BKW_ 26-2015 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

22 december 2015

Vierluik:

Verknocht aan het vak Akkoord over ketenbepaling is eerste stap 6 Rien Koetsier zet er een punt achter 16 Toenemende vraag naar nematoden 40 Omslag_BKW15-26.indd 1

16-12-15 15:35

TE KOOP RECHTSTREEKS UIT DE HAVEN:

BOOMKWEKERIJ TRANSPORT-JUTE

Jute zakken voor het verpakken en transporteren van bomen. Het gaat om gebruikte, geschoonde cacaozakken. LEVERING: Losgestort vanaf 130 euro per ton (min. 8.000 kg = 1 container). Gestapeld op pallets vanaf 175 euro per ton (± 500 kg p.p.). Gratis bezorgd door heel Nederland. De levering geschiedt binnen enkele dagen. Voor bestellingen of vragen kunt u contact opnemen met: SORTAS BV • Domineesweg 31 • Urk  0527-264354  info@havenserviceurk.nl

741293_.indd 2

16-12-2015 11:34:38

Inhoud

Omslag: Gerdien de Nooy

Nieuws

12 Jaaroverzicht 2015

4 Commentaar: Stille kracht 5 Stelling: Slechte zaak dat Anthos en LTO exportcondities apart aanbieden 6 Akkoord ketenbepaling is eerste stap

Bedrijf

Vierluik: Verknocht aan het vak: 10 Arend van de Bijl: ’Handel is het mooist wat er is’

22 Gerard Rotteveel: ’Ik hoop dat het bedrijf er over twintig jaar anders uitziet’ 30 Jac Oudijk: ’Ik vermaak me nog altijd prima’ 38 Ria Frijters: ’We verenigen het nuttige met het aangename’

24 Tips voor klimaatbestendige teelt

12 2015: Eerste stappen naar de toekomst 15 Ondernemersvragen: Welke gevolgen heeft de Wet aanpak schijncontructies voor mijn bedrijf?

16 Rien Koetsier: ’Het is tijd voor wat anders’

Teelt & Gewas

18 Dendrologen spotten in Ierland ondergewaardeerd sortiment 24 2015: van koel en droog naar warm en nat 26 ’Specialiseren in de VS is niet eenvoudig’ 28 Hortensia-kwekerijen in de Verenigde Staten 34 Teeltadvies: Strategie herbiciden in de rozenteelt

36 Concurreren op projectkwaliteit

36 GaLaBau-bedrijf concurreert op projectkwaliteit 40 Toenemende vraag naar nematoden vraagt om productiegroei

Markt & Afzet 43 Hoe loopt het? 44 Marktnieuws

Service 46 LTO Nederland Vakgroep Bomen en Vaste planten 47 Vaktaal en Agenda

Op www.DeBoomkwekerij.nl vindt u actueel nieuws, marktnieuws, fotoreportages, video’s, blogs en het magazine in digitale vorm. Problemen met inloggen? Kijk dan op www.DeBoomkwekerij.nl/inloghulp.

colofon Redactie

Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden E-mail: boomkwekerij@hortipoint.nl Website: deboomkwekerij.nl Hoofdredactie Wim du Mortier (071) 565 96 82 Vakredactie Arno Engels 565 96 86 Ketura Haveman 565 96 83 Ron Barendse 565 96 84 Bureauredactie Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Vormgeving Diseno vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Secretariaat Linda Laman 565 96 78 Alice Hoogenboom

Exploitatie

Koninklijke BDU Uitgevers B.V., Afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA T (0342) 494 263 F (0342) 413 141 Verkoopleider: Ron van de Hoef T (0342) 494 263 M 06 51 80 63 25 E r.v.d.hoef@bdu.nl Advertentie-exploitatie Media adviseur: Gert-Jan Bloemendal T (0342) 49 48 07 E g.bloemendal@bdu.nl, Internet: bdu.nl Verkoopleider: Ron van de Hoef T (0342) 494 263 M 06 51 80 63 25 E r.v.d.hoef@bdu.nl Abonnementenservice Aanvraag (ook via website deboomkwekerij.nl) en wijziging abonnement naar Koninklijke BDU Uitgevers, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld, T (0342) 494 844, F (0342) 494 299, E abonnementen@bdu.nl. Op werkdagen

telefonisch bereikbaar van 8.30 – 14.00 uur Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via deboomkwekerij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice. Jaarabonnement: €236,65 (exclusief 6% btw). Studenten en scholieren krijgen 25% korting. Buitenlandse abonnees betalen een kleine toeslag.

Druk Koninklijke BDU Grafisch Bedrijf B.V. 28ste jaargang ISSN-nummer: 0923-2443 De Boomkwekerij is een uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en de Koninklijke BDU Uitgevers B.V. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Koninklijke BDU Uitgevers B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Inhoudspagina-BKW15-26.indd 3

16-12-15 15:42

Foto: Wageningen UR

NIEUWSINTERVIEW

Bijendeskundige Tjeerd Blacquière, Wageningen UR:

’De natuurlijke oplossing tegen bijensterfte vereist tijd’ Begin 2016 staat het vijfde Symposium Bijengezondheid op de planning. Waar staat het onderzoek nu en is er inmiddels een oplossing voor de bijensterfte in zicht. Onderzoeker Tjeerd Blacquière denkt van wel. „Maar dat wil niet zeggen dat het probleem van vandaag op morgen is opgelost”, waarschuwt hij. Tjeerd Blacquière

Is het inmiddels duidelijk wat de bijensterfte veroorzaakt?

„Ik denk wel dat we redelijk weten wat er aan de hand is. De oorzaak ligt vooral bij de Varroa-mijt en een aantal virussen die deze mijt met zich meebrengt. Uit recent onderzoek blijkt dat deze mijt ook impact heeft op de vliegafstanden. Imidacloprid kan dat versterken, maar alleen als het bijenvolk al last heeft van Varroa en als de blootstelling in het veld gedurende een lange periode plaatsvindt. Het feit dat we weten dat het vooral de Varroa-mijt is, wil echter niet zeggen dat er gelijk een kant-enklare oplossing ligt.” Waarom is het oplossen dan lastig?

„Daar zijn meerdere redenen voor. Enerzijds komt het omdat het lastig is om die Varroamijt onder de duim te houden. Anderzijds denk ik niet

COMMENTAAR

dat de oplossing op termijn ligt in het bestrijden van de mijt. Je ziet bijvoorbeeld in Amerika dat er snel met middelen en medicijnen wordt ingegrepen tegen allerlei bijenziekten. Dit lijkt echter de problemen niet op te lossen, maar eerder te vergroten.” Hoe moet het wel worden opgelost?

„Ik denk dat we het op een natuurlijke manier moeten oplossen, dus zorgen dat er een selectie komt van bijen die resistent of minder vatbaar zijn voor de Varroa-mijt.” Hoe kom je aan resistente bijen?

„Het is niet een kwestie van het kopen, maar selecteren. Een volk moet groeikrachtig zijn. Zit er sterke groei in en worden er jonge koninginnen gemaakt, dan splitsen we de volken in kleine volkjes en isoleren we de kasten van andere bijenvolken. Hierdoor

PEILING

Stille kracht De tijd vliegt, er is al weer bijna een jaar voorbij. Tijd om terug te kijken, te reflecteren en inspiratie op te doen voor het nieuwe jaar vol uitdagingen. Het afgelopen jaar zat het in verschillende takken van de boomkwekerij nog niet mee. Het Landbouw Economisch Instituut plaatst de hele sector - met de opmerking dat er tussen deelsectoren grote verschillen zitten - in de top vijf van de grootste verliezers het afgelopen jaar. Het inko-

Slechte zaak dat Anthos en LTO exportcondities apart aanbieden

men is gemiddeld genomen nog steeds positief, maar boomkwekers leverden wel fors in. Als oorzaak wijst het instituut naar Duitsland. De export is het wegvallen van een paar grote partijen nog niet te boven, zo blijkt. En in de concurrentie rond het invullen Wim du Mortier Hoofdredacteur

van de vraag legt Nederland het vaker af tegen concurrenten in het oosten van Europa, zo luidt de analyse. Met deze boodschap eindigt het jaar dan toch nog in mineur. En is het ogenschijnlijk

Eens 75%

Oneens 25%

moeilijk nog lichtpuntjes te zien. Toch zijn die er volop en de redactie richt in dit laatste nummer van 2015 de spot op enkele iets oudere maar o zo trotse boomkwekers. Mensen die misschien denken aan afbouwen maar nog volop genieten van de mooie dingen in het vak. Zij vormen een stille kracht in de sector. In de agrarische sector is de gemiddelde leeftijd van de ondernemers hoog. De boomkwekerij vormt daarop allerminst een uitzondering. Ze noemen dat we oneerbiedig ’vergrijzing’. Achter die term gaan mensen van vlees en bloed schuil die misschien niet meer de ambitie hebben topondernemer te zijn en met alle trends mee te gaan, maar die nog wel volop een prachtig boomkwe-

n op de

kerijproduct maken waar de hele keten zijn voordeel mee doet. Mensen die trots zijn

De nieuwe peiling luidt:

Er valt nog veel te winnen op de Duitse markt in 2016

op hun bedrijf en wat zij in hun werkzame leven bereiken. Zij verdienen ons respect. De redactie wenst u een fijne jaarwisseling en een voorspoedig 2016; vooral bij het

Stem mee op deboomkwekerij.nl.

heroveren van de Duitse exportmarkt.

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Nieuws opinie BKW15-26.indd 4

16-12-15 15:26

Opinie Column coen dekkers

Oud en Nieuw

kan de koningin alleen paren met darren uit dat groepje van ons en niet met darren uit volken van andere imkers. We zijn hier al sinds 2008 mee bezig en we zien dat het resulteert in sterke groeikrachtige volken die aardig resistent zijn tegen Varroa destructor.”

Sta ik dan. Nog steeds. Ach ja, het had ook slechter met me kunnen aflopen. Dat ik tussen twee geraniums op de vensterbank stond bijvoorbeeld. Ben toch blij dat die ouwe hier nog rondloopt. Anders had ik nog steeds in die kapotte pot gestaan. Man, wat deed dat zeer toen Junior over mijn tenen reed met die heftruck. En die trap daarna had ook niet gehoeven. Maar hey, ik ben hier al het langst. Die ouwe heeft me als stekje nog geplant en sindsdien heb ik heel wat stekjes geproduceerd. Nu niet meer, nee, senior heeft me een paar jaar geleden in zijn mooiste pot gezet. Die ouwe en ik, twee handen op één buik; we konden lezen en schrijven met elkaar. Ik weet nog goed toen we hier net waren begonnen samen. Hij na het werk nog crossen op zijn Zündapp. En elke week andere liefjes achterop. Tot die ene, die bleef. Die ging ook mee werken en

Kan er met deze koninginnen verder

zo. Stonden ze samen stekjes op te potten aan de tafel. Lamp erboven, kachel erbij, druppel aan de

worden geteelt?

neus. Ik werd er zelf bijna romantisch van. Ja, dat was een mooie tijd. Paar jaar later kwam Junior erbij.

„Ja, maar dat werkt niet erg goed in een andere omgeving. Bijen zijn het sterkst als ze uit hun eigen omgeving komen. Je zou daarom dat selecteren van resistente volken overal met eigen volken moeten doen. Er wordt nu wel gesleept met koninginnen en volken, maar uit gezamenlijk Europees onderzoek blijkt dat bijenvolken daar niet sterker van worden. Bovendien loop je het risico dat je daarmee ook allerhande ziektes versleept.” <

Met zijn plastic trekker, toen was het al een etterbak. Mij, met zijn kiepbak, de hele tijd volstoten met buiten opgeschepte mest. Gadver. Maar jonge jonge, ondanks dat, wat genoten we toen toch. Als gezin. Tot die ouwe die Harley voor mijn neus parkeerde. En hij tig keer in de week naar de tandarts moest. Man, zijn bek gaf gewoon licht als ie ’s avonds een ronde door de kwekerij maakte. Ik heb sindsdien moeders ook niet meer gezien trouwens. Wel die ene op die rode naaldhakken. Maar die heeft volgens mij helemaal geen werkkleren. Nooit gehad ook denk ik. Ik weet ook niet of die ouwe er gelukkiger van geworden is. Hij zeurt nogal, vooral over Junior. Dat ie teveel achter zijn computer zit. Of dat ie die omgevallen potten recht moet zetten. En dat ie meer bij zijn mensen moet zijn omdat ze zonder hem niks uitvoeren. Die naaldhak hoor ik ook de hele tijd zeggen dat die ouwe het beter kan verkopen. Nee, die klikt helemaal niet met Junior. Maar eigenlijk is het toch best een goed manneke. Ik zag hem pas sleutelen aan die ouwe zündapp. Da’s toch lief.

stelling

Slechte zaak dat Anthos en LTO exportcondities apart aanbieden Patrick Heijms,

Bert Griffioen, Griffioen

Harry Schrama,

Boomkwekerij P. Heijms,

Wassenaar BV, Wassenaar:

Vruchtbomenkwekerij Mts

Oirschot:

„Zoals in veel gevallen heb-

Schrama, Biddinghuizen:

„Ja en nee. Ja omdat het ver-

ben ook hier beide partijen

„Het lijkt mij sowieso beter

warring geeft in de sector en

gelijk: Anthos omdat er kos-

dat aan elkaar aan te passen.

extra kosten met zich mee-

ten gemaakt zijn, LTO omdat

Exporterende boomkwekers

brengt om nieuwe te maken terwijl ze feite-

er leden zijn die rechtsgeldige handelsvoor-

worden steeds vaker geconfronteerd met de

lijk al op de plank liggen. Dit wordt links of

waarden nodig hebben. Afgezien van de

tegenwoordige claimcultuur. Ook met goede

rechtsom door de gebruikers en dus de leden

terechtheid van beide argumenten: het is voor

verkoopvoorwaarden wordt als het even kan

betaald (ook door diegene het niet nodig heb-

Nederland een goede zaak als we met ééndui-

onderuit geschoffeld, soms nog enkele jaren

ben). En wie heeft er nou nog de tijd of de zin

dige voorwaarden kunnen komen. Anderzijds

nadien. In de toekomst verwacht ik dat dat

om eens goed uit te zoeken wie de beste

gebiedt de realiteit te stellen dat inkopende

alleen maar toeneemt. Iedereen legt direct

voorwaarden heeft?

partijen vaak uitgaan van hun eigen inkoop-

de schuld bij de ander en de vakkennis neemt

Nee, omdat voor niets de zon opgaat, natuurlijk

voorwaarden en uniformiteit dus lang niet

ook niet direct toe. Je product moet in orde

heeft de Anthos-voorzitter daar gelijk in. Als je

altijd mogelijk zal zijn. Hoe dan ook: een

zijn en gelukkig zijn er ook situaties dat je het

iets wil, dan zul je kosten moeten maken. Een

eigen document is altijd beter dan afwachten

goed met elkaar kan oplossen. Dus nodig zijn

lidmaatschap is niets te veel gevraagd, maar

waar de wederpartij mee komt, maar het mag

ze niet altijd, maar als het wel zo is, kan dat

dat geldt voor beide organisaties! Dus werk

gehoopt worden dat in goed overleg tussen

beter op elkaar afgestemd worden of dezelfde

samen op dit vlak, dat is eerder bij het maken

de belangenbehartigers met dezelfde stem

zijn. Er zullen altijd klanten zijn die ze terzijde

van de HBN toch ook gebeurd.”

gesproken kan worden. Snel om tafel, dus.”

schuiven en zeggen: ’niets mee te maken, onze wetten zijn anders’.”

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Nieuws opinie BKW15-26.indd 5

16-12-15 15:26

Foto’s: LTO, Ron Barendse

Akkoord ketenbepaling is eerste stap Sociale partners hebben een akkoord bereikt over een soepelere ketenbepaling voor oogsten productiewerk in de tuinbouw. Dit is pas een feit als ze het ook eens kunnen worden over nieuwe agrarische cao’s. In de week voor kerst gaan zij hierover met elkaar ingesprek.

Voor de functies glastuinbouwmedewerker II in de cao Glastuinbouw en assistent medewerker 1 in de cao Open Teelten zijn drie contracten achtereen aan te bieden van maximaal negen maanden. Na drie maanden onderbreking - deze termijn staat nu nog op zes maanden - kan

dezelfde werknemer weer aan de slag als tijdelijke productie- of oogstmedewerker waarbij de teller weer op nul staat. Van een vast dienstverband is geen sprake, maar over de gehele periode als tijdelijk medewerker wordt wel een transitievergoeding opgebouwd; bijvoorbeeld over acht contracten van maximaal negen maanden. Voor functies van tenminste negen maanden is de afspraak gemaakt dat de werknemer, onder voorwaarden, op zijn verzoek bij het vierde contract aanspraak kan maken op een contract voor onbepaalde tijd. Daarbij wordt de loonbetaling gespreid over een periode van twaalf maanden.

Vastleggen in deelcao’s

De overeengekomen soepelere ketenbepaling voor oogsten productiewerk kan pas ingaan als er ook een cao-akkoord ligt.

Het akkoord moet worden vastgelegd in de diverse agrarische deelcao’s. Werkgeversorganisaties zagen graag dat deze versoepeling van de zogenoemde ketenbepaling in de Wet Werk en Zekerheid (WWZ) opgenomen werd in de overkoepelende zogenoemde Collandcao. Hierin zijn onder

kort Warmtebehandeling stopt kastanjebloedingsziekte

Folies werken best tegen onkruid

Toelevering financiert onderzoek

Wageningen UR en Prop Boomtechniek hebben een warmtebehandelingsmethode tegen kastanjebloedingsziekte beschikbaar gemaakt voor toepassing in stad en landschap. Volgens Wageningen UR is de methode de enige die de ziekte kan stoppen. De bacterie die de ziekte veroorzaakt, is gevoelig voor hogere temperaturen.

Plastic landbouwfolie en biologisch afbreekbaar tuinbouwfolie houden onkruid op stekbedden het best tegen. Dat blijkt uit een test in Zundert. De test was uitgevoerd door HAS Kennistransfer & Bedrijfsopleidingen, op bedden met zowel winter- als zomerstek, aldus Groen Kennisnet. Andere geteste afdekmaterialen zijn bladmulch, groencompost en gehakseld stro.

Vijftig toeleveranciers betalen nu structureel mee aan onderzoek bij Wageningen UR Glastuinbouw binnen de zogenoemde ’Club van 100’. Het aantal is in een jaar tijd verdubbeld. Doel is om toegepast-strategisch onderzoek in de benen te houden voor de glastuinbouw, na het verdwijnen van het Productschap Tuinbouw en daarmee de collectieve financiering. Ieder clublid betaalt twee jaar lang €15.000 per jaar.

Canadees groen biedt Syriërs werk

Dobbies wint en verliest miljoenen

Syrische vluchtelingen zijn van harte welkom in Canada om te werken in de sierteelt en tuinen landschapsinrichting. Andere migranten uit het Midden-Oosten hebben zich al in Canada bewezen; ze leren snel en zijn betrokken bij het werk, aldus Canadese werkgevers. De Canadese tuinen landschapsinrichting biedt nu 132.000 banen en heeft een omzet van €9 miljard. Verwachting is dat deze sector in het jaar 2021 is verdubbeld.

De winst van Dobbies steeg afgelopen jaar met 9,3% naar €106 miljoen, maar de Britse tuincentrumketen moest wel €75 miljoen afschrijven op de waarde van de 34 winkels. Dit als gevolg van algemene waardevermindering in de Britse retail. De oorspronkelijk Schotse tuincentrumketen is eigendom van supermarktconcern Tesco. Sinds de overname in 2008 heeft Tesco meerdere tuincentra van Dobbies geopend en/of nieuw gebouwd.

ING optimistisch over export De agrarische sector profiteert komend jaar van goede exportvooruitzichten omdat het aantal exportmarkten groeit. Dat verwacht ING. Het rendement in de sierteelt zal komend jaar volgens de bank verbeteren, als gevolg van lagere energiekosten. Afgelopen jaar liet de sierteelt een gemengd beeld zien in de export. Er was volgens ING flinke groei voor bloemen, maar de export van potplanten viel tegen.

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Nieuwsbericht en Kortnieuws BKW15-26.indd 6

16-12-15 15:01

Nieuws

meer de regeling Piekarbeid geregeld en afspraken over pensioenen. Dit is volgens de vakbonden echter technisch niet mogelijk. „De Collandcao is een scholings- en pensioencao. Deze kun je voor vijf jaar afspreken en algemeen verbindend verklaren. De regeling WWZ leent zich hier niet voor”, legt Henry Stroek van CNV Vakmensen uit.

Versoepeling van de WWZ Versoepeling van de ketenbepaling zijn sociale partners eind november overeengekomen. De regiegroepen van cao Glastuinbouw en Open Teelten hebben reeds ingestemd met het akkoord. De achterbannen van de vakbonden CNV Vakmensen en FNV beraden zich er nog over, maar zullen hoogstwaarschijnlijk instemmen. Dan is het woord aan minister Asscher of hij akkoord gaat. Gezien de politieke druk die op hem wordt uitgeoefend op dit dossier verwachten sociale partners eveneens groen licht. Mits de afspraken zijn vastgelegd in nieuwe cao’s. De afspraken zijn er op gericht om in de agrarische sector duurzame arbeidsrelaties voor oogsten productiewerk te bewerkstelligen. Het sluit beter aan bij de dagelijkse praktijk. Veel agrarische oogsten productie-

medewerkers zijn immers vaak op hetzelfde bedrijf aan de slag. Vakbonden zijn positief over het akkoord omdat productie- en oogstmedewerkers onder agrarische cao’s betere rechten hebben dan onder de uitzendwerkcao. „Het akkoord is positief voor regionale arbeidskrachten, maar ook voor werknemers met een contract van negen maanden of meer. Werkgevers profiteren van een iets lagere belastingdruk”, reageert Stroek.

Hobbels Bij de vakbonden gaat echter de vlag absoluut nog niet uit, omdat zij nog enorme hobbels zien bij het bereiken van zowel een nieuwe cao Glastuinbouw als Open Teelten. Voor ons gelden nog steeds de beginselen van de WWZ: flexwerk waar het moet, vast werk waar het kan. Wat betreft seizoenswerk in de agrarische sector hebben vakbonden ingezien dat daarvoor de WWZ-ketenbepaling niet werkt. De rek wat betreft verdergaande flexibilisering van arbeid binnen de agrarische cao’s is wat ons betreft echter bereikt. Zeker na instemming van de regeling Piekarbeid in de vorige cao”, schetst FNV’er Henk Onstwedder.

Collega Stroek is het daar helemaal mee eens. Hij hoopt tevens dat het CNV-idee om te komen tot een meerjarige regelingencao - er wordt een termijn geopperd van vijf jaar - wordt gerealiseerd. In deze cao zijn arbeidsvoorwaarden te regelen waaronder zonder moeite het WWZ-alternatief is te scharen, net als afspraken over veiligheid, pensioen en arbeidsomstandigheden. Een regelingen-cao waar echter de looncomponent buiten wordt gelaten. Hierover zijn dan zoals gebruikelijk over kortere termijnen afspraken te maken.

Niet rijk rekenen Jan van Leeuwen, portefeuillehouder Sociaal Economisch beleid van LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten, vindt het bereikte akkoord een goede zaak. , maar zegt ook dat partijen zich nog niet rijk moeten rekenen. „De soepelere ketenbepaling kan pas ingaan als er ook een cao-akkoord ligt. In de week voor kerst gaan vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers hierover met elkaar rond de tafel. Ik kan niet inhoudelijk op deze cao-gesprekken ingaan, maar het akkoord wat er nu ligt is pas het begin van een lang traject.” <

Het laatste nieuws leest u elke dag op www.DeBoomkwekerij.nl

’Intratuin krijgt webwinkel’

’Onbehoorlijk bestuur door Baas’

Intratuin werkt aan een webwinkel die naar verwachting in 2016 operationeel is. Dat zegt Intratuin-directeur Peter Paul Kleinbussink in Tuinzaken. Hij is voorzichtig met het noemen van een exacte datum omdat Intratuin in 2012 veel heeft geïnvesteerd in een webshop, die toen niet voldeed. „Als de basis niet in orde is, dan werkt het niet. Die fout kan Intratuin geen tweede keer maken. Daarom nemen we er de tijd voor.”

Curator Guus Berntsen van Berntsen Mulder Advocaten van het failliete Baas Plantenservice verwijt de toenmalige bestuurder (Ad van de Wijdeven, red.) van de plantenexporteur onbehoorlijk bestuur. In het laatste faillissementsverslag staat dat schuldeisers zijn benadeeld door transacties kort voor het faillissement van Baas Plantenservice.

Nieuw tariefstructuur Naktuinbouw

Inkomen gedaald

Anthos sluit fusie niet uit

In de boomkwekerijsector is met name door overnames een scheefgroei ontstaan in de tariefstructuur. Door een verandering in de tariefstructuur van Keuringen in de boomkwekerijsector krijgt deze een evenwichtigere verdeling over de keuringsbijdrage naar omvang per bedrijf. Daarnaast geldt met deze structuurverandering meer het kostenmaker = kostendrager principe waar het sectorbestuur op koerst.

Het inkomen van boomkwekers is in 2015 gedaald. De sector behoort tot de top vijf agrarische sectoren met de grootste dip in de verdiensten. Oorzaak is volgens het Landbouw Economisch Instituut daling van de prijzen voor producten. Vraaguitval in Duitsland - het wegvallen van belangrijke marktpartijen is nog niet opgevuld - en concurrentie vanuit Oost-Europa op die markt verklaart dit.

Anthos sluit krachtenbundeling of een fusie van belangenbehartiging in de boomkwekerijen bloembollensector niet uit, zei voorzitter Henk Westerhof op de eindejaarsbijeenkomst van de handelsbond, 16 december in Sassenheim. Anthos werkt echter alleen mee als het winst voor alle ondernemers oplevert, aldus Westerhof. Lees meer over de bijeenkomst in het eerste vakblad van het nieuwe jaar. < De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Nieuwsbericht en Kortnieuws BKW15-26.indd 7

16-12-15 15:02

741294_.indd 8

15-12-2015 14:13:22

741295_.indd 9

15-12-2015 14:13:32

Tekst: Arno Engels Foto: Gerdien de Nooy

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Kerst oudje Van de Bijl.indd 10

16-12-15 13:35

Verknocht aan het vak

’Handel is het mooist wat er is’ Toen hij vijf jaar geleden 65 werd, vond Arend van de Bijl het een goed moment om uit Boomkwekerij De Blader Kroon te stappen. Toch helpt hij nog dagelijks mee. Want vormbomen vindt hij nog steeds mooi. En de handel al zeker.

„De handel is het mooiste wat er is”, zegt Arend van de Bijl (70) uit Ochten. Contacten met klanten heeft hij ervaren als „heel prettig. En zo heb ik het altijd gedaan: eerlijk zijn tegen klanten, dat ze weten wat ze aan je hebben, en dan komen ze ook weer bij je terug. Dat geldt nog steeds.” Met eerlijkheid heeft Van de Bijl een goede klantenkring weten op te bouwen. Klanten van toen zijn ook nu nog klanten van Boomkwekerij De Blader Kroon, het bedrijf dat nu van zijn zoon Dick en zijn vrouw Marjan is. Hoveniersbedrijven in Nederland, cash-and-carry’s, klanten in België en ook in Duitsland. „Ik heb Duits spreken geleerd, ik kan me eigenlijk best redden in die taal.”

Mooi werk op winterdag Vanzelfsprekend kwamen en komen de klanten voor de bomen. Van de Bijl is ooit begonnen met het maken van rekken voor vormbomen. „Als eerste in de regio, ik denk het haast wel. We zaten toen op de Boskoopse Veiling. Nu zetten we ze overal neer.” De vormbomen bleken een gat in de markt. „Het was toen goeie business. En van iedere boom kun je eigenlijk een vorm maken.” Hij vindt het ook mooi werk, rekken maken en takken eraan knopen. Zeker op een winterdag. „Als het hard gaat vriezen, zitten we mooi binnen te werken, in een verwarmd hok in de schuur.” Een favoriete vormboom heeft Van de Bijl niet echt, maar wel een favoriete gewone boom. „Dat is

nog altijd de gewone beuk, groen of rood. Een statige boom, bijvoorbeeld in het bos of op een kerkhof. En de beuk straalt rust uit.” Van de Bijl heeft nu niet meer de druk van het eigen bedrijf, maar echt rust houden zit er bij hem niet in. „Ik woon er tegenaan, dus ik zie nog van alles. ’s Morgens en ’s middags werk ik nog wel een paar uur mee. Meer niet, want ik heb nog genoeg andere dingen te doen. Ik kom uit een grote familie, heb twee kinderen en drie kleinkinderen.”

Ook fitnessen De gepensioneerde kweker doet ook aan fitnessen, om in conditie te blijven. Wat dat betreft vindt Van de Bijl het kwekerijwerk tegenwoordig niet meer te vergelijken met vroeger, toen je op de kwekerij vanzelf wel conditie opbouwde. „Vroeger moest je nog met de schop kluiten, en de bomen zelf uit de rijen sjouwen. Nu is het een soort kantoorbaantje; je hoeft geen zwaar werk meer te doen. Want rooien gaat machinaal, uit de rij halen machinaal, laden machinaal, ...” Als jongen was Van de Bijl liever de bouw ingegaan, maar dat mocht toen niet in de familie, die een gemengd bedrijf had met bomen, koeien en varkens. Het vee zag hij niet zitten. De bomen wel. „Ik was iets van 14 jaar toen ik bij kwekers in Opheusden ging werken. In de avonduren en in mijn vrije tijd begon ik zelf een kwekerij. Het is mooi als je de bomen dan ook nog goed kunt verkopen.” <

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Kerst oudje Van de Bijl.indd 11

16-12-15 13:35

Tekst: Wim du Mortier Foto's: Archief De Boomkwekerij, Wageningen UR, DLV/PPO, Wilma Slegers, TCO, EPPO

2015: Eerste stappen naar de toekomst In 2015 is het groot woordenboek der boomkwekerij aangevuld met termen waar u eerder vast nog nooit van had gehoord: Xylella, pest free area, cross-selling en transitievergoeding. Een jaar met het nodige rumoer waarin op allerlei fronten stappen naar de toekomst zijn gezet. Een terugblik op wat het vak in beroering bracht.

Alle ballen op de verkoop 2015 was het jaar waarin de hele sector de focus zette op de verkoop. Verkoop was het thema van Plantarium. Op en rond de beurs is het hele jaar wat afgepraat en gediscussieerd over het toenemende belang dat kwekers actief zijn in de verkoop. De boodschap is dat kwekers zich moeten nu verdiepen in wat afnemers wensen. Tuincentra bijvoorbeeld: cros-selling – verkoop een plant én een mooie sierpot er bij – is daar hot! En columnist Coen Dekkers gaf ongevraagd verkooptips: ’Zet een spiegel neer als u met klanten belt; lacht u niet, dan maakt uw klant u waarCross-selling; een modieuze term die valt als kwekers de focus zetten op verkoop.

schijnlijk niet blij. Cancel dan de verkoop.’

Xylella, bacterievuur en pest free area’s Afstervende olijfbomen in het zuiden van Italië leiden niet direct tot paniekreacties in de rest van de EU. Tot duidelijk wordt dat de bacterie Xylella fastidiosa de oorzaak vormt en er meer waardplanten zijn; hele gangbare soorten bovendien. Inmiddels wordt rekening gehouden met langzame verspreiding van de ziekte over het continent en dringt in de Nederlandse boomkwekerij mondjesmaat het besef door dat je maatregelen moet nemen om handelsbeperkingen te voorkomen. Xylella zet ook de discussie over de bufferzones voor bacterievuur op scherp en voedt de roep om pest free area’s. Maar die komen er alleen als kwekers de handen ineen slaan.

Soms wel 1.000 jaar oude olijfbomen leggen het af tegen een bacterie: Xylella fastidiosa.

Wel/niet voorzitter Tijdens de Boomkwekerijdag 15 januari 2015 neemt de LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten afscheid van de plotseling afgetreden voorzitter Peter Bontekoe. Hij gaat zich toewijden aan zijn bedrijf en blijft daarnaast actief als raadslid in de gemeente Alphen aan den Rijn. Het vertrek van de voorman stelt de vakgroep voor een probleem. Henk Raaijmakers neemt het roer tijdelijk over, nadrukkelijk als interim, tot vanuit LTO-Noord een nieuwe vertegenwoordiger is gevonden en ingewerkt. Maar tussen al die boomkwekers van die organisatie is er niemand die daar zijn Bestuurslid Jan Veltmans spreekt tijdens het afscheid van Peter Bontekoe op de Boomkwekerijdag.

neus aan wil stoten. En dus wordt in het najaar alsnog de knoop doorgehakt en wordt Henk Raaijmakers definitief voorzitter.

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Jaaroverzicht-BKW15-26.indd 12

16-12-15 15:36

Jaaroverzicht 2015

Confrontatie met Greenpeace Een bijzondere ontmoeting: Rob Jonkers gaat op zijn kwekerij in gesprek met Michiel van Geelen, campagneleider van Greenpeace. In 2014 richtte Greenpeace plots de pijlen op tuincentra en boomkwekers met een rapport over residuen van middelen op planten. Dat leverde de sector een kras op het imago op. Rob Jonkers wilde graag met Greenpeace praten om duidelijk te maken dat er kwekers zijn die hard hun best doen duurzamer te werken. En dat valt soms niet mee. Het leverde de vraag op waarom Greenpeace die kwekers niet steunt. Later in 2015 verscheen toch weer een rapport van de milieuorganisatie waarin tuincentra werden bekritiseerd. Dat leverde al snel actie bij enkele ketens op, bijvoorbeeld door aan te kondigen op termijn Rob Jonkers (rechts) probeert Greenpeace te overtuigen dat kwekers hun best doen.

alleen nog duurzaam gekweekte planten in te gaan kopen.

Op onderstam of eigen wortel? Soms breken discussies los over zaken waar je eigenlijk niet meer bij stilstaat. Op de vakbeurs Expo TCO in de zomer van 2015 werd een symposium gehouden over de vraag of bomen vaker op eigen wortel kunnen worden gekweekt. De meningen lopen daarover uiteen en dat brengt kwekers aan het twijfelen. In de toekomst vragen afnemers als gemeenten meer naar eigen wortel, luidde de conclusie tijdens het symposium. Gepensioneerd bomenonderzoeker Jitze Kopinga gooide de knuppel in het hoederhok met de oproep ’geen biologische tijdbommen zoals potloodiepen’ te kweken. Daar tegenover staan met name bedrijfskundige argumenten. Bomen op een onderstam zijn goedkoper te produceren. De huidige markt heeft voor zulke bomen al weinig geld over. Op eigen wortel zetten drijft de kostprijs alleen maar omhoog, werpen sommigen tegen.

Ulmus ’Columella’ op eigen wortel.

Regioclubs manifesteren zich In Echteld wordt op 2 maart een bijeenkomst gehouden met kwekers uit de regio Opheusden. Daar lukt het een nieuw verbond te smeden uit drie bestaande organisaties. Rond de 160 bedrijven vertegenwoordigt Tree Centre Opheusden. Het tekent de opmars van het belang van regionale samenwerkingsverbanden in de boomkwekerij. In Boskoop nemen de activiteiten van de Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop – ook een conglomeraat van verschillende organisaties – toe. Dat voedt wel de discussie of versnippering niet op de loer ligt, zeker als TCO op eigen houtje naar Brussel trekt. Het noopt de LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten er toe om de banden met de regio’s aan te halen, te proberen werkafspraken te maken en Tree Centre Opheusden op bezoek bij Annie Schreijer in Brussel.

samenwerking te versterken.

> De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Jaaroverzicht-BKW15-26.indd 13

16-12-15 15:37

Jaaroverzicht 2015

Besparen op arbeid Doe je ogen dicht en probeer je een voorstelling te maken van een boomkwekerijbedrijf over zeg een jaar of vijfentwintig. Een ding is zeker: niet alleen mensenhanden zullen nog het werk doen. Naktuinbouw experimenteerde nota bene met honden om zieke planten op te sporen. En op verschillende plaatsen in de tuinbouw worden robots ontwikkeld die het mensenwerk gaan overnemen; bijvoorbeeld in Boskoop een robot die onkruid te lijf gaat. Dat is niet zo eenvoudig en het zal nog wel even duren voor alles praktijkrijp is. Al zijn er al voorbeelden in de logistiek waar kleine karretjes planten heen en weer slepen. In een sector waar bedrijven groter worden en arbeid de grootste kostenpost is, zal het terugdringen van het aantal menselijke handelingen hoog Een onkruidrobot zoekt zijn weg door het gewas.

op de agenda staan. De robotisering lijkt niet te stuiten.

Tragisch ongeval Nog zelden zal een tragisch ongeval in de sector zo’n impact hebben gehad op iedereen die werkt in de boomkwekerijsector als het verongelukken van Ronald Moerings in november. Met zijn auto is hij in Duitsland van de weg geraakt en kwam daarbij evenals een mede-inzittende om het leven. Moerings leidde zijn bedrijf met overduidelijke passie en was in het vak een voorbeeldig ondernemer; altijd bereid uitleg te geven over bijvoorbeeld zijn vernieuwende initiatieven in het vermarkten van waterplanten. Collega’s herdachten de ondernemer spontaan op verschillende plekken. Bijvoorbeeld op plaatsen waar boomkwekers bijeen kwamen werd er aandacht aan gegeven, soms zelfs is er even stilte gehouden ter nagedachtenis. Het verongelukken van Ronald Moerings schokte het vak.

Impuls voor bestrijden zonder chemie Goed nieuws op de valreep van 2015. Wetenschappelijk onderzoek heeft schimmels gevonden – opmerkelijk genoeg in Zwitserse grasvelden – die effectief blijken tegen bodemplagen. Is er eindelijk een effectieve en dan ook nog eens milieuvriendelijke oplossing in zicht voor bijvoorbeeld engerlingen? Het is een voorbeeld van de zoektocht in de agrarische sector naar natuurlijke alternatieven voor chemische bestrijding van ziekten en plagen. En die krijgt een extra impuls nu ook fabrikanten van chemische middelen om lijken te zijn. Ook deze giganten zijn de zoektocht naar natuurlijke bestrijders gestart. En dat maakt de kans dat er op termijn steeds meer effectieve oplossingen op de markt komen aanzienlijk groter. Is er een chemieloze en effectieve aanpak tegen bodemplagen in zicht?

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Jaaroverzicht-BKW15-26.indd 14

16-12-15 15:37

Ondernemersvragen

Illustratie: Peter Moorman

Welke gevolgen heeft de Wet aanpak schijncontructies voor mijn bedrijf? Ik huur met enige regelmaat mensen in via uitzendbureaus. Nu hoor ik dat ik op basis van de nieuwe Wet aanpak schijncontructies aansprakelijk gesteld kan worden als dat bureau hun personeel te weinig heeft betaald. Hoe kan ik zo iets voorkomen?

Per 1 januari 2016 treedt de Wet aanpak schijnconstructies (Was) volledig in werking. Dit kan voor u als opdrachtgever of aannemer verstrekkende gevolgen hebben.

Leo Hunink AA, Grant Thornton Leo.Hunink@gt.nl

Aansprakelijkheid achterstallig loon

Op basis van de Was kunt u al sinds 1 juli dit jaar als opdrachtgever of aannemer aansprakelijk worden gesteld voor achterstallig loon van de werknemers van úw opdrachtnemer of onderaannemer. Let dus op: dit wijkt af van de reguliere ketenaansprakelijkheid. In tegenstelling tot de reguliere ketenaansprakelijkheid maakt ook de hoofdopdrachtgever bij deze ’ketenaansprakelijkheid voor loon’ onderdeel uit van de keten. Als gevolg van de Was kan een Stuur uw vragen of suggesties naar Postbus werknemer bij onderbetaling een 9324, 2300 PH Leiden. loonvordering indienen bij zijn U kunt ook bellen of maiwerkgever. Ook kan die werknemer u len met (071) 565 96 82, als opdrachtgever van zijn werkgever boomkwekerij@hortiaansprakelijk stellen. Als dit geen uitpoint.nl komst biedt, dan kan de werknemer

ook de eventuele hogere opdrachtgevers aanspreken.

Wat te doen als opdrachtnemer? In geval dat u als opdrachtgever niet verwijtbaar bent voor het achterstallig loon, dan wordt niet toegekomen aan de aansprakelijkheid. Het advies is dan ook om met betrekking tot de opdrachtnemer heel zorgvuldig te handelen en in ieder geval zorg te dragen voor het volgende. 1.Controleer de inschrijving van het uitzendbureau in het Handelsregister. 2.Vraag naar een certificaat of keurmerk voor de loonbetaling. 3.Betaal een normale prijs voor de werkzaamheden. 4.Zorg voor een contract met duidelijke afspraken. 5. Grijp in als het toch misgaat.

ook tal van zaken die ervoor moeten zorgen dat werknemers conform de wet, de cao of individuele afspraken worden beloond. De verplichtingen die hieruit voortvloeien bestaan onder andere uit: 1.het verplicht (gedeeltelijk) giraal uitbetalen van het loon; 2.het verbod op het verrekenen van bepaalde zaken zoals huisvesting of ziektekostenpremies met het wettelijk minimumloon (de invoering van deze bepaling is inmiddels uitgesteld tot 1 juli 2016); 3.uitbreiding van gegevensvermelding op de loonstrook, met name met betrekking tot onkostenvergoedingen. Het is verstandig als u een accountant of een adviseur uw specifieke situatie goed laat beoordelen. Zo weet u zeker dat uw contracten Was-proof zijn. <

Verplichtingen Was Vanaf 1 januari 2016 regelt de Was De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Ondernemersvragen BKW15-26.indd 15

16-12-15 13:35

Tekst en Foto: Ron Barendse

Rien Koetsier vertrekt naar het buitenland:

’Het is tijd voor wat anders’ Handelaar en kweker Rien Koetsier vindt het na 27 jaar mooi geweest. Onlangs zette hij zijn bedrijf te koop en begin volgend jaar vertrekt hij met zijn vrouw Yvonne naar Italië. Zijn nieuwe woonplaats ligt op een steenworp van het Italiaanse boomkwekerijgebied Pistoia. „Maar”, zegt hij. „Ik ga niets meer in de boomkwekerij doen.”

Afgelopen zomer hakte de Boskoopse handelaar Koetsier de knoop door. Als hij nog iets anders wilde doen dan hetgeen hij de afgelopen 27 jaar heeft gedaan, dan is het daarvoor nu misschien wel het beste moment. „Ik ben 48 jaar en na mijn scheiding vijf jaar geleden, vind ik het ook goed om met m’n huidige vrouw samen iets nieuws op te bouwen”, zegt hij vanuit zijn rustige bedrijfsruimte. Duidelijk is te zien dat de drukte van de najaarsleveringen op het bedrijf wel voorbij is. „Pas sinds begin november is het Te Koop-bord aan de weg geplaatst”, zegt Koetsier. „Alhoewel ik al een paar maanden geleden de beslissing nam om te stoppen, wilde ik mijn klanten en leveranciers niet onnodig ongerust maken. Al snel wordt gedacht dat je misschien failliet bent. Daarom heb ik gewacht tot de najaarsleveringen achter de rug zijn.”

’Ik heb altijd met plezier in de boomkwekerij gewerkt’

Terug- en vooruit kijken Het gesprek met Koetsier is er een van terug- maar ook vooruitkijken. Als het over het handelsbedrijf Fa. M. Koetsier jr. gaat dan is het vooral terugkijken. „Ik was 21 toen ik bij m’n vader in het bedrijf ben gestapt om het vijf jaar later definitief over te nemen. Mijn vader beleverde al klanten in Engeland en Ierland en ik heb ook nooit iets anders gedaan. Alhoewel het bijna anders liep. In het eerste jaar na mijn overname ging meteen een van mijn belangrijkste Engelse klanten failliet. De betalingstermijnen liepen al een tijdje op en ik bleef toch steeds bijleveren. Uiteindelijk betekende het faillissement van deze klant ook direct bijna het einde van mijn bedrijf.” Dat hij het toch heeft gered kwam doordat de bank, maar ook z’n vader in dat eerste jaar te hulp schoten. Niet lang daarna klopte Country Gardens, een tuincentrumketen in Engeland met 34 winkels, als klant bij de handelaar aan en zag de toekomst er al weer een stuk beter uit. „Toch heeft het failissement mij al die jaren een beetje achtervolgt. Mijn eigen vermogen is nooit groot geweest en ik ben altijd voorzichtig gebleven met klanten die minder goed waren van betalen.” Toch spreekt Koetsier over zijn klantenbestand als goed en stabiel. „Engelse klanten zijn trouw. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Duitsland of Frankrijk lopen Engelse klanten niet weg als ze iets ergens anders voor €0,05 goedkoper

kunnen kopen. Ik heb nog klanten van het eerste uur en bij sommigen ben ik denk ik al vijftig keer geweest.” Het is ook deze band met zijn klanten die ervoor zorgt dat hij de afwikkeling van zijn bedrijf goed wil laten verlopen. „Op het moment dat ik bekendmaakte dat ik wilde stoppen ben ik door verschillende handelaren benaderd of ze mijn klanten konden overnemen. Hoewel ik misschien ergens anders meer goodwill-vergoeding had kunnen krijgen, heb ik gekozen voor De Kooter & Co. Ik wil mijn klanten niet zomaar weggeven en ik denk dat eigenaar Vincent de Kooter ongeveer op de manier werkt zoals ik dat doe.” En daarmee bedoelt Koetsier dat hij verwacht dat straks iedere plant door de handen van De Kooter zal gaan zoals dat ook bij hem gebeurde. Bovendien hebben de partijen afgesproken dat Koetsier De Kooter nog anderhalf jaar blijft begeleiden bij zijn verkoop. „Hierdoor ondervinden mijn klanten het minste last van het feit dat ik er mee stop”, aldus de Boskoopse handelaar.

Wielerploeg van Zuid-Afrika

’Ik wil mijn klanten niet zomaar weggeven’

Maar dat begeleiden zal maar heel beperkt vanuit Nederland gebeuren, want als alles loopt zoals gepland dan zit Koetsier vanaf 1 februari in het Italiaanse Lucca. En dat ligt weer op een steenworp van het Italiaanse boomkwekerijgebied Pistoia. Dus? „Nee, dat is niet de reden dat ik naar Lucca ga en heeft zelfs niets met bomen te maken. Mijn vrouw werkt namelijk als soigneur voor de ZuidAfrikaanse wielerploeg MTN-Qhubeka en die hebben Lucca als standplaats. Via haar ben ik ook bij het wielrennen betrokken geraakt en zo heb ik tijdens de laatste Tour de France voor het bedrijf Dimension Data gewerkt. Dit bedrijf plaats onder andere chips onder de zadels van de renners om ze online te kunnen volgen. Daarbij moest ik de technici begeleiden zodat zij hun werk goed konden doen.” Ook voor komend jaar weet Koetsier dat hij al weer minimaal tien weken bij Dimension Data aan de slag kan. Bovendien - en dat is min of meer toeval - is het bedrijf hoofdsponsor geworden van de Zuid-Afrikaanse wielerploeg. „De afgelopen jaren was mijn vrouw voor haar werk vaak onderweg in het buitenland. Het is mooi dat we door de stap die we nu zetten elkaar vaker kunnen zien.” Naast het werk in de wielrennerij staat een bed- en breakfast op de planning om te worden gerealiseerd.

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Koetsier layout.indd 16

16-12-15 13:31

Het roer om

De laatste weken van dit jaar besteden Koetsier en zijn vrouw onder andere aan het zoeken van een geschikte woonruimte die ook plaatst moet bieden aan tussen de vier en acht gasten. Over de verkoop van zijn huidige bedrijf zit Koetsier niet in. „Het is - met een nette loods van 500 m², een kas en 1 ha grond - een perfect object voor bijvoorbeeld een hovenier. Er zijn dan ook al een aantal kijkers geweest.” Het moment komt dus dichterbij dat hij de deur van zijn bedrijf achter zich dicht trekt, maar hij kent over de juistheid van zijn beslissing geen twijfel. „Ik ben op en top

Boskoper en ik heb een goede band met mijn moeder en mijn twee dochters uit mijn eerdere huwelijk. Voor hen zal ik dan ook regelmatig terugkomen. Mijn vader is tien jaar geleden helaas overleden, maar ik denk dat hij zou vinden dat ik groot gelijk heb om deze stap te zetten. De sector heeft voldoende problemen en ik ben blij dat ik zelf het moment heb kunnen bepalen om er mee te stoppen. Ik heb veel uren gemaakt maar altijd met plezier gewerkt. Maar nu is het is tijd voor wat anders. Ik ben 48, wat mij betreft een mooie leeftijd om deze stap te zetten.” <

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Koetsier layout.indd 17

16-12-15 13:31

Tekst: Emiel van den Berg Foto’s: Floralook

Dendrologen spotten in Ierland ondergewaardeerd sortiment

In Rowallane Gardens staan deze grote exemplaren van Viburnum plicatum ’Mariesii’. „Een topheester”, aldus dendroloog Rob Schoenmaker.

Tijdens een reis van dendrologen naar tuinen in Ierland en Noord-Ierland waren de ogen uiteraard gericht op bijzonder sortiment. De dendrologen hebben ook soorten gespot die volgens hen meer aandacht verdienen in de Nederlandse toepassing, zoals in gemeentelijke beplantingen. ’Viburnum plicatum als groepsaanplant’ Dendroloog Rob Schoenmaker verzamelt rondom zijn monumentale boerderij bijzondere bomen en heesters. In de Noord-Ierse Rowallane Garden roemt hij Viburnum plicatum. In die tuin staat behalve de daar gevonden V. plicatum ’Rowallane’ ook een groep van de cultivar ’Mariesii’. Schoenmaker vindt de Japanse sneeuwbal ondergewaardeerd. „De plant bloeit rijk, is sterk en gezond en heeft mooi verkleurend herfstblad.” Hij ziet meer kansen voor de heester in het openbaar groen, bijvoorbeeld als groepsaan-

plant boven gesloten lage heesterbeplanting. Omdat hij zelf op zware, relatief natte en slecht doorlatende kleigrond tuiniert, benoemt Schoenmaker nog wat minder bekende planten die op zo’n lastige plek goed gedijen. „Acer circinatum is mooi met zijn blad, fijne bloem en herfstverkleuring. Deze esdoorn kan in de winter tijdelijk met zijn wortels onder water staan. Net als Viburnum cassinoides. En Quercus nigra lijkt er beter bestand tegen dan Q. palustris. In de huidige problematiek van klimaatverandering, zijn dit misschien de planten voor de toekomst.”

Schoenmaker verwijst naar Dendroflora nr. 49 waarin een overzicht staat van planten voor natte locaties. „Daarin las ik ook over Abies balsamea, die in mijn tuin vele weken 10 cm onder water stond, met uitstekend resultaat.” Hij benadrukt daarbij dat het soms wel zoeken is naar bijzonder sortiment. „Gelukkig zijn er nog gespecialiseerde kwekers met een goed aanbod en kennis.”

’Luma apiculata op beschutte standplaats’ Freek Derks is een sortimentsliefhebber met een stadsarboretum.

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Dendrologen in Ierland.indd 18

16-12-15 13:32

Gebruikswaarde

VOORBEELD Hij verwijst naar een Arbutus unedo die al twintig jaar in zijn tuin staat. De bloei is jaarlijks gegarandeerd, vruchtzetting hangt af van de zomer die volgt. „De struik wenst wel een beschutte standplaats tegen wind uit het noorden en oosten.” Vanwege de gunstige ervaringen met Arbutus noemt Derks Luma apiculata (syn. Myrtus) een heester die meer aandacht verdient. Hij wijst daarbij naar een meerstammig exemplaar in de tuinen van Mount Stewart. „Op een beschutte standplaats moet ook met Luma een goed resultaat te behalen zijn.” Verder noemt hij Sassafras albidum als boom die meer geplant mag worden. Hij noemt als voorbeeld een groepsaanplant langs het Apeldoorns Kanaal. „Mensen blijven er vaak naar kijken. De habitus met rechte stam en regelmatige kroon is fraai, net als de herfstkleur. Extra is het decoratieve, meervormige blad.” Ook noemenswaardig vindt hij Emmenopteris henryi. De boom bloeit slechts om de circa tien jaar. „Aan de ene kant is dat een nadeel, maar eenmaal weer bloeiend zal iedereen ernaar kijken. Goed voor het sortiment.” Tot slot noemt hij nog twee planten die volgens hem meer

Enorme plantenrijkdom in Mount Stewart De tuinen die de Nederlandse dendrologen hebben bezocht, zijn rijk aan sortiment. Zo telt Mount Stewart ruim 12.000 verschillende planten. Hoofdtuinman Neil Porteous vertelt over het microklimaat dat in grote delen van de tuin heerst en waardoor er veel geslachten en soorten uit verre regio’s groeien. „Het is een verzameling planten die je niet veel tegenkomt en die we altijd nog uitbreiden. Lang niet altijd is succes verzekerd, maar mijn tip is altijd: neem de moeite, probeer het, de plant laat zelf wel weten of hij het naar zijn zin heeft.” Met name het sortiment coniferen is bijzonder. Hierover is contact met de botanische tuin van Edinburgh in Schotland, waar de spil werkt van het International Conifer Conservation Program, Martin Gardner. „Mount Stewart is een van de tuinen waarin Gardner nieuw en onbekend materiaal laat planten”, aldus Porteous. Hij prijst de groeivormen, de bladtexturen, de bloei en de kegels. De coniferen zijn bewust aangeplant tussen loofbomen, waardoor een gevarieerd eindbeeld is gecreëerd. Porteous blijft zoeken naar aanvulling op het sortiment. „Dat zoek ik in de inheemse soorten die van ver weg komen, maar ook in nieuw sortiment wat door kwekers op de markt wordt gebracht.”

aandacht verdienen: Sorbus wardii (Tibetaanse lijsterbes) met zilvergrijs ovaal blad en oranje bessen, en Edgeworthia chrysantha ’Grandiflora’ met de vroege bloei en ronde habitus.

’Stewartia pseudocamellia als meerstammig’ Twan Gremmen is landschapsarchi-

tect en werkt voor een gemeente. In de tuin van Florence Court staat hij stil bij een Stewartia pseudocamellia. „Een decoratieve heester tot kleine boom met een mooie en vaak meerstammige habitus, bijzondere bloei, decoratieve bast, vurige herfstkleur en als extra decoratieve zaaddozen die de hele winter aanblijven.” Hij denkt wel dat Stewartia zich het

> Dendroloog Freek Derks bij een volwassen meerstammig exemplaar van Luma. „Het is de kaneelbruine bast die de belangrijkste sierwaarde is, twaalf maanden per jaar.”

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Dendrologen in Ierland.indd 19

16-12-15 13:32

De karakteristieke groeivorm van Stewartia pseudocamellia, gezien in Florence Court.

Calycanthus floridus als heester verdient meer aandacht, vindt paleobotanist Johan van der Burgh. „Een makkelijke plant, rijke bloei en noemenswaardige geur van het hout.”

best ontwikkelt op een beschutte standplaats. „In de tuinen die we hier in Ierland bezoeken, zie je vaak een solide opbouw van hoge bomen, met daaronder hoge heesters en lagere beplanting van heesters en vaste planten. In die beschutting doet Stewartia het heel goed.” Gremmen ziet het liefst meerstammige exemplaren als solitair of verspreid her en der in randen aangeplant. „Net als Amelanchier. De onderste takken wat opsnoeien laat de decoratieve stammen tot hun recht komen.”

Gremmen benoemt ook de volwassen coniferen die in de Ierse tuinen te zien zijn. Met name Pinus vindt hij bruikbaar in openbaar groen. „Mooi in combinatie met loofbomen.” Hij benadrukt dat Pinus de eerste jaren nog bossig is. Pas jaren later ontwikkelt Pinus zich tot een boomvorm met een kroon op een hoge stam. „Als het eenmaal zover is, dan vormt zich een jaarrond beeldbepalende boom met veel ruimte eronder.” In de tuin van Glenveagh Castle heeft Pinus een onderbeplanting van

Rhododendron molle (Azalea mollis). „Dankbaar vanwege de rijke bloei en sterke geur.” Gremmen benadrukt het belang van kwekers die minder bekend sortiment aanbieden.

’Calycanthus floridus via wortelstek te vermeerderen’ Paleobotanist (specialist in fossielen van planten) Johan van der Burgh noemt Calycanthus floridus als heester die meer aandacht verdient. „Een makkelijke plant, de bloei is rijk met interessante bloemen en de geur van het hout is noemenswaardig. Met name van het dode hout. De plant is via wortelstek te vermeerderen dus goedkoop in productie. Belangrijk voor het huidige openbaar groen.”

’Acer platanoides beter winterhard’ Boomkweker Mart van den Oever vindt Acer platanoides een ondergewaardeerde boom. „Het zit een beetje in de traditie. In Nederland kiezen we vaker voor A. pseudoplatanus. A. platanoides gaat veel richting Duitsland.” Hij wijst op een volwassen exemplaar in de tuin van Florence Court en vertelt over de voordelen

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Dendrologen in Ierland.indd 20

16-12-15 13:32

Gebruikswaarde Boomkweker Mart van den Oever pleit voor Acer platanoides en zijn cultivars. De afgebeelde Noorse esdoorn staat in Florence Court.

laanboom zelden een succes, maar in de luwte van een park vaak een prachtige solitair.”

’Clethra alnifolia sterk voor openbaar groen’

als: goede gezondheid, staande gele bloeiwijze vóór het uitkomen van het blad, mindere overlast van zaden en betere winterhardheid. „De boom heet niet voor niets Noorse esdoorn.” Met name de cultivars ’Columnare’ en ’Olmsted’ worden volgens Van den Oever vanwege de zuilvorm in Nederland nog wel aangeplant, net als ’Emerald Queen’ die een sterke herfstverkleuring heeft. De kweker vindt ook Celtis australis vermeldenswaardig. In de tuin van Seaford ziet hij er een staan. „Herkenbaar aan het zilvergroene blad.” Hij prijst de habitus, het attractieve blad, de herfstverkleuring en winterhardheid. „Zo’n boom kan ook goed tegen verharding dus mag vaker als straat- of laanboom worden aangeplant.” Bij Liquidambar styraciflua, die in verschillende bezochte (Noord-) Ierse tuinen groeit, benadrukt Van den Oever de waarde van de cultivar ’Worplesdon’. „Er is veel vernieuwing met sterk op elkaar lijkende cultivars, maar ’Worplesdon’ heeft een uniforme habitus en een sterke herfstverkleuring.” Van den Oever benadrukt tot slot het belang van de standplaats

en andere groeiomstandigheden. „Succes hangt nooit alleen af van de keuze van de soort of cultivar. Neem bijvoorbeeld Cercis siliquastrum, als

Dendroloog Margreet Pels Rijcken zat in de jaren ’60 op de Middelbare Tuinbouwschool Huis te Lande. Ze noemt Zelkova en Parrotia als bomen die ze zich nog goed uit die tijd herinnert. „Gelukkig zijn die nog altijd behoorlijk bekend.” Bij de heesters vindt ze het jammer dat Clethra alnifolia, die ze tegenkomt in de tuin van Talbot Botanic Gardens, in de vergetelheid is geraakt. „In het kleine arboretum bij mijn oude school stonden exemplaren, maar ik herinner me ook aanplant in het Vondelpark.” Behalve de rijke bloei vindt ze de geur en herfstverkleuring sierwaarden. „En het is een sterke plant, dus geschikt voor openbaar groen.” <

Clethra alnifolia biedt volgens dendroloog Margreet Pels Rijcken diverse sierwaarden. „Rijke bloei, geur en herfstverkleuring. En het is een sterke plant.” De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Dendrologen in Ierland.indd 21

16-12-15 13:32

Tekst: Ketura Haveman Foto: Gerdien de Nooy

’Ik hoop dat het bedrijf er over twintig jaar anders uitziet’ Gerard Rotteveel werkt de meerderheid van de dagen nog steeds op de kwekerij maar is dat langzaam aan het afbouwen. Voorheen runde hij samen met zijn broer de kwekerij met hulp van de jongens, nu zijn de rollen omgedraaid.

Gerard Rotteveel (66) heeft samen met zijn broer Cees jarenlang de vasteplantenkwekerij Gebr. Rotteveel gerund in Noordwijk. Gerard was 18 en Cees 16 toen ze in het bedrijf kwamen. „Eigenlijk gaat de geschiedenis nog verder terug. Mijn opa was boer en ging op een dag ook bollen kweken. Zijn twee zoons verdeelden het bedrijf: onze vader ging verder als bollenkweker en onze oom werd boer.” Gerard en Cees zijn dus de derde generatie, maar bollen kweken ze niet. „De bollen werden aangevuld met bloemen en vervolgens kwamen de vaste planten. Uiteindelijk zijn de bollen en snijbloemen afgevallen en de vaste planten gebleven.” Een mooi gewas meent Rotteveel. Vooral de vaste planten in pot. Eerder combineerde het bedrijf de teelt van landplanten en pottenteelt, maar de pottenteelt lag de broers beter. „Ik vind het gewoon een mooier product. Zo’n Hosta is wel leuk, maar tegen de tijd dat je hem verkoopt zijn het alleen maar wat kale wortels. Die gaan dan naar Amerika en je ziet ze nooit meer terug.” Nee, dan ziet de kweker toch liever een vaste plant in een pot die het bedrijf verlaat op het moment dat hij staat te groeien en bloeien. „Dat is toch veel leuker om te verkopen?”

Zo ging dat vroeger Op de vraag of hij niet liever wat anders was gaan doen, zegt hij lachend: „Ach, weet je, vroeger ging dat gewoon zo. Als je vader boer was, werd je boer en als je vader kweker was, dan werd jij kweker.” Hij nuanceert het echter ook gelijk. „Nou ja, we hebben nog een broer, die is aannemer geworden. Die stond van kinds af aan al overal

spijkers in te timmeren, het was wel duidelijk dat hij geen kweker werd.” Zelf heeft Gerard zijn zoon altijd vrij gelaten in zijn keuze en datzelfde geldt voor de kinderen van Cees. „Ze hadden ook wat anders kunnen gaan doen. In de weekenden en vakanties hielpen ze op het bedriif en uiteindelijk zijn ze er ingegroeid. Maar vanzelfsprekend is het niet. Ik zie veel bedrijven om me heen waar wel kinderen zijn, maar geen opvolging is.” „Dan moet je het bedrijf verkopen en zit je vervolgens thuis. Dat zou niet goed zijn”, meent Rotteveel. Wanneer hij echt gaat stoppen weet hij nog niet. „Dertig jaar geleden had ik geantwoord dat ik op mijn 50ste stop. Dat leek me toen wel een mooie leeftijd. Inmiddels ben ik 66 en draai ik nog mee. Maar wat minder hard dan voorheen. Zaterdag kom ik niet, en vrijdag meestal ook niet.” Rotteveel is verhuisd naar het dorp en zijn zoon Jan-Willem woont nu in het huis bij de kwekerij. „Dat is beter, als er wat aan de hand is op de kwekerij mag hij het regelen. Anders blijf ik dat doen, maar het is hun toko dus zij moeten dat zelf regelen.” „Ik moet zeggen dat ze het goed doen, ook al roepen we wel eens dat ze ergens te laconiek mee omgaan. De lijn is nog steeds stijgend, dat is mooi om te zien”, aldus een trotse kweker en vader. „Ik hoop dat ze over twintig jaar niet alles nog op dezelfde manier doen, zoals Cees en ik het deden. Een bedrijf moet blijven veranderen, het moet meegaan met de tijd. Ik heb er alle vertrouwen in dat ze het goed doen. Het zijn drie hele verschillende jongens, daardoor vullen ze elkaar goed aan als team.” <

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Kerst oudje Rotteveel.indd 22

16-12-15 13:32

Verknocht aan het vak

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Kerst oudje Rotteveel.indd 23

16-12-15 13:32

Tekst: Wilco Dorresteijn en Arie Schipper Foto: DLV Plant

2015: van koel en droog naar warm en n Afgelopen teeltseizoen was geen gemakkelijk jaar door de grillige weersomstandigheden. Er zijn diverse aandachtpunten voor komend seizoen. Zeker omdat het weer steeds extremer lijkt te worden.

Het voorjaar van 2015 was volgens de cijfers van het KNMI vrij koel, droog en zeer zonnig. Het koele weer zorgde voor een rustige groei en ontwikkeling van gewassen. Daarnaast hadden we ook te maken met veel wind. De geringe hoeveelheid neerslag in combinatie met de grote verdamping veroorzaakt door het vaak zonnige weer en veel wind, leidde eind juni tot een hoog neerslagtekort. Dit tekort was vooral groot in het westen. Volgens het KNMI behoorde 2015 op dat moment tot de 5% droogste jaren. Op veel containerteeltbedrijven kwamen we in juni en juli grote vochtverschillen in potten tegen. Vochtverschillen ontstaan dikwijls als gevolg van een te krappe watergift. Met warm weer verdampen planten veel en drogen potten snel uit. Geef je krap water dan zal een redelijke natte pot wel weer egaal vochtig worden. Een droge pot wordt echter steeds droger, omdat deze pot het vocht moeilijker opneemt. De pot is dan bovenop nat maar onderin nog droog. Het is belangrijk in zo’n situatie de gietbeurt te verlengen en na de gietbeurt te controleren of de hele pot goed vochtig is. Op een aantal bedrijven kan deze controle van de watergift beter. Andere aandachtspunten waren het beheersen van de EC in de pot en de kwaliteit van het gietwater. Vooral in het westen van het land werden hoge gehalten natrium en chloor en hogere gehalten aan bicarbonaat (opgeloste kalk) in het gietwater gemeten. Laat gietwater bemonsteren bij een EC van 0,7 mS/cm of hoger om inzicht te krijgen in de gehalten. Gietwater met een EC van rond de 1,0 mS/cm is niet goed, maar nog wel bruikbaar gedurende een niet al te lange periode. Het is dan wel belangrijk om voldoende ruim water

te geven om zoutophoping in de potten te voorkomen. Bij hoge gehalten bicarbonaat kan het noodzakelijk zijn om aan te zuren. Op vollegrondsbedrijven was het onkruid goed onder controle te houden door het droge weer. Droogte remde echter ook de groei. Op tijd beregenen is een belangrijk aandachtspunt bij een droge periode. Het gewas heeft voldoende vocht nodig, maar meststoffen moeten in het voorjaar voldoende oplossen om opneembaar te zijn.

Sterke zonkracht Het voorjaar en de zomer waren niet alleen zonnig wat betreft het aantal zonuren. We hebben ook een aantal momenten gehad met een hoge zonkracht. De zonkracht is een maat voor de hoeveelheid ultraviolette straling (UV) in het zonlicht die de aarde bereikt. In juni en begin juli hebben we verschillende momenten gehad met een zonkracht van 7. Volgens het KNMI verbrandt een gevoelige en onbeschermde huid bij deze zonkracht al binnen het kwartier. De gevolgen van de hoge zonkracht waren goed terug te zien bij Skimmia. Skimmia is duidelijk een schaduwplant die voldoende scherming vraagt omdat er anders witte randjes aan het blad komen. De planten, die buiten staan, worden daarom altijd in een schermhal geteeld. Toch waren er dit jaar op diverse bedrijven witte randjes en bruine vlekjes zichtbaar. Een net met een betere scherming kan dit probleem beperken. Ook bij de vermeerdering en teelt in de kas was het uitkijken voor verbranding. Een bekende kreet uit de glastuinbouw ’één procent meer licht is één procent meer opbrengst’ geldt zeker niet in de boomkwekerij.

Voldoende schermen en krijten is bij de meeste gewassen van belang om te schrale teeltomstandigheden in de kas te voorkomen.

Natte zomer Was het voorjaar extreem droog. De tweede helft van de zomer was juist zeer nat. Juli startte droog en met een hittegolf, maar aan het eind van de maand stormde het en viel er plaatselijk veel regen. Cijfers van het KNMI tonen dat augustus helemaal erg nat was met gemiddeld over het land 131 mm tegen een langjarig gemiddelde van 78 mm. Op 16 en 17 augustus regende het langdurig. Het KNMI meldt dat het in Lelystad zelfs ruim 23 uur achtereen regende. Dat hoort bij de hoogste etmaalwaarden ooit in Nederland gemeten. De rest van de maand vielen er vooral pleksgewijs flinke buien. Ook september was lokaal nat. De grote hoeveelheden neerslag en de lange bladnatperiode zorgden voor een hoge infectiedruk van schimmels zoals Cylindrocladium in Buxus. Ook nam de onkruiddruk in de vollegrond sterk toe. Daarnaast was het door alle regen moeilijk een geschikt spuitmoment te vinden. In zo’n periode blijkt weer het belang van waarschuwingsmodellen en een goede spuitcapaciteit. Bedrijven die zelf een veldspuit hebben, kunnen bij een hoge infectiedruk snel en op het juiste moment de benodigde gewasbespuitingen uitvoeren waarmee schade wordt voorkomen of beperkt. Tijdens natte omstandigheden worden ook bodemproblemen altijd duidelijk zichtbaar. De basis voor een gezonde bodem is een goede ontwatering door een goede hoogteligging, drainage en structuur. Wortelrot in de vollegrond wordt meestal veroor-

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Weer en gwb.indd 24

16-12-15 13:32

Gewasbescherming

m en nat Tips voor klimaatbestendige teelt > Zorg voor een goede ontwatering van percelen, voldoende hoogteligging ten opzichte van sloten en een goede bodemstructuur. > Gebruik een goede kwaliteit potgrond, die onder natte omstandigheden nog voldoende lucht bevat, maar onder droge omstandigheden ook goed vochtig te houden is. > Zorg voor voldoende beregeningscapaciteit voor de vollegrond en containerteelt. Op sterk drogende dagen moet het vochtgehalte in de pot voldoende op peil gehouden kunnen worden. > Maak gebruik van waarschuwingsmodellen die inzicht geven in de infectiedruk en het juiste spuitmoment en kijk naar de capaciteit van uw spuitapparatuur. > Zorg voor voldoende capaciteit van goed gietwater en neem regelmatig monsters van de waterkwaliteit en de potgrond zodat u de bemesting gericht kunt sturen.

Bij een goede fysische kwaliteit potgrond zie je sneller wortelherstel.

zaakt door slechte bodemomstandigheden. Beoordeel daarom op lege percelen welke bodemverbeterende maatregelen nodig zijn.

Wortelproblemen in pot Ook in de containerteelt zorgde alle regen voor relatief veel wortelproblemen. Niet alleen gevoelige gewassen, maar ook minder gevoelige gewassen hebben schade opgelopen. Door prijzenslag zijn de potgronden bij veel kwekers de laatste jaren fysisch wat achteruitgegaan. Maar juist bij nat weer lijkt het gunstig te kiezen voor meer fysische kwaliteit ofwel

een potgrond die meer lucht bevat onder natte omstandigheden. De potgrond wordt dan wel wat duurder, maar bij deze potgronden zie je minder snel wortelproblemen en ook beter herstel van wortels na extreme neerslag. Voor diverse bedrijven is het verstandig om te kijken hoe ze hun potgrond beter bestand kunnen maken tegen extreme neerslag. Let wel op dat een luchtige potgrond ook minder water, pH en voeding buffert. Aanpassing van de grond is daarom maatwerk en vraagt dan ook altijd weer meer alertheid wat betreft de sturing van de bemesting en water-

gift. Meer bemonsteren is verstandig. De bemesting van de containerteelt is sowieso een aandachtspunt. Door de natte zomer was er sprake van veel uitspoeling van meststoffen en lage voedingsniveaus in potten. Bijmesten met oplosmeststoffen tijdens een natte periode is lastig, omdat je eigenlijk geen water wilt geven omdat potten al extreem nat zijn. Daarnaast spoelen de meststoffen die je geeft ook weer snel uit. Op een aantal bedrijven zijn als alternatief handmatig nog korrelmeststoffen gestrooid. Dit is veel handwerk maar leverde wel resultaat op. <

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Weer en gwb.indd 25

16-12-15 13:32

Tekst en Foto’s: Arthur van den Berg, netwerkcoördinator LTO Glaskracht Nederland

’Specialiseren in de VS is niet eenvoudi Amerikaanse hortensiakwekers telen nog vaak oude soorten. Ze willen wel vernieuwen maar nieuwe soorten moeten eerst twee jaar in quarantaine. Dat helpt niet echt bij de vernieuwing van het assortiment. Focussen op enkele rassen zit er ook vaak niet in, omdat de markt om een breed assortiment vraagt. Van 19 tot 26 september brachten hortensiakwekers en -veredelaars een bezoek aan collega’s aan de Amerikaanse westkust. De reis was georganiseerd door de gewascommissie pothortensia van LTO Glaskracht Nederland. De kwekerijen liggen in een gebied met een gunstig klimaat, maar weinig water. De Grote Oceaan haalt de extremen uit het klimaat. De meeste bedrijven liggen vlakbij de oceaan en de combinatie met bergruggen in de omgeving geven een gunstig en stabiel klimaat waarin hortensia’s (bijna) vanzelf jaarrond in bloei zijn te trekken. Ook gebruikt men weinig tot geen remmiddelen. Water is wel een probleem in het gebied. Er is al jaren een grote droogte in Californië. Bedrijven beschikken niet onbeperkt over water. Ze kunnen wel vaker water gebruiken dan particulieren, maar betalen daar ook meer voor. Tijdens de droge periodes is het water van slechte kwaliteit met een pH-waarde rond de 8.

Arbeidsproblematiek Net als in Nederland zijn in de Verenigde Staten weinig landgenoten die op de kwekerijen werken. Amerikaanse kwekers zijn dan aangewezen op buitenlandse krachten, veelal Mexicanen. Ze werken daar voor het minimumloon dat per 1 januari 2016 wordt verhoogd van $9 naar $10 per uur (basisloon exclusief onder meer verzekeringen). Er zijn plannen om het minimumloon de komende jaren te verhogen naar $15. Verder organiseren bedrijven in toenemende mate de huisvesting zelf. Allemaal maatregelen om zich te

wapenen tegen concurrentie van henneptelers. In sommige staten, onder meer in Oregon en vanaf 2016 in Californië, is de hennepteelt gelegaliseerd. Goede krachten, veelal bedrijfsleiders (head growers), worden uit de tuinbouw gestrikt voor jaarsalarissen die ongeveer 1,5 keer hoger liggen dan die in de tuinbouw. In de strijd om de gunst van de werknemer komt er gedurende zes maanden per jaar ook concurrentie van sla- en aardbeitelers; grote gewassen aan de Amerikaanse westkust.

Logistiek vormt uitdaging De grote uitdaging voor veel bedrijven is de logistiek. De afstanden zijn groot en de markt maakt specialiseren in een teelt lastig. Je moet minimaal drie tot vijf producten aan kunnen bieden, veel bedrijven kweken meer dan vijf gewassen. Ook in Amerika beïnvloedt de potorchidee de markt. Dit gewas heeft een dusdanig groot marktvolume dat het rendabel is zich meer op dit gewas te focussen met de mogelijkheid het transport in eigen beheer te regelen. Een optie die voor vervoer van hortensia’s in dozen niet is weggelegd. Transport wordt vaak gecombineerd met niet-ethyleen producerende gewassen als sla of peen. De grote kwekerijen hebben vaak wel een groot eigen wagenpark.

Minder retailers De retail bestaat uit steeds minder spelers. Walmart, The Home Depot en Lowe’s zijn grote ketens met daarnaast een beperkt aantal kleinere retailers als Trader Joe’s en

CostCo. Enkele retailers hanteren ’pay by scan’. De kweker vult zelf het winkelschap en bepaalt zelf de prijs, assortiment, doorloopsnelheid en aanbiedingen. De retailer krijgt een percentage van de omzet; vaak 10 tot 15%. Als de omzet voor de retailer te laag is, ligt een ondernemer eruit. Een kweker krijgt dus alleen betaald voor de producten die verkocht zijn. ’Pay by scan’ is alleen interessant voor een kweker als hij de enige aanvoerder is. Invulling van het schap gebeurt op basis van de kassascangegevens. Veel klanten bestellen steeds later, wat de planning lastiger maakt. Een enkele klant bestelt het basisassortiment een half jaar vooruit. Retailers willen ook steeds vaker iets nieuws, in kleine aantallen.

Grote en gekleurde bloemen De consument vraagt om grote en gekleurde bloemen. Vier bloemen zijn populair. Wit is eigenlijk alleen populair rond kerst. In verband met het klimaat worden er nog veel oude soorten, met name Merritts Supreme gekweekt. De vraag naar nieuwe Europese soorten is er wel, maar weinig bedrijven durven ook de stap te zetten om deze te kweken. McCahon Floral, Royal Oaks in Californië heeft als een van de weinige bedrijven deze stap gezet. Dat heeft wel gevolgen voor de kwaliteit, vanwege de nodige aanpassingen in de teeltwijze. McCahon probeert ook meer bloemen op de plant te krijgen. Een probleem voor nieuwe soorten uit Europa zijn de quarantaine regels. Nieuwe soorten moeten eerst twee jaar op de tuin (in quarantaine) blijven, voordat ze verhandeld mogen worden. Deze barrière biedt wel kansen voor Nederlandse bedrijven om met Amerikaanse bedrijven die lokaal hun afzet regelen samen te werken. Tijdens de reis kwam in gesprekken ook naar voren dat samenwerking welkom is op teeltgebied, afgestemd op wensen uit de markt.

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Hydrangea pag 1 en 2.indd 26

16-12-15 13:32

Buitenland

voudig’

Mening

’Amerikaanse hortensiateler focust meer op afzet dan op teelt’ De teelt van hortensia aan de Amerikaanse westkust is haast

te meer wordt verdiend. Daar kunnen Nederlandse kwekers in

niet te vergelijken met die in Nederland, vinden deelnemers

hun directe verkopen nog iets van opsteken. Daarentegen is

aan de reis. Sowieso door de klimaatomstandigheden, maar

Van Schie blij met het huidige Nederlandse veilingsysteem met

nog meer hoe Amerikaanse telers hun afzet moeten regelen

zowel verkoopmogelijkheden voor de klok als buiten de klok

en daarop dan weer hun teelt moeten afstemmen. „Sowieso

om. „Ik moet er niet aan denken dat bijvoorbeeld ’pay by scan’

de moeite waard om eens van dichtbij mee te maken. De reis

overwaait naar Europa. Niet zozeer vanwege de concurrentie

was voor de veredelaars echter interessanter dan voor kwe-

die dan tussen telers groter zal worden, maar meer dat retailers

kers”, denkt Dick van Geest. Tim van Leeuwen deelt die me-

dan kans zullen zien telers nog meer tegen elkaar uit te kun-

ning: „Amerikaanse telers zullen teelttechnisch meer van ons

nen spelen.” Teelttechnisch heeft hij zich wel over enkele din-

opgestoken hebben dan wij van hen. Zeker omdat er een stel

gen verbaasd. Bijvoorbeeld dat moerplanten soms dertig jaar

oude rotten mee was die er vrij open over sprak.” Beide telers

meegaan, terwijl hij ze naar 2,5 tot 3 jaar weggooit. Dat ze dan

nemen in ieder geval niets mee naar huis, waarmee ze direct

genoegen nemen met veel minder uniformiteit, waardoor ze

aan de slag gaan zowel teelt- als afzettechnisch. Of het moet

veel meer tijd kwijt zijn aan het uitsorteren van stekmateriaal.

zijn hoe Amerikaanse telers sociale media inzetten om hun

Verder vindt hij het heel apart dat sommige telers erin slagen

klanten te bereiken. Dat heeft vooral Van Geest aan het den-

bijna het gehele jaar knopvorming te realiseren. Zelfs onder

ken gezet.

(ver)duistere omstandigheden. „Nou werkt het warmere kli-

Veredelaar, vermeerderaar en producent van pothortensia’s

maat mee, maar dan nog. Schijnbaar ideale omstandigheden

Sjaak van Schie is ook onder de indruk hoe zijn Amerikaanse

om stress op te wekken bij de plant om knoppen te blijven vor-

collega’s hun afzet organiseren. Hoe beter de organisatie des

men”, meldt Van Schie.

> De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Hydrangea pag 1 en 2.indd 27

16-12-15 13:32

Hortensia-kwekerijen in de Verenigde Por La Mar Nursery, Santa Barbara in Californië ’Koelperiode opgelopen naar veertien weken’

Color Spot Nurseries, Salinas in Californië ’Lastig om voldoende takken te krijgen’

Bij Por La Mar Nursery is het

Color Spot Nurseries is naar

assortiment afgestemd op de

eigen zeggen de grootste kwe-

koelketen van de retail. Pro-

kerij in Amerika en heeft ver-

ducten die de koelketen niet

schillende locaties; bij elkaar

goed doorkomen, worden niet

goed voor 80 ha. Het bestaat

meer gekweekt. Ongeveer 85%

sinds 1966, daarvoor heette het

van de afzet gaat naar de retail.

Sunnyside Nurseries. Bij gebrek

Transport wordt ook vaak ge-

aan concurrentie en vanwege

combineerd met sla.

het klimaat worden ook hier

Wat betreft hortensia ligt de

de bekende oude soorten ge-

piek in de productie tussen ja-

kweekt. Hortensia is een onder-

nuari en mei. In september gaan

geschikt product in de planning.

er wekelijks nog ongeveer driehonderd tot vierhonderd dozen

Hierdoor is het lastig om de teelt goed te optimaliseren. Afzet

per week de tuin af. In verband met het klimaat worden de oude

is vooral via de retail, maar ook aan hoveniers wordt geleverd.

hortensiarassen gekweekt. Men is wel op zoek naar nieuwe

Het klimaat is gunstig, maar het is lastig om voldoende takken

rassen, maar voorlopig zullen die er waarschijnlijk niet komen.

op de hortensia’s te krijgen. Vooral de oudere soorten worden

Omdat het totale hortensiaprogramma wordt afgebouwd, is de

minimaal twee keer getopt om voldoende knoppen op een plant

koelperiode opgelopen van acht naar veertien weken. Dat komt

te krijgen. Ook hier wil men overstappen op nieuwere soor-

de kwaliteit niet ten goede. Als alternatief voor de hortensia-

ten. Deze worden eerst uitgebreid getest. Op het bedrijf wordt

productie worden onder andere potrozen gekweekt maar vooral

de juiste potgrondmix zelf gemengd. Onlangs zijn ze overgestapt

meer bessen (diverse soorten voor de pluk).

op bemesting waarbij voedingsstoffen langzaam vrijkomen (slow-release).

Pacific Plug & Liner, Watsonville in Californië ’Na opkweek nu ook afkweek’

Bay City Flower, Half Moon Bay in Californië ’Pot voorzien van chenilledraad’

Pacific Plug & Liner wil komen-

Bay City is bekend om (jaarrond)

de jaren een eigen hortensia-

hortensia’s. Specialisatie staat

programma opzetten; nu heeft

hoog op het verlanglijstje, maar

het bedrijf een beperkt aantal

de markt ’dwingt’ het bedrijf om

variëteiten.

soorten

meer producten aan te bieden

worden daarin meegenomen.

zoals freesia, lelie, schlumber-

Naast hortensia wordt er vooral

gera, calla en campanula. Vooral

perkgoed (in plug) gekweekt.

de lelie doet het goed. Afzet

Het assortiment wordt voor 70%

verloopt vooral via directe ver-

door de kwekers bepaald en

koop aan supermarkten, soms

voor 30% door winkelketens.

ook aan de groothandel. Bay

Nieuwe

Ongeveer 50% van de totale

City kiest bewust niet voor ’pay

productie is bestemd voor Smith Gardens. Nu zijn alle horten-

by scan’. De locatie die wordt bezocht, is net nieuw (huurtuin) en

sia’s nog voor Smith Gardens. En een klein beetje extra productie

nog niet helemaal ingericht. Water geven gaat bijvoorbeeld nog

voor ’brokers’ als Ball. Over het hele bedrijf is wifi aangelegd om

even met de hand. Naast de afkweek vindt er ook veredeling

informatie over de teelt en het product snel en gemakkelijk te

plaats, maar dat is nog meer een hobby. Om de planten in de

kunnen delen. Dit heeft geleid tot een daling van de uitval van

keten van water te voorzien wordt er een stukje chenilledraad

17% tot 9% in 2014.

(pijpenrager) in de pot gestoken (foto), die vervolgens in een buitenpot wordt gezet met een laagje water.

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Hydrangea pag 3 en 4.indd 28

16-12-15 13:32

Buitenland

nigde Staten Dahlstrom and Watt Bulb Farm, Smith River in Californië ’Direct sortering bij schoonmaken’

Oregon Hydrangea Co, Brookings in Oregon ’Mondjesmaat snijhortensia’s van moederplanten’ Oregon Hydrangea Co produ-

Dahlstrom and Watt Bulb Farm

ceert hortensia onbewortelde

(DW) is de tweede grootste pro-

stekken en een klein beetje

ducent van halfwas hortensia

pluggen. In totaal zijn er 150

naast Bay City. De oceaan tem-

soorten beschikbaar en nog

pert het klimaat, maar in tegen-

meer soorten gedocumenteerd.

stelling tot Bay City wordt er bij

Vroeger deden bedrijven alles

DW wel af en toe geremd.

zelf, maar de laatste jaren is

Om de veroudering van het blad

er steeds meer specialisatie in

te versnellen wordt ook ethy-

teeltfase: stek, op- of afkweek.

leen gebruikt. Bij het schoonma-

Bij Oregon Hydrangea Co zijn

ken van de planten worden deze

veel soorten vanzelf blauw van-

meteen gesorteerd en gaan dan

wege de zure grond. De moederplanten staan in de volle grond

terug de koeling in. Dit gebeurt zonder pot. Hierdoor passen er

geplant. Na drie jaar komen de planten in productie en zijn na vijf

bij het uitleveren drie planten meer in de doos. Om het juiste

jaar in volle productie. De meeste planten gaan twintig jaar mee.

substraat te kunnen gebruiken mengt DW ook zelf de potgrond.

Om levering te kunnen garanderen, staan er veel planten per

Er worden veel kleine orders verstuurd door het hele land. Met

soort op geplant. Nieuwe soorten worden eerst in een pot ge-

Pasen en Moederdag trekt DW zelf hortensia’s in bloei. Buiten-

kweekt. Bij voldoende marktpotentie gaan ze in de volle grond;

hortensia’s en hortensia’s op stam zijn voor eigen productie. Ver-

bij onvoldoende marktvraag gaan ze weg als potplant. Van een

wachting is dat er kansen zijn voor nieuwe, met name kortere

aantal soorten moederplanten worden ook takken gesneden als

soorten.

snijbloem. Het gaat dan vooral om de witte soorten voor bij-

Blauwen gebeurt met de hand. Dit blijkt een beter resultaat te

voorbeeld bruiloften. Deze markt is nog klein, maar groeit wel

geven en er is goede feedback van klanten.

jaarlijks.

Smith Gardens, Aurora in Oregon ’Merkhortensia op verzoek’

Bailey Nurseries, Sauvie Island in Portland ’Endless Summer weer op de kaart gezet’

Smith Gardens in Aurora kan

Een van de locaties van Bailey

door de spreiding van eigen lo-

Nurseries ligt op Sauvie Island

caties en contractkwekers de

bij Portland. Bailey’s is bij Neder-

beschikbaarheid van producten

landse kwekers vooral bekend

verlengen. Zo wordt perkgoed

vanwege de Endless Summer

eerst vanuit de zuidelijke loca-

Hortensia. Met deze lijn voor-

ties geleverd en later vanuit de

zien van een merknaam (’bran-

noordelijker gelegen locaties.

ded program’) heeft het bedrijf

Perkgoed en potrozen zijn be-

de hortensia in Amerika weer

langrijke producten. Hortensia

op de kaart gezet. De grond op

wordt wel steeds belangrijker.

het eiland is erg geschikt voor de

Op verzoek van de retail is

teeltwijze van Bailey’s. Planten

Smith Gardens gestart met de productie van de merkhortensia’s

kunnen worden gerooid zonder de wortels te veel te beschadi-

Endless Summer (Bailey Nurseries) en L.A. Dreamin’ (Ball Orna-

gen. Stek gaat naar de locatie in Yamhill voor de beworteling.

mentals). Later kwamen de oude bekende soorten. Vier jaar ge-

Bailey’s is zelf de grootste klant. Na het stek plukken in het voor-

leden werden er 25.000 hortensia’s per jaar gekweekt, in 2015

jaar, wordt een deel van de planten in het najaar verkocht als

waren dat er 125.000. De verkoop is vooral op basis van ’pay by

plant (na het rooien worden de planten dan opgepot).

scan’ aan zowel The Home Depot, Walmart als Lowe’s, waarbij

Een ander product is Hortensia paniculata op stam. Deze teelt

Smith Gardens het hele plantenschap invult. Anders dan in Ne-

duurt drie jaar. In het eerste jaar wordt de plant gekweekt, in het

derland is de afvoer van het water in de betonvloer. Dat wordt

tweede jaar de stam en in het derde jaar de plant op de stam.

niet ’opgezet’ zoals in Nederland in het midden van de kap, maar aan één kant van de kap. Daar loopt het water via de afvoer direct weg. Het water blijft niet een aantal minuten op de vloer staan.

< De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Hydrangea pag 3 en 4.indd 29

16-12-15 13:33

Tekst: Ron Barendse Foto: Gerdien de Nooy

’Ik vermaak me nog altijd prima’ Toen kweker Jac Oudijk uit militaire dienst kwam heeft hij links en rechts gekeken, maar hij koos ervoor om boomkweker te worden. En daarvan heeft hij geen spijt. „Als je aan de juiste touwtjes weet te trekken, is dit een mooi vak.”

„Kijk, facturen draaien is het allermooiste van mijn vak”, zegt de 63jarige Oudijk, zwaaiend met een bundeltje papieren, als hij het kantoortje van zijn bedrijfsruimte uit komt lopen. Of andere kwekers te negatief zijn? „Nou laat ik het zo zeggen: de gemiddelde boomkweker is geen vrolijke Frans. Maar ik vind kweker zijn eigenlijk het hele jaar leuk. In het voorjaar is het met sierheesters pieken en word je geleefd, maar dat weet je van tevoren. Het geeft dan altijd enorm veel voldoening als je het weer voor elkaar hebt als het hele veld leeg is. Maar vervolgens is het ook weer genieten als de hoek na het oppotten weer helemaal vol staat.” De telefoon van Oudijk rinkelt. Na een kort gesprek met een klant over potmaten en levertijden hangt Oudijk op. „Zo, dat waren m’n laatste, ik ben los”, zegt hij over de Conica die hij zojuist heeft verkocht. „Ik heb alleen maar potgekweekte producten die ik ook nog eens een jaartje langer laat staan dan veel andere kwekers. Daarmee heb ik mijn klanten echt iets te bieden. Het mooie van dit vak vind ik ook dat ik een product maak wat ik zelf ook echt leuk vind.”

Het kan wel Over de manier waarop Oudijk bijvoorbeeld Hamamelis kweekt zeggen vakgenoten volgens hem dat dat niet kan. „Maar als je het goed doet kan het wel. Misschien ben ik daarin eigenwijs. Ik hou mezelf altijd voor dat iedere plant uiteindelijk individueel wordt verkocht en dat iemand daar wel blij van moet worden. Wat dat betreft geeft het mij voldoening als ik me bedenk, dat ik in de tijd dat ik boomkweker ben, al meer dan 1 mil-

joen keer iemand blij heb gemaakt.” Als de Boskoper terugkijkt op de belangrijkste beslissingen die hij in ruim 41 jaar als boomkweker heeft gemaakt, denkt hij dat hij de juiste keuzes heeft gemaakt. Van de start op een huurtuin, ’dat was toen de makkelijkste manier om te beginnen’ tot het kopen van de buurman ’eerst verdienen en dan investeren’. Maar ook de beslissing om zo’n twintig jaar geleden over te schakelen van vollegrond naar containerteelt. „Met de keuze voor containerteelt stapte ik een andere wereld in met nieuwe klanten, jaarrond productie en de noodzaak om steeds snel te moeten schakelen. Maar alles wat bij de pottenteelt kwam kijken ligt me wel.”

Groot genoeg Het bedrijf van de kweker op leeftijd telt 3,5 ha en met die grootte is Oudijk zeer tevreden. „Het is groot genoeg om met drie man werk te hebben en dat zorgt er weer voor dat ik niet alles zelf hoeft te doen.” Want Oudijk doet ook weer niet alle werkzaamheden op de kwekerij met evenveel plezier. „Oppotten heb ik meestal uitbesteed en ook het zetten liet ik aan anderen over. En het is mooi dat dat met deze bedrijfsgrootte kan. Mijn hart ligt meer bij het maken van een goed product en het verkopen ervan. Als kweker moet je aan de juiste touwtjes kunnen trekken en dan is dit een mooi vak.” Naar de toekomst kijkend zegt hij: „Ik heb geen opvolger en ga van lieverlee wel afbouwen. Ondanks dat ik me nog altijd prima vermaak, wil ik over twee jaar m’n bedrijf verkopen. Want ik weet zeker dat er na de boomkwekerij ook nog een leven bestaat. <

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Kerst oudje Jac Oudijk.indd 30

16-12-15 13:33

Verknocht aan het vak

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Kerst oudje Jac Oudijk.indd 31

16-12-15 13:33

741298_.indd 32

16-12-2015 11:31:44

VRAAG EN AANBOD

22 december 2015 nummer 26

Van Poecke & zn bvba Oude wetterstraat 3a 9230 Wetteren BelgiĂŤ AAngeboden Cup. ley. Castel. Gold 60-80-100 co Cup leylandii 80-100-125-150 co Thuja p. Atrovirens 60-80-100-125 co Thuja p. Exselsa 60-80-100-125-150 co Thuja occ Braband 60-80-100-125-150 co Thuja occ Smaragd 50-60-80-100 co Prunus l Rotundifolia 60-80-100-125 co Taxus Baccata 60-80-100-125 dwer/rots coniferen Juniperus, Thuja, Cham, Co Sierstruiken in co 10 Rozen blote wortel in verschillende soorten

Mail uw Vraag & Aanbod voor woensdag 17.00 uur naar: svstraffic@bdu.nl of bel naar Verkoop Boomkwekerij 0342-494889

WILT U OOK ADVERTEREN OP DE PLANTENBEURS PAGINA? BEL: 0342-494889

Tel: 0032(0)479 99 17 23 Fax: 0032(0)9 366 04 70 www.vanpoecke-zn.be info@vanpoecke-zn.be

741299_.indd 33

16-12-2015 12:06:27

Foto: Arno Engels

Strategie herbiciden in de rozenteelt Er is de laatste jaren het één en ander gewijzigd op het gebied van herbiciden. De huidige mogelijkheden in de tweejarige rozenteelt op een rij.

Edwin Kohrman Cultus Agro Advies edwinkohrman@cultus.nl

Er zijn natuurlijk meerdere wegen die naar Rome leiden. De onkruidbestrijding in het eerste teeltjaar tussen planten en oculeren kan prima mechanisch, met aan- en afaarden en eggen. Belangrijkst hierbij is op tijd starten, dus bij klein onkruid. Na het uitblazen of na het oculeren kan in juni/juli bijvoorbeeld met Springbok plus linuron onderdoor worden gespoten met de kappenspuit. In augustus kunt u dan nog een keer met Dual Gold plus linuron spuiten. Gebruik dan wel twee verschillende toelatingen van linuron, omdat het per toelating maar één keer mag. Wordt aangeaard in de winter, dan is een winterbespuiting niet nodig. Op percelen waar niet aangeaard wordt of kan worden, is het raadzaam in december Kerb toe te passen, eventueel gemengd met Chloor IPC. Voeg Chloor IPC vooral toe op de wat vuilere percelen, voor verbreding van de contactwerking. In maart kunt u dan spuiten met Wing P. Dit middel mag tussen 1 november en 1 april en alleen onderdoor. Als geen Kerb gespoten is in de winter, is het toch aan te bevelen om Kerb alsnog toe te voegen aan Wing P, vanwege de goede duurwerking op onder andere grassen. Eind mei/begin juni kan dan vervolgd worden met Springbok plus linuron.

In augustus kunt u dan waar nodig nog met Dual Gold + linuron werken.

Maximale dosering metazachloor In plaats van Springbok kunt u ook werken met Sultan of Butisan. Let bij al deze middelen goed op de maximale dosering van 1,0 kg/ha metazachloor over een periode van drie jaar op hetzelfde perceel. Door deze beperking mag u producten met metazachloor nu ook in grondwaterbeschermingsgebieden toepassen. Het voordeel van Springbok is dat het ook dimethenamid-P bevat en dus breder werkt. Als contactmiddel kunt afhankelijk van de situatie onderdoor werken met Finale, Basta of Radicale. Daarnaast hebben de middelen Asterix, Corzal en Kontakt op basis van fenmedifam een toelating in de rozenteelt. Kontakt mag alleen in de zaailingen. Chloor IPC heeft het LDS-systeem op het etiket gekregen, waardoor acht keer met 0,5 l/ha gespoten kan worden met in totaal maximaal 4,0 l/ha per twaalf maanden. Hiermee is de ervaring nog beperkt. Denk de komende tijd goed na over de best passende strategie. Neem daarbij uiteraard de etiketten in acht. De actuele etiketten zijn te vinden op www.ctgb.nl. <

Als rozen niet worden aangeaard, is het aanbevolen om deze maand Kerb toe te passen, eventueel met Chloor IPC erbij.

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Teeltadvies BKW15-26.indd 34

16-12-15 13:33

Teeltadvies

Ontwatering laanboompercelen op klei Check van laanboompercelen de bodemomstandigheden. Op de kleipercelen in regio Opheusden begint een goede bodem met een goede ontwatering.

Kees Pastoor DLV Plant k.pastoor@dlvplant.nl

Als de drains in een sloot uitkomen, moet deze sloot het water snel en in grote hoeveelheden kunnen afvoeren. Dit lijkt vanzelfsprekend, maar toch was ik pas op een perceel waar de sloot bijna dicht was gegroeid en het water dus slecht weg kon. Natte plekken of zelfs plassen zijn een duidelijk signaal dat de bodem onvoldoende functioneert. Met boren en graven van een profielkuil krijg je inzicht. Je kunt dan zien hoe diep de wortels bijvoorbeeld groeien. Af en toe blijkt dat de drainage plaatselijk is verzakt of onvoldoende op afschot ligt. Verder is het belangrijk dat er voldoende drains liggen. Niet elke grond heeft voldoende aan een onderlinge drainafstand van een meter of tien, soms is vijf tot zes meter nodig. Een ander voorkomend probleem zijn storende lagen door verslemping, natuurlijke verstoring of doordat de grond is dichtgereden. Ook dit soort problemen kom je tegen als je gaat graven of boren. Ook een penetrologger waarmee je de bodemweerstand meet, geeft inzicht in verdichtingen. Met de juiste grondbewerking kunnen dit soort problemen worden opgelost.

Organische stof is van groot belang voor de bodemstructuur, verkruimelbaarheid, slempgevoeligheid, vochthoudend vermogen, het kluithoudend vermogen en de bewerkbaarheid van de grond. Laanboombedrijven laten mogelijkheden liggen om voldoende organische stof aan te voeren. De meeste kwekers voeren namelijk alleen dierlijke mest of compost aan, terwijl groenbemesters aan alle kanten voordeel opleveren. Een groenbemester levert minstens vier ton per hectare stabiele organische stof, maakt de bodem los en stimuleert het bodemleven. Er ontstaat dus een betere structuur, een stabiele voedingstoestand en een weerbare bodem. Bedenk wel bij stimuleren van bodemleven, dat bodemleven, organische stof en bodemstructuur nauw met elkaar samenhangen. Goede groei van plantenwortels is gebaat bij een goede bodemstructuur. Bodemorganismen als bacteriĂŤn, schimmels, wormen enzovoort leven van de afgestorven wortels en overige gewasresten en zorgen op hun beurt weer voor een goede bodemstructuur. Het is dus belangrijk dat de basis goed is. <

Besteed in coniferen nu aandacht aan kalk en pH De grootste drukte is in de meeste vollegrondsteelten weer achter de rug, waardoor er tijd is om vooruit te kijken.

Chiel van der Voort Cultus Agro Advies chielvandervoort@cultus.nl

Neem nu grondmonsters van uw percelen om helderheid te krijgen over de voedingstoestand. Met behulp van de analyseresultaten kunt u bepalen welke aspecten in de bodem nog extra aandacht behoeven. EĂŠn van de aspecten waar in de wintermaanden al aandacht aan moet worden besteed, is de aanvoer van calcium en de sturing van de pH. Bij een aantal coniferensoorten kan calciumgebrek optreden, vooral op (lichte) zandgronden. Dit gebrek uit zich in een vale gewaskleur, gedrongen of bruinkleurende groeipuntjes of naaldval. Voor een gezonde wortelgroei is voldoende calcium van belang. Om calcium aan de bodem toe te voegen kan een bekalking worden uitgevoerd. Echter, deze vorm van bemesten heeft invloed op verschillende processen in de bodem. Behalve de aanvoer van opneembare calcium voor de plant, heeft bemesting met een kalkmeststof ook invloed op de pH in de bodem. Na het seizoen zien we regelmatig dat een verzuring in de bodem heeft plaatsgevonden. Met kalk kan de pH weer op peil worden gebracht. Veel kalkmeststoffen bestaan in de vorm van calciumcarbonaat.

Het is niet het deeltje calcium dat de pH verhoging verzorgt, maar het deel waaraan calcium in de meststof gebonden is. In veel gevallen is dit carbonaat. Kalkmeststoffen lossen langzaam op en daardoor duurt het vrij lang voordat de gewenste pH-verhoging heeft plaatsgevonden. Bij de meeste langzaamwerkende kalkmeststoffen duurt het ongeveer drie maanden voordat de volledige omzetting van de meststof heeft plaatsgevonden. Door nu een bekalking uit te voeren en in te werken, is bij de start van het nieuwe teeltseizoen het gewenste effect bereikt. Het vermogen van een kalkmeststof om zuur te binden wordt aangegeven met de neutraliserende waarde (nw). Let op dat er geen overbekalking plaatsvindt. Komt uit de bodemanalyse een laag magnesiumgehalte naar voren, dan gaat de voorkeur uit naar een magnesiumhoudende kalkmeststof. Als de pH nog mooi op peil is, maar wel een calciumbemesting gewenst is, kan gekozen worden voor gips (Calciumsulfaat). Gips bevat namelijk wel calcium, maar heeft geen pH verhogend effect. < De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Teeltadvies BKW15-26.indd 35

16-12-15 13:33

Tekst en Foto’s: Arno Engels

GaLaBau-bedrijf concurreert op projectk Er zijn opdrachten genoeg voor de Duitse tuinen landschapsinrichting. Dat ervaart Ralf Sauter, bedrijfsleider van Karok Gartengestaltung und Landschaftsbau GmbH. Dit bedrijf hoeft dan ook niet zonodig op prijs te concurreren met andere inrichters en aannemers. Karok staat voor hoogwaardige kwaliteitsprojecten. En volgt daarin diverse trends. Karok Gartengestaltung und Landschaftsbau GmbH is gevestigd in Neu-Ulm, een kleine stad in Beieren aan de Donau. Aan de overkant ligt de grotere stad Ulm, dat is deelstaat Baden-Württemberg. Het werkgebied van Karok is ongeveer een straal van 50 km. Soms werkt het bedrijf ook verder weg in Zuid-Duitsland. „Bijvoorbeeld in München”, vertelt bedrijfsleider Ralf Sauter. „Daar is het duurder dan hier. Ondanks onze reiskosten kunnen we toch nog concurreren met bedrijven in München.” De concurrentie is altijd op kwaliteit, stelt Sauter. „We gaan altijd voor projecten van hoogwaardige kwaliteit, en de laatste tien jaar nemen die in aantal toe. Door tuinprogramma’s op tv, door tuinbladen – de meeste tijdschriften in de Duitse kiosk gaan over de tuin.” Het gaat ook beter met de Duitse economie. „Dat merkt de GaLaBau. Er zijn genoeg opdrachten.”

Liever niet aanbestedingen Opdrachtgevers van Karok zitten in de wereld van gemeenten, industrie en particulieren. Het bedrijf was in het verleden soms ook genoodzaakt om mee te doen aan openbare aanbestedingen, om werk te houden voor de ruim 35 vakmensen in dienst. „Maar nu is er werk genoeg, en dan hoeven we niet mee te doen aan openbare aanbestedingen.” Sauter bekritiseert die inschrijvingen. „Je concurreert dan met bijvoorbeeld tien andere bedrijven. Er

hoeft maar één bedrijf zo laag aan te bieden, en dan is de prijs al kapot. We hebben ons wel eens afgevraagd: als wij een project voor niet minder dan €125.000 kunnen uitvoeren, en een ander biedt €100.000, waarin zit dan het verschil van €25.000? In de loonkosten? Dat denk ik, want we kopen overal dezelfde materialen in.” Sauter wijt het gunnen op prijs aan bezuinigingen. Er zijn gemeenten in Duitsland die hun budgetten moeten inkrimpen. Maar er zijn er ook die investeren. Bijvoorbeeld Ulm, in het werkgebied van Karok. „Er wordt een nieuwe hogesnelheidslijn gebouwd tussen Ulm en Stuttgart, in het jaar 2021 is die klaar. Dan ben je in een uur op de luchthaven van Stuttgart, en in drie uur in Parijs. Dat betekent dat het voor mensen interessanter wordt om naar Ulm te gaan.” Ook het stedelijk groen van Ulm wordt dan aantrekkelijker, is de verwachting. En dat is kennelijk ook noodzaak. „Ulm is nog geen grüne Stadt. Er is nog genoeg te doen voor de GaLaBau”, meent Sauter. Karok is partner van ’Die grüne Stadt’, het Duitse netwerk van bedrijven en organisaties dat De Groene Stad-filosofie verspreidt. „We geven brochures over de filosofie aan gemeenten, en bespreken deze met architecten.”

Ook eigen architecten Karok voert vaak projecten uit die getekend zijn door externe tuinen landschapsarchitecten, maar het bedrijf heeft ook eigen architecten in dienst. Het verschilt per opdrachtgever en per project, wie het ontwerp maakt. In alle ontwerpen zijn wel algemene trends te bespeuren. Sauter noemt er een aantal op die momenteel in de GaLaBau spelen. Het is een trend om meer diverse bomen te planten. Maar niet om ziekten te voorkomen. „Klanten vragen dat niet. Het gaat hen om groeiwijze, bloei en blad, en of de bomen weinig onderhoud kosten”, aldus Sauter. „Vroeger hebben we

bijvoorbeeld veel Robinia geplant, omdat die bomen sterk groeien en veel licht doorlaten. Nu zijn ook toekomstbomen als Cercis en Liquidambar belangrijk.” Ook bomen die inheems zijn in Duitsland, zoals Fagus sylvatica en Quercus robur, worden meer gevraagd. „In een bebouwingsplan staat hier altijd als bouwvoorschrift: gebruik inheemse bomen”, aldus Sauter. „Maar dat voorschrift is niet dwingend. Je kunt ook voor een andere soort kiezen, als je denkt dat die beter past in de omgeving.”

Geen herkomstcontrole Klanten controleren niet op genetische herkomst. „Ze begrijpen het toch niet. Ze controleren wel zichtbare kenmerken, zoals de hoogte van de bomen.” Klanten laten de kwaliteitscontrole op de bouwplaats over aan Karok. „We controleren de leverbonnen. En op kwekerijen tekenen we de bomen uit. We hangen er plombes aan en die blijven zitten tot op de bouwplaats.” Het bedrijf voert trouwens maar zelden een opdracht uit in het vrije landschap. Daar moet de genetische herkomst van het plantmateriaal wel bekend zijn. „We hadden een keer een natuurlijke strook aangelegd voor bijen. De planten moesten autochtoon zijn. Die kwaliteit hebben we laten leveren door een bedrijf dat ervoor gecertificeerd is.” Voor Karok is certificering belangrijk. „Producten die we gebruiken, moeten voldoen aan CE-normen en BdB-normen. En we moeten werken volgens de FLL-regels.” FLL staat voor Forschungsgesellschaft Landschaftsentwicklung Landschaftsbau; het zijn kwaliteitsstandaarden voor GaLaBaubedrijven. Aanvullend hierop heeft kwekersbond BdB kwaliteitsnormen voor plantmateriaal opgesteld.

Meerstammig en huisboom Andere trends zijn de toepassing van

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Galabau Karok.indd 36

16-12-15 13:33

Duitse groensector

ojectkwaliteit

Karok legt projecten aan voor diverse opdrachtgevers, zoals hier op een bedrijventerrein bij Ulm. Daarbij draait het volgens bedrijfsleider Ralf Sauter (inzet) steevast om kwaliteit.

meerstammige solitairen („Bijvoorbeeld Amelanchier in schermvorm, of Cornus kousa”) en van een Hausbaum („De boom die bij je huis hoort”). Rotstuinen met vormbomen zijn in Duitsland ook een trend. „Maar mensen willen weinig onderhoud eraan, dus bomen die weinig loof laten vallen in de herfst.” In die trend passen volgens Sauter daarom coniferen zoals Pinus, en bladhoudende heesters zoals Ilex crenata. „Niet echt bomen zoals Tilia en Platanus.” Als klanten zulke grote struiken of bomen met eigen ogen zien, bijvoorbeeld in een kijktuin, dan zijn ze sneller geneigd om ervoor te betalen. „Het geld zit dan losser.” Maar kleine en laagblijvende beplanting doet het

ook goed. Zo zijn de laatste jaren ook siergrassen in verschillende kleuren populairder geworden. Rozen worden altijd al veel toegepast in Duitse tuinen en plantsoenen, maar de aantallen struiken nemen af. De vraag blijft geconcentreerd op geoculeerde rozen. „Ondanks dat mensen minder onderhoud willen hebben. Er is wel meer vraag naar bodembedekkende rozen die bloeien tot de eerste vorst.” Meer bodembedekkers betekent minder onkruid; herbiciden zijn immers verboden in Duitse beplantingen.

Niet productcertificaten Certificering is weliswaar belangrijk

voor Karok, maar het bedrijf kijkt daarentegen niet naar producten met een bepaald certificaat of predicaat. Over rozen gesproken: Sauter vindt het Duitse ADR-predicaat voor gekeurde rozen niet belangrijk. „Het is belangrijk dat rozen bloeien, geuren en niet al na de eerste regen doorzakken of bloemen laten vallen.” Rozen moeten boven alles gezond zijn, een eigenschap die volgens de Zuid-Duitser eigenlijk al het plantmateriaal behoort te bezitten. „We doen wel eens tuinen onderhouden, minimaal eens per jaar. Maar het is ook belangrijk dat klanten tuinen zelf kunnen onderhouden, ook als ze weinig kennis hebben. Dan moet er wel interesse voor zijn.” < De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Galabau Karok.indd 37

16-12-15 13:33

Tekst: Arno Engels Foto: Gerdien de Nooy

’We verenigen het nuttige met het aangename’ Door gebrek aan bedrijfsopvolging zijn Ria en John Frijters (allebei 62) hun bedrijf, Boomkwekerij Laurijssen, al vijf jaar aan het afbouwen. Ze verenigen nu al het nuttige met het aangename. „We vervelen ons nooit.”

Met het nuttige bedoelt Ria FrijtersLaurijssen uiteraard de werkzaamheden op het bedrijf van haar en echtgenoot John. Boomkwekerij Laurijssen is sinds de oprichting door haar vader, in de jaren ’60, een traditioneel Zunderts bos- en haagplantsoenbedrijf. „In de zomer is het wat rustig, dan moet de productie groeien.” Het aangename houdt van alles in. „We vervelen ons nooit. We houden van cultuur; Van Gogh heeft onze aandacht. En ook theater, John speelt toneel”, vertelt Ria. „Familie is ook belangrijk, en we zijn bourgondisch ingesteld – een goed glas wijn en lekker eten, ook daar houden we van.” Daarnaast gaan ze op vakantie. „Heel vroeger gingen we op vakantie met een tentje, dat paste het best in onze portemonnee.” Daarna werden het vliegvakanties naar vele bestemmingen. „Frankrijk is één van de lievelingslanden gebleven. De laatste jaren gaan we er met een caravan heen, dat geeft enorm veel vrijheid en rust, dat past nu wel bij onze leeftijd.”

Vroeger dameskapper Het bedrijf heeft nog 8 ha in gebruik. Over een paar jaar zal het helemaal stoppen. Ria en John hebben geen kinderen of anderen die het zouden willen overnemen. Na 45 jaar in de boomkwekerij vindt Ria het ook wel welletjes. Ze kwam in 1970 in het bedrijf toen ze 17 jaar was. John kwam er iets later in. „Hij was een dameskapper, maar Ria zag een kapsalon niet zitten. ’Hij kan ook kweker worden’, zei mijn vader toen.” John werd dus de kweker, en Ria ging zich vooral bezighouden met administratie, handel en export. Met name in de jaren ’70 liep het bos- en

haagplantsoen als een trein. „Het was toen bijna uitdelen, en Duitsland was hét land voor de export.” Er was toen zoveel vraag, dat er al gauw schaarste ontstond. „Schaarste drijft de prijs op, dat is goed.” Ria heeft het spel van de handel altijd leuk gevonden. Het leukste wat ze een keer heeft meegemaakt, is een partij Euonymus-zaailingen die een rondje door de Zundertse handel draaiden. „We verkochten ze aan elkaar, en op het laatst bleken ze echt nergens voorradig te zijn!”

Niet allemaal goud In de handel was het niet allemaal goud, maar ook wel eens hout. „De boomkwekerij heeft nooit echt last gehad van een recessie op het moment, maar pas als de recessie voorbij was. Dat zie je nu ook”, zegt Ria. „Wij zijn altijd zeker wel positief ingesteld. Als we na een jaar bijvoorbeeld veel overhadden, dan is dat helaas zo. Komt tijd, komt raad. Je moet wel met beide benen op de grond blijven staan. En ook lief zijn voor elkaar. Een beetje tolerantie is zeker wel belangrijk in ons leven en ons vak.” Ze denkt dat iedereen wel trots mag zijn op de boomkwekerij. „Het is een goeie tak. En ook al is er met de teelten iets meer mogelijk dan vroeger, bijvoorbeeld door meer machines: we hebben toch te maken met de natuur.” Het zijn echter niet de planten, maar de contacten met mensen die Ria het meest zullen bijstaan, na 45 jaar ondernemerschap in de boomkwekerij. „Een grote diversiteit aan mensen, van leveranciers tot klanten en mensen van overheidsinstellingen. Al die contacten vind ik gewoon heel leuk. Die zal ik misschien wel missen.” <

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Kerst oudje Laurijssen.indd 38

16-12-15 13:33

Verknocht aan het vak

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Kerst oudje Laurijssen.indd 39

16-12-15 13:33

Tekst: Ketura Haveman Foto’s: BASF, Ketura Haveman

Toenemende vraag naar nematoden vraagt om productiegroei Metershoge stalen vaten en meterslange netwerken van metalen buizen: het doet allemaal denken aan een grote bierbrouwerij. Het blijkt echter te gaan om een productielocatie van nematoden. Een kijkje in de productiekeuken van BASF.

In de boomkwekerij wordt bij het inzetten van nematoden vooral gedacht aan de bestrijding van taxuskevers. Maar met aaltjes kan veel meer worden bestreden dan alleen taxuskever. In de glastuinbouw wordt Steinernema feltiae ingezet tegen trips en Sciara, waar het grootschalig wordt toegepast. In de landen tuinbouw worden steeds meer nuttige toepassingen ontdekt voor de inmiddels bekende aaltjes. Daardoor groeit de vraag naar nematoden. Iets wat ze bij BASF, een van de leveranciers van aaltjes merken. Onlangs heeft BASF zijn productiecapaciteit voor nematoden sterk uitgebreid. In totaal kan op de productielocatie van BASF, gelegen in het Zuid-Engelse Littlehampton, 190.000 liter worden geproduceerd. Daarmee heeft het bedrijf zijn capaciteit in één keer nagenoeg verdubbeld. Die verdubbeling is te danken aan een nieuw immens groot stalen vat. De nematoden worden geproduceerd of beter gezegd gekweekt in roestvrijstalen vaten. Die ijzeren vaten doen een beetje denken aan een brouwerij, maar dan wel een brouwerij van een flink formaat. De grootste van alle vaten is goed voor maar liefst 75.000 liter. „En als je dan bedenkt dat slechts 1 milliliter vloeistof al zo’n 100.000 aaltjes bevat, weet je dat zo’n vat dus triljoenen nematoden bevat”, vertelt Mike Finney, Sales Manager Biologicals voor onder andere Europa.

Productieproces

Een medewerker van BASF controleert het fermentatieproces, oftewel de kweek van aaltjes.

Voor de aaltjes in het grote vat zitten, hebben ze al een hele weg afgelegd. De kweek van aaltjes start in kweekkasten waar erlenmeyers staan met verschillende soorten aaltjes. Iedere aaltjessoort staat daar op zijn eigen medium in voor hem de meest optimale omstandigheden als het gaat om zuurgraad, zuurstofgehalte en temperatuur. De erlenmeyers of glazen bekers met nematoden worden in beweging

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Nematoden def.indd 40

16-12-15 13:34

Gewasbescherming

BASF Agricultural Specialities Limited, Littlehampton Productie: De totale productiecapaciteit in Littlehampton(UK) is momenteel 190.000 liter. De locatie draait jaarrond. Er worden zes verschillende soorten nematoden ver-

gehouden. In de bekers zit een vloeistof met daarin natuurlijk de aaltjes, maar onder andere ook proteïnen, aminozuren en voor ieder soort aaltje een specifieke bacterie. „Ieder soort aaltje leeft namelijk van nature in symbiose met een specifieke bacterie. Die bacterie is essentieel voor het aaltje. Deze blijft namelijk bij het aaltje en alleen gezamenlijk kunnen ze hun gastheer doden en zich voeden.” Vanuit de glazen bekers wordt de productie opgeschaald en gaan de aaltjes naar een stalen vat. In dit vat van 1.200 liter blijven de aaltjes ongeveer drie weken zitten voor ze dusdanig toegenomen zijn in aantal dat ze naar een groter vat kunnen. Gedurende de periode in het vat worden de aaltjes met hun bacteriën voorzien van proteïnen, nutriënten en gist en wordt de massa met lucht continu in beweging gehouden. Na ongeveer drie weken gaan de aaltjes naar een groter vat om de hoeveelheid verder te kweken, een proces wat fermenteren heet. Het opschalen gebeurt stapsgewijs naar iedere keer een groter vat. Elke stap in het proces duurt drie tot zes weken, afhankelijk van het soort aaltje. De totale productiecyclus is afhankelijk van het soort aaltje en de grote

meerderd, waarvan Steinernema feltiae (onder de productnaam Nemasys F en Nemasys M), S. kraussei (als Nemasys L) en Phasmarhabditis hermaphrodita (onder de productnaam Nemaslug) de drie grootste producten zijn. Naast nematoden worden er in Littlehampton zaadcoatings geproduceerd. Afzet: In Europa is Nederland grootste afnemer van aaltjes, gevolgd door Engeland en Frankrijk. Daarnaast wordt er veel geëxporteerd naar Amerika en Canada. In Nederland worden de nematoden vooral toegepast in de landen tuinbouw. In Engeland is de consumentenmarkt een sterk groeiende afzetmarkt. Het gaat daarbij met name om het product NemaSlug, tegen slakken. Personeel: Er werken 35 medewerkers op de productielocatie in Littlehampton.

van het eindvat, maar om tot een vat van 75.000 liter te komen, duurt drie tot zes maanden. Door de verschillende maten vaten en soorten aaltjes, wordt er ongeveer vijf keer per maand ’geoogst’.

Oogsttijd Als het vat, of dat nu de grote is of een kleiner vat, geoogst moet worden, is het eerst zaak om te zorgen dat de fase van de aaltjes wordt gesynchroniseerd. Een aaltje kent namelijk zeven verschillende stadia en er is slechts één stadium waarin hij buiten het lichaam van zijn gastheer kan leven. Deze L3 fase, is het moment waarop het aaltje geoogst en bewaard kan worden. Is het synchroniseren gedaan - dat gebeurt door aanpassingen te

De nematoden brengen zes van de zeven levensfases die ze hebben, door in het lichaam van een gastheer.

maken in het medium - dan kunnen de nematoden geoogst worden. Vervolgens moeten de aaltjes gescheiden worden van het medium. Dat gebeurt in een soort centrifuge. Eenmaal gescheiden van het medium, worden de aaltjes gewassen met een ruime hoeveelheid water. Uiteindelijk bezinken de aaltjes, en kan het water samen met de laatste vervuiling worden afgevoerd. Wat overblijft is bezinksel, een massa die lijkt op een soort pasta. Met het blote oog zijn de afzonderlijke aaltjes niet waar te nemen, maar doordat de aaltjes continu in beweging zijn lijkt de pasta wazig. Eenmaal verpakt, worden de aaltjes bewaard bij een temperatuur van 3-5ºC. Met deze temperatuur blijven de aaltjes in rust en zijn ze > zo’n vier tot zes weken te bewaren.

Eenmaal gezeeft, zien de aaltjes er uit als een roodbruine pasta of gelei.

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Nematoden def.indd 41

16-12-15 13:34

Gewasbescherming

De productie van de nematoden, ook als het om de productie van 75.000 liter gaat, start altijd kleinschalig in een erlenmeyer.

Om te zorgen dat dit termijn ook bij de distributeur gegarandeerd kan worden, worden de aaltjes zo snel mogelijk na verpakking verzonden. Levering gaat snel; als ze voor 15.00 uur aan UPC worden afgegeven, ligt het de volgende dag om 12.00 uur op zijn bestemming en dat geldt voor levering in de hele EU-zone. „Deze snelle levering is nodig om risico’s tijdens het transport te minimaliseren en een optimale bewaarperiode te kunnen garanderen’’, aldus Finney. Eenmaal geopend is het restant uit de verpakking overigens beperkter houdbaar. Zodra de aaltjes meer ruimte krijgen worden ze actief en moeten ze binnen twee tot drie dagen verspoten zijn.

Einde nog niet in zicht Eind oktober werd het nieuwste vat van 75.000 liter in gebruik genomen. Het enorme roestvrijstalen vat is dusdanig hoog dat het dwars door meerdere vloeren gaat. In de zomer werd begonnen met de bouw van de uitbreiding. Dankzij het nieuwe vat is de productiecapaciteit nu bijna verdubbeld. De uitbreiding was noodzakelijk om aan de sterk groeiende vraag te kunnen voldoen. Bij BASF verwachten ze dat de vraag naar nematoden de komende jaren verder zal toenemen. „Tot enkele jaren geleden was het gebruik

van nematoden slechts voorbehouden voor de exclusieve teelten. We merken dat het gebruik nu ook in de grootschalige, meer akkerbouwmatige teelten zijn opgang vindt. Als ook in deze teelten het gebruik gangbaarder wordt, zal de vraag ook de komende jaren sterk blijven groeien”, verwacht Graeme Gowling, verantwoordelijk voor de Biologicals wereldwijd bij BASF. Er is daarom bij de huidige uitbreiding al rekening gehouden met mogelijke verdere uitbreiding van de capaciteit. De gaten in de vloeren zijn al gemaakt, zodat er redelijk eenvoudig nog een tweede vat van 75.000 liter geplaatst kan worden. Op wat voor termijn dit zal gebeuren, durft Gowling niet exact te zeggen. „Bij BASF worden strikte regels gehanteerd als het om investeringen gaat, wat zoveel betekent dat als er getwijfeld wordt of iets rendabel is er niet geïnvesteerd wordt. De vraag zal voldoende moeten groeien, alvorens er geïnvesteerd wordt in een verdere uitbreiding. Maar zoals de markt zich nu ontwikkelt, verwacht ik wel dat tussen drie en tien jaar de volgende uitbreiding een feit zal zijn.”

Zoektocht Er zijn momenteel zes soorten nematoden die BASF produceert voor de verkoop. In de kweekkasten op het

bedrijf worden echter meer soorten aaltjes gehouden dan er commercieel door het bedrijf worden geproduceerd. Dat er zes worden geproduceerd voor verkoop en niet meer, heeft met de mogelijkheden van de aaltjes te maken. „Voor commerciële doeleinden moet een aaltje effectief ziekten of plagen kunnen bestrijden, moet het produceerbaar zijn en moet het bovendien te transporteren zijn.” Momenteel zijn er slechts zes soorten aaltjes die aan die voorwaarden voldoen”, aldus Gowling. Dat wil echter niet zeggen, dat in de toekomst de productie beperkt blijft tot de huidige zes soorten aaltjes. „Wij doen zelf onderzoek, maar wij werken ook samen met universiteiten en onderzoekscentra verspreid over de wereld. Zodra er aaltjes worden gevonden die nieuwe bestrijdende mogelijkheden bieden en als ze natuurlijk geproduceerd, getransporteerd en enige tijd bewaard kunnen worden, zullen die zeker worden toegevoegd aan het sortiment.” Gowling verwacht in de nabije toekomst zeker uitbreiding van het sortiment. Wereldwijd wordt momenteel in de natuur gezocht naar nuttige nematoden. „Als het sortiment nematoden groeit, zal de productiecapacteit ook mee moeten groeien. Wie weet, moeten we de capaciteit dan alsnog binnen de vijf jaar verder uitbreiden”, besluit Gowling optimistisch. <

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Nematoden def.indd 42

16-12-15 13:34

Markt & Afzet

Foto’s: Arno Engels, Heideveld

hoe loopt het?

’Kentering in afzet lichte bomen’ Met kerst in zicht liep de bomenhandel vorige week al flink af. De meeste bedrijven gaan twee weken dicht vanwege de feestdagen. Gijsbert van Setten, verkoopleider bij B&P Handelskwekerijen, vond het prijsniveau van dikkere bomen in het najaar bedroevend laag. Maar hij dacht dat er meer bomen dan vorig najaar zijn weggegaan. En hij zag een kentering bij lichte bomen. „De lage prijzen van dikkere bomen zijn vooral toe te kennen aan de zenuwachtigheid van de aanbodzijde. In de lichtere bomen is een kentering te zien. Afnemers vragen ons sinds het najaar weer naar de maten 6-8, 8-10 en 10-12. Dat is een teken dat ze het niet overal meer kunnen krijgen. Producties zijn de laatste jaren teruggeschroefd, dat merk je nu dus op de markt. In de dikkere bomen zullen we dat straks ook wel merken.

We hadden in het najaar niet echt superdrukke weken, zoals we jaren geleden wel hadden. Maar de handel is bij ons continu doorgelopen. Het was bijna allemaal export. Engeland liep goed, Duitsland was stabiel. De Franse markt staat onder druk doordat projecten waren geschrapt. Oost-Europa mis je nog als sector. Dat komt nog steeds vooral door Rusland, al zijn Russische afnemers nu wel actiever dan vorig jaar. Er komen weer meer aanvragen; dat is toch een lichtpunt. Aanvraag en order sturen zijn twee verschillende dingen; we wachten het in het nieuwe jaar af. Als Rusland weer afneemt, merken we dat allemaal. Ook in Duitsland, want door Rusland proberen Duitse bedrijven hun bomen nu ook meer in bijvoorbeeld Scandinavië te verkopen.

Gijsbert van Setten, B&P Handelskwekerijen

Vanuit Turkije is wel vraag, maar het ei is nog niet gelegd. Door spanningen tussen Turken en Russen, door de situatie in heel Europa, is er overal onrust. Dat is nooit goed voor een markt. Er gaat nu meer geld naar beveiliging dan naar groen. Je kunt maar één keer je geld uitgeven.” <

‘Handel op Rusland krabbelt op’ Gert Heideveld van Heideveld bv ziet op het laatste nippertje de handel op Rusland toch nog aantrekken. „Er komen nu tegen het einde van het jaar volop bestellingen en aanvragen binnen na een lange periode van stilte. Of we al van een omslag kunnen spreken, durf ik niet te zeggen, maar het is wel hoopgevend.”

„Rusland is met zo’n 25% van de omzet een belangrijke markt voor ons, evenals landen als Oekraïne en Polen. De roebelcrisis en de politieke perikelen hebben het afgelopen jaar een flinke rem op de handel gezet. Er ging 35% minder handel naar toe dan in de voorgaande jaren. We zien nu tegen het eind van het jaar toch nog een opleving. Er gaat momenteel veel wortelgoed naar toe van Astilbe, Hosta, Phlox en Hemerocallis. Het mag nog altijd niet te duur zijn, dus licentiesoorten laten veel klanten links liggen, maar de handel krabbelt duidelijk op. Ook in Polen zit er weer meer lucht in de markt. In de afgelopen periode zijn daar veel lokale producten die

voor de Russische markt bestemd waren, op de binnenlandse markt terechtgekomen. Die zaten de Nederlandse handel flink in de weg, want Poolse tuincentra en grootgroenleveranciers kochten goedkoop in bij Poolse kwekers. Dat was op ons afhaalcentrum en bij onze Nederlandse leveranciers goed te merken. Nu leeft het ook daar weer wat op. In februari organiseren we in Polen een huisbeurs om ons sortiment te presenteren. Ik verwacht daar een positieve impuls van. Met kersthandel houden wij ons niet bezig. Het is een hele specifieke markt en de verkoopperiode voor die handel botst met ons interne systeem. De afgelopen weken hebben we een mooie order voor de opplant van laanbomen uitgeleverd in Denemarken en voor de uitlevering van voorjaarshandel voor Scandinavië zijn we druk bezig geweest met de koeling. De voorbereidingen voor de beurs in Polen en het bezoeken van klanten om het jaar door te nemen en het voorjaar te bespreken, zijn nu belangrijke bezigheden. Omdat ik de

Gert Heideveld van Heideveld bv

laatste tijd veel op reis ben geweest, zie ik er naar uit om met de feestdagen even lekker thuis te kunnen zijn. Terugblikkend op het jaar is het nog niet zo slecht geweest als het er in januari eruit zag. De Russische uitval heeft dan wel een flinke hap uit de omzet gehaald, maar andere markten maakten dat weer goed.” <

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Markt_Hoe-loopt-het BKW15-26.indd 43

16-12-15 13:34

Foto’s: Arno Engels, Sandra Sanders

p ro d u c ta n a lys e

Jaar voor Clematis kon beter Kwekers van Clematis kijken terug op een aardig jaar. De productie lijkt dit jaar iets afgenomen en dat zou ook wel eens een reden kunnen zijn waarom betrokkenen spreken van een iets beter jaar dan vorig jaar. De markt voor visueel aantrekkelijke Clematis groeit daarbij ten koste van de verkoop van kale planten.

Bij Groen-Direkt zegt mede-directeur Gert Koert dat de afzet van klimplanten dit jaar over het algemeen moeizaam was. Hij merkt dat ten opzichte van voorgaande jaren met name kale Clematis – zonder bloem en blad – moeilijker hun weg vinden. Producten die goed in knop staan, worden juist wel goed verkocht en de prijsvorming hiervan laat bij Groen-Direkt een stijgende lijn zien. De middenprijs kwam dit jaar uit op €3,33 tegen €3,02 in 2014 en €2,89 in

2013. De aanvoer in stuks laat ten opzichte van vorig jaar een lichte opleving zien, maar ten opzichte van 2012 en 2013 is er sprake van minder aanvoer. Kweker Marco de Wit is best tevreden over het afgelopen Clematis-jaar, maar het kon volgens hem toch ook wel beter. „We hebben een breed sortiment en dat betekent bijna automatisch dat je altijd wel iets over houdt. Dat was ook dit jaar zo, alhoewel dit minder het geval was dan vorig jaar. Ik zie wel een verschuiving naar meer verkoop in het voorjaar. Heel geleidelijk passen wij daar ons sortiment op aan door voor meer vroegbloeiende soorten te kiezen.” Bij Van der Starre spreekt Arco Kruithof van een seizoen dat over het algemeen redelijk is geweest. „Veel acties zijn dit jaar door onze klanten

opnieuw gedraaid en ook de daghandel heeft redelijk gelopen. De laatste twee, drie jaar waren voor Clematis niet makkelijk maar dit jaar was name de markt voor visueel aantrekkelijke producten beter dan vorig jaar. We zien ook een verschuiving naar meer visuele handel.” <

handelsstemming

Hectiek bij onderstammen Op bedrijven met onderstammen en zetstammen was het voor kerst hectischer dan het normaal al is. Kwekers bestelden het uitgangsmateriaal namelijk op het laatste moment en wilden het nog graag voor de feestdagen geleverd zien. Er zijn ook bedrijven die het materiaal bewust pas uitleveren op het moment dat het gebruikt wordt. Het credo was vroeger om zoveel mogelijk uitgangsmateriaal voor kerst te rooien, sorteren en leveren, zodat kwekers het rond en na de feestdagen nog bijvoorbeeld rustig konden bijknippen en klaarmaken voor het planten in het voorjaar. Vroeger kwamen de bestellingen echter veel eerder dan nu. Doordat kwekers nog niet zeker zijn van hun afzet, en daardoor bijvoorbeeld nog een liquiditeitstekort hebben, verschuift het moment van bestellen. Deze december vielen diverse bestellingen en leveringen in dezelfde week. Dat zorgde bijvoorbeeld bij Boomkwekerijen Zundert in Rijsbergen voor hectiek. „Alles komt

tegelijk, veel kleine partijen, dat kost meer werk”, zei mede-eigenaar Lisette Domen in de week voor kerst. „We proberen klanten dan zo goed mogelijk te helpen. Dat betekent dat we aanpoten tot tien uur ’s avonds.” Het komt dan op efficiënt werken aan. Bij Boomkwekerij Antens Domen in Oudenbosch kunnen ze het werk goed bijhouden. „Het kantoorwerk doe ik ’s avonds, zodat ik overdag op het veld kan doorwerken”, vertelde Bart Antens. „De planten staan goed, dus het sorteren loopt vlot.” Ook bij rozenzaailingencoöperatie Rosaco was het voor kerst druk. „We zijn met ongeveer honderd man aan het sorteren; dat doen we op onze locaties in Centraal-Europa”, zei directeur Rob Bogaards. Het leveren gebeurt echter pas als kwekers de zaailingen gaan gebruiken, dus vanaf het vroege voorjaar. Binnen Rosaco is afdoende bewaarcapaciteit voorhanden. „Dit jaar is het volume onderstammen per hectare wel minder

dan vorig jaar, omdat de groei dit jaar normaal was en vorig jaar extreem.” Als leverancier van uitgangsmateriaal moet je systematisch omgaan met kwaliteit, aldus Bogaards. „Zodat het materiaal gewoon goed aanslaat bij klanten.” Hoe onzeker de afzet van klanten ook is, het is voor leveranciers ook belangrijk om goed te informeren naar de behoefte. Antens: „We nemen geen grote risico’s met grote aantallen planten. En we zitten kort op betalingen. Anders kunnen we niet leveren.” <

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Markt_Handelsstemming_Foto BKW15-26.indd 44

16-12-15 13:34

Markt & Afzet p ro d u c ta n a lys e

Grotere Ligustrum goed verkocht In aantallen zijn de grote maten van Ligustrum goed verkocht. Dat geldt zowel voor struiken uit de vollegrond als gekweekt in pot. De najaarsverkoop van Ligustrum in pot was wel minder, maar de zomerverkoop had al veel goed gemaakt. De kleine maten liepen dit najaar niet zo bijzonder. En de prijzen stemmen kwekers en handelaren nog steeds niet tot tevredenheid. Niet alleen van Ligustrum waren de prijzen dit najaar niet om over naar huis te schrijven. Op enkele uitzonderingen na geldt het lage prijsniveau voor het hele bos- en haagplantsoenpakket. De belangrijkste oorzaak is wederom, net als vorig jaar, helder volgens kwekers en handelaren: het te grote aanbod. Een jaar geleden was er meer vraag naar L. ovalifolium dan L. vulgare ’Atrovirens’. Dit najaar lijken de rol-

len omgedraaid. Dit is onder andere afhankelijk van de projecten die in tuinen landschap zijn gerealiseerd. Als er voor een bepaald project bijvoorbeeld specifiek hagen van ’Atrovirens’ zijn ingetekend, is dat meteen te merken aan de vraag. ’Atrovirens’ wordt overigens vooral in Duitsland, Oost-Europese en Scandinavische landen gevraagd, omdat deze cultivar beter tegen winterkoude kan. Dit najaar was er echter ook meer vraag naar L. ovalifolium, omdat er meer planten beschikbaar waren en omdat winterstek van ’Atrovirens’ Europees gezien niet overal goed geslaagd was, als gevolg van een te zachte winter. Een strenge winter is juist niet goed voor L. ovalifolium; een paar jaar geleden waren er veel jonge scheuten kapot gevroren, waardoor

er minder winterstek van de struiken viel te knippen. Vorig jaar liep de zomerverkoop van potgekweekte Ligustrum voor geen meter, zeggen kwekers, maar afgelopen zomer wel tot hun verrassing. Met name in mei/juni en augustus/september. <

langs de kassa

Jelmer Roukema:

‘Als er lampjes in kunnen, dan loopt het’ Naam bedrijf:

Intratuin Drachten Locatie:

Drachten Medewerkers:

circa 25

Hoe loopt de verkoop van kerstbomen? „Het beeld is heel positief. Onze inkoop was afgestemd op de getallen van vorig jaar, maar we hadden al gauw een tekort. We hebben daarom bomen uit het filiaal in Leeuwarden gehaald, dat van dezelfde eigenaar is.”

Welke kerstbomen doen het goed? „Nordman. Daar hebben we de meeste van en daar verkopen we ook de meeste van. Voor de vorm en naaldvastheid hebben mensen geld over. Daarna komen de Picea abies en Picea omorika. Nordman wordt steeds meer verkocht. In de jaren van crisis vielen mensen die voorheen

een Nordman kochten nog wel eens terug op de Picea, maar zodra het wat beter gaat kopen ze weer een Nordman omdat ze verwend zijn geraakt. Voor gezelligheid hebben ze wel een tientje meer over.” Wat is de verhouding met en zonder kluit? Verschuift dat ook? „Oei, lastig te zeggen. Picea verkopen we in pot, omdat ze anders te snel uitvallen. Nordman wordt vooral met afgezaagde stam verkocht omdat hij al gauw te groot is om in pot te verkopen. Dus misschien is het fiftyfifty.” Wat verkoopt u naast de kerstbomen nu vooral aan boomkwekerijproducten? „Gaultheria, Leucothoe, Helleborus, besdragende planten zoals Skimmia japonica ’Red Diamond’, die behalve bessen ook bloemen draagt, en buxusbollen bijvoorbeeld. Eigenlijk kun je wel zeggen dat alles waar lampjes in kunnen goed loopt. En de wit bloeiende planten, die doen het ook goed.” < De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Markt_Handelsstemming_Foto BKW15-26.indd 45

16-12-15 13:34

Project fytosanitaire preventie Het project Fytosanitaire preventie is in februari 2015 gestart om tot afspraken komen tussen het ministerie van Economische Zaken en de plantaardige sector. Het gaat daarbij om tools voor effectieve fytosanitaire preventie op elk bedrijf, en een regeling voor tegemoetkoming in de schade bij ruiming van een gewas vanwege de vondst van een quarantaine organisme. Eén van de preventieve tools die ontwikkeld wordt, is een ’gedragscode’, een checklist die iedereen kan gebruiken om de risico’s van de vondst van

nieuwe, nog onbekende schadelijke organismen te beperken. Een andere tool is het fytosanitaire preventieprotocol; deze gaat gericht in op specifieke - al bekende - bedreigingen. Voorgesteld is om voor de boomkwekerijsector onder andere een fytosanitair preventieprotocol te ontwikkelen voor Xylella. De cultuurgroepen zijn het klankbord die de gedragscode gaan toetsen en beoordelen op gebruiksgemak en effectiviteit. Ook wordt met hen enkele andere gewasspecifieke fytosanitaire preventieprotocollen voorbereid.

Sortimentskennis bomen en struiken De Nederlandse Dendrologische Vereniging (NDV) start in maart 2015 weer met cursussen sortimentskennis voor boomverzorgers, hoveniers, tuinen landschapsarchitecten, medewerkers

boomkwekerij, medewerkers overheden en geïnteresseerde liefhebbers. De lessen geven inzicht in de (on-)mogelijkheden van diverse bomen en struiken. De cursist leert sneller het juiste sortiment op de juiste plaats toe te passen. Dat levert kostenbesparingen op bij het bepalen, maar ook bij het verzorgen van het sortiment. De cursussen passen bij de doelstellingen van de NDV, onder andere het bevorderen van verantwoord gebruik van een uitgebreid sortiment bomen en struiken. De NDV biedt drie verschillende cursussen: ’Inleiding tot de Dendrologie’, ’Dendrologie voor gevorderden’ en ’Vervolgcursus Dendrologie’. De cursussen worden gegeven door ervaren docenten met een dendrologische en onderwijskundige achtergrond. Ook kan een ’cursus op maat’ worden verzorgd. Meer informatie en opgave bij de NDV, www.dendrologie.nl, of gertrude.vd.kleijn@dendrologie.nl.

Zittend onder de kerstboom in afwachting van het nieuwe jaar, gaan de gedachten onwillekeurig terug naar het voorbije jaar. Een jaar waarin ik eerst als interim en nu als nieuw verkozen voorzitter het gezicht van de LTO boomkwekerij mag zijn. Ambitieus als ik ben wilde ik in deze column gaan schrijven over wat we dit jaar allemaal hebben bereikt. Maar overdenkend wat echt belangrijk is, dan is dat zeker resultaat, maar veel meer nog de mensen. En dan overvalt mij een gevoel van dankbaarheid. Dank aan collegabestuurders in de landelijke vakgroep die in één jaar een hecht, strijdvaardig team zijn geworden. Dank aan de cultuurgroep-voorzitters en -bestuurders die een flinke stap hebben gezet naar het samen vormgeven van de vaktechniek. Dank aan de regionale en lokale bestuurders die zich dag in dag uit inzetten voor onze leden. Bestuurders die ondersteund worden door fantastische medewerkers, zoals Helma, Anneke, Ursula, Peter, Gerrit en anderen in de LTO organisatie. Dank ook voor de samenwerking met Anthos, Tuinbranche Nederland, VHG, FloraHolland, de Green- en de Treeports en anderen die samen met ons de sector vormgeven. Maar groot is vooral mijn dank aan de leden die ons werk steunen in werkgroepen en commissies of gewoon door uit solidariteit lid te zijn. Solidair aan een hele mooie sector die het waard is om voor te knokken. En persoonlijk gaat mijn grootste dank uit naar mijn vrouw Hannie die al twee jaar vecht tegen een kanker welke niet te verslaan is. Zij is mijn steun en toeverlaat en staat wat mij betreft symbool voor alle partners die op de achtergrond vaak onopvallend een enorme bijdrage leveren aan gezin en bedrijf. Ik wens u daarom succes toe. Maar vooral een goede gezondheid. En sta even stil bij wie je lief is en zeg een keer: Dank je.

Soortechtheid oculatiehout laanbomen

Een gelukkig 2016

De LTO Cultuurgroep laanbomen roept haar leden op om bij het selecteren van oculatiehout vooral te letten op soortechtheid. Elk jaar worden hier veelal onbedoeld fouten mee gemaakt

Henk Raaijmakers

met alle gevolgen van dien. Bij twijfel is het goed een sortimentsdeskundige of de keurmeester van Naktuinbouw in te schakelen om een goede keuze te maken.

Deze bijdrage valt onder de redactionele verantwoordelijkheid van de LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten. Voor informatie: (073) 2173263, e-mail: helma.hoff@zlto.nl., www.lto.nl.

Dank

Voorzitter LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten.

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

LTO-BKW15-26.indd 46

16-12-15 13:34

Service

Foto: Boomkwekerij Udenhout

bedrijfsnieuws

vaktaal

Opleidingen Naktuinbouw bekend Het opleidingsprogramma van Naktuinbouw voor 2016 is bekend. Op 29 maart staat er een opleiding Kwaliteit van boomkwekerijproducten gepland in Ochten. Deelname kost €195 en inschrijven kan tot 16 februari. Op 1 september wordt er een cursus Bacterievuur gehouden in Boxtel. Deelname hieraan kost ook €195 en aanmelden kan tot en met 21 juli. Daarnaast organiseert Naktuinbouw Opleidingen workshops ’Sortiment’, ’Insecten in de boomkwekerijsector’ en ’Beheers Xylella met bedrijfshygiëne’. De workshops worden op verzoek gegeven. Meer informatie is te vinden op de site van Naktuinbouw.

Martien Mantje

Aanhanger kan kantelen en kiepen Gedion Aanhangwagens brengt de TwinTrailer op de Nederlandse markt. De aanhangwagen kan zowel kantelen als kiepen. De TwinTrailer is al langer op de Belgische markt. De aanhanger is leverbaar in twee lengten: 352 of 402 cm. De breedte is 192 cm en het gewicht is 3,5 ton. Bij de TwinTrailer zijn geen losse oprijplaten nodig, als je er bijvoorbeeld een kluitenrooier op wilt rijden. De aanhanger kan immers tot op de grond kippen, bij een helling van 10°. De laadbak kan (achterwaarts) kantelen, tot een helling van 55°.

agenda Binnenland 5 en 21 januari Spuitlicentie-

bijeenkomst, Oirschot dlvplant.nl 12, 26 januari Spuitlicentiebijeenkomst, Boskoop dlvplant.nl 12 t/m 14 januari Groene Sector, vakbeurs, Venray evenementenhal.nl 14 januari Bijeenkomst verlenging spuitlicentie, Oirlo cultus.nl 19, 21 januari Bijeenkomst verlenging spuitlicentie, Zundert cultus.nl 25 januari t/m 6 februari GreenSales, Noordscheschut pietervanderlinden.nl 1 en 15 februari Cursus spuitlicentie 1, Ochten fruitpark.nl 1 t/m 4 februari Voorjaarsbeurs, Hengelo

menkehorst.nl

2 en 3 februari Voorjaarsbeurs

Groen-Direkt groen-direkt.nl 3 februari Bijeenkomst verlenging spuitlicentie, Haaren cultus.nl 25 t/m 28 februari Tuinidee, ’s-Hertogenbosch tuinidee.nl

Buitenland t/m 15 januari Fokus Baumschu-

le, huisbeurs, Wiesmoor, Duitsland landgard.de 26 t/m 29 januari IPM Essen, beurs, Essen, Duitsland. ipm-essen.de 26 t/m 28 februari HortiExpo, horti en mechanisatie, Pune, India hortiexpo.com 2 maart Florall voorjaarsbeurs, Gent, België florall.be

Bijdragen Meer informatie op: DeBoomkwekerij.nl/Tips

Bijdragen voor de service-pagina’s kunnen worden gestuurd naar Redactie ‘De Boomkwekerij’, Postbus 9324, 2300 PH Leiden, e-mail: boomkwekerij@hortipoint.nl.

Leeftijd: 35 Opleiding: Has Den Bosch en bezig met Universiteit Nyenrode Bedrijf: Boomkwekerij Udenhout Plaats: Udenhout

Hoe bevalt het bij Boomkwekerij Udenhout? „Goed. We hebben een leuk team met goede, gedreven mensen.” Terug naar de roots? „Ik heb hier tijdens mijn opleiding inderdaad stage gelopen. Nog leuker is dat mijn vader hier in de jaren 70 heeft gewerkt. In die periode heeft hij ook mijn moeder leren kennen die uit een naburig dorp komt.” U vormt samen met Kees van Iersel de directie, hoe is de taakverdeling? „Kees heeft de financiële leiding, ik doe de dagelijkse leiding van het bedrijf. Verder zet ik de strategische lijnen uit, waarbij ik mijn ideeën overleg met Kees. Op termijn is het de bedoeling dat ik ook de financiële leiding overneem.” Is het op de kwekerij merkbaar dat er andere leiding zit? „Er zijn afgelopen maanden wel wat dingen veranderd, zoals de logistieke stroom, de manier van orderverwerking en het standaardiseren van kroonhoogtes.” Waren die aanpassingen nodig? „Als je nieuw in een bedrijf komt, kijk je meer van afstand tegen zaken aan en zie je daardoor altijd

Sortiment: breed sortiment laanbomen, solitaire heesters en leibomen Oppervlakte: 170 ha

wel dingen die net even anders kunnen. Zo gebruiken we in ons orderverwerking nu minder papier en zorgt het standaardiseren van kroonhoogtes ervoor dat we een uniformer product kunnen leveren. Iets waar in laanbeplanting vraag naar is. Het gaat overigens om kleine aanpassingen. Het bedrijf is een goed rijdende trein, die ga je niet onnodig op zijn kop zetten.” Zitten er nog meer veranderingen aan te komen? „Er staan nog wat dingen op stapel. Maar daarnaast is het ook doorgaan op een ingeslagen weg. Zoals bijvoorbeeld het geval is bij duurzaamheid. We hadden al Milieukeur en we zijn bezig met het ISO 26000 certificaat. Maar aandacht voor duurzaamheid wil ook zeggen dat we onze afnemers adviseren bij de inrichting van groen, zodat de beplanting een bijdrage levert aan de leefomgeving en biodiversiteit.” Hoe loopt dit seizoen? „We zijn niet ontevreden. Door het warme weer, kwam het leveren wat laat op gang en loopt nog wat achter bij vorig jaar, maar de orderintake is goed en het ziet er na uit dat we na oud en nieuw verder kunnen met leveren.” <

De Boomkwekerij 26 (22 december 2015)

Service BKW15-26.indd 47

16-12-15 13:34

Natuurlijk, gewassen van topklasse en vol vitaliteit Omdat u kiest voor de meststof met bewezen resultaat. Osmocote meststoffen halen het beste uit uw gewassen. Mede dankzij onze jarenlange ervaring, onderzoek en constante kwaliteitscontrole zijn uw gewassen vitaal, gezond en schitterend. Voor de beste producten en de hoogste opbrengst.

natuurlijk

Product van:

741297_.indd 48

ook voor Clematis

16-12-2015 12:07:08