van 2014 of het voorjaar van 2015. Deze jonge planten vormen weer de basis van de teelt. Een goede start bepaalt voor een groot gedeelte hoe de tweede seizoenshelft zal verlopen.

Marco Schuurmans Cultus Agro Advies marcoschuurmans@cultus.nl

Zorg voor afgehard en gezond uitgangsmateriaal. Maak duidelijke afspraken met uw leverancier over het zaai- of stektijdstip en het aflevermoment. Maak ook afspraken over het wel of niet maaien of remmen op de tray en met welk middelen dit gedaan kan worden. Soms is het beter om planten eerder op te potten, in andere gevallen kan het beter zijn een keer extra te maaien maar zorg dat u bij aflevering niet wordt verrast. Belangrijk aandachtspunt is een lijst van uitgevoerde/toegepaste bestrijdingen op te vragen. Middelen toegepast in de opkweek kunnen in een later stadium bij een residucontrole soms nog worden teruggevonden. In het bijzonder de toepassingen van de middelen Admire en Actara verdienen hierbij extra aandacht. Overleg met uw leverancier of andere alternatieven mogelijk zijn. Let ook goed op met stek dat afkomstig is uit het buitenland. Vaak zijn daar middelen toegelaten die bij ons geen toelating hebben. Realiseer u dat sommige middelen zes tot twaalf maanden later nog kunnen worden teruggevonden in uw planten zonder dat ze op uw bedrijf zijn toegepast.

Pot planten zo snel mogelijk op. Houd bij het wegzetten van de planten rekening met de waterbehoefte van de planten en eventuele ziektegevoeligheid. Probeer soorten die gevoelig zijn voor roest of valse meeldauw bij elkaar in een kraanvak te houden. Dit geeft veel voordeel bij de (preventieve) bestrijding. Ander aandachtpunt is de gevoeligheid voor taxuskevers. De druk van dit insect lijkt ieder jaar groter te worden. Voorkom dat de eventueel overjarige gewassen een besmettingsbron vormen voor het jonge gewas. De mogelijkheden van bestrijding van deze plaag zijn beperkt. In de gevoelige soorten kan Bio 1020 in de potgrond worden gemengd. Combineer dit met het aangieten van aaltjes in het najaar. Zorg dat de aaltjes tijdig worden ingezet (augustus/begin september) en bij een zacht najaar/winter kan het noodzakelijk zijn dit later nog een keer te herhalen. Houd de druk van de volwassen kevers laag door preventieve bespuitingen met Steward en/ of Calypso/Gazelle. Vergeet hierbij niet de windsingels/hagen mee te nemen. <

Wees alert op schimmels in laanbomen Door gunstige weersomstandigheden zijn er goede aanslag en weggroei van zowel jonge aanplant als verplante bomen. Een nadeel is de snelle kieming en ontwikkeling van onkruiden.

Stefan Even Cultus Agro Advies stefaneven@cultus.nl

Nu een warmer weertype de vochtige periode opvolgt zijn de omstandigheden groeizaam en is het gewas mals. De druk van schimmels zoals echte meeldauw zal naar verwachting snel toenemen. Tegen echte meeldauw in de gevoelige soorten laanbomen zoals Acer, Amelanchier en Quercus wordt aangeraden een preventief schema aan te houden met bijvoorbeeld Flint (12,5 g/ 100 l water), Signum (150 g/100 l water) of spuitzwavel (300 g/100 l water). Wanneer u een aantasting waarneemt schakel dan over naar een curatief middel zoals Nimrod (200 ml/100 l water + uitvloeier) of Folicur (100 g/100 l water). Het toevoegen van bitterzout (300 g/100 l water) aan de meeldauwbestrijding zorgt voor harder blad. De aantasting door rupsen, luizen en wantsen verschilt van perceel tot perceel maar is niet extreem. Afhankelijk van de aanwezigheid van natuurlijke vijanden in het gewas kan besloten worden welke of juist geen bestrijding in te zetten. We zien dit jaar veel lieveheersbeestjes. Deze natuurlijke vijand van luizen ontwikkelt zich op dit moment snel. EĂŠn lieveheers-

beestje legt circa tien tot vijftien eitjes per dag gedurende een periode van een tot drie maanden. De larven komen afhankelijk van de temperatuur na een aantal dagen uit en voeden zich met name met bladluizen. Een larve van een lieveheersbeestje eet gedurende zijn ontwikkeling tot pop in circa twintig dagen 200 tot 600 luizen. Een volwassen lieveheersbeestje eet 50 tot 100 luizen per dag.

Onkruidbestrijding Op veel plaatsen zien we kiemende onkruiden. Vooral in jonge aanplant is het belangrijk tijdig een bespuiting uit te voeren voordat het onkruid het gewas overgroeid. Wanneer er nog geen bespuiting met bodemherbiciden is uitgevoerd kan dat nu nog op een vochtige grond. Het basisadvies is onderdoor een bespuiting uit te voeren met Butisan S (1,25 l/ha) + Linuron (0,75 l/ ha). Voeg daar bij aanwezigheid van onkruid Finale of Basta in een dosering van 1% (3-4 l/ha) aan toe. Om de hechting te verbeteren kan aan de bespuiting nog 1,0 l Codacide of 0,4 l Grounded worden toegevoegd. < De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Teeltadvies BKW14-11.indd 23

22-05-14 14:43

Tekst en Foto: Hans Neefjes

Complexe strijd voor gezonde pioen Slawortelboorder en bladaal houden telers van pioen flink bezig. Bestrijding is mogelijk, maar niet eenvoudig. Uitval door slawortelboorder is veelal fors en onverwacht. Het is reeds goed te zien. Schade door bladaal openbaart zich steeds duidelijker nu de gewassen uitgroeien.

Hoe het kan, weet niemand, maar afgelopen seizoen heeft de slawortelboorder veel nakomelingen verwekt in percelen pioen. Bij meerdere telers openbaart zich dat in planten die niet of matig boven de grond komen. Teler Pieter Bijlsma uit Hoofddorp vraagt zich af of het komt door de paardenmest die hij in 2013 in het voor- en najaar over zijn perceel verspreid heeft. „Voor de rest heb ik niets anders gedaan dan andere jaren en de oudste gewassen staan hier al negen jaar. Voor de eerste keer is er uitval door slawortelboorder”, vertelt Bijlsma. De larven van de mot Hepialus lupulinus, de slawortelboorder, zijn vraatzuchtig. Waar vorig jaar nog een mooi vol gewas pioenen stond, zie je nu volop kale plekken. Diverse kleine, gaafronde gaten in de grond, vaak voorzien van spinseldraden, met daarbij enkele bruine omhulsels (coconnen of pophuidjes) laten geen twijfel over de oorzaak. Hier is de slawortelboorder actief geweest. De mot heeft een voorkeur voor luwe plekken, bijvoorbeeld achter een schuur, maar ook aan slootkanten kan hij zomaar opduiken. Diverse telers hebben dit geconstateerd, zo werd duidelijk tijdens de excursies van LTO Glaskracht begin mei. Verdere schade voorkomen is het devies. Het schimmelpreparaat BotaniGard lijkt daarvoor de beste oplossing, al dicht onder andere Aad Vernooy van LTO Glaskracht ook positieve effecten toe aan nematoden als Steinernema en wellicht zijn er nog meer bodemorganismen of ongunstige omstandigheden in de bodem (qua vochtigheid) die larven te grazen kunnen nemen. Bestrijding zal

namelijk vooral in de bodem moeten plaatsvinden. De slawortelboorder is alleen als mot een paar weken per jaar boven de grond aanwezig. De rest van de levenscyclus - een per jaar - vindt ondergronds plaats. Zo’n negen maanden is het een larve en die kan tientallen centimeters diep in de bodem op zoek gaan naar voedsel, vooral wortels en plantendelen. Vorst deert de larve (wit, bruine kop en zeer actief) nauwelijks.

Botanigard Ruim tien jaar geleden is in onderzoek voor het eerst bestrijding van de larven door de schimmel Beauveria bassiana aangetoond. Hij komt van nature in de bodem voor, bleek tijdens proeven. Het commerciële product Botanigard van Certis is gebaseerd op een stam van de Beauveria bassiana. Recent gaf het Ctbg groen licht voor gebruik van de granulaatvorm van het product in pioen. De schimmel kan larven binnen 24-48 uur infecteren. Na 5-7 dagen is hij dood. Het advies is om ongeveer 3 weken na het uitkomen van de eerste poppen te starten met de eerste van drie bespuitingen (interval van 7-10 dagen). Steeds 1,5 kg per ha doseren en zorgen voor een vochtige grond; kort voor of in een regenbui spuiten of beregenen (zo’n 10 mm) is gewenst. De schimmelsporen blijven vooral boven in de grond aanwezig. Daar bevinden zich ook de larven die zo’n 9 dagen na de leg uit de eitjes kruipen. Een volwassen mot kan tot 300 eitjes loslaten aan de basis van de planten. Motjes vliegen in het donker, vanaf de avondschemering in

zwermen over de percelen. Met feromoonvallen zijn die vluchten moeilijk ’detecteerbaar’, zo gaven deskundigen aan. Telers moeten alert zijn op bruine pophuidjes bij de gangen in de grond of volwassen motjes in het gewas. En het is zaak om goed op te letten als er grasland en waardplanten als sla, campanula, iris en geranium in de omgeving zijn. Grofweg zijn in mei vaak de meeste motten in de lucht. Alleen in die periode heeft het zin om te bestrijden met synthetische pyrethroïden als Decis. Botanigard is gelijktijdig te gebruiken met fungiciden, maar niet met allemaal. Certis heeft een lijst beschikbaar met de mogelijke combinaties. Een hulpstof/uitvloeier als ER II of Silwet Gold toevoegen aan de spuitoplossing is vaak geen overbodige luxe, zeker als er onkruid in het spel is. Het middel komt dan immers makkelijker bij de grond. Veel water gebruiken tijdens het spuiten is dus

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Pioen.indd 24

22-05-14 14:44

Vaste planten

n betert. Toevoeging van fulvinezuren lijkt eveneens de werking te verbeteren. Spuit Vertimec niet overdag en zeker niet bij zonnig weer, want het wordt afgebroken door UV-licht.”

Oppassen bij nat gewas

Bladaal veroorzaakt matige uitgroei en geknepen, vaak misvormd blad.

gewenst om de sporen goed op de grond te krijgen en om ze te helpen bij de ontwikkeling van schimmeldraden die de larven te grazen kunnen nemen. De schimmelsporen hebben tevens een bodemtemperatuur van 12-30°C nodig voor hun ontwikkeling. Vooral op relatief luwe plekken, bijvoorbeeld achter een schuur, kunnen slawortelboorders veel schade veroorzaken in een seizoen.

Oppassen voor bladaal Bladaaltjes zijn een ander groot probleem. De eerste schade is zichtbaar als enkele uitgegroeide bladeren die onregelmatige uitgroei vertonen. Tevens een relatief jong gewas waarvan al het blad geknepen was, de knop relatief klein was en diep verzonken lag tussen het blad. „Afwijkende uitgroei die duidt op een aantasting van vorig seizoen. De bladaaltjes hebben

zich gevestigd in de neuzen die zich toen al in de grond ontwikkelden. Als die neuzen het volgende seizoen uitlopen, dan zie je zo’n gewasontwikkeling. Daarom is het zaak dat je bladaaltjes vroegtijdig signaleert en bestrijdt. Hoewel we ook in proeven nog geen methode hebben gevonden om bladaaltjes voor 100% te doden in pioen”, gaf Van Gastel aan. Teler Bijlsma heeft vorig seizoen 40 kg Vydate per ha gestrooid en na de oogst een keer met Vertimec gespoten tegen de bladaaltjes. Van Gastel benadrukte dat Vydate in de grond gewerkt moet worden, bijvoorbeeld met een kouter of schoffel. De dosering van 40 kilo per ha kun je volgens hem het beste verdelen over drie giften, bijvoorbeeld de eerste keer 20 en daarna tweemaal 10 kilo. „Dan heb je meer kans dat je de bladaal langere lamlegt. Als je Vertimec spuit, dan kun je de hulpstof Hasten toevoegen omdat die de opname ver-

Telers spuiten het liefst vroeg in de ochtend of laat in de avond. Dat doen ze vooral omdat het gewas dan vochtig is door de dauw. Vocht in combinatie met weinig licht is voor de werking van veel middelen het beste, zo is de opvatting. Maar vocht heeft ook negatieve effecten. Van Gastel: „In een nat gewas verspreid je de bladaaltjes heel makkelijk. Weet daarom waar deze plaag in je gewas zit en pas je looproute aan. Begin in de gezonde partijen. Bij regenachtig weer moet je vaker spuiten tegen bladaal. En vergeet niet dat het tussen onkruid heel lang vochtig blijft. Als je veel onkruid in je gewas hebt, dan moet je dus extra alert zijn op verspreiding.” Voor een goede bestrijding van de slawortelboorder is vocht welkom, maar als er bladaal in het spel is, dan moet het gewas liefst zo droog mogelijk blijven. Wat te doen als je beide plagen de baas moet blijven? Met chemische middelen kom je niet van bladaaltjes af. Die stelling durft Van Gastel op basis van ervaring en deelname aan diverse onderzoeksprojecten wel in te nemen. Bestrijding via behandeling van uitgangsmateriaal biedt ook nog geen soelaas. Verspreiding voorkomen is het devies. Bloemknoppen van een besmette plant vragen extra aandacht. „Als die een beetje open komen, dan komen de aaltjes los. Ze vallen op het blad en op de grond. In de grond kunnen ze de nieuwe neuzen binnendringen. Dat gebeurt dus al terwijl je nog aan het oogsten bent. Controleer daarom verdachte knoppen. Breek ze open en spoel ze uit. Het vocht leg je onder de microscoop. Aaltjes kun je daarmee makkelijk vinden.” < De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Pioen.indd 25

22-05-14 14:44

559966.indd 26

22-5-2014 9:23:37

559967.indd 27

22-5-2014 9:24:06

Tekst en Foto’s: Marco Hofmann en Margareth Hop

Sortiment voor natte locaties De hoeveelheid vocht in de bodem is één van de belangrijkste groeivoorwaarden voor planten. Nederland kent vooral veel natte locaties. In het stedelijke gebied geldt dit voor bijvoorbeeld oevers, laaggelegen delen en wadi’s. Vooral wadi’s zijn de laatste jaren erg populair geworden en bieden ook veel perspectief voor vergroening. Een goede soortkeuze voor zowel permanent natte als periodiek natte locaties is van essentieel belang.

Het aantal bomen wat tegen tijdelijke overstromingen kan is zeer beperkt.

Welke plantensoorten zijn nu geschikt voor natte of zeer natte locaties? En welke soorten verdragen sterk wisselende waterstanden? Steeds meer steden kampen met oververzadigde riolen bij grote regenval, daarom worden er steeds meer wadi’s aangelegd. Een wadi bestaat uit een greppel die gewoonlijk droog staat, maar bij regen volloopt (enkele tientallen centimeters). De bovenlaag bestaat uit goed doorlatende grond en is vaak begroeid. Ondergronds bevindt zich een aanvullende buffer voor wateropslag. Wadi’s en andere watersystemen bieden kansen voor groen, maar een goede soortkeuze is van wezenlijk belang. De meeste planten geven de voor-

keur aan een constante watervoorziening: grond met een goed watervasthoudendvermogen bij droogte, en een goede drainage voor als er te veel water is. Soorten die groeien op extreme plaatsen qua vochtvoorziening, vertonen doorgaans aangepaste structuren en weefsels. Denk daarbij aan de dikke waterhoudende stengels en/of bladeren van vetplanten en cactussen voor droge omstandigheden en de aangepaste groei en structuur van drijvende waterplanten. Voor Nederland is het vooral relevant of planten het verdragen om hun wortels meerdere malen per jaar onder water te hebben staan, wat zuurstofgebrek oplevert. Om het

tijdelijke zuurstoftekort op te lossen hebben planten verschillende oplossingen ontwikkeld. Ze kunnen bijvoorbeeld tijdelijk suikers afbreken zonder zuurstof (anaeroob), of ze bezitten sponsachtig ademweefsel in hun stengels (aërenchym), waardoor zuurstof bij de plantendelen onder water kan komen. Andere planten gaan bij hoge waterstanden plotseling sterk in de lengte groeien, waardoor een groter deel van de plant boven water uitsteekt. Sommige bomen laten extra wortels groeien aan de kant van de boom waar het water het ondiepst is. Enkele soorten, zoals Taxodium en Avicennia spp. maken speciale ademwortels, die vanuit de bodem recht

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Natte bomen.indd 28

22-05-14 14:44

Sortiment

Sommige bomen maken kniewortels om extra zuurstof uit de lucht op te kunnen nemen.

Metasequoia kan goed tegen tijdelijk overstromingen.

omhoog groeien (kniewortels) en bedekt zijn met ademporiën (lenticellen) die voor de gaswisseling zorgen. Wanneer planten ondergedompeld zijn, hopen zich afbraakproducten op in de cellen. Wanneer het water zakt en er weer zuurstof is, worden deze ineens massaal geoxideerd en veroorzaken soms alsnog de dood van de plant. Overstroming-tolerante planten bezitten enzymen die dit effect voorkomen. Van planten die geen aanpassingen hebben aan het onder water staan, zullen de wortels door zuurstofgebrek afsterven. Zelfs na een korte periode (dagen) van onder water staan zijn ze extra gevoelig voor wortelschimmels.

Voorbeelden van soorten die een behoorlijke natheid verdragen (circa enkele weken), maar niet langdurig onder water kunnen staan zijn: Leucojum aestivum, Lycopus europaeus, Lysimachia nummularia, Osmunda regalis en Persicaria bistorta.

Zeer natte locaties Op zeer natte locaties (moerasachtig) is de bodem bijna altijd verzadigd met water en staat de grondwaterspiegel doorgaans tot aan het maaiveld. Laagveengebieden en oevers van rivieren, beken, meertjes en grachten zijn bekende locaties. Deze omstandigheid legt flinke beperkingen op aan de plantengroei. Sommige echte oever- of moerasplanten kunnen ertegen om met de wortels langdurig onder water te staan. Daarnaast zijn er soorten die een behoorlijke mate van natheid tolereren, maar niet te lang. Er zijn bij ons maar weinig bomen die in echt moerasachtige grond kun-

nen leven. De bekendste zijn wilgensoorten zoals Salix alba, S. babylonica en S. ×sepulcralis ’Chrysocoma’ en onze inheemse Alnus glutinosa. Daarnaast zijn Taxodium en Metasequoia zeer geschikt. Verder zijn de minder bekende soorten Carya aquatica en Nyssa aquatica echte moerasbomen. Bomen die een behoorlijke natheid wel verdragen, maar niet te lang, zijn er (gelukkig) meer. Hierbij valt te denken aan Betula nigra en B. pubescens, Liquidambar styraciflua, Pterocarya fraxinifolia, Gleditsia triacanthos en diverse eikensoorten zoals Quercus palustris. Heesters die in Nederland van nature voorkomen zijn Salix caprea, S. cinerea, S. triandra en S. viminalis en Myrica gale. Als de natheid wat minder langdurig is dan komen, naast nog wat extra wilgensoorten zoals S. purpurea en S. repens, ook Cephalanthus occidentalis, Cornus sericea, Euonymus europaeus en Ilex verticillata in aanmerking. Watertolerarante vaste planten zijn te vinden in het kruidachtige sortiment. Denk daarbij aan de vele bekende inheemse oeverplanten zoals Sagittaria sagittifolia, Filipendula ulmaria, Mentha aquatica, en Acorus calamus, maar ook diverse bekende uitheemse soorten zoals Iris ensat, Lobelia cardinalis, Pontederia cordata en Lysichiton americanus. De wortels van deze soorten kunnen ertegen om langdurig onder water te staan.

Vrij natte locaties Met vrij natte locaties worden die locaties bedoeld die nat zijn, maar niet of hooguit zeer kort (enkele uren) onder water staan. Het aantal plantensoorten voor dergelijke locaties is veel groter dan voor de zeer natte locaties. Er zijn bijna tachtig boomsoorten die op natte locaties kunnen groeien. Daar zitten ook bomen bij voor de zeer natte locaties. Hiertussen zitten zowel grote bomen voor natte locaties in parken, als ook wat kleinere die het in een natte particuliere tuin goed doen. Voorbeelden zijn Acer rubrum en A. ×freemanii, Alnus rubra, Amelanchier arborea, enkele haagbeuk-soorten, Eucommia ulmoides en diverse Essen-, populieren, eiken en iepensoorten. Van de boomvormige coniferen zijn naast de bij de zeer natte locaties al genoemde Taxodium en Metasequoia ook Pinus parviflora, Sequoia sempervirens en Sequoiadendron giganteum geschikt voor natte locaties. Net als bij de bomen zijn er vele tientallen soorten heesters die op natte locaties kunnen groeien. Voor-

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Natte bomen.indd 29

22-05-14 14:44

Een heester als Hydrangea macrophylla doet het goed in waterrijk gebied.

beelden zijn Amelanchier lamarckii, Aronia arbutifolia, Clethra alnifolia, diverse Cornus-soorten, Frangula alnus, Physocarpus opulifolius, Hydrangea macrophylla en Mespilus germanica. Met name voor natte en zure bodem zijn ook Kalmia latifolia, Andromeda polifolia en diverse Vaccinium-soorten te gebruiken. Verder is voor een beschutte standplaats ook nog de boomvaren Dicksonia antarctica een (spannende) optie. Een groot deel van dit sortiment is vooral bekend uit het openbaar groen, maar ook voor particuliere tuinen kunnen dit interessante planten zijn, bijvoorbeeld voor plaatsing langs een vijver. Bij het vasteplantensortiment is er een groot sortiment vaste planten dat een natte standplaats (niet zeer nat) tolereert. Hier zitten veel inheemse soorten tussen zoals Ajuga reptans, Athyrium filix-femina, Humulus lupulus, Pteridium aquilinum en Symphytum officinale. Daarnaast zijn er vele uitheemse soorten zoals Anaphalis margaritacea, Aster novae-angliae, Astilbe spp., Eupatorium purpureum, Hemerocallis spp. en Ligularia dentata.

Wisselende waterstanden Naast natte locaties zijn er locaties met sterk wisselende waterstanden.

Deze omstandigheden lijken het sterkst op plaatsen die van nature gedurende enige tijd onder water komen te staan, zoals uiterwaarden, rivieroevers en greppels in beekdalen. In perioden van aanhoudende regenval kunnen deze tijdelijk (uren, dagen, soms weken) onder water staan, en drogen daarna weer op. De mate van afwisseling kan erg varieren en is ook erg bepalend voor de soorten die er kunnen groeien. Het meest lastig zijn locaties die variëren van zeer nat tot zeer droog. Dit kan met name voorkomen bij planten die groeien op taluds van greppels of dijken na een extreem droge periode. Het aantal plantensoorten dat deze extreme situatie aankan, is beperkt. Dit zijn de ware amfibieën onder de planten. Het aantal plantensoorten dat een natte of zeer natte locatie tolereert en ook een ’normale droogte’ tolereert is veel groter. Voor gebruik bij wadi’s is dit een belangrijke categorie planten. De meeste wadi’s staan maar hooguit een dag onder water, waardoor echte moerassoorten niet nodig zijn. Soorten die zeer natte omstandigheden aankunnen hebben een pré, maar de meeste soorten voor natte locaties zullen het ook prima doen. Wat

betreft de mate van uitdroging zullen de meeste wadi’s ook niet extreem zijn, meestal tot middeldroog. Voor wadi’s die sterk kunnen uitdrogen, moeten sterk droogteresistente soorten worden gekozen. Een andere toepassing van deze planten is te vinden in sommige nieuwbouwwijken, waar de hemelwaterafvoer van woonhuizen niet op de riolering is aangesloten. Het is de bedoeling dat het regenwater in de eigen tuin de gelegenheid krijgt om weg te zakken. Gelukkig is ook voor deze tuinen een ruim voldoende sortiment met sierwaarde beschikbaar.

Breedste tolerantie Van de bomen beschikken enkele wilgensoorten (Salix alba en S. ×sepulcralis) over de breedste tolerantie: van zeer zeer nat tot zeer droog. Ook de andere, in de paragraaf moerasbomen genoemd kunnen in normale droge grond groeien zoals Alnus glutinosa, Salix babylonica, Metasequoia glyptostroboides en Nyssa aquatica. Bomen die enige tijd (weken) onder water kunnen staan met hun wortels en daarnaast een hoge mate van droogteresistentie hebben zijn Acer negundo, Acer saccharinum, Alnus

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Natte bomen.indd 30

22-05-14 14:44

Sortiment

incana, Fraxinus pennsylvanica, Gleditsia triacanthos en Platanus ×hispanica. In dezelfde categorie, maar dan iets minder droogteresistent vallen meer soorten; bijvoorbeeld Betula nigra, Betula pubescens, Carya ovata, Liquidambar styraciflua, enkele eikensoorten en de coniferen Abies balsamea en Picea sitchensis . Vervolgens is er de categorie boomsoorten met een hoge mate van droogtetolerantie, die ook op natte grond kan groeien, zolang ze maar niet onder water komt te staan (voor langer dan enkele dagen). Voorbeelden zijn Alnus rubra, enkele Haagbeuk-soorten, Fraxinus angustifolia, Quercus frainetto, Quercus macranthera en Sorbus aucuparia.

Flexibele tolerantie Net als bij de bomen zijn ook bij de heesters enkele wilgensoorten het meest flexibel in hun vocht- en droogtetolerantie. Vooral Salix cinerea, S. triandra en S. viminalis kunnen langdurig onder water staan en beschikken tegelijkertijd over een hoge droogteresistentie. Dit geldt qua droogteresistentie in iets mindere mate ook voor enkele andere wilgensoorten zoals Salix aurita en Salix caprea en ook voor Cephalanthus occidentalis. Heestersoorten die een korte tijd onder water kunnen staan en tegelijkertijd over een grote droogteresistentie beschikken zijn bijvoorbeeld Euonymus europaeus, Salix purpurea en S. repens. In dezelfde categorie, maar

In nieuwbouwwijken wordt regenwater van daken soms niet op het riool, maar op wadi’s afgestort.

dan iets minder droogteresistent zijn Cornus sericea, Ilex verticillata en Salix daphnoides. Een heestersoort die een natte standplaats tolereert (maar niet lang onder water kan staan) en tevens op zeer droge grond kan groeien is Hippophae rhamnoides. Tenslotte is er een vrij grote groep heestersoorten die een natte standplaats tolereert en tevens op middeldroge grond goed groeit.

Vaste planten Van de vaste planten tolereert Lythrum salicaria de grootste verschillen in het vochtgehalte van zijn standplaats. Deze soort kan fungeren als oeverplant en maanden onder water staan, maar kan ook als gewone tuin-

Astilbe kan goed tegen tijdelijk natte omstandigheden.

plant worden gebruikt en tolereert daarbij een behoorlijke droogte. Het aantal soorten dat op zeer natte locaties groeit en (tijdelijk) enige droogte verdraagt is veel groter. Voorbeelden zijn: Filipendula ulmaria, Lobelia fulgens, Myosotis palustris en Typha latifolia. Verder zijn er soorten die een behoorlijke natheid verdragen en daarnaast zeer droogtetolerant zijn. Dit zijn bijvoorbeeld Epilobium angustifolium, Eupatorium cannabinum en Scutellaria galericulata. Voor plekken die behoorlijk nat zijn en in een droge periode ’normaal’ uitdrogen is een veel groter sortiment vaste planten mogelijk. Voorbeelden van inheemse soorten zijn Angelica sylvestris, Lycopus europaeus, Lysimachia nummularia en Persicaria bistorta . Voorbeelden van uitheemse soorten zijn Asclepias incarnata, Darmera peltata, Lobelia siphilitica en Mentha ×piperita. Tenslotte is er een groot sortiment vaste planten dat een natte standplaats (niet zeer nat) tolereert en een normale of hoge mate van droogteresistentie heeft. Behoorlijk droogteresistent zijn bijvoorbeeld Ajuga reptans, Anaphalis margaritacea, Astilbe chinensis ’Pumila’, Panicum virgatum en Pteridium aquilinum . Er is een vrij grote groep soorten die een natte standplaats tolereert en tevens op middeldroge grond groeit. Qua sortiment zijn er dus wel mogelijkheden om in te spelen op grotere weersextremen en vergroening van wadi's of andere wateropslagplaatsen. < De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Natte bomen.indd 31

22-05-14 14:45

559968.indd 32

22-5-2014 9:24:03

559969.indd 33

22-5-2014 9:24:27

Tekst: Ank van Lier Foto: Rhein-maas

Veiling Rhein-Maas ziet potentie in bo Veiling Rhein-Maas polste de afgelopen maanden 93 kopers over hun wensen en behoeften met betrekking tot het sortiment boomkwekerijproducten. Belangrijkste conclusie is dat groothandelaren en tuincentra een breder en dieper aanbod van boomkwekerijproducten willen. De veiling gaat nu in overleg met kwekers om concreet te kunnen inspelen op deze sortimentswensen. De veiling speelt van oudsher een beperkte rol in de afzet van boomkwekerijproducten. Terwijl afzet via de veiling wel kansen biedt, zo is de mening van René Siebers, hoofd assortimentsmanagement en import bij Veiling Rhein-Maas in het Duitse Herongen. „Veiling Rhein-Maas zet jaarlijks €28 miljoen aan boomkwekerijproducten om. Door verbreding en verdieping van het assortiment moet daar nog wel wat bij kunnen. Vooral omdat onder onze klokkopers veel groothandelaren en tuincentra zijn, die een grote behoefte hebben aan bomen en planten. Een uitbreiding van het sortiment heeft daarom continu onze aandacht. Tot voor kort hadden we echter niet inzichtelijk wat de precieze groeipotentie was.”

Onderzoek marktbehoefte Om de marktbehoefte en -potentie van boomkwekerijverkoop in beeld te brengen, werden van september tot en met januari 93 klokkopers ondervraagd. Hiervoor schakelde Veiling Rhein-Maas HAS-student Ronald Thijssen in. „Het onderzoek richtte zich op kopers uit onze top 100 van boomkwekerijklanten”, licht Siebers toe. „Vijftig kopers hebben een schriftelijke vragenlijst ingevuld, de anderen zijn persoonlijk ondervraagd. Kopers kregen onder meer de vraag voorgelegd hoe ze het boomkwekerijassortiment van de veiling waardeerden, op welke punten ze graag uitbreiding zouden zien en

in welke perioden. Ook werd hen gevraagd aan welke voorwaarden producten moeten voldoen.” Belangrijkste conclusie is dat kopers - zowel voor de klok als bij de klokservice (de bemiddeling voor de klokkopers op Veiling Rhein-Maas) behoefte hebben aan een breder en dieper assortiment boomkwekerijproducten. Met name bij fruitgewassen, klim- en leiplanten en bladhoudende en bladverliezende heesters is hieraan behoefte: vijftig procent ziet graag een uitbreiding in deze productgroepen. In de rozen komt dit percentage uit op dertig procent. „Opvallend is dat kopers nauwelijks voorkeuren hebben voor bepaalde variëteiten”, zegt Siebers. „Dit komt enerzijds doordat het onderzoek vrij algemeen van opzet was, anderzijds vinden kopers het lastig om te zeggen welke soorten ze missen; ze worden wat dit betreft graag ’gevoed’. Algemene voorwaarden die ze stellen zijn dat producten goed van kwaliteit en visueel aantrekkelijk moeten zijn. Daarom hebben kopers bijvoorbeeld graag producten met steeketiketten, die al informatie bevat voor de eindconsument.”

Niet-alledaags sortiment Niet alleen de hardlopers in boomkwekerijland zijn in trek; kopers bij Veiling Rhein-Maas hebben ook behoefte aan een exclusief, hoogwaardig en niet-alledaags boomkwekerijsortiment. „Ze willen méér dan de standaard Hedera in P12. Ook hierbij kwamen kopers echter niet met concrete soorten over de brug, die volgens hen ontbreken.” Al met al laat het onderzoek volgens Siebers zien dat de boomkwekerijafzet via de veiling nog potentie biedt. „Het onderzoek bevestigt ons vermoeden dat er kansen liggen om het boomkwekerijassortiment te verbreden. En ook het feit dat kopers overwegend positief op het onderzoek reageerden, sterkt ons in de

gedachte dat we hiermee aan de slag moeten.”

Vertaalslag De onderzoeksresultaten zijn onder meer vertaald in een productjaarkalender, waarin per product is aangegeven in welke perioden van het jaar kopers hier behoefte aan hebben. „In deze kalender hebben we de tien belangrijkste producten per productgroep verwerkt”, licht Siebers toe. „Ook deze kalender is vrij algemeen van opzet. Prunus hebben we bijvoorbeeld wel meegenomen, maar er is geen onderscheid gemaakt tussen de diverse variëteiten.” De product-jaarkalender wordt de komende tijd verder gespecificeerd en vertaald naar de praktijk. Hiertoe gaat de veiling in gesprek met kopers en kwekers. „We gaan kwekers benaderen met de vraag welke producten volgens hen aansluiten bij de wensen van onze kopers”, geeft André van den Bosch, assortimentsmanager bij Veiling Rhein-Maas, aan. „Deze suggesties koppelen we terug naar de kopers. Zijn zij enthousiast, dan nemen we de betreffende producten op in het assortiment. Er is dus nog een hele vertaalslag te maken; we staan pas aan het begin.”

Kwekers overtuigen Veiling Rhein-Maas hoopt kwekers met de product-jaarkalender ook er van te overtuigen dat afzet via de veiling kansen biedt. Van den Bosch: „Met de uitkomsten van het onderzoek kunnen we richting kwekers aantonen dat er in bepaalde perioden behoefte bestaat aan hun product. Op deze manier hopen we ondernemers die wellicht nog wat argwanend zijn over afzet via de veiling over de streep te trekken. Overigens kunnen kwekers die zelf geïnteresseerd zijn en mooie, aanvullende producten hebben natuurlijk altijd contact opnemen; dan kunnen we samen bekijken welke

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Rhein-maas layout.indd 34

22-05-14 14:44

Veiling

in boomkwekerijproducten

Veiling Rhein-Maas deed onderzoek onder haar kopers. Het blijkt dat zij behoefte hebben aan een breder en dieper boomkwekerijsortiment voor de klok.

mogelijkheden wij hen kunnen bieden.” Naast de product-jaarkalender heeft het onderzoek ook een pakket aanbevelingen voor kwekers opgeleverd. Deze moeten aanvoerders helpen om een marktconformere prijs voor hun product te krijgen. „Uit het onderzoek blijkt onder meer dat kopers veel waarde hechten aan kwaliteit en regelmaat”, zegt Siebers. „Ze moeten op een product kunnen rekenen en willen daar best iets meer voor betalen. Het loont om als kweker structureel producten voor de klok te brengen, en niet af en toe.” Het plan van aanpak geeft kwekers daarnaast tips over hoe zij hun producten zoveel mogelijk in de kijker

kunnen spelen bij kopers. „Naast het gebruik van etiketten, blijken kopers in te zijn voor concepten; deze vergroten de visuele aantrekkelijkheid van een product. Een andere aanbeveling is onze foyer te gebruiken, om zo nieuwe producten onder de aandacht te brengen.

In gesprek We gaan kwekers deze lijst met aanbevelingen niet toesturen, maar nemen ze mee in onze gesprekken met aanvoerders. Zo hopen we het aanbod en de manier van aanleveren verder te kunnen toespitsen op de wensen van de kopers. Dit moet de prijsvorming ten goede komen.”

Niet alleen de kwekers krijgen ’huiswerk’, ook de veiling zelf heeft een plan van aanpak opgesteld. Hierin staat hoe Rhein-Maas kwekers kan ondersteunen bij een goede presentatie en het leveren van een visueel aantrekkelijk product. „Ook zelf werken we dus actief aan een assortiment dat beter aansluit bij de marktwensen en op deze manier meer opbrengt. Onze drijfveer is niet per se meer stuks om te zetten, we streven vooral naar tevreden kopers en kwekers. Kopers willen een assortiment dat aansluit bij hun wensen, kwekers willen een goede prijs voor hun product. Met dit onderzoek en de vertaling daarvan, zetten we een stap in de goede richting.” < De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Rhein-maas layout.indd 35

22-05-14 14:44

Foto’s: Arno Engels, Harry Menkehorst, Wendy Venhorst

P RO D U C TA N A LYS E

Seizoen van Syringa viel niet tegen Kwekers van Syringa kijken over het algemeen terug op een redelijk seizoen. Het prijsniveau lag volgens hen iets lager dan vorig jaar maar de meeste planten zijn vrij vlot weggelopen.

Syringa deed het volgens kwekers het afgelopen voorjaar iets beter in verhouding tot sommige andere heesters. Kweker Hans van de Laak van Lakei Boomkwekerijen zegt dat de verkoop van februari tot half april naar verwachting liep, maar dat de verkoop de laatste maand stroever ging. Maar na half mei ziet de kweker weer een opleving. „Er gaat nu weer nieuwe productie zonder bloem weg en ook voor half juni krijg ik weer aanvragen.” Kweker Peter den Hertog van

snelle (uit)bloei van Syringa tot problemen heeft geleid. Bij de meeste kwekers gaan de planten vooral als niet-bloeiend de deur uit. <

HANDELSSTEMMING

HOE LOOPT HET?

Cash-and-carry’s draaien op hoveniers

’Handel loopt nog redelijk door’

Cash-and-carry’s profiteren voor wat hun verkoop betreft vooral van hoveniers. Deze klantengroep lijkt nog behoorlijk werk te hebben. De verkoop naar tuincentra valt momenteel ronduit tegen.

De verkoop van tuinplanten naar hoveniers loopt bij cash-and-carry’s het hele jaar al redelijk goed en gelijkmatig door. Ook nu zijn veel hoveniers nog steeds positief over hun orderportefeuille. Althans dat geluid is bij cash-and-carry’s te beluisteren. Volgens Frans van Dijk, directeur van Floralis Boskoop, loopt de verkoop naar hoveniers dit jaar zo’n 25% voor op vorig jaar. „De stemming onder hoveniers is goed en jaarrondproducten zitten tot nu toe in de plus”, zegt hij. Maar heel anders is de stemming bij de cash-and-carry’s als het gaat over de inkoop door tuincentra. Tot medio april ging dat volgens de be-

Boomkwekerij Hertog Noordam zegt dat hij ’niet mag mopperen’ over het afgelopen jaar. „Via vaste lijnen is het meeste weggelopen.” In aanloop naar Moederdag bracht hij daarnaast iedere dag kleine aantallen voor de klok. „Ik vond de prijzen in die periode niet slecht”, zegt hij. Kweker Tonco Captein zegt dat er bij hem nog steeds Syringa de deur uitgaan. „Ze zijn inmiddels uitgebloeid maar mondjesmaat verkoop ik ze nog steeds. Andere jaren liep dit door tot juli en ik verwacht dat dat dit jaar ook wel weer zo zal gaan.” Hij zegt dat de prijzen van Syringa over het algemeen iets lager liggen dan vorig jaar. „Ik heb het een weekje geprobeerd op de klok maar daar gingen de prijzen onderuit.” Ondanks het warme voorjaar lijkt het er niet op dat een mogelijk te

trokkenen nog wel goed, maar sinds een fors aantal weken zit de klad er behoorlijk in. De prijs van visueel aantrekkelijke producten voor bijvoorbeeld de klokken van de veiling is slecht en daarvan hebben ook de cash-and-carry’s last. „Klanten die anders misschien bij ons een rondje over het bedrijf zouden maken, kopen nu op de klok”, zegt Richard Jeucken van cash-and carry Garden Plant. Hij zegt dat bij hen de omzet tot 1 mei voor liep op 2012, maar dat de verkoop sindsdien tegen valt. Bij VeluwePlant klaagt Arjen Timmer niet over aanloop van klanten. Het bedrijf heeft met name hoveniers als klant en die hebben volgens hem voldoende werk. VeluwePlant koopt zelf in en maakt zelf hun verkoopprijzen. Dit in tegenstelling tot veel andere cash-and-carry’s waar kwekers de prijs bepalen. „Ondanks dat klanten prijskritisch zijn, hebben wij maar weinig producten in prijs hoeven verlagen”, aldus Timmer. <

Handel in week 20

Roy Menkehorst, Harry Menkehorst Kwekerijen bv

’Voorzichtig positief over handel’ Handel in week 21

Ronald Brand, Horticept/Floreac

Lees elke week beschouwingen over hoe de handel loopt op de boomkwekerij.nl

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Markt en Afzet BKW14-11nw.indd 36

22-05-14 14:45

Markt & Afzet P RO D U C TA N A LYS E

Overproductie vollegrondsrozen drukte prijs De vraag naar vollegrondsrozen was afgelopen seizoen kleiner dan het aanbod, met als gevolg dat er prijsdruk ontstond. Het werd nog onrustiger op de markt door faillissementen van afnemers, dumppraktijken voor veilingklokken en daghandel in potrozen die tot mei tegenviel. Juist de komende weken zullen echter nog veel potrozen weggaan, is de verwachting. Ongeveer de ene helft van alle geoculeerde struiken gaat de verpakkingshandel in, de andere helft wordt doorgekweekt tot potrozen. Vanuit de verpakkingshandel klinken positieve geluiden: de afzet aan discounters in Europa was afgelopen voorjaar goed en er zit nog altijd groei in. Het ging hier echter om actiepartijen die reeds in het najaar waren vastgelegd, en ook hier speelt prijsdruk.

De afzet voor de doorteelt was beduidend anders. Doordat de potrozenverkoop vorig voorjaar te wensen overliet, was er minder vraag naar het uitgangsmateriaal uit de vollegrond. Dit voorjaar begon de potrozenverkoop wel goed, maar daarna kwam er een dip in de daghandel. Diverse vollegrondsrozen bleven na de winter onverhandeld in koelcellen zitten. Sommige bedrijven hebben inmiddels wat aantallen vernietigd, maar andere hebben partijen opgepot om nog dit voorjaar af te zetten. Door de dip in de handel zijn volgens kwekers en handelaren meer potrozen voor de klok gebracht, maar die leverden geen goede prijs op. Komende seizoenen zal het aanbod vollegrondsrozen niet kleiner worden, zo is de verwachting in de sec-

tor, want door de uitgebleven winter zijn er nagenoeg geen oculaties uitgevallen, ook niet in Polen. Bovendien zijn er dit voorjaar maar weinig minder onderstammen uitgeplant. De hoop in de sector is weer gevestigd op een goede potrozenverkoop zoals in 2012. <

LANGS DE KASSA

Hans Halsema:

’We zijn behoorlijk tevreden’ Naam bedrijf:

Tuinplantencentrum Halsema Locatie:

Den Burg (Texel) Medewerkers:

Hoe ziet jullie bedrijf eruit? „We hebben een vasteplantenkwekerij van 15 ha met als hoofdteelt Hemerocallis. Daarnaast hebben we een tuinplantenwinkel, waar we een breed sortiment planten verkopen.”

Hoe loopt de verkoop? „We zijn behoorlijk tevreden. De af-

gelopen jaren was de omzet elk jaar iets hoger, zelfs vorig jaar. Hoe dat kan? We maken gerichter reclame, waardoor de mensen ons steeds beter weten te vinden.” Hebben jullie in de zomer extra klanten? „Er zijn wel wat toeristen die hier kopen, maar dat is qua omzet be-

perkt. Meestal is het excuus dat de auto al vol zit. Onze klanten zijn Texelse consumenten en bedrijven en mensen met een tweede woning.” Waar kopen jullie in? „We kopen hoofdzakelijk in bij Waterdrinker in Aalsmeer en bij Floralis en Greenlink in Boskoop. Ik koop zoveel mogelijk zelf in, omdat ik goede producten wil hebben.” Wat zijn de voor- en nadelen van een bedrijf op Texel? „Voordeel is dat Texel de meeste zonuren heeft van Nederland. Nadeel is dat je achterland nooit groter wordt. We moeten het dus doen met de 16.000 bewoners die Texel heeft. Een ander nadeel is dat echte Texelaars geen goede tuiniers zijn. Dat komt waarschijnlijk ook doordat de omstandigheden met de harde wind, de droogte en het zout niet makkelijk zijn. Maar als je zorgt voor een goede standplaats, kun je ook hier veel planten toepassen.” De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Markt en Afzet BKW14-11nw.indd 37

22-05-14 14:45

Stichting Fonds Kleine Toepassingen De Stichting Fonds Kleine Toepassingen biedt financiële ondersteuning voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en ontheffing van biologische bestrijders voor kleine toepassingen. Joris Baecke (LTO) is met ingang van 2014 voorzitter. Van 2009 tot 2013 zijn er 84 aanvragen gefinancierd voor een bedrag van in totaal €1,9 miljoen. De verdeling over fungiciden, herbiciden en insecticiden is ongeveer gelijk, besteding aan groeiregulatoren bedroeg 5%. De figuur geeft een beeld van de verdeling over de sectoren. Deze aanvragen zijn allemaal door de Coördinatoren Effectief Middelenpakket (kortweg CEMPS genoemd) verzorgd. Eind 2013 liep de financiering af. Op initiatief van LTO Nederland zijn de mogelijkheden verkend voor financie-

ring van een nieuw fonds. Met het wegvallen van de productschappen is dat een stuk lastiger geworden. Maar het ziet er naar uit dat financiering tot en met 2018 rond is. Onder de voorwaarden dat dit zoveel mogelijk gebeurt in samenwerking met andere EU-lidstaten, en dat het bedrijfsleven financieel evenveel inlegt als de overheid, heeft het ministerie van Economische Zaken haar bijdrage voor de komende vijf jaar toegezegd. LTO heeft voor het aandeel bedrijfsleven een beroep gedaan op de reserves van het PT, en op Nefyto. Ook Nefyto wil deze inspanningen voortzetten, onder de voorwaarde dat de landen tuinbouw aanvullende inspanningen doet op het gebied van emissiebeperking. LTO Nederland en Nefyto zijn hierover in gesprek.

LTO en Expert Centre Speciality Crops Vanuit LTO maakt de Vakgroep Bomen en Vaste planten deel uit van het Expert Centre Speciality Crops (www.specialitycrops.eu). Dit kennisnetwerk is toegesneden op het beschikbaar krijgen van middelen en methoden voor de kleine teelten in Nederland en Europa. Voor dit specialistische werk heeft de vakgroep een Coördinator Effectief Maatregelen Pakket (CEMP) in dienst, die collectief betaald wordt vanuit het PT (tot en met 2015). De CEMP’s hebben binnen het Expert Centre de afgelopen twee jaar met leden van NEFYTO, Artemis, het loket kleine toepassingen van NVWA, en het CTGB gewerkt aan oplossingen van knelpunten in diverse sectoren.

Een aantal oplossingen is gerealiseerd, een aantal oplossingen komt in de komende jaren op de markt. In 2014 worden er nieuwe projecten opgestart. Wat opvalt is dat een groot aantal onderzoeksvoorstellen is voorgedragen voor middelen van natuurlijke oorsprong. Uitbouwen van de geïntegreerde gewasbeschermingsstrategie is de enige weg om in de toekomst knelpunten op te lossen, bijvoorbeeld door groene gewasbeschermingsmiddelen en zaadbehandeling. Benodigd onderzoek kan een plek krijgen binnen het plantgezondheidsonderzoek van de topsector Tuinbouw en Uitgangsmateriaal. Mits er cofinanciering vanuit de sector beschikbaar is.

Deze bijdrage valt onder de redactionele verantwoordelijkheid van de LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten. Voor informatie: (073) 2173263, e-mail: helma.hoff@zlto.nl., www.lto.nl.

Plantgezondheid Een opmerking van de helaas te vroeg overleden Wubbo Ockels triggerde mij. Hij stelde: „Wij zijn allemaal astronauten van Moeder Aarde, het is aan ons om de goede richting te kiezen.” Ook op ons werkterrein moeten we keuzes maken om verantwoord kweken van producten mogelijk te maken. Met verantwoord bedoel ik alle aspecten die hierbij een rol spelen: van maatschappelijke tot financiële zaken. Het aspect GEZONDHEID schrijven we met hoofdletters. Het gaat niet alleen om de gezondheid van mens en dier, maar ook om plantgezondheid. We zullen toe moeten gaan naar systemen waarin we op verantwoorde wijze ’gezond’ aan de slag gaan, en waarbij het verdienmodel overeind blijft. Hiervoor zullen op velerlei gebieden harde noten te kraken zijn, waarbij we onszelf en alle andere partijen in het veld een spiegel moeten voorhouden. Een mooi voorbeeld van spiegelen is het kijken naar de inhoud van de koelkast en de medicijnkast. De medicijnkast staat vol met chemische producten die je ’beter’ kunnen maken. Maar er wordt nauwelijks gesproken over de inhoud van een koelkast boordevol gezonde producten die ons in de basis gezond kunnen houden! De mensheid is wat eetpatroon betreft helemaal van koers geraakt. Ook op het gebied van plantgezondheid zullen we een koerswijziging moeten toepassen. Eens los van alle regels kijken naar wat goed is voor onze bodem, de basis voor een gezond gewas. Ik denk dat we allemaal weten dat als we een perceel hebben waar het gewas goed groeit, je minder meststoffen, geen bladmeststoffen en veel minder gewasbeschermingsmiddelen hoeft te gebruiken. Met andere woorden: het roer moet om, een gezonde bodem is de basis voor een gezonde teelt. En daarin zullen we stappen moeten durven zetten. Niet alleen, maar samen met een proactieve overheid. Jan Veltmans

Bestuurslid LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten

De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

LTO_BKW14-11.indd 38

22-05-14 14:45

Service

Foto: Arno Engels

BEDRIJFSNIEUWS

VAKTAAL

Nieuwe klepelmaaiers Giant Tobroco Machines uit Oisterwijk brengt nieuwe klepelmaaiers van Giant op de markt. Volgens de leverancier zijn de maaiers licht, compact en laag. Daardoor heeft de chauffeur goed overzicht op zijn werk. Leverbare werkbreedtes zijn 120, 140 en 160 cm. Daarnaast kunnen de klepelmaaiers ook geleverd worden met dubbele aanspan. Meer informatie: tobroco.com.

Naktuinbouw het land in Naktuinbouw houdt twee bijeenkomsten waar uitleg wordt gegeven over tal van onderwerpen. Kwekers kunnen er terecht met hun vragen en in discussie gaan. De bijeenkomsten zijn 5 juni, Nol in ’t Bosch in Wageningen en 12 juni, Bob’s Party & Events in Uitgeest. Beide bijeenkomsten starten 15.30 uur. Meer informatie: Naktuinbouw.nl.

App helpt bij bezoek Flowertrials Om het bezoek aan de Flowertrials, dit jaar van 10 tot en met 13 juni, goed te kunnen plannen, is er een app gemaakt. Hierin kunnen bezoekers ook zonder internetverbinding informatie vinden over de getoonde noviteiten en waar welke veredelaars te bezoeken zijn. De app is te vinden via DeBoomkwekerij.nl/tips

AGENDA Binnenland 31 mei en 1 juni Themaweekend

Groninger groentedagen, Eenrum www.dekleineplantage.nl 3 t/m 5 juni Kijk op de zomer!, Boskoop, www.floralisboskoop.nl 5 juni Start tuinplantenseizoen PatioPlaza, Naaldwijk www.floraholland.com 5 juni Kennisbijeenkomst Groene baten door simme plantkeuze, Leeuwarden www.vitalegroenestad.nl 5, 12 juni Naktuinbouw in het land, 5 juni Wageningen, 12 juni Uitgeest www.naktuinbouw.nl 6 t/m 9 juni Beurs voor decoraties voor huis en tuin Summer Fair, Ommen, Landgoed Het Laer www.evenementenhal.nl 10 t/m 12 juni Tuinbouwvakbeurs Greentech, Amsterdam, RAI www.greentech.nl

11 t/m 15 juni Tuinevenement, Bennekom, Hoekelum www.fleurig.nl 17, 18 juni Lagenbeurs, Ede, Plantion www.plantion.nl

Buitenland t/m 1 juni Tuinbeurs Garten-

träume, Linslerhof, Duitsland www.gartentraeume.com 4 t/m 6 juni Tuinbouwvakbeurs IFTEX, Nairobi, Kenia www.hppexhibitions.com 7 t/m 9 juni Tuinbeurs Gartenträume, Burg Hülshoff, Duitsland www.gartentraeume.com 12 t/m 15 juni RHS Flower Show, Birmingham, Verenigd Koninkrijk www.rhs.org.uk 19 t/m 21 juni Mechanisatievakbeurs Euroforest, Bourgogne, Frankrijk www.euroforest.fr

Bijdragen Meer informatie op: DeBoomkwekerij.nl/Tips

Bijdragen voor de service-pagina’s kunnen worden gestuurd naar Redactie ‘De Boomkwekerij’, Postbus 9324, 2300 PH Leiden, e-mail: boomkwekerij@hortipoint.nl.

Hans Brand Leeftijd: 44 Opleiding: mtus Boskoop Bedrijf: Hoogeveen Plants Plaats: Hazerswoude

Wat gebeurt er op het bedrijf? „We zijn volop klimplanten en Helleborus aan het potten en tuinen weer vol aan het zetten. Ook knippen we stek van Clematis – de eerste schoof zit al bijna aan de wortel. En we zijn volop bezig met een grote actie voor een keten. Die heeft veel filialen en elk filiaal krijgt een karretje klimplanten. Daar komt veel bij kijken, want klimplanten zijn bewerkelijk.” Er is toch veel geautomatiseerd? „Jawel, wat geautomatiseerd kan worden is bij ons geautomatiseerd. Wat niet? Het binden van klimplanten. En, bij het klaarmaken voor de afzet, dode en gele blaadjes plukken. Dat is tijdrovend.” Wat is uw functie? „Ik ben bedrijfsleider op deze tuin, onze hoofdlocatie, in Hazerswoude. Daarnaast zorg ik voor de aansturing van de teelt op onze andere tuinen, waaronder twee in Bleiswijk alleen voor Helleborus. Dus eigenlijk kan je me zien als overall teeltmanager. Alleen al op deze tuin zijn zeven vaste medewerkers, en nu loopt er ook nog eens een heel cluppie vanuit een loonbedrijf.” Hoe houdt u alles onder controle? „Door rustig te blijven en soms even

Sortiment: klimplanten, fruitplanten, bamboe, grassen, varens en Helleborus Oppervlakte: 18 ha

tot tien te tellen! Ik ben van lieverlee opgegroeid in grootschalige bedrijven. Daar heb ik geleerd te delegeren, want je kunt niet alles zelf doen. En het motiveren van medewerkers is nog veel belangrijker. Dat motiveren doe ik door tussen hen te lopen, effe mee te werken en een praatje te maken. Je hoort dan van alles, wat er gebeurt op de werkvloer. Al met al hebben we een club die het met elkaar doet. Daar ben ik blij om.” Wat doet u buiten het werk? „Thuis probeer ik mijn gezin ook de nodige aandacht te geven, ik heb een vrouw en drie kinderen. En ook nog vrienden en hobby’s. Zo ben ik sinds twee jaar imker, ik heb in onze achtertuin een volk. Motorrijden en basgitaar spelen zijn ook hobby’s.” Wat valt er teelttechnisch nog te leren? „De uitdaging is om het hele seizoen mooie, visuele klimplanten op 65 cm te kunnen maken. Daar heb je goeie rassen voor nodig, en dan heb je de grootste kans op verkoop, want consumenten willen toch zien wat ze kopen. We willen gewoon toonaangevend blijven in de productgroepen die we kweken, dat is ons doel!” De Boomkwekerij 11 (30 mei 2014)

Service rechterpag-BKW14-11.indd 39

22-05-14 14:45

559970.indd 40

22-5-2014 9:24:35