4
Commentaar: Sfeer
4
KVBC wil meer zichtbaar zijn
5
Gaststelling: Digitalisering kan mij niet ver genoeg gaan
6
Bedrijven investeren weer in grote zaken
9
Ondernemersvragen: Erfbelasting op bedrijfsvermogen
10 Impressie van Brits J & A Growers 14 Meer studenten onderweg naar boomkwekers
18 Column Coen Dekkers: Gezond verstand 18 Winterharde theeplant van Nederlandse bodem 20 Vakgeluiden: Hoge gewassen op veen machinaal rondsteken 22 Teeltadvies: Rooi pioen niet te vroeg voor bewaring
27 GrootGroenPlus: positieve aftrap voor najaar 28 Bekroonde noviteiten op GrootGroenPlus 30 Duitsers tonen apart sortiment 32 Optimisme overheerst over aanlegmarkt
34 Markt & Afzet: Pachysandra: forse krimp zorgt voor prijsstijging 37 Hoe loopt ‘t?
38 LTO Nederland Vakgroep Bomen en Vaste planten 39 Vaktaal en Agenda
klimaatneutraal natureOffice.com | NL-077-331716
gedrukt
„Ja, het ledenaantal loopt terug en daarnaast veroudert het huidige ledenbestand. Vroeger was het veel meer vanzelfsprekend dat een kweker lid werd van de KVBC, tegenwoordig is dat veel minder het geval.”
„Deels hebben veredelaars die kennis ook, maar dat komt mede omdat wij die kennis met veredelaars delen. Veredelaars maken veel gebruik van onze inspanningen en dat is natuurlijk prima. Zij zijn over het algemeen ook lid van de KVBC.”
„We zijn niet zichtbaar genoeg. Ik merk dat kwekers niet altijd weten wat de KVBC doet.”
„We doen onder andere keuringen van nieuw en bestaand sortiment en helpen om de Nederlandse Planten Collecties in stand te houden. Het is belangrijk dat sortimentskennis op peil blijft en dat we deze kunnen blijven delen. We werken onafhankelijk en juist dat is iets waar we zuinig op moeten zijn.”
We hebben twee jaar geleden het initiatief genomen om planten te belonen met een KVBC-Award. Deze komt in de plaats van ’medailles’ na veldkeuring. De bedoeling hiervan is om uiteindelijk een breed sortiment van bewezen goede planten te krijgen. We zien graag dat voor de planten die door de KVBC bekroond zijn deze waardering verderop in de keten zichtbaar blijft. Eigenlijk zoals nu ook al in Duitsland gebeurt bij
ADR-rozen of in Engeland waarbij producten door de RHS zijn gekeurd. Want ook een KVBC-Award staat natuurlijk wel ergens voor. Daarnaast geeft zo'n Award niet alleen waardevolle informatie over deze planten in de keten, maar zorgt ook voor de door ons gewenste extra zichtbaarheid van de KVBC.”
„Ja en voor sommige is dat probleem echt nijpend aan het worden. Voor de Hamamelis-collectie bijvoorbeeld. De huidige eigenaar Wim van der Werf wil deze graag aan iemand overdragen, maar een kandidaat of ruimte is moeilijk te vinden. Een idee is om alle, of in ieder geval een deel, van de Nederlandse Planten Collecties te centraliseren. Voor alle collecties is zo'n vier tot vijf ha grond nodig, plus de nodige financiering. Hierin ligt een behoorlijke uitdaging.” <
feeling
Digitalisering kan mij niet ver genoeg gaan
Er vindt nu al te veel uitbreiding van productie plaats
„Het is een gekkenhuis”, zei Antoon Vissers van Traycon Projecten uit Sprundel op GrootGroenPlus. Zoveel werk heeft zijn bedrijf de laatste tijd te doen op boomkwekerijen. „We zijn net gestart op een bedrijf, weer 1 ha containerveld erbij. Vorig jaar ook al.” Traycon is landelijk bezig, en ook in België. „Er gebeurt nu van alles”, vertelde Vissers, die de bedrijfsinvesteringen toeschrijft aan de verbeterde economie en afzet. Dat was de laatste jaren wel anders in de boomkwekerij. „Toen de sector in een dip zat, was ik blij dat we bij aardbeientelers veel konden doen.” Ook G&M uit Dodewaard, wat naast het kweken van laanbomen ook containervelden aanlegt, heeft het druk. „Wij zitten dit jaar helemaal vol”, aldus Maas Huibers op de beurs in Zundert. Die velden worden in zowel Nederland als Duitsland aangelegd, vooral bij traditionele vollegrondskwekers. „Bedoeld voor de particu-
liere verkoop, zodat er buiten het kluitseizoen toch het hele jaar door geld binnenkomt.”
Sommige bedrijven laten ook loodsen bouwen, om in het winterseizoen meer opslagcapaciteit voor gerooide bomen of planten te hebben, en om het materiaal binnen makkelijker te kunnen sorteren en afleverklaar te maken. Hier en daar wordt ook een nieuwe kas gebouwd. Zo is ReyTec Innovation Projects uit Poeldijk nu bezig op een bedrijf in Boskoop. „We bouwen er 1 ha kas bij”, aldus directeur Raymond Mauritz. Elders in de Boskoopse regio heeft ReyTec andere projecten uitgevoerd, zoals de bouw van schermhallen. „We merken nu dat er ook in de boomkwekerij, net als in de glastuinbouw, meer beweging komt.” Hoewel een aantal ondernemers ook in de mindere
jaren doorging met investeren, aldus Mauritz. „De betere ondernemers. Als het minder gaat, is investeren beter omdat het goedkoper is.” Maar dan moet je wel kunnen investeren. Voor veel bedrijven was het de laatste jaren een kwestie van overleven, van het voldoen aan financiële verplichtingen.
Eind vorig jaar becijferde Wageningen Economic Research al dat het gemiddelde inkomen in de boomkwekerij was gestegen. Dat was toen nog niet in specifieke gewasgroepen de situatie, zoals in bos- en haagplantsoen, maar die gewasgroep liet al wel een lichte verbetering zien. Vlak voor GrootGroenPlus bracht accountant Van Oers naar buiten dat het resultaat intussen flink is verbeterd. Als bedrijven weer vet op de botten krijgen, is er ruimte om te inves-
Duurzaam inkopen komt beter van de grond als ketenpartijen beter communiceren en samenwerken. Dat was de conclusie van een seminar dat stichting Groenkeur hield op de Dag van de Openbare Ruimte in Utrecht. In de keten is veel verwarring over termen als ’onafhankelijk keurmerk’ en ’label’ ofwel ’certificaat’.
Italiaanse onderzoekers hebben een roofwants ontdekt die Philaenus spumarius, een vector van Xylella, kan vernietigen. Bekeken wordt of Zelus renardii op grote schaal is te vermeerderen.
Overheden en LTO Glaskracht Nederland werken aan een protocol over interpretatie, uitvoering en handhaving van de zuiveringsplicht. Dat moet kwekers en toezichthouders meer duidelijkheid geven. Een kweker kan zich dan beter voorbereiden op een controle. Ook wordt voorkomen dat een toezichthouder anders tegen zaken aankijkt.
Zeventien handelsbedrijven van bloembollen en vaste planten hebben zich verenigd in een nieuw platform gericht op duurzaamheid en kwaliteit. Dat moet leiden tot een betere aansluiting op internationaal gestelde duurzaamheidseisen. teren. Er zijn echter meer opties. Leningen aflossen zou kunnen. „Dat wordt bij ons niet meer of minder gedaan”, dacht accountmanager René Dekkers van Rabobank Food & Agri Team Midden West-Brabant. „Je kunt ook een buffer opbouwen, zodat je in een mindere tijd zelf je verliezen kunt opvangen. Dat adviseren wij bedrijven ook om te doen.” Investeringen kun je volgens Dekkers bij een bank neerleggen. „Maar breng dan ook eigen middelen in. Creëer dus je eigen buffer.” Ook bij de Rabobank wordt gezien dat het beter gaat in de sector. „We zien meer liquiditeit”, aldus Dekkers, „en vervangingsinvesteringen worden versneld opgepakt. Kwekers in de regio Zundert zijn bijvoorbeeld bezig met investeren in mechanische onkruidbestrijding.” Ook worden er weer meer rooi- en opraapcombinaties gekocht. „Om een stuk arbeidsbesparing te realiseren.”
Behalve rooiers schaffen kwekers ook bijvoorbeeld meer snoei- en rondsteekmachines aan. De mechanisatie zet zich dus verder door in de sector. „Er wordt nu veel geïnvesteerd, dat is een goed teken”, zei machinebouwer Toine Lommers uit Bergeijk op GrootGroenPlus. Zijn bedrijf Lommers Tuinbouwmachines heeft het echter drukker met buitenlandse bouwopdrachten dan met binnenlandse. „We mogen niet klagen over onze projecten voor Nederland, maar in Duitsland loopt het nog beter.” Grootste groeimarkt voor Lommers ligt niet in Europa. „In Amerika verkopen we veel snoeimachines; kwekers zijn daar een inhaalslag aan het maken. Eén klant kocht dit jaar 18 machines. Maar ja, die zijn wel voor 900 ha. Alleen coniferen en Buxus.” <
Eind dit jaar ronden Wageningen University & Research en Delphy een onderzoek af naar residuen in 12 boomkwekerijgewassen. De resultaten bieden volgens de Raad voor de Boomkwekerij, een handvat bij het beantwoorden van vragen van afnemers.
Op de site Naktuinbouw.nl is vanaf nu de herkomst van bosplantsoen uit de Rassenlijst Bomen te controleren en traceren. Gegevens over de zaadinzameling staan in het Ketenregister Bosplantsoen. Dit komt voort uit Select Plant Bosplantsoen.
Het tweede Buxuscafé dat dit vakblad 25 oktober zou houden over de vraag hoe je Buxus gezond kunt houden, is om organisatorische redenen uitgesteld. Nadere mededelingen over het programma en de datum volgen.
Keurmerk voor Duurzame Boomkwekerijproducten Vakmanschap, duurzaamheid, kwaliteit en garantie.
‘Groenkeur voldoet aan maatschappelijk verantwoord inkopen en is dé norm in groenbestekken.’
Stichting Groenkeur info@groenkeur.nl www.groenkeur.nl @groenkeur
Over deze vraag wordt vaak te laat nagedacht. Indien iemand overlijdt en geen testament heeft gemaakt, bepaalt de wet hoe de vererving plaatsvindt. Met een testament kan deze vererving worden gewijzigd. Is er een langstlevende en kinderen, dan worden alle bezittingen en schulden aan de langstlevende toebedeeld. Dit geldt ook voor het ondernemingsvermogen. Maar als er meerdere kinderen zijn en één daarvan is de beoogde opvolger zal dat niet wenselijk zijn. Ook als uw kinderen de onderneming (nog) niet overnemen, maar uw partner verder gaat met het bedrijf, is de wettelijke verdeling niet wenselijk. Daarnaast kunnen nog tal van zaken via een testament worden geregeld. Is het bijvoorbeeld de bedoeling dat uw vermogen ook bij de ‘koude kant’ terecht komt als één van uw kinderen in een echtscheiding verwikkeld raakt? Een ander belangrijk aandachtspunt is de te betalen
erfbelasting. Hiervoor gelden verschillende vrijstellingen waaronder de bedrijfsopvolgingsfaciliteit. Voor het mogen toepassen van deze regeling moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan. In 2017 bedraagt de vrijstelling maximaal €1.063.479,- voor 100% van de waarde van de onderneming en boven het genoemde bedrag 83%. Een zeer ruime vrijstelling dus. Voor veel boomkwekers is deze vrijstelling een middel om de continuïteit van de onderneming na een overlijden te waarborgen. Om hier gebruik van te kunnen maken is het belangrijk dat de vererving juist is geregeld. Het juiste testament is hierbij absoluut noodzakelijk. Als een van de kinderen de beoogde bedrijfsopvolger is, dient hij/zij als bedrijfsopvolger in het testament te worden benoemd. Alleen in dat geval kan er optimaal gebruik worden gemaakt van de vrijstelling. Daarnaast kan in het
testament ook worden geregeld dat de overige erfgenamen verzorgd achterblijven.
Omdat er veel soorten testamenten zijn en de vrijstelling voor ondernemingsvermogen ruim is, is het belangrijk een testament te hebben dat volledig is afgestemd op uw specifieke situatie en wensen. De wetgeving en jurisprudentie wijzigt regelmatig, waardoor het noodzakelijk is het testament periodiek te laten nakijken. Daarnaast is het ook belangrijk dat uw testament goed aansluit bij uw huwelijkse voorwaarden, akte van vennootschap onder firma, statuten van uw bv en aandeelhoudersovereenkomst. Indien dit elkaar namelijk tegenspreekt, kan dit er alsnog voor zorgen dat de faciliteit niet of niet volledig kan worden benut. Win hiervoor advies in bij een deskundig adviseur. <
Meidoorns vormen de grootste productie van J & A Growers Ltd. Het bos- en haagplantsoenbedrijf in Wasperton, Warwickshire, kweekt er jaarlijks een slordige 3,25 miljoen planten van, in de kwaliteiten 1/0 en 2/0. „Omdat de Britse markt gewoon het grootst is voor meidoorns”, verklaart directeur Jamie Dewhurst. Daarnaast kweekt hij andere haagplanten, zoals Prunus spinosa. Maar geen Corylus, „omdat die na uitzaai last heeft van de zwarte pest.” Kraaien, dus. Het geproduceerde
bosplantsoen is eigenlijk alleen maar loofhout, waaronder natuurlijk het symbool van Engelse bossen, Quercus robur. Van naaldhout zaait Dewhurst alleen maar wat Picea sitchensis voor een kwekerij in Schotland. Het zijn uitsluitend kwekerijen die J & A Growers belevert. Die doen rechtstreeks zaken met bijvoorbeeld de bosbouw in het Verenigd Koninkrijk. Dewhurst niet, omdat hij bestaande afzetlijnen met rust wil laten. „Historisch gezien verkochten die kwekerijen al aan de bosbouw.
En dan komt ineens J & A Growers erbij.” Laatst nog verwees Dewhurst een lokale boer door. „Hij wilde 4 km haagplanten direct bij mij kopen, maar ik zei: ’Ga naar onze klanten en vertrouw in de logistieke keten.”
J & A Growers is pas vijftien jaar geleden begonnen, in 2002 (kader ’Vanuit niets naar 12 miljoen planten’). De kweker, destijds nieuw in het bos- en haagplantsoen, zag een groeiende
markt ontstaan voor Brits gekweekt uitgangsmateriaal. Maar die markt zakte al snel weer in, om vervolgens op te krabbelen. Nu neemt de vraag naar Brits gekweekt weer toe. „Je kunt je productie wel uitbreiden, maar daarna is het weer ’boem’.” Dewhurst ziet het niet gebeuren dat Britse kwekers meer gaan produceren. „Nee, want de gemiddelde leeftijd van kwekers is hier plusminus 50 jaar; dan ga je niet je risico’s significant verhogen. Ik ook niet. We hebben onze vingers al eens gebrand. En als ik zou uitbreiden, zou ik een grotere koelcel nodig hebben, en meer personeel. Terwijl het personeelsaanbod voor kwekerijen juist afneemt.”
Ondanks de stijgende vraag naar nationaal gekweekt is de Britse bos- en
haagplantsoenmarkt onzeker. Dewhurst wijt die onzekerheid aan het Britse subsidiestelsel. Iedere zeven jaar zijn er nieuwe subsidies beschikbaar voor de aanplant van bos- en haagplantsoen in het Verenigd Koninkrijk (VK). „Dat is een te korte termijn. De politiek zou met aanplant juist moeten gaan voor een termijn van 25 jaar.” Op de lange termijn zou het VK ook internationaal gemaakte afspraken beter kunnen nakomen, meent Dewhurst. Zoals het Biodiversiteitsverdrag van Rio de Janeiro (1992) dat is ondertekend om eigen bos en natuur te beschermen, en het Klimaatakkoord van Parijs (2015) om de CO2-uitstoot te verminderen. „Iedere verkiezing maakt de markt onzeker. En de Brexit maakt ’em nu nog onzekerder.” Het zou volgens Dewhurst beter zijn als boeren en beheerders van bos
en natuur zouden zeggen: ’Wij hebben geen subsidies nodig; wij willen gewoon bosplantsoen planten’. De werkelijkheid is volgens de kweker echter anders. „Bij aanplant gaat het hier om de subsidies. Er zijn er weer beschikbaar. Niet veel, maar genoeg voor bijvoorbeeld boeren om ze aan te vragen.”
Voor boeren zijn haagplanten maar bijzaak, aldus Dewhurst. Nieuw hekwerk zou de hoofdzaak zijn. „Daarbij krijgen ze planten en ook geld ervoor, omdat het publiek graag hagen om velden ziet. Het boeit boeren niet hoe lang een haag is, uit welk soort die bestaat. Ze vinden het best, zolang de planten maar gekweekt zijn in het VK, en zolang het hekwerk maar sterk is.” Boeren en beheerders kunnen wel
>
roepen dat ze Brits gekweekt willen hebben, maar de herkomst van de productie mag bij een subsidietoekenning niet gespecificeerd zijn. Omdat het VK (voorlopig nog) een EU-lidstaat is, en omdat veel projecten met EU-geld zijn gefinancierd. „Engelse zaadherkomsten kunnen natuurlijk in bijvoorbeeld Nederland worden gezaaid en gekweekt”, zegt Dewhurst, wiens eigen voorraadlijst ook buitenlandse zaadherkomsten vermeldt. Ook al zijn zijn miljoenen meidoorns Brits gekweekt, de zaden voor J & A Growers komen behalve uit het VK ook uit Duitsland, Nederland, Polen, Hongarije en Italië. Het bedrijf importeert ook bos- en haagplantsoen, hoofdzakelijk uit Nederland en Duitsland. Import ligt in het VK echter onder een vergrootglas, omdat met plant-
materiaal schadelijke organismen kunnen meereizen. De Britten zijn als de dood voor insleep van een ziekte als Chalara fraxinea. Ze vrezen voor verdere verspreiding van essentaksterfte onder de Britse essen. Ook zijn er begin dit jaar in Engeland weer uitbraken geweest van Cryphonectria parasitica, de kastanjeschimmel. „Die was al negentien jaar geleden in het VK”, weet Dewhurst. En nu zijn de Britten bang voor hun icoon, Quercus robur. De Horticultural Trades Association (HTA) moedigt kwekers nu aan om eiken meer zelf te kweken, in plaats van te importeren. De HTA was namelijk geschrokken van de hoeveelheid eiken die sinds 2013 zijn geïmporteerd in het VK: minstens 1,12 miljoen, het meest van alle bomen van het vasteland.
Die import is bijgehouden vanwege eikenprocessierups: hoe vaak hebben Britse bedrijven import van eiken gemeld bij hun autoriteiten, om hoeveel bomen en planten gaat het, en uit welke landen zijn ze gehaald? Het ging bijvoorbeeld om 132 meldingen en 323.192 eiken uit België, 1.381 meldingen en 575.012 eiken uit Nederland. En 345 meldingen en 5.206 eiken uit Italië: „Dat zijn relatief weinig bomen, maar relatief veel meldingen”, analyseert Dewhurst.
In een HTA-rapport over de eiken import worden geen gerelateerde organismen genoemd, ook niet eikenprocessierups. Maar er zit een grote angst voor een quarantaine-dreiging achter verborgen, namelijk Xylella
fastidiosa. Quercus robur is een van de vele waardplanten, hoewel deze eik (nog) niet paspoortplichtig is in de EU (vooralsnog is van eik alleen Q. suber paspoortplichtig). Gezien het aantal meldingen en eiken uit Italië, en het feit dat de allereerste Xylella-uitbraak in de EU in Zuid-Italië was, realiseren de Britten zich nu dat die import een verhoogd risico kan zijn op insleep van Xylella. Steeds meer landscapers zijn daardoor wakker geworden, hoort Dewhurst om zich heen. „Als Quercus robur paspoortplichtig zou zijn, kunnen ze de bron van een eik traceren. Maar nu niet.” Houd Xylella buiten het VK, is het nationale devies. Dewhurst hoopt dat de quarantaine-bacterie nooit in zijn land wordt aangetroffen, en dat Xylella net zo beheersbaar zal
worden als bacterievuur. Op zijn bedrijf groeien weliswaar miljoenen waardplanten van die ziekte, maar de Britse kweker lijkt er niet wakker van te liggen. „Onze meidoorns staan onder controle.”
Dewhurst relativeert dat ziekten van alle tijden zijn. Verschil tussen vroeger en nu is volgens hem dat het bewustzijn groter is. „Als je twintig jaar geleden een dode boom had, hakte je ’em gewoon om en plantte een andere. Heb je nu een dode boom, dan vraagt iedereen zich allereerst af waarom-ie dood is.” De kweker vertrouwt op controles door zijn autoriteiten, en hij vindt dat iedereen op de EU-markt zijn verantwoording moet nemen en
professioneel te werk moet gaan om ziekten als Xylella inderdaad buiten te houden. Maar ook een vondst of een uitbraak kan een onzekerheid zijn, die op de Britse markt boven op onzekerheden komt zoals beschikbare subsidies en gevolgen van de Brexit. Wat de toekomst brengt, weet Dewhurst niet zeker. Behalve de levering van kwaliteit, want die staat vast: die hoort correct te zijn. „We doen ons bloody best, want als een levering niet correct is, is de klant boos. De meeste aanplant in het VK gebeurt ook met een vastgestelde prijs. Als de klant een zaailing van 40/60 heeft besteld, moet je niet aankomen met een verplante zaailing van 40/60. Dat is wel zwaardere kwaliteit, maar de klant zal er geen penny meer voor betalen.” <
„Dit jaar is de boomkwekerijsector aan de beurt”, zegt docent Kees Vermeulen van hogeschool Inholland in Delft. Hij legt uit dat tijdens de vierjarige opleiding Tuinbouw & Agribusiness vier sectoren om aandacht vragen. Dit zijn bloemen en planten onder glas, groenten onder glas, bloemenbollen en boomkwekerij/vollegrondsteelt. „Het is onmogelijk om in een studiejaar aan alle sectoren ruim aandacht te besteden. Daarom hebben we gekozen voor een model waarbij vanaf het tweede studiejaar jaarlijks met name aandacht is voor één van de vakgebieden. Dit jaar is dat de boomkwekerij en volgend jaar is dat de bloembollensector”, zegt Vermeulen. De kans dat een boomkweker
dit jaar een student van Inholland tegen het lijf loopt is daarmee groter dan andere jaren. Zo werken tweedejaarsstudenten momenteel aan een brancheanalyse van Greenport
Boskoop. (Zie ook het kader ’Stages en opdrachten: mogelijkheden voor kwekers’.) Naast het verzamelen van kengetallen over areaal en productie, maken ook bedrijfsbezoeken on-
derdeel uit van het programma. De bedrijven Hoogeveen Plants, kwekerij J.A. Laban en Plantentuin Esveld zijn in dat kader dit jaar al bezocht. Studenten zoeken daarnaast momenteel naar verbeterpunten voor Greenport Boskoop richting 2030.
Binnenkort start ook een ander project waarbij studenten boomkwekers opzoeken. Zo’n vijftien derdejaarsstudenten gaan GroenDirekt ondersteunen bij het onder de aandacht brengen van het belang van keurmerken. De afzetorganisatie wil vanaf 1 januari 2018 niet alleen de keurmerken van haar leveranciers inzichtelijk maken, zij wil ook dat kwekers die nog geen keurmerk hebben er wél eentje gaan voe-
ren. Om dat laatste makkelijker te maken, kunnen studenten kwekers helpen bij het invullen van de eerste registratie. Maar daarnaast zullen studenten wellicht ook kwekers moeten overtuigen van het nut van een keurmerk en daarover met kwekers de discussie aangaan. Alhoewel Groen-Direkt kwekers niet wil adviseren voor welk keurmerk zij moeten kiezen, is de afzetorganisatie wel een samenwerking met MPS aangegaan. „Studenten kunnen met deze opdracht de vakken communicatie en voorlichtingskunde in de praktijk brengen”, zegt Vermeulen.
De docent zegt veel positieve reacties te krijgen van bedrijven op de uitgevoerde opdrachten, maar
dat het resultaat altijd beter is als de opdrachtgevende bedrijven de studenten voeden met voldoende informatie. „Oftewel: hoe meer de studenten door een bedrijf worden gecoacht, hoe beter het resultaat van een opdracht is.” (Zie ook het kader ’Studentenonderzoek vraagt tijd van kweker’.) Tevreden opdrachtgevers zijn volgens Vermeulen voor hogeschool Inholland van toenemend belang. „Wij willen ons verder ontwikkelen, van opleidingscentrum naar kenniscentrum, waarbij we onderzoeksvragen van bedrijven kunnen oppakken. We zijn inmiddels zover dat we capaciteit kunnen vrijmaken voor vragen vanuit het bedrijfsleven. Daarmee springen we onder andere in het onderzoeksgat dat door het opheffen van het Productschap Tuinbouw is ontstaan.” <
TreeCommerce
HĂŠt digitale communicatie platform voor de boomkwekerij. Meld u aan en vergroot uw verkoopkansen! Volg TreeCommerce ook via twitter: @Treecommerce
Yo u r A d j u v a n t S p e c i a l i s t
Hulpstoffen voor gewasbescherming
www.treecommerce.com
Hasten, elasto G5 en atplus verbeteren de effectiviteit van gewasbeschermingsmiddelen en groeiremmers SURfaPLUS BV, Wageningen tel. 0317-451217 E-mail: info@surfaplus.com www.surfaplus.com
Plantarium 23-26 Augustus 2017
+ '( %$..(5
( ;3(57,6(%85($8
Aan- en verkoop, onteigeningen, taxatie en bedrijfsbegeleiding van boomkwekerijen Engelandlaan 58 2391 PN Hazerswoude-Dorp I ITC Boskoop T: 0172 - 53 48 79 W: www.vdsm.nl E: info@vdsm.nl
Specifieke boomkwekerij schade-expertise bij: • schade aan plantopstanden • schaderegeling • onteigening • planschade • LRGD geregistreerd deskundige • NIVRÉ Register-Expert • Lid N.V.A.E. • Tevens uitgave Prijzenregister Boomkwekerijproducten
Compleet in teeltvloeren Telefoon: 0182 - 351144 • Bergambacht info@houdijkdenboer.nl • www.houdijkdenboer.nl
VDH FOLIEKASSEN BV
De Akker 100, 2743 DP Waddinxveen bakkerexpertise@planet.nl
www.bakkerexpertise.nl
Tel. 0172-235990 | www.foliekassen.com
Leverancier van:
Floramat teeltvloeren · Licht en sterk · Gemakkelijk te verwerken · Uitstekende drainage eigenschappen
www.mastop.nl
com
Xylella Cylindrocladium Phytophthora ramorum Melampsora Euonymus
Euonymus
In 2007 bevond Johan Jansen zich een half jaar in een van de ’theewalhalla’s’ van de wereld: China. Daar leerde hij als liefhebber nog meer over de theeteelt en -cultuur. Zo wordt van de bovenste blaadjes (schotten) thee gemaakt en dat van telkens dezelfde plant: Camellia sinensis. En dat na een verwerkingsproces van verleppen, kneuzen, oxideren, stopzetten oxideren, drogen en al dan niet verhitten er zes basistheeën overblijven als groene, zwarte en Oolong thee. Daarvan zijn zover nu bekend 300 soorten te maken, afhankelijk van de wijze en duur van verwerken en incidenteel een toevoeging. Soorten die worden geproduceerd in voornamelijk Aziatische en Afrikaanse landen. Waarom niet in Nederland? Op deze uitdaging heeft Jansen zich gestort.
Bij thuiskomst is Jansen zich verder in de teelt gaan verdiepen en uit Canada, Verenigde Staten en Azië met behulp van planthunters en licentiehouders theeplanten gaan verzamelen. Deze planten is Jansen vanaf 2009 gaan selecteren, kruisen en veredelen. Na acht jaar experimenteren is hij tevreden over het bereikte resultaat. Geen eenvoudige klus om grote aantallen uniform te krijgen. Bovendien laat Camellia sinensis zich niet makkelijk stekken. Vandaar dat Jansen tegenwoordig uitgaat van vermeerdering uit zaad, via stek en weefselkweek. Simpelweg om risico te spreiden. Het is verder ook een vrij sterk opgaand groeiende plant, terwijl handel en consument een compacte en bossige tuin- of kamerplant wensen. Deze eigenschap erin krijgen heeft ook de nodige moeite gekost. En dan de grootste uitdaging waar Jansen voor stond: een variant creëren die winterhard is. Daar is hij in geslaagd. Niet geheel vorstvrij is zijn theeplant. Pas bij zeer strenge vorst, -20 ºC, is er kans op terug invriezen van de verse schotjes.
Bij de teelt van thee luistert de bemesting nauw, want hoe rijker de bodem hoe smaakvoller de thee. „Onze kwekerij
draait sowieso niet op de standaard NPK-bemesting. Natuurlijke calcium en magnesium vinden wij van belang, evenals uitzetten van nuttige bodemschimmels. Hier hebben planten van nature behoefte aan en het maakt ze weerbaarder”, vertelt Jansen. Een weerbaarheid die gewenst is. De plant moet immers biologisch worden geteeld, omdat consumenten er hun eigen thee van moeten kunnen zetten. Blad- en bodemphytophthora zijn de hardnekkigste aandoeningen. Insecten als vooral mijten en luis, maar ook trips, zijn plagen. Deze worden biologische bestreden en dat lukt op een oppervlakte van 0,4 ha vooralsnog goed. Jansen zet bankerplanten in met opkweek van nuttige insecten om bij een populatiedruk van schadelijke insecten direct een tegendruk van nuttige bestrijders te hebben. Naast de tunnelkas voor de opkweek van de theeplanten staan vatbaardere gewassen voor insecten, als een soort attendering van hoe hoog de plaagdruk is. Dit helpt ook de biologische bestrijding in de theeplanten te optimaliseren.
In februari, mei en juni worden per keer 100.000 planten opgezet in voornamelijk potmaat 10,5 cm voor bouwmarkten en retailers en potmaat 21 voor tuincentra. Een kleinere hoeveelheid wordt opgezet in potmaat 15. Met enkele contracttelers erbij zijn in totaal 450.000 planten jaarrond leverbaar. De helft is slechts bestemd voor de
afzet als tuin- of kamerplant. De andere helft gaat naar plantages voor de productie van thee. Tijdens de teelt van circa 1,5 jaar wordt vier tot vijf keer gesnoeid voor een compacte plant. Allemaal handmatig om van de schotjes thee te maken. Vooralsnog doet Jansen dat op zijn kwekerij om verder te experimenteren in betere genetica. Gelukkig is de arbeidsintensieve teelthandeling geen weggegooid geld; lucratief zelfs. Het levert 100 kilo thee op die in zakjes van 20 gram worden verpakt en verkocht voor €20 per stuk. Van alle theeplanten onder het speciale label ’Tea by me’ belandt 25% in de kamer en 75% in de tuin. In de kamer bloeit de plant niet, maar heeft een vergelijkbare sierwaarde als Camellia japonica. In de tuin bloeit Camellia sinensis met een mooie witte bloem in de nazomer. Als de theefanaat moet inschatten hoeveel consumenten van de plant er hun eigen thee van gaan zetten, is dat nog geen 5%. „Het concept is er nog maar net; in die zin moet het nog gaan lopen. Daar heb ik het volste vertrouwen in, evenals in de verkoop van losse thee die onder het label verkrijgbaar is”, motiveert Jansen. Vorig jaar gingen namelijk nog alle theeplanten van Special Plant Zundert de plantenmarkt op; nu dus al de helft naar plantages. Dat maakt wel duidelijk hoe groot de interesse is voor Brabantse thee. De theeplanten staan op plantages in Zwitserland, Engeland, Frankrijk en Spanje. En sinds dit voorjaar op 3 ha in Soerendonk bij Linda Cebrian-Rampen, een van de twee theesommeliers waarmee Jansen samenwerkt in het concept ’Tea by me’. <
’Mooie gelijkmatige kluiten’
„Het gaat mooi, ik ben er heel blij mee”, zegt
het hangt af van het gewas en de regelafstand.
snel uit de vollegrond leveren. Begin oktober
Pannebakker over het werk dat de nieuwe
Een aantal regels Viburnum burkwoodii steekt
is de grond nog op voldoende temperatuur om
rondsteekmachine van Baatje Grondverzet
Pannebakker daarom nog zelf rond. Machinaal
nieuwe kiemwortels te vormen. „Je krijgt mooi
levert. De machine is gebouwd door Lommers
is wel gelukt bij regels van V. burkwoodii die
gelijkmatige en doorgekiemde kluiten.”
en kan gewassen tot 2 m hoogte rondsteken.
iets breder staan. Dat ging inmiddels ook goed
Zo hoog was eerst niet mogelijk in de regio
bij Acer palmatum. „Voor de kwaliteit is het
Pannebakker & Co ingezet. De spoorbreedte
Boskoop. Er werken al enkele jaren rondsteek-
belangrijk dat je geen takken beschadigt.”
is hydraulisch verstelbaar tot 2,5. Aan het
machines in Buxus en andere gewassen, maar
De chauffeur van de machine stuurt de twee
De nieuwe machine is voor het eerst bij
eind van een regel, dus bij de slootkant, rijdt
halfronde schoppen rondom de plant. Om
de loonwerker niet leeg terug, maar hij verzet
Pannebakker liet de laatste jaren zo’n ma-
daar beter zicht op te krijgen, en om schade
even de schoppen. Zodat hij wel over hetzelfde
chine rondsteken. Voor die tijd ging het werk
te voorkomen, heeft Pannebakker gewassen
spoor terug naar het pad rijdt, maar een andere
nog handmatig met de schop. „Als je daar al
als Cornus en Prunus serrula wel bewust met
regel rondsteekt.
aan toe kwam, want er was altijd wel ander
jutetouw gebonden. Na het rondsteken snijdt
werk te doen. Voordeel van loonwerk is dat het
hij het touw weer los. „Dat is extra werk, maar
de regels toe. Van het pad naar het land rijden
werk wordt gedaan. Daar betaal je natuurlijk
de planten zijn voor de verkoop en we willen
de rupsen een metertje over planken, om
ook voor.”
dat ze tot het leveren hun vorm behouden.”
spoorvorming te verminderen als de machine
de doorrijhoogte is beperkt tot circa 1 m.
Machinaal rondsteken is niet overal mogelijk;
Dankzij het rondsteken kan Pannebakker
De machine draait op het pad naar de volgen-
in een gewas wordt gezet. <
Larix is al klaar, straks is Platanus x hispanica aan de beurt, en nu zijn de broers Marco en Erik van Nijnatten bezig met het opsnoeien van Quercus palustris. De spillen staan nu twee jaar vast; het plantgoed bestond uit zaailingen in P9. „Meestal laten we ze zo lang staan”, legt Marco van Nijnatten (links) uit, „om mooie spillen te krijgen die we kunnen enten.” Ten behoeve van de diktegroei bleven alle zijtakken aan de spillen zitten, omdat Q. palustris toch al niet zo makkelijk dikt. De wonden groeien voor de winter nog dicht, maar ze worden voor de zekerheid na het knippen wel afgespoten met Topsin M spuitpoeder, sinds pasta niet meer mag. „Met het spuitpoeder ligt er toch nog een laagje op de wonden.” Van Nijnatten rooit de spillen in februari. In de loods komt er machinaal een kluitje aan. „Dat vinden we beter voor de groei dan met blote wortel. Met een kluitje gaat ook goedaardige schimmel mee die van nature in de grond zit. En we doen er nog wat turf bij.” Daarna worden bolcultivars erop geënt („vooral plakken, of onder een lip, of driehoeksenten”), gedoopt in rode was, in de kas aangetrokken en in het voorjaar weer uitgeplant. <
Buitenhuis bekijkt de doorworteling van de laatst opgepotte Buxus dit jaar, dat was eind september. „Ziet er goed uit”, oordeelt de kweker. „Vorig jaar stopten we half oktober met oppotten, maar we zien geen verschil tussen dan stoppen en weer in februari beginnen.” Voor al zijn teelten gebruikt Buitenhuis steeds vaker hetzelfde potgrondmengsel. „We hadden eerst meerdere mengsels, maar nu proberen we terug te gaan naar een of twee standaardmengsels. Voor al onze planten.” Ook het veenpercentage is teruggedrongen. „Vroeger zat er 60% veen in, nu 25%.” De resterende 75% bestaat uit onder andere houtvezel. Standaardisatie is nu ook doorgevoerd in de pot- en traymaten van hoofdteelt Buxus. „Met twee soorten stek kunnen we nu alle maten universeel aan.” Een 9 cm-pot krijgt bijvoorbeeld drie stekjes, een 2 l-container krijgt vier van die trio’s. „En zo potten we ook 6-packs en 10-packs op. Alles is uitwisselbaar; bij een tekort aan planten van een potmaat kunnen we dezelfde uit een andere maat halen.” Alle techniek was al afgestemd op standaardisatie. „Bij ons is alles op transport met heftrucks en uitzetvorken gebaseerd.” <
’Na rooien maken we nog een kluitje aan de spillen’
’Standaard 25% veen in potgrond’
Het is nu volop rooitijd voor de pioenen. De pioenen die nu gerooid worden hebben stevige neuzen, die een lange bewaring onder goede omstandigheden goed doorstaan. Hoewel dit bij elke pioenkweker duidelijk moet zijn, worden deze toch steeds vroeger gerooid. De meest gehoorde argumenten om te vroeg te rooien zijn: ’de klant vraagt ernaar en het is goed voor mijn arbeidsplanning’. Een ander vrij zwak argument is: ’iedereen doet het dus het zal wel kunnen’. Planten die voor half september zijn gerooid kun je niet goed bewaren. De neuzen zijn te zwak, het vlees is beschadigd en droogt te gemakkelijk in. Het is dus ook niet mogelijk om hier goed plantgoed van te reserveren. Deze laatste reden maakt deze planten dus ook nog eens extra duur. De lange bewaring van pioenen wordt ook negatief beïnvloed door een te zware stikstofbemesting na de bloei. Planten die u moet rooien kunt u het best na de bloei niet meer bemesten. Als de planten direct weer worden verplant bestaat dit bezwaar niet. Ook vroeger dan half september rooien is veel minder negatief als de planten snel weer in de grond zitten. De groei die dan nog in het plantjaar gerealiseerd wordt, weegt namelijk vaak op tegen het groei- en vitaliteitverlies door
te vroeg rooien. Neemt niet weg dat u deze planten zeer secuur moet behandelen. Snel opplanten is eigenlijk binnen een week na het rooien. Als de planten vervoerd moeten worden, zorg dan voor optimale omstandigheden tijdens dit transport. Net boven het vriespunt is eigenlijk een goede vervoerstemperatuur. Let bij transport dat langer is dan vier weken, wel op de rustdoorbreking die bij deze temperatuur ontstaat.
Hoewel pioen een vrij lastig gewas is waar het gaat om goede rustdoorbreking bij de bloementeelt in de kas, is pioen in de bewaring van plantgoed wel gevoelig voor koude. Als planten langer dan vier weken bij een te lage temperatuur (lager dan 4°C) bewaard zijn, is de kans groot dat deze voor de winter bovengronds nog gaan groeien. Als door omstandigheden de planttijd wordt verlaat, bewaar de planten die nog voor de winter geplant moeten worden boven de 7°C. Op die manier voorkomt u dat er midden in de winter takken op de pioen staan die vrijwel nooit overleven, maar wel reserve uit de plant halen. Staan de planten al te lang bij een lage temperatuur, ga dan pas in het voorjaar planten. <
De afwatering van de percelen kan het best nu op orde gebracht worden. Daar waar op de kopakkers gemakkelijk water blijft staan, wordt gedurende de winterperiode veel kapotgereden. Als het water vervolgens niet goed van het land loopt, is dit vaak ook verder op het perceel de situatie. Dan ontstaat er veel diepere structuurschade. De bereden percelen worden dan meer beschadigd dan nodig is. Deze schade moet weer hersteld worden en dat kost tijd en geld. Komt nog bij dat werk bij natte omstandigheden moeilijk uitvoerbaar wordt, het rooien lastiger of zelfs onmogelijk maakt. Percelen met structuurproblemen en waar de gewassen blijven staan, kunt u nu bewerken met een wielpadwoeler. Ook hierbij geldt dat het voor de natte periode moet gebeuren, als een van de laatste handelingen. Ook zaaibedden die tweejarige planten moeten voortbrengen, zoals Taxus baccata, zijn hierbij gebaat. Zuurstof bij de wortels is onontbeerlijk voor een normale gezonde groei. De meeste ademhaling van een plant vindt plaats in de rhizosfeer (haarwortelzone): door het zuur-
stofrijke bodemleven dat daar gevoed wordt door de wortels. Een mulchlaag met bladcompost (eventueel met bokashi gemengd) of groencompost, kan de bodem nog verder verbeteren en het bodemleven en de voeding voor komende seizoen een boost geven. De toepassing van een mulchlaag kan net na het wielpadwoelen gebeuren. De ziekteweerbaarheid tegen diverse problemen neemt hierdoor ook toe. Onderhoud van mineralen, zoals calcium, magnesium (wel in niet-uitspoelbare vorm) en sporenelementen kunt u net voor het mulchen toepassen. Dan bouwt het bodemleven deze mineralen goed in en zijn ze in het voorjaar beschikbaar voor de planten. Veel bodemverbeteraars en mineralen werken beter als u deze toegepast op het moment dat de bodem deze het beste kan inbouwen. In het najaar en de winter verteert de meeste organische stof in de bodem. Dit is nodig om de organisch gebonden voeding vrij te maken voor de planten. Door deze vertering goed te voeden met organisch materiaal, houd u kringlopen en bodemleven in stand. <
Een van de maatregelen die duidelijk een effect heeft tegen bloeden, is het voor de winter terugknippen van de bomen. Bomen die rond november zijn ingeknipt laten volgend jaar veel minder uitval zien dan bomen die in februari of begin maart worden ingeknipt. Op zandgronden is vaak een tekort aan calcium en silicium in de bladeren van de bomen. Een bespuiting met calciumnitraat of silicium-meststoffen zorgt voor stevige celwanden waardoor de bomen beter bestendig zijn tegen winterkoude. Een bespuiting met kaliumsilicaat of kaliumbicarbonaat zorgt voor een goede gewasafsluiting. Dosering van de bladmeststoffen is afhankelijk van de voedingstoestand van de bodem. Op percelen waar de pH van de grond te laag is, kunt u nu zeewierkalk strooien. Met de huidige bodemtemperatuur zijn de wortels actief en worden voedingselementen goed opgenomen. Bespuitingen met fulvine(zuur) kunnen zorgen voor een betere beschikbaarheid van sporenelementen en het stimuleren van het bodemleven. De pH van de grond is belangrijk voor de beschikbaarheid van voedingselementen.
Gips (calciumsulfaat) levert zowel snel opneembare calcium als sulfaat en het verhoogt de pH van de grond niet. Er kan ook gekozen worden voor een bespuiting op de bodem met Limelife. Dit is een kalkmeststof die de pH van de grond niet verhoogt, maar wel snel beschikbare kalk levert die de wortelpunten opnemen. Bij het zoeken naar een nieuw perceel is het belangrijk om goed te kijken welke gewassen er eerder hebben gestaan. Vergeet niet om aaltjesonderzoek te laten uitvoeren. Op percelen met een wat hoger organischstofgehalte kunnen meer roofaaltjes zitten die de populatie schadelijke aaltjes inperken. Neem drie monsters per hectare, want Pratylenchus zit altijd in haarden. Ervaringen uit praktijkonderzoek laten zien dat de inzet van bodemschimmels en bodembacteriĂŤn zeker te overwegen is. Belangrijk is om deze producten dicht bij de wortels te krijgen. Als u voor deze strategie kiest, denk dan wel na over de keuze van fungiciden. Kumulus, Switch en Flint zijn weinig schadelijk voor het bodemleven, maar Merpan heeft een nadelig effect. <
Uitgebreid assortiment in laanen sierbomen, fruitbomen, spillen, dakplantanen en leilindes (vormbomen).
ZOWEL IN DE VOLLE GROND ALS IN CONTAINER Het juiste adres voor de beste kwaliteit! Kijk op onze website voor meer informatie: hebe thuj a
buxus erus junip mus euony
Smidstraat 1, 6691 ES Gendt, Nederland www.wilbertstek.nl
aris aecyp cham ilis b o n s lauru la u d n lava psis thujo
prun us rosm arin us thym us taxu s ilex
WWW.MABO.NL
Achterstraat 12 | 6668 AA Randwijk T +31 488 49 1271 | F +31 488 49 1342 E info@mabo.nl | I www.mabo.nl
De vakbeurs GrootGroenPlus in Zundert ademde dit jaar een positieve sfeer. De vooruitzichten zijn voor de meeste teelten in de boomkwekerij goed. En dat was te merken op de beursvloer. Glimlach op het gezicht, ontspannen gesprekken, hier en daar is een order geschreven of een nieuw contact gelegd. Maar bovenal is de beurs weer een ontmoetingsplaats voor de kweker en zijn afnemers, of de toeleverancier en zijn klanten. We zijn weer bijgepraat en kunnen gaan rooien.
De redactie van De Boomkwekerij interviewde voor de camera op de beurs de volgende personen uit de sector: Dave Marcus (Rabobank), Florian Faassen (kweker), Jo de Martelaer (kweker), Dirk van der Schoot (Boomkwekerij Maarten van Overbeek), Sönke Bunk (kweker), Marco van Dalen (Naktuinbouw), David Bömer (voorzitter GrootGroenPlus), De video’s kunt u terugzien op deboomkwekerij.nl.
Buddleja alternifolia
Buddleja
B. alternifolia Buddleja
davidii
Fargesia murieliae Fargesia
De Russian Nursery Stock Associa-
gaven de Russen aan waar hun speci-
tion was in samenwerking met de
fieke interesses liggen. Op het beeld-
beursorganisatie naar GrootGroenPlus
scherm van de beurs was een rij aan
gehaald. Een groep van 30 leden, plus
gewassen en technieken te lezen, in
directeur Olga Talivanova en voorzitter
het Russisch, met voor het gemak de
Kachalkin Mikshail, liep eerst over de
Nederlandse vertaling erachter. Die rij
vakbeurs waarna de Russische markt
ging van ’grote hoogwaardige naaldge-
werd geschetst op het beursplein.
wassen’ naar ’Nederlandse rooitech-
De APPM, zoals de Russen hun ver-
nieken’ en van ’geënte naaldplanten in
eniging afkorten, is in 2008 opgericht
P9’ naar ’het kweken van spillen’. Plus
en heeft totaal 133 boomkwekers als
’kleine machines die van belang zijn
lid. In de Sovjet-tijd was de hele land-
voor beginnende kwekers’.
bouw van de staat, maar deze kwekers hebben private bedrijven. De meesten zijn opgezet in de periode 2001-2010. Op GrootGroenPlus werden beelden
„We zijn in alles geïnteresseerd”,
getoond van hun producties. Sommige
aldus Mikshail, waarna de Russische
kwekers hebben inmiddels 200 ha
voorman verwees naar zijn nationale
of nog meer, tot bijna 400 ha aan toe.
tuinmarkt. Ooit ging het op die markt
dat 20-25 kwekerijen al op een „hoog
Ieder jaar brengen de Russen samen
hoofdzakelijk om fruitbomen en
niveau zitten zoals in Nederland.” Alle
een catalogus uit. „Dit is de grote trots
groenteplanten, omdat de Russische
andere bedrijven willen volgens de
van APPM”, zei hun tolk in het Neder-
regering wilde dat de Russen zichzelf
Russische voorman importeren. Dat
lands. „Voor Russen is cruciaal: waar
konden voorzien van fruit en groenten.
moet volgens hem aan de grens geen
kun je het plantgoed kopen?”
Tien jaar geleden begon de markt voor
probleem zijn. Hij benadrukte: „Rus-
sierplanten zich te ontwikkelen. „Die
land is niet gesloten. We volgen de nor-
ontwikkeling gaat heel goed.”
male fytosanitaire procedure, je hebt
Voor een antwoord op die vraag kijken de Russen vooral naar het buitenland. Ze hadden al Polen bezocht, China en Noord-Amerika. In Zundert
De kwekerijen in Rusland willen zich daarom ontwikkelen. Mikshail dacht
een exportcertificaat nodig, en dan kan alles geregeld worden.” <
Bekijk het video-interview met Bömer op deboomkwekerij.nl
Groot was de stand van Jurgelucks Baumschulen niet, maar die sprong er wel uit met diverse en bijzondere bomen en planten. Marcus Müller van het bedrijf uit Bad Lippspringe (bij Paderborn, Noordrijn-Westfalen) had
den van Essen, maar meedoen aan de
bewust een grote solitair van Pinus
IPM is niet lonend. „De IPM is voor ons
Bunk is gespecialiseerd in jonge
banksiana vooraan gezet. „Die zie je niet vaak.” In totaal bestaat het sortiment van Jurgelucks uit meer dan 2.000 soorten en variëteiten. „We zijn maar een kleine boomkwekerij”, zei Müller, „maar klanten verwachten wel dat we alles leveren.” Het grootste deel kweekt het bedrijf ook nog eens zelf op, omdat er in de regio niet veel andere kwekers zijn om bij in te kopen. Regionaal belevert Jurgelucks hoveniers. Het bedrijf exporteert ook naar verschillende landen, en om die reden stond het op de beurs in Zundert. „De Duitse markt is nog altijd onze hoofdmarkt, maar zonder export kunnen wij niet leven”, aldus Müller. Jurgelucks zit op nog geen uurtje rij-
te dichtbij. Het is veel makkelijker om
zaailingen. Hij zit wel in de Noord-
onze regionale klanten op ons bedrijf
Duitse bos- en haagplantsoenregio
te treffen.”
Pinneberg, waardoor je je kon afvragen
er nieuwe klanten aan overgehouden.”
waarom hij zich uitgerekend in bos- en Klanten dankzij beurs
haagplantsoenregio Zundert profileert. Maar zijn sortiment is niet gebruikelijk
Dan is GrootGroenPlus een beter
en bevat ook rariteiten. Zaailingen van
trefpunt voor buitenlandse klanten,
bijvoorbeeld Acer micranthum of Idesia polycarpa zijn tenslotte niet standaard te vinden op kwekerijen. Veel producten van Bunk zijn bestemd voor de doorteelt en/of veredeling op andere kwekerijen. Met een paar producten speelt de Duitser wel in op de Duitse markt van gebiedseigen plantmateriaal: hij zaait specifieke herkomsten van Populus en Salix voor toepassing in Duits landschap, maar ook in Duits bos. <
aldus Müller. „We staan hier goed om boomkwekers en handelaren uit bijvoorbeeld Engeland te spreken. En om nieuwe klanten op te doen.” Jurgelucks stond trouwens vorig jaar niet op de beurs, maar de jaren ervoor wel. Vorig jaar was Bunk Pflanzen nieuw op de beurs, en ook dit jaar was het bedrijf uit Elmshorn van de partij. De eerste deelname was Sönke Bunk namelijk heel goed bevallen. „We hebben
Zoals het er nu naar uitziet wordt GrootGroenPlus 2019 gehouden op het nieuwe Business Centre Treeport (BCT). De verwachting is namelijk dat dit nieuwe boomkwekerijcentrum begin 2019 klaar is. Door gesteggel over bestemmingswijziging is dit een jaar later dan de bedoeling was. Op 20 oktober moet alsnog de definitieve goedkeuring van het bestemmingsplan er komen. „Ik verwacht dat dat ook gaat gebeuren”, zegt projectleider BCT, Remco van Dessel. „Vervolgens kunnen de vergunningen worden aangevraagd en kunnen we, net voor of net na de zomer van 2018, beginnen met de bouw langs de A16.”
Een van de onderdelen van het BCT is de Treehub. Zes handelaren hebben hun deelname aan de Treehub toegezegd en daarmee is de hub volgens Van Dessel voldoende gevuld. „Met deze bedrijven hebben we voldoende
kritische massa om te starten, maar de bouw is ook flexibel; deze start met 10.000 m², maar uitbreiding is eenvoudig te realiseren.” Kweker Marc Lodders is beoogd deelnemer. „Ik wil kleine zendingen zoveel mogelijk weg hebben van mijn bedrijf. Als ik 15 pallets op m'n bedrijf heb staan voor 15 verschillende bedrijven zet ik die graag allemaal op de hub neer. Dan kunnen klanten, of ze nou uit België, Boskoop of Duitsland komen, ze daar oppikken.”
Een officiele naam is er nog niet voor, maar voorlopig spreekt Van Dessel over e-commerce plaza. „We zijn gestart met een tweejarige haalbaarheidstudie naar het leveren van
boomkwekerijproducten van ’business naar consumer’. Bij de samenwerking op digitaal gebied kijken we naar de samenwerking met partijen als Bol.com, Coolblue, Alternate en Docdata. Voor de logistiek onderzoeken we mogelijkheden van een fysieke locatie op het BCT.”
Parellel aan bovenstaande ontwikkelingen wordt het Experience & Excellence Treeport Centre ontwikkeld. Hier moeten onderwijs, onderzoek en marketing hun plek vinden. Vertegenwoordigers vanuit de gemeente Zundert, provincie Noord-Brabant en Treeport spraken tijdens GrootGroenPlus niet voor het eerst hun vertrouwen in de plannen uit. <
Op GrootGroenPlus staan nooit veel
De bomen zijn niet uitverkocht, maar
beursdeelnemers die rechtstreeks
de koopjes wel. Dat zorgt ervoor dat de
aanlegprojecten beleveren. De meeste
prijzen omhoog gaan.”
kwekers met grootgroenproducten
De prijzen van jonge bomen zijn
voorzien immers de tussenhandel. De
volgens Van de Bijl al aan het stijgen,
grotere bedrijven die wel direct actief
en die ontwikkeling zet zich door in de
zijn op de aanbestedingsmarkt, waar
oudere bomen. „Iedereen praat zo, dus
het gaat om grotere projecten, stonden
het is een feit, zo simpel is het. Hogere
niet in Zundert maar bijvoorbeeld op
prijzen zijn ook hard nodig, zeker de
de Dag van de Openbare Ruimte, een
verkopers van koopjes hadden het de
week eerder.
laatste jaren niet breed.”
Doordat de economie en de bouw in verschillende landen weer aantrekt, of flink op gang is zoals in Duitsland en in Engeland, gaat het over het algemeen
Bij heel wat meer producten is prijs-
ook beter op de aanlegmarkt. Iedereen
verbetering noodzakelijk. „Het wordt
heeft weer genoeg werk, zo viel ook in
de hoogste tijd dat je als kweker
Zundert te horen.
beloond wordt voor wat je doet”, stelde Martijn Poppelaars van C.A.M. Poppelaars uit Prinsenbeek op de beurs. Ook
prijzen al gestegen”, zei Poppelaars,
volgens hem trekt de aanlegmarkt aan.
„en bij leveren aan hoveniers kun je
In het productaanbod was vorig
„De prijzen kúnnen dus ook stijgen. Nu
ook gewoon een goede prijs maken.”
seizoen al hier en daar sprake van
moet het gebeuren.”
Zijn bedrijf kweekt traditioneel ook
schaarste. „Ik denk dat er ook nu weer
Voor Poppelaars begon het seizoen
bos- en haagplantsoen. Die afzet start
schaarste zit”, zei laanboomkweker
al in september met het rooien van
normaliter pas eind oktober. Poppe-
Adriaan van de Bijl uit Opheusden.
haagconiferen voor Duitse en Oost-
laars verwacht dat vaste klanten in elk
„Dat moet zich dit najaar nog bewijzen.
Europese tuincentra. „Ook daar zijn de
geval komen kopen. „Waarom zouden
Bij Boomkwekerij Bakker noemde Jan Michiel Bakker de stemming op de aanlegmarkt goed. „Wij leveren planten in 10 tot 20 l-container en vandaag voor morgen leveren is onze specialiteit. Daarom reserveer ik bij voorkeur niets voor het voorjaar.” Sinds de zomer werkt Bakker met een nieuwe prijslijst en een aantal producten is daarbij in prijs gestegen. „Alles loopt goed. Ik vind het gevaarlijk om nu al te zeggen waar echt schaarste in zit, maar hier en daar heb ik voor sommige producten meer kunnen vragen”, zei Bakker. Hij gaf verder aan met name aan handelaren te leveren. „Hoveniers zie ik niet meer op de tuin, en ook hier op de beurs eigenlijk niet. Zij kopen vooral via handelaren.”
In de stand van vasteplantenkwekerij, groothandel en cash-and-carry De Groenhoeve zei Toine van Herwijnen dat hun groothandel dit jaar ruim 40% in omzet voor ligt op vorig jaar. „Hoveniers doen goede zaken en de handel loopt ook nu nog volop door”, zegt hij. De voorjaarshandel blijft voor De ze weggaan als kwaliteit, prijs, alles
is belangrijk om constant geld bin-
Groenhoeve echter het belangrijkst.
goed is?”
nen te krijgen. Als we alleen bos- en
„Op GrootGroenPlus verkopen we dan
haagplantsoen zouden hebben, en je
ook niet veel. Toch staan we hier voor
kunt pas vanaf eind oktober facturen
het eerst sinds zes jaar weer en ik vind
sturen, dan heb je niet zeker je geld
de aanloop niet slecht. Alhoewel ik om
Poppelaars was wel blij dat hij al
binnen voor het eind van het jaar. En
me heen geluiden hoor dat collega’s
coniferen heeft geleverd, zodat die
dat willen we wel, want onze kosten
het rustiger vinden dan voorgaande
nog dit najaar betaald zullen zijn. „Het
lopen ook constant door, hè.”
jaren”, aldus Van Herwijnen. <
Bekijk een video-impressie van het bezoek van de pers op deboomkwekerij.nl
Bij Groen-Direkt ziet mede-directeur Gert Koert dat de aanvoer van Pachysandra dit jaar een dieptepunt heeft bereikt. Sinds 2012 is de bodembedekker bij de afzetorganisatie in omzet gehalveerd. Koert ziet hiervoor een aantal redenen. Klanten van Groen-Direkt bestaan vooral uit tuincentra en andere detaillisten en die hebben zich de laatste jaren steeds meer gefocust op visueel aantrekkelijke producten; daar valt Pachysandra
niet onder. Daarnaast is het aantal aanvoerders van deze bodembedekker bij Groen Direkt, onder invloed van teelttechnische problemen, fors afgenomen. Meer vraag dan aanbod zorgde volgens Koert dit jaar wel voor hogere prijzen. Ook kweker Piet de Jong moest dit jaar regelmatig ’nee’ verkopen, maar een echt goed gevoel heeft hij daarom nog niet over het seizoen. „Er is dan wel sprake van schaarste, maar dat is toch vooral omdat er kwekers zijn gestopt en ook wij hebben onze productie al een aantal jaar achter elkaar ingekrompen. Ook hoor ik nog best wat geluiden van afnemers die problemen hebben met uitval van Pachysandra.” Volgens De Jong komt Pachysandra terminalis van alle soorten nog het best uit de bus als het gaat om ziekteresistentie.
Bij Boonen-Van der Heijden kijkt Frank Verwijlen tevreden terug op het afgelopen seizoen, waarin de voorjaarsmaanden het belangrijkst zijn. „De verkoop naar zowel tuincentra als aanlegmarkt zit in de lift. Wij hebben onze productie dit jaar dan ook iets laten stijgen.” <
De stemming op het tweedaagse evenement, eind september in de Utrechtse Jaarbeurs, was desondanks niet negatief. Door opbeurende berichten over de economie, de bouw en infrastructuur was de stemming onder beursdeelnemers juist positief vanwege het vooruitzicht: als het in de bouw beter gaat, merkt het groen dat zoals gewoonlijk over een paar jaar. Er zijn namelijk nog niet veel projecten waarbij het groen (dus beplanting) tegelijk met het rood (stenen) en het grijs (asfalt) wordt ontworpen. Laat staan dat er eerst bomen worden geplant in een wijk die nog in aanbouw is. In enkele steden, zoals
in Almere, zijn nu wel projecten gaande waarbij het bouwplan al het groen omvat. De meeste gemeenten zijn ook nog steeds budgetgestuurd, zeiden ontwerpers en aannemers op de Dag van de Openbare Ruimte. Het baart hen wel zorgen dat hun opdrachtgevers niet goed kunnen aangeven wat ze willen om meer regenval te kunnen bergen en af te voeren: gras in plaats van bestrating, of toch bestrating om geen parkeergelegenheid op te offeren, of een combinatie met grasbetontegels. Gemeenten raken zich meer bewust van klimaatverandering, en hoe ze moeten omgaan met effecten zoals meer regenval. Dat is terug te zien in bestekken, waar vaker een term als ’klimaatadaptief’ voorkomt. Maar ook in EMVI, Economisch Meest Voordelige Inschrijving, wat als doel heeft kwaliteit zwaarder te laten wegen dan prijs. Vanaf 2019 zijn gemeenten trouwens verplicht om een stresstest te
houden vanwege wateroverlast door klimaatverandering. Dat wordt nu dus in beleid vastgelegd. Diverse kwekers die op de Dag van de Openbare Ruimte aanwezig waren – met meer groene stands dan voorheen – zeiden echter dat prijzen voor hun producten op de gemeentemarkt nog altijd onder druk staan, met name bij laanbomen. De groene beursdeelnemers toonden zich wel positief over de toekomst, kijkend naar de economische groei en de goed draaiende bouw. <
Alleen bedrijven die zijn goedgekeurd door de Russische autoriteiten, mogen officieel exporteren naar Rusland. Een jaar geleden bezochten inspecteurs van Rosselkhoznadzor acht bedrijven in Nederland, namen grond- en bladmonsters en gaven ze vervolgens toestemming om te exporteren. Hiervoor moesten wel echt orders liggen, en een Russische handelspartner moest importeren. Uiteindelijk ging het afgelopen seizoen niet om veel orders. Het betrof
„Het is momenteel vrij rustig, vooral door het slechte weer. Maar de omzet valt niet tegen. Er is vraag naar wintergroene lei- en bolbomen en wintergroene planten als Leucothoe en Photinia. Ook alternatieven voor Buxus die geplaagd wordt door ziektes, zijn in trek. Rond 1 november zal
met name vruchtboomonderstammen, omdat Rusland in 2020 zelfvoorzienend wil zijn in de voedselketen. De Russische fruitteelt moet opschalen en moderniseren en heeft daarom uitgangsmateriaal nodig. De hervatte officiële export zal naar verwachting doorgroeien, want bedrijven kunnen sinds de goedkeuring investeren in Russische relaties. Meerdere bedrijven zullen ook waarschijnlijk mogen exporteren, want Rosselkhoznadzor heeft laatst een twintigtal bedrijven bezocht voor inspectie; een ruime verdubbeling dus ten opzichte van een jaar geleden. Nederlandse bedrijven kunnen dan hun achterstand inhalen op met name Poolse en Italiaanse bedrijven, die al eerder mochten exporteren naar Rusland – terwijl het land officieel nog steeds dicht is
de vraag naar beuken en bomen met blote wortels weer toenemen.”
„De helft van onze omzet komt van Duitse klanten, want we zitten vlak bij de grens. Op 3 oktober, een nationale feestdag in Duitsland, zag je op onze parkeerplaats één en al witte
voor agrarische producten uit de EU. Door de Russische marktvraag en bemoeienissen vanuit ambassades blijkt export toch wel mogelijk. De boycot, een politieke sanctie, heeft in de hand gewerkt, dat via onofficiële kanalen producten van (niet-gekeurde) bedrijven evengoed Rusland zijn binnengekomen. <
nummerborden. Bomen en planten zijn hier goedkoper voor hen, ik heb mijn aanbod deels afgestemd op de Duitse voorkeur. Ze zijn wat behoudend, coniferen zijn er bijvoorbeeld erg geliefd.”
„We zijn vijf jaar geleden overgegaan van boomkwekerij naar tuincentrum. We zijn klein en klantgericht en doen vooral groen en aanverwante artikelen. Op dat gebied lopen organische meststoffen heel goed dit jaar. Je merkt dat mensen af willen van kunstmatig gejaagde planten. Op den duur zal ook de vraag naar duurzaam of biologisch geteelde producten toenemen.”
„Jazeker, de economie groeit en onze omzet is daarom een stuk beter dan vorig jaar. Alhoewel we niet ver van het grootste tuincentrum van Limburg zitten, hebben we met afwijkend sortiment de groei ingezet.” <
„Voor ons is het seizoen al bezig, met het leveren van Thuja en Taxus met kluit. Iedereen is in Zuid-Duitsland wel optimistisch over komende afzet. Over vorig seizoen waren we tevreden. Er worden weer veel boomkwekerijproducten gebruikt, en dat komt eenvoudigweg doordat er veel wordt gebouwd. Als je veel bouwt, moet je ook veel planten. Ik verwacht dat we in het nieuwe seizoen dan ook meer bomen zullen verkopen. Ook grotere bomen mis-
schien, want afnemers hebben wel meer geld om uit te geven. Er zijn genoeg grotere bomen op de markt, in heel Europa. Men zegt dat er minder jonge bomen op de markt zijn, maar volgens mij is dat eigenlijk niet zo. Dat zegt men misschien uit strategisch oogpunt, om de prijzen te kunnen verhogen. Ik hoop wel dat de prijzen inderdaad zullen stijgen, want de laatste tien jaar gingen ze alleen maar naar beneden. In Beieren en Baden-Württemberg zal de vraag naar gebiedseigen planten niet verder stijgen, geloof ik. De gevraagde aantallen zijn de laatste jaren dezelfde. Ondanks dat de overgangsregeling van reguliere naar gebiedseigen herkomsten afloopt in 2020 – dan is gebiedseigen wettelijk verplicht in ons landschap.
Onze hoofdzaak blijft toch het leveren van standaard sortiment aan de Garten- und Landschaftsbau. We doen mee aan kleinere projecten, niet de grootste in Duitsland, maar de GaLaBau heeft in elk geval genoeg te doen. Dat is een goede zaak.” <
„De verkoop van heideplanten – het belangrijkste regio-product van Gasa Germany - is sinds de laatste week van september wat lager dan daarvoor. Dat komt vooral omdat afnemers nu al de eerste kerstshows inrichten. Die handel verloopt dan ook heel vlot. Het sortiment is nu wat beperkter dan in september. Bijproducten als grassen verdwijnen op de achtergrond, typisch Duitse hardlopers als Daboecia, heide-mix arrangementen en Erica gracilis ‘Beauty Queens’ zijn zo goed als uitverkocht. We zijn nu dus weer terug bij het basic sortiment van Calluna en daar heeft elke zelfrespecterende tuincentrumketen de winkel nu wel mee vol staan. Daarnaast doet Gaultheria nog
altijd leuk mee en zijn we zachtjesaan begonnen met Helleborus, coniferen en diverse besplanten. De Noord-Europese markt neemt gas terug de laatste week. Midden-en Zuid-Europa lopen nog aardig door, vooral omdat 1 November in zicht is. Richting 1 November hebben we weer flink wat uit te leveren. Het huiswerk daarvoor is al ruimschoots gedaan, nu is het afwachten tot klanten gaan afroepen. Na 1 November willen Duitse producenten hun velden leeg hebben. Het seizoen zit er dan op. Hun herfstaanbod was dit jaar wat groter dan vorig jaar, met name omdat er geen ziektedruk en uitval was. Maar die extra aantallen zijn goed opgenomen door de markt, want de kwaliteit was goed en de vraag enthousiast. Het seizoen begon een week vroeger, doordat de Calluna Gardengirls Summerline dit jaar al in juli beschikbaar was. De vraag was meteen goed, maar naar mijn idee is juli echt te vroeg voor knopbloeiers. Ook had het een negatief effect op de vraag naar gevuldbloemige Calluna, die in diezelfde periode op
de markt waren. Ik vind dat we best meer mogen streven naar een wat compacter seizoen. Vroeger is niet altijd beter. Momenteel is het hier noodweer, in Nederland ook. Ik was al op weg naar een afspraak in het Westland, met MPS, maar heb rechtsomkeert gemaakt toen ik de windvlagen voelde en de files zag. Op de productie heeft het noodweer weinig effect meer. Er kunnen hooguit wat potten omwaaien.” <
Stichting Greenport Regio Boskoop organiseert vrijdag 20 oktober een netwerklunch over de behoeften van consumenten en hoe kwekers daarop kunnen inspelen. Ivo van Orde (Bloemenbureau Holland) en Menno van Es (plantenmerk MoreLips) geven een presentatie. Bloemenbureau Holland heeft grootschalig onderzoek gedaan naar consumentengedrag in een aantal Europese landen. MoreLips past resultaten uit dat onderzoek toe in de praktijk. De netwerklunch is van 11.30 tot 13.30 uur bij Streng Boomkwekerijen, Halve Raak 24, Boskoop. Meer informatie: anja@greeninnovation.one.
•
•
•